Вікіпедыя bewiki https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікіпедыя Размовы пра Вікіпедыю Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Партал Размовы пра партал TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 405 4192503 4170807 2022-08-23T10:08:08Z Rymchonak 22863 /* Памерлі */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <noinclude>{{каляндар на май}} </noinclude> '''18 мая''' ('''18 траўня''') — сто трыццаць восьмы (сто трыццаць дзявяты ў высакосны год) дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]]. == Падзеі == * [[1012]]: [[Бенедыкт VIII (Папа Рымскі)|Бенедыкт VIII]] стаў [[Папа Рымскі|Папам Рымскім]] * [[1906]]: У [[Пецярбург]]у заснава беларуская выдавецкая суполка «[[Загляне сонца і ў наша аконца]], якая выдала 38 кніг агульным накладам больш за 100 тыс. асобнікаў (праіснавала да [[1914]]). * [[1912]]: У [[Мінск]]у створана Таварыства краязнаўства, этнаграфіі і археалогіі * [[1920]]: Парламент [[Ісландыя|Ісландыі]] ([[Альтынг]]) прыняў Канстытуцыю. * [[1944]]: Праведзена [[дэпартацыя крымскіх татар]] у [[СССР]]. * [[1994]]: Архібіскуп [[Агастына Маркета]] прызначаны нунцыем Апостальскай Сталіцы на [[Беларусь|Беларусі]]. * [[1994]]: [[Беларусь]] устанавіла дыпламатычныя адносіны з [[Эфіопія]]й. == Нарадзіліся == * [[1048]]: [[Амар Хаям]], персідскі і таджыкскі паэт і вучоны (пам. 4.12.[[1131]]) * [[1610]]: [[Стэфана дэла Бела]], французскі малявальшчык * [[1868]]: [[Мікалай II, імператар расійскі]] (пам. 17.7.[[1918]]) * [[1872]]: [[Бертран Артур Уільям Расэл]], англійскі матэматык, філосаф і грамадскі дзеяч (пам. 2.2.[[1970]]) * [[1888]]: [[Ганна Адамаўна Барысевіч|Ганна Барысевіч]], беларуская доўгажыхарка * [[1895]]: [[Аўгуста Сесар Сандзіна]], нікарагуанскі палітычны дзеяч * [[1897]]: [[Феліксас Вайшнарас]], літоўскі паэт, перакладчык, журналіст (пам. 21.8.[[1972]]) * 1897: [[Фрэнк Капра]], амерыканскі кінарэжысёр (пам. 3.9.[[1991]]) * [[1901]]: [[Анры Сагэ]], французскі кампазітар і дырыжор * [[1905]]: [[Казімеж Фелікс Куманецкі]], польскі філолаг, гісторык антычнасці (пам. 8.6.[[1977]]) * [[1914]]: [[П'ер Бальмен]], французскі мадэльер * [[1919]]: [[Марго Фонтэйн]], англійская артыстка балета * [[1920]]: [[Ян Павел II, Папа Рымскі|Караль Вайтыла]], з [[1978]] [[Папа Рымскі]] Ян Павел II (пам. 2.4.[[2005]]) * [[1937]]: [[Мікалай Уладзіміравіч Паўлюкевіч|Мікалай Паўлюкевіч]], беларускі вучоны ў галіне цеплафізікі * [[1938]]: [[Міхаіл Казінец]], беларускі дырыжор, педагог * [[1939]]: [[Петэр Грунберг]], нямецкі фізік * [[1940]]: [[Ян Чыквін]], беларускі паэт, літаратуразнавец і перакладчык з [[Беласточчына|Беласточчыны]] * [[1972]]: [[Аляксандр Кулінковіч]], беларускі рок-музыка, лідар гурта [[Neuro Dubel]] * [[1973]]: [[Сяргей Далідовіч]], беларускі лыжнік * [[1986]]: [[Максім Аляксандравіч Бардачоў|Максім Бардачоў]], беларускі футбаліст == Памерлі == * [[526]]: [[Ян I, Папа Рымскі]] (нар. ~470) * [[1160]]: [[Эрык IX Святы]], кароль шведскі (нар. ~1120) * [[1551]]: [[Даменіка Бекафумі]], італьянскі мастак * [[1800]]: [[Аляксандр Сувораў]], рускі палкаводзец (нар. 13(24).11.[[1730]]) * [[1909]]: [[Ісак Альбеніс]], іспанскі кампазітар (нар. 29.5.[[1860]]) * [[1910]]: [[Эліза Ажэшка]], польская пісьменніца (нар. [[6.6]].[[1841]]) * [[1911]]: [[Густаў Малер]], аўстрыйскі кампазітар (нар. 7.7.[[1860]]) * [[1981]]: [[Уільям Сараян]], амерыканскі пісьменнік і драматург * [[1983]]: [[Юрый Багушэвіч (пісьменнік)|Юрый Багушэвіч]], беларускі пісьменнік, перакладчык (нар. [[5.5]].[[1917]]) * [[2016]]: [[Алег Аблажэй]], беларускі мастак == Святкуюць == * {{Сцяг Гаіці}} [[Гаіці]]: Дзень сцяга <noinclude>{{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|518]] </noinclude> c5y8dz1n28ux3vm0hhcxghwfqoqe376 0 733 4192502 4134709 2022-08-23T10:07:40Z Rymchonak 22863 /* Нарадзіліся */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <noinclude>{{каляндар на жнівень}} </noinclude> '''31 жніўня''' — дзвесце сорак трэці (дзвесце сорак чацвёрты ў [[высакосны год]]) дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]]. == Падзеі == [[Выява:Flag of trade union solidarnosc.jpg|thumb|right|100px|Сцяг «Салідарнасці»]] * [[1056]]: [[Міхаіл VI Стратыётык]] стаў імператарам [[Візантыя|Візантыі]]. * [[1432]]: Ноччу на [[1 верасня]] князі [[Жыгімонт Кейстутавіч]] і [[Сямён Іванавіч Гальшанскі|Сямён Гальшанскі]] здзейснілі дзяржаўны пераварот, замах на вялікага князя [[Свідрыгайла Альгердавіч|Свідрыгайлу]] — пачатак [[Грамадзянская вайна ў ВКЛ, 15 ст.|Грамадзянскай вайны]] ў [[ВКЛ]]. * [[1449]]: Падпісаны [[Дагавор ВКЛ і Маскоўскай дзяржавы, 1449|дагавор пра вечны мір]] паміж [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікім княствам Літоўскім]] і [[Вялікае княства Маскоўскае|Вялікім княствам Маскоўскім]]. * [[1559]]: Падпісаны Віленскі дагавор, [[Лівонскі ордэн]] перайшоў пад пратэктарат [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] і абарону [[ВКЛ]]. * [[1939]]: Уяўны напад на нямецкую радыёстанцыю ў [[Глівіцы|Гляйвіцы]], які стаў зачэпкай да пачатку [[Польская абарончая вайна 1939|вайны Германіі з Польшчай]]. * [[1944]]: Савецкія войскі ўвайшлі ў [[Бухарэст]]. * [[1957]]: [[Малайзія]] абвешчана незалежнай дзяржавай. * [[1975]]: [[Міжнародны валютны фонд]] прыняў рашэнне адмовіцца ад разлікаў [[золата]]м пры міжнародных валютных аперацыях. * [[1980]]: У [[Польшча|Польшчы]] створаны прафсаюз «[[Прафсаюз Салідарнасць|Салідарнасць]]». * [[1989]]: [[Малдаўская мова]] абвешчана дзяржаўнай у [[Малдова|Малдове]] і пераведзена на [[лацінскі алфавіт]]. * [[1991]]: [[Кыргызстан]] абвясціў аб незалежнасці. * [[1996]]: Гвалтоўна спынена вяшчанне [[Радыё 101,2]]. == Нарадзіліся == [[File:Rav Laitman puts a lecture at the Kabbalah.jpg|thumb|left|150px|[[Міхаэль Лайтман]]]] * [[12]]: [[Калігула]], імператар рымскі * [[1749]]: [[Аляксандр Мікалаевіч Радзішчаў|Аляксандр Радзішчаў]], рускі [[пісьменнік]], [[філосаф]] * [[1786]]: [[Мішэль Эжэн Шэўроль]], французскі хімік-арганік * [[1821]]: [[Герман Людвіг Фердынанд Гельмгольц]], нямецкі [[фізік]] * [[1824]]: [[Аляксандр Хуга Бакер-Корф]], нідэрландскі мастак * [[1832]]: [[Людвік Нарбут]], вайсковец, адзін з кіраўнікоў [[Паўстанне 1863-1864|паўстання 1863-64]] на Беларусі і ў Літве (пам. 4.5.[[1863]]) * [[1850]]: [[Аляксандр Нічыпаравіч Шыманоўскі|Аляксандр Шыманоўскі]], беларускі этнограф * [[1870]]: [[Марыя Мантэсоры]], італьянскі [[педагог]] * [[1885]]: [[Генадзь Багдановіч]], беларускі грамадскі дзеяч * [[1897]]: [[Фрэдрык Марч]], амерыканскі [[акцёр]] * [[1908]]: [[Уільям Сараян]], амерыканскі пісьменнік і драматург * [[1922]]: [[Джані Берціні]], італьянскі мастак * [[1922]]: [[Уладзімір Шыцік]], беларускі [[журналіст]] * [[1946]]: [[Міхаэль Сямёнавіч Лайтман|Міхаэль Лайтман]], заснавальнік [[Міжнародная Акадэмія Кабалы|Міжнароднай Акдэміі кабалы]] * [[1949]]: [[Рычард Гір]], амерыканскі акцёр * [[1954]]: [[Роберт Качаран]], 2-і прэзідэнт [[Арменія|Арменіі]] * [[1974]]: [[Джаміль Агамалеў]], азербайджанскі шахматыст, гросмайстар == Памерлі == [[File:Princess diana bristol 1987 01.jpg|thumb|right|100px|[[Дыяна, прынцэса Уэльская]]]] * [[1057]]: Леафрык, эрл [[Мерсія|мерсійскі]], вядомая яго жонка лэдзі [[Гадзіва]] * [[1422]]: [[Генрых V, кароль Англіі|Генрых V]], кароль англійскі * [[1795]]: [[Франсуа-Андрэ Данікан Філідор]], французскі [[шахматы]]ст * [[1814]]: [[Артур Філіп]], адмірал Каралеўскага флота Англіі, губернатар штата [[Новы Паўднёвы Уэльс]] * [[1864]]: [[Фердынанд Ласаль]], нямецкі філосаф, эканаміст * [[1867]]: [[Шарль Бадлер]], французскі [[паэт]], літаратурны крытык і перакладчык (нар. 9.4.[[1821]]) * [[1920]]: [[Вільгельм Вунт]], нямецкі псіхолаг, фізіёлаг і філосаф, заснавальнік эксперыментальнай псіхалогіі * [[1941]]: [[Марына Цвятаева]], руская [[паэт]]эса * [[1945]]: [[Стэфан Банах]], польскі [[матэматык]] * [[1955]]: [[Вілі Баўмейстэр]], нямецкі мастак * [[1982]]: [[Іма фон Бадмерсхоф]], аўстрыйская пісьменніца (нар. 10.8.[[1895]]) * [[1986]]: [[Генры Спенсер Мур]], брытанскі [[скульптар]] * [[1997]]: [[Дыяна Спенсер]], прынцэса уэльская * [[2005]]: [[Антоні Клавэ]], каталонскі мастак == Святкуюць == * {{Сцяг Кыргызстана}} [[Кыргызстан]]: Дзень незалежнасці * {{Сцяг Малайзіі}} [[Малайзія]]: Дзень незалежнасці * {{Сцяг Малдовы}} [[Малдова]]: Дзень мовы * {{Сцяг Польшчы}} [[Польшча]]: Дзень салідарнасці і свабоды * {{Сцяг Трынідада і Табага}} [[Трынідад і Табага]]: Дзень незалежнасці <noinclude> {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|831]] </noinclude> tk11hru37pgrk9yvbcmls1hbfhu324z 0 1824 4191971 4036059 2022-08-22T16:42:19Z Artsiom91 31770 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва = Грэчаская Рэспубліка |Арыгінальная назва = {{lang-el|Ελληνική Δημοκρατία}} |Родны склон = Грэцыі |Сцяг = Flag of Greece.svg |Герб = Coat of arms of Greece.svg |Замест герба = |Дэвіз = {{Polytonic|Ἐλευθερία ἢ Θάνατος}} (Свабода або смерць) |Назва гімна = Гімн свабодзе (Ύμνος εις την Ελευθερία) |Аўдыё = Greece national anthem.ogg |Форма кіравання = [[Парламенцкая рэспубліка]] |Дзяржаўная рэлігія = |lat_dir = N|lat_deg = 38|lat_min = 18|lat_sec = 4 |lon_dir = E|lon_deg = 23|lon_min = 44|lon_sec = 28 |region = GR |CoordScale = |На карце = EU-Greece.svg |На карце2 = |Мова = [[Грэчаская мова|грэчаская]] |Заснавана = |Дата незалежнасці = [[25 сакавіка]] [[1821]] |Незалежнасць ад = [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] |Сталіца = [[Афіны]] |Найбуйнейшыя гарады = [[Афіны]], [[Горад Фесалонікі|Фесалонікі]], [[Патры]], [[Іракліян]] |Пасады кіраўнікоў = [[Прэзідэнт Грэцыі|Прэзідэнт]] <br/> [[Прэм'ер-міністр Грэцыі|Прэм'ер-міністр]] |Кіраўнікі = [[Катэрына Сакелярапулю]] <br/> [[Алексіс Цыпрас]] |Месца па плошчы = 96 |Плошча = 131.957 |Працэнт вады = 0,86 |Этнахаронім = [[грэкі]] |Месца па насельніцтву = |Насельніцтва = 11.306.183 |Год ацэнкі = 2011 |Насельніцтва па перапісу = 10 787 690<ref>https://web.archive.org/web/20120918121851/http://www.tovima.gr/files/1/2011/07/22/apografh22.pdf</ref> |Год перапісу = 2011 |Шчыльнасць насельніцтва = 85,3 |Месца па шчыльнасці = 88 |ВУП (ППЗ) = 294, 339 млрд.<ref name="мвфввп">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=78&pr.y=5&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=174&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= Report for Selected Countries and Subjects]</ref> |Год разліку ВУП (ППЗ) = 2011 |Месца па ВУП (ППЗ) = |ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= 24,543<ref name="мвфввп"/> |Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= |ВУП (намінал) = 292,065<ref name="мвфввп"/> |Год разліку ВУП (намінал) = 2011 |Месца па ВУП (намінал) = |ВУП (намінал) на душу насельніцтва= 24,073 |Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва= |ІРЧП = 0,861 |Год разліку ІРЧП = 2011 |Месца па ІРЧП = 29 |Узровень ІРЧП = вельмі высокі |Авіякампанія = |Валюта = [[Еўра]]<ref name="%49">Да [[2001]] г. — [[грэчаская драхма]].</ref> ([[ISO 4217|EUR, код 978]]) |Дамен = [[.gr]] Таксама [[.eu]],<ref name="domen">як член [[Еўрапейскі саюз|Еўрасаюза]]</ref> |ISO = GR |Тэлефонны код = 30 |Часавы пояс = +2 (летам +3) |Заўвагі = <!-- |Без сцяга і герба=* --> <!-- |Без гімна=* --> }} '''Грэ́цыя''' ({{lang-el|Ελλάδα}}), '''Грэ́чаская Рэспу́бліка''' ({{lang-el|Ελληνική Δημοκρατία}}) — краіна, якая знаходзіцца ў паўднёвай частцы [[Балканскі паўвостраў|Балканскага паўвострава]] ў паўднёва-ўсходняй [[Еўропа|Еўропе]]. Па дадзеных перапісу 2011 года насельніцтва Грэцыі складае каля 11 млн жыхароў. [[Афіны]] — сталіца і самы буйны горад у краіне, [[Салонікі|Фесалонікі]] — другі па велічыні горад, які часта называюць другой сталіцай. Грэцыя стратэгічна размешчана на скрыжаванні [[Еўропа|Еўропы]], [[Азія|Азіі]] і [[Афрыка|Афрыкі]]. Краіна мае сухапутныя межы з [[Албанія]]й на паўночным захадзе, [[Паўночная Македонія|Македоніяй]] і [[Балгарыя]]й на поўначы і [[Турцыя]]й на паўночным усходзе. Грэцыя складаецца з дзевяці геаграфічных рэгіёнаў: [[Македонія (Грэцыя)|Македоніі]], [[Цэнтральная Грэцыя|Цэнтральнай Грэцыі]], [[Пелапанес]]а, [[Фесалія|Фесаліі]], [[Эпір]]а, [[Эгейскія астравы|Эгейскіх астравоў]] (у тым ліку [[Дадэканес]]а і [[Кіклады|Кікладаў]]), [[Заходняя Фракія|Фракіі]], [[Крыт]]а і [[Іанічныя астравы|Іанічных астравоў]]. На ўсходзе краіна абмываецца [[Эгейскае мора|Эгейскім морам]], на захадзе — [[Іанічнае мора|Іанічным морам]], а на поўдні — [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Грэцыя мае самую доўгую берагавую лінію на беразе [[Міжземнамор’е|Міжземнага басейна]] і [[Спіс краін паводле даўжыні берагавой лініі|адзінаццатую па даўжыні берагавую лінію ў свеце]], даўжыня якой складае 13,676 кіламетраў. Краіна ўключае ў сябе велізарную колькасць астравоў: каля {{Num|1400}}, з якіх 227 незаселеныя. Восемдзесят працэнтаў тэрыторыі Грэцыі займае гарыстая мясцовасць, самая высокая кропка краіны — [[Алімп|гара Алімп]], вышыня якой складае {{Num|2917}} метраў. Сучасная Грэцыя сыходзіць сваімі каранямі ў цывілізацыю [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]]. Краіна, якая лічыцца калыскай усёй [[Заходняя культура|Заходняй цывілізацыі]], з’яўляецца радзімай [[Афінская дэмакратыя|дэмакратыі]], [[Заходняя філасофія|заходняй філасофіі]], [[Алімпійскія гульні|алімпійскіх гульняў]], [[Заходняя літаратура|заходняй літаратуры]] і [[Гістарыяграфія|гістарыяграфіі]], [[Паліталогія|паліталогіі]], буйных [[Навука ў Старажытнай Грэцыі|навуковых]] і [[Матэматыка ў Старажытнай Грэцыі|матэматычных]] прынцыпаў і [[Драма (род літаратуры)|заходняй драмы]] ў тым ліку і [[Трагедыя|трагедыі]] і [[Камедыя|камедыі]]. Культурныя і тэхналагічныя дасягненні Старажытнай Грэцыі аказалі вялікі ўплыў на свет, і многія аспекты грэчаскай цывілізацыі перайшлі на [[Сярэдні Усход|ўсход]] у [[Элінізм|эліністычны перыяд]] пасля заваёў [[Аляксандр Македонскі|Аляксандра Вялікага]] і на [[Заходняя культура|захад]] пасля [[Рымская Грэцыя|ўключэння Грэцыі]] ў склад [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]], а пазней [[Візантыя|Візантыйскай імперыі]], традыцыі якой захаваліся ў [[Грэчаскае праваслаўе|грэчаскай праваслаўнай царкве]] і перадаюцца ў [[Праваслаўная царква|праваслаўным свеце]], у выніку чаго Грэцыя мае велізарны прэстыж, а таксама культурны і рэлігійны ўплыў. Багатая культурная спадчына Грэцыі выяўляецца ў 17-ці [[Спіс аб’ектаў Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў Грэцыі|аб’ектах Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА]], якія размешчаны на тэрыторыі краіны і па колькасці якіх яна займае шостае месца ў Еўропе і трынаццатае ў свеце. Сучасная грэчаская дзяржава, якая ўключае ў сябе большую частку гістарычнай спадчыны грэчаскай цывілізацыі, была створана ў 1830 годзе пасля [[Вайна за незалежнасць Грэцыі|вайны за незалежнасць]] ад [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Грэцыя — [[Дэмакратыя|дэмакратычная]] і [[Развітыя краіны|развітая краіна]] з высокім узроўнем даходаў, высокай [[Якасць жыцця|якасцю жыцця]] і [[Індэкс развіцця чалавечага патэнцыялу|ўзроўнем жыцця]]. Грэцыя з’яўляецца адным з заснавальнікаў [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|Арганізацыі Аб’яднаных Нацый]] і дзясятай краінай, якая далучылася да [[Еўрапейскія супольнасці|Еўрапейскіх супольнасцяў]] (якія папярэднічалі [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскаму Саюзу]]), а з 2001 года з’яўляецца часткай [[Еўразона|еўразоны]]. Краіна таксама з’яўляецца членам многіх іншых міжнародных арганізацый, уключаючы [[Савет Еўропы]], [[НАТА]], [[Арганізацыя эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця|АЭСР]], [[Арганізацыя па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе|АБСЕ]] і [[Сусветная гандлёвая арганізацыя|СГА]]. Грэцыя, якая з’яўляецца адной з [[Грэчаскае суднаходства|найбуйнейшых дзяржаў па транспарціроўцы грузаў]], мае [[Спіс дзяржаў Еўропы паводле ВУП|найбуйнейшую эканоміку]] на [[Балканскі паўвостраў|Балканскім паўвостраве]], дзе яна з’яўляецца важным рэгіянальным інвестарам; яе эканоміка займае дзявятае месца па велічыні ў еўразоне і 43-е ў свеце. == Фізіка-геаграфічная характарыстыка == === Геаграфічнае становішча === {{main|Геаграфія Грэцыі}} {{Карта Грэцыі}} Грэчаскі паўвостраў, змешчаны на паўднёвым усходзе [[Еўропа|Еўропы]], займае плошчу 131.944 кв. км. Грэцыя размешчаная ў паўднёвай частцы Балканскага паўвострава і на прылеглых да яго і да ўзбярэжжа Малой Азіі астравах. Мяжуе з [[Албанія]]й, [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніяй]], [[Балгарыя]]й і [[Турцыя]]й. Абмываецца [[Міжземнае мора|Міжземным морам]], у тым ліку: [[Іанічнае мора|Іанічным]], [[Эгейскае мора|Эгейскім морамі]], а паўднёвае ўзбярэжжа [[Крыт]]а — [[Лівійскае мора|Лівійскім морам]]. У склад Грэцыі ўваходзіць каля 2 тысяч астравоў, на якія прыходзіцца амаль 20 % усёй краіны. Тэрыторыя Грэцыі можна ўмоўна падзяліць на тры часткі. * У мацерыковую Грэцыю ўваходзяць: [[Македонія, Грэцыя|Македонія]] — паўночная вобласць Грэцыі, памежная з [[Албанія]]й ([[Яніна, горад|Яніна]], Ігуменіца), [[Балгарыя]]й ([[Радопі]]) і [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніяй]] ([[Касторыя]], [[Халкідыкі]]); [[Фракія]] — паўночна ўсходняя вобласць, межная з Балгарыяй і Турцыяй ([[Александропаль]], [[Каматыні]]); [[Эпір]] — паўночна-заходняя вобласць, памежная з Албаніяй (абмываецца Іанічным морам); [[Фесалія]] — найболей раўнінная вобласць, з усходу абмываецца Эгейскім морам ([[Ларыса, горад|Ларыса]], [[Волас, горад|Волас]], [[Трыкала]]); [[Цэнтральная Грэцыя]] — цэнтральная частка Грэцыі ([[Халкіда]], [[Ламія]], [[Амфіса]]); [[Атыка]] — вобласць вакол Афін. * [[Пелапанес]] — самы вялікі паўвостраў Грэцыі (плошча — 21,4 тыс. кв. км), злучаны з мацерыковай часткай вузкім Карынфскім перашыйкам (шырыня 5 км), праз які ў канцы 19 стагоддзя быў прарыты канал (даўжынёй 6500 м, шырыня 23,5 м, глыбіня 40 м). * Трэці раён утвараюць астравы Эгейскага мора: [[Эўбея]] — другі па велічыні, пасля Крыта, востраў Грэцыі (3,9 тыс.кв.км), злучаны з кантынентам мастом; [[Лесбас]] — адзін з буйных астравоў Грэцыі (1,6 тыс.кв.км); Паўночныя Спарады — астравы Скірас, Скапелас, Юра, Іліадрамія і інш. у паўночна заходняй частцы Эгейскага мора; [[Кіклады]] — «кіклас» па-грэчаску — «той, што ўтварае кольца», архіпелаг у цэнтральнай і паўднёвай частцы Эгейскага мора (астравы [[Аморгас]], [[Андрас]], [[Сіфнос]], [[Сантарыні]], [[Тымас]], [[Кітнас]] і інш.); [[Паўднёвыя Спарады]] — [[Дадэканес]] — архіпелаг з 12 астравоў у паўднёваўсходняй часткі Эгейскага мора, ва ўзбярэжжа Турцыі (астравы [[Востраў Родас|Родас]], [[Самас]], [[Астыпалея]], [[Калімнас]], [[Карпатос]], [[Лерас]] і інш.). === Астравы === {{main|Спіс астравоў Грэцыі}} У склад Грэцыі ўваходзіць больш за 2 000 астравоў, ад буйных ([[Востраў Крыт|Крыт]], [[Востраў Эўбея|Эўбея]]) да дробных ([[Востраў Патмас|Патмас]], Хрысі, Кастэларыза). На іх долю прыпадае каля 20 % усёй грэчаскай тэрыторыі. Усе астравы падзяляюцца на некалькі груп: * [[Іанічныя астравы]] — размешчаны ў [[Іанічнае мора|Іанічным моры]], у заходніх берагоў Грэцыі. Найбуйнейшы востраў — [[Кефалінія]]. * [[Паўночныя Эгейскія астравы]] — размешчаны на поўначы [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]], у берагоў [[Турцыя|Турцыі]]. Найбуйнейшы востраў — [[Востраў Лесбас|Лесбас]]. * [[Паўночныя Спарады]] і востраў [[Востраў Эўбея|Эўбея]] — размешчаны ля ўсходніх берагоў Грэцыі. * [[Кіклады]] — знаходзяцца ў цэнтры Эгейскага мора. Цэнтр старажытнай развітой Кікладскай культуры. Тут размешчаны ў асноўным невялікія астравы: [[Востраў Андрас|Андрас]], [[Востраў Наксас|Наксас]], [[Востраў Міканас|Міканас]], [[Востраў Сантарыні|Сантарыні]]. * [[Дадэканэс]] — група астравоў, размешчаных на поўдні Эгейскага мора, у берагоў Турцыі, часам таксама іх называюць Паўднёвымі Спарадамі. Гэта важны цэнтр турызму ў Грэцыі. Найбуйнейшы востраў — [[Востраў Родас|Родас]]. * [[Востраў Крыт|Крыт]] — найбуйнейшы востраў Грэцыі. Цэнтр старажытнай Крыцкай цывілізацыі. Побач з востравам размешчана мноства невялікіх астраўкоў-спадарожнікаў (Хрысі і г. д.). З поўдня востраў амываецца [[Лівійскае мора|Лівійскім морам]]. === Рэльеф === Грэчаскі ландшафт — гэта чаргаванне скалістых, звычайна бязлесных гор, густанаселеных далін, шматлікіх астравоў, праліваў і бухт. Маляўнічыя скалы, пляжы, экзатычныя гроты падаюць велізарныя магчымасці для адпачынку на моры і горнага турызму. Шырокае распаўсюджванне вапнякоў, асабліва ў заходняй частцы краіны, прывяло да фарміравання карставых варонак, пячор, якія надаюць ландшафту своеасаблівае дзікае аблічча і што прываблівае аматараў выпрабаваць свае сілы ў спелеалогіі. Горныя масівы займаюць амаль чвэрць паверхні тэрыторыі краіны. Гэта пераважна сярэдняй вышыні горы (да 1200—1800 м). Вышэйшая кропка Грэцыі — гара [[Алімп]] (2917 м). Вышэй 2000 метраў паднімаюцца таксама [[Пінд]], [[Парнас]], горны ланцуг на поўначы [[Пелапанес]]а і Тайгет. Раўнін мала, засяроджаныя яны ва ўсходняй палове краіны, за выключэннем Пелапанеса, дзе раўніны пераважаюць на заходнім узбярэжжы. Пад лесам і хмызняком каля 44 % тэрыторыі. Нацыянальныя паpкі: [[Вікас-Аос]], [[Мікра-Прэспа]], [[Эта]] і інш. === Унутраныя воды === На вузкім і гарыстым Грэчаскім паўвостраве не маглі ўтварыцца вялікія рачныя сістэмы. Пераважаюць горныя рэкі, кароткія, бурныя, з маляўнічымі парогамі і вадаспадамі, часта бягучыя да мора ў вузкіх каньёнах. Самая доўгая рака Грэцыі — [[Рака Альякмон|Альякмон]] (амаль 300 км). Іншыя буйныя рэкі — [[Эбрас]], [[Нестас]], [[Стрымон]], [[Рака Вардар|Вардар]], [[Ахелас]]. Рэкі не прыдатныя для суднаходства, але гуляюць даволі вялікую ролю як крыніцы энергіі. У Грэцыі налічаецца звыш 20 азёр плошчай 10-100 км². Самыя буйныя і глыбокія з іх тэктанічнага паходжання. Да іх прыналежаць азёры [[Возера Трыхоніс|Трыхоніс]] (95,5 км²), [[Волві]] (75,6 км²), [[Вегарытыс]] (72,5 км²). Шмат карставых азёр. Яны, як правіла, невялікія, сілкуюцца ў асноўным падземнымі водамі. Найбуйнае з іх — [[Возера Яніна|Яніна]] (22 км²). === Карысныя выкапні === Грэцыя не валодае значнымі запасамі якіх-небудзь карысных выкапняў. Найбольш распаўсюджаным і здабываемым з’яўляецца лігніт, або слабавуглефікаваны буры вугаль. Ён з’яўляецца галоўным паліўным рэсурсам Грэцыі. У канцы XX стагоддзя ў Эгейскім моры былі знойдзеныя нязначныя запасы [[нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|газу]]. Вядзецца іх распрацоўка. Адносна багатая Грэцыя руднымі карыснымі выкапнямі. Сярод іх [[жалеза|жалезныя]], [[марганец|марганцавыя]], [[нікель|нікелевыя]], [[хром]]авыя, [[медзь|медныя]] і поліметалічныя руды. Значныя запасы баксітаў, або [[алюміній|алюмініевых]] руд. Паводле ацэнак геолагаў у нетрах Грэцыі залягаюць каля 650 млн.т. гэтай каштоўнай руды, што робіць Грэцыю адным з найбуйнейшых яе здабытчыкаў ў Еўропе. === Клімат === === Флора і фауна === На тэрыторыі Грэцыі захавалася няшмат відаў дзікіх жывёл і папуляцыі іх невялікія. Гэта звязана са шматтысячагадовай гісторыяй гэтай краіны — больш за 8000 гадоў людзі актыўна палявалі на жывёл і вынішчалі расліны на тэрыторыі Грэцыі. Найбольш распаўсюджаныя тут невялікія жывёлы: [[заяц|зайцы]], [[барсук]]і і розныя віды [[мыш]]эй. З прыкладна 5 000 відаў раслін Грэцыі найбольш распаўсюджаныя невялікія расліны і кусты. На паўвостраве Халкідыкі часта сустракаюцца хваёвыя лясы. Распаўсюджаныя кіпарысы і платаны. Узрост некаторых дасягае некалькіх тысяч гадоў. Вельмі распаўсюджаная аліва — адно з каштоўных дрэў Грэцыі і ўсяго Міжземнамор’я. У цэлым бедная расліннасць Грэцыі тлумачыцца шырокім распаўсюджваннем [[каза|коз]] у Старажытнай Грэцыі, якія абгрызалі кару дрэў, з прычыны чаго тыя гінулі, а дробныя растліны проста вытоптваліся. Існуе нават прымаўка — «Грэцыю з’елі козы». == Гісторыя == {{main|Гісторыя Грэцыі}} === Дагістарычны перыяд (да 28 стагоддзя да н.э.) === [[Файл:Frachti.jpg|thumb|250px|[[Пячора Франхты]] — адна з найстаражытнейшых [[неаліт]]ычных стаянак Грэцыі.]] {{main|Дагістарычная Грэцыя}} Аб засяленні тэрыторыі Грэцыі чалавекам сведчать археалагічныя раскопкі, у выніку якіх былі знойдзены [[палеаліт]]ычныя стаянкі перыяду [[Сярэдні палеаліт|сярэдняга палеаліту]] (каля 100 — 40 тысячагоддзяў да н.э.) на тэрыторыі ад [[Старажытная Македонія|Македоніі]] да [[Эліда|Эліды]]. Да гэтага часу адносіцца чэрап [[Неандэртальцы|неандэртальскага чалавека]], знойдзены на [[Паўвостраў Халкідыкі|паўвостраве Халкідыкі]]. Адной з самых старажытных [[неаліт]]ычных стаянак у Грэцыі лічыцца пячора [[Франхты]] ({{lang-el|Σπήλαιο Φράγχθι}}), датаваная 7 тысячагоддзем да н.э., якая сведчыць аб наяўнасці ў яе жыхароў развітога мараходства. У перыяд неаліту (каля сярэдзіны 7 тысячагоддзя да н.э. — 28 стагоддзе да н.э.) насельніцтва Грэцыі асвоіла земляробства, займалася жывёлагадоўляй і вяло аседлы лад жыцця. У гэты перыяд радавы лад, які пачаў складацца яшчэ ў эпоху сярэдняга палеаліту, дасягнуў поўнага развіцця. Неаліт Грэцыі мае [[Анатолія|анаталійскае]] паходжанне і прадстаўлены культурамі [[Сескла]], Дыміні и Ларысы, для якіх былі характэрны ўмацаваныя паселішчы (3000-4000 чалавек) на ўзгорках, з’яўленне [[мегарон]]а (прамавугольнае памяшканне з вузкай фасаднай стараной і драўлянымі калонамі, у цэнтры якога быў ачаг), чорная і шэрая кераміка разам з паліхромнай керамікай з малюнкамі двух колераў (звычайна чорнага і чырвонага). У 5—4 тысячагоддзях да н.э. з’яўляліся лакальныя варыянты неалітычнай культуры мацерыковай Грэцыі, астравоў [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]] і асабліва [[Крыт]]а. На мацерыку і астравах адзначаны перамяшчэнні плямён. У гэты перыяд насельніцтва Грэцыі мела пастаянныя сувязі з паўночнай часткай [[Балканскі паўвостраў|Балканскага паўвострава]], узбярэжжам [[Малая Азія|Малай Азіі]] і [[Сірыя]]й. === Эгейскі перыяд (28-12 стагоддзі да н.э.) === {{main|Эгейская цывілізацыя}} Культуру Грэцыі [[Бронзавы век|бронзавага веку]] (умоўна названую [[Эгейская культура|эгейскай культурай]], або крыта-мікенскай культурай) храналагічна прынята дзяліць на ранні, сярэдні і позні перыяды. Адрозненні культурнай традыцыі асобных частак Грэцыі дазволілі вылучыць геаграфічныя варыянты: культура Крыта атрымала назву [[Мінойская культура|мінойскай культуры]], мацерыковай Грэцыі — [[Эладская культура|эладскай культуры]], астравоў Эгейскага мора — [[Кікладская культура|кікладскай культуры]]. Познім этапам развіцця ўсіх трох названых цывілізацый была [[мікенская цывілізацыя]], прычым яе аб’яднаўчым элементам сталі грэкі, якія прыйшлі на Балканы і Эгейскія астравы каля 16 стагоддзя да н.э. ==== Кікладская цывілізацыя ==== [[Файл:Cycladic_idol_large_retouched.jpg|thumb|250px|Кікладскі ідал з мармуру (самая вялікая з вядомых скульптур кікладскай культуры (паўтара метра)), 28-23 стагоддзі да н.э.]] {{main|Кікладская цывілізацыя}} [[Кікладская культура]] лічыцца адной з найстаражытнейшых археалагічных культур [[бронзавы век|бронзавага веку]] ў Еўропе. Яе паходжанне звязваюць з земляробчымі культурамі суседняй [[Малая Азія|Малой Азіі]]. Кікладская цывілізацыя існавала ў прамежку часу паміж 32 і 19 стагоддзямі да н.э. Тагачасныя жыхары [[Кіклады|Кікладскіх астравоў]] засвоілі занятак комплекснай сельскай гаспадаркай, спалучалі вырошчванне збожжавых культур, маслін і вінаграду з пчалярствам, жывёлагадоўляй і рыбалоўствам. Паміж астравамі існаваў сталы абмен. Асабліва важнымі былі здабыча і гандаль [[абсідыян]]ам. У 3 тысячагоддзі да н. э. пачалі ўзнікаюць протагарадскія ўмацаваныя паселішчы. Адным з найбольш ранніх з’яўляецца паселішча Паліёхні на [[Востраў Лемнас|востраве Лемнас]]. Яно было абаронена масіўным [[Абарончая сцяна|мурам]] і займала плошчу каля 4500 м². Да сярэдзіны 3 тысячагоддзя да н.э. падобныя паселішчы з моцнымі мурамі і вежамі былі пабудаваныя і на іншых Кікладах. Пабудовы ўнутры ўмацаванняў былі падобныя адна на адну, шматпакаёвыя, магчыма прыстасаваныя для пашыраных сямей. Пабудоў, падобных на цытадэлі або палацы, не выяўлена, таму мяркуецца, што кікладскае грамадства яшчэ не мела ясна акрэсленага пласта насельніцтва, які стаяў вышэй за іншых. Для кікладцаў былі характэрны разнастайныя формы мастацтва, асабліва вядомы мармуровыя чалавекападобныя постаці. Усяго налічваецца каля 1400 выяў, але толькі 40 % з іх захаваліся і вывучаны дастаткова добра. Кікладскія пахаванні ўтрымоўваюць значную колькасць прадметаў паўсядзённага побыту. У канцы 3-пачатку 2 тысячагоддзяў да н.э. развіццё кікладскай культуры было гвалтоўна спынена з-за ўмяшальніцтва звонку, хутчэй за ўсё [[мінойцы|мінойцаў]]. Відавочна, частка насельніцтва была знішчана, а рэшткі выжылых былі вымушаны прыняць новыя традыцыі. [[Герадот]] паведамляў, што ў старажытнасці Кіклады былі населены [[лелегі|лелегамі]], залежнымі ад [[Мінойская цывілізацыя|мінойскага Крыта]]. Магчыма, менавіта яны і былі першаснымі стваральнікамі кікладскай культуры. ==== Эладская цывілізацыя ==== {{main|Эладская цывілізацыя}} У працах антычных гісторыкаў і паэтаў [[Эладская цывілізацыя|эладскі перыяд]] звычайна асацыюецца з [[Дагрэчаскі субстрат|дагрэчаскімі насельнікамі Эгейскага рэгіёну]], часцей за ўсё з [[Пеласгі|пеласгамі]], радзей згадваюцца і іншыя народы ([[мінійцы]], [[каўконы]], [[лелегі]] і іншыя). Датаванне эладскай культуры ў значнай меры прывязаная да развіцця тыпаў [[Кераміка|керамікі]] ў залежнасці ад канкрэтнага стылю або месца паходжання. У 28 — 21 стагоддзях да н.э. у Грэцыі пачалі з’яўляцца носьбіты сельскагаспадарчай культуры, якія наклаліся на мясцовае насельніцтва неіндаеўрапейскага паходжання. Пра гэта грамадства вядома мала, за выключэннем таго, што асноўныя тэхналогіі апрацоўкі бронзы ўзніклі ў [[Анатолія|Анатоліі]], і эладская культура ў гэты перыяд падтрымлівала культурныя кантакты з [[Заходнеанаталійская цывілізацыя|заходнеанаталійскай культурай]]. Важныя археалагічныя помнікі гэтага перыяду згрупаваныя на Эгейскім узбярэжжы ў [[Беётыя|Беётыі]] і [[Аргаліда|Аргалідзе]] ([[Лерна]], [[Пефкакія]], [[Горад Фівы, Грэцыя|Фівы]], [[Тырынф]]) і на астравах каля ўзбярэжжа, такіх як [[Востраў Эгіна|Эгіна]] і [[Эўбея]]. Вядома, што пранікненне анаталійскай культуры на тэрыторыю Грэцыі не суправаджалася маштабнымі разбурэннямі. Усе паселішчы гэтай эпохі дзеляцца на два віды — гэта [[Цытадэль|цытадэлі]], у якіх пражывалі прадстаўнікі родаплемянной знаці, і шчыльна забудаваныя пасёлкі, заселеныя ў асноўным сялянамі-земляробамі. Падзел паселішчаў на цытадэлі і пасёлкі можа казаць пра пачатак класавага ўтварэння ў другой палове 3 тысячагоддзя да н.э. Цывілізацыя гэтага перыяду ўжо апярэджвала ў сваім развіцці іншыя еўрапейскія культуры. У 21 -16 стагоддзях да н.э. атрымала распаўсюджанне так званая «[[мінійская кераміка]]», якая ўяўляла сабой посуд з прамалінейнымі або абстрактнымі малюнкамі. Але пазней пад уплывам [[Кікладская культура|кікладскай]] і [[Мінойская культура|мінойскай]] культур пачаў з’яўляцца посуд з крывалінейнымі матывамі і нават рэалістычнымі выявамі. Паселішчы гэтага перыяду, якія былі знойдзены ў вялікай колькасці на [[Паўвостраў Пелапанес|Пелапанесе]] і ў цэнтральнай Грэцыі (у тым ліку ў [[Этолія|Этоліі]]), а на поўначы дасягалі даліны [[Рака Сперхеяс|ракі Сперхеяс]], размяшчаліся шчыльней адзін да аднаго і звычайна знаходзіліся на вяршынях узгоркаў. З 16 стагоддзя да н.э. эладскі перыяд быў цесна звязаны з [[Мікенская культура|мікенскай культурай]]. ==== Мінойская цывілізацыя ==== [[File:Minoan fleet freeze from Akrotiri fragment.gif|thumb|right|250px|Мінойскі карабель. Фрэска ў [[Востраў Сантарын#Мінойскі перыяд|Акраціры]], каля 16 стагоддзя да н.э.]] {{main|Мінойская цывілізацыя}} [[Выява:Map Minoan Crete-be.svg|thumb|left|350px|Карта [[Востраў Крыт|вострава Крыт]] у часы [[Мінойская цывілізацыя|мінойскай цывілізацыі]].]] [[Мінойская цывілізацыя]] ўзнікла на [[Востраў Крыт|востраве Крыт]] і некаторых іншых [[Эгейскія астравы|астравах Эгейскага мора]], такіх як [[Востраў Сантарын|Сантарын]], і існавала прыкладна з 27 да 14 стагоддзя да н.э. [[Этнас|Этнічнае]] і моўнае паходжанне [[мінойцы|мінойцаў]] не вядома. Найбольш папулярна гіпотэза аб іх сувязях з насельніцтвам [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У 26 — 24 стагоддзях да н.э. на Крыце было ўдасканалена выплаўленне бронзы і асвоены ўсе прыдатныя землі для земляробства. Магчыма, у гэты перыяд Крыт адчуваў уздзеянне развітай [[Кікладская культура|кікладскай культуры]]. Сувязь і абмен з іншымі рэгіёнамі [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] забяспечвалі мінойцаў металамі (медзю і волавам), якія на Крыце не здабываліся, але маглі быць дастаўлены з [[Кіпр]]а, Малой Азіі і поўначы [[Балканскі паўвостраў|Балканскага паўвострава]]. У 24 — 21 стагоддзях да н.э. з’явіліся паселішчы з вялікімі жытламі і калектыўнымі купальнымі магільнямі. Знаходкі каменных якараў да паўтоны сведчаць, што жыхары Крыта будавалі буйныя марскія судны. Цэнтрамі грамадскага і рэлігійнага жыцця былі крыцкія палацы ([[Малія]], [[Фест]], [[Кнос]]), таксама існавалі меншыя па памерах вілы і звычайныя паселішчы земляробаў. На востраве Сантарын быў пабудаваны пакуль адзіны вядомы мінойскі горад. Аднак у 21 — 19 стагоддзях да н.э. палацы і многія паселішчы гэтага перыяду, які атрымаў назву «перыяд ранніх палацаў», апынуліся разбуранымі<ref>[http://www.crete-mg.com/index.php?page=2&sub=711 Крыт. Гісторыя. Мінойская эпоха] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305002544/http://www.crete-mg.com/index.php?page=2&sub=711 |date=5 сакавіка 2016 }}</ref>. Мяркуецца, што разбурэнні былі выкліканы моцным землятрусам. У 23 — 17 стагоддзях да н.э. [[крыцкае пісьмо]] эвалюцыяніравала ад піктаграфічнага да [[Крыцкія іерогліфы|іерагліфічнага]], а каля 18 стагоддзя да н.э. была выпрацавана новая сістэма — так званае [[Лінейнае пісьмо А|складовае пісьмо А]]. Перыяд новых палацаў (1700—1450 гады да н.э.) лічыцца росквітам мінойскай цывілізацыі, калі Крыт набыў палітычнае адзінства. У гэты час адным з кіраўнікоў Крыта быў [[Мінас Вялікі]], у гонар якога атрымала сваю назву цывілізацыя. Тады ж у Грэцыі пачалі ўзнікаць першыя невялікія раннерабаўладальніцкія дзяржавы. Новыя палацы, значна большыя па плошчы, чым старыя, працягвалі адыгрываць ролю грамадскіх, эканамічных і культурных цэнтраў. Найбольшым з’яўляўся палац у Кносе, таму яго прынята вылучаць як галоўны. Яны не былі ўмацаванымі, што падкрэслівае бязбоязнасць насельнікаў палацаў у дачыненні да іншаземцаў і простых суграмадзян. Унутраны мір мог дасягацца [[Тэакратыя|тэакратычным]] характарам кіравання (палацы з’яўляліся рэлігійнымі цэнтрамі), а знешняя бяспека тлумачыцца астраўной ізаляцыяй і [[таласакратыя]]й. Да сярэдзіны 15 стагоддзя да н.э. мінойская цывілізацыя пашырыла свой уплыў на астравы [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]], Кіпр і паўднёвы захад Малой Азіі (раён [[Мілет]]а). Вялікі флот Крыта і Сантарына вёў гандаль з [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыкай]], [[Блізкі Усход|Блізкім Усходам]] і [[Заходняе Міжземнамор'е|Заходнім Міжземнамор’ем]]. У наш час большасць вучоных прытрымліваецца думкі, што мінойская цывілізацыя загінула ў выніку двух катастрафічных вывяржэнняў вулкана на востраве Сантарын. Першае адбылося каля 1520 года да н.э. і суправаджалася магутным выбухам, вікідамі вадзянога пару, атрутных газаў, велізарнага воблака попелу, цунамі з хвалямі да 25 — 40 м увышыню. Другое вывяржэнне, у выніку якога былі разбураны ўсе палацы і порты, а таксама відавочна знішчаны флот, адбылося каля 1460 года да н.э.<ref>Паданні аб двух спусташэннях захоўваліся на Крыце стагоддзямі і былі зафіксаваны [[Герадот]]ам: Герадот, VII:171</ref> Мінойцы панеслі значныя чалавечыя страты, пасля чаго з Балканскага паўвострава на Крыт пераправіліся ваяўнічыя [[ахейцы]], якія паклалі канец мінойскай культуры, а Крыт быў уцягнуты ў сферу [[Мікенская цывілізацыя|мікенскай цывілізацыі]]. ==== Мікенская цывілізацыя ==== [[Файл:Lions-Gate-Mycenae.jpg|thumb|250px|«Ільвіная брама» ў [[Мікены|Мікенах]], 14-13 стагоддзі да н.э.]] {{main|Мікенская цывілізацыя}} [[Выява:Карта Мікенскай Грэцыі.png|thumb|left|250px|Карта Мікенскай Грэцыі, 14-12 стагоддзі да н.э.: палацы, галоўныя гарады і іншыя паселішчы.]] Даследчыкі звязваюць узнікненне [[Мікенская цывілізацыя|мікенскай цывілізацыі]], якое датуецца прыблізна 17 стагоддзем да н.э., з прыходам [[Індаеўрапейцы|індаеўрапейскіх]] плямён [[ахейцы|ахейцаў]] на поўдзень балканскай Грэцыі. Да 15 стагоддзя да н.э. адбылося стаўленне Мікенскай цывілізацыі на [[Пелапанес]]е, у [[Атыка|Атыцэ]] і [[Беотыя|Беотыі]]. Будаваліся раскошныя шахтавыя магільні арыстакратыі, таксама знойдзены рэшткі цыклапічных каменных умацаванняў і багатага дома. Многія важныя элементы сваёй культуры ахейцы запазычылі ў мінойцаў, у тым ліку некаторыя рэлігійныя абрады, каналізацыю, фасоны мужчынскай і жаночай вопраткі, аднак у сваёй аснове мікенская цывілізацыя была досіць адрознай<ref>[http://www.ancient-history.ru/index.php?cnt=5&sub=8 Греция — Микенская цивилизация]</ref> Пасля вывяржэння вулкана на [[Востраў Сантарын|Сантарыне]] некаторы час рэшткі мінойскай цывілізацыі ўсё яшчэ захоўваліся на Крыце, але ў канцы 15 — пачатку 14 стагоддзяў да н.э. Крыт быў заваяваны ахейцамі. Рэшткі ахейскіх магільняў і пабудоў на Крыце сведчаць пра тое, што яны адрозніваліся ад мінойскіх архітэктурных помнікаў. У пачатку 14 стагоддзя да н.э. адбывалася экспансія мікенскай культуры ў іншыя рэгіёны [[Міжземнамор'е|Міжземнамор’я]] ў выніку ўсталявання гандлёвых сувязей і перасялення. У той жа час прадстаўнікі мікенскай культуры з’явіліся на [[Кіпр]]ы<ref>[http://ancienthistory.about.com/od/greeceancientgreece/p/Cyprus.htm Cyprus]</ref> і на паўднёвым захадзе [[Малая Азія|Малой Азіі]]<ref>[http://www.archaeology.org/news/1168-130805-turkey-bodrum-mycenean-tombs Mycenaean Tombs Discovered in Bodrum, Turkey]</ref>. Канец бронзавага веку быў росквітам Мікенскай цывілізацыі. [[Горад Мікены]], які даў ёй сваё імя, перажыў уздым у 1350—1200 гадах да н. э.<ref>[http://www.ancient.eu/mycenae/ Mycenae]</ref> Ён быў акружаны масіўнымі фартыфікацыйнымі збудаваннямі і знаходзіўся на ўзвышшы ў стратэгічна важным месцы [[Аргаліда|Аргалідскай]] даліны, што дазваляла кантраляваць шляхі ад мясцовага заліва да поўначы. На самай вяршыні ўзвышша месціўся палац, названы палацам [[Агамемнан]]а. Ніжэй на схіле захаваліся рэшткі каменных дамоў. Другім значным горадам Аргаліды быў [[Тырынф]], які дасягнуў узвышэння ў 14 — 13 стагоддзях да н.э. Прадстаўнікі Мікенскай цывілізацыі дасягнулі значных поспехаў у развіцці рамяства і сельскай гаспадаркі. Нягледзячы на вялікую ролю ў эканамічным жыцці палацавых комплексаў, сучасныя даследчыкі мяркуюць, што ў ахейскіх [[Горад-дзяржава|гарадах-дзяржавах]] меліся значныя элементы рынкавай эканомікі<ref>GARY M. FEINMAN, Crafts, Specialists, and Markets in Mycenaean Greece Reenvisioning Ancient Economies: Beyond Typological Constructs // American Journal of Archaeology, No 117, 2013. P. 453—459</ref>. Ускладненне дзяржаўнага жыцця ахейцаў прывяло да развіцця пісьменства: прыстасаваўшы да свайго дыялекта крыцкае пісьмо, ахейцы зрабілі больш дасканалае, так званае [[Лінейнае пісьмо Б|слогавае пісьмо Б]]. У помніках лінейнага пісьма ўзгадваюцца імёны такіх ахейскіх багоў, як [[Зеўс]], [[Гера]], [[Пасейдон]], [[Артэміда]], [[Гермес, бог|Гермес]], [[Дыяніс]]<ref>[http://www.ime.gr/CHRONOS/02/mainland/en/mg/religion/deities/index.html Mycenaean Greece-Religion]</ref>, што дазваляе меркаваць пра распаўсюджванне [[політэізм|політэістычнай]] рэлігіі. [[Старажытнагрэчаская міфалогія]] і эпас апавядаюць пра грамадства Мікенскага перыяда як надзвычай ваенізаванае, дзе пастаянна ўспыхвалі канфлікты паміж высакароднымі асобамі, ухваляліся мужнасць і ваенная кемлівасць. У наш час сусветную вядомасць набылі эпічныя звесткі пра [[Траянская вайна|Траянскую вайну]], якую вялі ахейскія дзяржавы балканскай Грэцыі на чале з мікенскім валадаром Агамемнанам супраць магутнага горада [[Троя]] ў Малой Азіі. Вайна цягнулася 10 гадоў і скончылася разбурэннем Троі. Як мяркуюць, разбурэнне Мікенскай цывілізацыі адбылося ў адзін час і знянацку<ref>Desborough V. The End of Myceanean Civilization and the Dark Ages: The Archaeological Background // The Cambridge Ancient History II (2). Cambridge: Cambridge University Press, 1975. P. 658—677</ref>. У старажытнагрэчаскай міфалогіі спусташэнне гарадоў Пелапанеса тлумачыцца вяртаннем туды нашчадкаў [[Геракл]]а, якія прывялі з сабой [[дарыйцы|дарыйцаў]]. Вучонымі таксама выказваюцца гіпотэзы, згодна з якімі разбурэнне мікенскіх паселішчаў балканскай Грэцыі было выклікана ўнутранымі войнамі, магутным землятрусам<ref>Amos Nur, Apocalypse: Earthquakes, Archaeology, and the Wrath of God. — Princeton University Press, 2008. P. 224—245</ref>, нашэсцем паўночных народаў, якія пазней сталі вядомы ў [[Старажытны Егіпет|Старажытным Егіпце]] пад назвай «[[народы мора]]» і г.д. === Старажытная Грэцыя (11 стагоддзе — 146 год да н.э.) === {{main|Старажытная Грэцыя}} ==== Цёмныя стагоддзі (11 — 9 стагоддзі да н.э.) ==== {{main|Грэчаскія Цёмныя стагоддзі}} «[[Грэчаскія Цёмныя стагоддзі|Цёмныя стагоддзі]]» або «Гамераўская Грэцыя»<ref group="заўв">Перыяд атрымаў назву «Гамераўская Грэцыя» з-за таго, што эпас старажытнагрэчаскага пісьменніка [[Гамер]]а з’яўляецца адной з нешматлікіх крыніц інфармацыі пра яго.</ref> — перыяд у гісторыі Старажытнай Грэцыі, які пачаўся з меркаванага [[Дарыйскае ўварванне|дарыйскага ўварвання]] і заняпаду мікенскай цывілізацыі і працягваўся да пачатку росквіту грэчаскіх [[Поліс, антычнасць|полісаў]]. Пасля мікенскай катастрофы вялікія палацы і гарады прыйшлі ў заняпад, былі знішчаны або закінуты. Прыкладана ў гэты ж час пацярпела крах і [[Хеты|цывілізацыя хетаў]], частка якой была заваявана «[[Народы мора|народамі мора]]»<ref group="заўв">Паходжанне «народаў мора» застаецца невядомым. Выказваюцца меркаванні пра іх паходжанне з розных частак Міжземнамор’я, такіх як Чорнае мора, Эгейскае мора і анаталійскія рэгіёны.</ref>, а яе гарады ад [[Троя|Троі]] да [[Горад Газа|Газы]] былі знішчаны. У выніку разбурэння цывілізацыі невялікія населеныя пункты перажывалі голад і дэпапуляцыю, а таксама быў нанеслы вялікі ўрон культуры: былі страчаны прыёмы будаўніцтва, забыты тэхналогіі апрацоўкі металаў, навыкі пісьма і разбурана дзяржаўная структура грамадства. Несістэмныя, лакалізаваныя і аўтаномныя невысокія культуры гэтага перыяду на тэрыторыі Грэцыі вельмі адрозніваюцца адна ад адной стылямі керамікі, практыкай пахаванняў і структурай паселішчаў. Пасля 11 стагоддзя ўпрыгожванне грэчаскай керамікі пераймае вобразнае афармленне ў мікенскай культуры, але, як правіла, абмяжоўваецца простымі геаметрычнымі ўзорамі. Назіраецца агульная тэндэнцыя да менш складаных мастацкіх твораў і меншых рэсурсаў, якія выкарыстоўваюцца для іх стварэння. Асновай далейшага развіцця прадукцыйных сіл стала паступовае распаўсюджанне жалезных прылад працы і ўзбраення і выкарыстанне радовішчаў жалезнай руды, якія ігнараваліся ў час панавання мікенскай цывілізацыі, у выніку чаго халодная зброя стала даступнай для менш элітных воінаў. Да 9 стагоддзя да н.э. амаль уся зброя, знойдзеная ў пахаваннях гэтага перыяду, была зроблена з жалеза. Лічыцца, што Грэцыя ў гэты перыяд была падзелена на незалежныя вобласці, арганізаваныя роднаснымі групамі або хатнімі гаспадаркамі, якія пазней пераўтварыліся ў полісы. Імаверна, у гэты перыяд сфарміраваліся асновы [[Старажытнагрэчаская міфалогія|старажытнагрэчаскай міфалогіі]] і эпасу, якія сведчаць пра тое, што грэкі пакланяліся шматлікім багам, на чале якіх стаяў [[Зеўс]], і надзялялі іх рысамі, уласцівымі чалавечай натуры. ==== Архаічны перыяд (8 — 6 стагоддзі да н.э.) ==== [[File:Amphora_warriors_Louvre_E866.jpg|thumb|right|250px|Чорнафігурны вазапіс.]] {{main|Архаічная Грэцыя}} [[Файл:Greek_Colonization_Archaic_Period.svg|thumb|left|350px|Грэчаскія тэрыторыі і калоніі падчас [[Архаічная Грэцыя|архаічнага перыяду]].]] [[File:Kouros_from_thebes.jpg|thumb|right|250px|Архаічны [[курас]] з [[Горад Фівы, Грэцыя|Фіваў]].]] Адпраўной кропкай архаічнага перыяду лічацца «структурная рэвалюцыя» (рэзкае павышэнне колькасці насельніцтва і матэрыяльных тавараў), якая адбылася ў сярэдзіне 8 стагоддзя да н.э., і «інтэлектуальная рэвалюцыя» класічнай Грэцыі. Рэзкі рост насельніцтва ў пачатку архаічнага перыяду прывёў да з’яўлення новых гарадоў і пашырэння старых населеных пунктаў да ўзроўню [[Поліс, антычнасць|полісаў]], разрозненых дробных суверэнных гарадоў-дзяржаў, аб’яднаных толькі агульнасцю мовы, рэлігіі, культурных традыцый, палітычных і гандлёвых сувязей, але сацыяльны крызіс, звязаны з усімі пластамі грамадства (фермерамі, арыстакратыяй і простым людам), ствараў небяспеку для існавання поліснага ладу. У сувязі з ростам насельніцтва сельскагаспадарчыя ўгоддзі былі не ў стане падтрымліваць усё насельніцтва, з-за чаго архаічны перыяд у Грэцыі характэрызуецца масавым голадам. Да 6 стагоддзя да н.э. амаль усе фермеры ў Афінах былі пазбаўлены сваёй маёмасці і працавалі ў якасці рабоў у сувязі з беднасцю і немагчымасцю сябе пракарміць. Арыстакратычныя сем’і пастаянна канкурыравалі паміж сабой за тэрыторыю, грошы ці статус. Арыстакратыя існавала ў закрытай супольнасці фестываляў, шчодрых страў і спартыўных гульняў, якія не мелі нічога агульнага з жыццём [[Дэмас, насельніцтва|дэмасу]] або фермераў. Просты люд у якасці салдат часта канфліктаваў з арыстакратыяй, парушаючы іх жыццё падчас барацьбы за ўладу паміж прадстаўнікамі розных заможных родаў. З распаўсюджаннем знешняга гандлю некаторыя прастачыны сталі вельмі багатымі і ўсё часцей аспрэчвалі аўтарытэт арыстакратыі, ствараючы палітычную пагрозу для рэгіянальных манархій. Асноўны сродак вытворчасці — зямля і палітычная ўлада — па-ранейшаму заставаліся ў руках радавой шляхты, эканамічная магутнасць якой грунтавалася на семейна-радавой уласнасці на зямлю і заняволенні і закабаленні дробных землеўладальнікаў. Барацьба дэмасу супраць радавой арыстакратыі і пазыковага рабства з’яўляюцца асаблівасцямі перыяду 8—6 стагоддзяў да н.э. У выніку ўпорнай барацьбы дэмас дабіўся ў некаторых гарадах Грэцыі адмены пазыковай кабалы, аднак падавіць супраціўленне арыстакратаў правядзенню рэформ было магчыма толькі з дапамогай гвалту. Такой сілай стала [[тыранія]] — аднаасобная ўлада, якая была ўсталявана шляхам узброенай барацьбы і абапіралася на рух сялянскай беднаты і падтрымку гандляроў і рамеснікаў. У выніку рэформ [[тыран]]аў (кіраўнікоў полісаў) былі ліквідаваны эканамічныя і палітычныя прывелегіі радавой арыстакратыі. Паступова грэчаскія полісы кансалідаваліся ў гарады-дзяржавы з сацыяльна-палітычным парадкам. Тыраны, як правіла, стваралі дыктатуры ў сваіх полісах і не былі сацыяльнымі рэфарматарамі, але ў якасці кіраўнікоў былі вымушаныя прымаць законы і вырашаць спрэчкі. Рост незадаволення тыранамі прывёў да стварэння альтэрнатыўных сістэм самакіравання, якія ў канчатковым выніку перараслі ў [[Афінская дэмакратыя|Афінскую дэмакратыю]]. Павелічэнне насельніцтва таксама прывяло да пачатку стварэння калоній уздоўж узбярэжжа [[Міжземнае мора|Міжземнага]] і [[Чорнае мора|Чорнага]] мораў. Грэчаскія аўтары называюць прычынай каланізацыі «''сценахорыю''» (адсутнасць зямлі), але на практыцы яна была выклікана вялікай колькасцю прычын, такіх як суперніцтва паміж палітычнымі групамі, імкненне да прыгод, эміграцыя, пошук гандлёвых магчымасцяў і т.д. Важным следствам грэчаскай каланізацыі было распаўсюджванне грэчаскай культуры і рэлігіі па ўсім Міжземнамор’і. Падчас архаічнага перыяду з’явіўся грэчаскі тэатр, трагедыі якога выконваліся на фестывале [[Дыянісіі]], адраджалася пісьмовая мова, якая была забыта падчас «Цёмных стагоддзяў», што прывяло да з’яўлення паэзіі і эпаса, упершыню былі напісаны творы «[[Іліяда]]» і «[[Адысея]]» (лічыцца, што самім [[Гамер]]ам). Перыяд атрымаў назву ад таго, што ў гісторыі мастацтва характэрызаваўся архаічным, або старадаўнім, стылем скульптуры і іншых відаў мастацтва і рамяства ў адрозненне ад больш натуральных мастацкіх твораў [[Класічная Грэцыя|класічнага перыяду]]. ==== Класічны перыяд (5 — 4 стагоддзі да н.э.) ==== [[Файл:Map_Macedonia_336_BC-en.svg|міні|250px|right|Карта [[Старажытная Македонія|Македонскай імперыі]] на момант смерці [[Філіп II Македонскі|Філіпа ІІ]], 336 год да н.э.]] {{main|Класічная Грэцыя}} [[Файл:Map_Greco-Persian_Wars-en.svg|міні|250px|left|Карта першых [[Грэка-персідскія войны|грэка-персідскіх войнаў]], 500—479 гады да н.э.]] [[Файл:Napoli BW 2013-05-16 16-24-01.jpg|міні|250px|right|[[Аляксандр Македонскі]] на сваім кане [[Буцэфал]]е.]] [[Файл:362BCThebanHegemony.png|міні|250px|left|Карта Грэцыі падчас гегемоніі [[Горад Фівы, Грэцыя|Фіваў]], 371—362 гады да н.э.]] [[Файл:MacedonEmpire.jpg|міні|250px|right|Карта імперыі Аляксандра Македонскага і яго ваеннага паходу.]] Да 5 стагоддзя да н.э. [[Персідская імперыя]] кантралявала грэчаскія полісы ў [[Малая Азія|Малой Азіі]], а таксама здзейсніла тэрытарыяльныя заваяванні на Балканах і ва Усходняй Еўропе. Спробы грэчаскіх гарадоў-дзяржаў Малой Азіі зрынуць персідскае панаванне праваліліся, і ў 492 годзе да н.э. Персія пачала ўварванне ў мацерыковую Грэцыю, але пасля паражэння ў [[Бітва пры Марафоне|бітве пры Марафоне]] ў 490 годзе да н.э. была вымушана адступаць. У 480 годзе да н.э. персідскае войска [[Бітва пры Фермапілах|прарвалася праз горны праход Фермапілы]], які абаранялі грэкі пад камандаваннем [[спарта]]нскага караля [[Леанід I|Леаніда]], спустошылі Беотыю, Атыку і занялі Афіны. У выніку паслядоўных грэчаскіх перамог у 480 і 479 гадах да н.э. пры [[Бітва пры Саламіне|Саламіне]] і [[Бітва пры Платэях|Платэях]], а таксама ля [[Бітва пры Мікале|мыса Мікале]] персідская армія зноў адступіла. Ваенныя дзеянні з доўгімі перапынкамі працягваліся да 449 года да н.э., калі грэкі атрымалі вялікую перамогу. Самым уплывовым палітычным і культурным цэнтрам пасля перамогі ў грэка-персідскіх войнах сталі [[Старажытныя Афіны]], якія стаялі на чале абароннага [[Дэласкі саюз|Дэласкага саюза]] сярод полісаў астравоў [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]], а таксама яго заходняга, паўночнага і ўсходняга ўзбярэжжаў. Сваёй максімальнай моцы і культурнага росквіту Афіны дасягнулі, калі на чале дзяржавы стаў выдатны палітычны дзеяч, палкаводзец і прыхільнік дэмакратыі [[Перыкл]]. Перанос казны Дэласкага саюза з [[Дэлас]]а ў Афіны, збіранне платы з саюзнікаў, абмежаванне свабоднага гандлю на моры, карныя экспедыцыі, клерухіі — усё гэта выклікала ў саюзнікаў абурэнне і жаданне вызваліцца ад абавязацельстваў. Паралельна наспявалі і канфлікты па-за саюзам: эканамічная барацьба паміж Афінамі і [[Карынф]]ам у сферы гандлю, са [[Спарта]]й — за вяршэнства ў Грэцыі. У 431 годзе да н.э. пачалася самая маштабная вайна ў гісторыі Старажытнай Грэцыі — [[Пелапанеская вайна]], якая скончылася зруйнавальным паражэннем Афін, стратай уладанняў і прывілеяў, а Спарта ўстанавіла сваю гегемонію. Аднак у 395 годзе да н.э. успыхнула карынфская вайна паміж саюзніцкімі дзяржавамі Афін, [[Горад Фівы, Грэцыя|Фіваў]], Карынфа і [[Аргос]]а і [[Пелапанескі саюз|Пелапанескім саюзам]] на чале са Спартай, які пазней падтрымала [[Персія]]. Пасля паражэння афінскіх саюзнікаў у 387 годзе да н.э. ім быў навязаны зневажальны [[Анталкідаў мір]], паводле якога Персія атрымлівала кіраўніцтва над [[Іонія]]й, а Спарта працягвала займаць вядучае становішча ў рэгіёне. У 378 годзе да н.э. быў створаны [[Другі Афінскі марскі саюз]] для барацьбы са Спартай. У 370-х гадах да н.э. стаў расці палітычны аўтарытэт Фіваў і ў 371 годзе да н.э. яны перамаглі Спарту ў [[Бітва пры Леўктрах|бітве пры Леўктрах]], спыніўшы панаванне спартанцаў. Частыя міжусобныя войны яшчэ больш аслаблялі полісы, у выніку чаго яны ўжо не былі здольныя абараніць сваіх грамадзян. У гэты перыяд пачала сваё [[Узвышэнне Македоніі|ўзвышэнне Македонія]]. Кароль [[Філіп ІІ Македонскі]] паслядоўна заваяваў [[Фесалія|Фесалію]], [[Факіда|Факіду]], [[Халкіда|Халкіду]] і [[Фракія|Фракію]]. У 357 годзе да н.э. ён атакаваў і захапіў асноўны афінскі марскі порт [[Амфіполь]], пасля чаго Афіны абвясцілі вайну Македоніі. У 338 годзе да н.э. антымакедонская кааліцыя пацярпела поўнае паражэнне ў [[Бітва пры Херанее|бітве пры Херанее]]. Да 337 года да н.э. быў створаны [[Карынфскі саюз]] грэчаскіх дзяржаў на чале з Македоніяй, усюды ўведзены македонскія гарнізоны і ўстаноўлены алігархічныя рэжымы. Пасля смерці Філіпа ІІ у 336 годзе да н.э. македонскі прастол заняў яго дваццацігадовы сын [[Аляксандр Македонскі|Аляксандр]], які працягваў выконваць планы свайго бацькі па захопу і аб’яднанню ўсёй Грэцыі. Ён атрымаў перамогу над Фівамі, пасля чаго прыяднаў да імперыі і Афіны, якія былі аслабленыя з-за падзелу насельніцтва на прыхільнікаў вайны на чале з ідэолагам [[Дэмасфен]]ам і прыхільнікаў міру. У 334 годзе да н.э. Аляксандр Македонскі (Аляксандр Вялікі) адправіўся ў ваенны паход на Усход. Да 330 года да н.э. ён заваяваў усю Персідскую імперыю, а да сваёй смерці ў [[Вавілон]]е ў 323 годзе да н.э. стварыў адну з найбуйнейшых імперый у гісторыі, якая ахапіла Балканскі паўвостраў, астравы Эгейскага мора, Малую Азію, [[Егіпет]], усю [[Пярэдняя Азія|Пярэднюю Азію]], паўднёвыя раёны Сярэдняй Азіі і частку Цэнтральнай Азіі да ніжняга цячэння [[Інд]]а. Разрастанне імперыі Аляксандра Македонскага спрыяла шырокаму распаўсюджванню грэчаскай культуры. ==== Эліністычны перыяд (4 стагоддзе — 146 год да н.э.) ==== [[Файл:Macedonia and the Aegean World c.200.png|thumb|right|250px|Карта Македоніі і Эгейскага свету, 200 год да н.э.]] {{main|Эліністычная Грэцыя}} [[Файл:Diadochen1.png|thumb|left|350px|Карта падзелу імперыі Аляксандра Вялікага, 301 год да н.э.]] Пасля смерці Аляксандра Вялікага пачаўся перыяд усеагульнай смуты, сварак паміж яго [[Дыядохі|дыядохамі]] і ўласна распаду яго спехам утворанай імперыі. У Грэцыі смерць Аляксандра выклікала так званую [[Ламійская вайна|Ламійскую вайну]], якая скончылася [[Бітва пры Краноне|бітвай пры Краноне]] ([[Фесалія]]) і прынесла змены ў афінскай канстытуцыі, а менавіта ўвядзенне алігархічнага рэжыму і македонскага гарнізона ў Афінах. Доўгая барацьба дыядохаў і іх пераемнікаў — [[Эпігоны|эпігонаў]] — прывяла да стварэння шэрага самастойных эліністычных дзяржаў ([[Старажытная Македонія|Македонія]], [[Грэка-Бактрыйскае царства]], [[Дзяржава Селеўкідаў|манархіі Селеўкідаў]], [[Егіпет Пталамеяў|Пталамеяў]] і інш.). На тэрыторыі, заваяваныя Аляксандрам, адпраўляліся грэкі з уласна Грэцыі і яе старажытных калоній, распаўсюджваючы сваю мову, мастацтва, цягу да навукі і літаратуры, а таксама грамадскія ўстановы ў найбольш аддаленых кутах тагачаснага свету. Грэчаскія гарады саступілі месца цэнтраў грэчаскай адукаванасці такім гарадам, як [[Горад Антыёхія|Антыёхія]], [[Горад Пергам|Пергам]], [[Горад Александрыя|Александрыя]], [[Горад Сіракузы|Сіракузы]] і інш. Такім чынам, Грэцыя перажывала ​​знясіленне і дэмаралізацыю, з прычыны адтоку насельніцтва ў далёкія краіны і неабходнасці прыстасоўвацца да патрабаванняў дэспатаў і багачоў. Пасля паражэння ў [[Хрэманідавая вайна|Хрэманідавай вайне]] (267—261 гады да н.э.) Афіны былі разгромленыя і сталі цалкам залежнымі ад Македонскай манархіі. У 3 стагоддзі да н.э. на фоне шматгадовай бесперапыннай небяспекі ў Грэцыі пачалі ўтварацца саюзы на федэратыўных пачатках, галоўная задача якіх складалася ў вызваленні грэчаскіх гарадоў ад македонскіх гарнізонаў або тыранаў і ў забеспячэнні іх ад замахаў македонскіх кіраўнікоў на будучыню. Найбуйнейшымі з іх былі [[Ахейскі саюз]] на [[Пелапанес]]е і [[Эталійскі саюз]] у Цэнтральнай Грэцыі. Саюз македонскага караля [[Філіп V Македонскі|Філіпа V]] з [[карфаген]]скім палкаводцам [[Ганібал Барка|Ганібалам Баркам]] у 215 годзе да н.э. паслужыў нагодай для [[Рымская рэспубліка|Рымскай рэспублікі]], якая ваявала супраць Карфагена, да ўмяшання ў справы Грэцыі. У 211 годзе да н.э. рымляне стварылі саюз з эталянамі супраць македонцаў і пачалі ваенныя дзеянні супраць Філіпа ў [[Ілірыя|Ілірыі]]. Пасля заканчэння вайны з Карфагенам рымляне аднавілі свой наступ на грэка-македонскі ўсход і перамаглі ў [[Бітва пад Кінаскефаламі, 197 год да н.э.|бітве пры Кінаскефалах]] у Фесаліі, а рымскі [[герольд]] абвясціў, што паводле ўмоў міру, заключанага з Філіпам, вызваляліся ўсе грэчаскія дзяржавы, якія знаходзіліся ў залежнасці ад Македоніі. Грэкі прынялі гэту навіну з празмерным захапленнем, але хутка пераканаліся, што толькі змянілі аднаго гаспадара на іншага. Эталяне ў саюзе з сірыйскім кіраўніком [[Антыёх III Вялікі|Антыёхам III]] пачалі вайну супраць рымлян, але ў 191 годзе да н.э. Антыёх быў разбіты ў бітве пры Фермапілах, а ў 189 годзе да н.э. у выніку паражэння Эталійскі саюз спыніў сваё існаванне. У выніку [[Трэцяя Македонская вайна|трэцяй вайны рымлян супраць Македоніі]], якая скончылася ў 168 годзе да н.э., Македонія была падзелена на 4 рэспублікі, залежныя ад Рыма. У 149 годзе да н.э. македонцы, на чале з самаабвешчаным кіраўніком, які выдаваў сябе за сына [[Персей|Персея]], апошняга македонскага цара, паўсталі супраць рымлян, але былі пераможаны, у выніку чаго Македонія была пераўтворана ў рымскую правінцыю. У гэты час абурэнне [[Спарта|Спарты]] супраць улад Ахейскага саюза прывяло да ўмяшання сената ў саюзныя адносіны, і па яго патрабаванню вялікія тэрыторыі былі аддзелены ад саюза. Вайна ахейцаў супраць Спарты была прынята ў Рыме за выклік, у выніку чаго паражэнне, нанесенае саюзным войскам у бітве пры [[Карынф]]е паклала канец незалежнаму існаванню Грэцыі. У 146 годзе да н.э. грэчаскі паўвостраў стаў пратэктаратам Рымскай рэспублікі. === Рымскі перыяд (146 год да н.э. — 330 год н.э.) === [[Файл:Attica_06-13_Athens_25_Olympian_Zeus_Temple.jpg|thumb|right|250px|[[Храм Зеўса Алімпійскага]] ў Афінах.]] {{main|Рымская Грэцыя}} {{seealso|Рымская Імперыя}} [[Файл:Achaea SPQR.png|thumb|left|300px|[[Правінцыя Ахая]] на карце [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]], 117 год.]] Пасля страты палітычнай незалежнасці паўднёвая Грэцыя патрапіла пад нагляд прэфектуры [[Македонія, рымская правінцыя|Македоніі]], якая была адной з рымскіх правінцый, а ў 133 годзе да н.э. да Рыма далучыліся і [[Эгейскія астравы|астравы Эгейскага мора]]. У 88 годзе да н.э. успыхнула паўстанне грэчаскіх гарадоў на чале з пантыйскім царом [[Мітрыдат VI|Мітрыдатам VI]], але пасля працяглай аблогі было задушана пад кіраўніцтвам рымскага консула [[Луцый Карнелій Сула|Луцыя Карнелія Сулы]]. Наступныя грамадзянскія войны ў Рымскай дзяржаве яшчэ больш пустошылі і руйнавалі грэчаскія тэрыторыі, а ў 27 годзе да н.э. першы рымскі імператар [[Актавіян Аўгуст]] пераўтварыў Грэцыю на рымскую [[Ахая, рымская правінцыя|правінцыю Ахая]]. Рымская культура шмат пераняла ад старажытнагрэчаскай і фактычна з’яўлялася грэка-рымскай, знаходзячыся пад моцным уплывам грэкаў. [[Грэчаская мова]] была мовай міжнацыянальных адносін на ўсходзе імперыі і ў Італіі, і многія грэчаскія інтэлектуалы, такія як [[Гален]], працавалі ў Рыме. Большасць рымскіх імператараў захаплялася грэчаскімі традыцыямі. У 66 годзе імператар [[Нерон]] наведваў Грэцыю і ўдзельнічаў у [[Старажытныя Алімпійскія гульні|Алімпійскіх гульнях]], а ў наступным годзе ў час [[Істмійскія святы|Істмійскіх свят]] абвясціў незалежнасць Грэцыі, што вызваляла яе ад выплаты даніны. У час праўлення імператара [[Адрыян]]а пачалася масавая забудова Афін, былі пабудаваныя [[Храм Зеўса Алімпійскага]] і [[Арка Адрыяна]]. Грэцыя, як і вялікая частка рымскага ўсхода аказалася пад уплывам [[Ранняе хрысціянства|ранняга хрысціянства]]. [[Апостал Павел]] шмат прапаведаваў у Македоніі і Афінах, і неўзабаве Грэцыя стала адной з найбольш хрысціянізаваных абласцей [[Рымская Імперыя|Рымскай імперыі]]. У 2 і 3 стагоддзях грэчаскамоўныя супольнасці згулялі важную ролю ў распаўсюджанні ранняга хрысціянства, а хрысціянскія лідары і пісьменнікі ў большасці размаўлялі па-грэчаску, хоць і не былі грэкамі. Апроч таго, на грэчаскай мове быў напісаны і [[Новы Запавет]], а асобныя яго часткі сведчаць пра важнасць цэркваў у Грэцыі падчас зараджэння хрысціянскай рэлігіі. Тым не менш, вялікая частка грэкаў працягвала прытрымлівацца [[паганства]], і старажытнагрэчаскія рэлігійныя практыкі заставаліся распаўсюджанымі да канца 4 стагоддзя, пакуль імператар [[Феадосій I]] не забараніў іх. У некаторых аддаленых раёнах, такіх як паўднёвы ўсход [[Пелапанес]]а, паганства пераважала да 10 стагоддзя. На працягу 2 і 3 стагоддзяў Грэцыя была падзелена на правінцыі Ахаю, Македонію, [[Фракія|Фракію]] і інш. У другой палове трэцяга стагоддзя грэкі, пазбаўленыя сваіх крэпасцей і акропаляў, з вялікімі цяжкасцямі і стратамі адбівалі напады іншаземных [[Варвары|варварскіх]] плямёнаў. [[Крызіс 3 стагоддзя]] і пастаянныя набегі такіх плямёнаў, як [[Карпы, народ|карпы]], [[готы]], [[вандалы]] і [[алеманы]], прадэманстравалі, што імперыя з такой вялікай тэрыторыяй не можа эфектыўна кіравацца адным чалавекам. Імператар [[Дыяклетыян]] падзяліў яе на дзве роўныя часткі, стварыўшы дзве роўныя імператарскія пасады і стаўшы імператарам ва ўсходняй частцы. Такім чынам, ён фактычна стварыў будучыя [[Заходняя Рымская Імперыя|Заходнюю]] і [[Усходняя Рымская Імперыя|Усходнюю]] Рымскія імперыі. У пачатку 4 стагоддзя пасля доўгай эпохі рэлігійных ганенняў і праследаванняў [[Канстанцін I]] канчаткова легалізаваў [[хрысціянства]], а ў 324 годзе ён стаў адзінаўладным імператарам усёй Рымскай дзяржавы і зрабіў хрысціянства пануючай рэлігіяй. У 330 годзе ён перайменаваў [[горад Візантый]] на Новы Рым (пазней [[Канстанцінопаль]]) і перанёс у яго сталіцу Рымскай імперыі. Гэты момант з’яўляецца адпраўной кропкай у станаўленні [[Візантыйская імперыя|Візантыі]] як самастойнай дзяржавы, нягледзячы на тое, што канчатковы падзел Рымскай імперыі на Заходнюю і Усходнюю адбыўся ў 395 годзе. === Візантыйская Імперыя (330—1458 гады) === [[Файл:Mystras palace.JPG|міні|250px|right|Палац [[Містра|Містры]], сталіцы [[Марэйскі дэспатат|Марэйскага дэспатата]].]] {{main|Візантыйская Грэцыя|Франкакратыя}} {{seealso|Візантыйская Імперыя}} [[Файл:Justinian555AD.png|міні|300px|left|Карта Візантыйскай Імперыі ў перыяд найбольшага росквіту пры імператары [[Юстыніян I|Юстыніяне I]], 555 год.]] [[Файл:Eastern Mediterranean 1450.svg|міні|250px|right|Карта [[Усходяе Міжземнамор'е|ўсходняга Міжземнамор’я]] з рэшткамі Візантыйскай Імперыі да падзення [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]], 1450 год.]] [[Файл:LatinEmpire2.png|міні|300px|left|Карта падзелу Візантыйскай Імперыі пасля [[Чацвёрты крыжовы паход|Чацвёртага крыжовага паходу]], каля 1204 года.]] З самага пачатку галоўным адрозненнем [[Візантыйская Імперыя|Візантыі]] ад [[Заходняя Рымская Імперыя|Заходняй Рымскай імперыі]] была перавага на яе тэрыторыі грэчаскай культуры ў той час, як захад быў амаль цалкам лацінізаваным<ref>{{cite web | url = http://supermif.com/istoria/istoria_6_ukr/istoria_6_ukr_t10.html | title = Історія Стародавнього Світу, 6 клас. Тема № 10. Пізня Римська імперія | publisher = http://supermif.com/ | lang = uk | archiveurl = https://web.archive.org/web/20150719162132/http://supermif.com/istoria/istoria_6_ukr/istoria_6_ukr_t10.html | archivedate = 19 Ліпень 2015 | accessdate = 19 Ліпень 2015 }}</ref>. У Візантыйскай Імперыі панавалі [[грэчаская мова]] і грэчаская літаратура<ref>{{cite book | title = The Oxford Handbook of Byzantine Studies | editor-last= Jeffreys | editor-first= Elizabeth | year = 2008 | isbn = 978-0-19-925246-6 |page=4 | url= http://books.google.co.uk/books?id=liFKua_cWL8C&pg=PA4&dq=byzantine+predominantly+greek+culturally&hl=en&sa=X&ei=QOucT52cL8Sm0AXG3cX2Dg&ved=0CFQQ6AEwBg#v=onepage&q=byzantine%20predominantly%20greek%20culturally&f=false |accessdate=29 April 2012}}</ref>. З 4 стагоддзя балканскія тэрыторыі імперыі, у тым ліку Грэцыя, шмат пацярпелі ад [[Варвары|варварскіх]] нашэсцяў{{Sfn | Fine | 1991 | pp = 35–6}}. Рэйды і спусташэнні, здейсненыя [[Готы|готамі]] і [[Гуны|гунамі]] ў 4 і 5 стагоддзях, і [[Славяне|славянскае]] ўварванне ў 7 стагоддзі прывялі да абвалу імператарскай улады на грэчаскім паўвостраве{{Sfn | Fine | 1991 | pp = 35–6}}. Пасля ўварвання славянскіх заваёўнікаў імператарскі ўрад захоўваў фармальны кантроль толькі над астравамі і прыбярэжнымі раёнамі Грэцыі, а таксама над густанаселенымі гарадамі-крэпасцямі, як [[Горад Афіны|Афіны]], [[Горад Карынф|Карынф]] і [[Горад Фесалонікі|Фесалонікі]]{{Sfn | Fine | 1991 | pp = 35–6}}. За межамі гэтых абласцей была створана пэўная колькасць славянскіх паселішчаў{{Sfn | Fine | 1991 | pp = 63–6}}<ref>{{Citation | first = TE | last = Gregory | title = A History of Byzantium | publisher = Wiley-Blackwell | year = 2010 | page = 169}}</ref>. У канцы 8 стагоддзя Візантыйская Імперыя пачала вяртаць захопленыя тэрыторыі, і на працягу 9 стагоддзя большая частка грэчаскага паўвострава зноў апынулася пад кантролем імператарскай улады<ref name= EB2>{{cite web | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/244154/Greece/26387/Byzantine-recovery |title=Greece During the Byzantine Period: Byzantine recovery | publisher=Encyclopaedia Britannica | work = Online |accessdate=28 April 2012}}</ref>{{Sfn | Fine | 1991 | pp =79–83}}. Гэты працэс паспрыяў прытоку грэкаў з [[Сіцылія|Сіцыліі]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]] на тэрыторыю Грэцыі, пры гэтым славяне былі захоплены і пераселены ў Малую Азію, а тыя, што засталіся, былі асіміляваныя{{Sfn | Fine | 1991 | pp = 63–6}}. Пасля страты Візантыяй гарадоў [[Горад Александрыя|Александрыя]] і [[Горад Антыёхія|Антыёхія]] ў выніку арабскіх заваяванняў у 7 стагоддзі Фесалонікі сталі другім па велічыні горадам Візантыйскай імперыі, які называўся «суправіцелем» ({{lang-grc|συμβασιλεύουσα}}), саступаючы толькі [[Горад Канстанцінопаль|Канстанцінопалю]]<ref>{{cite web | url = http://cheap-trip.eu/2013/01/05/saloniky-misto-symvasylevs-abo-vichna-druha-stolytsya/ | title = Салоніки. Місто Симвасилевс, або Вічна друга столиця | publisher = http://cheap-trip.eu/ | lang = uk | archiveurl = https://web.archive.org/web/20150719163148/http://cheap-trip.eu/2013/01/05/saloniky-misto-symvasylevs-abo-vichna-druha-stolytsya/ | archivedate = 19 Ліпень 2015 | accessdate = 19 Ліпень 2015 }}</ref>. Вяртанне стабільнасці на працягу 11 і 12 стагоддзяў прывяло грэчаскія тэрыторыі да моцнага эканамічнага росту — значна мацнейшага, чым на [[Анатолія|анаталійскіх]] тэрыторыях імперыі<ref name=EB2 />. Пасля [[Чацвёрты крыжовы паход|Чацвёртага крыжовага паходу]] і падзення Канстанцінопаля ў 1204 годзе мацерыковая Грэцыя была падзелена паміж [[Эпірскі дэспатат|Эпірскім дэспататам]] (пераемнікам Візантыйскай дзяржавы) і [[Дзяржавы крыжакоў|дзяржавамі крыжакоў]] ([[Каралеўства Фесалонікі]], [[Ахейскае княства]] і [[Герцагства Афінскае]])<ref name = EB3>{{cite web | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/244154/Greece/26389/Results-of-the-Fourth-Crusade |title= Greece During the Byzantine Period: Results of the Fourth Crusade | publisher = Encyclopaedia Britannica | work = Online |accessdate=28 April 2012}}</ref>, а некаторыя астравы патрапілі пад уплыў [[Рэспубліка Венецыя|рэспублікі Венецыя]]<ref name= EB3A>{{cite web | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/244154/Greece/26395/The-islands |title=Greece During the Byzantine Period: The islands | publisher= Encyclopaedia Britannica | work = Online |accessdate=14 May 2012}}</ref>. Аднаўленне Візантыйскай Імперыі са сталіцай у Канстанцінопалі ў 1261 годзе суправаджалася вяртаннем яе ўлады на большай частцы грэчаскага паўвострава, аднак [[Франкі|франкскае]] [[княства Ахая]] на [[Пелапанес]]е і Эпірскі дэспатат на поўначы заставаліся рэгіянальнымі дзяржавамі ў 14 стагоддзі, а астравы Грэцыі заставаліся пад [[Генуэзская рэспубліка|генуэзскім]] і венецыянскім кантролем<ref name = EB3 />. У канцы 14 стагоддзя большая частка тэрыторыі Грэцыі зноў была захоплена пасля ўварванняў спачатку [[Сербы|сербскіх]], а пазней [[Асманы|асманскіх]] заваёўнікаў<ref name = EB4>{{cite web |url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/244154/Greece/26391/Thessaly-and-surrounding-regions |title = Greece During the Byzantine Period: Serbian and Ottoman advances | publisher= Encyclopaedia Britannica | work = Online |accessdate=28 April 2012}}</ref>. Пелапанес стаў амаль цэнтрам імперыі і, безумоўна, самай урадлівай вобласцю. [[Горад Містра|Містра]] і [[Горад Манемвасія|Манемвасія]] былі густанаселенымі і квітнелі нават пасля [[Чорная смерць|Чорнай смерці]] ў сярэдзіне 14 стагоддзя. У пачатку 15 стагоддзя візантыйская тэрыторыя Грэцыі была абмежавана толькі горадам Фесалонікі і Пелапанесам ([[Марэйскі дэспатат|Марэйскім дэспататам]])<ref name=EB4 />. У 1430 годзе [[Асманская Імперыя|Асманскай Імперыяй]] былі захоплены Фесалонікі, а ў 1453 годзе [[Падзенне Канстанцінопаля|паў Канстанцінопаль]], пасля чаго Марэйскі дэспатат на Пелапанесе быў апошняй тэрыторыяй Візантыйскай Імперыі, якая пакарылася захопнікам толькі ў 1460 годзе<ref name= EB5>{{cite web |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/244154/Greece/26391/Thessaly-and-surrounding-regions |title=Greece During the Byzantine Period: The Peloponnese advances |work = Encyclopaedia Britannica |accessdate=28 April 2012}}</ref>. У 1458 годзе спыніла сваё існаванне Герцагства Афінскае. Такім чынам, хоць венецыянцы ўсё яшчэ валодалі [[Востраў Крыт|Крытам]] і некаторымі партамі, уся мацерыковая Грэцыя была ўключана ў склад Асманскай Імперыі. Пасля таго, як грэчаская тэрыторыя апынулася пад асманскім уплывам, многія візантыйска-грэчаскія вучоныя імігравалі на захад, перавёзшы вялікі аб’ём літаратуры Класічнай Грэцыі і паспрыяўшы такім чынам будучаму [[Грэчаскія вучоныя эпохі Адраджэння|грэчаскаму Адраджэнню]]<ref name= JJN>{{cite book |title= A Short History of Byzantium |last= Norwich |first= John Julius|year=1997 |publisher= Vintage Books |isbn=0-679-77269-3 |page = xxi}}</ref>. === Асманскі перыяд (1458—1821 гады) === [[Файл:Angelokastro (Corfu).jpg|міні|250px|right|[[Візантыйская Імперыя|Візантыйскі]] замак [[Ангелакастра, Корфу|Ангелакастра]] паспяхова адбіваў асманскія напады ў час [[Аблога Корфу, 1537|Першай Вялікай аблогі Корфу ў 1537 годзе]], аблогі ў 1571 годзе і [[Асманска-венецыянская вайна, 1714–1718|Другой Вялікай аблогі Корфу ў 1716 годзе]], у выніку чаго Асманская Імперыя адмовілася ад сваіх планаў па заваяванні [[Востраў Корфу|вострава Корфу]].]] {{main|Асманская Грэцыя}} {{seealso|Асманская Імперыя}} [[Файл:Territorial changes of the Ottoman Empire 1566.jpg|міні|300px|left|Карта Асманскай Імперыі пасля смерці [[Сулейман I|Сулеймана I]], 1566 год.]] [[Файл:Bazar of Athens.jpg|міні|250px|right|«Афінскі базар» у часы Асманскай Імперыі, [[Эдвард Додвел]].]] У той час, як мацерыковая Грэцыя і большасць астравоў Эгейскага мора патрапілі пад кантроль [[Асманская Імперыя|Асманскай Імперыі]] ў 15 стагоддзі, астравы [[Кіпр]] і [[Крыт]] заставаліся [[Венецыянская рэспубліка|венецыянскімі]] тэрыторыямі і былі захопленыя асманамі толькі ў 1571 і 1670 гадах адпаведна. Адзінай часткай грэчаскамоўнага свету, якая пазбегла доўгатэрміновага асманскага ўплыву, былі [[Іанічныя астравы]]<ref group="заўв">[[Востраў Корфу]] вытрымаў тры вялікія асманскія аблогі ў 1537, 1571 і 1716 гадах.</ref><ref group="заўв">[[Востраў Кефалінія]] знаходзіўся ў складзе Асманскай Імперыі з 1479 да 1481 года і з 1485 да 1500 года.</ref>, якія заставаліся ў складзе венецыянскай дзяржавы да захопу [[Першая Французская Рэспубліка|Першай Французскай Рэспублікай]] у 1797 годзе, пасля чаго перайшлі да [[Брытанская Імперыя|Брытанскай Імперыі]] ў 1809 годзе і былі прыяднаныя да Грэцыі ў 1864 годзе. У той час, як грэкі на Іанічных астравах і ў [[Канстанцінопаль|Канстанцінопалі]] жылі ў дастатку, а некаторыя з грэчаскіх жыхароў Канстанцінопаля нават знаходзіліся ва ўладзе Асманскай адміністрацыі, большая частка насельніцтва мацерыковай Грэцыі пацярпела ад эканамічных наступстваў асманскага заваявання. Асманская Імперыя ўвяла вялікія падаткі, уключаючы «падатак дзецьмі» — кожнага пятага хлопчыка з хрысцянскіх сямей забіралі ў корпус [[Янычары|янычараў]], дзе яны праходзілі ваенную падрыхтоўку ў арміі [[Султан]]а. У сельскай гаспадарцы праводзілася палітыка стварэння спадчынных уладанняў, ператвараючы насельніцтва грэчаскіх вёсак у прыгонных сялян. Сусветны Патрыярх [[Грэчаская праваслаўная царква|Грэчаскай праваслаўнай царквы]] атрымаў вялікую ўладу пад абаронай султана, стаўшы духоўным лідарам усяго [[Праваслаўе|праваслаўнага]] насельніцтва імперыі, грэчаскага і славянскага. Нягледзячы на тое, што Асманская дзяржава не прымушала насельніцтва прымаць [[іслам]], хрысціяне сутыкаліся з дыскрымінацыяй, прызначанай для вылучэння іх нізкага статусу ў імперыі, і з жорсткімі адносінамі з боку мясцовых асманскіх улад, што прывяло да пераходу ў іслам пэўнай часткі насельніцтва. Некаторыя грэкі, прыняўшы іслам, станавіліся [[Крыпта-хрысціянства|крыпта-хрысціянамі]] (у тайне заставаліся паслядоўнікамі хрысціянства). Праваслаўная царква Грэцыі згуляла ролю ў захаванні грэчаскай спадчыны, і ў 19 стагоддзі грэчаская праваслаўная вера стала сімвалам грэчаскай нацыянальнасці. Характар Асманскай адміністрацыі Грэцыі змяняўся, але быў адвольным і часта суровым. Некаторыя грэчаскія гарады мелі губернатараў, якіх прызначаў Султан, у той час як іншыя (такія як [[Горад Афіны|Афіны]]) з’яўляліся самакіравальнымі муніцыпалітэтамі. Горныя раёны і некаторыя астравы заставаліся фактычна незалежнымі ад асманскага кіраўніцтва на працягу стагоддзяў. У ваенных канфліктах паміж Асманскай Імперыяй і іншымі дзяржавамі грэкі часта паўставалі супраць асманаў, напрыклад у [[Бітва пры Лепанце|бітве пры Лепанце]] (1571), у сялянскіх паўстаннях на Эпіры (1600—1601), у [[Асманска-венецыянская вайна, 1684–1699|Асманска-венецыянскай вайне]] (1684—1699) і ў [[Паўстанне Арлова|паўстанні Арлова]] (1770). Гэтыя паўстанні былі жорстка задушаны туркамі. === Сучасная Грэчаская дзяржава (пасля 1821 года) === {{main|Гісторыя сучаснай Грэцыі}} ==== Вайна за незалежнасць (1821—1832 гады) ==== [[Файл:Rigas Feraios 01.jpg|міні|250px|right|[[Рыгас Ферэас]], інтэлектуал і рэвалюцыянер, лічыцца прадвеснікам [[Вайна за незалежнасць Грэцыі|Грэчаскай рэвалюцыі]].]] {{main|Вайна за незалежнасць Грэцыі}} {{seealso|Першая Грэчаская рэспубліка}} У 16 і 17 стагоддзях у Грэцыі пачалі з’яўляцца ідэі і перспектывы для звяржэння асманскага валадарства. У 18 стагоддзі грэчаскія купцы сталі дамінаваць у гандлі Асманскай Імперыі, ствараць супольнасці па ўсім Міжземнамор’і, на Балканах і ў Заходняй Еўропе. Нягледзячы на тое, што асманскае заваяванне пазбавіла Грэцыю значных еўрапейскіх інтэлектуальных рухаў, такіх як [[Рэфармацыя]] і [[Асветніцтва]], гэтыя ідэі разам з ідэаламі [[Французская рэвалюцыя|Французскай рэвалюцыі]] і [[Рамантычны нацыяналізм|рамантычнага нацыяналізму]] пачалі пранікаць у Грэцыю з дапамогай гандлёвай дыяспары. У канцы 18 стагоддзя найбольш уплывовы грэчаскі пісьменнік і інтэлектуал [[Рыгас Ферэас]] арганізаваў комплексны нацыянальны рух, накіраваны на вызваленне ўсіх балканскіх народаў і стварэнне «Балканскай рэспублікі». У 1797 годзе ён быў арыштаваны аўстрыйскімі чыноўнікамі ў [[Горад Трыест|Трыесце]] і разам з сябрамі быў дэпартаваны ў [[Белград]] і перададзены ўладам Асманскай Імперыі, пасля чаго ў чэрвені 1798 года яны былі задушаныя, а іх целы скінутыя ў [[Рака Дунай|Дунай]]. Іншы грэчаскі інтэлектуал [[Адамантыяс Караіс]] быў сведкам Французскай рэвалюцыі, пасля чаго пераконваў заможных грэкаў будаваць школы і бібліятэкі для далейшай адукацыі грэчаскага насельніцтва, лічыўшы, што паглыбленне адукацыі неабходна для працвітання грэчаскага народа і краіны. Яго мэтай было стварэнне дэмакратычнай Грэцыі, як у [[Залаты век Пярыкла]], але ён не дажыў да канца вайны за незалежнасць. [[Файл:Kapodistrias2.jpg|міні|left|[[Іаан Кападыстрыя]] — першы кіраўнік незалежнай Грэцыі.]] [[Файл:The_sortie_of_Messologhi_by_Theodore_Vryzakis.jpg|міні|250px|right|«Вылазка ў Месалагіён» падчас [[Вайна за незалежнасць Грэцыі|Вайны за незалежнасць]], [[Тэадорас Врызакіс]].]] У 1814 годзе ў [[Горад Адэса|Адэсе]], якая была важным цэнтрам грэчаскай гандлёвай дыяспары, маладыя купцы [[Нікалаас Скуфас]], [[Эмануіл Ксантас]] і [[Афанасій Цакалаў]] заснавалі таварыства «[[Філікі Этэрыя]]» ({{lang-el|Φιλική Εταιρεία}} — ''Саюз сяброў'') і пры падтрымцы заможных грэчаскіх суполак у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і [[Злучаныя Штаты Амерыкі|Злучаных Штатах Амерыкі]] яны пачалі планаваць паўстанне. Таварыства планавала пачаць паўстанне на тэрыторях [[Пелапанес]]а, [[Дунайскія княствы|Дунайскіх княтваў]] і [[Горад Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]]. 6 сакавіка 1821 года ў Дунайскіх княствах успыхнула паўстанне на чале з [[Александрас Іпсіланты|Александрасам Іпсіланты]], але неўзабаве яно было задушана туркамі. Падзеі на поўначы стымулявалі грэкаў Пелапанеса да дзеянняў і 17 сакавіка [[маніёты]] абвясцілі вайну Асманскай Імперыі. Лічыцца, што рэвалюцыя была абвешчана 25 сакавіка<ref>У цяперашні час у Грэцыі 25 сакавіка святкуюць Дзень незалежнасці.</ref> мітрапалітам Германам, які ўзняў сцяг з крыжом у манастыры [[Агія-Лаўра]], але некаторыя гісторыкі сумняваюцца ў сапраўднасці гэтай падзеі. У канцы месяца Пелапанес пачаў адкрытае паўстанне і да кастрычніка 1821 года грэкі на чале з [[Тэадорас Калакатроніс|Тэадорасам Калакатронісам]] захапілі [[Горад Трыпалі, Грэцыя|горад Трыпалі]]. Першымі рэгіёнамі, якія паўсталі на тэрыторыі Цэнтральнай Грэцыі былі [[Фалкіда]] (24 сакавіка) і [[Салона]] (27 сакавіка), і да канца 1821 года рэвалюцыянеры замацавалі свае пазіцыі ў гэтай частцы краіны. Рэвалюцыйныя дзеянні былі распачатыя на [[Востраў Крыт|Крыце]], на [[Востраў Кіпр|Кіпры]], у [[Македонія, Грэцыя|Македоніі]] і іншых рэгіёнах, але яны хутка былі задушаныя. Новаўтвораны грэчаскі флот меў поспехі ў барацьбе супраць Асманскага флоту ў [[Эгейскае мора|Эгейскім моры]] і прадухіліў прыбыццё асманскага падмацавання на мацярык. У снежні 1821 года адбылося першае пасяджэнне [[Грэчаская нацыянальная асамблея|Грэчаскай нацыянальнай асамблеі]], рэпрэзентатыўнага рэвалюцыйнага палітычнага органа, які складаўся амаль выключна з прадстаўнікоў пелапанескай шляхты. На пасяджэнні былі прыняты першыя мясцовыя статуты. Рэвалюцыйная дзейнасць была раздроблена з-за адсутнасці моцнага цэнтральнага кіраўніцтва. У 1822 і 1824 гадах туркі і егіпцяне атакавалі астравы, у тым ліку [[Хіёская разня|Хіёс]] і [[Псарская разня|Псару]], здзяйсняючы масавыя забойствы мясцовага насельніцтва. Гэта паўплывала на змену меркавання грамадства Заходняй Еўропы на карысць грэчаскіх паўстанцаў. Напружанасць, якая ўзнікла паміж рознымі грэчаскімі групамі, прывяла да дзвюх запар грамадзянскіх войнаў. Між тым, асманскі султан вёў перамовы з [[Мухамед Алі Егіпецкі|Мухамедам Алі Егіпецкім]], які пагадзіўся адправіць свайго сына [[Ібрагім-паша|Ібрагіма-пашу]] ў Грэцыю з арміяй для падаўлення рэвалюцыі і вяртання тэрыторый. Ібрагім прыбыў на Пелапанес у лютым 1825 года і адразу дабіўся поспеху: к канцу 1825 года большая частка Пелапанеса знаходзілася пад егіпецкім кантролем, а [[горад Месалангіён]], які знаходзіўся ў асманскай аблозе з красавіка 1825 года, паў у красавіку 1826 года. Нягледзячы на тое, што Ібрагім быў пераможаны на [[Паўвостраў Мані|паўвостраве Мані]], ён паспяхова задушыў паўстанні на Пелапанесе і ў [[Горад Афіны|Афінах]]. Пасля некалькіх гадоў перагавораў тры вялікія дзяржавы, [[Расійская Імперыя]], Вялікабрытанія і [[Рэстаўрацыя Бурбонаў|Францыя]], вырашылі ўмяшацца у канфлікт і накіравалі флот у Грэцыю. Пасля навіны пра тое, што асманскі-егіпецкі флот збіраецца атакаваць [[востраў Ідра]], саюзны флот перахапіў яго каля [[Горад Пілас|горада Піласа]] і пасля тыднёвага супрацьстаяння атрымаў перамогу. У 1828 годзе пад кіраўніцтвам [[Французскі экспедыцыйны корпус|французскага экспедыцыйнага корпуса]] егіпецкія войскі былі эвакуяваныя з Пелапанеса. У кастрычніку 1828 года грэкі сфарміравалі новы ўрад, кіраўніком якога стаў [[Іаан Кападыстрыя]], пасля чаго пачалі захоп Цэнтральнай Грэцыі, у тым ліку Афін і [[Горад Фівы, Грэцыя|Фіваў]]. Апошняй вялікай падзеяй вайны стала [[бітва пры Петры]], якая адбылася 12 верасня 1829 года на поўначы ад [[Атыка|Атыкі]] і ў якой грэчаскія войскі пад кіраўніцтвам [[Дэметрыяс Іпсіланты|Дэметрыяса Іпсіланты]] ўпершыню былі падрыхтаваныя, як еўрапейская армія, а не як партызанскія атрады. Яны перамаглі асманскія войскі, якія здалі ўсе землі ад [[Лівадыя|Лівадыі]] да [[Рака Сперхеёс|ракі Сперхеёс]] за магчымасць бяспечнага адыходу з Цэнтральнай Грэцыі. У 1830 годзе Вялікабрытаніяй, Францыяй і Расійскай Імперыяй быў складзены [[Лонданскі пратакол, 1830|Лонданскі пратакол]], які прадугледжваў стварэнне незалежнай Грэчаскай дзяржавы пад уладай манарха, а ў 1831 годзе прадстаўніком варожага клану быў забіты губернатар Іаан Кападыстрыя. У 1832 годзе дзяржавы прапанавалі на трон баварскага князя [[Отан, кароль Грэцыі|Отана]], пасля чаго [[Пятая нацыянальная асамблея ў Нафпліёне]] прыняла прапанову і стварыла канстытуцыю 1832 года. Межы Каралеўства Грэцыя былі пацверджаны Лонданскім пратаколам ад 30 жніўня 1832 года, падпісаным прадстаўнікамі трох дзяржаў. ==== Каралеўства Грэцыя (1832—1924 гады) ==== [[Файл:Otto of Greece II.jpg|міні|250px|right|[[Отан, кароль Грэцыі|Отан]], першы кароль сучаснай Грэцыі, у традыцыным грэчаскім касцюме.]] {{main|Каралеўства Грэцыя}} {{seealso|Балканскія войны|Грэцыя ў Першай сусветнай вайне|Генацыд грэкаў|Нацыянальны раскол|Грэка-турэцкая вайна, 1919–1922}} На працягу першых гадоў праўлення [[Отан, кароль Грэцыі|Отана]] ад яго імя правілі [[Баварыя|баварскія]] рэгенты і былі вельмі непапулярнымі сярод грэкаў, аднак заклалі асновы грэчаскай адміністрацыі, арміі, судовай сістэмы і сістэмы адукацыі. Яны правілі да 1937 года, калі былі адкліканы па патрабаванню Брытаніі і Францыі, і Отан прызначыў грэчаскіх міністраў, але чыноўнікі з Баварыі па-ранейшаму складалі большасць адміністрацыі і арміі Грэцыі. Пасля [[Паўстанне 3 верасня|паўстання]] ў [[Горад Афіны|Афінах]] у верасні 1843 года, якое ўспыхнула ў выніку незадаволенасці дзеяннямі караля, была створана [[Канстытуцыя Грэцыі 1844 года|канстытуцыя]] і [[парламент Грэцыі|двухпалатны парламент]]. Улада перайшла да палітыкаў, большасць якіх складалі камандзіры ў [[Вайна за незалежнасць Грэцыі|вайне за незалежнасць]]. У грэчаскай палітыцы 19 стагоддзя дамінавала нацыянальнае пытанне: была распаўсюджана «[[Вялікая ідэя, Грэцыя|Вялікая ідэя]]» ({{lang-el|Μεγάλη Ιδέα}}) па вызваленні ўсіх грэкаў і аднаўленні дзяржавы з усіма грэчаскімі землямі і сталіцай у [[Горад Канстанцінопаль|Канстанцінопалі]]. Яна падтрымлівалася амаль бесперапыннымі паўстаннямі супраць асманаў на ўсіх грэкамоўных тэрыторыях, уключаючы [[Востраў Крыт|Крыт]], [[Фесалія|Фесалію]] і [[Македонія, зямля|Македонію]]. Новае пакаленне грэчаскіх палітыкаў усё больш нецярпіма ставілася да ўмяшання караля Отана ў справы ўрада. У 1862 годзе кароль адхіліў прэм’ер-міністра, былога адмірала [[Канстантынас Канарыс|Канстантынаса Канарыса]], найбольш уплывовага палітыка таго перыяду, што выклікала ваенны мяцеж, які вымусіў Отана прыняць непазбежнае рашэнне пакінуць краіну. [[Файл:The Hellenic Parliament (4551856563).jpg|thumb|250px|left|[[Парламент Грэцыі|Грэчаскі парламент]] у 1880-х гадах. Каля трыбуны прэм’ер-міністр [[Харылаас Трыкупіс]].]] [[Файл:Map_of_Greece_1903.png|thumb|250px|left|Карта [[Каралеўства Грэцыя|Грэчаскага каралеўства]], [[Крыцкая дзяржава|Крыцкай дзяржавы]] і [[Княтсва Самас]] у 1903 годзе да [[Балканскія войны|балканскіх войнаў]].]] Новым каралём Грэцыі стаў малады дацкі [[Георг I, кароль Грэцыі|прынц Георг]], за прыняцце якога Брытанія саступіла Грэцыі [[Іанічныя астравы]]. Па яго патрабаванню ў 1864 годзе дзяржава прыняла больш дэмакратычную [[Грэчаская канстытуцыя 1864|канстытуцыю]], паводле якой былі скарочаны паўнамоцтвы караля, адменены сенат, а права голасу атрымалі ўсе дарослыя мужчыны. Палітычныя партыі, у асноўным, канцэнтраваліся вакол асобных лідараў, але існавалі дзве шырокія палітычныя тэндэнцыі: лібералы на чале з [[Харылаас Трыкупіс|Харылаасам Трыкупісам]], а пазней [[Элефтэрыяс Венізелас|Элефтэрыясам Венізеласам]], і кансерватары на чале з [[Тэадорас Дэліяніс|Тэадорасам Дэліянісам]], а пазней [[Фрасівулас Заіміс|Фрасівуласам Заімісам]]. Трыкупіс і Дэліяніс дамінавалі ў грэчаскай палітыцы канца 19 стагоддзя, па некалькі разоў займаючы пасаду прэм’ер-міністра. [[Файл:Hellenism in the Near East 1918.jpg|thumb|250px|right|Грэчаскае каралеўства і грэчаская дыяспара на [[Балканскі паўвостраў|Балканах]] і ў заходняй частцы [[Малая Азія|Малой Азіі]] ў адпаведнасці з картай 1919 года, прадстаўленай на [[Парыжская мірная канферэнцыя|Парыжскай мірнай канферэнцыі]].]] На працягу ўсяго 19 стагоддзя Грэцыя заставалася вельмі беднай краінай, у якой не хапала сыравіны і матэрыялаў, інфраструктуры і капіталу. Сельская гаспадарка знаходзілася на нізкім узроўні, а сялянства заставалася за мяжой беднасці, якая панавала ў сельскай мясцовасці і на астравах і паслаблялася толькі маштабнай эміграцыяй у [[ЗША]]. Тым не менш, у канцы стагоддзя быў дасягнуты прагрэс у будаўніцтве камунікацый і інфраструктуры. Нягледзячы на дрэнную фінансавую сітуацыю, Афіны арганізавалі адраджэнне [[Летнія Алімпійскія гульні 1896|Алімпійскіх гульняў у 1896 годзе]], якія мелі вялікі поспех. Пытанне пра вызваленне грэкамоўных правінцый Асманскай імперыі станавілася ўсё больш вострым. Пасля [[Расійска-турэцкая вайна 1877–1878|расійска-турэцкай вайны (1877—1878)]] у рамках [[Берлінскі дагавор 1878|Берлінскага дагавора]] Грэцыі былі перададзеныя [[Фесалія]] і невялікая частка [[Эпір]]а. У 1897 годзе ўрад Тэадораса Дэліяніса пад ціскам грамадства абвясціў [[Грэка-турэцкая вайна, 1897|вайну]] Асманскай імперыі, аднак дрэнна навучаная і абсталяваная грэчаская армія была разбіта туркамі. Дзякуючы ўмяшанню вялікіх дзяржаў, Грэцыя страціла толькі невялікія тэрыторыі на мяжы з асманскай імперыяй, а на Крыце была створана аўтаномная [[Крыцкая дзяржава]] на чале з Георгам I. Антыўрадавае [[паўстанне ў Гудзі]] 15 жніўня 1909 года, арганізаванае таемным таварыствам «Ваенная ліга», членамі якога былі, у асноўным, маладыя афіцэры, стала пераломным у сучаснай грэчаскай гісторыі. Ваенныя, якія захапілі ўладу ў краіне, але не мелі палітычнага досведу, запрасілі ў якасці палітычнага дарадцы Элефтэрыяса Венізеласа. Ён хутка зарэкамендаваў сябе ў якасці магутнага палітычнага дзеяча, а яго саюзнікі перамаглі на выбарах у жніўні 1910 года. У кастрычніку 1910 года Венізелас стаў прэм’ер-міністрам, пасля чаго дамінаваў у грэчаскай палітыцы на працягу наступных 25 гадоў. У выніку Першай балканскай вайны 1912 года супраць Асманскай імперыі і Другой балканскай вайны 1913 года супраць Балгарыі Грэцыя павялічыла сваю плошчу і колькасць насельніцтва амаль у два разы. Да тэрыторыі краіны былі далучаны паўднёвы Эпір, паўднёвая паловай Македоніі (вядомай як [[Грэчаская Македонія]]), Крыт і [[Эгейскія астравы|астравы Эгейскага мора]]. У сакавіку 1913 года анархіст [[Аляксандрас Шынас]] забіў караля Георга ў Фесалоніках, і прастол заняў яго сын [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]], які быў першым каралём, які нарадзіўся ў Грэцыі і быў праваслаўным. Улічваючы яго ролю галоўнакамандуючага грэчаскай арміі падчас [[Балканскія войны|Балканскіх войнаў]], яго папулярнасць была велізарнай і канкуравала толькі з прэм’ер-міністрам Венізеласам. Падчас Першай сусветнай вайны (1914—1918) паміж каралём, які выступаў за захаванне нейтралітэту, і прэм’ер-міністрам, які актыўна агітаваў уступленне Грэцыі ў вайну на баку Саюзнікаў, адбыўся канфлікт. Калі ў кастрычніку 1915 года [[Трэцяе Балгарскае царства|Балгарыя]] ўступіла ў вайну ў якасці саюзніка Германіі, Венізелас запрасіў Саюзныя войскі ў Грэцыю ([[Фесалонікскі фронт]]), з-за чаго быў адхілены ад пасады Канстанцінам. У жніўні 1916 года Венізелас стварыў [[часовы ўрад нацыянальнай абароны]] ў [[Горад Фесалонікі|Фесалоніках]], кантраляваных Саюзнікамі. Пасля гэтага Канстанцін фактычна кіраваў толькі тэрыторыяй, якая належала Грэцыі да Балканскіх войнаў («Старая Грэцыя»), уступаючы ў бітвы супраць французаў, а пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] ў [[Расійская імперыя|Расіі]] ў 1917 годзе пакінуў краіну, як і большасць раялістаў. Наступным каралём стаў яго другі сын [[Аляксандр I, кароль Грэцыі|Аляксандр]], а Венізелас узначаліў адзіную Грэцыю ў вайне на баку Саюзнікаў, аднак у грамадстве ўкараніўся падзел на прыхільнікаў і праціўнікаў Венізеласа (так званы [[Нацыянальны раскол]]). Пасля распаду Асманскай імперыі ў выніку Першай сусветнай вайны Грэцыя атрымала [[Заходняя Фракія|Заходнюю]] і [[Усходняя Фракія|Усходнюю Фракію]], а таксама зону паміж [[Горад Смірна|Смірнай]] і заходняй [[Анатолія]]й і рыхтавалася да доўгачаканага прыяднання Канстанцінопаля. Тым не менш, глыбокі разлом у грамадстве прывёў да паразы [[Ліберальная партыя Грэцыі|ліберальнай партыі]] на [[Парламенцкія выбары ў Грэцыі 1920|выбарах 1920 года]], а таксама да [[Рэферэндум у Грэцыі 1920|рэферэндуму]], на якім грэчаскі народ прагаласаваў за вяртанне караля Канстанціна з выгнання пасля раптоўнай смерці Аляксандра. Пасля вяртання раялістаў да ўлады многія ветэраны войска Венізеліса былі звольненыя ці пакінулі армію, а ў жніўні 1922 года турэцкая армія пры падтрымцы Італіі і Францыі разбурыла грэчаскі фронт і ўзяла Смірну ў аперацыі, якая прывяла да катастрафічнай «[[Разня ў Смірне|разні ў Смірне]]». Паразы ў вайне прымусіла грэчаскую армію пакінуць не толькі Анатолію, але і Усходнюю Фракію і астравы [[Імбрас]] і [[Тэнедас]] (зараз Гёкчэада і Базджаада), а таксама паклала канец вялікай ідэі і пакінула Грэцыю фінансава вычарпанай і дэмаралізаванай. ==== Другая Грэчаская рэспубліка (1924—1935 гады) ==== {{main|Другая Грэчаская рэспубліка}} ==== Рэжым 4 жніўня (1936—1941 гады) ==== {{main|Рэжым 4 жніўня}} ==== Другая сусветная вайна (1941—1944 гады) ==== {{main|Грэцыя ў Другой сусветнай вайне}} У 1941-44 акупіравана італьянска-нямецкімі войскамі. ==== Грамадзянская вайна (1944—1949 гады) ==== {{main|Грамадзянская вайна ў Грэцыі}} У 1944-49 у Грэцыі ідзе грамадзянская вайна паміж камуністамі і раялістамі. ==== Пасляваенны час і падзенне манархіі (1950—1974 гады) ==== Манархія была скасавана толькі ў 1973 сіламі ваенных. ==== Трэцяя Грэчаская рэспубліка (з 1974 года) ==== == Дзяржаўны лад і палітыка == {{main|Дзяржаўны лад і палітыка Грэцыі}} Грэцыя — [[Унітарная дзяржава|унітарная рэспубліка]] [[Парламенцкая рэспубліка|парламенцкага тыпу]]. Палітычным рэжымам краіны з’яўляецца [[прадстаўнічая дэмакратыя]], а асноўным законам дзяржавы — [[Канстытуцыя Грэцыі|Канстытуцыя]]. Першыя тры канстытуцыйныя акты Грэцыі з’явіліся яшчэ падчас [[Вайна за незалежнасць Грэцыі|вайны за незалежнасць]], а дзеючая канстытуцыя была прынята пятым скліканнем Парламента і ўступіла ў сілу ў 1975 годзе пасля падзення [[Рэжым палкоўнікаў|ваеннага рэжыму палкоўнікаў]]. Тры разы канстытуцыя змянялася, найбольш істотна ў [[Папраўка да канстытуцыі Грэцыі 1986|1986]] годзе, а таксама ў [[Папраўка да канстытуцыі Грэцыі 2001|2001]] і [[Папраўка да канстытуцыі Грэцыі 2008|2008]] гадах. Асноўны закон краіны складаецца з 120 артыкулаў і прадугледжвае падзел улады на [[Заканадаўчая ўлада|закандаўчую]], [[Выканаўчая ўлада|выканаўчую]] і [[Судовая ўлада|судовую]] галіны, а таксама прадастаўляе шырокія гарантыі (зменамі 2001 года) [[Свабоды чалавека|грамадзянскіх свабод]] і [[Эканамічныя, сацыяльныя і культурныя правы|сацыяльных правоў]]. Жанчыны Грэцыі атрымалі [[Жаночае выбарчае права|выбарчае права]] ў 1952 годзе. === Выканаўчая ўлада === [[Файл:Athen Neues Schloss.JPG|thumb|250px|[[Прэзідэнцкі палац, Афіны|Прэзідэнцкі палац]] у Афінах — афіцыйная рэзідэнцыя грэчаскага прэзідэнта.]] {{main|Прэзідэнт Грэцыі}} У адпаведнасці з канстытуцыяй, выканаўчыя функцыі ажыццяўляюцца [[Прэзідэнт Грэцыі|Прэзідэнтам рэспублікі]] і [[Урад Грэцыі|Урадам]]. Пасля [[Папраўка да канстытуцыі Грэцыі 1986|змянення Канстытуцыі ў 1986 годзе]] паўнамоцтвы Прэзідэнта былі значна зрэзаныя і зараз яны ў большай ступені цырыманіяльныя. Дзеючы Прэзідэнт Грэцыі, [[Пракопіс Паўлопулас]], [[Прэзідэнцкія выбары ў Грэцыі 2014–2015|быў абраны]] на пасаду 18 лютага 2015 года. Прэзідэнт абіраецца [[Парламент Грэцыі|Парламентам]] на пяцігадовы тэрмін і не мае права абірацца на пасаду больш, чым два разы. Калі прэзідэнцкі тэрмін мінае, парламент галасуе за абранне новага Прэзідэнта. У першых двух турах галасавання кандыдату ў прэзідэнты неабходна набраць не менш за 2/3 галасоў (200 галасоў) дэпутатаў. У трэцім і апошнім туры кандыдату неабходна набраць 3/5 галасоў (180 галасоў) дэпутатаў. У выпадку, калі ў трэцім туры кандыдат у прэзідэнты не набірае неабходнай колькасці галасоў, Парламент распускаецца, а Прэзідэнт павінен абвясціць новыя парламенцкія выбары на працягу бліжэйшых 30 дзён. У першым туры прэзідэнцкіх выбараў у новым парламенце кандыдату неабходна набраць 3/5 галасоў (180 галасоў) дэпутатаў, у другім туры — [[Абсалютная большасць|абсалютную большасць]] (151 голас), а ў трэцім туры Прэзідэнтам становіцца кандыдат, які набірае [[Большасць|простую большасць]] галасоў. Сістэма распрацавана такім чынам, каб садзейнічаць дасягненню кансенсусу ў выбары Прэзідэнта краіны сярод асноўных палітычных партый. Прэзідэнт мае права аб’яўляць вайну, памілаванне і заключаць пагадненні аб міру, саюзе і ўдзелу ў міжнародных арганізацыях. Па просьбе Урада парламенцкая большасць абавязана ратыфікаваць гэтыя дзеянні, пагадненні або дагаворы. У выключных выпадках неабходна абсалютная большасць ці 3/5 галасоў (напрыклад, для ўступлення ў [[Еўрапейскі Саюз]] былі неабходныя 3/5 галасоў). Прэзідэнт можа таксама ажыццяўляць пэўныя надзвыяайныя паўнамоцтвы, якія павінны быць падпісаны адпаведным міністрам Урада. Прэзідэнт не можа распускаць парламент, адпраўляць у адстаўку ўрад, прыпыняць дзеянне артыкулаў канстытуцыі, даваць абвяшчэнні без згоды [[Прэм'ер-міністр Грэцыі|Прэм’ер-міністра]] або адпаведнага міністра Урада. Для абвяшчэння рэферэндума ён павінен атрымаць адабрэнне Парламента. === Заканадаўчая ўлада === [[Файл:Greek_Parliament_swearing-in_ceremony_2009Oct14.jpg|thumb|250px]] [[Файл:DIE LINKE Bundesparteitag 10. Mai 2014 Alexis Tsipras -9.jpg|thumb|250px|Дзеючы прэм’ер-міністр Грэцыі [[Алексіс Цыпрас]].]] {{main|Парламент Грэцыі|Прэм'ер-міністр Грэцыі}} {{Seealso|Спіс прэм'ер-міністраў Грэцыі}} Заканадаўчая ўлада ажыццяўляецца [[Аднапалатны парламент|аднапалатным]] [[Парламент Грэцыі|Парламентам Грэцыі]], які складаецца з 300 дэпутатаў. Па выніках [[Парламенцкія выбары ў Грэцыі, верасень 2015|апошніх парламенцкіх выбараў]], якія адбыліся 20 верасня 2015 года, [[Кааліцыя радыкальных левых]] ({{lang-el|Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς}}) ці СІРЫЗА ({{lang-el|ΣΥΡΙΖΑ}}) атрымала 145 месцаў у парламенце, а [[Ліберальны кансерватызм|ліберальна-кансерватыўная]] партыя «[[Новая дэмакратыя, Грэцыя|Новая дэмакратыя]]» ({{lang-el|«Νέα Δημοκρατία»}}) — 75 месцаў. Усеагульныя прамыя парламенцкія выбары адбываюцца кожныя 4 гады па прапарцыйнай сістэме ў 48 выбарчых акругах, 8 аднамандатных акругах і 1 агульнанацыянальным спісе. 288 прадстаўнікоў вызначаюцца ў выбарчых акругах, дзе выбаршчыкі аддаюць свой голас за пэўную партыю. Астатнія 12 месцаў [[парламент Грэцыі|Парламента]] вызначаюцца з агульнанацыянальнага партыйнага спісу, у залежнасці ад колькасці атрыманых галасоў кожным кандыдатам. Партыя, якая перамагае на парламенцкіх выбарах і набірае большасць месцаў у [[парламент Грэцыі|Парламенце]], фарміруе [[Урад Грэцыі|Урад]]. [[Прэзідэнт Грэцыі|Прэзідэнт рэспублікі]] мае права распусціць Парламент раней заканчэння тэрміна дзеяння парламента па прапанове [[Урад Грэцыі|Кабінета міністраў]], калі такое рашэнне звязана з нацыянальным пытаннем выключнай важнасці. Усе пастановы, якія прымае [[Парламент Грэцыі|Парламент]], каб яны ўступілі ў сілу, павінен падпісаць Прэзідэнт. Пасаду [[Прэм'ер-міністр Грэцыі|Прэм’ер-міністра]], кіраўніка [[Урад Грэцыі|Урада Грэцыі і Кабінета міністраў]], як правіла, займае лідар палітычнай партыі, якая мае большасць месцаў у [[парламент Грэцыі|Парламенце]]. Фармальна [[Прэзідэнт Грэцыі]] падае і сцвярджае кандыдатуру [[прэм'ер-міністр Грэцыі|Прэм’ер-міністра]], а таксама, паводле яго рэкамендацыі, прызначае і здымае з пасады іншых членаў [[Урад Грэцыі|Кабінета міністраў]]. Такім чынам, [[Прэм'ер-міністр Грэцыі]] з’яўляецца самай уплывовай фігурай палітычнай сістэмы краіны, бо яму належыць паўната палітычнай улады. Паводле Канстытуцыі, [[Прэм'ер-міністр Грэцыі|Прэм’ер-міністр]] гарантуе адзінства [[Урад Грэцыі|Урада]] і накіроўвае яго дзейнасць. Дзеючым [[Прэм'ер-міністр Грэцыі|Прэм’ер-міністрам Грэцыі]] з’яўляецца лідар партыі СІРЫЗА [[Алексіс Цыпрас]]. [[Файл:Parliament of Greece 2015–2019 (final composition).svg|міні|left|435px||Дыяграма, якая паказвае партыйны склад Парламента склікання 2015 года. Каляровыя часткі адлюстроўваюць прапорцыі прадстаўніцтва партый. Адпаведнасць колеру пэўнай партыі паказана ў табліцы справа.]] {| class="wikitable" |- ! Колер || Партыя || Месцаў |- | align="center" colspan="3"| '''<u>Урадавыя партыі</u>''' |- | bgcolor="#FA8072"| | align=left| [[СІРЫЗА]] | align="center"|144 |- | bgcolor="#38A3E7"| | align=left| [[Незалежныя грэкі|Партыя «Незалежныя грэкі»]] | align="center"|9 |- | align="center" colspan="3"| '''<u>Апазіцыйныя партыі</u>''' |- | bgcolor="#005AC0"| | align=left| [[Новая дэмакратыя, Грэцыя|Партыя «Новая дэмакратыя»]] | align="center"|75 |- | bgcolor="#00022D"| | align=left| [[Хрысі Аўгі|Партыя «Хрысі Аўгі»]] | align="center"|18 |- | bgcolor="#2D902D"| | align=left| [[Дэмакратычная кааліцыя, Грэцыя (2015)|Дэмакратычная кааліцыя]] | align="center"|16 |- | bgcolor="#C80000"| | align=left| [[Камуністычная партыя Грэцыі|Камуністычная партыя]] | align="center"|15 |- | bgcolor="#9C514A"| | align=left| [[Партыя «Рака»]] | align="center"|10 |- | bgcolor="#FF7F50"| | align=left| [[Саюз цэнтрыстаў]] | align="center"|9 |- | bgcolor="white"| | align=left| [[Незалежны палітык|Незалежныя]] | align="center"|4 |- | align=center colspan="2"| '''Усяго месцаў''' | align="center"|300 |} === Судовая ўлада === [[Файл:Дзяржаўны савет Грэцыі, 2008.jpg|thumb|250px|Будынак «Арсакеён» у Афінах, дзе засядае [[Дзяржаўны савет, Грэцыя|Дзяржаўны савет]] Грэцыі.]] {{main|Судовая сістэма Грэцыі}} У Грэцыі судовая ўлада дзеліцца на грамадзянскія і адміністрацыйныя суды. Грамадзянскія суды разглядаюць грамадзянскія і крымінальныя справы, а адміністрацыйныя суды вырашаюць спрэчкі паміж грамадзянамі і адміністрацыйнымі органамі краіны. Судовая сістэма Грэчаскай Рэспублікі ўключае ў сябе тры вярхоўныя суды: [[Касацыйны суд Грэцыі|Касацыйны суд]] ({{lang-el|Άρειος Πάγος}}), [[Дзяржаўны савет Грэцыі|Дзяржаўны савет]] ({{lang-el|Συμβούλιο της Επικρατείας}}) і [[Палата аўдытараў Грэцыі|Палату аўдытараў]] ({{lang-el|Ελεγκτικό Συνέδριο}}). У склад гэтых судоў уваходзяць прафесійныя суддзі — выпускнікі Нацыянальнай школы суддзяў. Шлях, які суддзя павінен паступова прайсці, каб стаць членам аднаго з вярхоўных судоў, вызначаецца канстытуцыяй і дзеючым заканадаўствам. Прэзідэнты і віцэ-прэзідэнты трох вярхоўных судоў выбіраюцца [[Кабінет міністраў Грэцыі|Кабінетам міністраў Грэцыі]] сярод дзеючых членаў кожнага з судоў. Касацыйны суд з’яўляецца найвышэйшым судом па грамадзянскіх і крымінальных справах, а Дзяржаўны савет з’яўляецца найвышэйшым адміністрацыйным судом. Палата аўдытараў, у сваю чаргу, мае выключную юрысдыкцыю над пэўнымі адміністрацыйнымі пытаннямі (напрыклад, яна судзіць спрэчкі, якія вынікаюць з заканадаўства па рэгуляванню пенсій дзяржаўных служачых), і яе рашэнні не могуць быць абскарджаныя. Гэта значыць, што яны не з’яўляюцца другой інстанцыяй Дзяржаўнага савета. Часам, вярхоўныя суды прымаюць супярэчлівыя рашэнні або судзяць не ў адпаведнасці з канстытуцыйнасцю прававога забеспячэння. Такія спрэчкі вырашаюцца [[Вярхоўны спецыяльны суд Грэцыі|Вярхоўным спецыяльным судом]], склад і юрысдыкцыя якога рэгулююцца канстытуцыяй. Як паказвае сама назва, гэты суд не з’яўляецца сталым і ўтвараецца тады, калі ўзнікае асабліва выпадак, які знаходзіцца ў яго кампетэнцыі. Вярхоўны спецыяльны суд уключае ў сябе 11 членаў: прэзідэнтаў трох вярхоўных судоў, чатырох членаў Касацыйнага суда і чатырох членаў Дзяржаўнага савета. Калі вырашаецца справа канстытуцыйнасці закона або спрэчка паміж вярхоўнымі судамі, у склад Вярхоўнага спецыяльнага суда ўваходзяць яшчэ два члены — прафесары юрыдычных школаў Грэцыі. Вярхоўны спецыяльны суд — адзіная інстанцыя, якая можа абвясціць неканстытуцыйнае палажэнне закона «бяссільным» («страціўшым законную сілу»), у той час як тры вярхоўныя суды могуць толькі абвясціць такое палажэнне «непрыстасавальным» да канкрэтнага выпадку. Вярхоўны спецыяльны суд таксама з’яўляецца і Вярхоўным вябарчым судом, вырашаючы пытанні законнасці выбараў у заканадаўчыя органы. === Палітычныя партыі === {{Main|Спіс палітычных партый Грэцыі}} === Дзяржаўная сімволіка, нацыянальныя святы === [[Файл:Acropolis flag.jpg|thumb|250px|Сцяг Грэцыі.]] {{Main|Сцяг Грэцыі|Герб Грэцыі|Гімн Грэцыі}} [[Сцяг Грэцыі]] ўяеўляе сабой прамавугольнае палотнішча з прапорцыямі 3:2, якое складаецца з дзевяці роўных гарызантальных палос сіняга (блакітнага) і белага колераў, якія чаргуюцца паміж сабой. Усярэдзіне сіняга квадрата ў левым верхнім куце размешчаны белы крыж, які сімвалізуе дамінуючую ў грэчаскай дзяржаве [[Праваслаўе|праваслаўную хрысціянскую рэлігію]]. Сімвалізм сініх і белых палос сцяга ніколі не быў усталяваны якім-небудзь урадавым рашэннем. Лічыцца, што яны сімвалізуюць 9 складоў нацыянальнага [[дэвіз]]у «грэч.: Ελευθερία ή θάνατος» («Свабода або смерць», Э-леф-тыя-ры-я і Та-на-тос). Таксама існуе версія, што палосы сімвалізуюць 9 муз, багінь мастацтва і навук. Першапачаткова дзяржаўны сцяг незалежнай Грэцыі складаўся толькі з белага крыжа на сінім фоне. Значэнне гэтых колераў, якія заўсёды выкарыстоўваліся ў сімвалах краіны, таксама дакладна не вызначана. Вядома, што [[Вайна за незалежнасць Грэцыі|рэвалюцыянеры 1821 года]], выбіраючы колеры для грэчаскага сцяга ў 1822 годзе, выступілі супраць чырвонага і зялёных колераў як звязаных з [[іслам]]скай сімволікай [[Асманская Імперыя|Асманскай Імперыі]]. Сучасны герб пачаў выкарыстоўвацца ў якасці нацыянальнага ў першай палове 1970-х гадоў і быў заканадаўча зацверджаны 22 снежня 1978 года. Сучасны [[герб Грэцыі]] быў распрацаваны мастаком Костасам Граматопуласам і закандаўча зацверджаны 7 чэрвеня 1975 года. Ён складаецца з двух асноўных элементаў — геральдычнага сіняга шчыта з белым крыжам (фрагмент сучаснага сцяга), а вакол шчыта — лаўровы вянок. Шчыт з крыжам сімвалізуе воінскую славу і ў той жа час галоўную грэчаскую рэлігію — праваслаўе. Лаўровы вянок сімвалізуе старажытную гісторыю Грэцыі, бо такімі вянкамі ўзнагароджвалі пераможцаў [[Старажытныя Алімпійскія гульні|старажытных Алімпійскіх гульняў]]. Нацыянальны гімн Грэцыі, «[[Гімн свабодзе]]» ({{lang-el|Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν}}), быў напісаны [[Нікалаасам Мандзарасам]] на тэкст заснавальніка навагрэчаскай паэзіі [[Дыянісіяса Саламоса]]. Паэма Саламоса была напісана ў 1823 годзе і складаецца з 158 строф. Музычны твор быў напісаны ў 1828—1830 гадах, і ў ім былі выкарыстаны толькі 24 страфы. Першыя тры страфы (пазней першыя дзве) «Гімна свабодзе» былі зацверджаны ў якасці дзяржаўнага гімна ў 1865 годзе, а ў 1966 годзе таксама сталі дзяржаўным гімнам [[Кіпр]]а. Такім чынам, гэта адзіны гімн, які выкарыстоўваецца дзвюма дзяржавамі. ==== Нацыянальныя святы Грэцыі ==== {{main|Святочныя і памятныя дні Грэцыі}} * 1 студзеня — [[Новы год]] па хрысціянскім летазлічэнні ({{lang-el|Πρωτοχρονιά}}); * 6 студзеня — [[Тэафанія ў Грэцыі|Тэафанія]] ({{lang-el|Θεοφάνια}}); * дата зменная — [[Апокрыес]] ({{lang-el|Αποκριες}}); * 25 сакавіка — [[Дзень незалежнасці Грэцыі]] ({{lang-el|Ημέρα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας}}); * дата зменная — [[Вялікдзень у Грэцыі|Вялікдзень]] ({{lang-el|πάσχα}}); * 1 мая — [[Дзень міжнароднай салідарнасці працоўных|Дзень працы]] ({{lang-el|Εργατική Πρωτομαγιά}}); * 19 мая — Дзень памяці [[Генацыд пантыйскіх грэкаў|генацыду грэкаў у Малой Азіі]] ({{lang-el|Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου}}); * 26 мая — Дзень [[Іаан Рускі|Іаана Рускага]] ({{lang-el|Αγιος Ιωάννης ο Ρώσος}}); * 15 жніўня — [[Успенне Багародзіцы]] ({{lang-el|Κοίμησις Θεοτόκου}}); * 26 кастрычніка — Дзень [[Дымітрый Салунскі|Святога Дымітрыя Салунскага]] ({{lang-el|Άγιος Δημήτριος}}); * 28 кастрычніка — [[Дзень Охі]] ({{lang-el|Επέτειος του Όχι}}); * 6 снежня — Дзень [[Мікалай Цудатворац|Святога Мікалая Цудатворца]] ({{lang-el|Άγιος Νικόλαος}}); * 25 снежня — [[Каляды ў Грэцыі|Каляды]] ({{lang-el|Χριστούγεννα}}). == Знешняя палітыка == {{main|Знешняя палітыка Грэцыі}} === Беларуска-грэчаскія адносіны === Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Грэчаскай Рэспублікай былі ўстаноўлены 5 сакавіка 1992 года<ref>[http://www.mfa.gov.by/print/ru/press/news/2002-03-06-4.html Аб дзесяцігоддзі ўстанаўлення дыпламатычных адносін паміж Рэспублікай Беларусь і Грэчаскай Рэспублікай]{{Недаступная спасылка}}// Сайт Міністэрства замежных спраў Беларусі. [[6 сакавіка]] [[2002]]</ref>. == Праблемы ўнутранай бяспекі == == Узброеныя сілы == == Адміністрацыйны падзел == {{main|Адміністрацыйны падзел Грэцыі}} Адміністрацыйна Грэцыя дзеліцца на 13 [[Перыферыі Грэцыі|перыферый]], 9 з якіх размешчаныя на мацерыковай частцы, астатнія 3 — астраўныя. Паводле [[Адміністрацыйны падзел Грэцыі 1997 года|адміністрацыйнага падзелу 1997 года]], існавалі 3 [[Гіперномы Грэцыі|гіперномы]] ({{lang-el|Υπερνομαρχία}}), а перыферыі дзяліліся на 50 [[Номы Грэцыі|номаў]] ({{lang-el|Νομοί}}). Акрамя таго, намархія Атыка ўключала ў сябе 4 номы: [[Ном Афіны|Афіны]], [[Усходняя Атыка]], [[Ном Пірэй|Пірэй]] і [[Заходняя Атыка]]. Номы ў сваю чаргу дзяліліся на [[дэмы]] (муніцыпалітэты). Пасля прыняцця [[Праграма Калікратыса|праграмы Калікратыса 2010 года]] падзел на номы быў адменены. Новы адміністрацыйны падзел Грэцыі ўступіў у сілу 1 студзеня 2011 года. Паводле праграмы Калікратыса Грэцыя падзяляецца на 7 дэцэнтралізаваных адміністрацый, у склад якіх уваходзяць адна, дзве ці тры перыферыі (за выключэннем Атыкі і Крыта). Адміністрацыя дэцэнтралізаваных адзінак знаходзіцца ў падпарадкаванні Генеральнага сакратара, які прызначаецца наўпрост урадам Грэцыі, а таксама кансультатыўным саветам, які ў выпадку неабходнасці звяртаецца да перыферыярха і прадстаўнікоў муніцыпалітэтаў. Дэцэнтралізаваныя адміністрацыі не з’яўляюцца органамі самакіравання, а служаць мэтам дэцэнтралізацыі кіравання краінай. [[Афон|Аўтаномная манаская дзяржава Святой Гары]] (Афон) не ўваходзіць у дэцэнтралізованыя адміністрацыі і мае асаблівы статус аўтаномнага рэгіёну, захоўваючы свае інстытуты паводле [[Афон#Афон у складзе Грэцыі|«Статутнай Хартыі Святой Гары Афонскай» 1924 года]]. Гэта самакіраваная абшчына дваццаці праваслаўных манастыроў, якія з 1313 знаходзяцца пад непасрэднай царкоўнай юрысдыкцыяй [[Канстанцінопальскі Патрыярхат|Канстанцінопальскага Патрыярха]]. Суверэнітэт Грэцыі над паўвостравам замацаваны [[Лазанскі мірны дагавор 1923 года|Лазанскім пагадненнем 1923 года]]. <div align="center"> {| class="wikitable sortable" border="1" align="center" style="text-align:left; font-size: 90%;" |- !width=25| ![[Дэцэнтралізаваная адміністрацыя]] !Сталіца ![[Перыферыі Грэцыі|Перыферыі]] !Плошча, км² !Насельніцтва !Карта |- |style="background: #FFCD00"| |'''Атыкі''' |[[Горад Афіны|Афіны]] |[[Атыка]] (1<ref group="ап">Нумары перыферый у дужках адпавядаюць нумарам дадзеных перыферый на карце справа.</ref>) |3 808 |3 827 624 |rowspan="8"|[[Файл:Дэцэнтралізаваныя адміністрацыі і перыферыі Грэцыі.png|240px]] |- |style="background: green"| |'''Македоніі і Фракіі''' |[[Горад Фесалонікі|Фесалонікі]] |[[Цэнтральная Македонія]] (2), [[Усходняя Македонія і Фракія]] (3) |32 968 |2 490 051 |- |style="background: red"| |'''Эпіра і Заходняй Македоніі''' |[[Горад Яніна|Яніна]] |[[Эпір]] (4), [[Заходняя Македонія]] (5) |20 553 |620 545 |- |style="background: #8F00FF"| |'''Фесаліі і Цэнтральнай Грэцыі''' |[[Горад Ларыса|Ларыса]] |[[Фесалія]] (6), [[Цэнтральная Грэцыя]] (7) |29 586 |1 280 152 |- |style="background: #808000"| |'''Пелапанеса, Заходняй Грэцыі і Іанічных астравоў''' |[[Горад Патры|Патры]] |[[Пелапанес]] (8), [[Заходняя Грэцыя]] (9), [[Перыферыя Іанічныя астравы|Іанічныя астравы]] (10) |29 147 |1 465 554 |- |style="background: blue"| |'''Эгейскіх астравоў''' |[[Горад Пірэй|Пірэй]] |[[Паўночныя Эгейскія астравы]] (11), [[Паўднёвыя Эгейскія астравы]] (12) |9 122 |508 206 |- |- |style="background: #FF6600"| |'''Крыта''' |[[Горад Іракліян|Іракліян]] |[[Крыт]] (13) |8 259 |623 065 |- |style="background: #FFB6C1"| | colspan="5" | <center>Аўтаномная манаская дзяржава Святой гары '''[[Афон]]''' мае асаблівы статус і ўласны візавы рэжым.</center> |- |} </div> {{reflist|group="ап"}} Дэцэнтралізаваныя адміністрацыі дзляцца на 13 перыферый, якія з’яўляюцца арганізацыямі мясцовага самакіравання другога ўзроўню і адпавядаюць вялікім геаграфічным абласцям. Перыферыі знаходзяцца ў падпарадкаванні перыферыярха і перыферычнага савета, якія абіраюцца кожныя 5 гадоў усеагульным галасаваннем. Перыферыі падзяляюцца на перыферыйныя адзінкі, якія ў асноўным, але не заўсёды геаграфічна супадаюць з номамі Грэцыі. Кожную перыферыйную адзінку ўзначальваюць віцэ-перыферыярхі, якія абіраюцца разам з перыферыярхамі і з’яўляюцца членамі той жа партыі. Першым, самым нізкім узровенем мясцовага самакіравання з’яўляюцца муніцыпалітэты, або дэмі, у выніку зліцця шэрагу існуючых цяпер муніцыпалітэтаў і абшчын. Яны знаходзяцца ў падпарадкаванні мэра, або дэмарха, і муніцыпальнага савета, якія абіраюцца ўсеагульным галасаваннем кожныя 5 гадоў. Муніцыпалітэты падзяляюцца на муніцыпальныя аддзелы і, нарэшце, абшчыны. Абшчыны маюць свае ўласныя парады, але іх роля з’яўляецца выключна кансультатыўнай. == Экалагічная сітуацыя, прыродаахоўная дзейнасць == [[Выява:Smog Athens.jpg|thumb|250px|[[Смог]] над Афінамі, выгляд з [[Афінскі акропаль|Акропаля]], верасень 2008 года.]] [[Выява:Smoke Above Sintagma.jpg|thumb|250px|Дым ад [[Лясныя пажары ў Грэцыі, 2009|лясных пажараў]], [[плошча Сінтагма]], жнівень 2009 года.]] У цэлым тэрыторыя Грэцыі характарызуецца нізкім узроўнем [[Экалагічная бяспека|экалагічнай небяспекі]] і дапушчальным узроўнем [[Тэхнагенная нагрузка|тэхнагеннай нагрузкі]]. Неспрыяльны экалагічны стан склаўся толькі ў раёнах гарадскіх агламерацый [[Афіны|Афін]] і [[Фесалонікі|Фесалонікаў]], дзе пражывае каля 3 млн чалавек або 26 % усяго насельніцтва краіны. У прыватнасці [[маніторынг]] [[Арганізацыя эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця|OECD]] паказаў, што найбольш вострыя праблемы аховы навакольнага асяроддзя гэтых раёнаў — высокі ўзровень забруджанасці атмасфернага паветра [[Выкіды|выкідамі]] CO₂, злучэнняў SO_x і NO_x, а таксама недастатковая ступень [[Ачыстка сцёкавых вод|ачысткі]] [[Сцёкавыя вады|сцёкавых вод]], якія скідаюцца ў натуральныя вадацёкі і вадаёмы<ref name="OECD">[http://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:xEcwcnbcWYkJ:www.oecd.org/dataoecd/9/1/2448632.pdf+Environmental+Issues+in+Greece&hl=ru&gl=ua&pid=bl&srcid=ADGEESj0e-vSLT1yKYTOmWZb4dzk-BSoZwFpY84Raak4W7iaxnJcJTkQ0dva-AJGrwOW6IX6ptIrrucQQkaTmOQ7X0PbJ8NG2lMkgSaeQohrJUqLHB-AUNg1s5optozer3pgdk9AsDHZ&sig=AHIEtbQtsPVu0IPRV4M59-QLeNPPji9vSg Справаздача Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця, с. 2]</ref>. Забруджванне вады — вынік шматгадовага скіду са сцёкавымі водамі прамысловых забруджвальнікаў, сельскагаспадарчых [[Таксічны хімікат|таксічных хімікатаў]], такіх як [[угнаенні]] і [[пестыцыды]]. Заліў [[Саронікас]], усё паўночнае і ўсходняе ўзбярэжжы якога займаюць Афіны і [[Пірэй]] — адзін з самых забруджаных. Увогуле Грэцыя валодае 54 км³ водных рэсурсаў, але 81 % з іх выкарыстоўваецца ў [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] і 3 % у прамысловых мэтах<ref name="Encyclopedia of the Nations">[http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Greece-ENVIRONMENT.html Encyclopedia of the Nations]</ref>. Праблема забруджвання атмасфернага паветра ўзнікла як прамое следства пагарды экалагічных мерапрыемстваў падчас хуткага прамысловага росту ў 1970-х гадах у спалучэнні з незбалансаваным развіццём і нерэгуляваным разрастаннем гарадоў: так, 50 % індустрыяльных прадпрыемстваў Афін пабудавана ў цэнтры горада. Апроч таго [[Геамарфалогія|геамарфалагічныя ўмовы]] [[Атыка|Атыкі]] перашкаджаюць хуткаму рассейванню забруджвальнікаў у паветры<ref name="Hlepas">[https://archive.is/20121210055826/video.minpress.gr/wwwminpress/aboutgreece/aboutgreece_environment.pdf|lang_ru&client=firefox N.-K. Hlepas (University of Athens). Atmospheric Environment]</ref>. У прыватнасці [[Лясныя пажары ў Грэцыі, 2009|лясныя пажары 2009 года]] сталі прычынай утварэння дымавой заслоны над Афінамі. Дзяржаўныя праграмы, накіраваныя на зніжэнне выкідаў [[Дыяксід вугляроду|дыяксіду вугляроду]] і [[Свінец|свінца]] у атмасфернае паветра, былі разгорнутыя ў 1978 годзе, калі з-за [[смог]]а жыхары Атыкі масава пачалі звяртацца ў бальніцы са скаргамі на [[дыхальная сістэма|дыхальную]] і [[Сардэчна-судзінкавая сістэма|сардэчна-судзінкавую]] сістэмы. З чэрвеня па жнівень [[1982]] года ўрад закрыў 87 прадпрыемстваў, 73 прадпрыемствам загадана скараціць выкіды, аўтамабілям забаронены рух у цэнтры Афін. У студзені 1988 аўтапарк [[таксі]] ў цэнтры Афін паменшаны на 50 %, а прыватным аўтамабілям забаронены рух трыма асноўнымі гарадскімі магістралямі<ref name="Encyclopedia of the Nations"/>. Для скарачэння выкідаў [[Дыяксід серы|дыяксіду серы]] забаронена выкарыстанне [[Нафта сырая|сырой нафты]] для цэнтральнага ацяплення і прыняты меры па зніжэнні ўтрымання [[Сера|серы]] ў [[Дызельная паліва|дызельным паліве]] і сырой нафце. Вырашэння праблемы дапамагло і будаўніцтва 2 і 3 галінкі [[Афінскі метрапалітэн|Афінскага метрапалітэна]]. Таму з пачатку 2000-х гадоў праблема смогу паспяхова вырашаецца, а ўзровень дыяксіду вугляроду і аксідаў серы і [[азот]]у стабілізаваная на дапушчальным узроўні<ref name="OECD"/>. Упраўленне воднымі рэсурсамі ў Грэцыі таксама дасягнула значнага прагрэсу ў апошнія гады, асабліва пасля стварэння новых прававых патрабаванняў [[водакарыстання]] і [[водаадвядзення]]. У перыяд паміж 1992 і 2002 гадамі нават атрымалася скараціць плот вады для сельскай гаспадаркі на 2,5 %. Аднак некаторыя сярод найбуйнейшых рэк Грэцыі: [[Аксіас]], [[Стрыман]], [[Нестас]], [[Рака Эўрас|Эўрас]] — азёры [[Дайранскае возера|Дайран]] і [[Возера Прэспа|Прэспа]] сілкуюцца водамі [[прыток]]аў, якія праходзяць не толькі на тэрыторыі Грэцыі, але і суседніх краін. Таму для Грэцыі набывае надзвычайную важнасць неабходнасць каардынацыі сваіх намаганняў з іншымі дзяржавамі. == Насельніцтва == {{main|Насельніцтва Грэцыі}} === Колькасць, рассяленне === === Гарады === {{main|Гарады Грэцыі}} Амаль дзве траціны грэчаскага народа жывуць у гарадах. Найбуйнейшымі і найбольш уплывовымі цэнтрамі Грэцыі з’яўляюцца [[Афіны]] з насельніцтвам у 3 мільёны чалавек і [[Фесалонікі]]. Іншыя вядомыя гарады з колькасцю насельніцтва, большай за 100 тысяч жыхароў, уключаюць у сябе [[Горад Патры|Патры]], [[Горад Іракліян|Іракліян]], [[Горад Ларыса|Ларысу]], [[Горад Волас|Волас]], [[Горад Родас|Родас]], [[Горад Яніна|Яніну]], [[Горад Ханья|Ханью]] і [[Горад Халкіда|Халкіду]]<ref name="cities">{{cite web |url=http://www.statistics.gr/Athena2001/Athena2001.ASP?wcu=$cmd=0$id=5200712142356520314915 |title=Athena 2001 Census |publisher=National Statistical Service of Greece |accessdate=14 December 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080117231653/http://www.statistics.gr/Athena2001/Athena2001.ASP?wcu=$cmd=0$id=5200712142356520314915 |archivedate=17 Студзень 2008 }}</ref>. {{Найбуйнейшыя гарады | title = Найбуйнейшыя гарады Грэцыі | stat_ref = [[Грэчаская статыстычная служба]], перапіс 2011 г.<ref name="2011census">{{cite web |publisher=National Statistical Service of Greece: Ανακοίνωση προσωρινών αποτελεσμάτων Απογραφής Πληθυσμού 2011, 22 Ιουλίου 2011 |url=http://www.tovima.gr/files/1/2011/07/22/apografh22.pdf |title='Πίνακας 1: Προσωρινά αποτελέσματα του Μόνιμου Πληθυσμού της Ελλάδος' }}</ref> | list_by_pop = | class = nav | div_name = | name_link = Спіс гарадоў Грэцыі | div_link = Сучасныя рэгіёны Грэцыі{{!}}Рэгіён | city_1 = Горад Афіны{{!}}Афіны| div_1 = Атыка{{!}}Атыка | pop_1 = 3,090,508 | img_1 = View of the Acropolis Athens (pixinn.net).jpg | city_2 = Горад Фесалонікі{{!}}Фесалонікі | div_2 = Цэнтральная Македонія{{!}}Ц.Македонія | pop_2 = 790,824 | img_2 = Salonica-view-aerial2.jpg | city_3 = Горад Патры{{!}}Патры| div_3 = Заходняя Грэцыя | pop_3 = 214,580 | img_3 = Patras from the fortress.jpg | city_4 = Горад Іракліян{{!}}Іракліян| div_4 = Востраў Крыт{{!}}Крыт | pop_4 = 173,450 | img_4 = Ηράκλειο 4795.JPG | city_5 = Горад Ларыса{{!}}Ларыса| div_5 = Фесалія | pop_5 = 163,380 | city_6 = Горад Волас{{!}}Волас| div_6 = Фесалія | pop_6 = 144,420 | city_7 = Горад Родас{{!}}Родас| div_7 = Паўднёвыя Эгейскія астравы{{!}}П.Эгейскія астравы | pop_7 = 118,623 | city_8 = Горад Яніна{{!}}Яніна| div_8 = Эпір | pop_8 = 111,740 | city_9 = Горад Ханья{{!}}Ханья| div_9 = Востраў Крыт{{!}}Крыт | pop_9 = 108,310 | city_10 = Горад Халкіда{{!}}Халкіда| div_10 = Цэнтральная Грэцыя| pop_10 = 102,420 | city_11 = Горад Агрынья{{!}}Агрынья | div_11 = Заходняя Грэцыя | pop_11 = 93,930 | city_12 = Горад Катэрыні{{!}}Катэрыні | div_12 = Цэнтральная Македонія{{!}}Ц.Македонія | pop_12 = 86,170 | city_13 = Горад Трыкала {{!}}Трыкала | div_13 = Фесалія | pop_13 = 80,900 | city_14 = Горад Серэ {{!}}Серэ | div_14 = Цэнтральная Македонія{{!}}Ц.Македонія | pop_14 = 76,240 | city_15 = Горад Ламія{{!}}Ламія | div_15 = Цэнтральная Грэцыя| pop_15 = 74,720 | city_16 = Горад Александрупуліс{{!}}Александрупуліс | div_16 = Усходняя Македонія і Фракія{{!}}У.Македонія і Фракія | pop_16 = 72,750 | city_17 = Горад Казані{{!}}Казані | div_17 = Заходняя Македонія{{!}}З.Македонія | pop_17 = 70,420 | city_18 = Горад Кавала{{!}}Кавала | div_18 = Усходняя Македонія і Фракія{{!}}У.Македонія і Фракія | pop_18 = 70,360 | city_19 = Горад Каламата{{!}}Каламата | div_19 = Акруга Пелапанес{{!}}Пелапанес| pop_19 = 70,130 | city_20 = Горад Верыя{{!}}Верыя | div_20 = Цэнтральная Македонія{{!}}Ц.Македонія | pop_20 = 66,630 }} === Нацыянальны склад === Большасць насельніцтва Грэцыі складаюць [[грэкі]] (92 %). Адзінай афіцыйнай меншасцю з’яўляюцца [[мусульмане]] [[Фракія|Фракіі]] і [[Дадэканес|Дадэканескіх астравоў]], улучаючы [[Туркі|туркаў]] (0,8 % насельніцтва Грэцыі), [[Памакі|памакаў]] ([[Балгарская мова|балгарамоўныя]] мусульмане, 0,3 %) і [[Цыгане|цыган]]-мусульман (0,1 %). Іншыя меншасці вылучаюцца ў асноўным на моўных падставах і афіцыйна не прызнаюцца ў Грэцыі: [[албанцы]] (1 %; у тым ліку [[арваніты]]), «славянамоўныя грэкі» або [[славяне Грэцыі|македонскія славяне]] (блізкія [[Македонцы|македонцам]], 1,6 %), [[арамуны]] (1,1 %, уключаючы [[Мегленарумыны|мегленітаў]]), праваслаўныя [[цыгане]] (яшчэ 1,8 %), [[сербы]] (0,3 %), [[арабы]] (0,3 %), [[армяне]] (0,3 %), [[яўрэі]] (0,05 %) і інш. === Мовы === {{Main|Грэчаская мова|Мовы Грэцыі}} [[Файл:Дыялекты Грэцыі.png|thumb|left|240px|Размеркаванне асноўных абласцей сучасных грэчаскіх дыялектаў.]] [[Файл:Моўныя меншасці Грэцыі.jpg|thumb|250px|Рэгіёны з традыцыйнай прысутнасцю іншых моваў. На сённяшні дзень грэчаская мова з’яўляецца дамінуючай на ўсёй тэрыторыі краіны<ref>{{cite web | publisher = Summer institute of Linguistics |url=http://www.ethnologue.com/show_map.asp?name=GR&seq=10 |title=Languages of Greece | work = Ethnologue |accessdate=19 December 2010}}</ref><ref>{{Citation | publisher = Euromosaic | title = Le (slavo)macédonien/bulgare en Grèce}}</ref><ref>{{Citation | publisher = Euromosaic | title = L'arvanite/albanais en Grèce}}</ref><ref>{{Citation | publisher = Euromosaic | title = Le valaque/aromoune-aroumane en Grèce}}</ref><ref>{{Citation | publisher = Mercator-Education: European Network for Regional or Minority Languages and Education | title = The Turkish language in education in Greece}}</ref>{{Sfn | Trudgill | 2000}}.]] Першыя сведчанні аб існаванні грэчаскай мовы ў форме [[Лінейнае пісьмо Б|Лінейнага пісьма Б]], якое звязана з [[Мікенская цывілізацыя|мікенскай цывілізацыяй]], датуюцца 15 стагоддзем да н.э. Грэчаская мова была шырока распаўсюджана ў якасці [[лінгва франка]] ў Міжземнамор’і і за яго межамі на працягу [[Антычнасць|антычнасці]] і ў канчатковым выніку стала афіцыйным прастамоўем [[Візантыйская Імперыя|Візантыйскай Імперыі]]. На працягу 19 і 20 стагоддзяў ішла спрэчка, вядомая як пытанне грэчаскай мовы, пра тое, якая мова павінна быць афіцыйнай у Грэцыі: архаічная мова [[кафарэвуса]], якая была створана ў 19 стагоддзі і выкарыстоўвалася ў якасці дзяржаўнай і навуковай, ці [[дымотыка]], якая натуральна развівалася пасля візантыйскага перыяду і на якой размаўлялі грэкі. Гэтая спрэчка была канчаткова вырашана ў 1976 годзе, калі дымотыка стала адзінай афіцыйнай формай грэчаскай мовы, а кафарэвуса выйшла з ужывання. На сённяшні дзень Грэцыя з’яўляецца лінгвістычна аднастайнай, і каля 99 % карэннага насельніцтва выкарыстоўваюць грэчаскую мову ў якасці сваёй першай ці адзінай роднай мовы. Сярод грэкамоўнага насельніцтва значную групу складаюць людзі, якія размаўляюць на [[Пантыйская мова|пантыйскім дыялекце]], які прыйшоў з [[Малая Азія|Малой Азіі]] ў часы [[Генацыд пантыйскіх грэкаў|грэчаскага генацыду]]. Тым жа чынам у Грэцыі з’явіўся і [[Кападакійская мова|кападайкійскі дыялект]], але зараз ён знаходзіцца пад пагрозай знікнення і амаль не ўжываецца. Карэнныя дыялекты грэчаскай мовы ўключаюць у сябе архаічную грэчаскую мову, якую выкарыстоўваюць [[каракачаны]], традыцыйная этнічная група горных пастухоў з [[Грэчаская Македонія|Грэчаскай Македоніі]] і іншых паўночных частак краіны. Прадстаўнікі [[Мусульмане ў Грэцыі|мусульманскай меншасці]] ў Фракіі, якая складае каля 0,95 % ад агульнай колькасці насельніцтва, размаўляюць, у асноўным, на [[Турэцкая мова|турэцкай]], [[Балгарская мова|балгарскай]] ([[памакі]]) і [[Румынская мова|румынскай]] мовах. У іншых частках краіны румыны-хрысціяне таксама выкарыстоўваюць румынскую мову. Некаторыя мовы нацыянальных меншасцей краіны традыцыйна ўжываюцца мясцовымі групамі насельніцтва ў розных частках краіны, аднак іх выкарыстанне радыкальна скарацілася ў 20 стагоддзі ў выніку асіміляцыі з грэкамоўнай большасцю. Сёння гэтыя мовы падтрымліваюцца толькі старэйшымі пакаленнямі жыхароў і знаходзяцца на мяжы знікнення. Гэта тычыцца [[Арваніты|арванітаў]], [[Албанская мова|албанскамоўнай]] групы, прадстаўнікі якой жывуць пераважна ўсельскіх раёнах вакол Афінаў, [[Арумыны|арумунаў]] і [[Мегленарумыны|мегленарумунаў]], таксама вядомых як [[валахі]], чыя мова цесна звязана з румынскай і якія жывуць у цэнтральнай горнай Грэцыі. Члены гэтых групаў пераважна лічаць сябе грэкамі і валодаюць, па меншай меры, дзвюма мовамі, уключаючы грэчаскую. Побач з паўночнай мяжой таксама пражываюць [[Славянскія мовы|славянамоўныя]] групы, большасць з якіх лічаць сябе грэкамі. Іх дыялекты можна класіфікаваць як лінгвістычныя формы [[Македонская мова|македонскай]] ці балгарскай моваў. Лічыцца, што пасля перасяленняў у 1923 годзе ў рэгіёне Македонія пражывала ад 200 да 400 тысяч славянамоўных. Яўрэйская абшчына Грэцыі традыцыйна ўжывала мову [[ладзіна]] (яўрэйска-іспанскую), але сёння на ёй размаўляюць толькі некалькі тысяч чалавек. Іншыя прыкметныя мовы меншасцей уключаюць у сябе [[Армянская мова|армянскую]] і [[Грузінская мова|грузінскую]] мовы, а таксама грэка-цюркскі дыялект, які ўжываюць [[урумы]], абшчына [[Каўказскія грэкі|каўказскіх грэкаў]] з [[Цалка|Цалкі]] (Грузія) і этнічных грэкаў з паўднёва-ўсходняй [[Украіна|Украіны]], якія імігравалі ў 1990-х гадах пераважна на поўнач Грэцыі. === Рэлігійны склад === {{main|Рэлігія ў Грэцыі}} Артыкул 3-ці Канстытуцыі Грэцыі абвяшчае: «Пануючай у Грэцыі рэлігіяй з’яўляецца рэлігія Усходне-Праваслаўнай Царквы Хрыстовай»<ref>Цыт. па ''Конституции государств Европейского Союза''. М., 1997, с. 245—246</ref>. Абсалютная большасць веруючага (98 % у [[2006]]<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71383.htm International Religious Freedom Report 2006 released by the Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor]</ref>) насельніцтва краіны — члены [[Грэчаская праваслаўная царква|Эладскай Праваслаўнай Царквы]]. ЭПЦ фармальна аддзеленая ад дзяржавы, паводле часткі 1, раздзела У, артыкула 3 Канстытуцыі 1975 года, але карыстаецца шырокай дзяржаўнай падтрымкай, [[празелітызм]] сярод праваслаўных афіцыйна забаронены. == Эканоміка == {{main|Эканоміка Грэцыі}} [[Файл:Salonica-view-aerial2.jpg|250px|міні|right|[[Горад Фесалонікі|Фесалонікі]] — важны фінансавы і прамысловы цэнтр Паўночнай Грэцыі.]] [[Файл:Euro_Series_Banknotes.png|250px|міні|right|Грашовыя купюры [[еўра]] 2015 года.]] Эканоміка Грэцыі з’яўляецца [[Спіс краін паводле ВУП (намінал)|44-й]] па велічыні ў свеце з намінальным [[Валавы ўнутраны прадукт|валавым унутраным прадуктам (ВУП)]] у $238 мільярдаў у год. Апроч таго, яна займае [[Спіс краін паводле ВУП (ППЗ)|53-е]] месца ў свеце паводле [[Парытэт пакупніцкай здольнасці|парытэта пакупніцкай здольнасці]] з $286 мільярдаў у год. Станам на 2015 год, Грэцыя з’яўляецца [[Эканоміка Еўрапейскага Саюза|15-й эканомікай]] з 28-мі краін [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскага Саюза]]. Дзяржава займае [[Спіс краін паводле ВУП (намінал) на душу насельніцтва|38-е]] і [[Спіс краін паводле ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва|44-е]] месцы ў свеце з $18,064 і $26,449 па намінальным ВУП на душу насельніцтва і па парытэце пакупніцкай здольнасці на душу насельніцтва адпаведна. Грэцыя з’яўляецца [[Развітая краіна|развітой краінай]] з эканомікай, заснаванай на [[Трацічны сектар эканомікі|сферы паслуг]] (82,8 %) і [[Другасны сектар эканомікі|прамысловасці]] (13,3 %). У 2015 годзе [[Першасны сектар эканомікі|сельскагаспадарчы]] сектар склаў 3,9 % ад агульнага аб’ёму вытворчасці. Важнымі галінамі прамысловасці з’яўляюцца [[Турызм у Грэцыі|турызм]] і [[Грэчаскае суднаходства|суднаходства]]. З 18 мільёнамі турыстаў у 2013 годзе па наведвальнасці Грэцыя заняла сёмае месца ў Еўрапейскім Саюзе і 16-е месца ў свеце. [[Грэчаскі гандлёвы флот|Гандлёвы флот Грэцыі]] з’яўляецца самым буйным у свеце з 15 % сусветнага [[дэдвейт]]а станам на 2013 год. Павелічэнне попыту на міжнародныя марскія перавозкі паміж Грэцыяй і Азіяй прывяло да беспрэцэдэнтных інвестыцый у суднабудаўнічую прамысловасць. Краіна таксама з’яўляецца важным вытворцам сельскагаспадарчай прадукцыі ў рамках [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскага Саюза]]. Грэцыя мае найбуйнейшую эканоміку на [[Балканскі паўвостраў|Балканскім паўвостраве]] і з’яўляецца галоўным рэгіянальным інвестарам. Яна з’яўляецца важным гандлёвым партнёрам [[Албанія|Албаніі]], [[Балгарыя|Балгарыі]], [[Румынія|Румыніі]], [[Сербія|Сербіі]] і [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]]. Грэчаская тэлекамунікацыйная кампанія «[[OTE]]» стала важным гандлёвым партнёрам у былой [[Югаславія|Югаславіі]] і іншых балканскіх краінах. Грэцыя стала адной з краін-заснавальніц [[Арганізацыя эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця|арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця (АЭСР)]] і [[Арганізацыя чарнаморскага эканамічнага супрацоўніцтва|арганізацыі чарнаморскага эканамічнага супрацоўніцтва (АЧЭС)]]. Краіна далучылася да арганізацыі, якая сёння з’яўляецца Еўрапейскім Саюзам у 1981 годзе, а ў 2001 годзе прыняла [[еўра]] ў якасці нацыянальнай валюты, замяніўшы [[Грэчаская драхма|грэчаскую драхму]] па курсе 340,75 драхмаў за еўра. Апроч таго, Грэцыя з’яўляецца членам [[Міжнародны валютны фонд|Міжнароднага валютнага фонда]] і [[Сусветная гандлёвая арганізацыя|Сусветнай гандлёвай арганізацыі]]. === Прамысловасць === Дзяржаўны сектар прамысловасці дае каля 20 % ВУП. Найбольш развітыя лёгкая і харчовая прамысловасць. У прамысловасці занята 21 % працаздольнага насельніцтва. Вядзецца здабыча баксітаў, пірытаў, нікелевых руд, магнезітаў. Развітая металургічная прамысловасць, хоць у адпаведнасці з рашэннямі ЕС вытворчасць сталі ў Грэцыі скарочаная на 30 %. Маюцца прадпрыемствы машынабудаўнічай, нафтахімічнай і дрэваапрацоўчай галін. Прыярытэтнае развіццё атрымалі тэкстыльная, харчовая галіны і вытворчасць будматэрыялаў (лічыцца, што ў горадзе Волас размешчана самая буйная ў свеце фабрыка па вытворчасці цэменту). === Сельская гаспадарка === Таварная сельская гаспадарка недастаткова развіта з-за недахопу ўрадлівых глебаў, невялікай колькасці ападкаў, выпадаючых за год, і неэфектыўнай сістэмы землеўладання (аснову яе складаюць невялікія фермы). Каля 30 % зямель Грэцыі ворныя. Толькі ў далінах Фесаліі, Фракіі і Македоніі магчыма буйнамаштабная вытворчасць. Тут вырошчваюць [[пшаніца|пшаніцу]], [[кукуруза|кукурузу]], [[ячмень]], [[цукровы бурак]], [[бавоўна|бавоўну]] і [[тытунь]]. Грэцыя — лідар сярод краін ЕС па вытворчасці апошніх двух культур. Добра развіта садоўніцтва і агародніцтва. Вырошчваюць [[масліны]] (большая частка адразу ж перапрацоўваецца ў [[алей]]), [[вінаград]], [[дыня|дыні]], [[персік]]і, [[апельсін]]ы, [[памідор]]ы. Цытрусавыя і бахчавыя культуры Грэцыя экспартуе ў краіны ЕС. Гістарычна ў Грэцыі выпускаюць [[віно|віны]] з дабаўкамі смалы, але ў апошні час на экспарт сталі вырабляць гатункі без такіх спецыфічных дабавак, хоць грэчаскія віны пакуль па папулярнасці не могуць параўнацца з вінамі з іншых краін Еўропы. Грэчаская сельская гаспадарка — галоўны атрымальнік субсідый ЕС. === Сфера паслуг === ==== Турызм ==== Папулярныя курорты Грэцыі: [[Касторыя]], [[востраў Корфу]], [[Крыт]], [[востраў Родас]] == Транспарт, інфраструктура, сувязь == == Ахова здароўя == {{main|Ахова здароўя ў Грэцыі}} Грэцыя з’яўляецца адной з краін з абавязковым медыцынскім страхаваннем. У дакладзе [[Сусветная арганізацыя аховы здароўя|Сусветнай арганізацыі аховы здароўя]] ад 2000 года, сістэма аховы здароўя Грэцыі заняла 14-е месца сярод 191 абследаванай краіны. У справаздачы арганізацыі «Save the Children» ад 2013 года Грэцыя заняла 19-е месца (сярод 176 абследаваных краін) у рэйтынгу найлепшых для мацярынства краін у свеце. == Адукацыя == [[Файл:Attica 06-13 Athens 28 Academy of Athens.jpg|thumb|250px|[[Афінская акадэмія]] — [[нацыянальная акадэмія]] Грэцыі і найвышэйшая навукова-даследчая ўстанова ў краіне.]] {{main|Адукацыя ў Грэцыі}} Грэкі маюць даўнюю традыцыю навучання ў ''[[Пайдэя|пайдэі]]'' (адукацыі). [[Пайдэя]] была адной з самых галоўных сацыяльных каштоўнасцяў у грэчаскім і эліністычным свеце, а першая еўрапейская установа, падобная на ўніверсітэт, з’явілася ў 5 стагоддзі ў Канстанцінопалі і эксплуатавалася ў розных формах да 1453 года, калі горад [[Аблога Канстанцінопаля, 1453|захапілі войскі Асманскай імперыі]]<ref name="texor">{{cite web |url= http://www.cwrl.utexas.edu/~bump/OriginUniversities.html |title= Jerome Bump, University of Constantinople |work= The Origin of Universities |publisher= University of Texas at Austin |date= |accessdate= 8 красавіка 2015 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20090220164836/http://www.cwrl.utexas.edu/~bump/OriginUniversities.html |archivedate= 20 лютага 2009 |deadurl= yes }}</ref>. [[Канстанцінопальскі ўніверсітэт|Універсітэт у Канстанцінопалі]] быў першай свецкай установай вышэйшай адукацыі ў хрысціянскай Еўропе, паколькі там не вучылі рэлігійным навукам<ref>{{cite book |last=Tatakes |first=Vasileios N. |author2=Moutafakis, Nicholas J. |title=Byzantine Philosophy |year=2003 |publisher=Hackett Publishing|isbn=0-87220-563-0|page=189}}</ref>, і першым універсітэтам у свеце, улічваючы першапачатковы сэнс універсітэта як карпарацыі студэнтаў<ref name="texor"/>. Сучасная адукацыя ў Грэцыі з’яўляецца абавязковай для ўсіх дзяцей ва ўросце ад 6 да 15 гадоў. Яна ўключае пачатковую ({{lang-el|Δημοτικό Σχολεί}}''ο'' — 6 класаў) і няпоўную сярэднюю ({{lang-el|Γυμνάσιο}} — [[гімназія]], 3 класы) адукацыю. Існуюць дашкольныя ўстановы: яслі-сады ({{lang-el|Παιδικός σταθμός}}) для дзяцей ад 2,5 гадоў, якія працуюць асобна ў складзе дзіцячых садкоў ({{lang-el|Νηπιαγωγείο}})<ref>[http://ypepth.gr/en_ec_page1531.htm Сістэма адукацыі Грэцыі]</ref>. Неабавязковую сярэднюю адукацыю, згодна з адукацыйнай рэформай 1997 года, можна атрымаць у двух тыпах адукацыйных устаноў: агульным ліцэі (з 1997 называліся {{lang-el|Ενιαίο Λύκειο}}, у 2006 годзе перайменаваны на {{lang-el|Γενικό Λύκειο}}) і ўстановах прафесійна-тэхнічнай адукацыі ({{lang-el|Τεχνικό Επαγγελματικό Εκπαιδευτήριο}} — [[тэхнікум]]ах). Працягласць навучання ў агульным ліцэі складае 2 ці 3 гады з атрыманнем узроўню сярэдняй адукацыі А, у тэхнікуме — 3 гады з атрыманнем узроўню адукацыі Б. Атэстат агульнага ліцэя толькі сведчыць аб завяршэнні курса сярэдняй адукацыі, атэстат тэхнікума ўзроўню Б дае права працаўладкавання па спецыяльнасці. Пры гэтым захоўваецца магчымасць узаемнага пераходу навучэнцаў з адной установы ў іншае. Адукацыйнымі установамі неабавязковай сярэдняй адукацыі таксама з’яўляюцца інстытуты прафесійнай падрыхтоўкі ({{lang-el|Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης}}), якія прадастаўляюць афіцыйную, але некласіфікаваную адукацыю, паколькі яны прымаюць як выпускнікоў гімназій, так і ліцэяў. Згодна з дзеючай [[Канстытуцыі Грэцыі]] (арт. 16.8), заснавання недзяржаўных вышэйшых навучальных устаноў у краіне забаронена<ref>[http://www.hri.org/docs/syntagma/artcl25.html#A16 Конституція Греції]</ref>. Дзяржаўную вышэйшую адукацыю можна атрымаць ва ўніверсітэтах і інстытутах тэхнічнай адукацыі ({{lang-el|Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα}}). Паступіць у іх можна па выніках экзаменаў пасля другога ці трэцяга класа ліцэя. Акрамя таго, ва ўзросце 22 поўных гадоў у выніку лёсавання можна стаць студэнтам Грэчаскага адкрытага універсітэта. Навучальны год ва ўніверсітэтах працягваецца ў Грэцыі з 1 верасня па 21 чэрвеня, у той час як уласна выкладанне пачынаецца 11 вересня і заканчваецца 15 чэрвеня. На працягу года існуюць канікулы, прымеркаваныя да [[Каляды|Калядным святах]] і [[Вялікдзень|Вялікадня]], сумарная працягласць якіх не перавышае 4 тыдняў.<ref name="eurydice">[http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/national_summary_sheets/047_EL_EN.pdf Eurybase&nbsp;— Descriptions of National Education Systems and Policies] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100525003826/http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/eurybase/national_summary_sheets/047_EL_EN.pdf |date=25 мая 2010 }}</ref> Сярод самых прэстыжных універсітэтаў Грэцыі: [[Нацыянальны ўніверсітэт імя Кападыстрыі]], [[Афінскі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт]], [[Фесаланікійскі ўніверсітэт Арыстоцеля]], [[Афінскі ўніверсітэт эканомікі і бізнесу]], [[Афінскі аграрны ўніверсітэт]], [[Афінская школа мастацтваў]], [[Універсітэт «Пантэон»]], [[Універсітэт Пірэя]], [[Універсітэт Цэнтральнай Грэцыі]], [[Універсітэт Македоніі]]<ref>[http://www.ypepth.gr/el_ec_page1047.htm Пералік універсітэтаў]</ref> (Гл. таксама [http://www.ypepth.gr/el_ec_category1620.htm пералік] інстытутаў тэхнічнай адукацыі). == Навука і тэхналогіі == [[Файл:NOESIS.jpg|thumb|250px|Навуковы цэнтр і музей тэхналогій [[Універсітэт Арыстоцеля|універсітэта Арыстоцеля]], [[Фесалонікі]].]] Натуральныя і тэхнічныя навукі атрымалі развіццё ў Грэцыі пасля здабыцця незалежнасці, хоць і да таго часу былі апублікаваныя асобныя работы па медыцыне, у прыватнасці «Пра дыету» ({{lang-el|Διαιτητική}}) [[Канстантынас Міхаіл|Канстантынаса Міхаіла]] (1794)<ref>[http://www.karaberopoulos.gr/karaberopoulos/ergasies/100.asp Δημήτριος Καραμπερόπουλος. Η πρώτη Ιστορία της Ιατρικής στην Ελληνική Γλώσσα, 11 Ιουλίου 2008]</ref>, «Гісторыя медычнага мастацтва» ({{lang-el|Ιστορίας Ιατρικής}}) Сергія Іаану (1818)<ref>[http://www.karaberopoulos.gr/karaberopoulos/ergasies/108.asp Δημήτριος Καραμπερόπουλος. Ελληνική Παιδιατρική. Διαχρονική προσέγγιση, 15 Νοεμβρίου 2008]</ref>; «Даведнік па гігіене» ({{lang-el|Υγιεινατάριον}}) Спірыдона Вландыса (1820)<ref>[http://www.karaberopoulos.gr/karaberopoulos/ergasies/66.asp Δημήτριος Καραμπερόπουλος. Εγκυκλοπαίδεια Νεοελληνικού Διαφωτισμού, υπό έκδοση από το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών]</ref>. Заснаваны ў 1837 [[Афінскі ўніверсітэт]] хутка стаў навуковым цэнтрам краіны. У 1887 годзе яго кафедры натуральных навук аб’ядналі ў аддзел, а затым факультэт прыродазнаўчых навук. Развіццю навук таксама паспрыяла [[індустрыялізацыя]], на шлях якой Грэцыя стала ў другой палове 19 стагоддзя. У канцы стагоддзя хімік [[Анстасіас Хрыстаманас]], заснавальнік спецыялізаванай лабараторыі, даследаваў грэчаскія руды на шэраг [[карысныя выкапні|карысных выкапняў]]. Генеральны інспектар [[Лаўрыёнскія руднікі|Лаўрыёнскіх руднікоў]], у будучыні першы прэзідэнт [[Афінская акадэмія|Афінскай акадэміі]], [[Факіон Негрыс]] апублікаваў ёмістыя звесткі аб геалагічнай будове, а фізік і матэматык [[Канстантынас Міцопулас]] даследаваў [[сейсмічнасць Грэцыі]]. Даследаваннямі расліннага і жывёльнага свету займаліся біёлагі [[Тэадор Арфанідэс]], [[Тэадор Генрых Герман фон Хэлдрэйх]], [[Спірыдон Міліаракіс]], [[Іааніс Х. Палітыс]]. Асновы медыцыны ў Грэцыі заклаў [[Георгіяс Склавунас]], аўтар «Анатоміі чалавека» (1906). У пачатку 20 стагоддзя рост тэмпаў эканамічнага развіцця спрыяў уздыму тэхнічных навук, цэнтрам якіх стаў [[Афінскі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт|Афінскі палітэхнічны інстытут]]. У [[1837]] годзе было заснавана [[Грэчаскае археалагічнае таварыства]] для ажыўлення археалагічнай навукі і стварэння ўмоў належнага захавання старажытнасцяў. За паўстагоддзя гэтай справе спрыялі таксама замежныя археалагічныя школы ў Афінах, якія дзейнічаюць і па гэты дзень: [[Французская школа ў Афінах|французская]] (1846), [[Нямецкі археалагічны інстытут у Афінах|нямецкая]] (1874), [[Амерыканская школа класічных даследаванняў у Афінах|амерыканская]] (1881), [[Брытанская школа ў Афінах|брытанская]] (1886), [[Аўстрыйскі археалагічны інстытут у Афінах|аўстрыйская]] (1898). Сярод уласна грэчаскіх археолагаў шырока вядомыя [[Канстантынас Куруніётыс]], [[Нікалаас Платон]], [[Кір'якіс Пітакіс]], [[Валерыяс Стаіс]], [[Арысая Пуліянас]] і дзеючы кіраўнік рэстаўрацыйных работ на [[Афінскі акропаль|Афінскім акропалі]] [[Маноліс Корэс]]. На сучасным этапе вядучая навуковая ўстанова ў галіне фізічных навук — [[Нацыянальны цэнтр навуковых даследаванняў «Дэмакрыт»|цэнтр ядзерных даследаванняў «Дэмакрыт»]]<ref>[http://www.demokritos.gr/ Ο ιστότοπος του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος»]</ref>, заснаваны ў 1961 годзе ў [[Ая-Параскеві]]. Ён уключае ў сябе [[атамны рэактар]], субкрытычны рэактар ​​і [[электрастатычны генератар Ван дэ Граафа]]. Даследаванні па астраноміі, фізіцы атмасферы, сейсмалогіі і метэаралогіі ажыццяўляе [[Афінская нацыянальная абсерваторыя]]. Навуковымі даследаваннямі па прыкладной матэматыцы займаецца профільнае бюро і вылічальны цэнтр [[Афінская акадэмія|Афінскай акадэміі навук]]. Важнейшыя працы ў галіне электронікі, штучнага інтэлекту, электрахіміі, аэрадынамікі праводзяцца ў [[Універсітэт Арыстоцеля|Універсітэце Арыстоцеля]] і [[Афінскі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт|Афінскай тэхнічным універсітэце]]. [[Іааніс Аргірыс]] — грэчаскі матэматык і інжынер, адзін з аўтараў [[Метад канчатковых элементаў|метаду канчатковых элементаў]] і метаду прамой калянасці. Матэматык [[Канстанцін Каратэадоры]] працаваў у галіне сапраўднага аналізу, [[варыяцыйнае вылічэнне|варыяцыйнага вылічэння]] і [[Мера мноства|тэорыі мер]] ў пачатку 20 стагоддзя, яго вучэнне дапамагло [[Альберт Эйнштэйн|Альберту Эйнштэйну]] у матэматычнай часткі яго [[тэорыя адноснасці|тэорыі адноснасці]]. Біёлаг [[Фотыс Кафатас]] — піянер у галіне малекулярнага [[Кланаванне (біятэхналогія)|кланавання]] і геномікі. [[Дымітрыс Нанопулос]] — вядомы фізік-тэарэтык, унёс значны ўклад у галіне [[Фізіка элементарных часціц|кланавання часціц]] і [[Фізічная касмалогія|фізічнай касмалогіі]]. [[Геёргіяс Папаніколау]] — піянер [[цыталогія|цыталогіі]] і ранняй дыягностыкі [[Карцынома|рака]], вынаходнік [[Тэст Папаніколау|пап-тэсту]]. Грэчаскі дызайнер аўтамабіляў [[Алек Ісігоніс]] стварыў канструкцыю «[[Mini]]», у той час як [[Міхаліс Дэртузас]] быў адным з піянераў [[інтэрнэт]]у. Шырока вядомыя ў свеце грэчаскія інфарматыкі [[Хрыстос Пападымітрыу]], [[Дыямідыс Спінеліс]], [[Іосіф Сіфакіс]], [[Міхаліс Янакакіс]]. [[Нікалас Неграпонтэ]] заснаваў медыя-лабараторыю [[Масачусецкі тэхналагічны інстытут|Масачусецкага тэхналагічнага інстытута]] і праграму [[One Laptop Per Child]]. == Культура і мастацтва == {{main|Культура Грэцыі}} [[Культура Грэцыі]] развівалася на працягу тысячагоддзяў, пачынаючы з [[Мікенская цывілізацыя|Мікенскай цывілізацыі]] і працягваючы ў першую чаргу ў [[Класічная Грэцыя|Класічнай Грэцыі]], праз уплыў [[Рымская Імперыя|Рымскай Імперыі]] і яе спадчынніцы Усходняй Рымскай або [[Візантыйская Імперыя|Візантыйскай Імперыі]]. Іншыя культуры і народы, такія як [[Франкакратыя]], [[Асманская Імперыя]], [[Венецыянская рэспубліка]], [[Генуэзская рэспубліка]] і [[Брытанская Імперыя]], таксама пакінулы свой уплыў на сучасную грэчаскую культуру, аднак гісторыкі лічаць [[Вайна за незалежнасць Грэцыі|грэчаскую вайну за незалежнасць]] ажыўленнем Грэцыі і нараджэннем аднаго, згуртаванага суб’екта яе шматграннай культуры. У старажытныя часы Грэцыя стала месцам нараджэння [[Заходняя культура|Заходняй культуры]]. Сучасныя дэмакратыі ў абавязку перад грэчаскім народаўладдзем, судом прысяжных і роўнасцю перад законам. Старажытныя грэкі з’яўляюцца заснавальнікамі многіх сучасных галін, у тым ліку біялогіі, геаметрыі, гісторыі, філасофіі, фізікі і матэматыкі. Яны заснавалі такія важныя літаратурныя формы, як эпас, лірычную паэзію, гістарычныя творы, камедыю і трагедыю. У сваім імкненні да парадку і прапорцыі грэкі стварылі ідэал прыгажосці, які моцна паўплываў на [[заходняе мастацтва]]. === Міфалогія === [[Файл:Jupiter Smyrna Louvre Ma13.jpg|thumb|250px|[[Зеўс]] — галоўны з багоў грэчаскай міфалогіі.]] {{main|Старажытнагрэчаская міфалогія}} [[Грэчаская міфалогія]] з’яўляецца асновай [[міф]]аў і вучэнняў, у якія верылі старажытныя грэкі і якія тычацца іх багоў і [[Культ герояў у Грэцыі|герояў]], [[Касмалогія|прыроды свету]], паходжання і значэння іх уласных [[Рэлігійны культ|культаў]] і [[рытуал]]ьных практык. У Старажытнай Грэцыі міфалогія была часткай [[Старажытнагрэчаская рэлігія|рэлігіі]]. Сучасныя навукоўцы вывучаюць і даследуюць міфы, каб паспрабаваць праліць святло на рэлігійныя і палітычныя інстытуты Старажытнай Грэцыі і яе цывілізацыі і атрымаць разуменне прыроды самаго стварэння міфаў. Міфалогія Старажытнай Грэцыі ўвасоблена ў вялікай калекцыі апавяданняў, а таксама ў выяўленчым мастацтве, напрыклад у [[Вазапіс Старажытнай Грэцыі|вазапісу]] і [[Воты|вотах]]. Грэчаскія міфы спрабавалі растлумачыць паходжанне свету і апісвалі дэталі жыцця і прыгодаў самых разнастайных [[Спіс бостваў старажытнагрэчаскай міфалогіі|багоў, багінь, герояў, гераінь і міфалагічных істотаў]]. Першапачаткова гэтаыя аповеды былі распаўсюджаны ў [[Вусная традыцыя|вусна-паэтычнай традыцыі]], а сёння грэчаскія міфы вядомыя ў першую чаргу па [[Грэчаская літаратура|грэчаскай літаратуры]]. Найстаражытнейшымі з вядомых грэчаскіх літаратурных крыніц з’яўляюцца [[Эпас|эпічныя паэмы]] [[Гамер]]а «[[Іліяда]]» і «[[Адысея]]», галоўнай тэмай якіх была [[Траянская вайна]] і яе наступствы. Дзве паэмы Гамера «[[Тэагонія]]» і «[[Работы і дні]]» апавядаюць пра генезіс свету, пераемнасць боскіх кіраўнікоў, а таксама пра паходжанне чалавечых бедаў і ахвярнай практыкі. Апроч таго, міфы захаваліся ў «[[Гамераўскія гімны|Гамераўскіх гімнах]]», у фрагментах эпічных паэмаў з «[[Эпічны цыкл|Эпічнага цыклу]]», у [[Лірыка|лірычных вершах]], у творчасці [[Трагедыя|трагікаў]] 5 стагоддзя да н.э., у творах навукоўцаў і паэтаў [[Элінізм|эліністычнай эпохі]] і ў тэкстах часоў [[Рымская Імперыя|Рымскай Імперыі]] такіх пісьменнікаў, як [[Плутарх]] і [[Паўсаній]]. Археалагічныя знаходкі таксама з’яўляюцца крыніцамі падрабязнасцяў старажытнагрэчаскай міфалогіі, бо выявы багоў і герояў выкарыстоўваліся ў дэкоры многіх артэфактаў. На кераміцы 8 стагоддзя да н.э. намаляваныя сцэны Траянскай вайны, а таксама прыгоды [[Геракл]]а. У наступныя перыяды, [[Архаічная Грэцыя|архаічны]], [[Класічная Грэцыя|класічны]] і [[Эліністычная Грэцыя|эліністычны]], з’яўляюцца малюнкі гамераўскіх і розных іншых міфалагічных сцэнаў, дапаўняючы літаратурныя крыніцы міфалогіі. Грэчаская міфалогія аказала вялікі ўплыў на культуру, мастацтва і літаратуру [[Заходняя цывілізацыя|Заходняй цывілізацыі]] і застаецца часткай заходняй спадчыны і мовы. Асноўнымі багамі старажытнагрэчаскай міфалогіі былі [[Алімпійскія багі]], якія жылі на вяршыні [[Гара Алімп|Алімпа]]. Галоўным з усіх багоў быў [[Зеўс]], бог неба, грому і маланак, які кіраваў усім светам. Ён быў жанаты на [[Гера|Геры]], якая таксама з’яўлялася яго сястрой. Іншымі грэчаскімі багамі з Алімпа былі [[Дэметра]], [[Аід]], [[Пасейдон]], [[Афіна]], [[Арэс]], [[Дыяніс]], [[Апалон]], [[Артэміда]], [[Афрадыта]], [[Гефест]], [[Гермес, бог|Гермес]], [[Гестыя]], [[Персефона]] і [[Геба]]. Апроч багоў грэкі мелі мноства іншых аб’ектаў вераванняў, такіх як [[німфы]] і іншыя магічныя істоты. === Філасофія === {{main|Старажытнагрэчаская філасофія}} === Літаратура === {{main|Грэчаская літаратура|Навагрэчаская літаратура}} === Архітэктура === [[Файл:O Partenon de Atenas.jpg|thumb|250px|Галоўны храм Афінскага Акропаля — Парфенон.]] Ва ўмовах дэмакратыі Старажытнай Грэцыі ўпершыню была створана цэласная серада гарадоў-дзяржаў — [[Поліс, антычнасць|полісаў]]. Развівалася сістэма рэгулярнай планіроўкі горада з прамавугольнай сеткай вуліц і галоўнай плошчай — [[агора]]й — цэнтрам гандлю і грамадскага жыцця. Быў распрацаваны тып жылога дома з памяшканнямі, звернутымі да ўнутранага прасторавага ядра — [[перыстыль]]. Культавым і архітэктурна-кампазіцыйным цэнтрам старажытнагрэчаскага горада быў [[акропаль]] з храмам, прысвечаным бажаству-заступніку горада. Класічна завершаным тыпам храма стаў [[перыптэр]]. Самым яркім яго прыкладам лічыцца галоўны храм [[Афінскі Акропаль|Афінскага Акропаля]] — [[Парфенон]]. На аснове эстэтычнага асэнсавання ўстойліва-бэлькавай канструкцыі ў Старажытнай Грэцыі была створана [[Архітэктурны ордар|ордарная сістэма архітэктурнай кампазіцыі]], у якой былі гарманічна злучаны высокая мастацкасць архітэктурных формаў і дасканаласць канструкцый і матэрыялаў. Бесперапыннае развіццё грамадскага жыцця старажытнагрэчаскага поліса спарадзіў такія тыпы збудаванняў, як тэатр, стадыён і [[палестра]]. Так, у Афінах з’явіліся [[Тэатр Дыяніса]], а пазней [[Адэён Герода Атыка]] і ўнікальны мармуровы [[Панатынаік, стадыён|стадыён Панатынаік]]. У сярэднявеччы ў Грэцыі развівалася галоўным чынам манастырская архітэктура, у выніку чаго грэчаскія гарады здрахлелі, а жылыя дамы будаваліся розныя па тыпах у залежнасці ад формы рэльефу. Грэчаская архітэктура пачала паўнавартасна развівацца з 1830-х гадоў, калі сталіцай краіны сталі Афіны. План іх забудовы стварылі грэчаскія архітэктары [[Стаматыяс Клеянтыс]] і [[Лісандрас Каўтанзоглу]]. Апроч таго, для майстравання грамадскіх будынкаў былі запрошаны архітэктары [[Феяфіл ван Хансен]] і [[Эрнст Цылер]], спрыяючы росквіту архітэктурнага стылю [[неагрэк]]. Царкоўная архітэктура 19 стагоддзя імкнулася да візантыйскай. Пачынаючы з 1920-х гадоў партовыя гарады — Афіны, Пірэй, Фесалонікі — пачалі хутка разрастацца. У гэты час пачаў фарміравацца характэрны для Грэцыі тып шматкватэрнага дома з шматлікімі гаўбцамі і тэрасамі, прапанаваны [[Костас Кіцыкіс|Костасам Кіцыкісам]]. У далейшым на грэчаскую архітэктуру аказалі ўплыў [[Функцыяналізм, архітэктура|функцыяналізм]] і [[неакласіцызм]]. У перыяд 1950-1960-х гадоў вакол Афін выраслі паркавыя прыгарады з раёнамі, забудаванымі віламі і сядзібамі заможных грэкаў з элементамі народнай архітэктуры (архітэктар [[Дымітрыс Пікіёніс]]). Значна менш будавалася танных шматкватэрных дамоў (архітэктар [[Арыс Канстантынідыс]]), аднак расла патрэба ў узвядзенні новых гатэляў і музейных памяшканняў (архітэктары [[Хараламбас Сфаелас]] і [[Пракопіяс Васіліядыс]]). Прамысловае і офіснае будаўніцтва развіваў архітэктар [[Такіс Зенетас]]. === Тэатр === {{main|Тэатр у Старажытнай Грэцыі}} Са старажытных часоў важнай часткай грэчаскай культуры з’яўляецца тэатр. === Выяўленчае мастацтва === === Музыка === {{Main|Грэчаская музыка|Старажытнагрэчаская музыка}} У [[2006]] годзе [[Афіны]] прымалі ў сябе конкурс песні [[Конкурс песні Еўрабачанне 2006|Еўрабачанне]] пасля перамогі на папярэднім конкурсе спявачкі Хелены Папарызу. === Кінематограф === [[Файл:Theodoros_Angelopoulos_Athens_26-4-2009-2.jpg|thumb|250px|Найвядомейшы кінарэжысёр Грэцыі [[Тэа Ангелопулас]].]] {{main|Кінематограф Грэцыі}} Нягледзячы на абцяжаранасць часамі вайны, палітычнай нестабільнасці і варожасці грэчаскага ўрада, нацыянальная кінаіндустрыя Грэцыі дамінуе на ўнутраным рынку і часам атрымлівае міжнародны поспех. Асноўнымі характарыстыкамі грэчаскага кіно з’яўляюцца дынамічны сюжэт, моцны характар развіцця і эратычныя тэмы. Два фільмы грэчаскіх рэжысёраў, «[[Зніклы, фільм|Зніклы]]» ({{lang-en|«Missing»}}, 1982) і «[[Вечнасць і дзень]]» ({{lang-el|«Μια αιωνιότητα και μια μέρα»}}, 1998), атрымлівалі [[Залатая пальмавая галіна|Залатыя пальмавыя галіны]] [[Канскі кінафестываль|Канскага кінафестывалю]]. Пяць грэчаскіх фільмаў атрымлівалі намінацыі на [[Оскар]] у катэгорыі «[[Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм на замежнай мове|Найлепшы фільм на замежнай мове]]». Хоць грэчаскае кіно ўкаранілася ў пачатку 1900-х гадоў, першыя сталыя фільмы з’явіліся толькі ў 1920-х гадах пасля [[Грэка-турэцкая вайна|Грэка-турэцкай вайны]]. Фільмы гэтага перыяду, напрыклад «Марыя Пентагіятыса» (1929) Ахілеяса Мадраса, з’ўляліся эмацыйнымі меладрамамі з багаццем фальклорных элементаў. Лента «Дафніс і Хлоя» (1931) [[Арэстас Ласкас|Арэстыса Ласкаса]], была адной з першых грэчаскіх фільмаў, паказаных за мяжой, і першым еўрапейскім фільмам, які ўтрымліваў вуаерыстычную сцэну з аголенымі акцёрамі. Падчас [[Рэжым Метаксаса|рэжыму Метаксаса]] (1936—1941) і акупацыі [[Краіны Восі|краінамі Восі]] грэчаскі кінематограф быў вымушаны пераехаць за мяжу. Пасля [[Грамадзянская вайна ў Грэцыі|грамадзянскай вайны]] грэчаскае кіно перажыло адраджэнне. У гэты перыяд натхнёныя [[Італьянскі неарэалізм|італьянскім неарэалізмам]] рэжысёры, такія як Грыгорыс Грыгорыу і Стэліяс Татасопулас, здымалі фільмы не на здымачнай пляцоўцы, а ў рэальнай абстаноўцы з удзелам непрафесійных акцёраў. У 1950-х і 1960-х гадах грэчаскі кінематограф перажываў залаты век, які пачаўся з фільма «[[Стэла (фільм, 1955|Стэла]]» ({{lang-el|«Στέλλα»}}, 1955) [[Міхаліс Какаяніс|Міхаліса Какаяніса]], які быў паказаны ў [[Канскі кінафестываль 1955|Канах]]. Лента «[[Ніколі ў нядзелю]]» ({{lang-el|«Ποτέ Την Κυριακή»}}, 1960) была намінаваная на пяць прэмій Оскар, а актрыса [[Меліна Меркуры]], якая згуляла галоўную ролю ў фільме, атрымала прыз Канскага кінафестывалю за [[Прыз Канскага кінафестывалю за найлепшую жаночую ролю|найлепшую жаночую ролю]]. «[[Грэк Зорба, фільм|Грэк Зорба]]» ({{lang-el|«Αλέξης Ζορμπάς»}}, 1964) Какаяніса выйграў тры прэміі Оскар. Палітыка цэнзуры [[Рэжым палкоўнікаў|рэжыма палкоўнікаў]], які быў усталяваны ў 1967 годзе, а таксама рост замежнай канкурэнцыі прывялі да заняпаду ў грэчаскім кіно. Аднак пасля аднаўлення дэмакратыі ў сярэдзіне 1970-х гадоў кінаіндустрыя Грэцыі зноў расквітнела разам з самым вядомым кінарэжысёрам краіны [[Тэадорас Ангелопулас|Тэадорасам Ангелопуласам]], чые фільмы атрымалі шмат міжнародных узнагарод. Тым не менш, у 1980-х гадах грэчаскі кінематограф змясціўся ў бок [[арт-хаўс]]а, што прывяло да зніжэння аўдыторыі. У 1990-х гадах маладыя кінематаграфісты краіны пачалі эксперыментаваць з іканаграфічнымі матывамі. Нягледзячы на цяжкасці фінансавання, якія з’явіліся ў выніку [[Пазыковы крызіс у Грэцыі|фінансавага крызісу]] канца 2000-х гадоў, грэчаскія ленты «[[Клык, фільм|Клык]]» ({{lang-el|«Κυνόδοντας»}}, 2009) [[Ёргас Лантымас|Ёргаса Лантымаса]] і «[[Атэнберг]]» (2010) [[Атына Цангары|Атыны Цангары]] атрымалі міжнароднае прызнанне. === Кухня === [[Файл:Greek Salad Choriatiki.jpg|thumb|250px|[[Грэчаскі салат]] — візітоўка грэчаскай кухні.]] {{main|Грэчаская кухня}} Грэчаская кухня тыпова [[Міжземнаморская кухня|міжземнаморская]]. Яна мае даўнія традыцыі, і яе смакі мяняюцца ў залежнасці ад сезону і геаграфіі<ref>{{cite book |author=Armstrong, Kate; Hellander, Paul |title=Lonely Planet Greece |publisher=Lonely Planet Publications |location=Hawthorn, Vic., Australia |year=2006 |page=76 |isbn=1-74059-750-8 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref>. Старажытнагрэчаская кухня — гістарычны папярэднік заходняй кулінарнай традыцыі, якая распаўсюдзіла свой уплыў праз Старажытны Рым і Візантыю не толькі ў Еўропе, але і за яе межамі<ref name=Mallos>{{cite book |author=Mallos, Tess |title=Greek Cookbook |publisher= Summit Books |location=Dee Why West, NSW., Australia |year=1979 |page=inside cover |isbn=0-7271-0287-7 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref>. Найбольш характэрныя і найстаражытныя элементы грэчаскай кухні — [[аліўкавы алей]], гародніна і травы і грэчаскае [[віно]]<ref>Spices and Seasonings:A Food Technology Handbook&nbsp;— Donna R. Tainter, Anthony T. Grenis, p. 223.</ref>; тыповыя інгрэдыенты — [[бараніна]] і [[свініна]], [[масліны]], [[сыр]], [[баклажаны]], [[таматы]] і [[ёгурт]]ы. У дэсертах пераважаюць [[Арэх, кулінарыя|арэхі]] і [[мёд]], у чым адчуваецца ўплыў усходняй, [[турэцкая кухня|турэцкай кухні]]. Некаторыя стравы выкарыстоўваюць традыцыйнае грэчаскае цеста [[філа]]. Сярод спецый грэкі часцей за іншыя ўжываюць [[арэгана]], [[мята|мяту]], [[часнок]], [[цыбуля|цыбулю]], [[кроп]] і [[лаўровы ліст]]. Сярод традыцыйна грэчаскіх напояў — віно [[рэцына]], моцныя напоі — [[метакса]], [[Уза (напой)|уза]], а таксама вынайдзенае ў сярэдзіне [[20 стагоддзе|20 стагоддзя]] ў Фесалоніках [[фрапэ]]. Сучасная грэчаская кухня глыбока спадчынная. Так, з старажытных часоў у грэчаскай кухні захаваліся [[Сачавіца|сачавічны]] [[суп]], віно [[рэцына]]; у эпоху [[элінізм]]у і рымскі час гатавалі [[Луканіка|луканіку]], у Візантыі вынайшлі [[Фета|фету]] і [[Батарга|батаргу]]. У перыяд асманскага панавання паўсталі тыпова ўсходнія стравы [[мусака]], [[цацыкі]], [[Кофта, страва|кофта]], [[Бурэкі, страва|бурэкі]], [[долма]]. Сапраўдным сімвалам сучаснай грэчаскай кухні стаў [[грэчаскі салат]]. == Сродкі масавай інфармацыі == [[Выява:Ta-nea.jpg|thumb|250px|left|[[Та Нея|«Τα Νέα»]] — самая масавая газета Грэцыі (133 тыс. экз.): на першай старонцы [[Георгіас Папандрэу]] і [[Костас Караманліс]].]] Пасля [[Метапалітэфсі|аднаўлення дэмакратыі]] ў Грэцыі былі створаны перадумовы для свабоднага развіцця [[СМІ]], а [[Канстытуцыя Грэцыі|Канстытуцыя 1975]] года забараніла [[цэнзура|цэнзуру]] ў любой форме. Пры гэтым грэчаскія СМІ вызначаюцца міжнароднымі аналітыкамі як высокапалітызаваныя, адначасова прызнаецца ўзаемаўплыў улады і прэсы. У прыватнасці сталічныя СМІ згулялі важную ролю ў развале ўрада прэм’ер-міністра [[Андрэас Папандрэу|Андрэаса Папандрэу]] 1989 года, калі журналісты даказалі спробы яго канцылярыі ўплываць на асвятленне падзей. У тым жа годзе суд [[Афіны|Афінаў]] прызнаў [[Манаполія|манаполію]] дзяржавы на СМІ, наступным крокам стала легалізацыя [[Парламент Грэцыі|грэчаскім парламентам]] стварэння прыватных СМІ, а таксама іх [[прыватызацыя]]<ref name="pressreference">[http://www.pressreference.com/Fa-Gu/Greece.html Greece&nbsp;— Press Reference]</ref>. Паводле [[Індэкс свабоды прэсы|Індэксу свабоды прэсы]], апублікаванаму ў [[2009]] годзе міжнароднай арганізацыяй «[[Рэпарцёры без межаў]]», Грэцыя займае 35 пазіцыю сярод 175 краін свету<ref>[https://web.archive.org/web/20091022183400/http://www.rsf.org/en-classement1003-2009.html Press Freedom Index 2009]</ref>. Даследаванне 2009 года, апублікаванае тэлеканалам [[BBC]], паказала, што 78 % грэкаў звяртаюцца за навінамі да тэлебачання, 41 % — да друкаваных СМІ, 35 % — да электронных выданняў і 32 % — да радыё<ref name="bbc.co.uk">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/1009249.stm#leaders Country profile: Greece&nbsp;— Media]</ref>. Найвялікшым, найстаражытнейшым і самым аўтарытэтным інфармацыйным агенцтвам Грэцыі лічыцца [[Афінскае агенцтва навін]]. Найбольшай дзяржаўнай тэлерадыёкампаніяй Грэцыі была [[Грэчаская карпарацыя тэлерадыёвяшчання|ERT]], якая ажыццяўляла трансляцыю на забаўляльных каналах [[ET1]], [[NET, Грэцыя|NET]], рэгіянальным культурна-адукацыйным канале — [[ET3]]. Але 11 чэрвеня [[2013]] года тэлерадыёкампанія была закрыта рашэннем [[Кабінет міністраў Грэцыі|кабінета міністраў Грэцыі]] на чале з [[Антоніс Самарас|Антонісам Самарасам]]<ref>[http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231253027 Προς ρήξη τα κόμματα της συγκυβέρνησης για το λουκέτο στην ΕΡΤ, [[in.gr]]]r</ref>, лідарам кіруючай партыі «[[Новая Дэмакратыя, Грэцыя|Новая Дэмакратыя]]». Гэта стала адной з мер жорсткай эканоміі<ref>[http://ru.euronews.com/2013/06/12/greek-public-service-tv-taken-off-air-to-save-money/ Грэцыя: чорны экран жорсткай эканоміі, 12-06-13, euronews.com] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130614011047/http://ru.euronews.com/2013/06/12/greek-public-service-tv-taken-off-air-to-save-money/ |date=14 чэрвеня 2013 }}</ref>. Такім чынам Грэцыя стала адзінай дзяржавай [[ЕС]] без дзяржаўнага тэлебачання і радыёвяшчання<ref>[http://ru.euronews.com/2013/06/12/shock-and-disbelief-at-greek-shutdown-of-ert/ Грэкі пратэстуюць супраць закрыцця грамадскага вяшчання, 12-06-13, euronews.com] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130614072828/http://ru.euronews.com/2013/06/12/shock-and-disbelief-at-greek-shutdown-of-ert/ |date=14 чэрвеня 2013 }}</ref>. Сярод прыватных тэлеканалаў з найбольшай аўдыторыяй гледачоў: [[Mega TV]], [[ANT1]], [[Alpha TV]] і [[Skai TV]]. Традыцыйна самымі папулярнымі ў эфіры тэлеканалаў застаюцца выпускі навін, камедыйныя серыялы і гульнявыя тэлешоў. Першай прыватнай радыёстанцыяй у Грэцыі стала [[Athena 98.4 FM|Афінскае муніцыпальнае FM-радыё]]. У краіне дзейнічае шэраг разнастайных у FM-дыяпазоне Skai 100,3 FM, Sfera 102,2 FM і г.д., а таксама інтэрнэт-радыё, у прыватнасці ArionRadio<ref>[http://www.arionradio.com/arionradio/en/ ArionRadio — Галоўная] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20101019024116/http://www.arionradio.com/arionradio/en/ |date=19 кастрычніка 2010 }}[http://www.arionradio.com/player/ Он-лайн прайгравальнік] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100603062020/http://www.arionradio.com/player/ |date=3 чэрвеня 2010 }}</ref>. Увогуле прававое рэгуляванне тэле- і радыёвяшчання ў краіне ўсё яшчэ не адпавядае еўрапейскім стандартам: каля 1,700 прыватных тэлеканалаў і радыёстанцый у Грэцыі ажыццяўляюць вяшчанне без атрымання належных ліцэнзій<ref name="bbc.co.uk"/>. Грэчаскія друкаваныя СМІ ў цэлым менш палітызаваныя, чым у канцы 1980-х гадоў, аднак некаторыя асноўныя штодзённыя газеты маюць выразную палітычную прыналежнасць: газеты «[[Кацімерыні]]» та «[[Акропаль, газета|Акропаль]]» (наклады 35,500 і 50,800 экз. адпаведна) — правацэнтрысцкія выданні; «[[Элефтэрас Тыпас]]» (наклад 135,500 экз.) — выданне, якое імкнецца да кансерватыўнага правага крыла; газета «[[Авгі]]» (наклад 55,000 экз.) пазіцыянуецца як выданне левага крыла, да поглядаў лева-цэнтрысцкага напрамку ставяцца «[[Аўрыяні]]», «[[Та Неа]]» і «[[Элефтэратыпія]]» (наклады 51,000, 133,000 і 108,000 экз. адпаведна); газета «[[Рызаспастыс]]» (наклад 40,000 экз.) — афіцыйны друкаваны орган [[Камуністычная партыя Грэцыі|камуністычнай партыі Грэцыі]]. У Афінах таксама прысутнічае шырокае кола часопісаў, сярод якіх самыя папулярныя: «Эканомікас», «Эпендытыс», «Прын», «Статус», а таксама «[[Та Віма]]». 2 % грэчаскіх газет і часопісаў экспартуюцца на [[Кіпр]], у [[ЗША]], [[Германія|Германію]] і [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]]. У Грэцыі ж найбольшым попытам карыстаюцца нямецка- і англамоўныя выданні<ref name="pressreference"/>. == Спорт == {{састарэла}} [[Файл:Louis entering Kallimarmaron at the 1896 Athens Olympics.jpg|thumb|250px|[[Спірыдон Луіс]] на [[Панатынаік, стадыён|стадыёне Панатынаік]] у канцы марафону, [[Алімпійскія гульні 1896]].]] [[File:Charisteas' Siegtreffer im Finale der Euro 2004.jpg|thumb|250px|[[Ангелас Харыстэас]] забівае пераможны гол у фінале [[Чэмпіянат Еўропы па футболе 2004|чэмпіянату Еўропы па футболе]].]] {{main|Спорт у Грэцыі}} Грэцыя з’яўляецца радзімай [[Старажытныя Алімпійскія гульні|старажытных Алімпійскіх гульняў]], першыя дакладна вядомыя з якіх былі праведзены ў 776 да н.э. у [[Алімпія|Алімпіі]], а таксама два разы прымала сучасныя [[Алімпійскія гульні]] — першыя [[Летнія Алімпійскія гульні 1896|Летнія Алімпійскія гульні 1896 года]] і [[Летнія Алімпійскія гульні 2004|Летнія Алімпійскія гульні 2004 года]]. Падчас параду нацый на Алімпійскіх гульнях Грэцыя заўсёды выходзіць першая ў якасці нацыі-заснавальніцы старажытнага папярэдніка сучасных Алімпійскіх гульняў. Грэцыя з’яўляецца адной з чатырох краін, якія спаборнічалі на ўсіх [[Летнія Алімпійскія гульні|летніх Алімпійскіх гульнях]] з самога заснавання. У агульнай колькасці прадстаўнікі краіны выйгралі 110 алімпійскіх медалёў (30 залатых, 42 сярэбраных і 38 бронзавых), а ў [[Летнія Алімпійскія гульні 1896|1896 годзе]] Грэцыя заняла другое месца паводле [[Медальны залік летніх Алімпійскіх гульняў 1896|медальнага заліку]] сярод усіх зборных, выйграўшы 10 залатых медалёў. [[Нацыянальны алімпійскі камітэт Грэцыі]] быў створаны ў 1894 годзе і прызнаны [[Міжнародны алімпійскі камітэт|Міжнародным алімпійскім камітэтам]] (МАК) ў 1895 годзе, а першым прэзідэнтам МАК стаў грэчаскі прадпрымальнік [[Дзяметрыас Вікелас]]. Самымі папулярнымі відамі спорту ў Грэцыі з’яўляюцца [[футбол]] і [[баскетбол]]. Баскетбол набыў папулярнасць у Грэцыі пасля атрымання клубам [[БК АЕК Афіны|АЕК]] [[Кубак уладальнікаў кубкаў 1967/1968, баскетбол|Кубка ўладальнікаў кубкаў 1968 года]]. Другую хвалю ўздыму выклікалі перамогі [[Нацыянальная зборная Грэцыі па баскетболе|нацыянальнай зборнай]] на [[Чэмпіянат Еўропы па баскетболе 1987|чэмпіянаце Еўропы па баскетболе 1987]] і асабліва [[Чэмпіянат Еўропы па баскетболе 2005|2005 года]], а ў 2006 годзе Грэцыя дайшла да фіналу [[Чэмпіянат свету па баскетболе 2006|чэмпіянату свету]]. Грэчаскія баскетбольныя клубы з’яўляюцца [[Еўраліга, баскетбол|самымі паспяховымі ў Еўропе за апошнія 25 гадоў]], выйграўшы 9 тытулаў [[Еўраліга, баскетбол|Еўралігі]] з 1988 года, калі быў створаны сучасны фармат турніру з [[Фінал чатырох еўралігі|фіналам чатырох]]. Самыя паспяховыя клубы [[Чэмпіянат Грэцыі па баскетболе|грэчаскага чэмпіянату]] — [[БК Панатынаікос|Панатынаікос]] (34 перамогі), [[БК Арыс|Арыс]] (10 перамог), [[БК Алімпіякас|Алімпіякас]] (10 перамог), [[БК АЕК Афіны|АЕК]] (8 перамог) і [[БК Панялініас|Панялініас]] (6 перамог). Падобным чынам адбыўся і ўздым футбола пасля перамогі [[Нацыянальная зборная Грэцыі па футболе|зборнай Грэцыі]] на [[Чэмпіянат Еўропы па футболе 2004|чэмпіянаце Еўропы па футболе ў 2004 годзе]]. Гэта падзея была названа адной з самых вялікіх нечаканасцяў у сучаснай гісторыі спорту<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/euro_2004/3860105.stm Грэцыя выйграла Еўра 2004]</ref>. Самымі паспяховымі футбольнымі клубамі [[Суперліга Грэцыі|Грэчаскай суперлігі]], галоўнай футбольнай лігі ў краіне, з’яўляюцца [[ФК Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] (41 перамога), [[ФК Панатынаікос|Панатынаікос]] (20 перамог) і [[ФК АЕК Афіны|АЕК]] (11 перамог). У апошнія дзесяцігоддзі ў Грэцыі таксама набралі папулярнасць [[валейбол]], [[воднае пола]], па якім [[Жаночая нацыянальная зборная Грэцыі па водным пола|жаночая зборная Грэцыі]] выйграла [[Чэмпіянат свету па водных відах спорту 2011|чэмпіянат свету ў 2011 годзе]] і з’яўляецца адной з найлепшых у свеце, і [[лёгкая атлетыка]]. Нацыянальныя зборныя годна прадстаўляюць Грэцыю на міжнародных спаборніцтвах па [[Цяжкая атлетыка|цяжкай атлетыцы]], [[Гімнастыка|гімнастыцы]], [[Парусны спорт|парусным спорце]], [[Веславанне на байдарках і каноэ|веславанні на байдарках і каноэ]], [[Скачкі ў ваду|скачках у ваду]], [[Плаванне|плаванні]], [[Акадэмічнае веславанне|акадэмічным веславанні]], [[Барацьба|барацьбе]], [[Веласпорт|веласпорце]], [[бокс]]е, [[Стралковы спорт|стралковым спорце]], [[тэніс]]е, [[Стральба з лука|стральбе з лука]], [[трыятлон]]е<ref>[http://www.sport.gr/default.asp?pid=242&sgid=8 Біяграфіі грэчаскіх спартоўцаў-медалістаў на партале www.sport.gr] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100303231331/http://www.sport.gr/default.asp?pid=242&sgid=8 |date=3 сакавіка 2010 }}</ref>. Пэўную папулярнасць маюць [[рэгбі]], [[крыкет]], [[гольф]] і [[конны спорт]]. У 1952 годзе было заснавана [[Ралі Грэцыі]]<ref>[http://2003.acropolisrally.gr/en/history/winners/ Усе чэмпіёны Ралі Грэцыі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130701091539/http://2003.acropolisrally.gr/en/history/winners/ |date=1 Ліпень 2013 }}</ref>, якое ў 1973 стала этапам [[Чэмпіянату свету па ралі]] і сёння лічыцца адным з самых складаных, самых старых і прэстыжных спаборніцтваў па [[Ралі, спорт|ралі]] ў свеце. З 1972 года штогод адбываецца [[Афінскі класічны марафон]], ганараваны «залатым статусам» [[Міжнародная асацыяцыя лёгкаатлетычных федэрацый|Міжнароднай асацыяцыі лёгкаатлетычных федэрацый]]<ref name=MN1>Nikitaridis, Michalis (2007-11-02). [http://www.iaaf.org/news/Kind=2/newsId=42234.html Athens Classic Marathon celebrates 25th anniversary&nbsp;— PREVIEW]. [[IAAF]]. Retrieved on 2009-11-08.</ref>. == Заўвагі == {{reflist|group="заўв"}} == Зноскі == {{reflist|2|30em}} == Літаратура == {{refbegin |30em}} * {{Citation | first = John Van Antwerp | last = Fine | title = The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century | publisher = University of Michigan Press | year = 1991 | isbn = 978-0-472-08149-3 | url=http://books.google.com/?id=Y0NBxG9Id58C|ref=CITEREFFine_1991}}, 376 pp. * {{Citation | last = Trudgill | first = P | contribution = Greece and European Turkey: From Religious to Linguistic Identity | editor1-first = S | editor1-last = Barbour | editor2-first = C | editor2-last = Carmichael | year = 2000 | title = Language and Nationalism in Europe | place = Oxford | publisher = [[Oxford University Press]]|ref=CITEREFTrudgill_2000}}. {{refend}} {{Грэцыя ў тэмах}} {{Краіны Еўропы}} {{Еўрапейскі Саюз}} {{НАТА}} {{Балканская Антанта}} {{Франкафонія}} {{Краіны Балканскага паўвострава}} {{Краіны ля Міжземнага мора}} {{Саюз для Міжземнамор'я}} [[Катэгорыя:Грэцыя| ]] [[Катэгорыя:Краіны Еўрапейскага Саюза]] 5q7l1ow1xwih3wx8evloycotslnzeyu 0 2851 4192166 4174704 2022-08-22T23:11:34Z Vincentgiallo 75856 /* Цяперашні склад */ wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Нёман Гродна | Лагатып = ФК Нёман Гродна.png | ШырыняЛагатыпа = 160px | ПоўнаяНазва = СУ Гродзенскі футбольны клуб «Нёман» | Мянушкі = Жоўта-зялёныя; | Горад = [[Гродна]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1964]] | Стадыён = [[Нёман (стадыён, Гродна)|ЦСК «Нёман»]] | Умяшчальнасць = 9000 | Кіраўнік = [[Іван Варсовіч]] | ПасадаКіраўніка = Старшыня клуба | Трэнер = [[Ігар Кавалевіч]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 11 месца | Сайт = https://www.fcneman.by/by/ | pattern_la1 = _neman19h | pattern_b1 = _neman19h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _neman19h | pattern_so1 = | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFF00 | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFF00 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _fluorescent_yellow_sidesshoulders | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | leftarm2 = 728A98 | body2 = 728A98 | rightarm2 = 728A98 | shorts2 = 435367 | socks2 = 435367 }} '''«Нёман»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Гродна]], заснаваны ў [[1964]] годзе. З [[1992]] года прымае ўдзел у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. Колеры клуба: жоўты і зялёны. Папярэднікі клуба ў чэмпіянаце БССР — зборная Гродна ([[1940]]), «Дынама» Гродна ([[1945]]), «Лакаматыў» Гродна ([[1946]]—[[1955]]), «Нёман» Гродна ([[1957]]—[[1963]]). == Папярэднія назвы == * «Нёман» (1964—1971) * «Хімік» (1972—1992) * «Нёман» (1993—1998) * «Нёман-Белкард» (1999—2001) * «Нёман» (з 2002 года) == Дасягненні == === СССР === * Вышэйшае дасягненне ў Чэмпіянаце СССР — 1 месца ў восьмай зоне другой лігі ([[1980]]) * Вышэйшае дасягненне ў Кубку СССР — 1/8 фіналу ([[1986]]—[[1987]]) === Рэспубліка Беларусь === * {{Ср}} Срэбраны прызёр чэмпіянату Беларусі: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|2002]] * Уладальнік Кубка Беларусі: [[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1993]] * Фіналіcт Кубка Беларусі: [[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|2011]], [[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|2014]] * Самая буйная перамога — 8:0 ([[ФК Камунальнік Слонім|«Камунальнік» Слонім]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|2000]]), ([[ФК Славія Мазыр|«Славія-Мазыр»]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|2012]]) * Першы беларускі клуб, які згуляў 700-ы матч у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]] == Цяперашні склад == ''Станам на жнівень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://www.fcneman.by/komanda/main/ ОСНОВНОЙ СОСТАВ]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Артур Маліеўскі]]||2001}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Уладзіслаў Васілючак]]||1994}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Канстанцін Рудзянок]]||1990}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Сяргей Курганскі]]||1986}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Андрэй Дзмітрыевіч Васільеў|Андрэй Васільеў]]||1992}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ягор Пархоменка]]||2003}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|Аб|[[Шэрыф Жымо]]||1996}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Іван Садоўнічы]]||1987}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яўген Ляшко]]||1996}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Анюкевіч]]||1992}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Карповіч]]||1994}} {{Ігрок|50|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Шалашнікаў]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Арменія}}|ПА|[[Гегам Кадымян]]||1992}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Сербія}}|ПА|[[Ненад Адамавіч]]||1989}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Валерый Жукоўскі]] {{капітан}}||1984}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Кыргызстан}}|ПА|[[Алімардон Шукураў]]||1999}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Якімаў]]||1989}} {{Ігрок|32|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юрый Паўлюкавец]]||1994}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Альфрэд Мазурыч]]||2003}} {{Ігрок|46|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксей Лягчылін]]||1992}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Сакута]]||2000}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Сучкоў]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Пасевіч]]||1999}} {{Ігрок|78|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Яблонскі]]||1996}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Савіцкі]]||1994}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Варакса]]||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Гамбія}}|Нап|[[Па Амар Жабэ]]||1998}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Раман Грыбоўскі]]||1995}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ягор Зубовіч]]||1989}} {{Канец складу}}<!-- === Па-за складам === {{Склад}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Белашэвіч]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Клунок]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Даніл Копач]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|87|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Яцкевіч]]||1998}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Анішчык||2002}}--> <!--{{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Максім Краўцоў]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Альберт Капыціч]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|95|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Васіль Журневіч]]||1995}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Арцём Жвірбля||2001}}--> <!--{{Канец складу}}--> === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Кірыл Вейдыгер]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Аляксандр Гружэўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Уладзіслаў Сотнікаў||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Арсеній Ашурка||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Аляксей Бальгерт||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Дамінік Дабко||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Вадзім Іваноўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Кулеш||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Віталь Пара||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзімір Танкевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Арсеній Тарашчык||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Падзел складу}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ілья Кірко]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Андрэй Балтрукевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Карабінскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Кацынель||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Лебедзеў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Захар Лойка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Расія}}|ПА|Ігар Мацюшэнка||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ягор Пятроў||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Вадзім Баркоўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Кірыл Тарасюк||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Арсеній Томчык||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Кавалевіч]] (нар. 1968) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Барысейка]] (нар. 1979) — старшы трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Кірэня]] (нар. 1975) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віталь Надзіеўскі]] (нар. 1981) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Скорабагацька]] (нар. 1968) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Суліма]] (нар. 1979) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Траско]] (нар. 1969) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віталь Тарашчык]] (нар. 1980) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Шляхавы]] (нар. 1978) — трэнер брамнікаў дубля == Трансферы == === Лета 2022 === {{col-begin}} {{col-2}} ==== Прыйшлі ў клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Папярэдні клуб |- |align="center"|14.07.2022<ref>[https://football.by/news/165841.html "Неман" отозвал из аренды Сучкова]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Сучкоў]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нафтан|Нафтан]] |- |align="center"|26.07.2022<ref>[https://football.by/news/166210.html Константин Руденок подписал контракт с "Неманом"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Канстанцін Рудзянок]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач]] |- |align="center"|26.07.2022<ref>[https://football.by/news/166213.html Сергей Карпович - игрок "Немана"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Сяргей Карповіч]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Балтыка Калінінград|Балтыка]] |- |align="center"|04.08.2022<ref>[https://football.by/news/166028.html "Неман" объявил о подписании контракта с Жобе]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Гамбія||20px}} [[Па Амар Жабэ]] || {{Сцяг|Паўночная Македонія||20px}} [[ФК Шкендыя Цетава|Шкендыя]] |- |} {{col-2}} ==== Пакінулі клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Новы клуб |- |align="center"|08.07.2022<ref>[https://football.by/news/166459.html "Неман" расстался с Леоновичем]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Кірыл Леановіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач]] |- |align="center"|20.07.2022<ref>[https://football.by/news/166028.html "Неман" расстался с Седриком Куадио]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Седрык Куаджа|Седрык Куад'ё]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Брэст|Дынама Брэст]] |- |} {{col-end}} === Зіма 2021—2022 === {{col-begin}} {{col-2}} ==== Прыйшлі ў клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Папярэдні клуб |- |align="center"|30.11.2021 || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Пасевіч]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|30.11.2021 || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ягор Пархоменка]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|30.11.2021 || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Яўген Сакута]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына]] |- |align="center"|12.01.2022<ref>[https://football.by/news/160178.html "Неман" объявил о возвращении Савицкого]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Савіцкі]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Рух Брэст|Рух Брэст]] |- |align="center"|24.01.2022<ref>[https://football.by/news/160566.html Гегам Кадимян вернулся в "Неман"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Арменія||20px}} [[Гегам Кадымян]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кайсар|Кайсар]] |- |align="center"|25.01.2022<ref>[https://football.by/news/160608.html Василючек вернулся в "Неман"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Васілючак]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач]] |- |align="center"|15.02.2022<ref>[https://football.by/news/161310.html "Неман" объявил о возвращении Анюкевича]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксандр Анюкевіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]] |- |align="center"|06.03.2022<ref>[https://football.by/news/161894.html Павлюковец подписал контракт с "Неманом"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юрый Паўлюкавец]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |- |align="center"|09.03.2022 || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Васіль Журневіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Брэст|Дынама Брэст]] |- |align="center"|21.03.2022<ref>[https://football.by/news/162385.html "Неман" арендовал у БАТЭ Шалашникова]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксей Шалашнікаў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] |- |align="center"|25.03.2022<ref>[https://football.by/news/162500.html Леонович подписал контракт с "Неманом"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Кірыл Леановіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |- |align="center"|10.05.2022<ref>[https://football.by/news/163947.html "Неман" объявил о подписании Ненада Адамовича]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Сербія||20px}} [[Ненад Адамавіч]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Тараз|Тараз]] |} {{col-2}} ==== Пакінулі клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Новы клуб |- |align="center"|30.11.2021|| align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікіта Халімончык]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] |- |align="center"|30.11.2021<ref>[https://www.fcneman.by/press-centr/novosti/1833.html Кантария покинул клуб]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Грузія||20px}} [[Георгій Кантарыя]] || {{Сцяг|Грузія||20px}} [[ФК Тэлаві|Тэлаві]] |- |align="center"|30.11.2021<ref name="Бакланаў_Мызгін_Сарока">[https://football.by/news/160372.html Антон Сарока, а также два россиянина покинули "Неман"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Іван Бакланаў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына]] |- |align="center"|30.11.2021<ref name="Бакланаў_Мызгін_Сарока"/> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Уладзіслаў Мызгін]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нафтан|Нафтан]] |- |align="center"|30.11.2021<ref name="Бакланаў_Мызгін_Сарока"/> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Сарока]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал Дзяржынск]] |- |align="center"|30.11.2021 ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Андрэй Агапаў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|10.01.2022<ref>[https://football.by/news/160114.html Дударь сменил Гродно на Жодино]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Дудар]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |- |align="center"|24.01.2022<ref>[https://football.by/news/160549.html Джигеро подписал контракт с "Минском"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксандр Джыгера]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]] |- |align="center"|31.01.2022<ref>[https://prosports.kg/news/534943-emir-shigaibaev-pereshel-v-rubin-iz-kryma Кыргызстанец Эмир Шигайбаев перешел в «Рубин» из Ялты]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кыргызстан||20px}} [[Эмір Шыгайбаеў]] || {{Сцяг|Крым||20px}} Рубін Ялта |- |align="center"|17.02.2022<ref>[https://football.by/news/161375.html Форвард "Немана" арендован "Сморгонью"]</ref> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Краўцоў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|04.03.2022<ref>[https://football.by/news/161826.html "Слуцк" арендовал Яцкевича у "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Яцкевіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]] |- |align="center"|04.03.2022|| align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніл Копач]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|04.03.2022<ref>[https://football.by/news/161821.html "Слоним-2017" вновь арендовал Клунка у "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Клунок]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|12.03.2022<ref>[https://football.by/news/162082.html "Сморгонь" арендовала у "Немана" Альберта Копытича]</ref> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Альберт Капыціч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|14.03.2022 || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Белашэвіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|29.03.2022<ref>[https://football.by/news/162608.html "Неман" отдал Сучкова в аренду "Нафтану"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Сучкоў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нафтан|Нафтан]] |- |align="center"|31.03.2022<ref>[https://football.by/news/162648.html "Слоним-2017" взял в аренду дублера "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ілья Анішчык]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|31.03.2022<ref>[https://www.fcneman.by/press-centr/novosti/1866.html Журневич подписал контракт, однако на правах аренды будет выступать за «Слоним-2017»]</ref> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Васіль Журневіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|04.04.2022 || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Арцём Жвірбля]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small><br> ² <small>З арэнды</small> {{col-end}} === Лета 2021 === {{col-begin}} {{col-2}} ==== Прыйшлі ў клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Папярэдні клуб |- |align="center"|28.06.2021<ref>[https://football.by/news/153098.html "Неман" объявил о подписании Антона Сароки]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Сарока]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] |- |align="center"|12.07.2021<ref>[https://www.fcneman.by/press-centr/novosti/1779.html Халимончик арендован у минского «Динамо»]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікіта Аляксандравіч Халімончык|Мікіта Халімончык]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] |- |align="center"|15.07.2021<ref>[https://football.by/news/153664.html Российский форвард Мызгин стал игроком "Немана"]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Уладзіслаў Мызгін]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|29.07.2021<ref>[https://football.by/news/154199.html "Неман" подписал 17-летнего хавбека "Узды"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Варакса]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Узда|Узда]] |- |align="center"|12.08.2021<ref>[https://football.by/news/154706.html "Неман" подписал ивуарийского хавбека]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Шэрыф Жымо]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[ФК Сан-Педра|Сан-Педра]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small> {{col-2}} ==== Пакінулі клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Новы клуб |- |align="center"|31.05.2021<ref>[https://football.by/news/152103.html "Неман" расторг контракт с Гавриловичем]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксей Гаўрыловіч]] || {{Сцяг|Расія||20px}} Чайка |- |align="center"|10.06.2021<ref>[https://football.by/news/152395.html Контракт нападающего Дмитрия Иванова с "Неманом" расторгнут по соглашению сторон]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Уладзіміравіч Іваноў|Дзмітрый Іваноў]] || |- |align="center"|08.07.2021<ref>[https://football.by/news/153449.html Степанов покинул "Неман"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікіта Юр’евіч Сцяпанаў|Мікіта Сцяпанаў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач]] |- |align="center"|09.07.2021<ref>[https://football.by/news/153487.html "Неман" отдал Пасевича в аренду "Сморгони"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Уладзіміравіч Пасевіч|Раман Пасевіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|13.07.2021<ref>[https://football.by/news/153605.html "Неман" расстался с Юрием Козловым]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юрый Сяргеевіч Казлоў|Юрый Казлоў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]] |- |align="center"|25.07.2021<ref>[https://football.by/news/154051.html "Неман" отдал полузащитника в аренду в команду из Кыргызстана]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кыргызстан||20px}} [[Эмір Шыгайбаеў]]¹ || {{Сцяг|Кыргызстан||20px}} Нефтчы |- |align="center"|25.07.2021<ref>[https://football.by/news/154053.html "Локомотив" арендовал Белашевича у "Немана"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Белашэвіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Лакаматыў Гомель|Лакаматыў Гомель]] |- |align="center"|28.07.2021<ref>[https://football.by/news/154158.html "Шахтер" отозвал Забелина из аренды в "Немане"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Віталевіч Забелін|Павел Забелін]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр Салігорск]] |- |align="center"|30.07.2021<ref>[https://football.by/news/154233.html "Неман" отправил защитника в аренду в "Лиду"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ягор Пархоменка]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|30.07.2021<ref>[https://football.by/news/154240.html Копач покинул "Сморгонь" и присоединился к "Слониму-2017"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніл Копач]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small><br> ² <small>З арэнды</small> {{col-end}} === Зіма 2020—2021 === {{col-begin}} {{col-2}} ==== Прыйшлі ў клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Папярэдні клуб |- |align="center"|29.01.2021<ref>[https://football.by/news/148065.html Александр Джигеро стал игроком "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксандр Уладзіміравіч Джыгера|Аляксандр Джыгера]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смалявічы|Смалявічы]] |- |align="center"|29.01.2021<ref>[https://football.by/news/148066.html "Неман" подписал контракт с Юрием Козловым]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юрый Сяргеевіч Казлоў|Юрый Казлоў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]] |- |align="center"|29.01.2021<ref>[https://football.by/news/148069.html Грибовский продолжит карьеру в "Немане"]</ref> || align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Андрэевіч Грыбоўскі|Раман Грыбоўскі]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]] |- |align="center"|29.01.2021<ref>[https://football.by/news/148070.html Никита Степанов подписал контракт с "Неманом"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікіта Юр’евіч Сцяпанаў|Мікіта Сцяпанаў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |- |align="center"|09.02.2021<ref>[https://football.by/news/148474.html Полузащитник сборной Кыргызстана Шукуров подписал контракт с "Неманом"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кыргызстан||20px}} [[Алімардон Шукураў]] || {{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Балуспор|Балуспор]] |- |align="center"|19.02.2021<ref>[https://football.by/news/148828.html Егор Зубович подписал соглашение с "Неманом"]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ягор Зубовіч]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Жэтысу|Жэтысу]] |- |align="center"|19.02.2021<ref>[https://football.by/news/148830.html Гаврилович стал игроком "Немана"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксей Гаўрыловіч]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Акжэтпэс|Акжэтпэс]] |- |align="center"|23.02.2021<ref>[https://football.by/news/148971.html Седрик Куадио подписал 2-летнее соглашение с "Неманом"]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Седрык Куаджа|Седрык Куад'ё]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Шахцёр Караганда|Шахцёр Караганда]] |- |align="center"|02.03.2021<ref>[https://football.by/news/149220.html "Неман" подписал российского полузащитника]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Іван Бакланаў]] || {{Сцяг|Літва||20px}} [[ФК Паланга|Паланга]] |- |align="center"|10.03.2021<ref>[https://football.by/news/149483.html Иван Садовничий вернулся в "Неман"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Іван Садоўнічы]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кайсар|Кайсар]] |- |align="center"|29.03.2021<ref>[https://football.by/news/150099.html "Неман" объявил об аренде у "Шахтера" Забелина]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Віталевіч Забелін|Павел Забелін]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр Салігорск]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small> {{col-2}} ==== Пакінулі клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Новы клуб |- |align="center"|06.12.2020||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Украіна||20px}} [[Уладзімір Коваль]] || {{Сцяг|Украіна||20px}} [[ФК Левы бераг|Левы бераг Кіеў]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/149023.html Два экс-футболиста "Немана" перешли в казахстанские клубы]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Алег Мурачоў]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кызылжар|Кызылжар]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/146569.html Гегам Кадимян: "Да, я ушел из "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Арменія||20px}} [[Гегам Кадымян]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кайсар|Кайсар]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/147580.html "Неман" сообщил об уходе Марушича]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Сербія||20px}} [[Зоран Марушыч]] || {{Сцяг|Грузія||20px}} [[ФК Дынама Тбілісі|Дынама Тбілісі]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/148292.html Покинувший "Неман" Стойкович трудоустроился в Казахстане]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Сербія||20px}} [[Даніел Стойкавіч]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Атыраў|Атыраў]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/149260.html Рассадкин перешел в "Витебск"]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Глеб Рассадкін]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Віцебск|Віцебск]] |- |align="center"|31.12.2020<ref>[https://football.by/news/147417.html Забелин сменил "Неман" на "Шахтер"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Віталевіч Забелін|Павел Забелін]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр Салігорск]] |- |align="center"|04.01.2021<ref>[https://football.by/news/147317.html Артур Слабашевич покинул "Неман"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Артур Васілевіч Слабашэвіч|Артур Слабашэвіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама-Брэст|Дынама-Брэст]] |- |align="center"|16.01.2021<ref>[https://football.by/news/141563.html Жан Морель По покинул "Неман"]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Жан Марэль По]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] |- |align="center"|03.02.2021<ref>[https://football.by/news/148260.html Вратарь Шишлов подписал контракт со "Славией"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Шышлоў]]^1? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Славія Мазыр|Славія Мазыр]] |- |align="center"|08.02.2021<ref>[https://football.by/news/148458.html Сырисько подписал контракт с петриковским "Шахтером"]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Сырыська]]^? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Петрыкаў|Шахцёр Петрыкаў]] |- |align="center"|16.02.2021<ref>[https://football.by/news/148738.html "Сморгонь" арендовала у "Немана" Владислава Яцкевича]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Яцкевіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|24.02.2021<ref>[https://football.by/news/149031.html "Слоним-2017" арендовал у "Немана" полузащитника]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Клунок]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|01.03.2021<ref>[https://football.by/news/149196.html Вратарь Агапов и нападающий Михальчук пополнили ряды "Лиды"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Андрэй Агапаў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|04.03.2021<ref>[https://football.by/news/149298.html НФК "Крумкачы" арендовали у "Немана" Белашевича]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Белашэвіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Крумкачы Мінск|Крумкачы]] |- |align="center"|05.03.2021<ref>[https://football.by/news/149328.html Евгений Сакута заключил контракт с "Белшиной"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Яўген Сакута]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына]] |- |align="center"|06.03.2021<ref>[https://football.by/news/149353.html Хвалько стал игроком дзержинского "Арсенала"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ягор Хвалько]]^1? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал Дзяржынск]] |- |align="center"| || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніл Копач]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"| || align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Вашкевіч]]^? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына]] |- |align="center"| ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніял Чарыўханаў]]^? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"| ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} ''[[Кірыл Карпенка]]''^? || |- |align="center"| || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} ''[[Даніэль Тарашчык]]''^? || |- |align="center"| ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} ''[[Максім Жукоўскі]]''^? || |- |} ¹ <small>У арэнду</small> {{col-end}} === ''арэнды 2020'' === {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Клуб |- |align="center"|12.02.2020<ref>[http://football.by/news/136648.html "Неман" отдал вратаря в аренду "Слониму-2017"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Шышлоў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|13.02.2020<ref>[http://fc-smorgon.by/poluzashhitnik-grodnenskogo-nemana-daniil-kopach-prisoedinilsya-k-smorgoni/ Полузащитник гродненского “Немана” Даниил Копач присоединился к “Сморгони”] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200213195654/http://fc-smorgon.by/poluzashhitnik-grodnenskogo-nemana-daniil-kopach-prisoedinilsya-k-smorgoni/ |date=13 лютага 2020 }}</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніл Копач]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|14.02.2020<ref>[http://football.by/news/136694.html "Неман" отдал защитника в аренду "Локомотиву"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Белашэвіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Лакаматыў Гомель|Лакаматыў]] |- |align="center"|17.02.2020<ref>[https://www.football.by/news/136857.html "Лида" подписала Карпа и Самедова. Кроме того на правах аренды будут играть Синенко и Сырисько]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Сырыська]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|17.04.2020 ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Лукашын]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Спадарожнік Рэчыца|Спадарожнік]] |- |align="center"|26.06.2020<ref>[https://football.by/news/141181.html "Сморгонь" арендовала у "Немана" нападающего]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Вашкевіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|31.07.2020<ref>[https://football.by/news/142338.html "Неман" отдал Сакуту в аренду "Волне"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Яўген Сакута]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Хваля Пінск|Хваля]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small><br/> ² <small>У арэнду, раней — у [[ФК Ліда|«Лідзе»]] ў арэндзе, з 13.02.2019 па 17.04.2020 у арэндзе ў мікашэвіцкім [[ФК Граніт Мікашэвічы|«Граніце»]]</small> {{col-end}} == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянаты СССР === * '''1964/1991:''' 2-я ліга (клас «Б», клас «А»), '''28''' сезонаў. Гульні: '''1020+350=287-383'''. Мячы: '''997-1078'''. Найлепшае дасягненне: '''1980''', 1-е месца 8-й зоны 2-й лігі. Найлепшыя перамогі: '''5:0''' («Спартак» Разань, 1966; «Цігіна» Бендэры, 1989). Найгоршыя паразы: —. Найлепшы стралец: '''Сяргей Саладоўнікаў''' (усе чэмпіянаты: '''131''', за сезон: '''21''' (1988)). * Першы матч: клас «Б», 1-я зона УССР, 12.4.1964, «Валынь» Луцк — «Нёман» Гродна, 4:0. * Першы матч дома: 3.6.1964, «Нёман» Гродна — «Спартак» Сумы, 0:0. * Першы гол: 6.5.1964, «Тэмп» Кіеў — «Нёман» Гродна, 4:1 (Іван Алексяк). * Першае ачко: 3.6.1964, «Нёман» Гродна — «Спартак» Сумы, 0:0. * Першая перамога: 13.6.1964, «Нёман» Гродна — «Дзясна» Чарнігаў, 1:0. * Першы сезон: 16-е месца з 16-ці каманд. Гульні: 30+6=6-18, мячы: 16-60. Найлепшы стралец: Іван Алексяк: 4. === Кубкі СССР === * З '''1964''': '''11''' выступаў. Найлепшае дасягненне: '''1986/87''', 1/8 фіналу. * Першы матч: 22.4.1964, «Верхавіна» Ужгарад — «Нёман» Гродна, 1:0. === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сезон !width=50|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | 1992 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Д1]] || '''5''' || 15 || 9 || 0 || 6 || 21–17 || '''18''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/8 фіналу]] || |- | 1992/93 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Д1]] || '''4''' || 32 || 18 || 9 || 5 || 39–27 || '''45''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|Пераможца]] || [[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА 1993/1994|Кубак уладальнікаў Кубкаў]] |- | 1993/94 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Д1]] || '''11''' || 30 || 8 || 8 || 16 || 29–41 || '''24''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|1/16 фіналу]] || |- | 1994/95 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Д1]] || '''7''' || 30 || 10 || 11 || 9 || 26–27 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|1/8 фіналу]] || |- | 1995 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Д1]] || '''8''' || 15 || 6 || 1 || 8 || 20–35 || '''19''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/16 фіналу]] || |- | 1996 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Д1]] || '''13''' || 30 || 7 || 8 || 15 || 25–48 || '''29''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/8 фіналу]] || |- | 1997 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Д1]] || '''10''' || 30 || 10 || 8 || 12 || 32–41 || '''38''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|Чвэрцьфінал]] || |- | 1998 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Д1]] || '''10''' || 28 || 8 || 7 || 13 || 27–44 || '''31''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|Чвэрцьфінал]] || |- | 1999 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Д1]] || '''9''' || 30 || 10 || 7 || 13 || 36–43 || '''37''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|Чвэрцьфінал]] || |- | 2000 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Д1]] || '''4''' || 30 || 17 || 6 || 7 || 56–29 || '''57''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/8 фіналу]] || |- | 2001 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Д1]] || '''4''' || 26 || 14 || 8 || 4 || 44–20 || '''50''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || |- | 2002 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Д1]] || style="background:silver"|'''2''' || 27¹ || 17 || 5 || 5 || 47–21 || '''56''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|Чвэрцьфінал]] || [[Кубак УЕФА 2003/2004|Кубак УЕФА]] |- | 2003 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Д1]] || '''7''' || 30 || 10 || 9 || 11 || 24–35 || '''39''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|Чвэрцьфінал]] || |- | 2004 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Д1]] || '''7''' || 30 || 11 || 7 || 12 || 37–33 || '''40''' ||style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|Паўфінал]] || [[Кубак Інтэртота 2005|Кубак Інтэртота]] |- | 2005 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Д1]] || '''12''' || 26 || 7 || 3 || 16 || 20–50 || '''24''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/8 фіналу]] || |- | 2006 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Д1]] || '''10''' || 26 || 8 || 6 || 12 || 24–30 || '''30''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|Паўфінал]] || |- | 2007 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Д1]] || '''6''' || 26 || 9 || 9 || 8 || 23–22 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/8 фіналу]] || |- | 2008 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Д1]] || '''12''' || 30 || 8 || 9 || 13 || 36–40 || '''33''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|Паўфінал]] || |- | 2009 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Д1]] || '''7''' || 26 || 11 || 4 || 11 || 23–31 || '''37''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|Чвэрцьфінал]] || |- | 2010 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Д1]] || '''10''' || 33 || 7 || 10 || 16 || 27–42 || '''31''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Фіналіст]] || |- | 2011 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Д1]] || '''8''' || 33 || 8 || 13 || 12 || 33–45 || '''37''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|Паўфінал]] || |- | 2012 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Д1]] || '''5''' || 30 || 10 || 11 || 9 || 43–36 ||'''41''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Нёман Гродна|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Д1]] || '''4''' || 32 || 13 || 8 || 11 || 34–30 ||'''47''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|Фіналіст]] || |- | [[Сезон 2014 ФК Нёман Гродна|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Д1]] || '''8''' || 32 || 11 || 9 || 12 || 41–36 ||'''42''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|Чвэрцьфінал]] || [[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|Ліга Еўропы УЕФА]] |- | [[Сезон 2015 ФК Нёман Гродна|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Д1]] || '''8''' || 26 || 8 || 8 || 10 || 21–32 ||'''32''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Нёман Гродна|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Д1]] || '''14''' || 30 || 7 || 8 || 15 || 21–36 || '''29''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Нёман Гродна|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Д1]] || '''6''' || 30 || 14 || 7 || 9 || 42–32 || '''49''' || style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Нёман Гродна|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Д1]] || '''7''' || 30 || 12 || 7 || 11 || 31–32 || '''43''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Нёман Гродна|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Д1]] || '''10''' || 30 || 10 || 6 || 14 || 28–37 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2020 ФК Нёман Гродна|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Д1]] || '''5''' || 30 || 16 || 5 || 9 || 41–29 || '''53''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2021 ФК Нёман Гродна|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Д1]] || '''11''' || 30 || 9 || 7 || 14 || 36–36 || '''34''' || style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Паўфінал]] || |- |} ¹ Улічваючы дадатковую гульню (паражэнне 0:1) за першае месца супраць [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]. === Міжнародныя кубкі === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |[[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА 1993/1994|1993/1994]] |[[Кубак Кубкаў]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} |[[ФК Лугана|Лугана]] |align="center"|0:5 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|2:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''2:6''' ||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак УЕФА 2003/2004|2003/2004]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} |[[ФК Сцяўа Бухарэст|Сцяўа]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:1''' ({{Comment|в.г.|па выяздным галам}} 0:1)|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак Інтэртота 2005|2005]] |[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|Першы раўнд |{{Сцяг|Чэхія}} |[[ФК Фастаў Злін|Тэскама (Злін)]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''0:1''' ||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014/2015]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2-і кв. раўнд |{{Сцяг|Ісландыя}} |[[ФК Хабнарфіёрдур|Хабнарфіёрдур]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:3''' ||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |} == Галоўныя трэнеры == {| valign=top |- |valign=top| * [[Юрый Мохаў]] (сакавік 1964 — студзень 1965) * [[Вадзім Радзішэўскі]] (студзень 1965 — студзень 1970) * [[Яўген Глямбоцкі]] (студзень 1970 — май 1973) * [[Атары Дзідзігуры]] (студзень 1970 — май 1973) * [[Уладзімір Забалоцкіх]] (чэрвень 1974 — верасень 1975) * [[Вячаслаў Сівакоў]] (верасень 1975 — красавік 1990) * [[Уладзімір Грышановіч]] (красавік 1990 — красавік 1992) * [[Станіслаў Уласевіч]] (красавік 1992 — верасень 1993) * [[Валеры Яначкін]] (верасень 1993 — красавік 1995) * [[Іван Ляцяга]] (красавік 1995 — май 1996) * Вячаслаў Сівакоў (чэрвень 1996 — студзень 1997) * [[Алег Севасцьянік]] (студзень — верасень 1997) |valign=top| * [[Сяргей Саладоўнікаў]] (верасень 1997 — люты 1998) * Вячаслаў Сівакоў (люты — май 1998) * Сяргей Саладоўнікаў (май 1998 — чэрвень 2005) * [[Сяргей Няфёдаў]] (чэрвень — снежань 2005) * [[Уладзімір Курнеў]] (снежань 2005 — студзень 2007) * [[Людас Румбуціс]] (студзень 2007 — студзень 2008) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (студзень — ліпень 2008) * [[Алег Аляксандравіч Радушка|Алег Радушка]] (ліпень 2008 — чэрвень 2010) * [[Аляксандр Карашкоў]] (чэрвень 2010 — жнівень 2011) * Сяргей Саладоўнікаў (жнівень 2011 — красавік 2016) * [[Алег Кірэня]] (в.а. у красавіку — чэрвені 2016) * [[Ігар Кавалевіч]] (з чэрвеня 2016) |} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.fcneman.by/by/ Афіцыйны сайт «Нёмана»] {{ref-be}} * [http://www.grodnoultras.com/ Старонка фанатаў] {{ref-ru}} {{Склад ФК Нёман Гродна}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Нёман Гродна]] [[Катэгорыя:ФК Нёман Гродна| ]] bzpg8oijxsjgje5ob2s09v7grdtqafz 0 9631 4192318 3530758 2022-08-23T07:37:14Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} == Падзеі == * [[Антысемітызм|Антысеміцкія]] беспарадкі ў [[Каралеўства вестготаў|Каралеўстве Вестготаў]] == Нарадзіліся == * == Памерлі == * [[Эрканвальд]], біскуп Лонданскі ў 675-693 гадах. Святы заступнік Лондана. {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:693]] hlo2sheybryd3gqtnzq5xvhd83ru2vw 0 10689 4192375 4002594 2022-08-23T08:34:36Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва=Іарданскае Хашыміцкае Каралеўства |Арыгінальная назва={{lang-ar2|المملكة الأردنية الهاشمية}}<br />(аль-Мамляка аль-Урдунія аль-Хашымія) |Родны склон=Іарданіі |Герб=Coat of arms of Jordan.svg |Дэвіз={{lang-ar2|الله، الوطن، الملك}} (Бог, Радзіма, Кароль) |Назва гімна={{lang-ar2|السلام الملكي الأردني}} (Ас-салам аль-малакі аль-урдуні) <!--|Аўдыё=--> |Форма кіравання=[[Канстытуцыйная манархія]] |Дзяржаўная рэлігія=[[Іслам]] ([[сунізм|суніцкай]] плыні) |На карце=Jordan on the globe (Afro-Eurasia centered).svg |lat_dir = N|lat_deg = 31|lat_min = 1|lat_sec = 0 |lon_dir = E|lon_deg = 36|lon_min = 37|lon_sec = 0 |region = JO |CoordScale = |Мова=[[Арабская мова|арабская]] |Дата незалежнасці=[[25 мая]] [[1946]] |Незалежнасць ад=[[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] |Сталіца=[[Аман]] |Найбуйнейшы горад=[[Аман]], [[Ірбід]], [[Эз-Зарка]] |Пасады кіраўнікоў=[[Кароль Іарданіі|Кароль]]<br />[[Спіс прэм'ер-міністраў Іарданіі|Прэм'ер-міністр]] |Кіраўнікі=[[Абдала II]]<br />[[Амар Разаз]] |Месца па тэрыторыі=110 |Тэрыторыя=92 300 |Працэнт вады=0,01 |Месца па насельніцтве=106 |Насельніцтва=6 259 932<ref>[http://www.dos.gov.jo/dos_home_e/main/index.htm Department of Statistics] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120117225318/http://www.dos.gov.jo/dos_home_e/main/index.htm |date=17 студзеня 2012 }}</ref> |Год перапісу=2012 |Шчыльнасць насельніцтва=68 |ВУП=34 530 млн.<ref name="CIA">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html ЦРУ (2010)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110604195034/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html |date=4 чэрвеня 2011 }}</ref> |Год разліку ВУП=2010 |Месца па ВУП=103 |ВУП на душу насельніцтва=5400 |ІРЧП = {{рост}} 0,698<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf|title=Human Development Report 2011|year=2011|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=August 21, 2012|archiveurl=https://www.webcitation.org/6DnKgBRkb?url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf|archivedate=19 студзеня 2013|deadurl=no}}</ref> |Год разліку ІРЧП = 2011 |Месца па ІРЧП = 95 |Узровень ІРЧП = <span style="color:#fc0;">'''сярэдні'''</span> |Валюта=[[Іарданскі дынар]] |Дамен=[[.jo]] |Тэлефонны код=962 |Часавы пояс= +3<ref>[http://www.worldtimezone.com/dst_news/dst_news_jordan03.html DST News — Jordan cancels switch to wintertime<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref> <!--|Заўвагі=--> }} '''ІАРДАНІЯ''' ({{lang-ar|أردن}} — ''У́рдун''), '''Іарданскае Хашымідскае Каралеўства''' ({{lang-ar|المملكة الأردنية الهاشمي}} — ''аль-Мамля́ка аль-Урдуні́я аль-Хашымі́я''), арабская дзяржава ў [[Азія|Азіі]], мяжуе з [[Сірыя]]й, [[Ірак]]ам, [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіяй]], [[Ізраіль|Ізраілем]] і [[Палесціна]]й. Мае выхад да [[Чырвонае мора|Чырвонага мора]] ([[Акабскі заліў]]). Краіна падзяляецца на 12 губернатарстваў. == Гісторыя == {{Змест злева}} Пасля сканчэння [[Першая Сусветная вайна|Першай Сусветнай вайны]] тэрыторыя сучаснай Іарданіі (звалася Трансіарданіяй) была ўключаная ў склад брытанскай падмандатнай тэрыторыі Палесціна. Аднак у [[1921]] годзе [[Вялікабрытанія]] палічыла мэтазгодным стварыць тут арабскую адміністрацыю на чале з эмірам Абдалой, якая каардынавала б сваю дзейнасць з прызначаным [[Горад Лондан|Лонданам]] камісарам. [[25 мая]] [[1946]] года краіна была абвешчаная незалежнай дзяржавай і пераназваная ў Іарданскае Хашымідскае Каралеўства. Падчас [[Араба-ізраільская вайна, 1948-1949|араба-ізраільскай вайны]] (1948—1949) Іарданія заняла тэрыторыю [[Заходні бераг ракі Іардан|Заходняга берагу ракі Іардан]] (5,9 тыс. км²). У [[чэрвень|чэрвені]] [[1967]] г. Заходні бераг быў акупіраваны Ізраілем. [[31 ліпеня]] [[1988]] г. Кароль Хусейн абвясціў аб скасаванні адміністрацыйна-юрыдычных сувязяў паміж Іарданіяй і Заходнім берагам. == Дзяржаўны лад == Іарданія — канстытуцыйная манархія. Заканадаўчая ўлада ў адпаведнасці з канстытуцыяй (прынятая [[1 студзеня]] [[1952]]) належыць каралю і Нацыянальнаму сходу (парламенту). З [[11 жніўня]] 1952 года па [[7 лютага]] [[1999]] года пры ўладзе знаходзіўся кароль [[Хусейн бен Талал]]. Пасля яго смерці 7 лютага 1999 г. сталец перайшоў да старэйшага сына ад другога шлюбу — [[Абдала II|Абдале II бен Аль-Хусейну]]. Нацыянальны сход па канстытуцыі складаецца з двух палат. Ніжняя — Палата дэпутатаў — абіраецца на 4 гады шляхам усеагульнага, прамога і таемнага галасавання. Апошні раз выбары праводзіліся ў чэрвені [[2003]] году на аснове прынятай у чэрвені [[2001]] году новай рэдакцыі Закона аб выбарах, у адпаведнасці з якім, у прыватнасці, была павялічана колькасць дэпутацкіх месцаў (з 80 да 110), паніжаны ўзроставы цэнз выбаршчыкаў (з 19 да 18 гадоў). З мэтай далейшай дэмакратызацыі была ўведзеная «жаночая квота» — 6 месцаў у парламенце. У [[снежань|снежні]] 2003 г. старшынёй палаты абраны А. Маджалі. Верхняя палата — Сенат (тэрмін паўнамоцтваў 4 гады, аднак у выпадку роспуску Палаты дэпутатаў сесіі Сенату таксама перапыняюцца) складаецца з 55 членаў, прызначаных персанальна каралём. Старшыня Сената (з чэрвеня 1997) — З. Рыфаі. Унутрыпалітычнае становішча ў Іарданіі на працягу апошніх гадоў застаецца стабільным. З 1988 года ў каралеўстве здзяйсняецца праграма паэтапнай «[[дэмакратызацыя|дэмакратызацыі]]» грамадства. У [[1992]]—[[1993]] гг. былі скасаваныя [[надзвычайны закон|надзвычайныя законы]], легалізаваная дзейнасць палітычных партый. Найбуйнейшая апазіцыйная партыя Фронт ісламскага дзеяння прадстаўленая ў ніжняй палаце парламента самастойнай фракцыяй (17 дэпутатаў). З канца 2003 Абдала II ініцыяваў рэалізацыю маштабнага праекту агульнанацыянальнага дыялогу па пытаннях дэмакратычнага развіцця краіны, уключаючы такія тэмы, як пашырэнне грамадзянскіх праў і свабод, у тым ліку падвышэнне ролі жанчын у сацыяльна-палітычнага жыцці, лібералізацыя СМІ, барацьба з [[карупцыя]]й. Традыцыйна павышаную ўвагу кароль надае ўмацаванню сілавых структураў. Зараз узброеныя сілы Іарданіі складаюць каля 90 тысяч чалавек. == Знешняя палітыка == Прыярытэтным напрамкам вонкавай палітыкі Іарданіі з’яўляецца блізкаўсходняе ўрэгуляванне. З [[1991]] яна актыўна ўдзельнічае ў мірным працэсе. [[26 кастрычніка]] [[1994]] каралеўства падпісала мірную дамову з Ізраілем. Галоўны вектар высілкаў іарданцаў у палесціна-ізраільскіх справах накіраваны на спыненне гвалту, стабілізацыю становішчы і хутчэйшае выкананне «дарожнай карты». У пытаннях урэгулявання вакол Ірака Аман зыходзіць з неабходнасці пасоўвання наперад згодна з [[Рэзалюцыя 1546 СБ ААН|рэзалюцыяй 1546 СБ ААН]], і дасягнення нацыянальнай згоды ў гэтай краіне. У каралеўстве выказваюць сур’ёзную занепакоенасць з нагоды магчымай маргіналізацыі [[суніты|сунітаў]] у Іраку, а таксама верагоднасці дэзінтэграцыі іракскай дзяржавы. Значная ўвага надаецца далейшаму ўмацаванню палітыка-эканамічнага ўзаемадзеяння з арабскімі краінамі, у першую чаргу [[Егіпет|Егіптам]], Сірыяй, дзяржавамі [[Персідскі заліў|Персідскага заліву]]. [[ЗША]] і Вялікабрытанія разглядаюцца ў Іарданіі ў якасці важкіх знешнепалітычных партнёраў. У [[2000]] Іарданія стала чацвёртай дзяржавай у свеце, якая падпісалі дамову аб вольным гандлі з ЗША. У апошнія гады Іарданія ўдзельнічае ў дыялогу [[НАТА]] побач з краінамі паўднёвага [[Міжземнамор'е|Міжземнамор’я]]. Наладжваецца яе супрацоўніцтва з [[Турцыя]]й у сферы бяспекі, вайсковых сувязяў. У [[1997]] паміж Іарданіяй і [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскім Саюзам]] складзена дамова аб асацыяцыі (ратыфікавана ў 1999). У снежні 1999 Іарданія ўступіла ў СГА. Іарданія — член [[ААН]] (з [[1955]]), [[Ліга арабскіх дзяржаў|ЛАД]] (з [[1945]]), [[АІК]]. == Геаграфія == == Эканоміка == З прыродных багаццяў Іарданія валодае толькі значнымі радовішчамі [[фасфаты|фасфатаў]], па запасах якіх (больш за 1,5 млрд тон) займае чацвёртае месца ў свеце. Галоўны галіны эканомікі — горназдабываючая, банкаўска-фінансавая, [[сельская гаспадарка]], [[турызм]], [[сфера паслуг]]. З 1999 у каралеўстве пад патранажам [[МВФ]] рэалізуецца праграма эканамічнага аздараўлення. У яе межах праводзіцца [[рэструктурызацыя]] і [[прыватызацыя]] [[дзяржсектар]]а, вага якога ў нацыянальнай гаспадарцы складала да 80 %, карэнная мадэрнізацыя эканамічнага заканадаўства. Асноўныя гандлёвыя партнёры каралеўства — ЗША, [[Кітай]], Саудаўская Аравія, [[Германія]], Ірак, [[Індыя]] і Ізраіль. Да пачатку ЗША і іх саюзнікамі вайсковай аперацыі ў Іраку ў [[сакавік]]у 2003 г. гэтая краіна з’яўлялася найбуйнейшым гандлёва-эканамічным партнёрам Іарданіі ў рэгіёне, практычна цалкам забяспечвала каралеўства энерганосьбітамі па танным кошце. Пасля звяржэння рэжыму [[Садам Хусейн|Садама Хусейна]] аб’ёмы супрацоўніцтва з [[Багдад]]ам значна знізіліся. Грашовая адзінка — [[іарданскі дынар]], прыблізна роўная 1,4 долара ЗША. == Дэмаграфія == Насельніцтва — 5,76 млн чалавек ([[2005]]). Штогадовы прырост — 2,8 %. Больш за 50 % насельніцтва — [[арабы]]-[[палесцінцы]], у тым ліку 1,57 млн. — афіцыйна зарэгістраваныя палесцінскія ўцекачы. Астатняя частка — арабы-[[іарданцы]], [[чаркесы]] (каля 35 тыс.), [[чачэнцы]] (4 тыс.), [[армяне]] (3 тыс.) і іншыя. Найбуйнейшыя гарады: [[Горад Аман|Аман]] (больш за 1,5 млн.), [[Ірбід]] (950 тыс.), [[Зарка]] (601 тыс.). == Рэлігія == Дзяржаўная рэлігія — іслам суніцкага толку. 93 % насельніцтва — [[мусульмане]], 7 % — [[хрысціяне]]. == Культура == Нацыянальныя святы: 25 мая — Дзень незалежнасці ([[1946]]); 10 ліпеня — Дзень арабскай рэвалюцыі ([[1916]]), [[9 чэрвеня]] — Дзень каранацыі караля Абдалы II ([[1999]]). Адзначаюцца асноўныя рэлігійныя мусульманскія святы. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2 == Спасылкі == {{Commons|Category:Jordan}} {{Саюз для Міжземнамор'я}} {{Краіны Азіі}} {{Ліга арабскіх дзяржаў}} {{АІК}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Іарданія| ]] [[Катэгорыя:Канстытуцыйныя манархіі]] izt2ib4a0m5y78etnhwytxzpqbfa7hb 0 10845 4192050 4189952 2022-08-22T18:10:11Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|Рыжскі дагавор}} {{Дагавор | назва = Рыжскі мірны дагавор 1921 | long_name = | выява = Peace treaty of Riga 1921.png | шырыня = 300px | загаловак = Апошняя старонка дагавора | тып = | дата_падрыхтоўкі = | дата_падпісання = 18 сакавіка 1921 | месца_падпісання = [[Рыга]], [[Латвія]] | змацаваны_пячаткай = | уступленне_у_сілу = | страціў_сілу = 17 верасня 1939 | падпісаны = {{сцяг|СССР|1923}} [[РСФСР]]<br />{{сцяг|Польшча}} [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшча]] | статус = не дзейнічае<br />Заменены | бакі = | мовы = [[Польская мова|польская]], [[Руская мова|руская]], [[Украінская мова|украінская]] | website = | wikisource = }} '''Рыжскі мірны дагавор 1921''' — пагадненне пра спыненне [[Польска-савецкая вайна|савецка-польскай вайны 1919—1921 гадоў]] і нармалізацыю адносін. Заключаны [[18 сакавіка]] [[1921]] у [[Рыга|Рызе]] паміж [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|РСФСР]] і [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|УССР]] з аднаго боку і [[Польшча]]й з другога. == Перадгісторыя == {{main|Польска-савецкая вайна}} Савецка-польская вайна была развязана Польшчай пры актыўнай матэрыяльна-ваеннай падтрымцы краін [[Антанта|Антанты]]. Яшчэ з канца [[1918]] г. кіруючыя колы Польшчы спрабавалі захапіць памежныя з ёй тэрыторыі Беларусі, Украіны і Літвы. Польшча не прызнавала [[Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі|ССРБ]] і БНР як суб’ект міжнароднага права. Для барацьбы з польскімі войскамі ў лютым 1919 г. савецкае камандаванне ўтварыла [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні фронт]]. Адначасова ўрады [[ССРБ]], [[Літбел ССР|Літоўска-Беларускай ССР]] і [[РСФСР]] неаднойчы прапаноўвалі польскаму ўраду «вырашыць палюбоўна і міралюбіва ўсе спрэчныя і тэрытарыяльныя пытанні». Аднак Польшча не адказвала на іх заклікі. Імкнучыся да тэрытарыяльных захопаў беларускіх, украінскіх і літоўскіх зямель, польскія войскі ў 2-й палове лютага 1919 г. пачалі наступаць у раёне [[Коўна]]—[[Гродна]] і ў напрамках [[Баранавічы]], [[Пінск]]. [[21 красавіка]] [[1921]] г. яны захапілі [[Вільня|Вільню]], а [[8 жніўня]] — [[Мінск]]. [[СНК РСФСР]] спрабаваў дасягнуць мірнага пагаднення з Польшчай за кошт значных тэрытарыяльных уступак — аж да р. [[Бярэзіна]], на якой стабілізаваўся фронт. Але яго прапановы былі адхілены. Польскія кіруючыя колы хоць і не разлічвалі на большыя тэрытарыяльныя захопы, аднак выконвалі свае абавязацельствы перад саюзнікамі і прымалі актыўны ўдзел у спробе эадушыць савецкую уладу. [[22 снежня]] [[1919]] г. [[Народны камісарыят па замежных справах РСФСР|нарком замежных спраў РСФСР]] [[Георгій Васільевіч Чачэрын|Г. В. Чычэрын]] накіраваў польскаму ўраду [[Леапольд Скульскі|Л. Скульскага]] ноту з прапановай тэрмінова пачаць перагаворы аб міры. Але адказу савецкі бок не атрымаў, таму што гэта жыццёва важнае для Польшчы пытанне вырашалася заходнімі дзяржавамі, для чаго [[Міністэрства замежных спраў Польшчы|міністр замежных спраў Польшчы]] [[Станіслаў Патэк|С. Патэк]] выязджаў у [[Лондан]] і [[Парыж]]. Падтрымліваючы Польшчу як элемент Версальскай сістэмы і сілу, што супрацьстаяла бальшавікам і савецкай уладзе, краіны Антанты стрымана ставіліся да яе імкнення захапіць землі Беларусі, Украіны і Літвы, бо лічылі іх тэрыторыяй Расійскай дзяржавы. Каб пазбегнуць працягу вайны з Польшчай, [[СНК РСФСР]] [[28 студзеня]] [[1920]] г. выступіў з заявай «Аб асновах савецкай палітыкі і адносінах з Польшчай». У ёй гаварылася, што «чырвоныя войскі не пераступяць цяперашняй лініі Беларускага фронту, якая праходзіць паблізу наступных пунктаў: г. [[Дзвінск]], г. [[Дрыса]], г. [[Дзісна]], г. [[Полацк]], г. [[Барысаў]], м. [[Парычы]], ст. [[Пціч]], ст. [[Білакаровычы|Белакаровічы]]». Гэта была 5-я мірная прапанова савецкага ўрада, у якой прапаноўвалася ўсе пытанні вырашаць шляхам перагавораў. У аснову перагавораў аб заключэнні міру польскі ўрад паклаў патрабаванне, узгодненае з дзяржавамі Антанты, аб аднаўленні [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Гэта ідэя была сфармулявана ў праекце мірнага дагавора паміж Польшчай і Расіяй, які быў прапанаваны ў сакавіку 1920 польскім бокам. У адпаведнасці з ім Савецкая Расія павінна была адмовіцца ад усякіх правоў на тэрыторыю, што ўваходзіла ў склад Рэчы Паспалітай у межах [[1772]] г., і прызнаць той рэжым, які ўсталюе Польшча. У пастанове польскага ўрада ад [[8 сакавіка]] [[1920]] г. аб пазіцыі Польшчы на мірных перагаворах з РСФСР катэгарычна заяўлялася, што «неабходна адмовіцца ад планаў утварэння беларускай дзяржавы, саюзнай з Польшчай» Гродзеншчына і Віленшчына без якіх-небудзь умоў павінны быць уключаны ў склад Польшчы. Толькі на тэрыторыі [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] і на ўсход ад яе меркавалася зрабіць беларускім арганізацыям уступкі «ў галіне самакіравання і культуры». Савецкая Расія не магла пагадзіцца з такімі ўмовамі і зноў прапанавала польскаму ўраду спыніць ваенныя дзеянні на ўсім польска-савецкім фронце і пачаць мірныя перагаворы ў нейтральнай дзяржаве — [[Эстонская Рэспубліка (1920—1940)|Эстоніі]] або ў [[Петраград]]зе, [[Масква|Маскве]] ці [[Варшава|Варшаве]]. Урад Польшчы настойваў на правядзенні іх толькі ў [[Барысаў|Барысаве]] і без устанаўлення перамір’я. Савецкі ўрад не пагаджаўся з гэтым. [[8 красавіка]] [[1920]] г. народны камісар замежных спраў РСФСР накіраваў ноту ўрадам Вялікабрытаніі, Францыі і Італіі з прапановай схіліць Польшчу да мірных перагавораў. Але адказу не атрымаў. Польскае кіраўніцтва прыняло рашэнне пра далейшае наступленне на ўсходзе. Сітуацыя рэзка змянілася пасля ліпеньскага наступлення [[РСЧА]], калі былі вызвалены [[Кіеў]], [[Мінск]] і войскі паступова прасоўваліся на захад. Польскі ўрад [[6 ліпеня]] звярнуўся да краін Антанты за садзейнічаннем хутчэйшаму заключэнню міру з РСФСР. Становішча Польшчы абмяркоўвалася ў ліпені 1920 г. на [[канферэнцыі ў Спа (1921)|канферэнцыі ў Спа]], якая прызнала ваенныя магчымасці польскай дзяржавы катастрафічнымі. [[Вялікабрытанія]] на працягу савецка-польскай вайны неаднаразова рабіла захады па спыненню вайны і выпрацавала прапановы па размежаванню, — [[Лінія Керзана|«лінія Керзана»]] павінна была ўсталяваць усходнюю граніцу Польшчы па мяжы рассялення [[палякі|палякаў]], з аднаго боку, і [[беларусы|беларусаў]] і [[украінцы|ўкраінцаў]], з другога. Аднак нота Керзана па сутнасці была ультыматумам Савецкай Расіі і таму роля Вялікабрытаніі як пасрэдніка была адвергнута. У ноце ў адкаэ Чычэрын падкрэсліў, штоо РСФСР згодна нават «на больш выгадную для польскага народа тэрытарыяльную граніцу», у прыватнасці ў раёне [[Беласток]]а і [[Холм]]а. [[22 ліпеня]] міністр замежных спраў Польшчы [[Яўстафій Сапега|Я. Сапега]] накіраваў ноту Чычэрыну, у якой прапанаваў тэрмінова пачаць перагаворы. Адначасова начальнік Генштаба польскай арміі звярнуўся да вярхоўнага камандавання РСЧА з прапановай спыніць ваенныя дзеянні. Урад РСФСР пагадзіўся на перагаворы. Іх планавалася пачаць [[30 ліпеня]] [[1920]] г. у [[Баранавічы|Баранавічах]]. [[31 ліпеня]] былі вызначаны савецкія ўмовы мірных перагавораў з Польшчай. Расія адмаўлялася ад англійскага пасрэдніцтва і перагавораў з Польшчай да паражэння [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]] пад [[горад Варшава|Варшавай]] у жніўні [[1920]], якое прывяло да пералому ў вайне і, урэшце, перамогі Польшчы. Прадугледжвалася ўстанаўленне перамір’я і граніцы па «лініі Керзана», скарачэнне польскай арміі да 50 тыс. чал., узбраенне рабочых, правядзенне аграрнай рэформы і інш. У той жа дзень на занятай ад польскіх войск тэрыторыі Беларусі была паўторна абвешчана незалежная [[Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі|Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі]]. У Дэкларацыі адзначалася, што рэспубліка «вызначае сваю заходнюю граніцу па этнаграфічнай граніцы паміж Беларуссю і буржуазнымі дзяржавамі, якія прымыкаюць да яе». [[3 жніўня]] Вялікабрытанія накіравала ноту ўраду РСФСР, у якой патрабавала спыніць наступленне савецкіх войск на этнічных граніцах Польшчы. У адказ у ноце ўрада РСФСР сцвярджалася гатоўнасць весці перагаворы непасрэдна з Польшчай. [[7 жніўня]] польскі ўрад пагадзіўся на перагаворы з савецкім бокам. Але [[10 жніўня]] адмовіўся ад іх, бо савецкія ўмовы быццам бы парушалі суверэнітэт Польшчы і дапускалі ўмяшанне ў яе ўнутраныя справы. Наступленне РСЧА ў 1-й палове жніўня 1920 г. і перанясенне фронту пад [[Варшава|Варшаву]] змянілі намеры аб заключэнні міру. Палітбюро [[Цэнтральны Камітэт КПСС|ЦК РКП(б)]] паставіла перад РСЧА задачу «разбіць панскую Польшчу», зрабіць яе савецкай і тым самым разбурыць версальскую сістэму, у якую Польшча ўваходзіла адным з асноўных элементаў. Аднак паражэнне РССЧА ў [[Варшаўская бітва (1920)|бітве на Вісле]] пад Варшавай прывяло да пералому ў вайне на карысць Польшчы. У новых умовах [[У. І. Ленін]] і палітычнае кіраўніцтва РСФСР дзеля заключэння міру гатовы былі ісці на значныя тэрытарыяльныя ўступкі. == Перамовы == [[Image:Caricature for Riga Peace 1921.png|thumb|300px|Карыкатура, 1921 г.]] Перагаворы пачаліся ў [[Мінск]]у [[17 жніўня]] [[1920]] г., калі польская армія перайшла ў контрнаступленне. У хуткім часе яны былі перанесены ў [[Рыга|Рыгу]]. Пытанні аб папярэдніх умовах міру і тэрытарыяльных уступках Польшчы абмяркоўваліся на самым высокім узроўні савецкага кіраўніцтва — асноўныя палажэнні прэлімінарнага міру разгледжаны [[22 верасня]] на IX канферэнцыі РКП(б). На наступны дзень [[Усерасійскі ЦВК]] прыняў заяву аб асновах пагаднення паміж РСФСР і Польшчай. У ёй падкрэслівалася, што РСФСР «безумоўна і без усякіх абмежаванняў прызнавала незалежнасць і суверэннасць Польшчы, Украіны, Беларусі, Літвы» і прапаноўвала пацвердзіць незалежнасць Беларусі, Украіны і Літвы. Была прапанавана граніца па р. [[Шчара]], [[Агінскі канал|Агінскім канале]], рэках [[Ясельда]], [[Стыр]] і далей па граніцы паміж Расіяй і [[Галіцыя]]й. Ленін раіў савецкай дэлегацыі на мірных перагаворах, каб у выпадку неабходнасці яна ішла далей насустрач патрабаванням Польшчы. У верасні 1920 польская дэлегацыя атрымала сакрэтную дырэктыву ад [[Савет абароны дзяржавы|Савета абароны дзяржавы]] — «дагавор павінен увасобіць ідэю заканчэння векавой барацьбы паміж Польшчай і Расіяй за спрэчныя землі». Перагаворы працягваліся з [[21 верасня]] [[1920]] г. у [[Рыга|Рызе]]. [[25 верасня]] Польшча прызнала паўнамоцтвы дэлегацыі [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Украінскай ССР]]. Аднак дэлегацыя Беларускай ССР такога прызнання з польскага боку не атрымала, хоць і была ў Рызе з [[18 верасня]]. Расійска-ўкраінская дэлегацыя прапанавала праект перамір’я і прэлімінарных умоў міру. Да пачатку кастрычніка польскія войскі энаходзіліся на лініі [[Нарач (возера)|воз. Нарач]]—мяст. [[Койданава]]—в. [[Случ (прыпыначны пункт)|Случ]]—Князь. Урад РСФСР настойваў на тэрміновым заключэнні дагавора, каб не рыхтавацца да зімовай ваеннай кампаніі. ольская дэлегацыя прапанавала устанавіць ўсходнія граніцы Беларусі па лініі этнаграфічнага рассялення беларусаў, а заходнія прыкладна па лініі Керзана, вывесці савецкія і польскія войскі на 25 вёрст ад устаноўленых межаў і самавызначэнне Беларусі на аснове плебісцыту, г. зн. стварэнне буфера паміж Польшчай і Расіяй. Расійскі бок гэты варыянт не задаволіў<ref>Паміж Усходам і Захадам: Станаўленне дзяржаўнасці і тэрытарыяльнай цэласнасці Беларусі (1917—1939 гг.) / У. Ф. Ладысеў, П. І. Брыгадзін. — Мн.: БДУ, 2003. — 307 с. — С. 136.</ref>. [[12 кастрычніка]] падпісаны дагавор аб перамір’і і прэлімінарных умовах міру. Перамір’е на фронце наступіла [[19 кастрычніка]]. Прэлімінарны мір быў вынікам кампрамісу — Польшча атрымлівала захопленыя амаль палову Беларусі і частку Украіны. Пад націскам польскіх дыпламатаў у 1-м артыкуле дагавора было запісана: «Расія і Украіна адмаўляюцца ад усякіх правоў і дамаганняў на землі, якія размешчаны на захад ад гэтай граніцы». У артыкулах дагавора былі замацаваны тэрытарыяльныя, ваенныя, палітычныя і эканамічныя пытанні бакоў, якія вялі перагаворы. Дагавор меў палажэнні аб узаемным прызнанні незалежнасці Беларусі і распаўсюджанні на яе ўсіх абавязацельстваў і правоў, якія прадугледжваліся дагаворам. Беларускія дэлегацыі ні ад БССР, ні ад [[БНР]] не ўдзельнічалі ў падрыхтоўцы і падпісанні дагавора. [[Рада БНР|Рада]] і [[Урад БНР|ўрад БНР]] настойліва дамагаліся ўдзелу ў польска-расійска-ўкраінскіх перагаворах. [[10 красавіка]] Савету паслоў у [[Парыж]]ы, кіраўнікам знешнепалітычных ведамстваў РСФСР і Польшчы была накіравана тэлеграма, у якой ставілася пытанне аб удзеле дэлегацыі БНР у мірных перагаворах. У адным з 26 мемарандумаў, накіраваных да сярэдзіны лютага 1921 г. урадам вядучых еўрапейскіз дзяржаў, [[Вацлаў Ластоўскі|В. Ластоўскі]] заяўляў, што «ні Расія, ні Польшча не правамоцны гаварыць аб будучыні Беларусі». Але краіны Антанты не прыслухаліся да голасу кіраўніка ўрада БНР — іх сімпатыі былі на баку Польшчы. Аднак не толькі Польшча выступала супраць удзелу беларускіх дэлегацый у перагаворах. Расійскае кіраўніцтва таксама не было зацікаўлена ў тым, каб у перамовах удзельнічалі прадстаўнікі Беларусі і з боку БССР, і з боку БНР. Бо ў Рызе магла ўзнікнуць сітуацыя (паводле сцвярджэння Чычэрына), калі беларуская дэлегацыя (у любым складзе) магла разбурыць дыпламатычныя камбінацыі не толькі РСФСР, у складзе якой заставаліся этнічныя беларускія землі Віцебшчыны, Магілёўшчыны і Гомельшчыны, але і Польшчы, якая адмаўляла неабходнасць вяртання да БССР «польскай і літоўскай Беларусі». У сувязі з гэтым [[Ваенна-рэвалюцыйны камітэт БССР|ВРК БССР]] яшчэ [[10 верасня]] [[1920]] г. выдаў РСФСР мандат на вядзенне мірных перагавораў з Польшчай. Кіраўнік расійскай дэлегацыі на перагаворах [[Адольф Абрамавіч Ёфэ|А. А. Ёфэ]] лічыў мэтазгодным, каб прадстаўнік Беларусі прысутнічаў у Рызе ў якасці «кансультанта ці эксперта». Кіраўнік дэлегацыі БССР [[А. Р. Чарвякоў]], які ў 2-й палове верасня—пачатку кастрычніка 1920 г. быў у Рызе, ставіў перад Іофе пытанне аб допуску беларускай дэлегацыі на перагаворы, але Іофе адмовіў ёй у гэтым, спаслаўшыся на ўказанні [[ЦК КПСС|ЦК РКП(б)]]. Пасля чаго Чарвякоў пісаў у [[Мінск]], «што Беларусь у перагаворах удзелу не прымае ні пад якім выглядам», бо яе падзел ужо прадвырашаны, а яго «добрае беларускае імя будзе скампраметавана навекі». [[II Усебеларускі з’езд Саветаў|Другі Усебеларускі з’езд Саветаў]], разгледзеўшы пытанне аб удзеле БССР у Рыжскіх перагаворах, пацвердзіў мандат ВРК БССР з пашырэннем яго прадстаўнічых паўнамоцтваў. Размова ішла аб праве «ўстанаўлення ад імя ССРБ граніц, заключэння міру і звязаных з заключэннем міру дагавораў эканамічных, аб абмене ваеннапалоннымі і іншых». З’езд ратыфікаваў дагавор аб перамір’і і пралімінарных умовах міру. == Умовы дагавора == Рыжскі мірны дагавор быў падпісаны дэлегацыямі Польшчы, РСФСР і УССР у Рыжскім палацы Шварцкопф на [[Польская мова|польскай]], [[Руская мова|рускай]] і [[Украінская мова|ўкраінскай мовах]]. Ад імя Савецкай Беларусі дагавор падпісала РСФСР, што і было адзначана ў яго прэамбуле. Ён складаўся з 26 артыкулаў і 10 дадаткаў. Рыжскі мірны дагавор узаконіў захоп Польшчай значнай часткі беларускіх і ўкраінскіх зямель. Дэмакратычны прынцып права беларускай нацыі на нацыянальна-тэрытарыяльнае самавызначэнне ў этнічных межах з маўклівай згоды вядучых еўрапейскіх краін быў праігнараваны польскім бокам. РСЧА і савецкая дыпламатыя не змаглі адстаяць справядлівыя этнічныя межы Беларусі. Прыняўшы польскія ўмовы міру, савецкі ўрад Расіі не змог абараніць пракламаваныя ім прынцыпы нацыянальна-дзяржаўнага самавызначэння народаў і адстаяць асноватворныя палажэнні міжнароднай падітыкі. Дагаворныя бакі пацвердзілі незалежнасць БССР. Згодна з 2-м артыкулам дагавора савецка-польская граніца ўстанаўлівалася значна далей на усход ад «лініі Керзана». Да Польшчы адыходзіла [[Заходняя Беларусь]], тэрыторыя якой складала 113 тыс. км з насельніцтвам 4,6 млн. чал. (1931). Паводле дагавора бакі абавязваліся паважаць дзяржаўны суверэнітэт адзін аднаго, адмаўляліся ад умяшання ва ўнутраныя справы, варожай прапаганды, пагаджаліся не дапускаць на сваіх тэрыторыях утварэння і знаходжання арганізацый і груп, дзейнасць якіх магла быць скіравана супраць аднаго з бакоў. Польшча абавязвалася прадаставіць беларусам, рускім і ўкраінцам усе правы, якія забяспечвалі б свабоднае развіццё культуры, мовы і веравызнання. Такія ж правы прадастаўляліся палякам на тэрыторыі РСФСР, БССР і УССР. Бакі ўзаемна адмаўляліся ад патрабаванняў вярнуць расходы і страты, панесеныя ў час вайны. Кожны з бакоў прадастаўляў грамадзянам поўную амністыю за палітычныя злачынствы. РСФСР і УССР пагадзіліся вярнуць Польшчы розныя ваенныя трафеі, вывезеныя з Польшчы са студзеня [[1772]] г., а таксама архівы, бібліятэкі і іншыя культурныя каштоўнасці, вывезеныя з Польшчы ў Расію ў час [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]. Польшча вызвалялася ад адказнасці за даўгі і іншыя абавязацельствы былой Расійскай імперыі. Расія павінна была выплаціць Польшчы 30 млн. руб. золатам за ўклад апошняй у расійскую эканоміку. У далейшым савецкія выплаты па дагаворы рабіліся інструментам міжнароднага ціску, напрыклад, пры спробе заключэння савецка-польскіх гандлёвых пагадненняў ([[1925]] г.)<ref>Цынкевіч, В. М. Беларуска-польскія гандлёва-эканамічныя сувязі ў 1923—1939 гг. // Белорусский журнал международного права и международных отношений. — 2002. — № 2. — С.</ref>.Дыпламатычныя адносіны паміж дзяржавамі ўстанаўліваліся неадкладна пасля падпісання дагавора. Дадаткі да дагавора рэгулявалі эканамічныя і прававыя пытанні. Дагавор падпісалі ад імя РСФСР, БССР і УССР Іофе, [[Якуб Ганецкі|Я. Ганецкі]], [[Эмануіл Іёнавіч Квірынг|Э. І. Квірынг]], [[Юрый Міхайлавіч Кацюбінскі|Ю. М. Кацюбінскі]], [[Леанід Леанідавіч Абаленскі|Л. Л. Абаленскі]], ад урада Польшчы — [[Ян Домбскі|Я. Домбскі]], [[Станіслаў Каўзік|С. Каўзік]], [[Э. Ляховіч (1921)|Э. Ляховіч]], [[Генрых Страсбургер|Г. Страсбургер]], [[Леан Васілеўскі|Л. Васілеўскі]]. Дагавор быў ратыфікаваны Прэзідыумам Усерасійскага ЦВК 14 красавіка 1921 г., Ю. Пілсудскім на падставе паўнамоцтваў, дадзеных сеймам, — 16 красавіка 1921 г., ЦВК УССР — 17 красавіка 1921 г. Абмен ратыфікацыйнымі граматамі адбыўся ў [[Мінск]]у 30 красавіка 1921 г. Усходнюю граніцу Польшчы, вызначаную дагаворам, дзяржавы Антанты афіцыйна прызналі толькі ў [[1923]] г. == Эпілог == Польскі і савецкі ўрады РСФСР, УССР і БССР сістэматычна парушалі абавязацельствы не весці варожую прапаганду, не дапускаць на сваіх тэрыторыях утварэння і знаходжання арганізацый і груп, дзейнасць якіх была скіравана супраць дзяржаў, што падлісалі дагавор. Польскія ўлады ўстанавілі ў Заходнея Беларусі жорсткі рэжым сацыяльнага, нацыянальнага і рэлігійнага прыгнёту. Дагавор дзейнічаў да пачатку [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] і [[Уз’яднанне Заходняй Беларусі з БССР|ўз'яднання Зах Беларусі з БССР]]. == Рэакцыя == Супраць падрыхтоўкі і падпісання дагавора катэгарычна выступілі [[Беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў]] (БПС-Р), кіраўніцтва БНР, а таксама прадстаўнікі нацыянальнай інтэлігенцыі БССР. [[25 сакавіка]] [[1921]] г. [[урад БНР]] прыняў зварот «Усяму культурнаму свету», у якім падпісанне дагавора характарызавалася як ганебны праступак і «кашмарная насмешка над дэмакратыяй і яе ідэаламі». Урад БНР заявіў, што дагавор ніколі не будзе прызнаны беларускім народам і ён «будзе бароцца да канца за сваю незалежнасць і непадзельнасць». У адозве ЦК БПС-Р «Да лепшых сыноў польскай нацыі» прагрэсіўныя дэмакраіычныя сілы Польшчы заклікаліся да выступлення супраць несправядлівага ў адносінах да Беларусі міру. У ёй празорліва гаварылася: «Ведайце і памятайце, што раскрыжаваны вамі беларускі народ уваскрэсне, але толькі ганьба няпраўды і крыві ляжа на вас і сыноў вашых». Напярэдадні падпісання дагавора [[ЦБ КП(б)Б]] санкцыянавала рэпрэсіі Надзвычайнай камісіі (ЧК) супраць БПС-Р, якая выступала за аднаўленне БССР на ўсёй этнічнай тэрыторыі. У БССР былі арыштаваны 860 актывістаў партыі беларускіх эсэраў і больш за 60 дзеячаў [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (1918—1924)|Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі]] і [[Беларуская партыя сацыялістаў-федэралістаў|Беларускай партыі сацыялістаў-федэралістаў]]. [[Першая Усебеларуская канферэнцыя]] ([[1921]] г., [[Прага]]) прыняла рэзалюцыю «Аб Рыжскім трактаце». У ёй гаварылася, што беларускі народ вёў, вядзе і будзе весці змаганне за незалежнасць і непадзельнасць Беларусі. Усе актыўныя беларускія сілы заклікаліся да рашучай рэвалюцыйнай барацьбы супраць падзелу Беларусі, ворагам беларускага народа лічыўся кожны, хто згодзіцца прызнаць дагавор. Рыжскі мір не прызнала і [[Другая Усебеларуская канферэнцыя]] ([[1925]] г., [[Берлін]]). На грабежніцкі дагавор адгукнуліся разам з палітычнымі дзеячамі і беларускія пісьменнікі [[Я. Купала]], [[Я. Колас]], [[У. Дубоўка]], [[А. Дудар]]. Яны выступілі ў друку з творамі, якія асуджалі яго. {{цытата|Такі палітычны падзел Беларусі не абапіраецца ні на якія геаграфічныя асновы. Межы праведзены па жывому целу Беларусі...<ref>Смоліч, А. Геаграфія Беларусі / Паслясл. А. Ліса; Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны. — Мн.: Беларусь, 1993. — 374 с. — С. 7. — ISBN 5-338-01035-6.</ref>}} — пісаў вядомы беларускі навуковец і нацыянальны дзеяч Аркадзь Смоліч. {{зноскі}} == Літаратура == * Бародзіч, С., Міхнюк, У. Рыжскі мірны дагавор / Святлана Бародзіч, Уладзімір Міхнюк // * Борьба трудящихся Западной Белоруссии за социальное и национальное освобождение и воссоединение с БССР: документы и материалы: [в 2 т.] / Ин-т истории партии при ЦК КПБ, Филиал Ин-та марксизма-ленинизма при ЦК КПСС, Ин-т истории АН БССР, Архивное управление при Совете Министров БССР. Т. 1: 1921—1929 гг. — Мн.: Госиздат БССР, 1962. — 620 с. * Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 5. Беларусі у 1917—1945 гг. / Рэдкал. М. Касцюк і інш. — Мн.: Экаперспектыва, 2006. — С. 117—121. * Документы и материалы по истории советско-польских отношений. Т. 2—3. — М., 1964—1965. * Документы внешней политики СССР. Т. 3. — М., 1959. — С. 618. * Дуж-Душэўскі, К. Беларусь і Рыжскі мір // Спадчына. — 1995. — № 6. — С. * Знешняя палітыка Беларусі: Зборнік дакументаў і матэрыялаў. Т. 1 (1917—1922). — Мн.: [[БелНДІДАС]]. — 398 с. * История внешней политики СССР. Ч. 1. — М., 1966. * Ладысеў У. Ф. Рыжскі мірны дагавор: перамога савецкай дыпламатыі ці паражэнне // Беларускі Гістарычны Часопіс. — 2001. — № 3. — С. 23-29. * Мирный договор между Россией и Украиной, с одной стороны, и Польшей — с другой // Спадчына. — 1993. — № 4. — С. 12 — 22. * Михутина, И. В. Польско-советская война 1919—1920: (Ранее не опубликованные документы и материалы). Ч. 1—2. — М., 1994. * Ольшанский, П. Н. Рижский договор и развитие советско-польских отношений, 1921—1924. — М., 1974. * Пічэта, У. Польска-савецкія адносіны і Рыжскі мір // Полымя. — 1928. — № 4. — С. * Рыжскі мірны дагавор 1921 г. І лёсы народаў Усходняй Еўропы: Матэрыялы міжнар навук.-тэарэт. Канф. (Мінск, 16-17 сакавіка 2001 г.) — Мн., 2001. == Спасылкі == * [http://poland1939.ru/node/539 Тэкст дагавора]{{ref-ru}} * [http://www.brestobl.com/nasel/naselen/dok/1921/index.html Тэкст дагавора]{{ref-ru}} * [http://www.konflikty.pl/artykul-tekstyzrodlowe-509.html Тэкст дагавора] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100107043435/http://www.konflikty.pl/artykul-tekstyzrodlowe-509.html |date=7 студзеня 2010 }}{{ref-pl}} * [https://svabod1.azureedge.net/a/31155516.html «Павінна застацца ў расейскай сфэры ўплыву». Як 100 год таму ў Рызе падзялілі Беларусь] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210318050939/https://svabod1.azureedge.net/a/31155516.html |date=18 сакавіка 2021 }} * [https://www.svoboda.org/a/31156448.htmlhttps://www.svoboda.org/a/31156448.html Рижский "распил". Как Пилсудский и Ленин поделили восток Европы]{{Недаступная спасылка}} * [http://forsecurity.org/ryzhski-mirny-dagavor-uklyuchac-minsk-i-usyu-minshchynu-u-sklad-polshchy-ci-ne Рыжскі мірны дагавор: ўключаць Мінск і ўсю Міншчыну ў склад Польшчы ці не?] {{Бібліяінфармацыя}} {{Польска-савецкая вайна}} [[Катэгорыя:Міжнародныя дагаворы Польшчы]] [[Катэгорыя:Міжнародныя дагаворы РСФСР]] [[Катэгорыя:Міжнародныя дагаворы Украіны]] [[Катэгорыя:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Падзеі 18 сакавіка|1921]] [[Катэгорыя:Сакавік 1921 года|18]] [[Катэгорыя:Мірныя дагаворы]] [[Катэгорыя:1921 год у Рызе]] [[Катэгорыя:1921 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:1921 год у Польшчы]] mukhflj155phqnz10pmy0p7j8ym5usw 0 15327 4192146 4126910 2022-08-22T20:39:22Z Bk1949 50943 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} {{Цёзкі2|Панчанка}} '''Пі́мен Емялья́навіч Па́нчанка ''' ({{ДН|23|8|1917}}, [[Рэвель]], [[Эстляндская губерня]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|2|4|1995}}, [[Мінск]]) — [[народны паэт Беларусі]]. Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Янкі Купалы (1959) за «Патрыятычную песню», Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1967) за кнігу вершаў «Пры святле маланак», [[Дзяржаўная прэмія СССР|Дзяржаўнай прэміі СССР]] (1981) за кнігу вершаў «Где ночует жаворонок» (Масква, 1979). == Біяграфія == Нарадзіўся 23 жніўня 1917 года ў [[Рэвель|Рэвелі]] (зараз — Талін, сталіца Эстоніі), якая на той час уваходзіла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Бацькі — бедныя сяляне, у пошуках заробку выехалі ў [[Прыбалтыка|Прыбалтыку]]. Ваенныя цяжкасці, адсутнасць у хаце гаспадара, які быў у войску, ускладнілі і без таго нялёгкае жыццё салдаткі Дар’і Факееўны Панчанка. З двума дзецьмі на руках ёй было цяжка ў чужым горадзе, і жанчына ў [[1920]] годзе падалася да сваёй маці. Там, у [[Бягомль|Бягомлі]], прайшлі дзіцячыя і раннія юнацкія гады паэта. У 1933 годзе сям’я Панчанкаў пераехала ў [[Бабруйск]], і Пімен пачаў працаваць на мясцовым дрэваапрацоўчым камбінаце рабочым, а затым паступіў на настаўніцкія курсы. Пасля іх заканчэння працаваў у пачатковай, сямігадовай, сярэдняй школах у Бабруйскім і Кіраўскім раёнах (1934—1939). Адначасова вучыўся завочна на філалагічным факультэце [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка|Мінскага настаўніцкага інстытута]], які скончыў у 1939 годзе. У 1946 г. паэт дэмабілізаваўся. Закончыўся адзін з вызначальных этапаў у жыцці і творчай біяграфіі паэта. Ён вяртаецца ў Мінск і пачынае працаваць у часопісе [[Вожык, часопіс|«Вожык»]], пазней перайшоў у газету [[Літаратура і мастацтва (1932)|«Літаратура і мастацтва»]]. Пяць гадоў (1953—1958) рэдагаваў альманах «Советская Отчизна» (цяпер [[Нёман (1945)|«Нёман»]]). З 1966 г. паэт пачынае працаваць сакратаром праўлення [[Саюз пісьменнікаў БССР|Саюза пісьменнікаў БССР]]. Прыкметнай з’явай у літаратурным жыцці Беларусі стала і кніга вершаў Панчанкі «Пры святле маланак» (1966, Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Я. Купалы 1968). Пачынаючы з гэтай кнігі, светаразуменне паэта становіцца больш заглыбленым, па-філасофску засяроджаным, разважлівым. Паэтычныя зборнікі П. Панчанкі «Снежань» (1972), «Крык сойкі» (1976), «Вячэрні цягнік» (1977) насычаны непакоем, роздумам над глабальнымі праблемамі сучаснасці, над будучыняй чалавецтва. У іх гучыць гарачая любоў да роднай зямлі, да чалавека працы. З 1972 г. цалкам аддаецца творчай дзейнасці, спалучаючы яе з абавязкамі дэпутата [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. У 1973 г. Пімену Панчанка было нададзена ганаровае званне [[Народны паэт Беларусі|народнага паэта Беларусі]]. Памёр 2 красавіка 1995 года ў Мінску. Пахаваны ў [[Мінск]]у на [[Усходнія могілкі|Усходніх могілках]]. == Творчасць == Пісаць Пімен Панчанка пачаў яшчэ ў юнацтве. Упершыню апублікаваў свае вершы («Ураджайнае» і «Моладзі») у 1934 г. у альманаху «Ударнікі». Як паэт ён пачаўся з лірыкі, аб чым сведчаць яго першыя зборнікі «Упэўненасць» (1938) і «Вераснёвыя сцягі» (1940). У іх знайшоў адлюстраванне рамантычна-ўзнёслы настрой мастака. Паэт услаўляе хараство і багацце роднай зямлі, заваёвы сацыялізму. Паэтычную сталасць П. Панчанку прынеслі вершы, напісаныя ім у час вайны. З верасня [[1939]] г. да студзеня [[1946]] г. у [[Савецкая Армія|Савецкай Арміі]] — спецыяльны карэспандэнт, пісьменнік у армейскіх і франтавых газетах. На франтавых дарогах ён бачыў кроў, смерць, балюча перажываў трагедыю беларускага народа. Яго ваенныя радкі прасякнуты верай у перамогу над ворагам, суперажываннем, спагадай да чужога гора. Прымаў удзел у паходзе [[РСЧА|Чырвонай Арміі]] ў [[Заходняя Беларусь|Заходнюю Беларусь]]. Пазней быў Бранскі, а затым — Калінінскі франты, дзе Пімену Панчанка даручылі працу на франтавой газеце «За свабодную Беларусь» і ў сатырычным часопісе «Партызанская дубінка». Адсюль паэт быў пераведзены на Паўночна-Заходні фронт пад [[Старая Руса|Старую Русу]] і працаваў там у газеце «Героический штурм». У 1944 г. штаб, дзе служыў Пімен Панчанка, перакінулі ў [[Іран]]. Яшчэ два доўгія гады паэт быў адарваны ад Радзімы. Думкамі, пачуццямі, клопатамі, аднак, знаходзіўся на Беларусі, якая была ўжо вызвалена ад фашыстаў. У Іране быў створаны Піменам Панчанкам вядомы цыкл вершаў «Іранскі дзённік». Адным з лепшых твораў таго часу не толькі ў беларускай, але і ўсёй савецкай паэзіі стаў верш П. Панчанкі «Сінія касачы». Ваенныя ўражанні паэта склалі зборнікі «Дарога вайны» (1943), «Далёкія станцыі» (1945), «Гарачыя вятры» (1947). Ваенная тэма не пакідала паэта на працягу ўсяго яго творчага лёсу. У розныя гады ён напісаў шмат моцных па сіле эмацыянальнага ўздзеяння вершаў на гэту тэму («Апельсіны», «Кавуны», «Камсамолец з Расоншчыны», «Іх вечныя агні», «Горкая гордасць»). У пасляваеннай паэзіі П. Панчанкі часцей гучаць грамадзянскія матывы: барацьба за мір, услаўленне сацыялістычнага ладу, палёты ў космас, інтэрнацыянальныя сувязі. Адзін за другім выходзяць зборнікі паэта «За шчасце, за мір» (1950), «Шырокі свет» (1955), «Кніга вандраванняў і любові» (1959), «Нью-Ёркскія малюнкі» (1960), «Тысяча небасхілаў» (1962). Напісаная ў гэтыя гады лірыка-публіцыстычная паэма «Патрыятычная песня», у якой паэт выказваў шчырае прызнанне ў любві да Радзімы, да людзей, была ў 1959 г. узнагароджана Літаратурнай прэміяй імя Янкі Купалы. У сваіх творах Пімен Панчанка — шчыры патрыёт Беларусі, нястомны змагар за захаванне прыроды, за культываванне ў грамадстве высокіх маральных ідэалаў, выкрывальнік партыйнай і ўрадавай бюракратыі. У яго вершах спалучаецца лірызм з публіцыстычным напалам. Пімен Панчанка становіцца адным з папулярных паэтаў у СССР і свету. Паэт і сам актыўна займаецца перакладам. Перакладаў на беларускую мову творы [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]], [[М. Нагнібеда|М. Нагнібеды]], [[Яніс Райніс|Я. Райніса]], [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылера]] і інш. У 1981 г. за зборнік «Дзе начуе жаваранак?» Пімену Панчанку была прысуджана [[Дзяржаўная прэмія СССР]]. Другая палова 1980-х — пачатак 1990-х гг. былі ў жыцці паэта ці не самымі цяжкімі. Даймалі шматлікія хваробы. Ён амаль што не выходзіў з бальніцы. Пачаліся і матэрыяльныя нястачы. Найбольш мучыў душэўны боль. Настаў час падводзіць вынікі, і Пімен Панчанка пачынае бескампрамісны суд над самім сабою. Цяжка знайсці ва ўсім былым [[СССР]] і [[БССР]] другога такога паэта, хто быў бы здольны ўзяць усю віну на сябе за тое бязладдзе ў Беларусі канца 1980-х гг., хто б так шчыра каяўся, хоць асабіста ні ў чым не быў вінаваты. У творчасці паэта ўзмацніліся публіцыстычнасць, палемічная вастрыня, сатырычны пафас. Вершы грамадзянскага гучання склалі зборнікі «І вера, і вернасць, і вечнасць» (1986), «Прылучэнне» (1987), «Горкі жолуд» (1988), «Неспакой» (1988), «Высокі бераг» (1993). Вялікі грамадзянскі рэзананс выклікала ў свой час «Паэма сораму і гневу». Пасля смерці паэта (2 красавіка 1995 г.) з друку выйшлі яго кнігі «Зямля ў мяне адна» (1996) і «Жытнёвы звон» (2002), у якіх сабраны творы розных гадоў. П. Панчанку належаць шматлікія публіцыстычныя артыкулы і [[эсэ]], успаміны пра вядомых беларускіх пісьменнікаў і падзеі літаратурнага жыцця. Паэт і публіцыст, крытык і перакладчык П. Панчанка шмат зрабіў для беларускай літаратуры, але асноўнае ў яго творчай спадчыне — яго вершы, якія былі выразнікамі дум і спадзяванняў эпохі, вершы, у якіх ніколі не было фальшу, а заўсёды адлюстроўвалася багатая гама чалавечых пачуццяў. == Творы == [[File:panchanka 3.jpg|thumb|Першы паэтычны зборнік «Упэўненасць», 1938]] * Першыя вершы з’явіліся ў 1934 г. у кіраўскай раённай газеце «Кіравец» і альманаху «Ударнікі». * Аўтар зборнікаў паэзіі: ** «Упэўненасць» (1938), ** «Вераснёвыя сцягі» (1940) (зборнік), ** «Трывожныя зарніцы» быў падрыхтаваны да друку і згарэў у час вайны), ** «Тебе, Беларусь!» (апублікаваны ў Маскве ў перакладзе на рускую мову, 1942), ** «Дарога вайны» (Масква, 1943), «Далёкія станцыі» (1945), «Гарачыя вятры» (вершы і паэмы, 1947), ** «Вершы» (1948), «Прысяга» (1949), ** «За шчасце, за мір!» (1950), ** «Вершы і паэмы» (1952), ** «Шырокі свет» (1955), ** «Выбраныя творы» (1956), ** «Гарачы лівень» (гумар і сатыра, 1957), ** «Кніга вандраванняў і любові» (1959), ** «Нью-Ёркскія малюнкі» (1960), «Тысяча небасхілаў» (1962), ** «Чатыры кантыненты» (вершы і паэмы, 1964), ** «Пры святле маланак» (1966), ** «Размова з наследнікамі» (вершы і паэма, 1967), ** «Снежань» (1972), «Вершы» (1973), ** «Выбранае» (1975), «Крык сойкі» (1976), ** «Вячэрні цягнік» (1977), ** «Лірыка» (1980), ** «Млечны Шлях» (1980), ** «Маўклівая малітва» (1981), ** «Дзе начуе жаўранак» (1983), ** «Сіні ранак» (1984), ** «Лясныя воблакі» (1985), ** «І вера, і вернасць, і вечнасць» (1986), ** «Прылучэнне» (вершы і паэма, 1987), ** «Горкі жолуд» (1988), ** «Неспакой» (1988), ** «Высокі бераг» (1993), ** «Зямля ў мяне адна» (1996). * Многія вершы пакладзены на музыку. Выйшлі Зборы твораў у 2-х (1959), у 3-х (1967—1971), у 4-х тамах (1981—1983). * Выдаў кнігу літаратурна-крытычных артыкулаў «На паэтычным небасхіле» (1977). * Пераклаў на беларускую мову паасобныя творы Ф. Шылера («[[Разбойнікі, п'еса|Разбойнікі]]»), А. Міцкевіча, Я. Райніса, А. Пракоф’ева, А. Суркова, Т. Масэнкі, Б. Чалага, паэму М. Нагнібеды «Матулям з Расой» і інш. == Памяць == * Імя П. Панчанкі носіць [[Вуліца Пімена Панчанкі, Мінск|вуліца ў Мінску]]. * Школа N199 імя П.Панчанкі г. Мінска === У філатэліі === <center><gallery> File:140 (100 hadoŭ z dnia naradžennia Pimiena Pančanki).jpg|[[Канверт з арыгінальнай маркай]] [[Беларусь|Беларусі]], прысвечаны 100-годдзю з дня нараджэння Пімена Панчанкі ([[2017]]). File:140 (100 hadoŭ z dnia naradžennia Pimiena Pančanki) - Special postmark.png|[[Спецыяльны паштовы штэмпель]] [[Беларусь|Беларусі]], прысвечаны 100-годдзю з дня нараджэння Пімена Панчанкі ([[2017]]). </gallery></center> {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская мова : энцыклапедыя — Мінск, 1994. * Беларускія пісьменнікі (1917—1990) — Мінск, 1994. * Беларускія пісьменнікі : біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. Т. 4. — Мінск, 1994. * {{Крыніцы/БелЭн|12|Панчанка Пімен|Бечык В. Л., Гарэлік Л. М.|56}} * Национальная Академия наук Беларуси : персональный состав. — Минск, 2003. * {{Крыніцы/ЭГБ|5|Панчанка Пімен|[[Любоў Гарэлік|Гарэлік Л.]]}} С. 401 * Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. У 5 т. Т. 4. — Мінск, 1987. == Спасылкі == {{навігацыя}} * [http://slounik.org/81241.html Біяграфія] — slounik.org * [https://zviazda.by/be/news/20220822/1661170229-ya-ne-staviu-perashkody-na-shlyahu-byaguchay-vady-narodnamu-paetu-belarusi Любіў Уітмена, лавіў шпіёнаў. Да 105-годдзя народнага паэта Беларусі Пімена Панчанкі ўзгадваем адметныя факты з яго біяграфіі] // 22 жніўня 2022 * [https://www.sb.by/articles/masheravu-ne-spadabalasya-shto-nas-nyama-balkona.html Воспоминания внука Пимена Панченко о деде (пачатак)] {{ref-be}} // 3 снежня 2014 * [https://www.sb.by/articles/u-vagone-kupala-skaza-yamu-chyta-chyta-.html Воспоминания внука Пимена Панченко о деде (заканчэнне)] {{ref-be}} // 5 снежня 2014 * [http://www.lgz.ru/article/1677/ Самый народный. ЮБИЛЕЙ. К 90-летию со дня рождения народного поэта Беларуси Пимен ПАНЧЕНКО] {{ref-ru}} // «Литературная газета», 2007 * [http://archives.gov.by/index.php?id=339502 П. Панчанка. Верш «Даты». Аўтограф. &#91;1973&#93; ] * [http://news.tut.by/culture/304269.html Рукапісы не гараць. Пімен Панчанка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120825052622/http://news.tut.by/culture/304269.html |date=25 жніўня 2012 }} * [https://csl.bas-net.by/personalii/64808/panchenko-pimen-emelyanovich/ Пімен Панчанка] ў базе даных «История белорусской науки в лицах» [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Панчанка Пімен}} [[Катэгорыя:Паэты Беларусі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Дзяржаўнай прэміі СССР]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Літаратуразнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Крытыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Пахаваныя на Усходніх могілках Мінска]] [[Катэгорыя:Народныя паэты Беларускай ССР]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 5-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 6-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] nc0c2x55kmb2s3nj744vcrmmfxlwgmb 0 16211 4192162 4143349 2022-08-22T21:19:43Z Piotr Strateg 121630 /* СМІ */ З 1 студзеня 2022 года газета "Ганцавіцкі час" цалкам перайшла ў анлайн. wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Ганцавічы |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Ганцавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1898]] |ранейшыя назвы = |статус з = 1973 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = |крыніца насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 1646 |паштовы індэкс = 225432 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 1 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 2115207314 }} {{значэнні|Ганцавічы (значэнні)}} '''Га́нцавічы'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Hancavičy}}) — горад у [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Ганцавіцкі раён|Ганцавіцкага раёна]], на [[Рака Цна, прыток Прыпяці|р. Цна]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Лунінец]]—[[Баранавічы]]. За 250 км ад [[Брэст]]а. Насельніцтва 13&nbsp;925 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Першыя згадкі === За 2-й паловы 19 ст. вёска Слуцкага павета Мінскай губерні, уладанне графа С. Чапскага. Назва маёнтка і вёскі пайшла ад [[Фальварак|фальварка]] Ганцавічы, аб якім згадваецца ў архіўных дакументах за 1773 год. Як з'явілася назва фальварка Ганцавічы пакуль не ўстаноўлена. Магчыма, фальварак існаваў яшчэ ў кан. 16 — пач. 17 ст., але дакладных звестак няма. === Пасёлак пры чыгунцы === Пасля пачатку будаўніцтва [[Палескія чыгункі|Палескіх чыгунак]] — атрымала статус [[мястэчка]]. 3 адкрыццём руху па Палескіх чыгунках (1884) і будаўніцтвам станцыі Ганцавічы ў яе ваколіцах пачынаецца прамысловая распрацоўка і перапрацоўка лесу, а таксама сыравіны па вытворчасці шкла. У 1888 ва ўрочышчы «Ельня» маёнтка Ганцавічы пры станцыі Ганцавічы пачынае будаўніцтва паравага лесапільнага заводе пінскі купец Вола Веніямін, якому было дазволена арэндаваць у графа Чапскага 1/2 дзесяціны зямлі. Завод размяшчаўся там, дзе цяпер (на 2008 год) у Ганцавічах знаходзіцца аўтобусная станцыя. У 1900—1902 сярэднегадавы гандлёвы абарот ад лясных аперацый і камісіянерскай дзейнасці складаў тут 40 тыс. рублёў. З дакументаў аб зацвярджэнні плана забудовы мястэчка пры станцыі Ганцавічы (24-30.10.1902) можна скласці ўяўленне аб тым дзе размяшчаўся першапачатковы пасёлак — ва ўрочыўшчы «Ельня» пры станцыі Ганцавічы Палескай чыгункі Круговіцкай воласці. Там жа маецца запіс, што пасёлак утварыўся ў 1898 годзе. Прычынай ўзнікнення, гаворыцца ў дакуменце, з'яўляецца пабудова завода Краеўскага і Столя, продаж лесу ў маёнтку Ганцавічы і Круговічы, а таксама ў маёнтку князя Радзівіла, размешчанага паблізу станцыі Ганцавічы і ўрочышча «Ельна». === У пачатку XX ст === {{вікіфікацыя}} У 1899, на тым месцы, дзе цяпер (на 2008 год) размяшчаецца хлебазавод і Дом піянераў і школьнікаў, ужо дзейнічаў шклозавод прамыславікоў В. Краеўскага і Столя, дзе выраблялася аконнае, люстэркавае і высакаякаснае бемскае шкло. Сярэднегадавы гандлёвы абарот у 1900—1902 гадах склаў тут 35 тысяч рублёў. У Ганцавічах адкрываюцца чатыры гуты, якія забяслечвалі шклозавод сыравінай. Толькі ў 1909 завод адправіў спажыўцам 45273 пуды (больш за 700 тон) вырабаў са шкла. У мястэчку працавалі таксама лесазаводы, піларамы, смалакурні і іншыя прадпрыемствы. Але асноўную частку сярод іх займалі дрэваапрацоўчыя заводы, паколькі край быў багаты запасамі высакаякаснай драўніны. На прылягаючай да станцыі тэрыторыі, паблізу ад заводаў, пачалі ўзводзіцца жылыя памяшканні для работнікаў чыгункі, лесапільнага завода, піларам, шклозавода, прадпрыемства сферы абслуговання. Такім чынам, пачало ўтварацца паселішча. У пратаколе Будаўнічага Аддзялення Мінскага Губернскага Праўлення «Аб зацвярджэнні плана праектуемага [[мястэчка]] Ганцавічы» ад 24.10.1902 запісана, што Паліцэйскае Упраўленне прадаставіла «прыгавор домагаспадароў Любашаўскага сельскага таварыства ад 6 чэрвеня 1902 года, якім яны план адобрылі сведчаць, што зямля, на якой мяркуецца адкрыццё мястэчка належыць графу [[Род Чапскіх|Гутэн-Чапскаму]]». I далей у гэтым пратакол даецца тлумачэнне: «Адкрыццё мястэчка пры станцыі Ганцавічы з-за аддаленасці гэтай мясцовасці ад гандлёвых цэнтраў для мясцовага насельніцтва неабходна, бо дае магчымасць насельніцтву Круговіцкай воласці [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] і Хатыніцкай [[Пінскі павет (Расійская імперыя)|Пінскага павета]] без цяжкасці рабіць збыт сваіх сельскагаспадарчых прадуктаў, жывёлы і набываць патрэбныя ў іх гаспадарцы прадметы лавачнага гандлю і сельскагаспадарчых прылад, а ў цяперашні час з-за адсутнасці ў раёне гэтых валасцей гандлёвага цэнтра жыхарам іх прыходзіцца ездзіць у бліжэйшае мястэчка Ляхавічы, якое стаіць ад станцыі Ганцавічы на адлегласці 40 вёрст, а ад іншых населеных пунктаў у значна далейшай адлегласці, што вясною і восенню вельмі цяжка з-за балоцістай глебы Круговіцкай і Хатыніцкай валасцей, таму адкрыццё мястэчка Ганцавічы з'яўляецца пажаданым, але ажыццяўленне гэтага можа быць дапушчана толькі ў тым выпадку, калі ўладальнік прыме на свой рахунак ўтрыманне ў праектуемым местэчку хаця б пешага ўрадніка, бо без гэтага нагляд за гэтым насельніцтвам будзе вельмі складаны; па-першае, так што там адкрыецца права яўрэйскага пасялення, а затым і таму, што мясцовасць гэтая знаходзіцца на самой ускраіне павета і ўраднік, у раёне якога яна знаходзіцца, загадвае дзвюма валасцямі…» I далей: «…прымаючы пад увагу, што гэты пан быў прад'яўлены мясцоваму сялянскаму таварыству і ўхвалены ім, Будаўнічае Аддзяленне Губернскага Праўлення мяркуе: план праектуемага мястэчка Ганцавічы зацвердзiць, аб чым і зрабіць надпіс на плане…»<ref name="Čapski"/>. Уладальнікам зямлі графам Чапскім пад мястэчка разам з зямлёй пад шклозаводам адводзілася 79 дзесяцін: пад забудову, рынкавую плошчу, вуліцы, агульны выган, могілкі. У паселішчы пры ст. Ганцавічы ў той час жыло 312 чалавек, у т.л. 96 яўрэяў. Займаліся яны рознага роду работамі на чыгунцы і на прадпрыемствах, гандлем дробнымі таварамі і лесаматэрыяламі, а таксама камісіянерствам па адпраўцы грузаў праз станцыю Ганцавічы. Быў у паселішчы адзін каменны і 85 драўляных будынкаў для жылля. === Міжваенная Польшча і СССР === З 1921 у складзе Польшчы. У Ганцавічах быў каталіцкі прыход, драўляны касцёл (1921), згарэўшы з большай часткай мястэчка ў 1934. Праваслаўнае насельніцтва распараджалася вялікай царквой, было дзве сінагогі, пошта, тэлеграф, паліцэйскі пост, урач і фельчар. Меліся гасцініцы Сачалава, Слуцкага, Ганцэвіча, Ліса і Вшэравіцкага (цана пакоя ў суткі ~1,5 злотага), быў рэстаран Красінскага (абед ~1 злоты), кафэ Грамбецкага. З 1939 — у [[БССР]]. Адміністрацыйнае становішча Ганцавічаў змянілася пасля захопу заходняй Беларусі камуністамі. 15 студзеня 1940 года быў утвораны Ганцавіцкі раён з цэнтрам у Ганцавічах, Ганцавічам быў нададзены статус гарадскога пасёлка. З 6 снежня 1973 года Ганцавічы — горад з колькасцю насельніцтва 6,9 тыс. чалавек<ref>[http://old.bankzakonov.com/d2008/time90/lav90314.htm Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 6 декабря 1973 г. О преобразовании городского поселка Ганцевичи Ганцевичского района Брестской области в город районного подчинения] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190321035308/http://old.bankzakonov.com/d2008/time90/lav90314.htm |date=21 сакавіка 2019 }}</ref>. На поўнач ад Ганцавічаў размешчаная [[РЛС Волга|РЛС «Волга»]]. <gallery widths="150" heights="150" caption="Ганцавічы на старых здымках" class="center"> Hancavičy, Rynak, Kaplica. Ганцавічы, Рынак, Капліца (3.05.1934).jpg|Рынак. Урачыстасці, {{nowrap|3.05.1934 г.}} Hancavičy, Rynak. Ганцавічы, Рынак (3.05.1934).jpg|Рынак. Урачыстасці, {{nowrap|3.05.1934 г.}} Hancavičy. Ганцавічы (1934).jpg|Мястэчка па пажары, 1934 г. Hancavičy, Rynak, Źviestavańnia. Ганцавічы, Рынак, Зьвеставаньня (1934).jpg|Пачатак будавання касцёла, 1934 г. </gallery><gallery widths="150" heights="150" class="center"> Hancavičy, Rynak, Źviestavańnia. Ганцавічы, Рынак, Зьвеставаньня (1935-39).jpg|Касцёл, да 1939 г. Hancavičy, Kaścielnaja. Ганцавічы, Касьцельная (1919-39).jpg|Касцельная вуліца, {{nowrap|да 1939 г.}} Hancavičy, Pieršaja. Ганцавічы, Першая (1930-39).jpg|Першая вуліца, да 1939 г. Hancavičy, Čyhunačnaja. Ганцавічы, Чыгуначная (15.04.1937).jpg|Чыгуначная вуліца, {{nowrap|15.04.1937 г.}} </gallery> == Забудова == === Вуліцы і плошчы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | 17 верасня вуліца || '''Першая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Гагарына вуліца || '''Другая''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кастрычніцкая вуліца || '''Касцельная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Матросава вуліца || '''Шпітальная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Трэцяя''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Чыгуначная''' вуліца<ref>Татаринов Ю. Города Беларуси в некоторых интересных исторических сведениях. Брестчина. — Минск, 2009.</ref> |} Гістарычны Рынак у наш час не мае афіцыйнай назвы. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:180 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:16000 ScaleMajor = unit:year increment:2000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1973 from:0 till:6900 bar:2006 from:0 till:14700 bar:2015 from:0 till:14043 bar:2016 from:0 till:13887 bar:2017 from:0 till:13925 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * [[XX стагоддзе]]: [[1973]] — 6,9 тыс. чал. * [[XXI стагоддзе]]: [[2006]] — 14,7 тыс. чал.; [[2015]] — 14&nbsp;043 чал.<ref name="2015-Estimate"/>; [[2016]] — 13&nbsp;887 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 13&nbsp;925 чал.<ref name="2017-Estimate"/> == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў і лясной прамысловасці. Гасцініца. == Культура == * [[Ганцавіцкі краязнаўчы музей]] * [[Ганцавіцкі раённы Дом рамёстваў]] * [[Касцёл Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Ганцавічы)|Касцёл Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі]] (1999) * [[Свята-Ціханаўская царква (Ганцавічы)|Свята-Ціханаўская царква]] (2000) == СМІ == * Газета [[«Ганцавіцкі час»]]. Недзяржаўнае выданне – інфармацыйнае інтэрнэт-выданне. Уваходзіць у склад [[Аб'яднаныя Масмедыі|«Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы „Аб'яднаныя Масмедыі“»]]. * Газета «Савецкае Палессе». Орган мясцовых улад. == Славутасці == [[Файл:Ганцавічы. Помнік Якубу Коласу.jpg|міні|Помнік Якубу Коласу]] * [[Помнік Якубу Коласу (Ганцавічы)|Помнік Якубу Коласу]] ([[2011]]) == Вядомыя асобы == * [[Максім Лынша]], беларускі лёгкаатлет * [[Віктар Ціханавіч Ерафеенка]] (нар. [[1946]]) — беларускі фізік * [[Яўген Мікалаевіч Добрышаў]] (нар. 1954) — ваенны дзеяч. Ганаровы грамадзянін г. Ашмяны (2006). == Гл. таксама == * [[Гарады Брэсцкай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> <ref name="Čapski">'''Для даведкі''': граф [[Род Чапскіх|Г.-Чапскі]] ў маёнтку Ганцавічы меў ва ўласнасці 5,3 тысячы дзесяцін зямлі (для параўнання: уладальнік маёнтка Агарэвічы Свяжынскі Карл Мацвеевіч меў 17,9 тысячы дзесяцін, а Патоцкая Яніна Тамашаўна, якая валодала Хатынічамі, Малькавічамі і Раздзялавічамі, мела ва ўласнасці 50,3 тысячы дзесяцін зямлі).</ref> <ref name="2015-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2015}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Hancavičy|Ганцавічы}} {{OSM relation|5602434|Ганцавічы}} * [http://www.gants-region.info/ Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал] * [http://ganc-chas.by/ Сайт газеты «Ганцавіцкі час»] {{Ганцавіцкі раён}} {{Брэсцкая вобласць}} [[Катэгорыя:Ганцавічы| ]] jd93m6zg1e2oa9wfqbt52o8ayzxbd60 0 16713 4192097 4189558 2022-08-22T19:23:23Z JerzyKundrat 174 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Удзельнікі_з'езду_БХД_у_Вільні.jpg|thumb|Удзельнікі з’езду БХД у Вільні ў 1927 г.]] {{Значэнні|Беларуская хрысціянская дэмакратыя}} '''Беларуская хрысціянская дэмакратыя''' (БХД), да сярэдзіны 1920-х гг. — '''Хрысціянская дэмакратычная злучнасць''', са [[студзень|студзеня]] 1936 г. — '''Беларускае народнае аб’яднанне''' (БНА) — беларуская палітычная партыя нацыянальна-дэмакратычнага характару [[сацыялізм|сацыялістычнай арыентацыі]]. Заснаваная ў маі [[1917]] г. у [[Петраград]]зе. Сярод заснавальнікаў і ідэолагаў: [[Ф. Абрантовіч]], [[В. Гадлеўскі]], [[А. Станкевіч]], [[Л. Хвецька]], [[Ф. Будзька]], А. Зязюля ([[А. Астрамовіч]]), [[К. Сваяк]] (К. Стаповіч) і інш. Друкаваны орган — газета «[[Беларуская крыніца]]». Партыя выступала за эвалюцыйны шлях развіцця грамадства і за парламенцкія формы барацьбы. == Хрысціянская дэмакратычная злучнасць (1917 — пач. 1920-х) == Беларускі хрысціянскі палітычны рух паўстаў у пачатку XX ст. у асяродках беларускіх студэнтаў-[[тэалогія|тэолагаў]] і семінарыстаў. Хрысціянская дэмакратычная злучнасць (ХДЗ) заснавана ў маі [[1917]] г. у [[Петраград]]зе. Напачатку ХДЗ аб’ядноўвала невялікія гурткі беларускай інтэлігенцыі з настаўнікаў, слухачоў Пецярбургскай духоўнай акадэміі ([[Беларускі гурток студэнтаў Пецярбургскай каталіцкай духоўнай акадэміі]] створаны ў 1913 г.), клерыкалаў [[Мінск]]а. Заснаванне ХДЗ садзейнічала актывізацыі грамадска-палітычнай дзейнасці каталіцкага духавенства непасрэдна на Беларусі. На з’ездзе беларускага каталіцкага духавенства 24-25 мая 1917 г. у Мінску адным з галоўных пытанняў была дзейнасць беларускай каталіцкай партыі (дакладчык [[В. Гадлеўскі]]). У прынятай рэзалюцыі адзначалася, што «з’езд дамагаецца аўтаноміі ў Расійскай федэратыўнай дэмакратычнай рэспубліцы». Прадстаўнікі хрысціянскіх дэмакратаў уваходзілі ў [[Беларускі нацыянальны камітэт, Мінск|Беларускі нацыянальны камітэт]], удзельнічалі ў [[Першы Усебеларускі з'езд|Першым Усебеларускім з’ездзе]] ў Мінску ў снежні 1917 г. У [[1918]] г. хрысціянскія дэмакраты віталі акт абвяшчэння незалежнай беларускай дзяржавы — [[БНР]].<ref>http://bchd.info/modules.php?name=Pages&page=13 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071017055838/http://bchd.info/modules.php?name=Pages&page=13 |date=17 кастрычніка 2007 }}</ref> [[Файл:Лідары_БХД.jpg|thumb|Лідары БХД. Сядзяць злева направа: [[Адам Станкевіч]], [[Язэп Германовіч]], [[Вінцэнт Гадлеўскі]]. Стаяць злева направа: [[Антон Лявош]], [[Станіслаў Глякоўскі]]. Вільня. 1930-я гады.]] Першапачаткова сувязі ХДЗ з сялянствам былі нязначныя. У пачатку 1920-х гадоў яе гурткі існавалі ў [[Дзісна|Дзісне]], [[Друя|Друі]], [[Іказнь|Іказні]], Барадзенічах, [[Шаркоўшчына|Шаркоўшчыне]], [[Ашмяны|Ашмянах]], [[вёска Баруны|Барунах]]. Іх арганізатарамі былі ксяндзы [[Ф. Абрантовіч]], [[В. Ташкун]], [[А. Станкевіч]], [[М. Пятроўскі]], [[Я. Германовіч]] і інш., якія вялі культурна-асветную работу выключна сярод беларусаў-католікаў. У выніку гэтага ў 1920 г. налічвалася крыху больш за 500 членаў ХДЗ. У якасці актыўнага ўдзельніка Беларускага нацыянальнага камітэта (ад ХДЗ у яго ўваходзіў В. Гадлеўскі), а ў далейшым і [[Вялікая беларуская рада|Вялікай Беларускай Рады]] ХДЗ падтрымлівала Часовы ўрад А. Керанскага, паступова заняла адмоўныя пазіцыі ў адносінах да Савецкай улады. На І з’ездзе ХДЗ у лютым 1918 г. у Петраградзе гаварылася, што ў адносінах да такіх народаў як [[літоўцы]], [[латышы]], [[беларусы]] і [[украінцы|ўкраінцы]], трэба стаяць на грунце поўнага іх самавызначэння. Рэвалюцыйныя настроі, якія пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі ахалілі працоўных і пэўныя колы беларускай інтэлігенцыі, у т.л. духавенства, адбіліся і на змесце 1-й праграмы ХДЗ, прынятай у 1920 г. у Мінску. У 2-м яе пункце падкрэслівалася, што ''«хрысціянская дэмакратыя змагаецца перад усім з [[капіталізм]]ам, у каторым бачыць адну з найважнейшых прычын беднасці і галечы працоўных мас і хоча завесці такі лад, каб кожнаму чалавеку магчыма было сваёй працай здабыць сабе хлеб патрэбны і карыстацца з усяго культурнага багацця»''. == Беларуская хрысціянская дэмакратыя (1920-я — 1936) == [[Файл:Актыў_Беларускай_хадэцыі_ў_Вільні.jpg|thumb|Актыў Беларускай хадэцыі ў Вільні падчас святкавання Акту 25 сакавіка ў 1933 годзе.]] Пад назвай Беларуская хрысціянская дэмакратыя арганізацыя дзейнічала ад пачатку 1920-х г. У гэты перыяд фарміравалася яе ідэалогія. На думку [[А. Станкевіч]]а, «палітычны незалежны ідэал БХД лагічна выцякае з [[Трэцяя Устаўная грамата|акта 25 сакавіка 1918 года]], які абвясціў Беларусь незалежнай суверэннай дзяржавай». У аснову практычнай дзейнасці БХД была пакладзена тэорыя самабытнасці развіцця беларускай нацыі, адмаўленне класавай барацьбы ўнутры беларускага народа, бо партыяй [[Беларусы|беларускі народ]] разглядаўся як вылючна сялянскі (без свайго дваранства і буржуазіі), бяскласавы, цалкам працоўны, «сярмяжны» люд. Як сцвярджала ў 1928 г. «Беларуская крыніца», «…беларусы — гэта народ малазямельнага сялянства. Справа ў тым, што Беларусь уся працоўная. У нас няма непрацоўных па прыкладу іншых краін, адкуль нам гэты фальшывы раздзел прынесены. Мы не маем уласных прамыслоўцаў-капіталістаў, не маем уласных памешчыкаў, ні так званых кулакоў… А калі так, то становіцца ясным, што класавая барацьба ў народзе, у якім адсутнічаюць класы, не можа мець месца». За час свайго існавання БХД прайшла эвалюцыю ад арганізацыі клерыкальнага кірунку да свецка-клерыкальнай палітычнай партыі. Усе пяць праграм БХД, пачынаючы з 1920 г., адстойвалі канфіскацыйную зямельную рэформу без грашовай кампенсацыі былым зямельным уласнікам. 2-я праграма (1927) дэкларавала, што «БХД імкнецца да самастойнасці беларускага народу на ўсіх яго землях, аб’яднаных у незалежную дэмакратычную рэспубліку». У 4-й праграме (1932) падкрэслівалася, што «БХД прынцыпова супраць аддзялення касцёла ад дзяржавы і змагаецца з палітыкай, што выкарыстоўвае рэлігію для палітычных мэтаў, або падтрымлівае адну рэлігію супраць другой». Адзначалася таксама абавязковасць вывучэння рэлігіі «як у школах урадавых, так і ў школах прыватных». Больш выразна апошнія праграмы БХД ставілі сацыяльныя пытанні, як вынік працэсу радыкалізацыі, што ахапіла нізавыя гурткі партыі. Так, у § 34 абноўленай 4-й праграмы адзначана, што ''«ўсе землі, перавышаючыя працоўную норму, перадаюцца ва ўласнасць і без выкупу беззямельным і малазямельным сялянам»''. Змяшчаліся патрабаванні 8-гадзіннага рабочага дня, права на забастоўку, стварэння рабочых камітэтаў з правам нагляду за вытворчасцю і прыбыткамі і інш. З мэтай пашырэння сацыяльнай базы партыі ў чэрвені 1926 г. у [[горад Вільнюс|Вільні]] быў адкрыты [[Беларускі інстытут гаспадаркі і культуры]] (БІГіК) як філіял БХД. Пры дапамозе розных гаспадарчых і культурна-асветных мер (выдача грашовых пазык, стварэнне сялянскіх кааператываў і інш.) рабіліся спробы ўзмацніць уплыў БХД сярод сялян. З гэтай жа мэтай на II (1927) і III (1928) з’ездах партыі было падкрэслена, што сябрамі БХД з’яўляюцца не толькі беларусы-католікі, але і праваслаўныя. 3 ліку тых і другіх выбіраўся склад членаў ЦК БХД. Гэта спрыяла колькаснаму росту партыі. На IV з’ездзе БХД (1931), які быў самы шматлікі і апошні, прысутнічалі 101 прадстаўнік і 24 госці ад Ашмянскага, Баранавіцкага, Браслаўскага, Валожынскага, Ваўкавыскага, Вілейскага, Віленска-Трокскага, Дзісенскага, Лідскага, Пастаўскага і Сакольскага паветаў. На працягу 1931—1934 гг. колькасць гурткоў БІГіК вырасла з 12 да 51 (налічвалі 937 чал.). Паступова БХД заняла лідзіруючае становішча ў [[Беларускі нацыянальны камітэт, Вільня|Беларускім нацыянальным камітэце]] сярод партый і груп беларускага нацыянальнага лагера. Да сярэдзіны 1930-х гг. яна засталася адзінай беларускай нацыянальнай партыяй, якая захавала і павялічыла свой колькасны склад. == Беларускае нацыянальнае аб’яднанне (1936 — 1939) == З 2-й пал. 1920-х гг. Беларуская хрысціянская дэмакратыя бярэ курс на пераўтварэнне партыі ў грамадска-палітычную арганізацыю на грунце агульнахрысціянскай ідэалогіі, што знайшло адлюстраванне ў 5-й праграме ([[1936]]) і змене назвы БХД на Беларускае нацыянальнае аб’яднанне (БНА). У склад новага ЦК БНА (выбраны ў студзені 1936 г.) увайшлі [[А. Клімовіч]], [[Я. Пазняк]], [[Я. Малецкі]], М. Дварэцкі, [[Я. Найдзюк]], [[Я. Шутовіч]], В. Нарановіч-Бабарыка, Я. Чарнецкі, Я. Ярмаковіч, М. Казаровіч; у яго прэзідыум — Я. Пазняк (старшыня), [[С. Грынкевіч]] (1-ы віцэ-старшыня), М. Дварэцкі (2-і віцэ-старшыня), А. Клімовіч. Змена назвы партыі павінна была паказаць незалежнасць ад кліра і прэтэнзію на аднаасобнае палітычнае прадстаўніцтва беларускага народа. У якасці галоўнай палітычнай мэты ў праграме падкрэслівалася імкненне БНА да таго, «каб у незалежнай Беларусі быў створаны такі грамадскі лад, які абапіраючыся на працу, грамадскую роўнасць і справядлівасць, не дапускаючы да эксплуатацыі адных другімі, забяснечваў бы палітычна-грамадскія, культурныя і эканамічныя патрэбы грамадзян. БНА супраць дыктатуры капіталізму фашызму і камунізму». Выхад з цяжкага становішча працоўных кіраўніцтва БНА бачыла ў арганізацыі кааператываў, асветна-гаспадарчых гурткоў, бібліятэк-чытальняў і інш. У праграме гаварылася, што «БНА да сваіх мэт ідзе дарогай арганізацыі, усведамлення беларускага сялянства, работнікаў і інтэлігенцыі, на аснове грамадскай роўнасці і справядлівасці і беларускай народнай культуры». Кіраўнікі БНА у зямельным пытанні па-ранейшаму лічылі хутарскую сістэму «найбольш адпаведнай формай прыватнай зямельнай гаспадаркі». Праграма адзначала, што «БНА, стоячы на прынцыпе самастанаўлення народаў, імкнецца да самастойнасці беларускага народа ва ўсіх яго этнаграфічных землях, аб’яднаных у незалежную дзяржаву». У намечаных шляхах вырашэння сацыяльна-эканамічных праблем было шмат супярэчлівага. Кіраўнікі БНА прэтэндавалі трэці шлях грамадскага развіцця, які не знайшоў канкрэтнага адлюстравання ў палітычных праграмах партыі. Кіраўніцтва БНА адмоўна сустрэлі прапанову ЦК [[КПЗБ]] стварыць адзіны фронт барацьбы супраць курсу польскіх улад на дэнацыяналізацыю беларускага насельніцтва. Аднак у лютым 1936 г. паміж БІГіК і [[ТБШ|Таварыствам беларускай школы]] (знаходзілася пад уплывам КПЗБ) было заключана пагадненне пра адзінства дзеянняў у справе барацьбы за школу на роднай мове. Гэта выклікала раскол, у чэрвені 1936 г. кансерватыўна настроеная частка членаў БНА не прыняла ідэі супрацоўніцтва з камуністамі і стварыла т.зв. Беларускі народны фронт (БНФ) на чале з [[В. Гадлеўскі]]м. Адначасова польскія ўлады пільна сачылі за любымі праявамі апазіцыйных настрояў сярод беларускага нацыянальнага лагера. У снежні 1936 г. паводле пастановы Віленскага староства спынена дзейнасць [[БІГіК]]. З-за ганенняў і ўціску з боку польскай адміністрацыі ў 1937 г. спынілася выданне «Беларускай крыніцы». У 1938 г. забаронены віленскі Беларускі нацыянальны камітэт. Пераследаваліся многія актывісты БНА. У выніку да канца 1930-х гг. дзейнасць БНА была моцна аслаблена. == Падчас II сусветнай вайны == Пасля [[Уз'яднанне Заходняй Беларусі з БССР|ўз’яднання Беларусі]], у 1939—1940 гг. многія лідары і актывісты БХД за сваю дзейнасць былі рэпрэсаваныя [[СССР|савецкім]], а пасля і [[Трэці Рэйх|нацысцкім]] рэжымам, у 1940 г. партыя спыніла сваё існаванне<ref>ЭГБ. Т. 1.</ref>. Летам 1943 г. ў выніку аб’яднання членаў БНА (на чале з [[С. Грынкевіч]]ам), [[Партыя беларускіх нацыяналістаў|Партыі беларускіх нацыяналістаў]] (пад кіраўніцтвам [[Я. Станкевіч]]а) і некалькіх іншых, больш дробных, груп створана нелегальная арганізацыя пад назвай Беларускае нацыянальна-дэмакратычнае аб’яднанне. Яна арыентавалася на супрацоўніцтва з польскім падполлем, шырокай дзейнасці разгарнуць не здолела.<ref>Ю. Туронак (1983)</ref> {{зноскі}} == Літаратура == * Stankievicz A. Biełaruski Chryścijanski ruch. — Wilnia, 1939. * Революционный путь Компартии Западной Белоруссии (1921—1939 гг.) / [А. Н. Мацко и др.]; Институт истории партии при ЦК КПБ ― филиал Института марксизма-ленинизма при ЦК КПСС. Минск : Беларусь, 1966. — 401, [2] с., [8] л. ил. * Ладысев В. Ф. В борьбе за демократические права и свободы: Из исторического опыта Компартии Западной Белоруссии, 1926—1938 гг. / Институт истории партии при ЦК КПБ, Филиал Института марксизма-ленинизма при ЦК КПСС — Мн.: Беларусь, 1988. * Ладысеў У. Беларуская хрысціянская дэмакратыя // ЭГБ у 6 т. Т. 1. — Мн., 1993. {{Беларускія грамадскія арганізацыі ў Польскай Рэспубліцы (1918—1939)}} [[Катэгорыя:Палітычныя арганізацыі беларускай гісторыі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1917 годзе]] [[Катэгорыя:Сацыялістычныя партыі]] [[Катэгорыя:Беларуская хрысціянская дэмакратыя (1917)]] cc827ogm2ps3zjjhcdz4u8djv8pgiof 0 19144 4192187 3861431 2022-08-23T04:29:34Z Дамінік 95653 /* Кампанія 1655 года */ Пра знішчэнне сяла Багрымавічы звестак у крыніцах і навуковай літаратуры няма. Інфармацыя выдалена. wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай, 1654-1667 |частка = |выява = Jan Chryzostom Pasek pod Lachowiczami.JPG |загаловак = [[Ян Хрызастом Пасек]] пад Ляхавічамі, малюнак [[Юліуш Косак|Юліуша Косака]] |дата = чэрвень [[1654]]–студзень [[1667]] |месца = [[Рэч Паспалітая]] |прычына = Падтрымка Расіяй [[паўстанне Хмяльніцкага|паўстанні Хмяльніцкага]] |змены = Далучэнне да Расіі Левабярэжжа, Кіева і Смаленска |вынік = Перамога Расіі, [[Андрусаўскае перамір'е]] |праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Рэч Паспалітая}}<br /> {{Сцяг|Крым|Крымскія татары}} [[Крымскае ханства]] <small>(1654—1666)</small><br /> {{Сцяг|Гетманшчына}} [[Гетманшчына|Войска Запарожскае]] <small>(1660—1663)</small><br /> {{сцяг|Гетманшчына}} [[Гетманшчына|Правабярэжнае Войска Запарожскае]] <small>(1663—1666)</small> |праціўнік2 = {{Сцягафікацыя|Царства Рускае}}<br /> {{Сцяг|Гетманшчына}} [[Гетманшчына|Войска Запарожскае]] <small>(1654—1657; 1659—1660)</small><br /> {{сцяг|Гетманшчына}} [[Гетманшчына|Левабярэжнае Войска Запарожскае]] <small>(з 1663)</small> |камандзір1 = {{Сцяг|Рэч Паспалітая}} '''[[Ян II Казімір]]'''<br /> {{Сцяг|Рэч Паспалітая}} [[Стэфан Чарнецкі]] †<br /> {{Сцяг|Рэч Паспалітая}} [[Станіслаў Рэвера Патоцкі|Станіслаў Патоцкі]]<br /> {{Сцяг|Рэч Паспалітая}} [[Януш Радзівіл, гетман|Януш Радзівіл]] <small>(да 1655)</small><br /> {{Сцяг|Рэч Паспалітая}} [[Вінцэнт Корвін Гасеўскі|Вінцэнт Гасеўскі]] †<br /> {{Сцяг|Рэч Паспалітая}} [[Павел Ян Сапега]] †<br /> {{Сцяг|Рэч Паспалітая}} [[Міхал Казімір Пац]]<br /> {{Сцяг|Крым|Крымскія татары}} '''[[Мехмед IV Герай]]'''<br /> {{сцяг|Гетманшчына}} '''[[Іван Яўстаф'евіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]]''' † <small>(1658—1659)</small><br /> {{сцяг|Гетманшчына}} '''[[Юрый Хмяльніцкі]]''' <small>(1660—1663)</small><br /> {{сцяг|Гетманшчына}} '''[[Павел Іванавіч Цяцера|Павел Цяцера]]'''<br /> {{сцяг|Гетманшчына}} '''[[Пётр Дарашэнка]]''' <small>(1665—1666)</small><br /> {{сцяг|Гетманшчына}} [[Іван Багун]] † |камандзір2 = {{Сцяг|Царства Рускае}} '''[[Аляксей Міхайлавіч]]'''<br /> {{Сцяг|Царства Рускае}} [[Аляксей Мікітавіч Трубяцкой|Аляксей Трубяцкой]]<br /> {{Сцяг|Царства Рускае}} [[Васіль Барысавіч Шэрамецеў|Васіль Шэрамецеў]]<br /> {{Сцяг|Царства Рускае}} [[Васіль Васільевіч Бутурлін|Васіль Бутурлін]] †<br /> {{Сцяг|Царства Рускае}} [[Рыгор Рамаданаўскі]]<br /> {{Сцяг|Царства Рускае}} [[Іван Андрэевіч Тараруй Хаванскі|Іван Хаванскі]]<br /> {{Сцяг|Царства Рускае}} [[Юрый Мікіціч Барацінскі|Юрый Барацінскі]]<br /> {{сцяг|Гетманшчына}} '''[[Багдан Хмяльніцкі]]''' †<br /> {{сцяг|Гетманшчына}} [[Іван Нічыпаравіч Залатарэнка|Іван Залатарэнка]] †<br /> {{сцяг|Гетманшчына}} '''[[Іван Яўстаф'евіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]]''' <small>(1657—1658)</small><br /> {{сцяг|Гетманшчына}} [[Іван Бяспалы]] †<br /> {{сцяг|Гетманшчына}} '''[[Юрый Хмяльніцкі]]''' <small>(1657; 1659—1660)</small><br /> {{сцяг|Гетманшчына}} [[Якім Сямёнавіч Самко|Якім Самко]] †<br /> {{сцяг|Гетманшчына}} '''[[Іван Брухавецкі]]''' |сілы1 = |сілы2 = |страты1 = |страты2 = |заўвага = }} {{Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654 — 1667}}<!-- {{Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай, 1654-1667}} {{войны Расіі з Рэччу Паспалітай}}--> '''Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў'''<ref>У частцы беларускай гістарыяграфіі 1990-х—2000-х гг.</ref>, '''руска-польская вайна 1654—1667 гг.'''<ref>У [[руская гістарыяграфія|рускай]] і [[савецкая гістарыяграфія|савецкай]] гістарыяграфіі.</ref>, '''Патоп''' — вайна [[Маскоўская дзяржава|Расіі]] і [[РП|Рэчы Паспалітай]], пачатая 20 мая [[1654]] і скончаная [[Андрусаўскі мір, 1667|Андрусаўскім]] перамір'ем 1667 года. == Перадумовы == Палітыка збірання земляў Русі, якую вяла [[Маскоўская дзяржава]], выклікала серыю войнаў спачатку з [[ВКЛ|Вялікім Княствам Літоўскім]], а потым з [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]]. Яны скончыліся спусташэннем Маскоўскай дзяржавы і канчатковым прызнаннем [[Смаленск]]а, які пераходзіў з рук у рукі, за Рэччу Паспалітай. Маскоўская дзяржава, нягледзячы на заключэнне [[Палянаўскі мір|Палянаўскага міру 1634 г.]], не збіралася адмаўляцца ад вяртання старачаных тэрыторый. Нагода надарылася пры выбуху [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацкага паўстання]] ў [[1648]] г. пад кіраўніцтвам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]]. Паўстанцы, якія складаліся пераважна з казакоў, а таксама з украінскіх і беларускіх сялян, атрымалі шэраг перамог над польскім войскам і склалі з Варшавай [[Збораўскі мірны дагавор]], які надаў казакам аўтаномію. Неўзабаве, вайна аднавілася, гэтым разам няўдала для паўстанцаў, якія пацярпелі ў чэрвені [[1651]] г. цяжкае паражэнне пад Берасцечкам. У [[1653]] г. Б. Хмяльніцкі, бачачы немагчымасць перамогі паўстання, звярнуўся да маскоўскага цара [[Аляксей Міхайлавіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Аляксея Міхайлавіча]] з просьбай прыняць украінскія тэрыторыі ў яе склад. У кастрычніку [[1653]] г. [[Земскі сабор]] прыняў рашэнне задаволіць просьбу Хмяльніцкага і абвясціў вайну Польшчы. У студзені [[1654]] г. ў [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася [[Пераяслаўская Рада|Рада]], якая аднадушна выказалася за ўваходжанне ў склад [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]]. Хмяльніцкі перад рускім пасольствам прынёс прысягу на вернасць цару [[Аляксей Міхайлавіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Аляксею Міхайлавічу]]. == Падрыхтоўка да вайны == Падрыхтоўка да вайны вялася яшчэ з пачатку царавання [[Аляксей Міхайлавіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Аляксея Міхайлавіча]], з [[1646]] г., калі пачаўся набор афіцэраў і жаўнераў. З лютага [[1653]] г. падрыхтоўкай заняліся асабліва актыўна. Дзеля наступу былі створаны тры арміі: паўночна-заходняя (у [[Вялікія Лукі|Вялікіх Луках]]), цэнтральная (знаходзілася ў [[Масква|Маскве]]) і паўднёва-заходняя (у [[Бранск]]у), на дапамогу якой, [[Багдан Хмяльніцкі]] выслаў 20 тыс. казакоў, на чале з [[Іван Залатарэнка|Іванам Залатарэнкам]]. Агульная колькасць расійскіх войскаў складала ля 80-100 тыс. чалавек. [[Вялікае Княства Літоўскае]] у адказ магло выставіць толькі 10-12 тыс. войска на чале з [[Януш Радзівіл, 1612—1655|Янушам Радзівілам]]. [[Сойм Рэчы Паспалітай|Вальны сойм]] у [[Берасце|Берасці]], скліканы [[Ян II Казімір|Янам Казімірам]] [[24 сакавіка]] [[1653]] г., ухваліў каштарыс на 15 тысяч салдат. Даведаўшыся ад злоўленых маскоўскіх [[шпег]]аў, што цар найперш хоча ўдарыць па [[Смаленск]]у, [[сойм]] паслаў рэвізораў для агляду смаленскіх умацаванняў з тым, каб забяспечыць гэтую фартэцыю [[зброя]]й, боезапасамі, [[правіянт]]ам, падправіць муры і валы. Умацоўвалі таксама замкі ў [[Віцебскія замкі|Віцебску]] і [[Гарадскія ўмацаванні Полацка|Полацку]], павялічвалі іх залогі. Усходнія паветы Княства былі вызваленыя ад абавязку высылаць [[паспалітае рушэнне]] да галоўнага абозу, каб маглі самі абараняць сваю тэрыторыю. Шляхецкі соймік [[Полацкае ваяводства|Полацкага ваяводства]] ў жніўні [[1653]] г. вызначыў нормы мабілізацыі рушэння: з трох службаў па старых разліках трэба было выстаўляць аднаго чалавека з [[мушкет]]ам ці [[ручніца]]й і [[сякера]]й, а таксама з запасам [[порах]]у, [[волава]] і [[харч]]у на 4 дні. Але гэтых захадаў было недастаткова для стрымлівання велізарных па колькасці маскоўскіх армій. == Пачатак вайны == Непасрэднай падставай для пачатку вайны стала памылка паслоў Рэчы Паспалітай у напісанні царскага тытулу. Усе тры царскія арміі павінны былі ўдарыць адначасова. Галоўныя сілы пачалі рухацца з Масквы [[15 мая]] [[1654]] г. Ход вайны ад самага пачатку агрэсіі разгортваўся надта ўдала для заваёўнікаў. Добра ведаючы [[Канфесійная сітуацыя ў Вялікім Княстве Літоўскім XVI—XVIII стагоддзяў|канфесійныя праблемы Вялікага Княства Літоўскага]], маскоўскі ўрад рабіў стаўку на яго [[Праваслаўная царква ў Вялікім Княстве Літоўскім|праваслаўных жыхароў]]. Царскія граматы, што папярэдне засылаліся ў Рэч Паспалітую, мусілі пераконваць людзей у лаяльнасці Масквы да іх, схіляць праваслаўных на бок царскіх ратнікаў. [[29 ліпеня]] царскія войскі захапілі [[Полацк]]. [[25 чэрвеня]] царскія войскі ўзялі ў [[Аблога Смаленска, 1654|аблогу]] [[Смаленск]] і пасля моцнага супраціўлення занялі горад [[29 верасня]]. [[24 жніўня]] з-за здрады [[Канстанцін Паклонскі|Канстанціна Паклонскага]] здаўся [[Магілёў]], [[29 жніўня]] капітулявала [[Друя]], а [[Дзісна]] ўзята штурмам і спалена. [[12 кастрычніка]] здалася [[Дуброўна]], пасля чаго з горада выгналі ўсіх людзей, [[шляхта|шляхту]] выправілі да цара пад [[Смаленск]], а сам горад спалілі. [[22 лістапада]] [[В. П. Шарамецеў]] з баямі [[Аблога Віцебска, 1654|ўзяў Віцебск]], пасля чаго зноў разаслаў усіх, хто аказаў супраціў, у розныя гарады Маскоўшчыны. Працягваў [[Абарона Быхава, 1654-1655|аказваць супраціўленне толькі Стары Быхаў]], моцная крэпасць. Толькі тады, [[18 чэрвеня]], атрымаўшы ад караля на Варшаўскім сойме булаву [[Вялікі гетман ВКЛ|вялікага гетмана]], [[Януш Радзівіл, 1612—1655|Януш Радзівіл]] кінуўся дзейнічаць. Проста з сойму ён рушыў на тэрыторыю ваенных дзеянняў і стаў збіраць пад [[Орша]]й [[абоз]]. У канцы чэрвеня гетман фармальна меў {{nobr|11 261}} чалавека. Але на справе шмат з іх было хворымі і параненымі. [[12 жніўня]] пад [[Шклоў|Шкловам]] той [[Бітва пад Шкловам, 1654|прыняў бой]] з арміяй [[Якаў Чаркаскі|Якава Чаркаскага]]. Пры вялізнай дыспрапорцыі сіл (у Чаркаскага было не менш за 20 тысяч) ён здолеў нанесці непрыяцелю надзвычай цяжкія страты — ад 3 да 7 тысяч — і нават захапіць 610 палонных, а ў яго загінула ўсяго каля 700 чалавек. Але ўжо [[24 жніўня]] пад мястэчкам [[Шапялевічы]] Радзівіл [[Бітва пад Шапялевічамі|пацярпеў паражэнне]] ад войска [[Аляксей Мікітавіч Трубяцкой|А. М. Трубяцкога]]. Загінула пад тысячу чалавек — вялікія страты для 6—8-тысячнага корпуса. Сам гетман быў паранены. Разбітае войска рассеялася па лесе. Арміі Вялікага Княства Літоўскага больш не існавала. Ужо ў верасні [[1654]] г. Януш Радзівіл абвясціў, што войска Вялікага Княства адроджана і гатовае да дзеянняў. Праўда, сабраная сіла была намнога меншая, чым ухваленыя соймам 15 тысяч жаўнерскіх ставак. Сам вялікі гетман лічыў, што яго мабільныя часткі могуць скласці толькі 6 тысяч, астатніх лепей скарыстаць дзеля ўмацавання гарадоў. Баявыя дзеянні 1654 года скончыліся толькі глыбокай восенню. == Кампанія 1655 года == Кампанія [[1655]] года пачалася ў студзені наступам войскаў Радзівіла на расійскія войскі пад [[Стары Быхаў|Старым Быхавам]]. [[5 лютага]] [[Паклонскі]] перайшоў на бок Рэчы Паспалітай і дазволіў увайсці ў [[Магілёў]] войскам Януша Радзівіла і [[Вінцэнт Гасеўскі|Вінцэнта Гасеўскага]]. Але княжацкія войскі змаглі заняць толькі Ніжні замак. Радзівіл не змог вызваліць Верхні замак і ў маі зняў [[Абарона Магілёва, 1655|аблогу]]. На пачатак года галоўныя царскія сілы былі накіраваны на [[Беларусь]]. Мэтай кампаніі стаў захоп астатняй тэрыторыі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]: [[Вільня|Вільні]], [[Стары Быхаў|Старога Быхава]], [[Слуцк]]а, [[Брэст]]а. Паход пачаўся ў сакавіку. У гэтым месяцы казацкае войска гетмана [[Іван Залатарэнка|Івана Залатарэнкі]], якое знаходзілася на службе ў маскоўскага цара, здолела ўзяць [[Бабруйск]], [[Горад Казімір|Казімір]] (Каралеўскую Слабаду) і [[Глуск]]. У маі з [[Бранск]]а на Магілёў рушыла армія Трубяцкога. Казакі ж разам з Шарамецевым спрабавалі [[Абарона Быхава, 1654-1655|здабыць старабыхаўскую крэпасць]]. У той жа час войска княства было фізічна стомленае і дэмаралізаванае. Гаспадарка краіны была ўжо падарваная вайной, а ледзь не палова тэрыторыі наогул [[акупацыя|акупаваная]]. У земскі скарб дзяржавы зборы амаль не паступалі. Летам [[1655]] г. замест 2 мільёнаў [[злоты]]х падымнага падатку рэальна можна было сабраць толькі 200 тысяч, з-за чаго было немагчыма наняць добрае наёмнае войска. [[Паспалітае рушэнне]], і раней мала на што здатнае, цяпер канчаткова страчвала сваё значэнне. На [[Менск]] рухаўся перадавы, вялікі і старажавыя палкі цэнтральнай арміі і [[3 ліпеня]], царскія войскі захапілі [[Менск]]. Шлях на [[Вільня|Вільню]] быў адкрыты. Абараніць сталіцу было немагчыма, а на дапамогу [[Польшча|Польшчы]] надзей не было, бо ўжо ў сакавіку на Рэч Паспалітую [[Шведскі патоп|пачала агрэсію]] [[Швецыя]]. У 20-х днях ліпеня на галоўны віленскі тракт пачалі выходзіць і [[авангард]]ныя часткі маскоўскага войска, і 20-тысячнае казацкае злучэнне І. Залатарэнкі. [[8 жніўня]] войскі Чаркаскага і Залатарэнкі разам пайшлі на штурм Вільні і захапілі яе, зрабіўшы ў горадзе бойню, у якой загінула каля 8 тыс. жыхароў — гэта каля паловы горада. Пасля захопу горада, [[Януш Крыштафавіч Радзівіл|Януш Радзівіл]], падпісаў з [[Швецыя]]й [[Кейданская унія|Кейданскую унію]], па якой [[Вялікае Княства Літоўскае]] пераходзіла пад [[пратэктарат]] [[Швецыя|Швецыі]]. Але праект уніі не падтрымала большая частка [[шляхта|шляхты]]. У верасні з [[Кіеў|Кіева]] на лодках выйшаў у паход атрад маскоўскіх войск на чале з князем {{нп5|Дзмітрый Валконскі|Дзмітрыем Валконскім|ru|Дмитрий Волконский}}. 15 верасня быў захоплены [[Тураў]], 20 верасня спалены [[Столін]], затым [[Пінск]]. == Кампанія 1655—1657 гадоў == Два гады вайны прывялі дзяржаву да краі бездані. У [[Польшча|Кароне Польскай]] пасля цяжкіх паражэнняў ад шведаў — [[29 верасня]] {{нп5|Бітва пад Гарадком|пад Гарадком|ru|Битва под Городком}}, [[30 верасня]] {{нп5|Бітва пад Новым Дваром|пад Новым Дваром|ru|Битва при Новы-Двуре}} і [[3 кастрычніка]] {{нп5|Бітва каля Войніча|каля Войніча|ru|Битва при Войниче}} — пасля капітуляцыі [[Варшава|Варшавы]] і [[Кракаў|Кракава]] і ўцёкаў караля [[Ян Казімір Ваза|Яна Казіміра]] ў [[Сілезія|Сілезію]] дзяржава і войска былі канчаткова разваленыя. [[Віцебскі ваявода]] [[Павел Ян Сапега|Павел Сапега]] з восені [[1655]] г. стаў пераймаць ролю галоўнага начальніка над рэшткамі арміі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Ягоную ўладу добраахвотна прызналі канфедэраты, якія кінулі [[Януш Радзівіл, 1612—1655|Януша Радзівіла]]. Да яго пачалі сыходзіцца дробныя ваенныя аддзелы, якія агулам склалі каля 6 тысяч. Уся гэтая сіла фактычна бяздзейнічала, бо Павел Сапега вёў перамовы адначасова і з кароннымі гетманамі, і з маскоўскімі ваяводамі, і са шведамі, якія дамагаліся яго пераходу на бок [[Швецыя|Швецыі]]. Пры канцы [[1655]] г. Сапега паспеў-такі напісаць каралю [[Карл Х Густаў|Карлу Х Густаву]], што і ён згаджаецца на шведскую пратэкцыю, аднак фактычна пасля гэтага захоўваў адданасць каралю. Тым часам Януш Радзівіл запёрся ў [[Тыкоцін]]е, на [[Падляшша|Падляшшы]]. [[Замак у Тыкоціне|Тыкоцінскі замак]] аблажылі войскі Сапегі, які лічыў Радзівіла сваім асабістым сапернікам. Тут, у аблозе, [[31 снежня]] [[1655]] г., абвешчаны ворагам Айчыны, памёр Януш Радзівіл. Пакуль групоўка Паўла Сапегі стаяла на [[Падляшша|Падляшшы]] і [[Брэсцкае ваяводства|Берасцейшчыне]], Ян Казімір пасылаў яму загады з патрабаваннем ісці да [[Сандамір]]а і ваяваць супраць шведаў разам з ваяводам [[Стэфан Чарнецкі|Стэфанам Чарнецкім]]. Аднак Сапега накіраваў туды толькі 2 тысячы на чале з Палубінскім. Дзесьці ў сярэдзіне лютага [[1656]] г. Сапега быў афіцыйна прызначаны [[вялікі гетман|вялікім гетманам]] і атрымаў [[Віленскае ваяводства]], а ўвесну ён ужо павёў асноўныя сілы ў Польшчу на дапамогу каралеўскай арміі. Пасля гэтага войска Вялікага Княства Літоўскага вяло баявыя дзеянні ў асноўным супраць [[шведы|шведаў]]. Умяшанне маладога Карла Густава ў вайну выклікала абвастрэнне супярэчнасцей паміж [[Расія|Маскоўскай дзяржавай]] і Швецыяй, і расійскі цар Аляксей Міхайлавіч абвясціў вайну Швецыі. Яшчэ на пачатку [[1656]] г. кіруючыя колы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] распрацавалі праграму выратавання дзяржавы. Планавалася паслабіць пазіцыі шведаў, схіліць на свой бок [[Спіс кіраўнікоў Брандэнбурга|брандэнбургскага курфюрста]] {{нп5|Фрыдрых Вільгельм I, курфюрст Брандэнбурга|Фрыдрыха Вільгельма I|ru|Фридрих Вильгельм I (курфюрст Бранденбурга)}}, пасварыць з Расіяй [[казакі|казакаў]], дамагчыся дапамогі ад [[крымскі хан|крымскага хана]] [[Мехмед IV Гірэй|Мехмеда IV Гірэя]], нейтралізаваць [[трансільванскі князь|трансільванскага князя]] [[Дзьёрдзь II Ракацы|Дзьёрдзя II Ракацы]] і, што было асабліва важна, падпісаць мір з [[Аляксей Міхайлавіч, цар і вялікі князь усяе Русі|Аляксеем Міхайлавічам]]. У справе апошняга кароль Ян Казімір заручыўся пасярэдніцтвам імператара [[Фердынанд III Габсбург|Фердынанда III]]. [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыйскія]] паслы браліся дапамагчы памірыць дзве адвеку варагуючыя краіны. Тады была падпісаны т. зв. Віленскі дагавор<ref>Віленскі дагавор быў падпісаны паміж Лівонскім ордэнам і Вялікім Княствам Літоўскім 31 жніўня 1559 года падчас Лівонскай вайны</ref>, які спыняў баявыя дзеянні паміж Рэччу Паспалітай і Расіяй. == Кампанія 1658—1660 гадоў == [[16 верасня]] [[1658]] г. быў падпісаны [[Гадзяцкі дагавор]], якое вызначаў ўзаемаадносіны [[Украіна|Украіны]] і [[Польская Карона|Польскай Кароны]]. [[14 лютага]] [[1659]] г. расійскія войскі {{нп5|Аблога Старога Быхава, 1659|штурмам узялі Стары Быхаў|ru|Осада Старого Быхова (1659)}}, дзе знаходзіліся казацкія войскі, што перайшлі на бок Рэчы Паспалітай, і жорстка расправіліся з імі. [[1659]] год — аблога расійскімі войскамі горада [[Чачэрск]]а. [[Файл:Czarniecki WKL 1660.svg|thumb|Кампанія аб’яднанага беларуска-літоўскага і польскага войска ў 1660—1661 гадах]] Пачынаючы з [[1659]] года амаль уся Беларусь была ахоплена паўстаннямі [[Шышы|«шышоў»]] (узброеныя атрады сялян і мяшчан) супраць царскіх войскаў. Гэтыя выступленні выкарысталі кіруючыя колы Рэчы Паспалітай для вяртання сваёй улады. Такім чынам [[18 чэрвеня]] [[1660]] года пад [[Ляхавічы|Ляхавічамі]] быў разбіты шматлікі корпус на чале з ваяводам [[Іван Хаванскі|І. А. Хаванскім]]. [[28 чэрвеня]] таго ж года аб’яднанае беларуска-літоўскае і польскае войска [[П. Я. Сапега|П. Я. Сапегі]] і [[С. Чарнецкі|С. Чарнецкага]] [[Бітва пад Палонкай|разбіла каля мястэчка Палонка]] расійскую армію І. А. Хаванскага. Пазней, [[3 ліпеня]], гэтае ж аб’яднанне вызваліла [[Менск]] і тэрыторыю Беларусі да [[Рака Беразіна|р. Беразіна]]. [[8 кастрычніка]] [[1660]] беларуска-літоўскія і польскія войскі адбілі каля [[Чавусы|Чавусаў]] наступленне расійскай арміі і вымусілі адступіць да [[Смаленск]]а. == Кампанія 1661—1667 гг == [[Файл:Czarniecki_WKL_1661.svg|thumb|Ваенныя дзеянні ў Вялікім Княстве Літоўскім ўвосень 1661 года]] [[1 лютага]] [[1661]] года адбылося [[Магілёўскае паўстанне, 1661|паўстанне ў Магілёве]]. У выніку гараджане знішчылі 3-тысячны гарнізон расійскіх стральцоў, узялі ў палон салдат гарнізона і трох ваявод. Пазней, у красавіку таго ж года, антырасійскія паўстанні ўспыхнулі ў [[Дзісна|Дзісне]], [[Себеж]]ы і [[Гомель|Гомелі]]. [[3 лістапада]] [[1661]] года пацярпела [[Бітва пад Кушлікамі, 1661|паражэнне]] група расійскіх войск на чале з Хаванскім і Ардын-Нашчокіным пад [[Вільня]]й каля вёскі [[Кушлікі]]. На тры дні пазней войскі Вялікага Княства Літоўскага на чале з С. Чарнецкім разбілі каля [[Глыбокае|Глыбокага]] расійскае войска (больш за 18 тыс. чалавек) на чале з І. А. Хаванскім. [[2 снежня]] войскі ВКЛ вызвалілі [[Вільня|Вільню]]. Пасля гэтага варожыя бакі не мелі ні сіл, ні сродкаў для актыўнага працягу вайны. Але ўжо ў [[1664]] казацкія і расійскія войскі аблажылі гарады [[Пінск]] і [[Магілёў]], у Магілёве быў спалены [[Магілёўскі замак|замак]]. [[Файл:1664_Jan_Kazimierz.svg|thumb|Кампанія 1663—1664 гадоў]] == [[Андрусаўскае перамір'е]] == Пасля даўгіх перамоў 30 студзеня [[1667]] года было заключана Андрусаўскае перамір’е. Згодна з ім Смаленская, Чарнігаўская і Ноўгарад-Северская землі заставаліся ў складзе Расійскай дзяржавы, а беларускае Падзвінне вярталася Вялікаму княству Літоўскаму. Украіна была падзелена па Дняпры: левабярэжжа адыходзіла да Расіі, правабярэжжа замацоўвалася за Рэччу Паспалітай. Вывезены падчас вайны шматтысячны палон вяртанню не падлягаў. == Акупацыйная палітыка маскоўскіх улад == Палітыка маскоўскіх улад адзначалася значнай жорсткасцю да насельніцтва. Уладу ў вызваленых правінцыях бралі ў свае рукі царскія ваяводы. Імкнучыся знайсці падтрымку мясцовых жыхароў, Аляксей Міхайлавіч пакідаў [[Магдэбургскае права]] гарадам, прывілеі і г. д. Асабліва падтрымлівалася [[Праваслаўная царква ў Вялікім Княстве Літоўскім|праваслаўная царква]], ёй раздавалі землі тых, хто аказваў супраціў. Лозунгам маскоўскай палітыкі быў прынцып: «[[Берасцейская унія|уніі]] не быць, лацінству не быць, жыдам не быць», што прывяло да закрыцця ўсіх [[каталіцтва|каталіцкіх]] [[касцёл]]аў і навучальных устаноў, [[Уніяцкая царква на Беларусі|уніятаў]] гвалтоўна пераводзілі ў праваслаўе. Дэ-факта, аднак, і праваслаўныя [[беларусы]], і іхныя суайчыннікі каталіцкага і ўніяцкага веравызнанняў моцна пакутавалі ад дзеянняў царскіх войскаў. Асабліва цяжка было [[Яўрэі ў Беларусі|яўрэйскаму]] насельніцтву. Умацоўваючы праваслаўную царкву ў Беларусі, царскі ўрад імкнуўся цалкам узалежніць яе ад Масквы. У 1655 г. Магілеўскае епіскапства было падпарадкавана непасрэдна патрыярху Нікану. Цяпер епіскапа зацвярджала Масква, даходы ішлі ў Маскву, яна ж трымала пад пільным наглядам мясцовае духавенства. На ўзроўні мясцовай царскай адміністрацыі стаўленне новых уладаў да аднавернага насельніцтва Беларусі выглядала ўжо не так прывабна, як урадавая палітыка. Войска ж наогул не зважала на праваслаўнасць мясцовых жыхароў. Храмы абдзіраліся як пад час ваенных дзеянняў, гэтак і ў гады замірэння. Сярод усіх магчымых ваенных трафеяў [[палон]] лічыўся самай каштоўнай здабычай царскіх воінаў. Да катэгорыі ваеннапалонных маскоўскі ўрад адносіў і мірнае насельніцтва, захопленае на непрыяцельскай тэрыторыі. З першага года вайны царскі ўрад ажыццяўляў праграму [[Дэпартацыя|вываду насельніцтва]] з Беларусі на тэрыторыю Маскоўскае дзяржавы. Загад Аляксея Міхайлавіча ад 30 ліпеня 1654 г. паклаў пачатак цэламу заканадаўству, на падставе якога палонных сталі ператвараць у прыгонных. У 1655 г. патрыярх Нікан адкрыта пісаў пра намер Аляксея Міхайлавіча пасяліць на сваіх абязлюдзелых землях 300 000 палонных беларусаў. Узаконенае паляванне на людзей з мэтай пераводу іх у прыгонніцтва ці дзеля продажу набыло на занятых абшарах сама нялюдскія формы. Канфесійная прыналежнасць жыхароў тут не мела аніякага значэння - бралі ўсіх. Асобнай справай быў пошук і вывад беларускіх рамеснікаў. Пры захопе гарадоў іх забіралі, бадай, першымі. Ужо ў 1654 г. з першымі партыямі нявольнікаў на Валдаі апынуліся кафляры з Дуброўні, Амсціслава, Шклова, а ў Маскве - кавалі ды збройнікі з іншых гарадоў. Частымі былі выпадкі зверстваў расійскіх войскаў. Аб гэтым сведчыць, напрыклад, загад цара Аляксея Міхайлавіча: ''«вверх по [[Нёман|Неману реке]] по обе стороны и те горада воевать, села и деревни и хлеб и сена и всякие конские кормы жечь, а людей побивать и в полон имать и со всем без остатку разорять»''<ref>http://library.by/portalus/modules/belarus/readme.php?subaction=showfull&id=1290081186&archive=1290177995&start_from=&ucat=8&</ref>. == Вынікі вайны == {{асноўны артыкул|Андросаўскае перамір’е}} Мірныя перагаворы пачаліся ў вёсцы [[Андрусава (Смаленская вобласць)|Андросава]] на мяжы [[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскага]] і [[Смаленскае ваяводства|Смаленскага ваяводстваў]]. Яны цягнуліся амаль 4 гады. Дэлегацыю Расіі прадстаўляў пасол {{нп3|Афанасій Лаўрэнцьевіч Ардзін-Нашчокін|А. Ардзін-Нашчокін|ru|Ордин-Нащокин, Афанасий Лаврентьевич}}, Рэчы Паспалітай — [[жамойцкі староста]] [[Ю. Глябовіч]]. Адбылося 39 сустрэч-пасяджэнняў паміж бакамі. У выніку [[30 студзеня]] [[1667]] г. было падпісана [[Андросаўскае перамір'е]] тэрмінам на 13.5 года. Расія атрымала [[Смаленшчына|Смаленшчыну]], [[Чарнігаўшчына|Чарнігаўшчыну]], [[Левабярэжная Украіна|Левабярэжную Украіну]] і [[Кіеў]]. Землі [[Падзвінне, этнаграфічны рэгіён Беларусі|Беларускага Падзвіння]], а гэта [[Віцебшчына]], [[Полаччына]], вярталіся назад у склад Вялікага Княства Літоўскага. Тэрыторыя Княства паменшылася з 370 да 312 тыс.кв.км. Войны мелі драматычныя вынікі для Вялікага Княства Літоўскага. [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|Беларускія землі]] знаходзіліся ў стане эканамічнай разрухі, колькасць насельніцтва скарацілася ў 2 разы, аслабла каралеўская ўлада, значна пашырыліся правы [[магнат]]аў. У Рэчы Паспалітай узмацніліся ганенні супраць [[Пратэстанцтва ў Вялікім Княстве Літоўскім|пратэстантаў]], [[арыяне (пратэстанты)|арыян]], [[Праваслаўная царква ў Вялікім Княстве Літоўскім|праваслаўных]], што прывяло да скасавання рэлігійнай талерантнасці. Дзяржава ўступіла ў паласу працяглага [[крызіс]]у. == Гл. таксама == * [[Бітва пад Кушлікамі, 1661]] * [[Радноцкі дагавор]] * [[Братэрскі хаўрус]] * [[Канфедэрацыя Кміціча]] {{зноскі}} == Крыніцы == * {{Крыніцы/Сагановіч НВ}} * Малов А. В. Русско-польская война 1654—1667 гг. М.: Цейхгауз, 2006 г. ISBN 5-94038-111-1 * Bobiatyński K. «Od Smoleńska do Wilna. Wojna Rzeczypospolitej z Moskwą 1654—1655». * Заборовский Л. В. «Великое княжество Литовское и Россия во время польского Потопа (1655—1656 гг.): Документы, исследование». * Kossarzecki K. «Kampania roku 1660 na Litwie». * Gawęda Marcin «Połonka-Basia 1660». * Romański Romuald «Cudnów 1660». * Kubala Ludwik «Wojna Moskiewska. 1654—1655». Tом III. * Wisner Henryk «Zygmunt III Waza». * «Litwa w epoce Wazów». * Kroll Piotr «Od ugody Hadziackiej do Cudnowa. Kozaczyzna między Rzecząpospolitą a Moskwą w latach 1658—1660». {{Гісторыя Беларусі 2}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай (1654—1667)| ]] 7ght53ln9uugvgwzfknxjbuluew6xst 0 21378 4191879 4111373 2022-08-22T13:05:04Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Паўзуны Еўропы]]; +[[Катэгорыя:Паўзуны Азіі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = |image title = |image descr = |regnum = Жывёлы |parent = Anguis |ref = |comment = |rang = Від |latin = Anguis fragilis |author = [[L.]] |syn = |typus = |children name = |children = |range map = |range map caption = |range map width = |range legend = |wikispecies = Anguis fragilis |commons = Category:Anguis fragilis | itis = | ncbi = 102178 | eol = 453239 }} '''Вераценніца ломкая''' (''Anguis fragilis''), мясцовыя назвы: '''мядзянка, слімень''' — паўзун [[сямейства (біялогія)|сямейства]] вераценніцавых. == Апісанне == Даўжыня цела 12-22 см, разам з хвастом 23-43 см, маса 15-35 г. Цела верацёнападобнае, доўгае, нагадвае цела [[Змеі|змяі]]. Знешнія прыкметы, якія адрозніваюць вераценніцу ад змей, — гэта наяўнасць рухомых павекаў; лускі брушнога і спіннога бакоў амаль аднолькавыя. Луска тулава выключна гладкая. Маладыя вераценніцы афарбаваны ў серабрыста-белы і бледна-крэмавы (з залатым адлівам) колер. Уздоўж хрыбта праходзяць адна або дзве тонкія палоскі, якія пачынаюцца на патыліцы трохвугольнай плямай. Бакі і бруха ярка-бурага або чорнага колеру, рэзка кантрастуюць з афарбоўкай спіны. У працэсе росту афарбоўка мяняецца: спіна цямнее, а бакі і брушка, наадварот, святлеюць. З узростам вераценніцы зверху набываюць ярка-карычневую або цёмна-шэрую афарбоўку з характэрным медным або бронзавым адценнем, чым і тлумачыцца іншая назва віду — мядзянка. == Распаўсюджанне == Арэал вераценніцы займае вялікую частку [[Еўропа|Еўропы]], месцамі даходзіць амаль да Палярнага круга. Пашырана яна таксама ў [[Малая Азія|Малой Азіі]], на [[Каўказ]]е, на поўначы [[Іран]]а, у [[Заходняя Сібір|Заходняй Сібіры]]. Найбольш звыклымі [[біятоп]]амі для вераценніцы з'яўляюцца мяшаныя, бярозавыя і хваёвыя [[лес|лясы]], [[алешнікі]], у якіх яна аддае перавагу палянам, узлескам, высечкам, прасекам, абочынам дарог. Часам паўзуны трапляюцца ў месцах, дзе хваёвыя лясы мяжуюцца з [[пойма]]мі рэк, азёр, вярховымі балотамі. Вераценніца ломкая — адзіны [[від (біялогія)|від]] бязногіх яшчарак у [[Беларусь|Беларусі]]. Колькасць вераценніцы даволі нізкая. == Экалогія == У адрозненне ад іншых яшчарак Беларусі вераценніца менш прыкметная ў прыродзе, бо вядзе даволі скрытны спосаб жыцця. Да таго ж яна актыўная ў асноўным у прыцемках і ноччу пры цёплым надвор'і. Днём яна бывае часцей актыўная ў пахмурнае надвор'е, хаця адзначаліся асобныя выпадкі актыўнасці вераценніц у паўдзённую спёку пры тэмпературы больш за 30 °C. Вераценніц, якія «загараюць», часцей можна бачыць [[вясна|вясной]], калі яшчэ недастаткова цяпла, а таксама пасля перыяду халоднага надвор'я летам. Любіць гэта яшчарка выйсці на паляванне пасля спорнага летняга дажджу. Сховішча вераценніца здольна зрабіць сабе сама ў лясным подсціле або мяккай глебе, хаваецца таксама пад стваламі паваленых дрэў і штабялямі бярвення, пад кучамі буралому, у трухлявых пнях і пад іх [[Кара, біялогія|карой]], пад камянямі, у [[нара|норах]] розных дробных рыючых жывёл. Палюе гэта яшчарка пераважна на дажджавых чарвей, якіх бывае шмат на паверхні глебы пасля дажджу. Акрамя таго, яна часта паядае [[малюскі|малюскаў]]. Нямала ў рацыёне гэтых яшчарак [[насякомыя|насякомых]] і іх [[лічынка|лічынак]], [[мнаганожкі|мнаганожак]]. Ад ворагаў вераценніцу ратуе скрытны спосаб жацця і характэрная для ўсіх іншых яшчарак здольнасць да [[аўтатамія|аўтатаміі]] — абломвання доўгага хваста, які застаецца ў зубах або кіпцюрах драпежніка (адсюль і другая частка назвы віду — ломкая). Тым не менш вераценніца часта становіцца ахвярай іншых жывёл, якія кормяцца яшчаркамі. На зімоўку вераценніца адыходзіць даволі позна — у канцы [[верасень|верасня]] — [[кастрычнік]]у. Зімовую [[спячка|спячку]] праводзіць у норах, пад пнямі, у гнілых пнях. Часам збіраецца да 20-30 і больш асобін у адным месцы. Вясной яна з'яўляецца ў [[красавік]]у. Пасля шлюбнага перыяду прыкладна праз 3 месяцы самка шляхам [[яйцажыванараджэнне|яйкажыванараджэння]] прыносіць ад 5 да 26 дзіцянят, часцей за ўсё 7-14. Маляўкі звычайна з'яўляюцца ў канцы [[ліпень|ліпеня]]-[[жнівень|жніўні]] і становяцца [[полавая спеласць|полаваспелымі]] на трэці год жыцця. [[лінька|Ліняе]] вераценніца некалькі разоў на год, пакідаючы пасля сябе, як і змеі, выпаўзак — старую скуру. Вераценніца добра сябе адчувае ў жывых кутках і прывыкае да чалавека. == Літаратура == * Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік. Мн: БелЭн, 1996. ISBN 985-11-0067-6 * Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / Белорус. Сов. Энцикл.; И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — 2-е изд. — Мн.: БелСЭ, 1989. == Спасылкі == * [http://slounik.org/149652.html Артыкул на Slounik.org] [[Катэгорыя:Вераценніцавыя]] [[Катэгорыя:Паўзуны Еўропы]] [[Катэгорыя:Паўзуны Азіі]] 41nvt0qrrklg1re0hj1cofqobdlwbbe 0 23022 4192164 4184990 2022-08-22T22:10:44Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Курган (значэнні)}} {{НП |статус =Горад |беларуская назва =Курган |арыгінальная назва={{lang-ru|Курган}} |падначаленне = |краіна =Расія |герб =Kurgan_coat_of_arms.png |сцяг =Flag of Kurgan (Kurgan oblast).svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |памер = |подпіс = |lat=55.45 |long=65.3334 |lat_dir = |lat_deg =55 |lat_min =27 |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg =65 |lon_min =20 |lon_sec = |CoordAddon=type:city(361500)_region:RU |CoordScale=200000 |Яндэкскарта= |карта = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна= |памер карты раёна = |рэгіён =Курганская вобласць |рэгіён у табліцы = |від рэгіёна =вобласць |раён = |раён у табліцы = |від раёна =раён |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = Алена Вячаславаўна Сітнікава |заснаваны = |першае згадванне = |згадванне ref = |ранейшыя імёны = |статус з =1782 |статус дата = |плошча =390 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП =75 |клімат = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва ={{Падзенне}}322 383<ref>[http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111030173539/http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=30 кастрычніка 2011 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111030173539/http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=30 кастрычніка 2011 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111030173539/http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=30 кастрычніка 2011 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111030173539/http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=30 кастрычніка 2011 }} {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/616KjoKcC?url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=21 жніўня 2011 }} {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/616KjoKcC?url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=21 жніўня 2011 }} {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/616KjoKcC?url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=21 жніўня 2011 }} {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/616KjoKcC?url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=21 жніўня 2011 }} {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/616KjoKcC?url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=21 жніўня 2011 }} Колькасць насельніцтва Расійскай Федэрацыі па гарадах, пасёлках гарадскога тыпу і раёнах на 1 студзеня 2010 года {{ref-ru}}] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111030173539/http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=30 кастрычніка 2011 }}</ref> |год перапісу =2010 |шчыльнасць = |агламерацыя = |нацыянальны склад = {{nobr|[[рускія]] 95,33%}}, {{nobr|[[украінцы]] 1,27%}}, {{nobr|[[татары]] 0,59%}}, {{nobr|[[беларусы]] 0,41%}}, {{nobr|[[казахі]] 0,3%}} |канфесійны склад = |этнахаронім = курга́нцы |часавы пояс =+5 |DST = |тэлефонны код =3522 |паштовы індэкс =640000, 640020 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код =45 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар= |катэгорыя ў Commons =Kurgan, Kurgan Oblast |сайт =http://www.kurgan-city.ru/ |мова сайта= |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n= |add1= |add2n= |add2= }} '''Курган''' ({{lang-ru|Курган}}) — горад (з [[1782]]) у [[Расія|Расіі]], адміністрацыйны цэнтр [[Курганская вобласць|Курганскай вобласці]]. Насельніцтва 309,3 тыс. чал. ([[2021]]), плошча 390 км². Заснаваны ў [[1679]] годзе.<ref>[http://www.kurgan-city.ru/doc/106046.html Решение Курганской городской Думы «О дате основания города Кургана» от 16 сентября 2009 года № 255]</ref> Горад размешчаны на рацэ [[Рака Табол|Табол]], за 1973 км ад [[Горад Масква|Масквы]]. == Насельніцтва == У свой час рост насельніцтва ў горадзе падштурхнула стварэнне [[6 лютага]] [[1943]] года [[Курганская вобласць|Курганскай вобласці]]. Па некаторых дадзеных, на момант стварэння вобласці, у горадзе пражывала не больш за сто тысяч чалавек. Пасля развалу [[СССР]] колькасць насельніцтва пачынае падаць з максімуму ў 1991 годзе (больш за 360 тысяч жыхароў) да мінімуму ў 2008 (324 тысячы). Назіраецца інтэнсіўны міграцыйны адток. Паводле ўсерасійскага перапісу 2010 года<ref name="etnicheski">{{cite web|url=http://www.kurganstat.ru/perepis_obslel/vpn2010/Pages/Itogi.aspx|title=Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Курганской Области - Веб-страницы - Itogi|accessdate=2013-03-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/6F8xYwSsd?url=http://www.kurganstat.ru/perepis_obslel/vpn2010/Pages/Itogi.aspx|archivedate=15 сакавіка 2013|deadurl=no}}</ref>: {| | valign="top" | {| class="prettytable" |-class="" !Народ !Колькасць чал. ! % ад тых, хто ўказаў нац. |- |рускія | align="right" |304 897 | align="right" |95,9 % |- |украінцы | align="right" |2 768 | align="right" |0,9 % |- |татары | align="right" |1 734 | align="right"|0,5 % |- |казахі | align="right" |1 461 | align="right" |0,4 % |- |іншыя нацыянальнасці менш 1 000 | align="right" |7 230 | align="right" |2,3 % |- |усяго ўказана нацыянальнасць | align="right" |318 090 | align="right" |100,0 % |- |Усяго насельніцтва горада | align="right" |333 606 |- |- |} |} Асобы па якіх няма дадзеных аб нацыянальнай прыналежнасці або не паказаная нацыянальнасць у перапісным лісце складаюць 15 516 чал. або 4,6 % ад усяго насельніцтва горада. З іх 13 871 — няма звестак аб нацыянальнай прыналежнасці, 1 217 — нацыянальнасць у перапісным лісце не паказаная, і 428 — адмова ад адказу. == Вядомыя асобы == * [[Аляксей Міхайлавіч Барткевіч]] (1906—1991) — беларускі [[педагог]], грамадскі і культурны дзеяч. * [[Лазар Артуравіч Рот]] (1920—2006) — [[фізік-тэарэтык]]<ref name="БЭ13">{{Крыніцы/БелЭн|13|||410}}</ref>. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{зноскі}} {{Гарады Курганскай вобласці}} [[Катэгорыя:Гарады Курганскай вобласці]] [[Катэгорыя:Курган (горад)| ]] 555uem30ijssi6u5hulbyjadc5ey9qu 10 27095 4191967 4190602 2022-08-22T16:38:24Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Шаблон:Краіны ля Міжземнага мора]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шаблон:Краіны ля Міжземнага мора]] lurk569ffc2mt4m62mngn9mtahlsqro 0 30299 4192317 4188890 2022-08-23T07:35:17Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{музыкант}} '''Карла Джэзуальда''' — ({{lang-it|Carlo Gesualdo}}), князь Венозы, н. [[1560]], пом. 8 верасня [[1613]], быў адным з лідараў [[Італія|італьянскага]] мадрыгалу, кампазітар эпокі [[Адраджэнне|Рэнесанс]]. Задзірлівы музычны стыль яго апошніх твораў і трагічныя падзеі яго ўласнага жыцця, зрабілі яму добрую вядомасць у музычнай гісторыі. Ён нарадзіўся ў адным са старэйшых і найзнатнейшых родаў [[горад Неапаль|Неапалю]] і ён быў пляменнікам св. Карла Барамэа. Ён ужо быў вядомым кампазітарам многіх стыляў калі ў [[1590]] ён замовіў забойства сваёй жонкі і яе каханка, што стварыла скандал, які распаўсюдзіўся па ўсёй [[Італія|Італіі]]. Яго наступны шлюб у [[1594]] з князёўнай роду д'Эстэ, прывёў яго да сувязяў з судом м. Ферара, дзе ён правабіў шэраг год і дзе ён выпусіцў свой першы збор твораў мадрыгалу ў чатырох тамах ([[1594]]—[[1596|96]]). Потым ён апублікаваў дзве наступныя кнігі мадрыгалу і тры тамы касцёльнай музыкі. Апошняя праца Джэзуальда, дзе контрапунтычныя і гамафанічныя элементы вольна змешваюцца, выдатныя дзякуючы інтэнсіўнасці яе музычнай экспрэсіі і за вельмі высокі персанальны стыль. Яны характарызуюцца, галоўным чынам, за абертанічную прагрэсію і дзіўны храматызм, які нагадвае музыку [[Рыхард Вагнер|Рыхарда Вагнера]]. == Бібліяграфія == Watkins, Glenn, Gesualdo, The Man and His Music (1973). {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.carlogesualdo.eu www.carlogesualdo.eu ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070311034506/http://www.carlogesualdo.eu/ |date=11 сакавіка 2007 }} * [http://www.gesualdo.eu www.gesualdo.eu] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171106132458/http://gesualdo.eu/ |date=6 лістапада 2017 }} * [http://www.gesualdocarlo.altervista.org/'''Il grande Gesualdo Carlo'''] * [http://carlogesualdo.altervista.org '''''Gesualdo e Carlo Gesualdo]''''' * [http://www.comune.gesualdo.av.it/ Comune di Gesualdo] * [http://www.fondazionecarlogesualdo.it Fondazione Carlo Gesualdo.it] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211204172708/http://fondazionecarlogesualdo.it/ |date=4 снежня 2021 }} * [http://digilander.iol.it/prolocogesualdo/indice.html Pro Gesualdo] * [http://www.mediateca.avellino.it/CarloGesualdo/index.html Centro Studi e Documentazione Carlo Gesualdo] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070905140547/http://www.mediateca.avellino.it/CarloGesualdo/index.html |date=5 верасня 2007 }} * [http://www.goethe.de/uk/mon/archiv/herzog90/gesualdo.htm «Morte a cinque voci» di W. Herzog] * [http://www.wernerherzog.com/main/index.htm Sito ufficiale del Regista Werner Herzog] * [http://www.musicweb.uk.net/gesualdo.htm Music on the Web] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20041210070458/http://musicweb.uk.net/gesualdo.htm |date=10 снежня 2004 }} * [http://www.goldbergweb.com/en/busquedas/?words=GESUALDO&restrict=/en/discography/ Discografia di Carlo Gesualdo] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20091014115346/http://www.goldbergweb.com/en/busquedas/?words=GESUALDO&restrict=%2Fen%2Fdiscography%2F |date=14 кастрычніка 2009 }} * [http://www.sanpietroamajella.it/it/museo_qd_cerca.cfm?soggetto=gesualdo&autore=&ricerca=Cerca Ritratti di Gesualdo — Museo del «Conservatorio di musica S. Pietro a Maiella» (Napoli)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20050409135422/http://www.sanpietroamajella.it/it/museo_qd_cerca.cfm?soggetto=gesualdo&autore=&ricerca=Cerca |date=9 красавіка 2005 }} * [http://www.teatrocarlogesualdo.av.it «Teatro comunale Carlo Gesualdo» (Avellino)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070818000714/http://www.teatrocarlogesualdo.av.it/ |date=18 жніўня 2007 }} * [http://digilander.libero.it/conservatorio/ «Conservatorio Carlo Gesualdo» (Potenza)] {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кампазітары Італіі]] [[Катэгорыя:Асобы]] kbs6zdid1373hwcv9m63tdmvcdgrirf 4 30530 4191953 3943878 2022-08-22T16:15:05Z Tar-ba-gan 959 Самуіл Уладзіміравіч Палонскі wikitext text/x-wiki '''Трэба напісаць:''' {{нп3|Аляксандр Кабанаў|||Аляксандр Кабанаў}}<!--<ref>{{Cite web|title=Блогер, будаўнік, мае чорны пояс у каратэ. Хто такі Аляксандар Кабанаў, якога будуць судзіць за масавыя беспарадкі|url=https://baj.by/be/analytics/bloger-budaunik-mae-chorny-poyas-u-karate-hto-taki-alyaksandar-kabanau-yakoga-buduc-sudzic|accessdate=2021-02-21|publisher=[[Беларуская асацыяцыя журналістаў]]|language=be}}</ref>-->{{*}} {{нп3|Эліс Уокер|||Alice Walker}} {{*}} {{нп3|Доллі Партан|||Dolly Parton}} {{*}} {{нп3|Лата Мангешкар|||Lata Mangeshkar}} {{*}} {{нп3|Чжоу Сюань|||Zhou Xuan}} {{*}} {{нп3|Лінда Ронстадт|||Linda Ronstadt}} {{*}} {{нп3|Барбара Такман|||Barbara Tuchman}}{{*}} {{нп3|Джудзіт Батлер|||Judith Butler}} {{*}} {{нп3|Ханна Арэндт|||Hannah Arendt}} {{*}} {{нп3|Мэры Бэйкэр Эддзі|||Mary Baker Eddy}} {{*}} {{нп3|С'юзан Энтані|||Susan B. Anthony}} {{*}} {{нп3|Мэры Харыс|||Mary Harris Jones}} {{*}} {{нп3|Элізабэт Стэнтан|||Elizabeth Cady Stanton}}{{*}} {{нп3|Сажурнэ Трут|||Sojourner Truth}} {{*}} {{нп3|Жазэфіна Какрэйн|||Josephine Cochrane}} {{*}} {{нп3|Крысцін Аманпур|||Christiane Amanpour}} {{*}} {{нп3|Хеда Хопер|||Hedda Hopper}} {{*}} {{нп3|Барбара Уолтэрс|||Barbara Walters}} {{*}}[[Сяргей Іванавіч Скрыба]] {{*}}{{нп3|Самуіл Уладзіміравіч Палонскі||ru|Полонский, Самуил Владимирович}} ltdptsvbfb00v18chn2ygqqcfr7vyu5 0 30794 4191980 3896687 2022-08-22T16:50:51Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Урупінск |арыгінальная назва = {{lang-ru|Урюпинск}} |краіна = Расія |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_deg= 50|lat_min= 48|lat_sec= |lon_deg= 42|lon_min= 01|lon_sec= |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = Адміністрацыйны падзел Расіі{{!}}Вобласць |рэгіён = Валгаградская вобласць |рэгіён у табліцы = |выгляд раёна = Раён |раён = Урупінскі раён |раён у табліцы = |выгляд абшчыны = |абшчына = |абшчына ў табліцы = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = С.В.Гарнякоў |дата заснавання = 1618 |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = 1929 |плошча = 9,41 |выгляд вышыні = |вышыня цэнтра НП = |клімат = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 41,4 тыс. |год перапісу = 2005 |шчыльнасць = |агламерацыя = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнохороним = |часавы пояс = +3 |DST = ёсць |тэлефонны код = +7 84442 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 34 |выгляд ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |add1n = |add1 = }} '''Урупінск''' ({{lang-ru|Урюпинск}}) — горад (з [[1929]] года) у [[Расія|Расіі]], адміністрацыйны цэнтр [[Урупінскі раён|Урупінскага раёна]] [[Валгаградская вобласць|Валгаградскай вобласці]]. Насельніцтва 41,4 тыс. чалавек ([[2005]]). Заснаваны ў [[1618]] годзе. Горад размешчаны на левым беразе ракі [[Рака Хапёр|Хапёр]] (прыток [[Дон]]а), за 340 км на паўночны захад ад [[Валгаград]]а. Заводы: маслаэкстракцыйны, кранавы, == Геаграфія == === Клімат === <div style="max-width:75%">{{Клімат горада |Горад_род = Урупінска |Крыніца = [https://meteolabs.ru/погода_урюпинск/ Погода и климат Урюпинск] |Сту_а_макс = 11.1 |Лют_а_макс = 11.2 |Сак_а_макс = 19.7 |Кра_а_макс = 28.6 |Май_а_макс = 36.2 |Чэр_а_макс = 39.5 |Ліп_а_макс = 42.1 |Жні_а_макс = 41.1 |Вер_а_макс = 35.5 |Кас_а_макс = 29.1 |Ліс_а_макс = 17.9 |Сне_а_макс = 12.3 |Жыл__а_макс = 42.1 |Сту_а_мін = -34.0 |Лют_а_мін = -38.6 |Сак_а_мін = -30.4 |Кра_а_мін = -16.8 |Май_а_мін = -4.0 |Чэр_а_мін = 1.5 |Ліп_а_мін = 4.7 |Жні_а_мін = 2.3 |Вер_а_мін = -5.0 |Кас_а_мін = -10.1 |Ліс_а_мін = -25.4 |Сне_а_мін = -32.3 |Жыл__а_мін = -38.6 |Сту_сяр_макс = -3.8 |Лют_сяр_макс = -3.6 |Сак_сяр_макс = 2.6 |Кра_сяр_макс = 14.8 |Май_сяр_макс = 22.4 |Чэр_сяр_макс = 26.2 |Ліп_сяр_макс = 28.2 |Жні_сяр_макс = 27.4 |Вер_сяр_макс = 20.6 |Кас_сяр_макс = 12.0 |Ліс_сяр_макс = 3.0 |Сне_сяр_макс = -2.0 |Жыл__сяр_макс = 12.3 |Сту_сяр_мін = -10.0 |Лют_сяр_мін = -10.6 |Сак_сяр_мін = -5.3 |Кра_сяр_мін = 3.0 |Май_сяр_мін = 8.9 |Чэр_сяр_мін = 13.2 |Ліп_сяр_мін = 15.2 |Жні_сяр_мін = 13.5 |Вер_сяр_мін = 8.6 |Кас_сяр_мін = 3.1 |Ліс_сяр_мін = -2.7 |Сне_сяр_мін = -7.6 |Жыл__сяр_мін = 2.4 |Сту_сяр = -6.9 |Лют_сяр = -7.1 |Сак_сяр = -1.3 |Кра_сяр = 8.9 |Май_сяр = 15.7 |Чэр_сяр = 19.7 |Ліп_сяр = 21.7 |Жні_сяр = 20.5 |Вер_сяр = 14.6 |Кас_сяр = 7.5 |Ліс_сяр = 0.1 |Сне_сяр = -4.8 |Жыл__сяр = 7.4 |Сту_сяр_апад = 31.0 |Лют_сяр_апад = 24.1 |Сак_сяр_апад = 24.7 |Кра_сяр_апад = 23.8 |Май_сяр_апад = 41.6 |Чэр_сяр_апад = 58.0 |Ліп_сяр_апад = 56.5 |Жні_сяр_апад = 33.2 |Вер_сяр_апад = 47.5 |Кас_сяр_апад = 36.4 |Ліс_сяр_апад = 38.0 |Сне_сяр_апад = 34.1 |Жыл__сяр_апад = 448.9 |}} </div> == Вядомыя асобы == * [[Дзмітрый Карпавіч Маставенка]] (1895—1975) — ваенны дзеяч, генерал-палкоўнік. {{Гарады Валгаградскай вобласці}} [[Катэгорыя:Гарады Валгаградскай вобласці]] q8jpn43b55ddi6egniezrn8yz7du2w2 0 32728 4192107 4189955 2022-08-22T19:50:27Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki '''Самаабарона Літвы і Беларусі''', '''Самаабарона''' ({{lang-pl|Samoobrona, Samoobrona Litwy i Białorusi}}) — польскія вайсковыя фарміраванні на тэрыторыі Літвы і Беларусі, акупіраванай у [[Першая сусветная вайна|1-ю сусветную вайну]] германскімі войскамі. Стваралася з мэтай абароны інтарэсаў мясцовага польскага насельніцтва, а таксама як авангард Польскай Арміі. == Гісторыя == Арганізацыя органаў Самаабароны Літвы і Беларусі пачалася летам-восенню [[1918]] афіцэрамі былога 1-га польскага корпуса генерала [[Юзаф Доўбар-Мусніцкі|Ю. Доўбар-Мусніцкага]] пры падтрымцы мясцовых польскіх палітычных колаў. Галоўнымі цэнтрамі самаабароны сталі [[Мінск]], [[Вільня]], [[Ліда]], [[Гродна]]; яе часці дзейнічалі ў [[Шчучын]]е, [[Гарадскі пасёлак Свір|Свіры]], [[Вілейка|Вілейцы]], [[Ашмяны|Ашмянах]], [[Радунь|Радуні]], [[Эйшышкі|Эйшышках]]. Мінская самаабарона створана ў кастрычніку 1918 «Таварыствам самадапамогі вайсковых палякаў былых карпусоў» і [[Польская рада Мінскай зямлі|польскай Радай Мінскай зямлі]]. Яе арганізатарамі выступілі В. Рачкевіч, ген. А. Бернатовіч, ген. В. Вейтка, палк. Ф. Кабарда і інш. 28.10.1918 ген. Вейтка прызначаны кіраўніком усіх атрадаў Самаабароны, а палк. Кабарда — Самаабароны Беларусі. 3 прычыны зрыву перагавораў з камандаваннем беларускіх вайсковых фарміраванняў пра сумесную абарону Мінска ад наступаючых часцей Чырвонай Арміі 5.12.1918 атрад Мінскай самаабароны (1929 чал.) пакінуў горад. У пачатку лістапада 1918 па ініцыятыве Р. Сапоцькі, паручнікаў [[Станіслаў Іваноўскі|С. Іваноўскага]] і В. Шукевіча створана Народная рада Лідскай зямлі як прадстаўнічы орган польскага мясцовага насельніцтва. Пры ёй дзейнічала Лідская самаабарона, якую па чарзе ўзначальвалі паручнік В. Шукевіч, ген. [[С. Макрэцкі]], капітан [[Пётр Мяніцкі|П. Мяніцкі]]. На пачатку снежня 1918 Лідская самаабарона налічвала 60 чал. Арганізатарамі Шчучынскай самаабароны (пачала стварацца 13.11.1918) былі паручнік Б. Лістоўскі, падпаручнік А. Брахоцкі і інш. Яе атрад (у сярэдзіне снежня 1918 аб’ядноўваў больш за 70 чал.) правёў некалькі аперацый з мэтай задушэння выступленняў мясцовых сялян. 7-8.1.1919 у мястэчку [[Васілішкі]] атрады Лідскай і Шчучынскай самаабароны аб’ядналіся і спрабавалі адбіць у бальшавікоў Ліду, але паход не ўдаўся. 17 студзеня пад націскам бальшавікоў аддзелы Самаабароны з [[Гурнофель|Гурнофеля]] адышлі да Шчучына. 12.11.1918 па ініцыятыве Б. Багатарэвіча, А. Спевака, Комара, Я. Шумінскага і ген. М. Сулеўскага (камандзір) створана Гродзенская самаабарона. Палітычнае кіраўніцтва ёй ажыццяўляла польская Галоўная рада Гродзенскай зямлі на чале з С. Іваноўскім, А. Жабакліцкім і ксяндзом Л. Жаброўскім. На пачатку студзеня 1919 Гродзенская самаабарона аб’ядноўвала 260 салдат і 20 афіцэраў, размяшчалася ў в. [[Капцёўка]]. Адной з апошніх арганізавалася самаабарона ў Эйшышках і Радуні (каля 60 чал.). У выніку супрацьдзеяння германскага боку і наступлення Чырвонай Арміі 29.12.1918 Самаабарона Літвы і Беларусі ліквідавана, а яе часці фармальна ўвайшлі ў склад польскай арміі. Замест самаабароны, як органа кіраўніцтва польскімі вайсковымі фарміраваннямі на акупіраванай немцамі тэрыторыі, створана Генеральная акруга Літвы і Беларусі на чале з ген. Вейткам. Пасля няўдалай [[Бітва за Вільню (1918—1919)|бітвы за Вільню]] 1-5.1.[[1919]] Віленская самаабарона інтэрніравана германскімі войскамі і адпраўлена на ст. Лапы, дзе ўлілася ў [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускую дывізію]] войска польскага, астатняя яе частка (каля 500 чал.) накіравалася да Гродна. Каб засцерагчы сябе ад сумеснага выступлення польскіх вайсковых фарміраванняў, германскае камандаванне Гродзенскай крэпасці ў ноч на 16.1.1919 раззброіла атрад Гродзенскай самаабароны, які, аднак, не быў расфарміраваны. 14.1.1919 Віленскі атрад польскіх войск аб’яднаўся з часткамі Лідскай і Шчучынскай самаабароны і 26 студзеня рушыў праз [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] да Брэста. 27 студзеня палякі занялі [[Дзярэчын]], 29 — [[Ружаны]], 30 — [[Пружаны]], дзе заключылі з германскім камандаваннем дагавор аб польска-германска-ўкраінскай дэмаркацыйнай лініі. Аднак 8 лютага часці самаабароны ўвайшлі ў [[Жабінка|Жабінку]], а 9 лютага атакавалі [[Брэст]]. 10.2.1919 Віленскі атрад польскіх войск аб’яднаўся ў Брэсце з групай ген. А. Лістоўскага. У канцы лютага 1919 апошнім у склад польскага войска ўвайшоў атрад Гродзенскай самаабароны, які працягваў кантраляваць тэрыторыю на поўнач ад Ваўкавыска ў раёне [[Лунна|Лунны]], Волі, Алекшыц, [[горад Крынкі|Крынак]], [[горад Саколка|Саколкі]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|Самаабарона Літвы і Беларусі}} [[Катэгорыя:Беларусь у Першай сусветнай вайне]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Гісторыя Літвы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Польшчы]] [[Катэгорыя:Літва ў Першай сусветнай вайне]] [[Катэгорыя:Польшча ў Першай сусветнай вайне]] sgiewsonq1zl5i3biu5nbd5i3oqbvty 0 32734 4192093 4190072 2022-08-22T19:10:10Z JerzyKundrat 174 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Польска-савецкая вайна |частка = [[Грамадзянская вайна ў Расіі]] |выява = |памер = |загаловак = |дата = [[14 лютага]] [[1919]] – [[18 сакавіка]] [[1921]] |месца = [[Польшча]], [[Беларусь]], [[Украіна]], [[Літва]], [[Латвія]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога Польшчы. [[Рыжскі мірны дагавор]] |змены = Анэксія Польшчай [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]] |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Другая Польская Рэспубліка|Польшча]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Украінская Народная Рэспубліка]]<br>{{Сцяг Латвіі}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвійская Рэспубліка]]<br>{{Сцяг БНР}} [[Узброеныя сілы Беларускай Народнай Рэспублікі|Беларускія ўзброеныя фарміраванні]]<br/> [[Расійскі палітычны камітэт]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|Савецкая Расія]] <br/> {{Сцяг УССР (1919-1929)}} [[Украінская ССР|Савецкая Украіна]] <br/> {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]] <br/> (да лета [[1919]]) <br/> {{Сцяг ССРБ}} [[ССР Беларусі|Савецкая Беларусь]] <br/> (з лета [[1920]]) <br/> [[Галіцыйская ССР|Савецкая Галіцыя]] <br/> [[Польрэўкам]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} '''[[Юзаф Пілсудскі]]''' <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Тадэвуш Развадоўскі]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Эдвард Рыдз-Сміглы]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Уладзіслаў Сікорскі]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Сымон Пятлюра]] |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} '''[[Леў Троцкі]]''' <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Міхаіл Тухачэўскі]] <br/> ([[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]]) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Іосіф Сталін]] <br/> (Львоўскі фронт) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Аляксандр Ільіч Ягораў|Аляксандр Ягораў]] (Паўднёва-Заходні фронт) |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = ад 50 тыс. у пачатку да 738 тыс. |сілы2 = ад 50 тыс. у пачатку да 800 тыс. |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = 48 тыс. забітых, <br/> 113.518 параненых, <br/> 51.351 палонных |страты2 = 60 тыс. забітых, <br/> 80 – 175 тыс. палонных |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }}[[Image:PBW March 1919.png|thumb|Межы Польскай дзяржавы, сакавік 1919]] [[Image:PBW December 1919.png|thumb|снежань 1919]] [[Image:PBW June 1920.png|thumb|чэрвень 1920]] [[Image:PBW August 1920.png|thumb|жнівень 1920]] [[Image:Rzeczpospolita 1922.png|thumb|сакавік 1922]] '''Польска-савецкая вайна''', таксама '''Польска-бальшавіцкая вайна''', '''Польска-расійская вайна 1919—1921''' ({{lang-pl|wojna polsko-bolszewicka}}, {{lang-ru|cоветско-польская война}}) — вайна [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] з аб’яднанымі савецкімі рэспублікамі на чале з [[РСФСР|Савецкай Расіяй]] у [[1919]]—[[1920]].<!--Сюды трэба будзе дадаць адсылак на кантэкст: Версаль, БНР, Версальская Украіна; у 19-ы год — ССРБ і ЛітБел, іх падзенне; лінія Керзана; у 20-ы — няўдала пра «палкі Пятлюры»; статус савецкіх дзярж. утв., чаму вайна зачапіла ўсіх; дававоры з прыбалтамі 1920; ваенны кантэкст грамадзянскай вайны ў б. Расіі--> == Перадгісторыя == У перыяд адраджэння Польскай дзяржавы (1918—1919) была створана Войска Польскае. Кіраўніцтва Польшчы на чале з [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] не жадала абмяжоўвацца этнічнымі польскімі тэрыторыямі, імкнулася далучыць беларускія, літоўскія, украінскія землі да сваёй дзяржавы. У снежні 1918 дэкрэтамі польскага ўрада да Польшчы былі далучаны Бельскі павет Гродзенскай і Аўгустоўскі павет Сувалкаўскай губерняў. == Баявыя дзеянні == У першай палове лютага 1919 Польшча распачала ваенныя дзеянні супраць савецкіх рэспублік. Пачынаючы з [[14 лютага]] 1919 паўночная група польскіх войскаў пад камандаваннем генерала Вацлава Івашкевіча заняла большую частку Гродзенскай губерні, павяла наступленне ў напрамку [[Вільня|Вільні]] і [[Ліда]] — [[Маладзечна]], паўднёвая — на [[Баранавічы]] — [[Мінск]] і [[Кобрын]] — [[Пінск]], разгортваліся ваенныя дзеянні і на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]]. [[22 красавіка]] 1919 была занята Вільня. Польскія войскі паступова прасоўваліся на тэрыторыю Беларусі. У сакавіку-красавіку 1919 яны занялі [[Брэст]], [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Скідзель]], [[Шчучын]], Пінск, Баранавічы. Урад [[РСФСР]] заявіў пратэст ураду Польшчы, ЦВК Расіі прыняў [[1 чэрвеня]] 1919 пастанову аб аб’яднанні ваенных сіл савецкіх рэспублік. Аднак спыніць наступленне польскіх войск не здолеў. [[1 ліпеня]] 1919 апошнія разгарнулі паспяховае наступленне, а 8 жніўня занялі Мінск. У сярэдзіне жніўня яны кантралявалі практычна ўсю тэрыторыю [[Літбел|Літоўска-Беларускай ССР]], а таксама шэраг раёнаў Украіны. У Беларусі лінія фронту праходзіла па р. [[Рака Бярэзіна|Бярэзіна]], ва Украіне — па р. [[Рака Славечна|Славечна]] — г. Наваград-Валынскі — г. Магілёў-Падольскі. Увосень 1919 Ю. Пілсудскі спыніў наступленне, каб паспрыяць Чырвонай Арміі разграміць армію генерала Антона Дзянікіна, які пагражаў Маскве — Дзянікін адмовіўся прызнаць незалежнасць Польшчы, выступаючы з лозунгам «адзінай і непадзельнай Расіі». У гэты час 1919 праходзілі польска-савецкія мірныя перагаворы ў [[вёска Белавежа|Белавежы]], а затым у [[Мікашэвічы|Мікашэвічах]]. Аднак яны аказаліся безвыніковымі. Польскі ўрад адхіліў мірныя прапановы савецкага боку, які згаджаўся на тэрытарыяльныя саступкі. У сакавіку [[1920]] польскія войскі правялі лакальнае наступленне, захапілі [[Мазыр]], [[Калінкавічы]], Оўруч, перарэзалі чыгунку паміж Заходнім і Паўдрёва-Заходнім франтамі Чырвонай Арміі; у красавіку 1920 пры падтрымцы палкоў Пятлюры захапілі Корасцень, Жытомір, Казацін, 6 мая — [[Кіеў]]. [[12 мая]] [[1920]] ў Савецкай Расіі абвешчана ваеннае становішча, на польскі фронт накіравана больш за 24 тыс. камуністаў. [[28 красавіка]] [[1920]] Палітбюро ЦК РКП(б) ухваліла план наступлення. Галоўны ўдар наносіў [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] праз Беларусь на Варшаву; часці Паўднёва-Заходняга фронту пасля вызвалення Кіева павінны былі наступаць праз Роўна на Брэст. На ўмацаванне франтоў накіраваны стралковыя і кавалерыйсікя дывізі. Неўзабаве [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] пачаў наступаць. 16-я армія фарсіравала Бярэзіну паміж прытокамі Бобр і Клява і рушыла ў напрамку Мінска. Польскае камандаванне падцягнула рэзервы з літоўскай граніцы і контрударам прымусіла савецкія войскі адысці на зыходныя рубяжы. Наступленне польскіх войск ва Украіне было затрымана. Паўднёва-Заходні фронт, падмацаваны 1-й Коннай арміяй, нанёс паражэнне 3-й і 6-й польскім арміямі [[12 чэрвеня]] 1920 заняў Кіеў. [[4 ліпеня]] 1920 ударная група Заходняга фронту разбіла польскія войскі каля Полацка і рушыла да Вільні і Маладзечна, 16-я армія фарсіравала Бярэзіну і [[11 ліпеня]] 1920 заняла Мінск. Мазырская группа наступала ўздоўж чыгункі Мазыр — Брэст. 14 ліпеня войскі Заходняга фронту захапілі Вільню, 19 ліпеня фарсіравалі Нёман і Шчару і выйшлі на тэрыторыю Польшчы. Ва Украіне Чырвоная Армія разбіла польскія войскі пад Роўнам, 11 ліпеня заняла Сарны, Роўна, [[Камянец-Падольскі]]. У канцы ліпеня ў [[Беласток]]у створаны Польскі часовы рэвалюцыйны камітэт (Польрэўком), у склад якога ўвайшлі [[Ю. Мархлеўскі]] (старшыня), [[Ф. Дзяржынскі]], Ф. Кон, Э. Прухняк, [[Іосіф Станіслававіч Уншліхт|І. Уншліхт]]. 30.7.1920 Польрэўком выдаў маніфест, у якім падкрэслівалася, што Чырвоная Армія прыйшла на тэрыторыю Польшчы не дзеля таго, каб заняволіць яе, а для дапамогі польскаму народу ў яго барацьбе за сацыяльнае вызваленне. У савецкім тыле фарміравалася 1-я Польская Чырвоная Армія. Да канца ліпеня 1920 савецкія войскі падышлі да [[Варшава|Варшавы]] і [[Львоў|Львова]]. Пачалося наступленне на Варшаву. Аднак у ходзе Варшаўскай аперацыі ў канцы ліпеня — першай палове жніўня 1920 Чырвоная Армія пацярпела разгромнае паражэнне. З 17.8. польскія войскі перайшлі ў татальнае наступленне, заходзілі ў тыл злучэнням Захдняга фронту. 4-я армія, 3-і конны корпус, 2 дывізіі 15-й арміі вымушаны былі адступіць на тэрыторыю Усходняй Прусіі, дзе былі інтэрніраваныя. Да 25.8. войскі Заходняга фронту адышлі на лінію Ліпск — Свіслач — на ўсход ад Брэста. Гэта паражэнне Чырвонай Арміі, якое ў польскай літаратуры атрымала назву «Цуд на Вісле», было абумоўлена шэрагам прычын. Перш за ўсё, была пераацэнена гатоўнасць рабочых і сялян Польшчы падтрымаць наступленне Чырвонай Арміі. Кіраўніцтва Савецкай Расіі і Камуністычнай партыі разлічвала, што паход савецкіх войск у Польшчу будзе судзейнічаць разгортванню сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, але гэтага не адбылося. Абмежаваныя матэрыяльныя рэсурсы савецкай краіны не далі магчымасці забяспечыць усім неабходным войскі фронту. У выніку перавага ў колькасці войск, узбраення і матэрыяльнага забеспячэння была на польскім баку. Акрамя таго, савецкае камандаванне зрабіла памылкі стратэгічнага і тактычнага характару. Польскія войскі выкарысталі ініцыятыву і ў верасні-кастрычніку 1920 прасунуліся на ўсход, захапіўшы Мінск. Крыху пазней яны зноў адступілі. == Вынікі == 12 кастрычніка 1920 ў Рызе падпісаны дагавор аб перамір’і і ўмовах міру, а 18 сакавіка 1921 [[Рыжскі мірны дагавор]], які вызначыў новую ўсходнюю мяжу Польшчы. == Гл. таксама == * [[Беларусь у польска-савецкай вайне]] == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|||195—197}} * Пашкевіч А. «Прыходзь да нас, суседзе дарагі» // Наша гісторыя, № 2, 2019, с. 25-31. ISBN 2617—2305 {{Польска-савецкая вайна}} {{Войны Расіі}} [[Катэгорыя:Польска-савецкая вайна| ]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1919 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1920 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1921 года]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Войны Украіны]] [[Катэгорыя:Войны Літвы]] 2ld9pfis62a0j9sp740djvxbmnapp4v 4192101 4192093 2022-08-22T19:37:05Z JerzyKundrat 174 /* Перадгісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Польска-савецкая вайна |частка = [[Грамадзянская вайна ў Расіі]] |выява = |памер = |загаловак = |дата = [[14 лютага]] [[1919]] – [[18 сакавіка]] [[1921]] |месца = [[Польшча]], [[Беларусь]], [[Украіна]], [[Літва]], [[Латвія]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога Польшчы. [[Рыжскі мірны дагавор]] |змены = Анэксія Польшчай [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]] |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Другая Польская Рэспубліка|Польшча]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Украінская Народная Рэспубліка]]<br>{{Сцяг Латвіі}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвійская Рэспубліка]]<br>{{Сцяг БНР}} [[Узброеныя сілы Беларускай Народнай Рэспублікі|Беларускія ўзброеныя фарміраванні]]<br/> [[Расійскі палітычны камітэт]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|Савецкая Расія]] <br/> {{Сцяг УССР (1919-1929)}} [[Украінская ССР|Савецкая Украіна]] <br/> {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]] <br/> (да лета [[1919]]) <br/> {{Сцяг ССРБ}} [[ССР Беларусі|Савецкая Беларусь]] <br/> (з лета [[1920]]) <br/> [[Галіцыйская ССР|Савецкая Галіцыя]] <br/> [[Польрэўкам]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} '''[[Юзаф Пілсудскі]]''' <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Тадэвуш Развадоўскі]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Эдвард Рыдз-Сміглы]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Уладзіслаў Сікорскі]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Сымон Пятлюра]] |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} '''[[Леў Троцкі]]''' <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Міхаіл Тухачэўскі]] <br/> ([[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]]) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Іосіф Сталін]] <br/> (Львоўскі фронт) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Аляксандр Ільіч Ягораў|Аляксандр Ягораў]] (Паўднёва-Заходні фронт) |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = ад 50 тыс. у пачатку да 738 тыс. |сілы2 = ад 50 тыс. у пачатку да 800 тыс. |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = 48 тыс. забітых, <br/> 113.518 параненых, <br/> 51.351 палонных |страты2 = 60 тыс. забітых, <br/> 80 – 175 тыс. палонных |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }}[[Image:PBW March 1919.png|thumb|Межы Польскай дзяржавы, сакавік 1919]] [[Image:PBW December 1919.png|thumb|снежань 1919]] [[Image:PBW June 1920.png|thumb|чэрвень 1920]] [[Image:PBW August 1920.png|thumb|жнівень 1920]] [[Image:Rzeczpospolita 1922.png|thumb|сакавік 1922]] '''Польска-савецкая вайна''', таксама '''Польска-бальшавіцкая вайна''', '''Польска-расійская вайна 1919—1921''' ({{lang-pl|wojna polsko-bolszewicka}}, {{lang-ru|cоветско-польская война}}) — вайна [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] з аб’яднанымі савецкімі рэспублікамі на чале з [[РСФСР|Савецкай Расіяй]] у [[1919]]—[[1920]].<!--Сюды трэба будзе дадаць адсылак на кантэкст: Версаль, БНР, Версальская Украіна; у 19-ы год — ССРБ і ЛітБел, іх падзенне; лінія Керзана; у 20-ы — няўдала пра «палкі Пятлюры»; статус савецкіх дзярж. утв., чаму вайна зачапіла ўсіх; дававоры з прыбалтамі 1920; ваенны кантэкст грамадзянскай вайны ў б. Расіі--> == Перадгісторыя == У перыяд адраджэння Польскай дзяржавы (1918—1919) была створана Войска Польскае. Кіраўніцтва Польшчы на чале з [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] не жадала абмяжоўвацца этнічнымі польскімі тэрыторыямі, імкнулася далучыць беларускія, літоўскія, украінскія землі да сваёй дзяржавы. У снежні 1918 дэкрэтамі польскага ўрада да Польшчы былі далучаны Бельскі павет Гродзенскай і Аўгустоўскі павет Сувалкаўскай губерняў. У ходзе [[Бітва за Вільню (1918—1919)бітвы за Вільню]] (31 снежня 1918 – 5 студзеня 1919) на некаторы час большая частка горада апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. == Баявыя дзеянні == У першай палове лютага 1919 Польшча распачала ваенныя дзеянні супраць савецкіх рэспублік. Пачынаючы з [[14 лютага]] 1919 паўночная група польскіх войскаў пад камандаваннем генерала Вацлава Івашкевіча заняла большую частку Гродзенскай губерні, павяла наступленне ў напрамку [[Вільня|Вільні]] і [[Ліда]] — [[Маладзечна]], паўднёвая — на [[Баранавічы]] — [[Мінск]] і [[Кобрын]] — [[Пінск]], разгортваліся ваенныя дзеянні і на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]]. [[22 красавіка]] 1919 была занята Вільня. Польскія войскі паступова прасоўваліся на тэрыторыю Беларусі. У сакавіку-красавіку 1919 яны занялі [[Брэст]], [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Скідзель]], [[Шчучын]], Пінск, Баранавічы. Урад [[РСФСР]] заявіў пратэст ураду Польшчы, ЦВК Расіі прыняў [[1 чэрвеня]] 1919 пастанову аб аб’яднанні ваенных сіл савецкіх рэспублік. Аднак спыніць наступленне польскіх войск не здолеў. [[1 ліпеня]] 1919 апошнія разгарнулі паспяховае наступленне, а 8 жніўня занялі Мінск. У сярэдзіне жніўня яны кантралявалі практычна ўсю тэрыторыю [[Літбел|Літоўска-Беларускай ССР]], а таксама шэраг раёнаў Украіны. У Беларусі лінія фронту праходзіла па р. [[Рака Бярэзіна|Бярэзіна]], ва Украіне — па р. [[Рака Славечна|Славечна]] — г. Наваград-Валынскі — г. Магілёў-Падольскі. Увосень 1919 Ю. Пілсудскі спыніў наступленне, каб паспрыяць Чырвонай Арміі разграміць армію генерала Антона Дзянікіна, які пагражаў Маскве — Дзянікін адмовіўся прызнаць незалежнасць Польшчы, выступаючы з лозунгам «адзінай і непадзельнай Расіі». У гэты час 1919 праходзілі польска-савецкія мірныя перагаворы ў [[вёска Белавежа|Белавежы]], а затым у [[Мікашэвічы|Мікашэвічах]]. Аднак яны аказаліся безвыніковымі. Польскі ўрад адхіліў мірныя прапановы савецкага боку, які згаджаўся на тэрытарыяльныя саступкі. У сакавіку [[1920]] польскія войскі правялі лакальнае наступленне, захапілі [[Мазыр]], [[Калінкавічы]], Оўруч, перарэзалі чыгунку паміж Заходнім і Паўдрёва-Заходнім франтамі Чырвонай Арміі; у красавіку 1920 пры падтрымцы палкоў Пятлюры захапілі Корасцень, Жытомір, Казацін, 6 мая — [[Кіеў]]. [[12 мая]] [[1920]] ў Савецкай Расіі абвешчана ваеннае становішча, на польскі фронт накіравана больш за 24 тыс. камуністаў. [[28 красавіка]] [[1920]] Палітбюро ЦК РКП(б) ухваліла план наступлення. Галоўны ўдар наносіў [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] праз Беларусь на Варшаву; часці Паўднёва-Заходняга фронту пасля вызвалення Кіева павінны былі наступаць праз Роўна на Брэст. На ўмацаванне франтоў накіраваны стралковыя і кавалерыйсікя дывізі. Неўзабаве [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] пачаў наступаць. 16-я армія фарсіравала Бярэзіну паміж прытокамі Бобр і Клява і рушыла ў напрамку Мінска. Польскае камандаванне падцягнула рэзервы з літоўскай граніцы і контрударам прымусіла савецкія войскі адысці на зыходныя рубяжы. Наступленне польскіх войск ва Украіне было затрымана. Паўднёва-Заходні фронт, падмацаваны 1-й Коннай арміяй, нанёс паражэнне 3-й і 6-й польскім арміямі [[12 чэрвеня]] 1920 заняў Кіеў. [[4 ліпеня]] 1920 ударная група Заходняга фронту разбіла польскія войскі каля Полацка і рушыла да Вільні і Маладзечна, 16-я армія фарсіравала Бярэзіну і [[11 ліпеня]] 1920 заняла Мінск. Мазырская группа наступала ўздоўж чыгункі Мазыр — Брэст. 14 ліпеня войскі Заходняга фронту захапілі Вільню, 19 ліпеня фарсіравалі Нёман і Шчару і выйшлі на тэрыторыю Польшчы. Ва Украіне Чырвоная Армія разбіла польскія войскі пад Роўнам, 11 ліпеня заняла Сарны, Роўна, [[Камянец-Падольскі]]. У канцы ліпеня ў [[Беласток]]у створаны Польскі часовы рэвалюцыйны камітэт (Польрэўком), у склад якога ўвайшлі [[Ю. Мархлеўскі]] (старшыня), [[Ф. Дзяржынскі]], Ф. Кон, Э. Прухняк, [[Іосіф Станіслававіч Уншліхт|І. Уншліхт]]. 30.7.1920 Польрэўком выдаў маніфест, у якім падкрэслівалася, што Чырвоная Армія прыйшла на тэрыторыю Польшчы не дзеля таго, каб заняволіць яе, а для дапамогі польскаму народу ў яго барацьбе за сацыяльнае вызваленне. У савецкім тыле фарміравалася 1-я Польская Чырвоная Армія. Да канца ліпеня 1920 савецкія войскі падышлі да [[Варшава|Варшавы]] і [[Львоў|Львова]]. Пачалося наступленне на Варшаву. Аднак у ходзе Варшаўскай аперацыі ў канцы ліпеня — першай палове жніўня 1920 Чырвоная Армія пацярпела разгромнае паражэнне. З 17.8. польскія войскі перайшлі ў татальнае наступленне, заходзілі ў тыл злучэнням Захдняга фронту. 4-я армія, 3-і конны корпус, 2 дывізіі 15-й арміі вымушаны былі адступіць на тэрыторыю Усходняй Прусіі, дзе былі інтэрніраваныя. Да 25.8. войскі Заходняга фронту адышлі на лінію Ліпск — Свіслач — на ўсход ад Брэста. Гэта паражэнне Чырвонай Арміі, якое ў польскай літаратуры атрымала назву «Цуд на Вісле», было абумоўлена шэрагам прычын. Перш за ўсё, была пераацэнена гатоўнасць рабочых і сялян Польшчы падтрымаць наступленне Чырвонай Арміі. Кіраўніцтва Савецкай Расіі і Камуністычнай партыі разлічвала, што паход савецкіх войск у Польшчу будзе судзейнічаць разгортванню сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, але гэтага не адбылося. Абмежаваныя матэрыяльныя рэсурсы савецкай краіны не далі магчымасці забяспечыць усім неабходным войскі фронту. У выніку перавага ў колькасці войск, узбраення і матэрыяльнага забеспячэння была на польскім баку. Акрамя таго, савецкае камандаванне зрабіла памылкі стратэгічнага і тактычнага характару. Польскія войскі выкарысталі ініцыятыву і ў верасні-кастрычніку 1920 прасунуліся на ўсход, захапіўшы Мінск. Крыху пазней яны зноў адступілі. == Вынікі == 12 кастрычніка 1920 ў Рызе падпісаны дагавор аб перамір’і і ўмовах міру, а 18 сакавіка 1921 [[Рыжскі мірны дагавор]], які вызначыў новую ўсходнюю мяжу Польшчы. == Гл. таксама == * [[Беларусь у польска-савецкай вайне]] == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|||195—197}} * Пашкевіч А. «Прыходзь да нас, суседзе дарагі» // Наша гісторыя, № 2, 2019, с. 25-31. ISBN 2617—2305 {{Польска-савецкая вайна}} {{Войны Расіі}} [[Катэгорыя:Польска-савецкая вайна| ]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1919 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1920 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1921 года]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Войны Украіны]] [[Катэгорыя:Войны Літвы]] 2r49i4akagxxczpn1gwv5fgwftrv8s1 4192102 4192101 2022-08-22T19:37:50Z JerzyKundrat 174 /* Перадгісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Польска-савецкая вайна |частка = [[Грамадзянская вайна ў Расіі]] |выява = |памер = |загаловак = |дата = [[14 лютага]] [[1919]] – [[18 сакавіка]] [[1921]] |месца = [[Польшча]], [[Беларусь]], [[Украіна]], [[Літва]], [[Латвія]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога Польшчы. [[Рыжскі мірны дагавор]] |змены = Анэксія Польшчай [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]] |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Другая Польская Рэспубліка|Польшча]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Украінская Народная Рэспубліка]]<br>{{Сцяг Латвіі}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвійская Рэспубліка]]<br>{{Сцяг БНР}} [[Узброеныя сілы Беларускай Народнай Рэспублікі|Беларускія ўзброеныя фарміраванні]]<br/> [[Расійскі палітычны камітэт]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|Савецкая Расія]] <br/> {{Сцяг УССР (1919-1929)}} [[Украінская ССР|Савецкая Украіна]] <br/> {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]] <br/> (да лета [[1919]]) <br/> {{Сцяг ССРБ}} [[ССР Беларусі|Савецкая Беларусь]] <br/> (з лета [[1920]]) <br/> [[Галіцыйская ССР|Савецкая Галіцыя]] <br/> [[Польрэўкам]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} '''[[Юзаф Пілсудскі]]''' <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Тадэвуш Развадоўскі]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Эдвард Рыдз-Сміглы]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Уладзіслаў Сікорскі]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Сымон Пятлюра]] |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} '''[[Леў Троцкі]]''' <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Міхаіл Тухачэўскі]] <br/> ([[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]]) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Іосіф Сталін]] <br/> (Львоўскі фронт) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Аляксандр Ільіч Ягораў|Аляксандр Ягораў]] (Паўднёва-Заходні фронт) |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = ад 50 тыс. у пачатку да 738 тыс. |сілы2 = ад 50 тыс. у пачатку да 800 тыс. |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = 48 тыс. забітых, <br/> 113.518 параненых, <br/> 51.351 палонных |страты2 = 60 тыс. забітых, <br/> 80 – 175 тыс. палонных |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }}[[Image:PBW March 1919.png|thumb|Межы Польскай дзяржавы, сакавік 1919]] [[Image:PBW December 1919.png|thumb|снежань 1919]] [[Image:PBW June 1920.png|thumb|чэрвень 1920]] [[Image:PBW August 1920.png|thumb|жнівень 1920]] [[Image:Rzeczpospolita 1922.png|thumb|сакавік 1922]] '''Польска-савецкая вайна''', таксама '''Польска-бальшавіцкая вайна''', '''Польска-расійская вайна 1919—1921''' ({{lang-pl|wojna polsko-bolszewicka}}, {{lang-ru|cоветско-польская война}}) — вайна [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] з аб’яднанымі савецкімі рэспублікамі на чале з [[РСФСР|Савецкай Расіяй]] у [[1919]]—[[1920]].<!--Сюды трэба будзе дадаць адсылак на кантэкст: Версаль, БНР, Версальская Украіна; у 19-ы год — ССРБ і ЛітБел, іх падзенне; лінія Керзана; у 20-ы — няўдала пра «палкі Пятлюры»; статус савецкіх дзярж. утв., чаму вайна зачапіла ўсіх; дававоры з прыбалтамі 1920; ваенны кантэкст грамадзянскай вайны ў б. Расіі--> == Перадгісторыя == У перыяд адраджэння Польскай дзяржавы (1918—1919) была створана Войска Польскае. Кіраўніцтва Польшчы на чале з [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] не жадала абмяжоўвацца этнічнымі польскімі тэрыторыямі, імкнулася далучыць беларускія, літоўскія, украінскія землі да сваёй дзяржавы. У снежні 1918 дэкрэтамі польскага ўрада да Польшчы былі далучаны Бельскі павет Гродзенскай і Аўгустоўскі павет Сувалкаўскай губерняў. У ходзе [[Бітва за Вільню (1918—1919)|бітвы за Вільню]] (31 снежня 1918 — 5 студзеня 1919) на некаторы час большая частка горада апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. == Баявыя дзеянні == У першай палове лютага 1919 Польшча распачала ваенныя дзеянні супраць савецкіх рэспублік. Пачынаючы з [[14 лютага]] 1919 паўночная група польскіх войскаў пад камандаваннем генерала Вацлава Івашкевіча заняла большую частку Гродзенскай губерні, павяла наступленне ў напрамку [[Вільня|Вільні]] і [[Ліда]] — [[Маладзечна]], паўднёвая — на [[Баранавічы]] — [[Мінск]] і [[Кобрын]] — [[Пінск]], разгортваліся ваенныя дзеянні і на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]]. [[22 красавіка]] 1919 была занята Вільня. Польскія войскі паступова прасоўваліся на тэрыторыю Беларусі. У сакавіку-красавіку 1919 яны занялі [[Брэст]], [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Скідзель]], [[Шчучын]], Пінск, Баранавічы. Урад [[РСФСР]] заявіў пратэст ураду Польшчы, ЦВК Расіі прыняў [[1 чэрвеня]] 1919 пастанову аб аб’яднанні ваенных сіл савецкіх рэспублік. Аднак спыніць наступленне польскіх войск не здолеў. [[1 ліпеня]] 1919 апошнія разгарнулі паспяховае наступленне, а 8 жніўня занялі Мінск. У сярэдзіне жніўня яны кантралявалі практычна ўсю тэрыторыю [[Літбел|Літоўска-Беларускай ССР]], а таксама шэраг раёнаў Украіны. У Беларусі лінія фронту праходзіла па р. [[Рака Бярэзіна|Бярэзіна]], ва Украіне — па р. [[Рака Славечна|Славечна]] — г. Наваград-Валынскі — г. Магілёў-Падольскі. Увосень 1919 Ю. Пілсудскі спыніў наступленне, каб паспрыяць Чырвонай Арміі разграміць армію генерала Антона Дзянікіна, які пагражаў Маскве — Дзянікін адмовіўся прызнаць незалежнасць Польшчы, выступаючы з лозунгам «адзінай і непадзельнай Расіі». У гэты час 1919 праходзілі польска-савецкія мірныя перагаворы ў [[вёска Белавежа|Белавежы]], а затым у [[Мікашэвічы|Мікашэвічах]]. Аднак яны аказаліся безвыніковымі. Польскі ўрад адхіліў мірныя прапановы савецкага боку, які згаджаўся на тэрытарыяльныя саступкі. У сакавіку [[1920]] польскія войскі правялі лакальнае наступленне, захапілі [[Мазыр]], [[Калінкавічы]], Оўруч, перарэзалі чыгунку паміж Заходнім і Паўдрёва-Заходнім франтамі Чырвонай Арміі; у красавіку 1920 пры падтрымцы палкоў Пятлюры захапілі Корасцень, Жытомір, Казацін, 6 мая — [[Кіеў]]. [[12 мая]] [[1920]] ў Савецкай Расіі абвешчана ваеннае становішча, на польскі фронт накіравана больш за 24 тыс. камуністаў. [[28 красавіка]] [[1920]] Палітбюро ЦК РКП(б) ухваліла план наступлення. Галоўны ўдар наносіў [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] праз Беларусь на Варшаву; часці Паўднёва-Заходняга фронту пасля вызвалення Кіева павінны былі наступаць праз Роўна на Брэст. На ўмацаванне франтоў накіраваны стралковыя і кавалерыйсікя дывізі. Неўзабаве [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] пачаў наступаць. 16-я армія фарсіравала Бярэзіну паміж прытокамі Бобр і Клява і рушыла ў напрамку Мінска. Польскае камандаванне падцягнула рэзервы з літоўскай граніцы і контрударам прымусіла савецкія войскі адысці на зыходныя рубяжы. Наступленне польскіх войск ва Украіне было затрымана. Паўднёва-Заходні фронт, падмацаваны 1-й Коннай арміяй, нанёс паражэнне 3-й і 6-й польскім арміямі [[12 чэрвеня]] 1920 заняў Кіеў. [[4 ліпеня]] 1920 ударная група Заходняга фронту разбіла польскія войскі каля Полацка і рушыла да Вільні і Маладзечна, 16-я армія фарсіравала Бярэзіну і [[11 ліпеня]] 1920 заняла Мінск. Мазырская группа наступала ўздоўж чыгункі Мазыр — Брэст. 14 ліпеня войскі Заходняга фронту захапілі Вільню, 19 ліпеня фарсіравалі Нёман і Шчару і выйшлі на тэрыторыю Польшчы. Ва Украіне Чырвоная Армія разбіла польскія войскі пад Роўнам, 11 ліпеня заняла Сарны, Роўна, [[Камянец-Падольскі]]. У канцы ліпеня ў [[Беласток]]у створаны Польскі часовы рэвалюцыйны камітэт (Польрэўком), у склад якога ўвайшлі [[Ю. Мархлеўскі]] (старшыня), [[Ф. Дзяржынскі]], Ф. Кон, Э. Прухняк, [[Іосіф Станіслававіч Уншліхт|І. Уншліхт]]. 30.7.1920 Польрэўком выдаў маніфест, у якім падкрэслівалася, што Чырвоная Армія прыйшла на тэрыторыю Польшчы не дзеля таго, каб заняволіць яе, а для дапамогі польскаму народу ў яго барацьбе за сацыяльнае вызваленне. У савецкім тыле фарміравалася 1-я Польская Чырвоная Армія. Да канца ліпеня 1920 савецкія войскі падышлі да [[Варшава|Варшавы]] і [[Львоў|Львова]]. Пачалося наступленне на Варшаву. Аднак у ходзе Варшаўскай аперацыі ў канцы ліпеня — першай палове жніўня 1920 Чырвоная Армія пацярпела разгромнае паражэнне. З 17.8. польскія войскі перайшлі ў татальнае наступленне, заходзілі ў тыл злучэнням Захдняга фронту. 4-я армія, 3-і конны корпус, 2 дывізіі 15-й арміі вымушаны былі адступіць на тэрыторыю Усходняй Прусіі, дзе былі інтэрніраваныя. Да 25.8. войскі Заходняга фронту адышлі на лінію Ліпск — Свіслач — на ўсход ад Брэста. Гэта паражэнне Чырвонай Арміі, якое ў польскай літаратуры атрымала назву «Цуд на Вісле», было абумоўлена шэрагам прычын. Перш за ўсё, была пераацэнена гатоўнасць рабочых і сялян Польшчы падтрымаць наступленне Чырвонай Арміі. Кіраўніцтва Савецкай Расіі і Камуністычнай партыі разлічвала, што паход савецкіх войск у Польшчу будзе судзейнічаць разгортванню сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, але гэтага не адбылося. Абмежаваныя матэрыяльныя рэсурсы савецкай краіны не далі магчымасці забяспечыць усім неабходным войскі фронту. У выніку перавага ў колькасці войск, узбраення і матэрыяльнага забеспячэння была на польскім баку. Акрамя таго, савецкае камандаванне зрабіла памылкі стратэгічнага і тактычнага характару. Польскія войскі выкарысталі ініцыятыву і ў верасні-кастрычніку 1920 прасунуліся на ўсход, захапіўшы Мінск. Крыху пазней яны зноў адступілі. == Вынікі == 12 кастрычніка 1920 ў Рызе падпісаны дагавор аб перамір’і і ўмовах міру, а 18 сакавіка 1921 [[Рыжскі мірны дагавор]], які вызначыў новую ўсходнюю мяжу Польшчы. == Гл. таксама == * [[Беларусь у польска-савецкай вайне]] == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|||195—197}} * Пашкевіч А. «Прыходзь да нас, суседзе дарагі» // Наша гісторыя, № 2, 2019, с. 25-31. ISBN 2617—2305 {{Польска-савецкая вайна}} {{Войны Расіі}} [[Катэгорыя:Польска-савецкая вайна| ]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1919 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1920 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1921 года]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Войны Украіны]] [[Катэгорыя:Войны Літвы]] hehmsto80rqebvs7cgoqa15zlcjmvp4 4192119 4192102 2022-08-22T19:59:00Z JerzyKundrat 174 /* Баявыя дзеянні */ wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Польска-савецкая вайна |частка = [[Грамадзянская вайна ў Расіі]] |выява = |памер = |загаловак = |дата = [[14 лютага]] [[1919]] – [[18 сакавіка]] [[1921]] |месца = [[Польшча]], [[Беларусь]], [[Украіна]], [[Літва]], [[Латвія]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога Польшчы. [[Рыжскі мірны дагавор]] |змены = Анэксія Польшчай [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]] |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Другая Польская Рэспубліка|Польшча]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Украінская Народная Рэспубліка]]<br>{{Сцяг Латвіі}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвійская Рэспубліка]]<br>{{Сцяг БНР}} [[Узброеныя сілы Беларускай Народнай Рэспублікі|Беларускія ўзброеныя фарміраванні]]<br/> [[Расійскі палітычны камітэт]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|Савецкая Расія]] <br/> {{Сцяг УССР (1919-1929)}} [[Украінская ССР|Савецкая Украіна]] <br/> {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]] <br/> (да лета [[1919]]) <br/> {{Сцяг ССРБ}} [[ССР Беларусі|Савецкая Беларусь]] <br/> (з лета [[1920]]) <br/> [[Галіцыйская ССР|Савецкая Галіцыя]] <br/> [[Польрэўкам]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} '''[[Юзаф Пілсудскі]]''' <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Тадэвуш Развадоўскі]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Эдвард Рыдз-Сміглы]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Уладзіслаў Сікорскі]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Сымон Пятлюра]] |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} '''[[Леў Троцкі]]''' <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Міхаіл Тухачэўскі]] <br/> ([[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]]) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Іосіф Сталін]] <br/> (Львоўскі фронт) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Аляксандр Ільіч Ягораў|Аляксандр Ягораў]] (Паўднёва-Заходні фронт) |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = ад 50 тыс. у пачатку да 738 тыс. |сілы2 = ад 50 тыс. у пачатку да 800 тыс. |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = 48 тыс. забітых, <br/> 113.518 параненых, <br/> 51.351 палонных |страты2 = 60 тыс. забітых, <br/> 80 – 175 тыс. палонных |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }}[[Image:PBW March 1919.png|thumb|Межы Польскай дзяржавы, сакавік 1919]] [[Image:PBW December 1919.png|thumb|снежань 1919]] [[Image:PBW June 1920.png|thumb|чэрвень 1920]] [[Image:PBW August 1920.png|thumb|жнівень 1920]] [[Image:Rzeczpospolita 1922.png|thumb|сакавік 1922]] '''Польска-савецкая вайна''', таксама '''Польска-бальшавіцкая вайна''', '''Польска-расійская вайна 1919—1921''' ({{lang-pl|wojna polsko-bolszewicka}}, {{lang-ru|cоветско-польская война}}) — вайна [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] з аб’яднанымі савецкімі рэспублікамі на чале з [[РСФСР|Савецкай Расіяй]] у [[1919]]—[[1920]].<!--Сюды трэба будзе дадаць адсылак на кантэкст: Версаль, БНР, Версальская Украіна; у 19-ы год — ССРБ і ЛітБел, іх падзенне; лінія Керзана; у 20-ы — няўдала пра «палкі Пятлюры»; статус савецкіх дзярж. утв., чаму вайна зачапіла ўсіх; дававоры з прыбалтамі 1920; ваенны кантэкст грамадзянскай вайны ў б. Расіі--> == Перадгісторыя == У перыяд адраджэння Польскай дзяржавы (1918—1919) была створана Войска Польскае. Кіраўніцтва Польшчы на чале з [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] не жадала абмяжоўвацца этнічнымі польскімі тэрыторыямі, імкнулася далучыць беларускія, літоўскія, украінскія землі да сваёй дзяржавы. У снежні 1918 дэкрэтамі польскага ўрада да Польшчы былі далучаны Бельскі павет Гродзенскай і Аўгустоўскі павет Сувалкаўскай губерняў. У ходзе [[Бітва за Вільню (1918—1919)|бітвы за Вільню]] (31 снежня 1918 — 5 студзеня 1919) на некаторы час большая частка горада апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. == Баявыя дзеянні == У першай палове лютага 1919 Польшча распачала ваенныя дзеянні супраць савецкіх рэспублік. Пачынаючы з [[14 лютага]] 1919 паўночная група польскіх войскаў пад камандаваннем генерала Вацлава Івашкевіча заняла большую частку Гродзенскай губерні, павяла наступленне ў напрамку [[Вільня|Вільні]] і [[Ліда]] — [[Маладзечна]], паўднёвая — на [[Баранавічы]] — [[Мінск]] і [[Кобрын]] — [[Пінск]], разгортваліся ваенныя дзеянні і на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]]. [[22 красавіка]] 1919 была занята Вільня. Польскія войскі паступова прасоўваліся на тэрыторыю Беларусі. У сакавіку-красавіку 1919 яны занялі [[Брэст]], [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Скідзель]], [[Шчучын]], Пінск, Баранавічы. Урад [[РСФСР]] заявіў пратэст ураду Польшчы, ЦВК Расіі прыняў [[1 чэрвеня]] 1919 пастанову аб аб’яднанні ваенных сіл савецкіх рэспублік. Аднак спыніць наступленне польскіх войск не здолеў. [[1 ліпеня]] 1919 апошнія разгарнулі паспяховае наступленне, а 8 жніўня занялі Мінск. У сярэдзіне жніўня яны кантралявалі практычна ўсю тэрыторыю [[Літбел|Літоўска-Беларускай ССР]], а таксама шэраг раёнаў Украіны. У Беларусі лінія фронту праходзіла па р. [[Рака Бярэзіна|Бярэзіна]], ва Украіне — па р. [[Рака Славечна|Славечна]] — г. Наваград-Валынскі — г. Магілёў-Падольскі. Увосень 1919 Ю. Пілсудскі спыніў наступленне, каб паспрыяць Чырвонай Арміі разграміць армію генерала Антона Дзянікіна, які пагражаў Маскве — Дзянікін адмовіўся прызнаць незалежнасць Польшчы, выступаючы з лозунгам «адзінай і непадзельнай Расіі». У гэты час 1919 праходзілі польска-савецкія мірныя перагаворы ў [[вёска Белавежа|Белавежы]], а затым у [[Мікашэвічы|Мікашэвічах]]. Аднак яны аказаліся безвыніковымі. Польскі ўрад адхіліў мірныя прапановы савецкага боку, які згаджаўся на тэрытарыяльныя саступкі. У сакавіку [[1920]] польскія войскі правялі лакальнае наступленне, захапілі [[Мазыр]], [[Калінкавічы]], Оўруч, перарэзалі чыгунку паміж Заходнім і Паўдрёва-Заходнім франтамі Чырвонай Арміі; у красавіку 1920 пры падтрымцы палкоў Пятлюры захапілі Корасцень, Жытомір, Казацін, 6 мая — [[Кіеў]]. [[12 мая]] [[1920]] ў Савецкай Расіі абвешчана ваеннае становішча, на польскі фронт накіравана больш за 24 тыс. камуністаў. [[28 красавіка]] [[1920]] Палітбюро ЦК РКП(б) ухваліла план наступлення. Галоўны ўдар наносіў [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] праз Беларусь на Варшаву; часці Паўднёва-Заходняга фронту пасля вызвалення Кіева павінны былі наступаць праз Роўна на Брэст. На ўмацаванне франтоў накіраваны стралковыя і кавалерыйсікя дывізі. Неўзабаве [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] пачаў наступаць. 16-я армія фарсіравала Бярэзіну паміж прытокамі Бобр і Клява і рушыла ў напрамку Мінска. Польскае камандаванне падцягнула рэзервы з літоўскай граніцы і контрударам прымусіла савецкія войскі адысці на зыходныя рубяжы. Наступленне польскіх войск ва Украіне было затрымана. Паўднёва-Заходні фронт, падмацаваны 1-й Коннай арміяй, нанёс паражэнне 3-й і 6-й польскім арміямі [[12 чэрвеня]] 1920 заняў Кіеў. [[4 ліпеня]] 1920 ударная група Заходняга фронту разбіла польскія войскі каля Полацка і рушыла да Вільні і Маладзечна, 16-я армія фарсіравала Бярэзіну і [[11 ліпеня]] 1920 заняла Мінск. Мазырская группа наступала ўздоўж чыгункі Мазыр — Брэст. 14 ліпеня войскі Заходняга фронту захапілі Вільню, 19 ліпеня фарсіравалі Нёман і Шчару і выйшлі на тэрыторыю Польшчы. Ва Украіне Чырвоная Армія разбіла польскія войскі пад [[Роўна]]м, 11 ліпеня заняла [[Сарны]], Роўна, [[Камянец-Падольскі]]. У канцы ліпеня ў [[Беласток]]у створаны Польскі часовы рэвалюцыйны камітэт (Польрэўком), у склад якога ўвайшлі [[Ю. Мархлеўскі]] (старшыня), [[Ф. Дзяржынскі]], Ф. Кон, Э. Прухняк, [[Іосіф Станіслававіч Уншліхт|І. Уншліхт]]. 30.7.1920 Польрэўком выдаў маніфест, у якім падкрэслівалася, што Чырвоная Армія прыйшла на тэрыторыю Польшчы не дзеля таго, каб заняволіць яе, а для дапамогі польскаму народу ў яго барацьбе за сацыяльнае вызваленне. У савецкім тыле фарміравалася 1-я Польская Чырвоная Армія. Да канца ліпеня 1920 савецкія войскі падышлі да [[Варшава|Варшавы]] і [[Львоў|Львова]]. Пачалося наступленне на Варшаву. Аднак у ходзе Варшаўскай аперацыі ў канцы ліпеня — першай палове жніўня 1920 Чырвоная Армія пацярпела разгромнае паражэнне. З 17.8. польскія войскі перайшлі ў татальнае наступленне, заходзілі ў тыл злучэнням Захдняга фронту. 4-я армія, 3-і конны корпус, 2 дывізіі 15-й арміі вымушаны былі адступіць на тэрыторыю Усходняй Прусіі, дзе былі інтэрніраваныя. Да 25.8. войскі Заходняга фронту адышлі на лінію Ліпск — Свіслач — на ўсход ад Брэста. Гэта паражэнне Чырвонай Арміі, якое ў польскай літаратуры атрымала назву «Цуд на Вісле», было абумоўлена шэрагам прычын. Перш за ўсё, была пераацэнена гатоўнасць рабочых і сялян Польшчы падтрымаць наступленне Чырвонай Арміі. Кіраўніцтва Савецкай Расіі і Камуністычнай партыі разлічвала, што паход савецкіх войск у Польшчу будзе судзейнічаць разгортванню сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, але гэтага не адбылося. Абмежаваныя матэрыяльныя рэсурсы савецкай краіны не далі магчымасці забяспечыць усім неабходным войскі фронту. У выніку перавага ў колькасці войск, узбраення і матэрыяльнага забеспячэння была на польскім баку. Акрамя таго, савецкае камандаванне зрабіла памылкі стратэгічнага і тактычнага характару. Польскія войскі выкарысталі ініцыятыву і ў верасні-кастрычніку 1920 прасунуліся на ўсход, захапіўшы Мінск. Крыху пазней яны зноў адступілі. == Вынікі == 12 кастрычніка 1920 ў Рызе падпісаны дагавор аб перамір’і і ўмовах міру, а 18 сакавіка 1921 [[Рыжскі мірны дагавор]], які вызначыў новую ўсходнюю мяжу Польшчы. == Гл. таксама == * [[Беларусь у польска-савецкай вайне]] == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|||195—197}} * Пашкевіч А. «Прыходзь да нас, суседзе дарагі» // Наша гісторыя, № 2, 2019, с. 25-31. ISBN 2617—2305 {{Польска-савецкая вайна}} {{Войны Расіі}} [[Катэгорыя:Польска-савецкая вайна| ]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1919 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1920 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1921 года]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Войны Украіны]] [[Катэгорыя:Войны Літвы]] 1h9nckku1yl3geyc2yaajx08xe9hzqt 4192121 4192119 2022-08-22T20:01:04Z JerzyKundrat 174 /* Баявыя дзеянні */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Польска-савецкая вайна |частка = [[Грамадзянская вайна ў Расіі]] |выява = |памер = |загаловак = |дата = [[14 лютага]] [[1919]] – [[18 сакавіка]] [[1921]] |месца = [[Польшча]], [[Беларусь]], [[Украіна]], [[Літва]], [[Латвія]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога Польшчы. [[Рыжскі мірны дагавор]] |змены = Анэксія Польшчай [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і [[Заходняя Украіна|Заходняй Украіны]] |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Другая Польская Рэспубліка|Польшча]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Украінская Народная Рэспубліка]]<br>{{Сцяг Латвіі}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвійская Рэспубліка]]<br>{{Сцяг БНР}} [[Узброеныя сілы Беларускай Народнай Рэспублікі|Беларускія ўзброеныя фарміраванні]]<br/> [[Расійскі палітычны камітэт]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|Савецкая Расія]] <br/> {{Сцяг УССР (1919-1929)}} [[Украінская ССР|Савецкая Украіна]] <br/> {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]] <br/> (да лета [[1919]]) <br/> {{Сцяг ССРБ}} [[ССР Беларусі|Савецкая Беларусь]] <br/> (з лета [[1920]]) <br/> [[Галіцыйская ССР|Савецкая Галіцыя]] <br/> [[Польрэўкам]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} '''[[Юзаф Пілсудскі]]''' <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Тадэвуш Развадоўскі]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Эдвард Рыдз-Сміглы]] <br/> {{Сцяг Польшчы}} [[Уладзіслаў Сікорскі]] <br/> {{Сцяг УНР}} [[Сымон Пятлюра]] |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} '''[[Леў Троцкі]]''' <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Міхаіл Тухачэўскі]] <br/> ([[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]]) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Іосіф Сталін]] <br/> (Львоўскі фронт) <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Аляксандр Ільіч Ягораў|Аляксандр Ягораў]] (Паўднёва-Заходні фронт) |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = ад 50 тыс. у пачатку да 738 тыс. |сілы2 = ад 50 тыс. у пачатку да 800 тыс. |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = 48 тыс. забітых, <br/> 113.518 параненых, <br/> 51.351 палонных |страты2 = 60 тыс. забітых, <br/> 80 – 175 тыс. палонных |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }}[[Image:PBW March 1919.png|thumb|Межы Польскай дзяржавы, сакавік 1919]] [[Image:PBW December 1919.png|thumb|снежань 1919]] [[Image:PBW June 1920.png|thumb|чэрвень 1920]] [[Image:PBW August 1920.png|thumb|жнівень 1920]] [[Image:Rzeczpospolita 1922.png|thumb|сакавік 1922]] '''Польска-савецкая вайна''', таксама '''Польска-бальшавіцкая вайна''', '''Польска-расійская вайна 1919—1921''' ({{lang-pl|wojna polsko-bolszewicka}}, {{lang-ru|cоветско-польская война}}) — вайна [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] з аб’яднанымі савецкімі рэспублікамі на чале з [[РСФСР|Савецкай Расіяй]] у [[1919]]—[[1920]].<!--Сюды трэба будзе дадаць адсылак на кантэкст: Версаль, БНР, Версальская Украіна; у 19-ы год — ССРБ і ЛітБел, іх падзенне; лінія Керзана; у 20-ы — няўдала пра «палкі Пятлюры»; статус савецкіх дзярж. утв., чаму вайна зачапіла ўсіх; дававоры з прыбалтамі 1920; ваенны кантэкст грамадзянскай вайны ў б. Расіі--> == Перадгісторыя == У перыяд адраджэння Польскай дзяржавы (1918—1919) была створана Войска Польскае. Кіраўніцтва Польшчы на чале з [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] не жадала абмяжоўвацца этнічнымі польскімі тэрыторыямі, імкнулася далучыць беларускія, літоўскія, украінскія землі да сваёй дзяржавы. У снежні 1918 дэкрэтамі польскага ўрада да Польшчы былі далучаны Бельскі павет Гродзенскай і Аўгустоўскі павет Сувалкаўскай губерняў. У ходзе [[Бітва за Вільню (1918—1919)|бітвы за Вільню]] (31 снежня 1918 — 5 студзеня 1919) на некаторы час большая частка горада апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. == Баявыя дзеянні == У першай палове лютага 1919 Польшча распачала ваенныя дзеянні супраць савецкіх рэспублік. Пачынаючы з [[14 лютага]] 1919 паўночная група польскіх войскаў пад камандаваннем генерала Вацлава Івашкевіча заняла большую частку Гродзенскай губерні, павяла наступленне ў напрамку [[Вільня|Вільні]] і [[Ліда]] — [[Маладзечна]], паўднёвая — на [[Баранавічы]] — [[Мінск]] і [[Кобрын]] — [[Пінск]], разгортваліся ваенныя дзеянні і на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]]. [[22 красавіка]] 1919 была занята Вільня. Польскія войскі паступова прасоўваліся на тэрыторыю Беларусі. У сакавіку-красавіку 1919 яны занялі [[Брэст]], [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Скідзель]], [[Шчучын]], Пінск, Баранавічы. Урад [[РСФСР]] заявіў пратэст ураду Польшчы, ЦВК Расіі прыняў [[1 чэрвеня]] 1919 пастанову аб аб’яднанні ваенных сіл савецкіх рэспублік. Аднак спыніць наступленне польскіх войск не здолеў. [[1 ліпеня]] 1919 апошнія разгарнулі паспяховае наступленне, а 8 жніўня занялі Мінск. У сярэдзіне жніўня яны кантралявалі практычна ўсю тэрыторыю [[Літбел|Літоўска-Беларускай ССР]], а таксама шэраг раёнаў Украіны. У Беларусі лінія фронту праходзіла па р. [[Рака Бярэзіна|Бярэзіна]], ва Украіне — па р. [[Рака Славечна|Славечна]] — г. [[Наваград-Валынскі]] — г. Магілёў-Падольскі. Увосень 1919 Ю. Пілсудскі спыніў наступленне, каб паспрыяць Чырвонай Арміі разграміць армію генерала Антона Дзянікіна, які пагражаў Маскве — Дзянікін адмовіўся прызнаць незалежнасць Польшчы, выступаючы з лозунгам «адзінай і непадзельнай Расіі». У гэты час 1919 праходзілі польска-савецкія мірныя перагаворы ў [[вёска Белавежа|Белавежы]], а затым у [[Мікашэвічы|Мікашэвічах]]. Аднак яны аказаліся безвыніковымі. Польскі ўрад адхіліў мірныя прапановы савецкага боку, які згаджаўся на тэрытарыяльныя саступкі. У сакавіку [[1920]] польскія войскі правялі лакальнае наступленне, захапілі [[Мазыр]], [[Калінкавічы]], [[Оўруч]], перарэзалі чыгунку паміж Заходнім і Паўдрёва-Заходнім франтамі Чырвонай Арміі; у красавіку 1920 пры падтрымцы палкоў [[Сымон Васільевіч Пятлюра|С. Пятлюры]] захапілі [[Корасцень]], [[Жытомір]], Казацін, 6 мая — [[Кіеў]]. [[12 мая]] [[1920]] ў Савецкай Расіі абвешчана ваеннае становішча, на польскі фронт накіравана больш за 24 тыс. камуністаў. [[28 красавіка]] [[1920]] Палітбюро ЦК РКП(б) ухваліла план наступлення. Галоўны ўдар наносіў [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] праз Беларусь на Варшаву; часці Паўднёва-Заходняга фронту пасля вызвалення Кіева павінны былі наступаць праз Роўна на Брэст. На ўмацаванне франтоў накіраваны стралковыя і кавалерыйсікя дывізі. Неўзабаве [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] пачаў наступаць. 16-я армія фарсіравала Бярэзіну паміж прытокамі Бобр і Клява і рушыла ў напрамку Мінска. Польскае камандаванне падцягнула рэзервы з літоўскай граніцы і контрударам прымусіла савецкія войскі адысці на зыходныя рубяжы. Наступленне польскіх войск ва Украіне было затрымана. Паўднёва-Заходні фронт, падмацаваны 1-й Коннай арміяй, нанёс паражэнне 3-й і 6-й польскім арміямі [[12 чэрвеня]] 1920 заняў Кіеў. [[4 ліпеня]] 1920 ударная група Заходняга фронту разбіла польскія войскі каля Полацка і рушыла да Вільні і Маладзечна, 16-я армія фарсіравала Бярэзіну і [[11 ліпеня]] 1920 заняла Мінск. Мазырская группа наступала ўздоўж чыгункі Мазыр — Брэст. 14 ліпеня войскі Заходняга фронту захапілі Вільню, 19 ліпеня фарсіравалі Нёман і Шчару і выйшлі на тэрыторыю Польшчы. Ва Украіне Чырвоная Армія разбіла польскія войскі пад [[Роўна]]м, 11 ліпеня заняла [[Сарны]], Роўна, [[Камянец-Падольскі]]. У канцы ліпеня ў [[Беласток]]у створаны Польскі часовы рэвалюцыйны камітэт (Польрэўком), у склад якога ўвайшлі [[Ю. Мархлеўскі]] (старшыня), [[Ф. Дзяржынскі]], Ф. Кон, Э. Прухняк, [[Іосіф Станіслававіч Уншліхт|І. Уншліхт]]. 30.7.1920 Польрэўком выдаў маніфест, у якім падкрэслівалася, што Чырвоная Армія прыйшла на тэрыторыю Польшчы не дзеля таго, каб заняволіць яе, а для дапамогі польскаму народу ў яго барацьбе за сацыяльнае вызваленне. У савецкім тыле фарміравалася 1-я Польская Чырвоная Армія. Да канца ліпеня 1920 савецкія войскі падышлі да [[Варшава|Варшавы]] і [[Львоў|Львова]]. Пачалося наступленне на Варшаву. Аднак у ходзе Варшаўскай аперацыі ў канцы ліпеня — першай палове жніўня 1920 Чырвоная Армія пацярпела разгромнае паражэнне. З 17.8. польскія войскі перайшлі ў татальнае наступленне, заходзілі ў тыл злучэнням Захдняга фронту. 4-я армія, 3-і конны корпус, 2 дывізіі 15-й арміі вымушаны былі адступіць на тэрыторыю Усходняй Прусіі, дзе былі інтэрніраваныя. Да 25.8. войскі Заходняга фронту адышлі на лінію Ліпск — Свіслач — на ўсход ад Брэста. Гэта паражэнне Чырвонай Арміі, якое ў польскай літаратуры атрымала назву «Цуд на Вісле», было абумоўлена шэрагам прычын. Перш за ўсё, была пераацэнена гатоўнасць рабочых і сялян Польшчы падтрымаць наступленне Чырвонай Арміі. Кіраўніцтва Савецкай Расіі і Камуністычнай партыі разлічвала, што паход савецкіх войск у Польшчу будзе судзейнічаць разгортванню сусветнай сацыялістычнай рэвалюцыі, але гэтага не адбылося. Абмежаваныя матэрыяльныя рэсурсы савецкай краіны не далі магчымасці забяспечыць усім неабходным войскі фронту. У выніку перавага ў колькасці войск, узбраення і матэрыяльнага забеспячэння была на польскім баку. Акрамя таго, савецкае камандаванне зрабіла памылкі стратэгічнага і тактычнага характару. Польскія войскі выкарысталі ініцыятыву і ў верасні-кастрычніку 1920 прасунуліся на ўсход, захапіўшы Мінск. Крыху пазней яны зноў адступілі. == Вынікі == 12 кастрычніка 1920 ў Рызе падпісаны дагавор аб перамір’і і ўмовах міру, а 18 сакавіка 1921 [[Рыжскі мірны дагавор]], які вызначыў новую ўсходнюю мяжу Польшчы. == Гл. таксама == * [[Беларусь у польска-савецкай вайне]] == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|||195—197}} * Пашкевіч А. «Прыходзь да нас, суседзе дарагі» // Наша гісторыя, № 2, 2019, с. 25-31. ISBN 2617—2305 {{Польска-савецкая вайна}} {{Войны Расіі}} [[Катэгорыя:Польска-савецкая вайна| ]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1919 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1920 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1921 года]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Войны Украіны]] [[Катэгорыя:Войны Літвы]] n76fj310q8tf1plh732efqs523chw8w 10 43078 4192489 4132682 2022-08-23T09:52:08Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{docpage}} {{main|Вікіпедыя:Зноскі}} == Ужыванне == Шаблон ужываецца для стварэння [[зноскі|аўтапераліку зносак]], звычайна, у канцы артыкула. Шаблон таксама дадае загаловак раздзела '''Зноскі''', напрыклад: <pre> == Тэкст артыкула == Мама мыла раму.<ref>Анатаваны спіс тыпаў рам</ref> Раму мыла мама.<ref>Дапаможнік па мыцці рам</ref> {{зноскі}} </pre> == Яшчэ варыянт ужывання == З дапамогай атрыбуту name можна задаваць імя зноскі, і далей ўжываць яе па імі, што зручна пры шматкротным ужыванні аднолькавай зноскі. <pre> == Тэкст артыкула == Мама мыла раму.<ref name="list">Анатаваны спіс тыпаў рам</ref> Раму мыла мама.<ref>Дапаможнік па мыцці рам</ref> Яшчэ адна мама мыла раму.<ref name="list" /> {{зноскі}} </pre> Ужываннем атрыбута group, можна групаваць зноскі. <pre> == Тэкст артыкула == Мама мыла раму.<ref group="rama">Анатаваны спіс тыпаў рам</ref> Раму мыла мама.<ref group="rama">Дапаможнік па мыцці рам</ref> {{зноскі|group=rama}} </pre> Пры гэтым зноскі без пазначэння групы таксама, па сутнасці, уваходзяць у асобную групу. Выводзіць зноскі паўторна нельга. == Шырыня калонак == Колькасць калонак па змоўчанні вызначаецца аўтаматычна залежна ад шырыні экрана, з разліку шырыні адной калонкі як 30em. Вызначэнне колькасці яўна (<tt><nowiki>{{зноскі|2}}</nowiki></tt>) болей не падтрымліваецца. Як альтэрнатыву можна задаць шырыню калонкі яўна, напрыклад: <tt><nowiki>{{зноскі|colwidth=30em}}</nowiki></tt>. У гэтым выпадку браўзер будзе вызначаць колькасць калонак зыходзячы з зададзенай шырыні. Гэта можна быць карысна, напрыклад калі большасць зносак працуе з дапамогай шаблона {{Ш|sfn}} і мае невялікі памер. fq11zqxc6etbhpjfpbvvcv3ps65ggnv 4192497 4192489 2022-08-23T10:03:47Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{docpage}} {{main|Вікіпедыя:Зноскі}} == Ужыванне == Шаблон ужываецца для стварэння [[зноскі|аўтапераліку зносак]], звычайна, у канцы артыкула. Шаблон таксама дадае загаловак раздзела '''Зноскі''', напрыклад: <pre> == Тэкст артыкула == Мама мыла раму.<ref>Анатаваны спіс тыпаў рам</ref> Раму мыла мама.<ref>Дапаможнік па мыцці рам</ref> {{зноскі}} </pre> == Яшчэ варыянт ужывання == З дапамогай атрыбуту name можна задаваць імя зноскі, і далей ужываць яе па імі, што зручна пры шматкротным ужыванні аднолькавай зноскі. <pre> == Тэкст артыкула == Мама мыла раму.<ref name="list">Анатаваны спіс тыпаў рам</ref> Раму мыла мама.<ref>Дапаможнік па мыцці рам</ref> Яшчэ адна мама мыла раму.<ref name="list" /> {{зноскі}} </pre> Ужываннем атрыбута group, можна групаваць зноскі. <pre> == Тэкст артыкула == Мама мыла раму.<ref group="rama">Анатаваны спіс тыпаў рам</ref> Раму мыла мама.<ref group="rama">Дапаможнік па мыцці рам</ref> {{зноскі|group=rama}} </pre> Пры гэтым зноскі без пазначэння групы таксама, па сутнасці, уваходзяць у асобную групу. Выводзіць зноскі паўторна нельга. == Шырыня калонак == Колькасць калонак па змоўчанні вызначаецца аўтаматычна залежна ад шырыні экрана, з разліку шырыні адной калонкі як 30em. Вызначэнне колькасці яўна (<tt><nowiki>{{зноскі|2}}</nowiki></tt>) болей не падтрымліваецца. Як альтэрнатыву можна задаць шырыню калонкі яўна, напрыклад: <tt><nowiki>{{зноскі|colwidth=30em}}</nowiki></tt>. У гэтым выпадку браўзер будзе вызначаць колькасць калонак зыходзячы з зададзенай шырыні. Гэта можна быць карысна, напрыклад калі большасць зносак працуе з дапамогай шаблона {{Ш|sfn}} і мае невялікі памер. ceor13b1i1d3r33wljni4052dc8p29z 0 43613 4192079 4190420 2022-08-22T18:57:38Z Balachon77 65750 /* За царскім часам */ + зноска на крыніцу з анонсам гомельскіх пастановак 1911(1912) г. wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} {{redirect|Шэкспір}} '''Уі́льям Шэкспі́р''' ({{lang-en|William Shakespeare}}<ref>[https://books.google.ru/books?id=w8VPAAAAMAAJ&pg=PT152&dq=born+Shakspere&hl=ru&ei=ZUWsTffNHYGSOtCcqPEJ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDkQ6AEwAzgU#v=onepage&q=born%20Shakspere&f=false Biography: or, Third division of… — Google Книги]</ref> {{ДН|23|4|1564}}, [[Стратфард-на-Эйване]], [[Каралеўства Англія|Англія]] — {{ДС|23|4|1616}}, там жа) — англійскі [[паэт]] і [[драматург]], нярэдка лічыцца найвялікшым англамоўным пісьменнікам і адным з найлепшых драматургаў свету{{Sfn|Greenblatt|2005|p=11}}. Часта называецца нацыянальным паэтам Англіі{{Sfn|Dobson|1992|pp=185–186}}. Творы, якія дайшлі да нас, уключаючы некаторыя, напісаныя разам з іншымі аўтарамі — 38 {{нп5|П’есы Уільяма Шэкспіра|п'ес|ru|Пьесы Уильяма Шекспира}}, 154 {{нп5|Санеты Уільяма Шэкспіра|санеты|pl|Sonety Williama Szekspira|ДА}}, 4 [[паэма|паэмы]] і 3 эпітафіі. П’есы Шэкспіра перакладзены на асноўныя мовы і ставяцца часцей за творы іншых драматургаў{{Sfn|Craig|2003|p=3}}. Шэкспір нарадзіўся і вырас у горадзе [[Стратфард-на-Эйване]]. У 18 гадоў ажаніўся з {{нп5|Эн Хэтэўэй (жонка Шэкспіра)|Эн Хэтэўэй|ru|Хатауэй, Энн (жена Шекспира)}}, у шлюбе з якой меў трох дзяцей: дачку [[Сюзанна Хол|Сюзанну]] і двайнят {{нп5|Хемнет Шэкспір|Хемнета||Hamnet Shakespeare}} і [[Джудзіт Шэкспір|Джудзіт]]. Кар’ера Шэкспіра пачалася паміж 1585 і 1592 гадамі, калі ён пераехаў у Лондан. Неўзабаве ён стаў паспяховым акцёрам, драматургам, а таксама саўладальнікам тэатральнай кампаніі пад назвай «{{нп5|Слугі лорда-камергера||ru|Слуги лорда-камергера}}», пазней вядомай як «[[Слугі караля]]». Каля 1613 года, ва ўзросце 48 гадоў ён вярнуўся ў Стратфард, дзе памёр трыма гадамі пазней. Захавалася мала гістарычных сведчанняў пра жыццё Шэкспіра, і тэорыі пра яго жыццё ствараюцца на аснове афіцыйных дакументаў і сведчанняў сучаснікаў, таму навуковай супольнасцю дагэтуль абмяркоўваюцца пытанні яго [[Партрэты Уільяма Шэкспіра|знешнасці]] і {{нп5|Рэлігія Уільяма Шэкспіра|рэлігійных поглядаў|ru|Религия Уильяма Шекспира}}, таксама ёсць пункт гледжання, што прыпісаныя яму творы напісаны [[Шэкспіраўскае пытанне|кімсьці іншым]]{{Sfn|Shapiro|2005|pp=xvii–xviii}}{{Sfn|Schoenbaum|1991|pp=41, 66, 397–98, 402, 409}}; ён папулярны у культуры, хоць і адхілены пераважнай большасцю навукоўцаў-шэкспіразнаўцаў. Большасць твораў Шэкспіра напісана ў перыяд з 1589 па 1613 год{{Sfn|Taylor|1987|pp=109–134}}. Яго раннія п’есы галоўным чынам адносяцца да {{нп5|Камедыі Уільяма Шэкспіра|камедый||Shakespearean comedy}} і {{нп5|Хронікі Уільяма Шэкспіра|хронік|ru|Хроники Уильяма Шекспира}}, у якіх Шэкспір дасягнуў значнага поспеху. Потым у яго творчасці быў перыяд {{нп5|Трагедыі Уільяма Шэкспіра|трагедый|ru|Трагедии Уильяма Шекспира}}, такіх як ''«[[Гамлет]]»'', ''«[[Кароль Лір]]»'', ''«{{нп5|Атэла||ru|Отелло}}»'' і ''«[[Макбет]]»'', якія лічацца аднымі з лепшых на англійскай мове. Пад канец сваёй творчасці Шэкспір напісаў некалькі трагікамедый, а таксама супрацоўнічаў з іншымі пісьменнікамі. Многія п’есы Шэкспіра выдаваліся яшчэ пры яго жыцці. У 1623 годзе два сябры Шэкспіра, [[Джон Хемінг]] і [[Генры Кондэл]], апублікавалі {{нп5|Першае фоліа||ru|Первое фолио}}, збор усіх, апроч двух, п’ес Шэкспіра, уключаных у канон у наш час. Пазней Шэкспіру рознымі даследчыкамі былі з рознай ступенню доказнасці атрыбутаваны яшчэ некалькі п’ес (ці іх фрагменты). Ужо пры жыцці Шэкспір атрымліваў ухвальныя водгукі на свае творы, але па-сапраўдным ён стаў папулярны толькі ў XIX стагоддзі. У прыватнасці, [[Рамантызм|прадстаўнікі рамантызму]] і [[Віктарыянская эпоха|віктарыянцы]] так узносілі Шэкспіра, што [[Джордж Бернард Шоу|Бернард Шоу]] назваў гэта {{нп5|bardolatry|«bardolatry»}}, што ў перакладзе з англійскай азначае «бардапаклонства». Творы Шэкспіра застаюцца папулярнымі і ў нашы дні, яны ўвесь час вывучаюцца і пераасэнсоўваюцца ў адпаведнасці з палітычнымі і культурнымі ўмовамі. == Біяграфія == {{main|Біяграфія Уільяма Шэкспіра}} [[Файл:Shakespeare1COA.png|thumb|230px|right|Герб з дэвізам роду Шэкспіраў Non Sanz Droict — {{lang-fr|}} «Не без права».]] === Раннія гады === Уільям Шэкспір нарадзіўся ў горадзе [[Стратфард-он-Эйван]] (графства [[Уорыкшыр]]) у 1564 годзе, ахрышчаны 26 красавіка, пэўная дата нараджэння невядома. Паданне адносіць яго з’яўленне на свет да 23 красавіка<ref name="Smirnov">Смирнов А. А. Уильям Шекспир // Шекспир У. Полное собрание сочинений в 8 томах. М.: Искусство, 1957. Т. 1., с. 30.</ref>: гэта дата супадае з пэўна вядомым днём яго смерці. Апроч таго, 23 красавіка адзначаецца дзень [[Георгій Перамаганосец|святога Георгія]], апекуна Англіі, і да гэтага дня паданне магло адмыслова прымеркаваць нараджэнне найвялікшага нацыянальнага паэта. З англійскай мовы прозвішча «Шэкспір» можна перакласці як «той, хто трасе дзідай». Яго бацька, Джон Шэкспір (1530—1601), быў заможным [[рамеснік]]ам-пальчатнікам, часта абіраўся на значныя грамадскія пасады. У 1565 годзе Джон Шэкспір быў {{нп5|олдэрмен|олдэрменам|ru|Олдермен}}, у 1568 годзе — {{нп5|бальі||ru|Бальи}} (кіраўніком гарадскога савета). Ён не наведваў царкоўных службаў, за што плаціў вялікія грашовыя штрафы (магчыма, ён быў таемным [[каталік]]ом)<ref name=Anixt>[http://www.lib.ru/SHAKESPEARE/anikst_shakspeare.txt А.Аникст. Шекспир]</ref>. Маці Шэкспіра, народжаная Мэры Ардэн (1537—1608), належала да адной з найстарэйшых саксонскіх сямей<ref name=Shenbaum>[http://www.lib.ru/SHAKESPEARE/biogr.txt С. Шенбаум. Шекспир. Краткая документальная биография]</ref>. Агулам у пары было 8 дзяцей, Уільям нарадзіўся трэцім. Лічыцца, што Шэкспір вучыўся ў стратфардскай «граматычнай школе» ({{lang-en|grammar school}}), дзе мусіць атрымаў добрыя веды латыні: стратфардскі настаўнік [[лацінская мова|лацінскай мовы]] і [[літаратура|літаратуры]] пісаў вершы на латыні. Некаторыя навукоўцы сцвярджаюць, што Шэкспір наведваў {{нп5|Граматычная школа караля Эдуарда VI|школу караля Эдуарда VI||King Edward VI School, Stratford-upon-Avon}} у Стратфардзе-на-Эйване, дзе вывучаў творчасць такіх паэтаў, як [[Публій Авідзій Назон|Авідзій]] і [[Плаўт]]<ref>Baldwin, T. W. ''William Shakspere’s Small Latine and Less Greeke''. 2 Volumes. Urbana-Champaign: University of Illinois Press, 1944: ''passim''. See also Whitaker, Virgil. ''Shakespeare’s Use of Learning''. San Marino: Huntington Library Press, 1953: 14-44.</ref>, аднак школьныя журналы не захаваліся<ref>Germaine Greer «Past Masters: Shakespeare» (Oxford University Press 1986, ISBN 0-19-287538-8) pp1-2</ref>, і цяпер нічога пэўна не скажаш. У 1582 годзе, у 18-гадовым узросце, ажаніўся з [[Эн Хэтэўэй (жонка Шэкспіра)|Эн Хэтэўэй]], дачкой мясцовага землеўласніка, на 8 гадоў старэйшай за яго. У момант заключэння шлюбу Эн была цяжарная. У 1583 годзе нарадзілася дачка Сюзанна (ахрышчана 23 мая), у 1585 годзе — двайняты: сын [[Хемнет Шэкспір|Хемнет]], памёр 11-гадовым у жніўні 1596 года, і дачка Джудзіт (ахрышчана 2 лютага). Пра падзеі наступных сямі гадоў жыцця Шэкспіра ёсць толькі здагадкі. Першыя ўпамінанні пра лонданскую тэатральную кар’еру тычацца 1592 года, і перыяд паміж 1585 і 1592 гадамі даследчыкі называюць «страчанымі гадамі» Шэкспіра<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|95|2}}.</ref>. Спробы біёграфаў дазнацца пра дзейнасць Шэкспіра ў гэты перыяд прычыніліся з’яўленню многіх апакрыфічных гісторый. {{нп5|Нікалас Роу|||Nicholas Rowe (actor)}}, першы біёграф Шэкспіра, лічыў, што той пакінуў Стратфард, каб пазбегнуць праследавання за {{нп5|браканьерства||ru|Браконьерство}} ў маёнтку мясцовага сквайра Томаса Люсі. Мяркуецца таксама, што Шэкспір адпомсціў Люсі, напісаўшы ў яго адрас некалькі непрыстойных балад<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|97-108|2}}</ref>. Паводле іншай версіі XVIII ст., Шэкспір пачаў тэатральную кар’еру, прыглядаючы за коньмі лонданскіх тэатральных апекуноў<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|144-145|2}}.</ref>. {{нп5|Джон Обры||ru|Обри, Джон}} пісаў, што Шэкспір быў школьным настаўнікам<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|110-111|2}}.</ref>. Некаторыя навукоўцы XX ст. лічылі, што Шэкспір быў настаўнікам Аляксандра Ногтана з [[Ланкашыр]]а, бо ў гэтага памешчыка-каталіка знаходзіўся нейкі «Уільям Шэйкшафт»<ref>{{Кніга:Shakespeare: The Lost Years|1|2}}.</ref>. У гэтай тэорыі мала падстаў, апроч чутак, якія пашырыліся пасля смерці Шэкспіра, і, апроч таго, «Шэйкшафт» — гэта дастатковае пашыранае ў Ланкашыры прозвішча<ref>{{Кніга:Shakespeare: The Lost Years|95-117|2}}.</ref>. [[Файл:Shakespeare Globe Theater 1 db.jpg|thumb|230px|left|Узноўлены тэатр «[[Глобус (тэатр)|Глобус]]», у якім працавала трупа Шэкспіра.]] === Лондан і тэатральная кар’ера === Пэўна невядома, калі Шэкспір пачаў пісаць тэатральныя творы, а таксама пераехаў у Лондан, але першыя крыніцы, якія дайшлі да нас і гавораць пра гэта, тычацца 1592 года. Тады ў дзённіку [[антрэпрэнёр]]а {{нп5|Філіп Хэнслау|Філіпа Хэнслау||Philip Henslowe}} згадваецца гістарычная хроніка Шэкспіра «Генрых VI» у рэпертуары тэатра {{нп5|Роўз (тэатр)|«Роўз»||The Rose (theatre)}}, які належаў Хэнслау<ref>Театр эпохи Шекспира: уч. пособие для вузов / А. А. Аникст. — 2-е изд., испр. — М.: Дрофа, 2006. — С. 82. ISBN 5-358-01292-3</ref>. У тым жа годзе пасмяротна выдаецца памфлет драматурга і празаіка {{нп5|Роберт Грын (драматург)|Роберта Грына|ru|Грин, Роберт (драматург)}}, дзе апошні са злосцю абрынуўся на Шэкспіра, не называючы прозвішча, але іранічна абыгрываючы яго — «скалынальнік сцэны» (shake-scene), перафразоўваючы радок з трэцяй часткі «Генрыха VI» «О, сэрца тыгра ў гэтай жаночай шкуры!» як «сэрца тыгра ў шкуры акцёра»<ref name=Shenbaum />. Навукоўцы разыходзяцца ў думцы адносна дакладнага сэнсу гэтых слоў<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|153|2}}.</ref>, але прынята лічыць, што Грын вінаваціў Шэкспіра ў спробах зраўняцца з высокаадукаванымі пісьменнікамі («універсітэцкімі розумамі»), такімі як [[Крыстафер Марла]], {{нп5|Томас Нэш||ru|Нэш, Томас}} і сам Грын<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|151-152|2}}.</ref>. Біёграфы лічаць, што кар’ера Шэкспіра магла пачацца ў кожны час, пачынаючы з сярэдзіны 1580-х<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|144-146|2}}.</ref>. З 1594 года п’есы Шэкспіра ставіліся толькі трупай [[Слугі лорда-камергера|«Слугі лорда-камергера»]]. У склад трупы ўваходзіў і Шэкспір, які пад канец таго ж 1594 года стаў яе саўладальнікам. Трупа неўзабаве ўвайшла ў лік вядучых тэатральных калектываў Лондана<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|184|2}}.</ref>. Пасля смерці [[Лізавета I|каралевы Лізаветы]] ў 1603 годзе, трупа атрымала каралеўскі патэнт ад новага ўладара, [[Якаў I (кароль Англіі)|Якава I]], і стала звацца «Слугі Караля»<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|208-209|2}}.</ref>. У 1599 годзе партнёрства членаў трупы пабудавала на паўднёвым беразе [[Тэмза|Тэмзы]] новы тэатр, названы {{нп5|Глобус (тэатр)|«Глобус»|ru|Глобус (театр)}}. У 1608 годзе яны таксама набылі закрыты {{нп5|Тэатр Блэкфраерс|тэатр «Блэкфраерс»||Blackfriars Theatre}}. Справаздачы пра набыццё Шэкспірам нерухомасці і яго інвестыцыі паказваюць, што трупа зрабіла яго багатым чалавекам. У 1597 годзе ён купіў другі паводле памераў дом у Стратфардзе — {{нп5|Нью-Плэйс|||New Place}}. Некаторыя п’есы Шэкспіра былі апублікаваны {{нп5|Ін-кварта|In-quarto||Quarto}} ў 1594 годзе. У 1598 годзе яго імя пачало з’яўляцца на [[Тытульны ліст|тытульных лістах]] выданняў<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|188|2}}</ref>{{Sfn|Kastan|1999|p=37}}{{Sfn|Knutson|2001|p=17}}. Але і пасля таго, як Шэкспір праславіўся як драматург, ён працягваў іграць у тэатрах. У выданні твораў {{нп5|Бен Джонсан|Бена Джонсана||Ben Jonson}} 1616 года імя Шэкспіра ўключана ў спіс акцёраў, якія ігралі ў п’есах ''«[[У кожнага свае дзівацтвы]]»'' (1598) і ''«[[Падзенне Сеяна]]»'' (1603){{Sfn|Adams|1923|p=275}}. Аднак яго імя не было ў спісах акцёраў п’есы Джонсана ''«[[Вальпонэ]]»'' 1605 года, што ўспрымаецца некаторымі навукоўцамі як знак сканчэння лонданскай кар’еры Шэкспіра{{Sfn|Wells|2006|p=28}}. Тым не менш у {{нп5|Першае фоліа|Першым фоліа|ru|Первое фолио}} 1623 года Шэкспір названы «галоўным акцёрам ва ўсіх гэтых п’есах», а некаторыя з іх упершыню ставіліся пасля ''«Вальпонэ»'', хоць пэўна невядома, якія ролі іграў у іх Шэкспір<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|200|2}}</ref>. У 1610 годзе Джон Дэвіс напісаў, што «добры Уіл» іграў «каралеўскія» ролі<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|200-201|2}}</ref>. У 1709 годзе, у сваёй працы, Роу запісаў думку, якая ўжо склалася да таго часу, што Шэкспір іграў цень бацькі Гамлета{{Sfn|Rowe|1709}}. Пазней таксама сцвярджалася, што ён іграў ролі Адама ў ''«{{нп5|Як вам гэта спадабаецца||ru|Как вам это понравится}}»'' і Хора ў ''«{{нп5|Генрых V (п’еса)|Генрыху V|es|Enrique V (teatro)|ДА}}»''{{Sfn|Ackroyd|2006|p=357}}, хоць навукоўцы сумняюцца ў верагоднасці гэтай інфармацыі<ref>{{Кніга:William Shakespeare: A Compact Documentary Life|202-203|2}}</ref>. У перыяд акцёрскай і драматургічнай дзейнасці Шэкспір жыў у Лондане, аднак некаторую частку свайго часу праводзіў таксама і ў Стратфардзе. У 1596 годзе, праз год пасля куплі Нью-Плэйс, ён жыў у прыходзе святой Алены ў {{нп5|Бішапгейт|Бішапгейце||Bishopsgate}}, на паўночным беразе Тэмзы{{Sfn|Honan|1998|p=121}}. Пасля пабудовы тэатра «Глобус» у 1599 годзе Шэкспір пераехаў на іншы бераг ракі — у {{нп5|Саўтуарк||ru|Саутуарк}}{{Sfn|Shapiro|2005|p=122}}, дзе і знаходзіўся тэатр. У 1604 годзе ён ізноў пераехаў цераз раку, гэтым разам у раён да поўначы ад [[Сабор Святога Паўла|сабора Святога Паўла]], дзе была вялікая колькасць добрых дамоў. Ён здымаў пакоі ў француза-[[гугенот]]а Крыстофера Маўнтджоя, вытворцы жаночых парыкоў і галаўных убораў{{Sfn|Honan|1998|p=325}}{{Sfn|Greenblatt|2005|p=405}}. === Апошнія гады і смерць === Ёсць традыцыйная думка, што за некалькі гадоў да смерці Шэкспір пераехаў у Стратфард. Першым біёграфам Шэкспіра, які перадаў такую думку, быў Роу{{Sfn|Ackroyd|2006|p=476}}. Адной з прычын гэтага можа служыць тое, што лонданскія публічныя тэатры неаднаразова спынялі сваю работу з-за ўспышак чумы{{Sfn|Bate|2008|pp=354-355}}, і ў акцёраў не было дастаткова работы. Поўны адыход ад спраў быў рэдкасцю ў тыя часы{{Sfn|Honan|1998|pp=382–83}}, і Шэкспір працягваў наведваць Лондан{{Sfn|Ackroyd|2006|p=476}}. У 1612 годзе Шэкспір выступаў сведкам па справе ''{{нп5|Белат супраць Маўнтджоя|Белат супраць Маўнтджоя||Bellott v. Mountjoy}}'', судовым працэсе па вясельным пасагу дачкі Маўнтджоя Мэры{{Sfn|Honan|1998|p=326}}{{Sfn|Ackroyd|2006|pp=462–464}}. У сакавіку 1613 года ён купіў дом у былым [[Блэкфрыярс (Лондан)|Блэкфрыярскім]] [[прыярат|прыяраце]]{{Sfn|Schoenbaum|1987|pp=272–274}}; у лістападзе 1614 года правёў некалькі тыдняў са сваім зяцем, [[Джон Хол (зяць Шэкспіра)|Джонам Холам]]{{Sfn|Honan|1998|p=387}}. [[Файл:ShakespeareMonument cropped.jpg|thumb|230px|left|Бюст Шэкспіра ў цэркве св. Троіцы ў Стратфардзе.|alt=]] Пасля 1606—1607 года Шэкспір напісаў толькі некалькі п’ес, а пасля 1613 гады зусім перастаў ствараць іх{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=279}}. Свае апошнія тры п’есы ён напісаў разам з іншым драматургам, магчыма, з {{нп5|Джон Флетчэр|Джонам Флетчэрам|ru|Флетчер, Джон}}{{Sfn|Honan|1998|pp=375–78}}, які змяніў Шэкспіра на пасадзе галоўнага драматурга трупы «Слугі караля»{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=276}}. [[Файл:Shakespeare-WillSignature3.png|thumb|230px|Аўтограф Шэкспіра на яго тэстаменце.]] Усе захаваныя подпісы Шэкспіра на дакументах (1612—1613) адрозніваюцца благім почыркам, на гэтай падставе некаторыя даследчыкі думаюць, што ён быў тым часам сур’ёзна хворы<ref>И. Гилилов. Игра об Уильяме Шекспире, или Тайна Великого Феникса. М., 1977, с. 122—124. ISBN 5-87334-021-8</ref>. {{OldStyleDate|3|мая|1616|23|красавіка}} года Шэкспір памёр{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=25}}. Традыцыйна прынята лічыць, што ён памёр у свой дзень нараджэння, але ўпэўненасці ў тым, што Шэкспір нарадзіўся 23 красавіка, няма. Шэкспіра перажыла ўдава, Эн (пам. 1623), і дзве дачкі. Сюзанна Шэкспір была замужам за Джонам Холам з 1607 года{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=287}}, а Джудзіт Шэкспір выйшла замуж праз два месяцы пасля смерці Шэкспіра за вінароба [[Томас Куіні|Томаса Куіні]]{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=292}}. Тастаментам Шэкспір пакінуў большую частку сваёй нерухомай маёмасці старэйшай дачцэ Сюзанне{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=304}}. Пасля яе гэту спадчыну павінны былі атрымаць яе прамыя нашчадкі{{Sfn|Honan|1998|pp=395–96}}. У Джудзіт было трое дзяцей, і ўсе яны памерлі не жаніўшыся{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=296}}. У Сюзанны была адна дачка, Элізабэт, якая выходзіла замуж двойчы, але памерла бяздзетнай у 1670 годзе. Яна была апошнім прамым нашчадкам Шэкспіра{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=289}}. У тэстаменце Шэкспіра яго жонка згадваецца толькі мімаходам, але яна і так павінна была атрымаць траціну ўсёй маёмасці мужа{{Sfn|Schoenbaum|1991|p=275}}. Аднак там указвалася, што ён пакідае ёй свой «другі паводле якасці ложак», і гэты факт выклікаў мноства розных здагадак{{Sfn|Ackroyd|2006|p=483}}{{Sfn|Frye|2005|p=16}}{{Sfn|Greenblatt|2005|pp145–6}}. Некаторыя навукоўцы лічаць гэта абразай Эн, тым часам як іншыя сцвярджаюць, што другі паводле якасці ложак — гэта шлюбны ложак, і, такім чынам, нічога абразлівага няма{{Sfn|Schoenbaum|1987|pp=301-3}}. Праз тры дні цела Шэкспіра было пахавана ў стратфардскай царкве Св. Троіцы{{Sfn|Schoenbaum|1987|pp=306-7}}. На яго надмагіллі напісана [[эпітафія]]<ref>{{Harvnb|Schoenbaum|1987|loc=306}}.</ref>: {{цытата| Good frend for Iesvs sake forbeare,<br/> To digg the dvst encloased heare.<br/> Bleste be ye man yt spares thes stones,<br/> And cvrst be he yt moves my bones. <ref name=Shenbaum />}} {{цытата| Добры сябра, Ісусам заклінаю цябе<br/> Не адкапваць пыл, захаваны тут.<br/> Блаславёны будзе той, хто не кране гэтых камянёў,<br/> І пракляты той, хто зрушыць мае косткі. <ref name=Shenbaum />}} Напярэдадні 1623 года ў царкве быў узведзены размаляваны бюст Шэкспіра, паказвалы яго ў час пісання. Эпітафіі на англійскай мове і на латыні параўноўваюць Шэкспіра з мудрым [[Нестар|пілоскім царом Нестарам]], [[Сакрат]]ам і [[Вергілій|Вергіліем]]{{Sfn|Schoenbaum|1987|pp=308-10}}. Ва ўсім свеце ўсталявана мноства [[Помнікі Уільяма Шэкспіра|статуй]] Шэкспіра, уключаючы пахавальныя манументы ў [[Саўтваркскі сабор|Саўтваркскім саборы]] і {{нп5|Куток паэтаў|Кутку паэтаў|ru|Уголок поэтов}} [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскага абацтва]]. У азнаменаванне чатырохсотгоддзя з дня смерці драматурга Каралеўскі манетны двор выпусціў тры двухфунтовыя манеты (датаваны 2016 годам), сімвалізуючыя тры групы яго твораў: камедыі, хронікі і трагедыі. == Творчасць == {{main|Спіс твораў Уільяма Шэкспіра}} Літаратурная спадчына Шэкспіра распадаецца на дзве няроўныя часткі: [[верш]]атворную ([[паэма|паэмы]] і [[санет]]ы) і [[драма (род літаратуры)|драматычную]]. [[Вісарыён Рыгоравіч Бялінскі|В. Р. Бялінскі]] пісаў, што «занадта было б адважна і дзіўна аддаць Шэкспіру наважную перавагу прад усімі паэтамі чалавецтва, як уласна паэту, але як драматург ён і зараз застаецца без праціўніка, імя якога можна б было паставіць поплеч яго імя»<ref>{{артыкул |аўтар = В. Г. Белинский |загаловак = Гамлет, драма Шекспира. Мочалов в роли Гамлета |спасылка = |выданне = Собрание сочинений в трёх томах |тып = |месца = М. |выдавецтва = |год = 1948 |том = 1 |нумар = |старонкі = 302—303 }}</ref>. === Пытанне перыядызацыі === Даследчыкі творчасці Шэкспіра (дацкі літаратуразнавец {{нп5|Георг Брандэс|Г. Брандэс||Georg Brandes}}, выдавец рускага поўнага сходу складанняў Шэкспіра [[Сямён Апанасавіч Венгераў|С. А. Венгераў]]) пад канец XIX — пачатак XX стст., абапіраючыся на [[храналогія|храналогію]] твораў, уявілі яго духоўную эвалюцыю ад «бадзёрага настрою», веры ва ўрачыстасць справядлівасці, [[гуманізм|гуманістычныя]] ідэалы ў пачатку шляху да расчаравання і знішчэння любых ілюзій у канцы. Аднак у апошнія гады з’явілася думка, што заключэнне пра асобу аўтара па яго творах ёсць памылка<ref name="ОП">У. Шекспир. Комедии. Вступительная статья О. Постнова. — М. Эксмо, 2008. с. 10. ISBN 978-5-699-28192-3</ref>. У 1930 годзе шэкспіразнавец {{нп5|Эдмунд Чэмберс|Э. К. Чэмберс||E. K. Chambers}} прапанаваў храналогію творчасці Шэкспіра па [[жанр]]авым прыкметам, пазней яна была адкарэктавана Дж. Мак-Мануэем. Вылучаліся чатыры перыяды: першы (1590—1594) — раннія: хронікі, рэнесансавыя камедыі, «трагедыя жаху» («Ціт Андронік»), дзве паэмы; уторай (1594—1600) — рэнесансавыя камедыі, першая спелая трагедыя («Рамэа і Джульета»), хронікі з элементамі трагедыі, антычная трагедыя («Юлій Цэзар»), санеты; трэці (1601—1608) — вялікія трагедыі, антычныя трагедыі, «змрочныя камедыі»; чацвёрты (1609—1613) — драмы-казкі з трагічным зачынам і шчаслівым фіналам. Некаторыя з шэкспіразнаўцаў, у тым ліку і {{нп5|Аляксандр Александровіч Смірноў|А. А. Смірноў|ru|Смирнов, Александр Александрович}}, ядналі першы і другі перыяды ў адзін ранні<ref name="Жанр">Луков Вл. А. [http://world-shake.ru/ru/Encyclopaedia/3813.html Жанр // Электронная энциклопедия «Мир Шекспира»].</ref>. === Драматургія === {{Main|П’есы Уільяма Шэкспіра}} Большасць драматургаў таго перыяду стваралі свае творы супольна з іншымі аўтарамі, і крытыкі лічаць, што Шэкспір таксама напісаў некаторыя свае п’есы супольна з іншымі аўтарамі; галоўным чынам гэта ставіцца да ранніх і позніх твораў{{Sfn|Wells|Orlin|2003|p=49}}. У дачыненні некаторых твораў, такіх як ''«{{нп5|Ціт Андронік|||Titus Andronicus}}»'' і раннія гістарычныя п’есы, не ўсталявана, што яны дакладна напісаны ў суаўтарстве, тады як для ''«[[Два шляхетныя родзічы|Двух шляхетных родзічаў]]»'' і згубленай п’есы ''«{{нп5|Гісторыя Кардэніа|Кардэніа||The History of Cardenio}}»'' гэта дакументальна пацверджана. Дадзеныя, атрыманыя з тэкстаў, таксама дазваляюць сцвярджаць, што некаторыя працы перарабляліся іншымі пісьменнікамі адносна арыгінальнага тэксту. Адна з найранейшых прац Шэкспіра — ''«{{нп5|Рычард III (п’еса)|Рычард III||Richard III (play)}}»'' і тры часткі ''«{{нп5|Генрых VI, частка 1|Генрыха VI||Henry VI, Part 1}}»'', напісаныя ў пачатку 1590-х, перыяд, калі была ў модзе гістарычная драма. П’есы Шэкспіра насілу паддаюцца датаванню{{Sfn|Frye|2005|p=9}}{{Sfn|Honan|1998|p=166}}, але даследчыкі тэкстаў мяркуюць, што ''«[[Ціт Андронік]]»'', ''«{{нп5|Камедыя памылак||ru|Комедия ошибок}}»'', ''«[[Утаймаванне наравістай]]»'' і ''«{{нп5|Два веронцы||be-x-old|Два вэронскія джэнтэльмэны}}»'' таксама ставяцца да пачатку творчага шляху Шэкспіра{{Sfn|Schoenbaum|1987|pp=159–61}}{{Sfn|Frye|2005|p=9}}. Яго першыя {{нп5|Хронікі Уільяма Шэкспіра|хронікі||Shakespearean history}}, якія найхутчэй засноўваюцца на выданні 1587 года ''«Хронік Англіі, Шатландыі і Ірландыі»'' {{нп5|Рафаэль Холіншэд|Рафаэля Холіншэда||Raphael Holinshed}}{{Sfn|Dutton|2003|p=147}}, уяўлялі разбуральныя вынікі кіравання слабых і карумпаваных уладароў і ў нейкай меры паслужылі апраўданнем узнікнення [[Цюдоры|дынастыі Цюдораў]]{{Sfn|Ribner|2005|pp=154–155}}. На раннія п’есы Шэкспіра паўплывалі працы іншых драматургаў лізавецінскай эпохі, асабліва {{нп5|Томас Кід|Томаса Кіда||Thomas Kyd}} і [[Крыстафер Марла|Крыстафера Марла]], традыцыі сярэднявечнай драмы і п’есы [[Луцый Аней Сенека|Сенекі]]{{Sfn|Frye|2005|p=105}}{{Sfn|Ribner|2005|p=67}}{{Sfn|Cheney|2004|p=100}}. ''«Камедыя памылак»'' таксама пабудавана па класічнай мадэлі, не знойдзена крыніц для ''«Утаймавання наравістай»'', хоць яна злучана з іншай п’есай з падобнай назвай, што гулялася ў лонданскіх тэатрах у 1590-х гадах<ref name="ОП18">У. Шекспир. Комедии. Вступительная статья О. Постнова. — М. Эксмо, 2008. с. 18. ISBN 978-5-699-28192-3</ref> і, магчыма, мае фальклорныя карані{{Sfn|Honan|1998|p=136}}{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=166}}. [[Файл:Oberon, Titania and Puck with Fairies Dancing. William Blake. c.1786.jpg|thumb|230px|left|''Аберон, Тытанія і Пак танцуюць з феямі.'' [[Уільям Блэйк]], 1786 год. {{nobr|{{нп5|Брытанская галерэя Тэйт|Тэйт Брытанія|ru|Британская галерея Тейт}}}}.]] У сярэдзіне 1590-х гадоў адбыўся пераход Шэкспіра ад кплівых і фарсавых па сваім стылі камедый да рамантычных твораў{{Sfn|Ackroyd|2006|p=235}}. ''«[[Сон у летнюю ноч]]»'' — гэта дасціпная сумесь рамантыкі, казачнай магіі і жыцця найніжэйшага грамадства{{Sfn|Wood|2003|pp=161–162}}. У наступнай, таксама рамантычнай, камедыі Шэкспіра ''«{{нп5|Венецыянскі купец||ru|Венецианский купец}}»'' утрымваецца партрэт помслівага ліхвяра-яўрэя {{нп5|Шэйлак|Шэйлака||Shylock}}, у якім адбіліся расавыя забабоны англічан лізавецінскай эпохі{{Sfn|Wood|2003|pp=205–206}}{{Sfn|Honan|1998|p=258}}. Дасціпная п’еса ''«{{нп5|Шмат шуму з нічога||it|Molto rumore per nulla|ВА}}»''{{Sfn|Ackroyd|2006|p=359}}, ''«[[Як вам гэта спадабаецца]]»'', якая выдатна паказвае жыццё ў правінцыі, і ажыўленая весялосцю ''«{{нп5|Дванаццатая ноч (п’еса)|Дванаццатая ноч|it|La dodicesima notte|ВА}}»'' дапаўняюць шэраг камедый Шэкспіра{{Sfn|Ackroyd|2006|pp=362–383}}. Пасля лірычнага ''«{{нп5|Рычард II (п’еса)|Рычарда II|ru|Ричард II (пьеса)}}»'', практычна цалкам напісанага вершамі, Шэкспір увёў празаічную камедыю ў свае хронікі ''«{{нп5|Генрых IV, частка 1|Генрых IV, часткі 1|nl|Hendrik IV (toneelstuk)|ДА}}»'' і ''{{нп5|Генрых IV, частка 2|2|nl|Генрих IV, часть 2|ДА}}'', і ''«[[Генрых V (п’еса)|Генрых V]]»''. Яго персанажы робяцца складанейшымі і далікатнымі, ён вельмі спрытна перамыкаецца паміж камічнымі і сур’ёзнымі сцэнамі, прозай і паэзіяй, так што яго спелыя працы дасягаюць апавядальнай разнастайнасці{{Sfn|Shapiro|2005|p=150}}{{Sfn|Gibbons|1993|p=1}}{{Sfn|Ackroyd|2006|p=356}}. Гэты перыяд пачалі і скончылі трагедыі: ''«[[Рамэа і Джульета]]»'', знакамітая гісторыя кахання і смерці дзяўчыны і юнака{{Sfn|Wood|2003|loc=161}}{{Sfn|Honan|1998|p=206}}, і ''«{{нп5|Юлій Цэзар (трагедыя)|Юлій Цэзар|ru|Юлий Цезарь (трагедия)}}»'', заснаваны на «{{нп5|Параўнальныя жыццяпісы|Параўнальных жыццяпісах|ru|Сравнительные жизнеописания}}» ''[[Плутарх]]а''{{Sfn|Ackroyd|2006|p=353, 358}}{{Sfn|Shapiro|2005|pp=151–153}}. [[Файл:Henry Fuseli rendering of Hamlet and his father's Ghost.JPG|thumb|230px|''Гамлет, Гарацыа, Марцэл і здань бацькі Гамлета.'' {{нп5|Іаган Генрых Фюслі|Генры Фюзелі|es|Johann Heinrich Füssli|ДА}}, 1780—85. {{нп5|Кунстхаус (Цюрых)||de|Kunsthaus Zürich}}.]] У пачатку XVII стагоддзя Шэкспір напісаў некалькі так званых «[[Праблемныя п’есы Шэкспіра|праблемных п’ес]]»: ''«{{нп5|Мера за меру||ru|Мера за меру}}»'', ''«{{нп5|Траіл і Крэсіда||ru|Троил и Крессида}}»'' і ''«{{нп5|Усё добра, што добра сканчаецца||ru|Всё хорошо, что хорошо кончается}}»'', а таксама шэраг найболей вядомых [[Трагедыі Уільяма Шэкспіра|трагедый]]{{Sfn|Bradley|1991|p=85}}{{Sfn|Muir|2005|pp=12–16}}. Многія крытыкі мяркуюць, што трагедыі гэтага перыяду ўяўляюць сабою пік творчасці Шэкспіра. Гамлет, загалоўны герой адной з самых знакамітых трагедый Шэкспіра, з’яўляецца, магчыма, самым доследным персанажам гэтага драматурга; асабліва гэта дакранаецца знакамітага {{нп5|Салілоквій|салілоквія||Soliloquy}}, які пачынаецца «{{нп5|Быць ці не быць|Быць ці не быць, вось у чым пытанне|ru|Быть или не быть}}»{{Sfn|Bradley|1991|p=94}}. У адрозненне ад інтраверта Гамлета, вагальнага героя, героі наступных трагедый, кароль Лір і Атэла, пакутуюць ад занадта паспешна прыманых рашэнняў{{Sfn|Bradley|1991|p=86}}. Нярэдка трагедыя Шэкспіра будуецца на недахопах ці фатальных учынках герояў, што знішчалі яго і яго блізкіх{{Sfn|Bradley|1991|p=40}}. У ''«[[Атэла]]»'' злыдзень Яга даводзіць рэўнасць галоўнага героя да кропкі, і той забівае сваю нявінную жонку{{Sfn|Bradley|1991|p=42}}{{Sfn|Greenblatt|2005|p=304}}. У ''«[[Кароль Лір|Каралі Ліры]]»'' стары кароль здзяйсняе фатальную памылку, адмовіўшыся ад сваіх праў на ўладу, што прыводзіць да жахлівых падзей, як забойства малодшай дачкі Ліра Кардэліі. У ''«{{нп5|Макбет (п’еса)|Макбеце|ru|Макбет (пьеса)}}»'', самай кароткай і сціснутай трагедыі Шэкспіра{{Sfn|McDonald|2006|pp=43–46}}, некантралюемыя амбіцыі пасоўваюць Макбета і яго жонку, [[Лэдзі Макбет]], да забойства законнага караля і ўзурпацыі трона, а ў канчатковым рахунку іх жа бурыць усведамленне сваёй віны{{Sfn|Bradley|1991|p=306}}. У гэтай п’есе Шэкспір дадае да трагічнай структуры элемент звышнатуральнага. Яго апошнія буйныя трагедыі, ''«{{нп5|Антоній і Клеапатра (п’еса)|Антоній і Клеапатра|ru|Антоний и Клеопатра (пьеса)}}»'' і ''«{{нп5|Карыялан (трагедыя)|Карыялан|ru|Кориолан (трагедия)}}»'', на думку некаторых крытыкаў, утрымліваюць адны з самых выдатных яго вершаў{{Sfn|Ackroyd|2006|p=444}}{{Sfn|McDonald|2006|pp=69–70}}. У фінальным перыядзе сваёй творчасці Шэкспір звярнуўся да жанру [[Позныя рамантычныя п’есы Уільяма Шэкспіра|рамантыкі]] ці [[Трагікамедыя|трагікамедыі]] і дапісаў тры буйныя п’есы: ''«{{нп5|Цымбелін||sv|Cymbeline|ДА}}»'', ''«{{нп5|Зімовая казка||sv|En vintersaga|ДА}}»'' і ''«{{нп5|Бура (п’еса)|Бура||The Tempest|ДА}}»'', а таксама, супольна з іншым драматургам, п’есу ''«{{нп5|Перыкл (п’еса)|Перыкл||Pericles, Prince of Tyre}}»''. Творы гэтага перыяду менш змрочныя, чым папярэднія ім трагедыі, аднак больш сур’ёзныя, чым камедыі 1590-х гадоў, але сканчаюцца яны замірэннем і збавеннем ад бед{{Sfn|Dowden|1881|p=57}}. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што гэтыя змены адбыліся ад змены паглядаў на жыццё Шэкспіра, якія сталі спакайнейшымі, але, магчыма, у п’есах проста адбілася тэатральная мода таго часу{{Sfn|Dowden|1881|p=60}}{{Sfn|Frye|2005|p=123}}{{Sfn|McDonald|2006|pp=15}}. Яшчэ дзве захаваныя п’есы Шэкспіра напісаны ім у супрацы, магчыма з [[Джон Флетчэр|Джонам Флетчэрам]]: ''«{{нп5|Генрых VIII (п’еса)|Генрых VIII|ru|Генрих VIII (пьеса)}}»'' і ''«[[Два шляхетныя родзічы]]»''. ==== Прыжыццёвыя пастаноўкі ==== {{Main|Пастаноўкі п’ес Уільяма Шэкспіра}} Пакуль дакладна не вядома, для якіх тэатральных кампаній Шэкспір пісаў свае раннія п’есы. Так, на тытульнай старонцы выдання ''«Ціта Андроніка»'' 1594 года паказана, што п’еса ставілася трыма рознымі групамі{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=xx}}. Пасля [[Чорная смерць|чумы]] 1592—1593 года п’есы Шэкспіра ўжо ставіліся яго ўласнай кампаніяй у «{{нп5|Тэатр (Лондан)|Тэатры||The Theatre}}» і «{{нп5|Курціна (тэатр)|Курціне||Curtain Theatre}}» у [[Шордзіч]]ы на поўнач ад Тэмзы{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=xxi}}. Там была пастаўлена першая частка ''«Генрыха IV»''. Пасля сваркі са сваім гаспадаром кампанія пакінула «Тэатр» і пабудавала на паўднёвым боку Тэмзы, у [[Саўтуарк]]у, тэатр «[[Глобус (тэатр)|Глобус]]», першы тэатр, пабудаваны акцёрамі для акцёраў{{Sfn|Foakes|1990|p=6}}{{Sfn|Shapiro|2005|pp=125–31}}. «Глобус» адкрыўся восенню 1599 года, і адной з першых пастаўленых у ім п’ес стаў ''«Юлій Цэзар»''. Большасць найболей вядомых п’ес Шэкспіра, напісаных пасля 1599 года, ствараліся для «Глобуса», улучаючы ''«Гамлета»'', ''«Атэла»'' і ''«Караля Ліра»''{{Sfn|Foakes|1990|p=6}}{{Sfn|Nagler|1958|p=7}}{{Sfn|Shapiro|2005|pp=131–2}}. [[Файл:Globe theatre london.jpg|thumb|230px|left|Рэканструкцыя [[Глобус (тэатр)|тэатра Глобус]], Лондан.]] Трупа Шэкспіра «Слугі лорда-камергера» знаходзілася ў асаблівых адносінах з [[Якаў I (кароль Англіі)|каралём Якавам I]], асабліва пасля яе пераназвання ў 1603 годзе ў «[[Слугі караля]]». Хоць запісы пра пастаноўкі разрознены, можна казаць пра 7 пастановак п’ес Шэкспіра пры двары паміж 1 лістапада 1604 года і 31 кастрычніка 1605 года, улучаючы дзве пастаноўкі ''«Венецыянскага купца»''{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=xxii}}. Пасля 1608 года яны пачалі выступаць зімой у крытым тэатры «[[Блэкфраерс]]», а ў «Глобусе» працаваць летам{{Sfn|Foakes|1990|p=33}}. Добрае памяшканне ў спалучэнні з каралеўскім заступніцтвам дазволіла Шэкспіру ўвесці ў рэквізіт сваіх п’ес складанейшыя прылады. Прыкладам, у ''«Цымбеліне»'' [[Юпітэр (міфалогія)|Юпітэр]] спускаецца «з громам і маланкамі, седзячы на арле: Ён кідае маланкі. Прывіды падаюць на калені»{{Sfn|Ackroyd|2006|p=454}}. У склад трупы Шэкспіра ўваходзілі такія вядомыя акцёры, як {{нп5|Рычард Бёрбедж||ru|Бёрбедж, Ричард}}, {{нп5|Уільям Кэмп||ru|Кемп, Уильям}}, [[Генры Кондэл|Неры Кондэл]] і [[Джон Хэмінгес]]. Бёрбедж быў першым выканаўцам галоўных роляў многіх п’ес Шэкспіра, улучаючы ''«Рычарда III»'', ''«Гамлета»'', ''«Атэла»'' і ''«Караля Ліра»''{{Sfn|Ringler|1997|p=127}}. Папулярны камічны акцёр Уільям Кэмп, сярод іншых персанажаў, іграў П’етра ў ''«Рамэа і Джульеце»'' і Кізіла ў ''«Шмат шуму з нічога»''{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=210}}. На мяжы XVI і XVII стагоддзяў яго замяніў {{нп5|Роберт Армін||ru|Армин, Роберт}}, які выканаў такія ролі, як Асялок з ''«Як вам гэта спадабаецца»'' і Блазан з ''«Караля Ліра»''{{Sfn|Shapiro|2005|pp=247–9}}. У 1613 годзе [[Генры Вотан]] паведаміў пра пастаноўку п’есы ''«Генрых VIII»'', якая адбылася{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=1247}}. 29 чэрвеня, падчас пастаноўкі дадзенага спектакля гармата дала асечку і падпаліла саламяны дах будынка, так што ўвесь тэатр згарэў. Гэты факт дазваляе з добрай дакладнасцю ўсталяваць час напісання п’есы{{Sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=1247}}. ==== Першыя публікацыі ==== Як лічыцца, палова (18) п’ес Шэкспіра была апублікавана тым ці іншым чынам пры жыцці драматурга. Найгалаўнейшай публікацыяй шэкспіраўскай спадчыны па праве лічыцца [[Першае фоліа|фоліа 1623 года (так званае «Першае фоліа»)]], выдадзенае Эдуардам Блаўнтам і Уільямам Джагардам у складзе так званай «{{нп5|Чэстэраўская складанка|Чэстэраўскай складанкі|ru|Честеровский сборник}}»; друкары Уорал і Кол. У гэта выданне ўвайшлі 36 п’ес Шэкспіра — усе, апроч «[[Перыкл (п’еса)|Перыкла]]» і «[[Два шляхетныя родзічы|Двух шляхетных родзічаў]]». Менавіта гэта выданне ляжыць у аснове ўсіх даследаванняў у вобласці шэкспіразнаўства. Ажыццяўленне гэтага праекта стала магчымым дзякуючы высілкам Джона Хэмінджа і Генры Кондэла, сяброў і калег Шэкспіра. Кнігу апераджае ліст да чытачоў ад імя Хэмінджа і Кондэла, а таксама паэтычнае прысвячэнне Шэкспіру з боку драматурга Бена Джонсана, які таксама паспрыяў выданню Першага Фоліа. === Паэмы === У 1593 і 1594 гадах, калі тэатры былі зачынены з-за эпідэміі [[Бубонная чума|чумы]], Шэкспір стварыў дзве эратычныя паэмы, ''«{{нп5|Венера і Адоніс||ru|Венера и Адонис}}»'' і ''«[[Збэшчанне Лукрэцыі]]»''. Гэтыя паэмы былі прысвечаны {{нп5|Генры Рызлі, 3-і граф Саўтгемптан|Генры Рызлі, графу Саўтгемптану|ru|Генри Ризли, 3-й граф Саутгемптон}}. У ''«Венеры і Адонісе»'' нявінны [[Адоніс]] адпрэчвае сексуальныя дамаганні [[Венера (міфалогія)|Венеры]]; тады як у ''«Збэшчанні Лукрэцыі»'' ўчынная жонка [[Лукрэцыя]] згвалтавана {{нп5|Секст Тарквіній|Тарквініем||Sextus Tarquinius}}{{Sfn|Rowe|2006|p=21}}. Пад уплывам ''{{нп5|Метамарфозы (Авідзій)|Метамарфоз|pt|Metamorfoses|ВА}}'' [[Публій Авідзій Назон|Авідзія]]{{Sfn|Frye|2005|p=288}}, у паэмах паказваюцца пачуццё віны і жудасныя наступствы некантралюемага кахання{{Sfn|Rowe|2006|p=3}}. Абедзве паэмы карысталіся папулярнасцю і перавыдаваліся некалькі разоў пры жыцці Шэкспіра. Трэцяя паэма, ''«{{нп5|Скарга закаханай|||A Lover's Complaint}}»'', у якой дзяўчына жаліцца на спакуслівага ашуканца, была надрукавана ў першым выданні ''Санетаў'' у 1609 годзе. У наш час большасць навукоўцаў прызнае, што ''«Скаргу закаханай»'' напісаў менавіта Шэкспір. У паэме ''«[[Фенікс і галубка]]»'', надрукаванай у 1601 годзе ў складанцы Роберта Чэстэра ''«Love’s Martyr»'', расказваецца пра сумную смерць міфалагічнага фенікса і яго ўмілаванай, дакладнай галубкі. У 1599 годзе два санеты Шэкспіра ад імя Шэкспіра, але без яго згоды ў ''«[[Жарсны пілігрым|Жарсным пілігрыме]]»''{{Sfn|Rowe|2006|p=1}}{{Sfn|Honan|1998|p=289}}{{Sfn|Schoenbaum|1987|p=327}}. === Санеты === {{main|Санеты Уільяма Шэкспіра}} [[Файл:Sonnets1609titlepage.jpg|thumb|230px|right|Тытульная старонка выдання санетаў Шэкспіра 1609 года.]] [[Санет]] — верш з 14 радкоў. У санетах Шэкспіра прынята наступнае рыфмаванне: abab cdcd efef gg, то бок тры катрэны на крыжаваныя рыфмы, і адно двухрадкоўе (тып, уведзены паэтам {{нп5|Генры Говард, граф Сурэй|графам Сурэем|ru|Говард, Генри, граф Суррей}}, пакараным смерцю пры Генрыху VIII). Усяго Шэкспірам былі напісаны 154 санеты, і большая іх частка была створана ў [[1592]]—[[1599]] гадах. Упершыню яны былі надрукаваны без ведання аўтара ў [[1609]] годзе. Два з іх былі надрукаваны яшчэ ў [[1599]] годзе ў складанцы «[[Жарсны пілігрым]]». Гэта санеты ''138'' і ''144''. == Стыль == {{Main|Стыль Уільяма Шэкспіра}} Мова першых п’ес Шэкспіра — мова, звычайная для п’ес дадзенага перыяду. Гэта стылізаваная мова не заўсёды дае драматургу раскрыць сваіх персанажаў{{Sfn|Clemen|2005a|p=150}}. Паэзія часта перагружана складанымі метафарамі і прапановамі, а мова больш спрыяе дэкламаванню тэксту, чым жывой ігры. Да прыкладу, урачыстыя прамовы ''«[[Ціт Андронік|Ціта Андроніка]]»'', на думку некаторых крытыкаў, часта запавольваюць дзеянне; мова персанажаў ''«[[Два веронцы|Двух веронцаў]]»'' здаецца ненатуральнай{{Sfn|Frye|2005|p=105}}{{Sfn|Clemen|2005b|p=29}}. Неўзабаве, аднак, Шэкспір пачынае прыстасоўваць традыцыйны стыль для сваіх мэт. Пачатковы [[салілоквій]] з ''«[[Рычард III (п’еса)|Рычарда III]]»'' узыходзіць да гутарак з сабой [[Загана (персанаж)|Заганы]], традыцыйнага персанажа сярэднявечнай драмы. У той жа час, яркія маналогі Рычарда пазней разаўюцца ў маналогі пазнейшых п’ес Шэкспіра{{Sfn|Brooke|2004|p=69}}{{Sfn|Bradbrook|2004|p=195}}. Усе п’есы азначаюць пераход ад традыцыйнага стылю да новага. На працягу далейшай сваёй кар’еры Шэкспір яднае іх, і адным з найболей удалых прыкладаў змешвання стыляў можа служыць ''«[[Рамэа і Джульета]]»''{{Sfn|Clemen|2005b|p=263}}. Да сярэдзіны 1590-х гадоў, часу стварэння ''«Рамэа і Джульеты»'', ''«[[Рычард II (п’еса)|Рычарда II]]»'' і ''«[[Сон у летнюю ноч|Сну ў летнюю ноч]]»'', стыль Шэкспіра робіцца больш натуральным. Метафары і вобразныя выразы ўсё больш дапасуюцца з патрэбамі драмы. Стандартная паэтычная форма, што выкарыстоўваецца Шэкспірам — [[белы верш]], напісаны пяцістопным [[ямб]]ам. Белы верш ранніх і позных п’ес значна адрозніваюцца. Ранні часцяком гарны, але, зазвычай, пад канец радка сканчаецца або ўвесь сказ цаліком, або яго сэнсавая частка, што спараджае манатоннасць{{Sfn|Frye|2005|p=185}}. Пасля таго, як Шэкспір асвоіў традыцыйны белы верш, ён пачаў змяняць яго, перапыняючы сказ пад канец радка. Выкарыстанне гэтага прыёму надае паэзіі моц і гнуткасць у такіх п’есах, як ''«[[Юлій Цэзар (трагедыя)|Юлій Цэзар]]»'' і ''«[[Гамлет]]»''. Прыкладам, Шэкспір выкарыстоўвае яго для перадачы пачуццяў узрушанага Гамлета{{Sfn|Wright|2004|p=868}}: : ''Sir, in my heart there was a kind of fighting'' : ''That would not let me sleep. Methought I lay'' : ''Worse than the mutines in the bilboes. Rashly—'' : ''And prais’d be rashness for it—let us know'' : ''Our indiscretion sometimes serves us well…'' У наступных за ''«Гамлетам»'' п’есах паэтычны стыль працягваў вар’іравацца, асабліва ў эмацыйных пасажах яго позных трагедый. Літаратурны крытык {{нп5|Эндру Брэдлі|||A. C. Bradley}} апісаў гэты стыль як «больш канцэнтраваны, хуткі, размаіты, з меншай колькасцю паўтораў»{{Sfn|Bradley|1991|p=91}}. Да канца сваёй кар’еры Шэкспір выкарыстоўваў мноства метадаў для дасягнення падобных эфектаў. Ён выкарыстоўваў такія метады, як {{нп5|анжамбеман||ru|Анжамбеман}}, неструктураваныя паўзы і прыпынкі і розныя незвычайныя варыяцыі канструкцыі і даўжыні прапаноў{{Sfn|McDonald|2006|pp=42–6}}. У многіх выпадках слухач сам павінен дадумаць сэнс сказу{{Sfn|McDonald|2006|pp=42–6}}. У позніх рамантычных п’есах доўгія і кароткія сказы супрацьстаўляюцца адзін аднаму, суб’ект і аб’ект дзеяння змяняюцца месцамі, словы апускаюцца, што стварае адчуванне спантаннасці{{Sfn|McDonald|2006|p=36, 39, 75}}. Шэкспір скамбінаваў паэтычнае мастацтва з разуменнем практычных дэталяў тэатральнай пастаноўкі{{Sfn|Gibbons|1993|p=4}}. Як і ўсе драматургі таго часу, ён тэатралізаваў гісторыі з такіх крыніц, як [[Плутарх]] і [[Рафаэль Холіншэд|Холіншэд]]{{Sfn|Gibbons|1993|pp=1-4}}. Але першакрыніца не заставалася без змен; Шэкспір уводзіў новыя і змяняў старыя сюжэтныя лініі, каб перад аўдыторыяй раскрывалася ўся шматграннасць аповеда. З узростам майстэрства Шэкспіра яго персанажы сталі вымалёўвацца выразней і набываць адметныя асаблівасці гаворкі. Аднак яго познія п’есы больш напамінаюць раннія творы. У позніх рамантычных творах ён свядома вярнуўся да штучнага стылю, каб падкрэсліць ілюзорнасць тэатра{{Sfn|McDonald|2006|p=13}}. == Рэпутацыя і крытыка == {{main|Рэпутацыя Уільяма Шэкспіра}} {{Quote box|align=right|quote=«Ён быў чалавекам не эпохі, але ўсіх часоў»<ref>{{lang-en|He was not of an age, but for all time.}}</ref>.|source={{нп5|Бен Джонсан|||Ben Jonson}}{{Sfn|Jonson|1996|p=10}}}} Хоць пры сваім жыцці Шэкспір і не лічыўся вялікім драматургам, ён атрымліваў ухвальныя водгукі пра свае творы{{Sfn|Dominik|1988|p=9}}{{Sfn|Grady|2001b|p=267}}. У 1598 годзе пісьменнік-святар [[Фрэнсіс Мёрыс]] вылучыў яго з англійскіх пісьменнікаў як «самога цудоўнага» і ў камедыі, і ў трагедыі{{Sfn|Grady|2001b|p=265}}{{Sfn|Greer|1986|p=9}}. І аўтары складанкі п’ес ''«Parnassus»'' параўноўвалі Шэкспіра з [[Джэфры Чосер|Чосерам]], {{нп5|Джон Гаўэр|Гаўэрам|ru|Гауэр, Джон}} і [[Эдмунд Спэнсэр|Спэнсэрам]]{{Sfn|Grady|2001b|p=266}}. У [[Першае фоліа|Першым фоліа]] [[Бен Джонсан]] назваў Шэкспіра: «Душа стагоддзя, годны апладысментаў, захапленне, дзіва нашай сцэны<ref>Soul of the age, the applause, delight, the wonder of our stage</ref>». [[Файл:William Shakespeare Statue in Lincoln Park.JPG|thumb|right|230px|Статуя Уільяма Шэкспіра, [[Лінкальн-парк (Чыкага)]], тыповая для XIX і пачатку XX стагоддзяў.]] [[File:William Shakespeare Postal stationery envelope Russia 2014 No 257.jpg|230px|right|[[Паштовы канверт]] Расіі, 2014 год.]] У перыяд паміж [[Рэстаўрацыя Сцюартаў|Рэстаўрацыяй]] манархіі ў 1660 годзе і канцом XVII стагоддзя пераважалі ідэі класіцызму. Таму крытыкі таго часу пераважна ставілі Шэкспіра ніжэй, чым [[Джон Флетчэр|Джона Флетчэра]] і [[Бен Джонсан|Бена Джонсана]]{{Sfn|Grady|2001b|p=269}}. [[Томас Рымер]], да прыкладу, асуджаў Шэкспіра за змешванне камічнага і трагічнага. Тым не менш, паэт і крытык [[Джон Драйдэн]] высока ацэньваў Шэкспіра, кажучы пра Джонсана: «Я захапляюся ім, але я люблю Шэкспіра»{{Sfn|Dryden|1889|p=71}}. Усё ж на працягу некалькіх дзесяцігоддзяў панавалі погляды Рымера, але ў XVIII стагоддзі крытыкі пачалі захапляцца ім і зваць яго геніем. Падобную рэпутацыю толькі ўмацаваў шэраг выдадзеных навуковых прац, прысвечаных творчасці Шэкспіра, прыкладам працы {{нп5|Сэмюэл Джонсан|Сэмюэля Джонсана||Samuel Johnson}} 1765 года і [[Эдманд Малоун|Эдманда Малоуна]] 1790 года{{Sfn|Grady|2001b|p=270}}{{Sfn|Levin|1986|p=217}}. Да 1800 года за ім трывала замацавалася званне нацыянальнага паэта Англіі{{Sfn|Grady|2001b|p=270}}. У XVIII і XIX стагоддзях Шэкспір таксама атрымаў імя і за межамі Брытанскіх астравоў. Яго падтрымлівалі такія пісьменнікі як [[Вальтэр]], [[Іаган Вольфганг фон Гётэ|Гётэ]], [[Стэндаль]] і [[Віктор Гюго|Гюго]]{{Sfn|Grady|2001b|p=272-274}}. У [[Рамантызм|эпоху рамантызму]] Шэкспір атрымаў высокую ацэнку паэта і літаратурнага філосафа [[Сэмюэл Тэйлар Колрыдж|Сэмюэла Тэйлара Колрыджа]]; крытык {{нп5|Аўгуст Вільгельм Шлегель||be-x-old|Аўгуст Вільгельм Шлегель}} выканаў пераклад яго п’ес на нямецкую ў духу [[Нямецкі рамантызм|нямецкага рамантызму]]{{Sfn|Levin|1986|p=223}}. У XIX стагоддзі захапленне Шэкспірам часта межавала з глыбокай пашанай і ліслівасцю{{Sfn|Sawyer|2003|p=113}}. «Гэты Кароль Шэкспір», — пісаў эсэіст [[Томас Карлейль]] у 1840 годзе — «вышэй нас усіх, самы шляхетны, найдалікатнейшы, але моцны; непарушны<ref>That King Shakespeare … over us all, as the noblest, gentlest, yet strongest of rallying signs; indestructible</ref>»{{Sfn|Carlyle|1907|p=161}}. [[Бернард Шоу]], аднак, крытыкаваў рамантычны культ Шэкспіра, пусціўшы ў ход слова «бардапаклонства» ({{lang-en|bardolatry}}). Ён сцвярджаў, што {{нп5|натуралістычная драма|||Naturalism (theatre)}} [[Генрык Ібсен|Ібсена]] робіць Шэкспіра састарэлым{{Sfn|Grady|2001b|p=276}}. Рускі пісьменнік [[Леў Мікалаевіч Талстой]] у сваім крытычным нарысе «Пра Шэкспіра і пра драму»<ref>Толстой Л. Н. [http://tolstoy.lit-info.ru/tolstoy/publicistika/publicistika-23.htm «О Шекспире и о драме»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170518191931/http://tolstoy.lit-info.ru/tolstoy/publicistika/publicistika-23.htm |date=18 мая 2017 }}</ref> на падставе дэталёвага разбору некаторых найболей папулярных твораў Шэкспіра, у прыватнасці: «Кароль Лір», «Атэла», «Фальстаф», «Гамлет» і інш. — рэзка раскрытыкаваў здольнасці Шэкспіра як драматурга. Пасля мадэрнісцкай рэвалюцыі мастацтва пачатку XX стагоддзя Шэкспір быў запісаны ў шэрагі [[Авангард|авангардыстаў]]. {{нп5|Экспрэсіянізм (кіно)|Нямецкія экспрэсіяністы|ru|Экспрессионизм (кино)}} і маскоўскія [[Футурызм|футурысты]] ставілі яго п’есы. Марксіст, драматург і рэжысёр [[Бертольт Брэхт]], распрацаваў пад уплывам Шэкспіра [[эпічны тэатр]]. Паэт і крытык [[Томас Стэрнз Эліят|Т. С. Эліят]] выступіў супраць Шоу, кажучы, што шэкспіраўскі «прымітывізм» робіць яго творы сучаснымі{{Sfn|Grady|2001a|pp=22–6}}. Эліят узначаліў рух даследчыкаў па больш дэталёвым разглядзе шэкспіраўскіх выяў. У 1950-х хваля новых паходаў змяніла мадэрнізм і паклала пачатак «[[Постмадэрнізм|постмадэрнісцкім]]» вывучэнням Шэкспіра{{Sfn|Grady|2001a|pp=24}}. У 1980-х творчасць Шэкспіра стала вывучацца прадстаўнікамі такіх плыняў як {{нп5|структуралізм||be-x-old|Структуралізм}}, фемінізм, [[новы гістарызм]], вывучэнне афра-амерыканцаў і {{нп5|квір-даследаванні|||Queer studies}}{{Sfn|Grady|2001a|pp=29}}{{Sfn|Drakakis|1985|pp=16–17, 23–25}}. == Уплыў == {{main|Уплыў Уільяма Шэкспіра}} [[Файл:Macbeth consulting the Vision of the Armed Head.jpg|thumb|230px|left|«Макбет», {{нп5|Генры Фюзелі||es|Johann Heinrich Füssli|ДА}} (1793—1794), {{нп5|Шэкспіраўская бібліятэка Фолджэра||ru|Шекспировская библиотека Фолджера}}, Вашынгтон.]] Працы Шэкспіра сур’ёзна паўплывалі на тэатр і літаратуру наступных гадоў. У прыватнасці, ён пашырыў вобласць працы драматурга з характарызацыяй персанажаў, сюжэтам, [[мова]]й і [[жанр]]ам{{Sfn|Chambers|1944|p=35}}. Прыкладам, да ''«[[Рамэа і Джульета|Рамэа і Джульеты]]»'' рамантыка ніколі не разглядалася як годная тэма для трагедыі{{Sfn|Levenson|2000|pp=49–50}}. [[Салілоквій|Салілоквіі]] галоўным чынам выкарыстоўваліся для паведамлення гледачам пра адбытыя падзеі; Шэкспір пачаў выкарыстоўваць іх для раскрыцця характару персанажа і яго думак{{Sfn|Clemen|1987|p=179}}. Яго працы моцна паўплывалі на наступных паэтаў. [[Рамантызм|Паэты эпохі рамантызму]] спрабавалі адрадзіць шэкспіраўскую вершаваную драму, але не мелі вялікага поспеху. Крытык {{нп5|Джордж Стайнер||ru|Стайнер, Джордж}} назваў усю англійскую драму ад [[Сэмюэл Тэйлар Колрыдж|Колрыджа]] да {{нп5|Альфрэд Тэнісан|Тэнісана|be-x-old|Альфрэд Тэнісан}} «слабымі варыяцыямі на шэкспіраўскія тэмы»{{Sfn|Steiner|1996|p=145}}. Шэкспір паўплываў на такіх пісьменнікаў як [[Томас Хардзі]], [[Уільям Фолкнер]] і [[Чарльз Дыкенс]]. Таксама яго ўплыў пашырыўся і на [[Герман Мелвіл|Германа Мелвіла]]; яго капітан Ахаў з рамана ''«[[Мобі Дзік]]»'' — класічны {{нп5|трагічны герой||ru|Трагический герой}}, натхнёны каралём Лірам{{Sfn|Bryant|1998|p=82}}. Навукоўцы падлічылі, што 20 000 музычных твораў злучаны з працамі Шэкспіра. Сярод іх 2 оперы [[Джузэпэ Вердзі]], ''«{{нп5|Атэла (оперы Вердзі)|Атэла|ca|Otello (Verdi)|ВА}}»'' і ''«{{нп5|Фальстаф (опера)|Фальстаф||Falstaff (opera)|ВА}}»'', у першакрыніцы якіх ляжаць аднайменныя п’есы{{Sfn|Wells|Orlin|2003|pp=641–2.}}. Шэкспір таксама натхніў мноства мастакоў, улучаючы рамантыкаў і [[Прэрафаэліты|прэрафаэлітаў]]. Швейцарскі мастак [[Генры Фюзелі]], сябар [[Уільям Блэйк|Уільяма Блэйка]], нават пераклаў на нямецкую мову п’есу ''«Макбет»''{{Sfn|Paraisz|2006|p=130}}. Распрацоўнік тэорыі [[псіхааналіз]]у [[Зігмунд Фрэйд]] абапіраўся на шэкспіраўскую псіхалогію, у прыватнасці на выяву Гамлета, у сваіх тэорыях пра чалавечую прыроду<ref>{{кніга|аўтар=Bloom, Harold|загаловак=The Western Canon|выданне=New York|выдавецтва=Riverhead Books|pages=346}}</ref>. У часы Шэкспіра, англійскія граматыка, правапіс і вымаўленне былі менш стандартызаваны, чым у нашы дні{{sfn|Cercignani|1981|p=}}, і яго мова спрыяла фармаванню сучаснай англійскай{{Sfn|Crystal|2001|pp=55–65}}. Ён — самы цытаваны [[Сэмюэл Джонсан|Сэмюэлам Джонсанам]] аўтар у ''«[[A Dictionary of the English Language]]»'', першым складанні ў сваім родзе{{Sfn|Wain|1975|p=194}}. Такія выразы, як «with bated breath» (літар. стаіўшы дыханне = з заміраючым сэрцам) (''«Венецыянскі купец»'') і «a foregone conclusion» (літар. прадвызначаны вынік) (''«Атэла»'') увайшлі ў сучасную штодзённую англійскую гаворку{{Sfn|Johnson|2002|p=12}}{{Sfn|Crystal|2001|pp=63}}. == Сумневы вакол асобы Шэкспіра == === «Шэкспіраўскае пытанне» === {{Main|Шэкспіраўскае пытанне}} [[Файл:Cobbe portrait of Shakespeare.jpg|thumb|230px|Нядаўна выяўлены ў сямейнай калекцыі партрэт лізавецінца ([[1610]]). Некаторыя мастацтвазнаўцы сцвярджаюць, што гэта адзіны прыжыццёвы партрэт Уільяма Шэкспіра<ref name="Portait">Смирнов П. [http://www.gazeta.ru/science/2009/03/10_a_2955513.shtml Шекспир обзавелся домом и портретом] // Газета.ру</ref><ref>[http://www.rb.ru/topstory/society/2009/03/10/131411.html Найден «настоящий» портрет Шекспира] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120205071808/http://www.rb.ru/topstory/society/2009/03/10/131411.html |date=5 лютага 2012 }} // RB.ru</ref>.]] Прыкладна праз 230 гадоў пасля смерці Шэкспіра пачалі выяўляцца сумневы з нагоды аўтарства прыпісваных яму прац{{Sfn|Shapiro|2010|pp=77-8}}. Былі прапанаваны альтэрнатыўныя кандыдаты, якія галоўным чынам радавітыя і атрымалі добрую адукацыю, такія як {{нп5|Роджэр Мэнэрс, 5-ы граф Ратленд||ru|Роджер Меннерс, 5-й граф Ратленд}}, [[Фрэнсіс Бэкан]], [[Крыстафер Марла]] і {{нп5|Эдуард дэ Вер, 17-ы граф Оксфард||sv|Edward de Vere, 17:e earl av Oxford|ВА}}{{Sfn|Gibson|2005|pp=48, 72, 124}}. Таксама былі прапанаваны тэорыі, па якіх за псеўданімам «Шэкспір» хавалася група пісьменнікаў{{Sfn|McMichael|Glenn|1962|p=56}}. Аднак у акадэмічнай супольнасці агульнапрынятая традыцыйная тэорыя<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2007/04/22/education/edlife/22shakespeare-survey.html?_r=1|title=Did He or Didn’t He? That Is the Question|date=22.04.2007|publisher=The New York Times|accessdate=2013-04-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121110213159/http://www.nytimes.com/2007/04/22/education/edlife/22shakespeare-survey.html?_r=1|archivedate=10 лістапада 2012|deadurl=yes}}</ref>, цікавасць да нестрафардыянскай плыні, асабліва да оксфардыянскай тэорыі, захоўваецца і ў XXI стагоддзі{{Sfn|Kathman|2003|pp=620, 625–626}}{{Sfn|Love|2002|pp=194–209}}{{Sfn|Schoenbaum|1991|pp=430–40}}. Адным з довадаў сваёй тэорыі нестрафардыянцы лічаць тое, што не захавалася ніякіх сведчанняў пра атрыманне Шэкспірам адукацыі, тады як слоўнікавы запас яго твораў па розных падліках складае ад 17 500 да 29 000 слоў<ref>{{кніга|аўтар=Nevalainen, Terttu|загаловак=Early Modern English Lexis and Semantics|спасылка=https://books.google.ru/books?id=CCvMbntWth8C&pg=PA332&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|выдавецтва=Cambridge University Press|год=1999|старонкі=332-458|isbn= 978-0-521-26476-1}}</ref>, а таксама ў іх выяўляюцца глыбокія веды гісторыі і літаратуры. Калі не захавалася ніводнага рукапісу, напісанага рукой Шэкспіра, то праціўнікі традыцыйнай версіі робяць выснову, што яго літаратурная кар’ера была фальсіфікавана. === Рэлігія === {{Main|Рэлігія Уільяма Шэкспіра}} Некаторыя навукоўцы лічаць, што сямейнікі Шэкспіра былі каталікамі, хоць у той час каталіцкая рэлігія знаходзілася пад забаронай{{Sfn|Pritchard|1979|p=3}}. Маці Шэкспіра, [[Мэры Шэкспір|Мэры Ардэн]], паходзіла з каталіцкай сям’і. Галоўным довадам прыналежнасці Шэкспіра да каталіцкай сям’і лічыцца тэстамент [[Джон Шэкспір|Джона Шэкспіра]], знойдзены ў 1757 годзе на гарышчы яго дома. Арыгінал дакумента быў згублены, і навукоўцы разыходзяцца ў поглядах на яго сапраўднасць{{Sfn|Wood|2003|pp=75–8}}{{Sfn|Ackroyd|2006|pp=22–3}}. У 1591 годзе ўлады паведамілі, што ён не з’яўляецца ў царкве{{Sfn|Wood|2003|p=78}}{{Sfn|Ackroyd|2006|pp=416}}{{Sfn|Schoenbaum|1987|pp=41–2, 286}}. У 1606 годзе імя дачкі Шэкспіра Сюзанны трапіла ў спіс тых, хто не з’явіліся на велікодняе [[Еўхарыстыя|прычасце]] ў Стратфардзе{{Sfn|Wood|2003|p=78}}{{Sfn|Ackroyd|2006|pp=416}}{{Sfn|Schoenbaum|1987|pp=41–2, 286}}. Навукоўцы знайшлі ў п’есах Шэкспіра довады і за і супраць яго каталіцызму, але праўда не ўсталявана абсалютна дакладна{{Sfn|Wilson|2004|p=34}}{{Sfn|Shapiro|2005|p=167}}. === Сексуальная арыентацыя === Нягледзячы на факт жаніцьбы Шэкспіра і наяўнасць дзяцей, у навуковай супольнасці існуюць розныя думкі адносна яго [[Сексуальная арыентацыя|сексуальнай арыентацыі]]. Даследнікі часта лічаць, што санеты Шэкспіра аўтабіяграфічныя{{Sfn|Lee|1900|p=55}}, і некаторыя робяць з іх выснову пра каханне Шэкспіра [[Гомасексуальнасць|да маладога чалавека]]<ref>{{cite web|url=http://www.glbtq.com/literature/shakespeare_w.html|title=Shakespeare, William (1564-1616)|author=Bruce R. Smith|publisher=glbtq|accessdate=2013-06-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061019214233/http://www.glbtq.com/literature/shakespeare_w.html|archivedate=19 кастрычніка 2006|deadurl=yes}}</ref>. Іншыя, аднак, лічаць гэтыя санеты толькі выразам сяброўства, а не сексуальнай цягі{{Sfn|Casey}}{{Sfn|Pequigney|1985}}{{Sfn|Evans|1996|p=132}}. 26 так званых санетаў да «Асмуглай Лэдзі», адрасаваных замужняй кабеце, часцяком прыводзяцца як довад яго гетэрасексуальнай арыентацыі{{Sfn|Fort|1927|pp=406–414}}. === Выгляд === Пісьмовых апісанняў выгляду Шэкспіра, зробленых пры яго жыцці, не захавалася, і вядуцца спрэчкі пра яго праўдзівае аблічча. Часта праўдзівым партрэтам Шэкспіра завецца [[Друшаўцкі партрэт]], пра які [[Бен Джонсан]] адгукнуўся, як пра такі, што добра паказвае выгляд Шэкспіра{{Sfn|Cooper|2006|pp=48, 57}}, тым больш, што бюст на магіле Шэкспіра досыць падобны з гэтым партрэтам. Карціна пачатку XVII стагоддзя «Бен Джонсан і Уільям Шэкспір» утрымлівае выяву чалавека, які іграе ў шахматы, падобнага звонку на партрэты вялікага драматурга, выкананыя неўзабаве пасля яго смерці (яна ўтрымвае на звароце надпіс ''«Ben Jonson and William Shakespeare by Isaak Oliver, 1603»''). Карціна ў наш час прыпісваецца галандскаму мастаку Карэлу ван Мандэру. У XVIII стагоддзі праводзілася мноства спроб усталяваць праўдзівы выгляд Шэкспіра, што пацягнула за сабой шматлікія фальсіфікацыі і розныя версіі{{Sfn|Schoenbaum|1981|p=190}}. == Шэкспір і Беларусь == === Беларускія паралелі === * У [[Дзеянні данаў|«Дзеяннях данаў»]] (XII ст.) [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]], дзе зафіксаваны першасны сюжэт легенды пра Гамлета, прынца Ютландскага, які помсціць за здрадніцкае забойства бацькі, утрымліваецца і аповед пра выправу легендарнага дацкага караля Фрода I «на Русь» пад горад Палтэск'я (даследчыкамі атаесамляецца з [[Полацк|Полацкам]]), дзе той хітрасцю адолеў тамтэйшага ўладара Веспасія<ref>Дзярновіч, А. І. Палтэск'я — паўночная Троя: вобраз Полацка ў скандынаўскіх крыніцах ХІ—ХІІІ стст. // Studia Historica Europae Orientalis = Исследования по истории Восточной Европы. — Вып. 6. — Минск : РИВШ, 2013. С. 81—83.</ref>. * Літаратуразнавец [[Сяргей Валер’евіч Кавалёў|Сяргей Кавалёў]], разглядаючы феномен рыцарскага рамана ў старадаўняй беларускай літаратуры, адзначыў наяўнасць у [[Аповесць пра Баву|«Аповесці пра Баву»]] другой паловы XVI ст. так званай «гамлетаўскай схемы», выяўленай у творы выразна і паслядоўна: забойства бацькі героя, узурпацыя ўлады ў краіне і шлюб забойцы з маці героя, выгнанне героя, вяртанне і доўгачаканая помста. Пры такім падыходзе шэкспіраўскаму Гамлету адпавядае Бава, Гертрудзе — Бландоя, Клаўдзію — Дадон. Гэтае падабенства вынікае з падабенства першасных сюжэтаў старабеларускага рамана і твора Шэкспіра, якія адзначыліся з канца ХІІ ст. у французскай і дацкай літаратурах адпаведна<ref>Кавалёў, С. Рыцарскі раман у беларускай літаратуры // Acta Albaruthenica. — 2005. — № 5. — С. 60.</ref>. === Пераклады твораў у XVIII—XIX стст. === Пытанне аб часе пашырэння вядомасці твораў Шэкспіра на беларускіх землях застаецца адкрытым. Невядома таксама, ці перакладаліся яго творы на беларускую мову да ХХ ст. Разам з тым, вядома, што ўраджэнцы Беларусі або асобы, розным чынам з ёй звязаныя, у свой час займаліся перакладамі літаратурнага даробку Шэкспіра на іншыя мовы. * [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] — апошні  кароль [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] — у 1753 г. пераклаў на французскую мову трагедыю «Юлій Цэзар»<ref>Shakespeare, W. ''Essai du traduction de César de…'' / powst. 1753, z rękopisu Biblioteki Jagiellońskiej, sygn. 911, s. 81—95.</ref>. * [[Міхаіл Паўлавіч Урончанка|Міхаіл Урончанка]] — ваенны геадэзіст і географ — пераклаў на рускую мову трагедыю «Гамлет», якая была выдадзена ў 1828 г. у Санкт-Пецярбургу пад крыптонімам ''М. В.''<ref>Міхаіл Паўлавіч Урончанка // Асветнікі зямлі Беларускай, X ― пачатак XX ст.: энцыклапедычны даведнік / [рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш.]. ― Мінск : Беларуская Энцыклапедыя, 2001. ― С. 440.</ref><ref>[https://rusneb.ru/catalog/000200_000018_v19_rc_1318770/ Шекспир, В. Гамлет : трагедия в 5 действиях / сочинение В. Шекспира; перевёл с английского М. В. — В типографии медицинского департамента Министерства внутренних дел, 1828. — 205 с.]</ref> * [[Лявон Бароўскі]] — літаратуразнавец, выкладчык Віленскага ўніверсітэта — вядомы як перакладчык на польскую фрагментаў твораў Шэкспіра<ref>Конан, У. М. Леан Бароўскі // Асветнікі зямлі Беларускай, X ― пачатак XX ст.: энцыклапедычны даведнік / [рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш.]. ― Мінск : Беларуская Энцыклапедыя, 2001. ― С. 50.</ref>. * [[Ігнацы Галавінскі]] — магілёўскі арцыбіскуп — у 1839—1841 гг. (яшчэ да беларускага перыяду) пераклаў на польскую п’есы «Гамлет», «Рамэа і Джульета», «Сон у летнюю ноч», «Макбет», «Кароль Лір», «Бура». Пераклады яго аўтарства лічацца першымі польскімі перакладамі, зробленымі непасрэдна з англійскіх арыгіналаў. Выдаваліся ў Вільні пад пасеўданімам ''Ігнацы Кефалінскі''<ref>[http://polskiszekspir.uw.edu.pl/ignacy-holowinski-translator Ignacy Hołowiński] // Polski Szekspir.</ref>. * [[Юліян Корсак]] — паэт і перакладчык — на польскую пераклаў трагедыю «Рамэа і Джульета», якая ўвайшла ў яго паэтычны зборнік, выдадзены ў Вільні ў 1840 г.<ref>[http://polskiszekspir.uw.edu.pl/julian-korsak-translator Julian Korsak] // Polski Szekspir.</ref> * [[Плацыд Янкоўскі]] — святар, магістр тэалогіі, пісьменнік — пераклаў на польскую мову чатыры п’есы Шэкспіра «Віндзорскія насмешніцы», «Дванаццатая ноч» і абедзве часткі «Генрыха IV», якія выдаваліся ў Вільні цягам 1842—1847 гадоў пад псеўданіам ''John of Dycalp''<ref>[http://polskiszekspir.uw.edu.pl/placyd-jankowski-translator Placyd Jankowski] // Polski Szekspir.</ref>. * [[Адам Плуг]] — пісьменнік і публіцыст — пераклаў на польскую мову п’есы «Бура», «Кароль Лір», «Макбет», якія друкаваліся ў перыёдыцы ў 1868—1871 гг.<ref>[http://polskiszekspir.uw.edu.pl/adam-plug-translator Adam Pług] // Polski Szekspir.</ref> === Беларускія пераклады === * «Антоній і Клеапатра»: драма (1982<ref>Шэкспір, Вільям. Антоній і Клеапатра: Трагедыя: Пер.з англ. / Пер., прадм. і заўв. Ю.Гаўрука; Маст. Ю.Зайцаў. — Мн.: Мастац.літ., 1982.</ref>, [[Ю. Гаўрук]]) * «Атэла»: драма (1954<ref name="Трагед1954">Шэкспір, Вільям. Трагедыі / Рэд.пер.: К.Крапіва, Я.Семежонаў: Пер.з англ. — Мн.: Дзяржвыд БССР. Рэд.мастац.літ., 1954. Змест: Рамэо і Джульета; Гамлет; Отэло; Кароль Лір; Макбет;</ref>, Ю. Гаўрук) * «Бура» (не друкавалася, ?{{дата?}}, [[У. Някляеў]]) * «Гамлет»: драма (1935<ref>Шэкспір, Уільям. Трагічная гісторыя пра Гамлета прынца Дацкага. — Мн.: ДВБ. Сектар маст. літ., 1935.</ref> і 1964<ref>Шэкспір, Вільям. Гамлет, прынц Дацкі: Трагедыя / Пер. з англ. Ю.Гаўрука; Маст. Б.Забораў. — Мн.: Беларусь, 1964.</ref>, Ю. Гаўрук; 1954<ref name="Трагед1954" />, [[Віталь Вольскі|В.]] і [[Артур Вольскі|А. Вольскія]]; 1996<ref name="КрапШэксп">Шэкспір, Вільям Рамэо і Джульета; Гамлет, прынц Дацкі: Трагедыі / Вільям Шэкспір. Тарцюф, альбо Ашуканец: Камедыя / Жан Батыст Мальер. Разбойнікі: Драма: [Для ст. шк. ўзросту] / Фрыдрых Шылер. — Мн.: Юнацтва, 1996. — 443 с. — (Школьная бібліятэка). ISBN 985-05-0077-8</ref>, [[К. Крапіва]]) * «Дванаццатая ноч, альбо Чаго пажадаеце»: камедыя (1989<ref name="Тры камедыі">Уільям Шэкспір. Тры камедыі: Дванаццатая ноч, альбо Чаго пажадаеце; Утаймаванне наравістай; Сон у Іванаву ноч / Пер. з англ. А. Разанава і Я. Семяжона. — Мн.: Маст. літ., 1989.</ref>, [[Язэп Іванавіч Семяжон|Я. Семяжон]]) * «Канец — справе вянец»: драма (1964, Ю. Гаўрук) * «Кароль Лір»: драма (1954<ref name="Трагед1954" />, Я. Семяжон; 1974<ref>Шэкспір, Вільям. Кароль Лір: Трагедыя / Пер. з англ. Ю.Гаўрука; Маст. Б.Забораў. — Мн.: Мастац. літ., 1974.</ref>, Ю. Гаўрук) * «Рамэа і Джульета» (1954<ref name="Трагед1954" />, К. Крапіва, Я. Семяжон; 1996<ref name="КрапШэксп" />, К. Крапіва) * «Рычард III» ([[А. Дудараў]]) * «Макбет» (1954<ref name="Трагед1954" />, [[У. Шахавец]]) * «Санеты» (1964<ref>Санеты / Пер. У. Дубоўка. — Мн.: Беларусь, 1964.</ref>, [[У. Дубоўка]]<ref>У. Дубоўка ў сваіх вельмі дакладных перакладах прытрымліваецца схемы рыфмоўкі арыгінала</ref>; таксама перакладаліся асобныя санеты, '''гл. ніжэй''') ** «Выбраныя санеты» / Пер. У. Дубоўка, А. Ф. Брыль, Г. Янкута, Ю. Гаўрук, Р. Барадулін, І. Крэбс. — Мн., 2016. ** 7 (2008<ref name="Галасы з-за">Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыюс 2008. — 896 с. 1000 ас.</ref>, [[Міхась Дуброўскі|М. Дуброўскі]]) ** 23 (1975<ref name="Гаўрук Агні">Гаўрук, Ю. Агні ў прасторах. — Мн.: Маст. літ-ра, 1975.</ref>, Ю. Гаўрук) ** 29 (2008<ref name="Галасы з-за" />, [[Марына Казлоўская|М. Казлоўская]]) ** 65 (1975<ref name="Гаўрук Агні" />, Ю. Гаўрук) ** 66 (1986<ref name="БарадКахаць">Кахаць — гэта значыць… / Пераклады Рыгора Барадуліна. — Мн.: Маст. літ-ра, 1986….</ref>, [[Р. Барадулін]]<ref>Р. Барадулін пераклаў 3 санеты, кн. «''Кахаць — гэта значыць…''», але нумар аднаго пры напісанні гэтага артыкула не быў выяўлены.</ref>) ** 87 (1975<ref name="Гаўрук Агні" />, Ю. Гаўрук) ** 89 (1975<ref name="Гаўрук Агні" />, Ю. Гаўрук) ** 90 (1975<ref name="Гаўрук Агні" />, Ю. Гаўрук) ** 94 (2008<ref name="Галасы з-за" />, М. Дуброўскі) ** 109 (1975<ref name="Гаўрук Агні" />, Ю. Гаўрук) ** 117 (2008<ref name="Галасы з-за" />, М. Казлоўская) ** 130 (1986<ref name="БарадКахаць" />, Р. Барадулін) * «Сон у летнюю ноч»: драма (1925, Ю. Гаўрук; 1989<ref name="Тры камедыі" />, [[А. Разанаў]] аўт. «''Сон у Іванаву ноч''») * «Утаймаванне наравістай»/«Утаймаванне свавольніцы» (1989<ref name="Тры камедыі" />, Я. Семяжон) === Шэкспір на беларускай сцэне === ==== За царскім часам ==== [[29 чэрвеня|16 (29) чэрвеня]] [[1911]] г. у [[Гомель|Гомелі]] была ажыццёўлена пастаноўка трагедыі У. Шэкспіра «Гамлет». Паказ адбыўся на сцэне т.зв. «Вялікага тэатра на трэку» (летні тэатр [[Максімаўскі парк (Гомель)|Максімаўскага сквера]]) і з’яўляўся бенефісам акцёра {{нп5|Леанід Мікалаевіч Колабаў|Леаніда Колабава|ru|Колобов, Леонид Николаевич}}, які выконваў галоўную ролю. Адмыслова для спектакля вырабілі новыя дэкарацыі, бутафорыю, а таксама касцюмы «па замежных малюнках». Музыка для пастаноўкі была аранжыравана ўладальнікам прыватнай музычнай школы ў Гомелі С. Л. Захарыным і выконвалася струнным аркестрам пад яго кіраўніцтвам. У рэкламных абвестках асобна зазначалася, што ў «7-й карціне на могілках будзе выкананы пахавальны марш»<ref>Гомельская копейка. — 1911. — 15 июня. — С. 1.</ref>. Пастаноўка выклікала супярэчлівыя водгукі. З аднаго боку былі меркаванні, што Колабаў «задумаў і выканаў Гамлета прыгожа і геніяльна» — насуперак заведзенаму ў правінцыйных акцёраў парадку іграць Гамлета героем (падкрэсліваць гераізм), Колабаў «іграў яго неўрастэнікам», што выглядала нешаблонна<ref>Гамлет, В. Шокспира // Гомельская копейка. — 1911. — 18 июня. — С. 3.</ref>. З іншага боку як канстатацыя факту крытыкамі заяўлялася аб поўнай адсутнасці рэжысёрскай працы, што моцна адбілася на гульні акцёраў: «Кожны афарбоўваў ролю так, як яму Бог на душу паклаў. Былі паасобныя абліччы, ды агульнага каларыту ў ансамблі не было»<ref>Ю. Несколько слов о сценическом искусстве (По поводу постановки «Гамлет») // Гомельская копейка. — 1911. — 20 июня. — С. 3.</ref>. Пастаноўка трагедый У. Шэкспіра «Атэла» і «Гамлет» гастрольнай рускай трупай З. І. Чарноўскай анансавалася на 21 снежня 1911 г. (3 студзеня 1912 г.) і 23 снежня 1911 г. (5 студзеня 1912 г.) адпаведна ў Гомелі ў зале грамадскага сходу. У галоўных мужчынскі ролях быў заяўлены {{Нп5|Роберт Львовіч Адэльгейм|Р. Л. Адэльгейм|ru|Братья Адельгейм}}, у жаночых — З. І. Чарноўская<ref>Полесье. — 1911. — 18 декабря. — С. 1</ref><ref>Гомельская копейка. — 1911. — 17 декабря. — С. 1.</ref>. ==== За савецкім часам ==== На беларускай сцэне створаны новыя арыгінальныя трактоўкі і рашэнні «Гамлета», «Атэла», «Караля Ліра», «Макбета», «Утаймавання свавольніцы» і многіх іншых шэкспіраўскіх п’ес. Напрыклад, акцёр беларускага савецкага тэатра Аляксандр Астужаў у вобразе Атэла адышоў ад традыцыйнага тлумачэння маўра як раўніўца, чалавека неўтаймоўнага, дзікага запалу. Яго Атэла быў «чалавекам найвялікшага даверу да людзей, добрай і светлай любові, чалавекам, які адчувае велізарнае шчасце ад валодання ўнутранай гармоніяй і вялікія пакуты пры страце гэтай гармоніі… Атэла Астужава быў паэтам, мысліцелем, маральным суддзёй, а затым ужо ваяром». Лір у выкананні [[Саламон Міхоэлс|Саламона Міхоэлса]] — эпахальны шэкспіраўскі вобраз. У адрозненне ад іншых сусветнавядомых акцёраў, якія ігралі Ліра як бацьку, з жорсткай нялюдскасцю падманутага дочкамі, Міхаэлс на першы план выносіў не трагедыю старога бацькі і караля, а чалавека, які страшнай цаной заплаціў за разуменне свету. «Лір Міхаэлса, — піша прафесар Г. Н. Баяджыеў, — у сваіх нечалавечых пакутах знаходзіў праўду, за якую можна было плаціць жыццём. Ён паўставаў у фінале трагедыі як чалавек, які ўсё страціў, але замест згубленага набыў нешта значна больш каштоўнае: пазнанне супярэчлівага і страшнага свету». Трэці спектакль — «Рамэа і Джульета» таксама быў выведзены за межы асабістых пачуццяў і сямейнай бытавой тэмы і вырашаўся як сацыяльная трагедыя. Услед за гэтымі пастаноўкамі на савецкай сцэне ствараецца цэлы шэраг іншых цікавых шэкспіраўскіх спектакляў. Камедыйныя спектаклі «Шмат шуму з нічога» ([[тэатр імя Вахтангава]], 1936), «Утаймаванне свавольніцы» (ЦТЧА, 1938) і «Як вам гэта спадабаецца» ([[тэатр імя Ярмолавай]], 1940) з’явіліся значным этапам у засваенні камедыйнай творчасці Шэкспіра. Пачатак новаму этапу шэкспіраўскага рэпертуара паклалі рэжысёры Г. Казінцаў ([[Ленінградскі тэатр імя А. С. Пушкіна]]) і Н. Ахлапкоў ([[Маскоўскі тэатр імя Ул. Маякоўскага]]), якія паставілі трагедыю «Гамлет» у пачатку 50-х гадоў. Вялкім творчым дасягненнем з’явіліся шэкспіраўскія спектаклі, пастаўленыя [[Дзяржаўны рускі драматычны тэатр, Мінск|Рускім драматычным тэатрам імя М. Горкага]] (г. Мінск). Пастаноўкі «Дванаццатая ноч», «Атэла», «Кароль Лір» атрымалі шырокае прызнанне гледачоў. Камедыйны спектакль «Дванаццатая ноч» (1945), пастаўлены рэжысёрам С. Уладычанскім, — вытанчаны, лёгкі, дасціпны, музычны. Ён поўны чароўнага жарту, акцёрскіх знаходак, жыццярадасны. Найлепшым спектаклем тэатра быў «Кароль Лір» (1953). Рэжысёр спектакля народны артыст В. Фёдараў і мастак [[Армен Багратавіч Грыгар’янц|А. Грыгар’янц]], заслужаны дзеяч мастацтваў БССР, з дакладнасцю ўзнавілі суровую атмасферу старажытнай Англіі. Пастаноўкі п’ес Шэкспіра былі таксама здзейснены ў абласных тэатрах рэспублікі — [[Гомельскі абласны драматычны тэатр|Гомельскім]] («Зімовая казка» і «Рамэа і Джульета», рэжысёр [[Л. Эльстан]]) і [[Магілёўскі абласны драматычны тэатр|Магілёўскім]] («Утаймаванне свавольніцы», рэжысёр [[Б. А. Лур’е]]). Беларускі тэатр пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі адным з першых нацыянальных тэатраў звярнуўся да мастацкай скарбніцы англійскага генія. У 1925 годзе, у час вучобы творчай моладзі ў Беларускай студыі ў Маскве, мастацкі кіраўнік студыі [[Валянцін Сяргеевіч Смышляеў]], падрыхтоўваючы рэпертуар будучага тэатра, паставіў камедыю «Сон у летнюю ноч». У гэтай п’есе, як і ў іншых камедыях, створаных у першы перыяд творчасці Шэкспіра, з найбольшай паўнатой адлюстраваліся аптымізм і жыццярадаснасць драматурга. «Сон ў летнюю ноч» — камедыя пра каханне, якое атрымлівае перамогу над усімі забабонамі. Шэкспір сцвярждае ў ёй гуманістычны погляд на пытанні маралі, кахання, шлюбу. Гэта — паэтычная, пранізаная рамантыкай, іскрыстая весялосцю камедыя. Для працы з навучэнцамі ён абраў «Сон у летнюю ноч», таму што лічыў, што гэтая народна-феерычная камедыя, звязаная са святам Івана Купалы, створаныя ў ёй характары юнакоў і дзяўчат, якія змагаюцца за сваё шчасце, за права любіць, будуць блізкія беларуская моладзі. Шэкспір гэтак жа, як і народная драма і антычная трагедыя, уваходзіў у праграму выхавання будучых акцёраў і рэжысёраў. Асобныя недахопы з’яўляліся вынікам таго, што шэкспіраўскі спектакль ствараўся сіламі яшчэ нявопытнай творчай моладзі. Студыйцы не заўсёды паспяхова ўвасаблялі цікавы рэжысёрскі задум; цяжка было на першых сітавінах справіцца з мастацкай шматпланавасцю камедыі, дамагчыся раўнавагі рэальных і фантастычных элементаў. Пасля некалькіх паказаў у Маскве, спектакль «Сон у летнюю ноч» іграўся ў святочныя дні адкрыцця Другога Беларускага дзяржаўнага тэатра (21-22 лістапада 1926 года), створанага ў Віцебску на аснове студыі. «Сон у летнюю ноч», — паведамляла «Звязда», — «спектакль, у якім тэатр ажыццявіў прымяненне так званых светлавых дэкарацый. Гэта пастаноўка у мінулым сезоне прайшла ў Віцебску 22 разы». Высокую ацэнку спектаклю даў знавец Шэкспіра, прафесар [[Пражскі ўніверсітэт|Пражскага універсітэта]] Здэнэк Неедлы, які бачыў яго ў лістападзе 1927 года. Выказваліся і крытычныя заўвагі. Адчувалася, што пастаноўка не пакідала абыякавых, выклікала ажыўленыя спрэчкі. Творчае жыццё «Сна ў летнюю ноч» было працяглым. Ён пяць гадоў не сходзіў са сцэны і быў сыграны больш за сто разоў. «Сон у летнюю ноч» быў адным з любімых спектакляў акцёраў, яны заўсёды з радасцю ў ім гулялі, удасканальваючы з году ў год сваё майстэрства. «Сон у летнюю ноч» параўнальна рэдка ставіцца на сцэне. Праз шмат гадоў пасля беларускай пастаноўкі, камедыя была пастаўлена ў Маскоўскім тэатры Савецкай Арміі рэжысёрам А. Д. Паповым (1941). == Гл. таксама == {{Дрэва артыкулаў|Уільям Шэкспір}} * [[Шэкспіраўскае пытанне]] * {{нп5|Гісторыя шэкспіраўскага пытання||en|History of the Shakespeare authorship question|ДС}} * {{нп5|Почырк Уільяма Шэкспіра||en|Shakespeare's handwriting}} * {{нп5|Рэпутацыя Уільяма Шэкспіра||en|Shakespeare's reputation}} == Бібліяграфія == {{Навігацыя |Тэма= Уільям Шэкспір }} * ''Аникст А. А.''. Театр эпохи Шекспира. М.: Искусство, [[1965]]. — 328&nbsp;°C. 2-е изд.: М., выдавецтва Дрофа, [[2006]]. — 287 с. — ISBN 5-358-01292-3 * ''Аникст А''. Шекспир: Ремесло драматурга. М.: Сов.писатель, [[1974]]. — 607 с. * ''Аникст А''. Шекспир. М.: Мол. гвардия, [[1964]]. — 367 с. («Жизнь замечательных людей») * ''Аникст А''. Творчество Шекспира.— М.: Гослитиздат, [[1963]]. — 615 с. * ''Аникст А''. Трагедия Шекспира «Гамлет»: Лит. комментарий. М.: Просвещение, [[1986]]. — 223 с. * ''Брандес''. [http://www.kulichki.com/moshkow/SHAKESPEARE/brandes.txt Шекспир. Жизнь и произведения] / Пер. ''В. М. Спасской'' и ''В. М. Фриче''. М.: выданне К. Т. Солдатенкова, [[1899]]; М.: Алгоритм, [[1999]]. — 734 с — ISBN 5-88878-003-0 * ''Гарин И''. Пророки и поэты. В 7 т. М.: Терра, [[1994]]. Т. 6. * {{кніга |аўтар = Захаров Н. В., Луков Вл. А. |часть = |загаловак = Гений на века: Шекспир в европейской культуре |арыгінал = |спасылка = http://www.rus-shake.ru/criticism/multi-authored/Lukov-Zakharov_A-Genius-for-Centuries-Shakespeare/ |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = ГИТР |год = 2012 |том = |старонкі = |старонак = 504 |серыя = |isbn = 978-5-94237-049-7 |тыраж = 200 }} * {{кніга |аўтар = Захаров Н. В. |часть = |загаловак = Шекспиризм русской классической литературы: тезаурусный анализ |арыгінал = |спасылка = http://www.rus-shake.ru/criticism/Zakharov/Shakespearianism-Russian-Classical-Literature/ |адказны = отв. ред. Вл. А. Луков |выданне = |месца = М. |выдавецтва = выдавецтва Моск. гуманит. ун-та |год = 2008 |том = |старонкі = |старонак = 320 |серыя = |isbn = 978-5-98079-486-6 |тыраж = 500 }} * ''Козинцев Г''. Наш современник Вильям Шекспир.— 2-е изд., перераб. и доп. — Л.; М.: Искусство, [[1966]]. — 350 с. * ''Левидова И. М.'' Шекспир: Библиогр. рус. пер. и Крит. лит. на рус. яз., 1748—1962 / Отв. ред. М. П. Алексеев.— М.: М.: Книга, [[1964]]. — 711 с. * ''Левидова И. М.'' Уильям Шекспир: Библиогр. указ. рус. пер. и Крит. лит. на рус. яз., 1963—1975 / Отв. ред. Е. Ю. Гениева. — М.: Книга, [[1978]]. — 186 с. * ''Морозов М''. Статьи о Шекспире / Вступ. ст. Р.Самарина.— М.: Худож. лит., [[1964]].— 311 с. * ''Морозов М''. Шекспир: 1564—1616.— 2-е изд.— М.: Мол. гвардия, [[1956]]. — 214 с. («Жизнь замечатательных людей») * ''Оден У. Х.'' [http://magazines.russ.ru/nov_yun/2003/3/oden.html Лекции о Шекспире / Пер. с англ. ''М. Дадяна'']. М.: выдавецтва Ольги Морозовой, [[2008]]. — 576 с — ISBN 978-5-98695-022-8. * ''Пинский Л.'' Шекспир. М.: Худож. лит., [[1971]]. — 606 с. * ''Смирнов А. А''. Шекспир. Л.; М.: Искусство, [[1963]]. — 192 с. * ''Фридштейн Ю. Г.'' Уильям Шекспир: Библиографический указатель русских переводов и Критическая литература на русском языке: 1976—1987 / Вступ. ст. ''А. А. Аникста''; отв. ред. ''Е. Ю. Гениева''. М.: ВГБИЛ, [[1989]]. — 334 с. * ''Холлидей Ф. Е.'' Шекспир и его мир / Предисл., пер. и коммент. ''В. Харитонова''. М.: Радуга, [[1986]]. — 168 с. * ''Чернова А.'' …Все краски мира, кроме жёлтой: Опыт пластической характеристики персонажа у Шекспира. М.: Искусство, [[1987]]. — 221 с. * {{кніга |аўтар = |часть = |загаловак = Шекспир в междисциплинарных гуманитарных исследованиях : коллективная монография по материалам Международного научного семинара |арыгінал = |спасылка = http://www.mosgu.ru/nauchnaya/publications/2015/monographs/Shakespeare-Interdisciplinary-Humanities-Research.pdf |адказны = ред.-сост. В. С. Макаров, Н. В. Захаров, Б. Н. Гайдин |выданне = |месца = [[Масква|М.]] |выдавецтва = выдавецтва Моск. гуманит. ун-та |год = 2015 |том = |старонкі = |старонак = 238 |серыя = |isbn = 978-5-906822-82-6 (архивировано в [http://www.webcitation.org/6l8STxkBO WebCite]) |тыраж = 500 }} * {{кніга |аўтар = |часть = |загаловак = Шекспировские чтения. Науч. совет РАН «История мировой культуры» |арыгінал = |спасылка = |адказны = гл. ред. А. В. Бартошевич, отв. ред. И. С. Приходько |выданне = |месца = [[Масква|М.]] |выдавецтва = выдавецтва Моск. гуманит. ун-та |год = 2010 |том = |старонкі = |старонак = 404 |серыя = |isbn = 978-5-98079-656-3 (в пер.) |тыраж = 350 }} * {{кніга |аўтар = |часть = |загаловак = Шекспировские чтения 2006. Науч. совет РАН «История мировой культуры» |арыгінал = |спасылка = |адказны = гл. ред. А. В. Бартошевич, отв. ред., сост. И. С. Приходько. |выданне = |месца = [[Масква|М.]] |выдавецтва = выдавецтва «Наука» |год = 2011 |том = |старонкі = |старонак = 469 |серыя = |isbn = 978-5-02-03788-4 (в пер.) |тыраж = 800 }} * ''Шестов Л''. [http://www.vehi.net/shestov/Shekspir.html Шекспир и его критик Брандес] * {{кніга |аўтар = Юткевич С. И. |часть = |загаловак = Шекспир и кино |арыгінал = |спасылка = http://rus-shake.ru/criticism/Yutkevich/Shakespeare_Cinema/ |выданне = |месца = [[Масква|М.]] |выдавецтва = Наука |год = 1973 |старонкі = |isbn = }} * {{кніга|аўтар=Adams, Joseph Quincy.|загаловак=A Life of William Shakespeare|месца=Boston|выдавецтва=Houghton Mifflin|год=1923|oclc=1935264|ref=Adams}} * {{кніга|аўтар=Ackroyd, Peter.|загаловак=Shakespeare: The Biography|месца=London|выдавецтва=Vintage|год=2006|isbn=978-0-7493-8655-9|ref=Ackroyd}} * {{кніга|аўтар=Bate, Jonathan|загаловак=The Soul of the Age|месца=London|выдавецтва=Penguin|год=2008|isbn=978-0-670-91482-1|ref=Bate}} * {{кніга|аўтар=Berry, Ralph|загаловак=Changing Styles in Shakespeare|месца=London|выдавецтва=Routledge|год=2005|isbn=0-415-35316-5|ref=Berry}} * {{кніга|аўтар=Bloom, Harold|загаловак=Shakespeare: The Invention of the Human|месца=New York|выдавецтва=Riverhead Books|год=1999|isbn=1-57322-751-X|ref=Bloom}} * {{кніга|аўтар=Boyce, Charles|загаловак=Dictionary of Shakespeare|месца=Ware, Herts, UK|выдавецтва=Wordsworth|год=1996|isbn=1-85326-372-9|ref=Boyce}} * {{кніга|аўтар=Bradbrook, M. C.|часть=Shakespeare's Recollection of Marlowe|загаловак=Shakespeare's Styles: Essays in Honour of Kenneth Muir|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2004|pages=191–204|isbn=0-521-61694-8|ref=Bradbrook}} * {{кніга|аўтар=Bradley, A. C.|загаловак=Shakespearean Tragedy: Lectures on Hamlet, Othello, King Lear and Macbeth|месца=London|выдавецтва=Penguin|год=1991|isbn=0-14-053019-3|ref=Bradley}} * {{артыкул|аўтар=Bryant, John |загаловак=''Moby Dick'' as Revolution |аўтар выдання=Levine, Robert Steven |выданне=The Cambridge Companion to Herman Melville|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=1998|isbn=0-521-55571-X|ref=Bryant}} * {{артыкул|аўтар=Brooke, Nicholas|загаловак=Introduction|выданне=The Tragedy of Macbeth|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=1998|isbn=0-19-283417-7|ref=Brooke}} * {{cite web|url=http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qa3709/is_199810/ai_n8827074|title=Was Shakespeare gay? Sonnet 20 and the politics of pedagogy|author=Casey, Charles|date=1998|publisher=College Literature|accessdate=2013-06-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070516062509/http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3709/is_199810/ai_n8827074|archivedate=2007-05-16|ref=Casey}} * {{артыкул|аўтар=Carlyle, Thomas|загаловак=On Heroes, Hero-worship, and the Heroic in History|аўтар выдання=Adams, John Chester|месца=Boston|выдавецтва=Houghton, Mifflin and Company|год=1907|isbn=1-4069-4419-X|ref=Carlyle}} * {{кніга|аўтар=Cercignani, Fausto|загаловак=Shakespeare's Works and Elizabethan Pronunciation|месца=Oxford|выдавецтва=University Press (Clarendon Press)|год=1981|ref=Cercignani}} * {{кніга|аўтар=Chambers, E. K.|загаловак=Shakespearean Gleanings|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=1944|isbn=0-8492-0506-9|ref=Chambers}} * {{кніга|аўтар=Cheney, Patrick Gerard|загаловак=The Cambridge Companion to Christopher Marlowe|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2004|isbn=0-521-52734-1|ref=Cheney}} * {{кніга|аўтар=Clemen, Wolfgang|загаловак=Shakespeare's Soliloquies|месца=London|выдавецтва=Routledge|год=1987|isbn=0-415-35277-0|ref=Clemen}} * {{кніга|аўтар=Clemen, Wolfgang|загаловак=Shakespeare's Dramatic Art: Collected Essays|месца=New York|выдавецтва=Routledge|год=2005a|isbn=0-415-35278-9|ref=Clemen}} * {{кніга|аўтар=Clemen, Wolfgang|загаловак=Shakespeare's Imagery|месца=London|выдавецтва=Routledge|год=2005b|isbn=0-415-35280-0|ref=Clemen}} * {{кніга|аўтар=Cooper, Tarnya|загаловак=Searching for Shakespeare|месца=National Portrait Gallery and Yale Center for British Art|выдавецтва=Yale University Press|год=2006|isbn=978-0-300-11611-3|ref=Cooper}} * {{кніга|аўтар=Crystal, David|загаловак=The Cambridge Encyclopedia of the English Language|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2001|isbn=0-521-40179-8|ref=Crystal}} * {{кніга|аўтар=Dominik, Mark|загаловак=Shakespeare–Middleton Collaborations|месца=Beaverton, OR|выдавецтва=Alioth Press|год=1988|isbn=0-945088-01-9|ref=Dominik}} * {{кніга|аўтар=Dowden, Edward|загаловак=Shakspere|месца=New York|выдавецтва=Appleton & Co.|год=1881|ref=Dowden}} * {{кніга|аўтар=Drakakis, John|загаловак=Alternative Shakespeares|месца=New York|выдавецтва=Meuthen|год=1985|isbn=0-416-36860-3|ref=Drakakis}} * {{кніга|аўтар=Dryden, John|загаловак=An Essay of Dramatic Poesy|месца=Oxford|выдавецтва=Clarendon Press|год=1889|isbn=81-7156-323-6|ref=Dryden}} * {{кніга|аўтар=Dutton, Richard|загаловак=A Companion to Shakespeare's Works: The Histories|месца=Oxford|выдавецтва=Blackwell|год=2003|isbn=0-631-22633-8|ref=Dutton}} * {{артыкул|аўтар=Edwards, Phillip|загаловак=Shakespeare's Romances: 1900–1957|аўтар выдання=Nicoll, Allardyce|выданне=Shakespeare Survey|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=1958|isbn=0-521-21500-5|ref=Edwards}} * {{артыкул|аўтар=Evans, G. Blakemore|загаловак=Commentary|выданне=The Sonnets|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=1996|isbn=0-521-22225-7|ref=Evans}} * {{артыкул|аўтар=Foakes, R. A.|загаловак=Playhouses and Players|аўтар выдання=Braunmuller, A.|выданне=The Cambridge Companion to English Renaissance Drama|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=1990|isbn=0-521-38662-4 |ref=Foakes}} * {{артыкул|аўтар=Fort, J. A.|загаловак=The Story Contained in the Second Series of Shakespeare's Sonnets|выданне=The Review of English Studies|год=1927|выпуск=12|ref=Fort}} * {{кніга|аўтар=Frye, Roland Mushat|загаловак=The Art of the Dramatist|месца=London; New York|выдавецтва=Routledge|год=2005|isbn=0-415-35289-4|ref=Frye}} * {{кніга|аўтар=Gibson, H. N.|загаловак=The Shakespeare Claimants: A Critical Survey of the Four Principal Theories Concerning the Authorship of the Shakespearean Plays|месца=London|выдавецтва=Routledge|год=2005|isbn=0-415-35290-8|ref=Gibson}} * {{кніга|аўтар=Gibbons, Brian|загаловак=Shakespeare and Multiplicity|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=1993|isbn=0-521-44406-3|ref=Gibbons}} * {{артыкул|аўтар=Grady, Hugh|загаловак=Modernity, Modernism and Postmodernism in the Twentieth Century's Shakespeare|аўтар выдання=Bristol, Michael|выданне=Shakespeare and Modern Theatre: The Performance of Modernity|месца=New York|выдавецтва=Routledge|год=2001a|isbn=0-415-21984-1|ref=Grady}} * {{артыкул|аўтар=Grady, Hugh|загаловак=Shakespeare Criticism 1600–1900|аўтар выдання=deGrazia, Margreta|выданне=The Cambridge Companion to Shakespeare|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2001b|isbn=0-521-65094-1}} * {{кніга|аўтар=Greer, Germaine|загаловак=William Shakespeare|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=1986|isbn=0-19-287538-8|ref=Greer}} * {{кніга|аўтар=Greenblatt, Stephen|загаловак=Will in the World: How Shakespeare Became Shakespeare|месца=London|выдавецтва=Pimlico|год=2005|isbn=0-7126-0098-1}} * {{кніга|аўтар=Honan, Park|загаловак=Shakespeare: A Life|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=1998|isbn=0-19-811792-2|ref=Honan}} * {{кніга|аўтар=Jonson, Ben|загаловак=The First Folio of Shakespeare|выдавецтва=W. W. Norton & Company|месца=New York|год=1996|isbn=0-393-03985-4|ref=Jonson}} * {{кніга|аўтар=Johnson, Samuel|загаловак=Samuel Johnson's Dictionary: Selections from the 1755 Work that Defined the English Language|месца=Delray Beach, FL|выдавецтва=Levenger Press|год=2002|isbn=1-84354-296-X}} * {{кніга|аўтар=Kastan, David Scott.|загаловак=Shakespeare After Theory|месца=London|выдавецтва=Routledge|год=1999|isbn=0-415-90112-X|ref=Kastan}} * {{артыкул|аўтар=Kathman, David|загаловак=The Question of Authorship|аўтар выдання=Wells, Stanley|выданне=Shakespeare: an Oxford Guide|выдавецтва=Oxford University Press|год=2003|старонкі=620–32|isbn=978-0-19-924522-2}} * {{кніга|аўтар=Knutson, Roslyn.|загаловак=Playing Companies and Commerce in Shakespeare's Time|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2001|isbn=0-521-77242-7|ref=Knutson}} * {{кніга|аўтар=Lee, Sidney|загаловак=Shakespeare's Life and Work|месца=London|выдавецтва=Smith Elder & Co.|год=1900|ref=Lee}} * {{артыкул|аўтар=Levenson, Jill L.|загаловак=Introduction|выданне=Romeo and Juliet|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=2000|isbn=0-19-281496-6|ref=Levenson}} * {{артыкул|аўтар=Levin, Harry|загаловак=Critical Approaches to Shakespeare from 1660 to 1904|аўтар выдання=Wells, Stanley|выданне=The Cambridge Companion to Shakespeare Studies|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=1986|isbn=0-521-31841-6|ref=Levin}} * {{кніга|аўтар=Love, Harold|загаловак=Attributing Authorship: An Introduction|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2002|isbn=0-521-78948-6|ref=Love}} * {{кніга|аўтар=McDonald, Russ|загаловак=Shakespeare's Late Style|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2006|isbn=0-521-82068-5|ref=McDonald}} * {{кніга|аўтар=McMichael, George|загаловак=Shakespeare and his Rivals: A Casebook on the Authorship Controversy|месца=New York|выдавецтва=Odyssey Press|год=1962|ref=McMichael}} * {{кніга|аўтар=Muir, Kenneth|загаловак=Shakespeare's Tragic Sequence|месца=London|выдавецтва=Routledge|год=2005|isbn=0-415-35325-4}} * {{кніга|аўтар=Nagler, A. M.|загаловак=Shakespeare's Stage|месца=New Haven, CT|выдавецтва=Yale University Press|год=1958|isbn=0-300-02689-7|ref=Nagler}} * {{артыкул|аўтар=Paraisz, Júlia|загаловак=The Nature of a Romantic Edition|аўтар выдання=Holland, Peter|выданне=Shakespeare Survey|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2006|isbn=0-521-86838-6|ref=Paraisz}} * {{кніга|аўтар=Pequigney, Joseph|загаловак=Such Is My Love: A Study of Shakespeare's Sonnets|месца=Chicago|выдавецтва=University of Chicago Press|год=1985|isbn=0-226-65563-6|ref=Pequigney}} * {{кніга|аўтар=Pritchard, Arnold|загаловак=Catholic Loyalism in Elizabethan England|месца=Chapel Hill|выдавецтва=University of North Carolina Press|год=1979|isbn=0-8078-1345-1|ref=Pritchard}} * {{кніга|аўтар=Ribner, Irving|загаловак=The English History Play in the Age of Shakespeare|месца=London|выдавецтва=Routledge|год=2005|isbn=0-415-35314-9|ref=Ribner}} * {{артыкул|аўтар=Ringler, William, Jr.|загаловак=Shakespeare and His Actors: Some Remarks on King Lear|аўтар выдання=Ogden, James|выданне=In Lear from Study to Stage: Essays in Criticism|месца=New Jersey|выдавецтва=Fairleigh Dickinson University Press|год=1997|isbn=0-8386-3690-X|ref=Ringler}} * {{кніга|аўтар=Rowe, Nicholas|загаловак=Some Acount of the Life &c. of Mr. William Shakespear|арыгінал=1709|спасылка=http://shakespeare.palomar.edu/rowe.htm|адказны=Gray, Terry A.|год=1997|ref=Rowe}} * {{кніга|аўтар=Sawyer, Robert|загаловак=Victorian Appropriations of Shakespeare|месца=New Jersey|выдавецтва=Fairleigh Dickinson University Press|год=2003|isbn=0-8386-3970-4|ref=Sawyer}} * {{кніга|аўтар=Shapiro, James|загаловак=1599: A Year in the Life of William Shakespeare|месца=London|выдавецтва=Faber and Faber|год=2005|isbn=0-571-21480-0|ref=Shapiro}} * {{кніга|аўтар=Schanzer, Ernest|загаловак=The Problem Plays of Shakespeare|месца=London|выдавецтва=Routledge and Kegan Paul|год=1963|isbn=0-415-35305-X|ref=Schanzer}} * {{кніга|аўтар=Schoenbaum, Samuel|загаловак=William Shakespeare: A Compact Documentary Life|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=1987|isbn=0-19-505161-0|ref=Schoenbaum}} * {{кніга|аўтар=Schoenbaum, Samuel|загаловак=Shakespeare's Lives|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=1991|isbn=0-19-818618-5|ref=Schoenbaum}} * {{кніга|аўтар=Shapiro, James|загаловак=Contested Will: Who Wrote Shakespeare?|месца=New York|выдавецтва=Simon & Schuster|год=2010|isbn=9781416541622|ref=Shapiro}} * {{артыкул|аўтар=Snyder, Susan|загаловак=Introduction|выданне=The Winter's Tale|месца=Cambridge|выдавецтва=Cambridge University Press|год=2007|isbn=0-521-22158-7}} * {{кніга|аўтар=Steiner, George|загаловак=The Death of Tragedy|месца=New Haven|выдавецтва=Yale University Press|год=1996|isbn=0-300-06916-2|ref=Steiner}} * {{кніга|аўтар=Wain, John|загаловак=Samuel Johnson|месца=New York|выдавецтва=Viking|год=1975|isbn=0-670-61671-0|ref=Wain}} * {{кніга|аўтар=Wells, Stanley|загаловак=Shakespeare: An Oxford Guide|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=2003|isbn=0-19-924522-3|ref=Wells}} * {{кніга|аўтар=Wells, Stanley.|загаловак=Shakespeare & Co|месца=New York|выдавецтва=Pantheon|год=2006|isbn=0-375-42494-6|ref=Wells}} * {{кніга|аўтар=Wood, Michael|загаловак=Shakespeare|месца=New York|выдавецтва=Basic Books|год=2003|isbn=0-465-09264-0|ref=Wood}} * {{кніга|аўтар=Wells, Stanley|загаловак=The Oxford Shakespeare: The Complete Works|месца=Oxford|выдавецтва=Oxford University Press|год=2005|isbn=0-19-926717-0|ref=Wells}} * {{кніга|аўтар=Wilson, Richard|загаловак=Secret Shakespeare: Studies in Theatre, Religion and Resistance|месца=Manchester|выдавецтва=Manchester University Press|год=2004|isbn=0-7190-7024-4|ref=Wilson}} * {{артыкул|аўтар=Wright, George T.|загаловак=The Play of Phrase and Line|аўтар выдання=McDonald, Russ|выданне=Shakespeare: An Anthology of Criticism and Theory, 1945–2000|месца=Oxford|выдавецтва=Blackwell|год=2004|isbn=0-631-23488-8|ref=Wright}} * {{кніга |аўтар=Джеймс Б., Рубинстайн У.Д. |загаловак=Тайное станет явным. Шекспир без маски |арыгінал=The truth will out: unmasking the real Shakespeare |месца=М. |выдавецтва=Весь Мир |год=2008 |серыя=Магия имени |старонак=376 |isbn=978-5-7777-0373-6 }} == Заўвагі == {{Заўвагі|4}} == Літаратура == * Аникст, А. Трагедия Шекспира «Гамлет». — М., 1986 * Бачелис, Т. Шекспир и Крэг. — М., 1983 * Борисова, Т. Шекспир на белорусской сцене / Ред. Г. И. Бояджиев. — Мн.: Наука и техника, 1964. * Дживилегов, А., Бояджиев, Г. История западно-европейского театра. — М., 1991 * Западно-европейский театр от эпохи Возрождения до рубежа XIX—XX вв. Очерки. — М., 2001 * Морозов, М. О Шекспире // Морозов, М. Избранное. — М., 1979. * Шэкспір Уільям // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік. Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: БелЭн, 2003. ISBN 985-11-0277-6 {{Шэкспір}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Шэкспір Уільям}} [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] [[Катэгорыя:Паэты Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Англамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Драматургі Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Уільям Шэкспір| ]] 920mpjyhtnzw0lcvy1g77d7gttwqrxs 0 44837 4191890 4159007 2022-08-22T13:12:26Z Artsiom91 31770 дапаўненне wikitext text/x-wiki '''Вуліца Карла Маркса''' — назва вуліц на тэрыторыі краін былога СССР. == Беларусь == * [[Вуліца Карла Маркса (Брэст)|Вуліца Карла Маркса]] — вуліца ў [[Брэст|Брэсце]]. * [[Вуліца Карла Маркса (Верхнядзвінск)|Вуліца Карла Маркса]] — вуліца ў [[Верхнядзвінск]]у. * [[Вуліца Карла Маркса (Віцебск)|Вуліца Карла Маркса]] — вуліца ў [[Віцебск]]у. * [[Вуліца Карла Маркса (Гродна)|Вуліца Карла Маркса]] — вуліца ў [[Гродна]]. * [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|Вуліца Карла Маркса]] — вуліца ў [[Магілёў|Магілёве]]. * [[Вуліца Карла Маркса (Мінск)|Вуліца Карла Маркса]] — вуліца ў [[Мінск]]у. * [[Вуліца Карла Маркса (Чэрвень)|Вуліца Карла Маркса]] — вуліца ў [[Чэрвень (горад)|Чэрвені]]. * ''Вуліца Карла Маркса'' — назва [[Вуліца князя Паскевіча (Добруш)|вуліцы князя Паскевіча]] ў [[Добруш]]ы да 2004 года. {{неадназначнасць|вуліцы}} [[Катэгорыя:Вуліцы, названыя ў гонар Карла Маркса| ]] j5efwivjqxim7izep39d7xo0b67ol7m 0 46657 4192244 4169119 2022-08-23T06:45:53Z 46.56.207.16 /* Укладальнік зборнікаў навуковых прац */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Груша (значэнні)|Груша}} {{Вучоны}} '''Аляксандр Іванавіч Груша''' (нар. {{ДН|15|01|1973}}, [[Гродна]]) — беларускі [[гісторык]], [[доктар гістарычных навук]] (2017)<ref>[http://www.vak.org.by/node/3389 Состоялось заседание Президиума ВАК] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170226113502/http://www.vak.org.by/node/3389 |date=26 лютага 2017 }}</ref>, [[дацэнт]] (2010). == Біяграфія == Нарадзіўся 15 студзеня 1973 года ў Гродне. У 1996 годзе скончыў гістарычны факультэт [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка|Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка]]. У 2001 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Канцылярыя Вялікага княства Літоўскага 40-х гадоў XV — першай паловы XVI ст.». У 2010 годзе прысвоена вучонае званне дацэнта. З 2017 года — доктар гістарычных навук. У 1996 годзе працаваў вядучым [[палеаграфія|палеографам]] [[Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі|Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі]]. У 1996—1999 гадах быў аспірантам [[Інстытут гісторыі НАНБ|Інстытута гісторыі]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]], у 1999—2004 гадах працаваў малодшым навуковым супрацоўнікам Інстытута гісторыі НАН Беларусі, у 2004—2005 гадах — старшым навуковым супрацоўнікам аддзела спецыяльных гістарычных навук Інстытута гісторыі НАН Беларусі, у 2005—2006 гадах выконваў абавязкі загадчыка аддзела гісторыі Беларусі XIII—XVIII стст. Інстытута гісторыі НАН Беларусі, у 2006—2014 гадах з’яўляўся загадчыкам аддзела гісторыі Беларусі Сярэдніх вякоў і пачатку Новага часу Інстытута гісторыі НАН Беларусі. У 2014 годзе прызначаны на пасаду дырэктара [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]]. Звольнены з пасады 1 ліпеня 2022 года<ref>[https://belarus-news.info/%D1%83%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD-%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80-%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B8-%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%B8-%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8-%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80-%D0%B3%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B0-139808.html Уволен директор библиотеки Академии наук Беларуси Александр Груша]</ref>. == Навукова-даследчыцкая дзейнасць == Сферы навуковых інтарэсаў — [[Метрыка ВКЛ|Метрыка Вялікага Княства Літоўскага]], органы ўлады [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] XV—XVI ст.; фарміраванне пісьмовай культуры ў Вялікім княстве Літоўскім у XIII — першай трэці XVI ст., методыка выдання гістарычных крыніц, публікацыя гістарычных крыніц перыяду Вялікага Княства Літоўскага, палеаграфія, кадыкалогія, кнігазнаўства, гісторыя бібліятэк. Стаяў каля вытокаў аднаўлення выдання Метрыкі Вялікага Княства Літоўскага ў Беларусі. Адзін з ініцыятараў стварэння навукова-выдавецкай серыі «Помнікі гістарычнай думкі Беларусі». Заснавальнік і адзін з арганізатараў некалькіх цыклаў міжнародных навуковых канферэнцый. Аўтар больш за 140 навуковых прац. == Узнагароды == * прэмія Нацыянальнай акадэміі навук для маладых вучоных (2003) — за цыкл даследаванняў па методыцы выдання гістарычных крыніц і выданне кніг Метрыкі Вялікага Княства Літоўскага * стыпендыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь таленавітым маладым вучоным (2008) — за распрацоўку новых падыходаў у вывучэнні пісьмовай культуры Беларусі XI — першай паловы XVI ст., падрыхтоўку на іх падставе першых у Беларусі навукова-метадычных рэкамендацый па выданні актавых кірылічных крыніц перыяду Вялікага Княства Літоўскага, выданне корпуса актаў па гісторыі Беларусі * прэмія VІ Кангрэса даследчыкаў Беларусі за найлепшую гістарычную кнігу (2015) — за кнігу «Документальная письменность Великого Княжества Литовского (конец XIV — первая треть XVI в.)» * пераможца штогадовага конкурсу Вышэйшай атэстацыйнай камісіі Рэспублікі Беларусь на найлепшую доктарскую дысертацыю (2017) у намінацыі «Гуманітарныя навукі» (дысертацыя «Письменная документация Великого Княжества Литовского конца XIV — первой трети XVI в.: возникновение, внедрение, использование»). == Асноўныя навуковыя працы == === Манаграфіі === * Канцылярыя Вялікага княства Літоўскага 40-х гадоў XV — першай паловы XVI ст. Мінск, 2006. 215 с. * Мяноўная грамата князя Васіля Нарымонтавіча і фарміраванне пісьмовай культуры ў прававой сферы Вялікага княства Літоўскага ў апошняй трэці XIV — першай трэці XVI ст. Мінск, 2010. 96 с. * Документальная письменность Великого Княжества Литовского (конец XIV — первая треть XVI в.). Минск, 2015. 465 с. * Кризис доверия? Появление и утверждение правового документа в Великом Княжестве Литовском (конец XIV — первая треть XVI в.). Москва; Санкт-Петербург, 2019. 608 с. === Раздзелы ў калектыўных манаграфіях === * Белорусские земли в составе Великого Княжества Литовского (XIII — середина XVI в.) // Беларусь. Народ. Государство. Время / редкол. А. А. Коваленя (пред.) и др. Минск, 2009. С. 61-73. * Письменная культура конца X — первой трети XVI в. // Полоцк / науч. ред. О. Н. Левко. Минск, 2012. С. 468—488. * Адзін з найстаражытнейшых арыгінальных дакументаў з беларускіх архівасховішчаў // Гісторыя Пінска. Ад старажытнасці да сучаснасці: да 915-й гадавіны з першага летапіснага ўпамінання / рэдкал.: А. М. Літвін (адк. рэд.) і інш. Мінск, 2012. С. 261—270. * Skorinos atminimo įprasminimas. Baltarusija // Pranciškaus Skorinos «Rusėniškajai Biblijai» — 500 / sud. S. Narbutas. Vilnius, 2017. P. 113—124. * Chancery of the Grand Duchy of Lithuania // The Polish and Lithuanian Metrica — memory of the state / W. Chorążyczewski, A. Hruša, W. Krawczuk, J. Grabowski, S. Górzyński. Warszawa, 2017. P. 93-107. * Lithuanian Metrica // The Polish and Lithuanian Metrica — memory of the state / W. Chorążyczewski, A. Hruša, W. Krawczuk, J. Grabowski, S. Górzyński. Warszawa, 2017. P. 108—132. * Государственный строй и органы управления в Великом Княжестве Литовском. Судебно-правовая система // История белорусской государственности. Минск, 2018. Т. 1: Белорусская государственность: от истоков до конца XVIII в. / отв. ред. тома: О. Н. Левко, В. Ф. Голубев. С. 257—279. === Навукова-метадычныя рэкамендацыі === * Метадычныя рэкамендацыі па публікацыі рукапісных актавых кірылічных крыніц у Беларусі (XIII—XVIII стст., перыяд Вялікага княства Літоўскага). Мінск, 2003. 168 с. === Археаграфічныя выданні === * Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кніга 44. Кніга Запісаў 44 (1559—1566). Мінск, 2001. 229 с.<ref>[http://gw.lingvo.minsk.by/~bha/09/harask.htm Рэцэнзія : ''Ганна Харашкевіч.'' Беларуская археаграфія на новым этапе ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20050906231920/http://gw.lingvo.minsk.by/~bha/09/harask.htm |date=6 верасня 2005 }}</ref> * Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 г. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кніга 523. Кніга Публічных спраў 1 / падрыхт. А. І. Груша, М. А. Вайтовіч, М. Ф. Спірыдонаў. Мінск, 2003. 445 с. * Судебная книга витебского воеводы, господарского маршалка, волковыского и оболецкого державцы М. В. Клочко. Литовская метрика. Книга № 228. Книга судных дел № 9. 1533—1540 гг. / подг. В. А. Воронин, А. И. Груша, И. П. Старостина, А. Л. Хорошкевич. Москва, 2008. 524 с. * Доўнар-Запольскі М. В. Дзяржаўная гаспадарка Вялікага княства Літоўскага пры Ягелонах / подг. А. І. Груша, Р. А. Аляхновіч. Мінск, 2009. 759 с. * Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. / подг. А. Л. Хорошкевич, С. В. Полехов, В. А. Воронин, А. И. Груша и др. Москва, 2015. Т. 1. 864 с.; Т. 2. 522 с. === Вучэбныя дапаможнікі === * Беларуская кірылічная палеаграфія: Вучэбны дапаможнік для студэнтаў гістарычнага факультэта. Мінск, 2006. 142 с. * Альбом палеаграфічных здымкаў (з электронным дадаткам): дапаможнік для студэнтаў, якія навучаюцца па спецыяльнасцях 1-21 03 01 «Гісторыя (па напрамках)», 1-23 01 13 «Гісторыка-архівазнаўства» / А. І. Груша, А. М. Латушкін. Мінск, 2014. 103, [1] с. + электронна-аптычны дыск (СD) === Укладальнік зборнікаў навуковых прац === * Памяць стагоддзяў на карце Айчыны: зб. навук. прац у гонар 70-годдзя Міхаіла Фёдаравіча Спірыдонава / уклад.: Р. А. Аляхновіч, А. І. Грушa, А. Б. Доўнар; рэдкал.: А. І. Грушa (адк. сакратар) і інш. Мінск, 2007. 433 с. * Ягелоны: дынастыя, эпоха, спадчына: матэрыялы Міжнар. навук.-практ. канф., Гальшаны — Навагрудак, 8-10 верас. 2006 г. / рэдкал.: А. І. Грушa (адк. сакратар) і інш. Мінск, 2007. 401 с. * Мінск і мінчане: дзесяць стагоддзяў гісторыі: (да 510-годдзя атрымання Менскам магдэбургскага права): матэрыялы Міжнар. навук.-практ. канф., Мінск, 4-5 верас. 2009 г. / рэдкал.: А. І. Грушa (адк. сакратар, уклад.) і інш. Мінск, 2010. 219 с. * Вялікае княства Літоўскае і яго суседзі ў XIV—XV стст.: саперніцтва, супрацоўніцтва, урокі: да 600-годдзя Грунвальдскай бітвы: матэрыялы Міжнар. навук. канф., Гродна, 8-9 ліп. 2010 г. / уклад.: А. І. Грушa, С. В. Марозава; рэдкал.: А. І. Грушa (адк. рэд.) і інш. Мінск, 2011. 224 с. * Мінск і мінчане: дзесяць стагоддзяў гісторыі. Крыніцы па гісторыі горада. Сацыяльныя структуры і паўсядзённасць: (да 945-годдзя Мінска): зб. навук. арт. / уклад. А. І. Грушa; рэдкал.: А. І. Грушa (адк. рэд.) і інш. Мінск, 2012. 563 с. * Францыск Скарына: асоба, дзейнасць, спрадчына / уклад. А. Груша; рэдкал. А. І. Груша (старшыня) і інш. Мінск, 2017. 295 с. * Францыск Скарына: новыя даследаванні / уклад. А. Груша; рэдкал.: А. І. Груша (старшыня). Мінск, 2019. 215 с. * Францыск Скарына: даўнія факты - новыя ідэі / уклад. А. Груша; рэдкал.: А. І. Груша (старшыня). Мінск, 2021. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=555|артыкул=|аўтар=}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2|||371}} * ''Груша Александр Иванович'' // Корзенко Г. В. Историки Беларуси в начале XXI столетия : биобиблиографический справочник. — Минск, 2007. — С. 80. == Спасылкі == * [https://nasb-by.academia.edu/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B0 Поўнатэкставыя публікацыі А. Грушы] на Academia.edu * [http://csl.bas-net.by/library/departments/director.asp Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі] * {{bis.nlb.by|139798|Груша Аляксандр Іванавіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Груша Аляксандр Іванавіч}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыкі Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Археографы Беларусі]] hi4z6suc88rq8n9i80m41p9zq9udszw 4192248 4192244 2022-08-23T06:48:26Z 46.56.207.16 /* Укладальнік зборнікаў навуковых прац */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Груша (значэнні)|Груша}} {{Вучоны}} '''Аляксандр Іванавіч Груша''' (нар. {{ДН|15|01|1973}}, [[Гродна]]) — беларускі [[гісторык]], [[доктар гістарычных навук]] (2017)<ref>[http://www.vak.org.by/node/3389 Состоялось заседание Президиума ВАК] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170226113502/http://www.vak.org.by/node/3389 |date=26 лютага 2017 }}</ref>, [[дацэнт]] (2010). == Біяграфія == Нарадзіўся 15 студзеня 1973 года ў Гродне. У 1996 годзе скончыў гістарычны факультэт [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка|Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка]]. У 2001 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Канцылярыя Вялікага княства Літоўскага 40-х гадоў XV — першай паловы XVI ст.». У 2010 годзе прысвоена вучонае званне дацэнта. З 2017 года — доктар гістарычных навук. У 1996 годзе працаваў вядучым [[палеаграфія|палеографам]] [[Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі|Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі]]. У 1996—1999 гадах быў аспірантам [[Інстытут гісторыі НАНБ|Інстытута гісторыі]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]], у 1999—2004 гадах працаваў малодшым навуковым супрацоўнікам Інстытута гісторыі НАН Беларусі, у 2004—2005 гадах — старшым навуковым супрацоўнікам аддзела спецыяльных гістарычных навук Інстытута гісторыі НАН Беларусі, у 2005—2006 гадах выконваў абавязкі загадчыка аддзела гісторыі Беларусі XIII—XVIII стст. Інстытута гісторыі НАН Беларусі, у 2006—2014 гадах з’яўляўся загадчыкам аддзела гісторыі Беларусі Сярэдніх вякоў і пачатку Новага часу Інстытута гісторыі НАН Беларусі. У 2014 годзе прызначаны на пасаду дырэктара [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]]. Звольнены з пасады 1 ліпеня 2022 года<ref>[https://belarus-news.info/%D1%83%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD-%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80-%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B8-%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%B8-%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8-%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80-%D0%B3%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B0-139808.html Уволен директор библиотеки Академии наук Беларуси Александр Груша]</ref>. == Навукова-даследчыцкая дзейнасць == Сферы навуковых інтарэсаў — [[Метрыка ВКЛ|Метрыка Вялікага Княства Літоўскага]], органы ўлады [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] XV—XVI ст.; фарміраванне пісьмовай культуры ў Вялікім княстве Літоўскім у XIII — першай трэці XVI ст., методыка выдання гістарычных крыніц, публікацыя гістарычных крыніц перыяду Вялікага Княства Літоўскага, палеаграфія, кадыкалогія, кнігазнаўства, гісторыя бібліятэк. Стаяў каля вытокаў аднаўлення выдання Метрыкі Вялікага Княства Літоўскага ў Беларусі. Адзін з ініцыятараў стварэння навукова-выдавецкай серыі «Помнікі гістарычнай думкі Беларусі». Заснавальнік і адзін з арганізатараў некалькіх цыклаў міжнародных навуковых канферэнцый. Аўтар больш за 140 навуковых прац. == Узнагароды == * прэмія Нацыянальнай акадэміі навук для маладых вучоных (2003) — за цыкл даследаванняў па методыцы выдання гістарычных крыніц і выданне кніг Метрыкі Вялікага Княства Літоўскага * стыпендыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь таленавітым маладым вучоным (2008) — за распрацоўку новых падыходаў у вывучэнні пісьмовай культуры Беларусі XI — першай паловы XVI ст., падрыхтоўку на іх падставе першых у Беларусі навукова-метадычных рэкамендацый па выданні актавых кірылічных крыніц перыяду Вялікага Княства Літоўскага, выданне корпуса актаў па гісторыі Беларусі * прэмія VІ Кангрэса даследчыкаў Беларусі за найлепшую гістарычную кнігу (2015) — за кнігу «Документальная письменность Великого Княжества Литовского (конец XIV — первая треть XVI в.)» * пераможца штогадовага конкурсу Вышэйшай атэстацыйнай камісіі Рэспублікі Беларусь на найлепшую доктарскую дысертацыю (2017) у намінацыі «Гуманітарныя навукі» (дысертацыя «Письменная документация Великого Княжества Литовского конца XIV — первой трети XVI в.: возникновение, внедрение, использование»). == Асноўныя навуковыя працы == === Манаграфіі === * Канцылярыя Вялікага княства Літоўскага 40-х гадоў XV — першай паловы XVI ст. Мінск, 2006. 215 с. * Мяноўная грамата князя Васіля Нарымонтавіча і фарміраванне пісьмовай культуры ў прававой сферы Вялікага княства Літоўскага ў апошняй трэці XIV — першай трэці XVI ст. Мінск, 2010. 96 с. * Документальная письменность Великого Княжества Литовского (конец XIV — первая треть XVI в.). Минск, 2015. 465 с. * Кризис доверия? Появление и утверждение правового документа в Великом Княжестве Литовском (конец XIV — первая треть XVI в.). Москва; Санкт-Петербург, 2019. 608 с. === Раздзелы ў калектыўных манаграфіях === * Белорусские земли в составе Великого Княжества Литовского (XIII — середина XVI в.) // Беларусь. Народ. Государство. Время / редкол. А. А. Коваленя (пред.) и др. Минск, 2009. С. 61-73. * Письменная культура конца X — первой трети XVI в. // Полоцк / науч. ред. О. Н. Левко. Минск, 2012. С. 468—488. * Адзін з найстаражытнейшых арыгінальных дакументаў з беларускіх архівасховішчаў // Гісторыя Пінска. Ад старажытнасці да сучаснасці: да 915-й гадавіны з першага летапіснага ўпамінання / рэдкал.: А. М. Літвін (адк. рэд.) і інш. Мінск, 2012. С. 261—270. * Skorinos atminimo įprasminimas. Baltarusija // Pranciškaus Skorinos «Rusėniškajai Biblijai» — 500 / sud. S. Narbutas. Vilnius, 2017. P. 113—124. * Chancery of the Grand Duchy of Lithuania // The Polish and Lithuanian Metrica — memory of the state / W. Chorążyczewski, A. Hruša, W. Krawczuk, J. Grabowski, S. Górzyński. Warszawa, 2017. P. 93-107. * Lithuanian Metrica // The Polish and Lithuanian Metrica — memory of the state / W. Chorążyczewski, A. Hruša, W. Krawczuk, J. Grabowski, S. Górzyński. Warszawa, 2017. P. 108—132. * Государственный строй и органы управления в Великом Княжестве Литовском. Судебно-правовая система // История белорусской государственности. Минск, 2018. Т. 1: Белорусская государственность: от истоков до конца XVIII в. / отв. ред. тома: О. Н. Левко, В. Ф. Голубев. С. 257—279. === Навукова-метадычныя рэкамендацыі === * Метадычныя рэкамендацыі па публікацыі рукапісных актавых кірылічных крыніц у Беларусі (XIII—XVIII стст., перыяд Вялікага княства Літоўскага). Мінск, 2003. 168 с. === Археаграфічныя выданні === * Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кніга 44. Кніга Запісаў 44 (1559—1566). Мінск, 2001. 229 с.<ref>[http://gw.lingvo.minsk.by/~bha/09/harask.htm Рэцэнзія : ''Ганна Харашкевіч.'' Беларуская археаграфія на новым этапе ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20050906231920/http://gw.lingvo.minsk.by/~bha/09/harask.htm |date=6 верасня 2005 }}</ref> * Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 г. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кніга 523. Кніга Публічных спраў 1 / падрыхт. А. І. Груша, М. А. Вайтовіч, М. Ф. Спірыдонаў. Мінск, 2003. 445 с. * Судебная книга витебского воеводы, господарского маршалка, волковыского и оболецкого державцы М. В. Клочко. Литовская метрика. Книга № 228. Книга судных дел № 9. 1533—1540 гг. / подг. В. А. Воронин, А. И. Груша, И. П. Старостина, А. Л. Хорошкевич. Москва, 2008. 524 с. * Доўнар-Запольскі М. В. Дзяржаўная гаспадарка Вялікага княства Літоўскага пры Ягелонах / подг. А. І. Груша, Р. А. Аляхновіч. Мінск, 2009. 759 с. * Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. / подг. А. Л. Хорошкевич, С. В. Полехов, В. А. Воронин, А. И. Груша и др. Москва, 2015. Т. 1. 864 с.; Т. 2. 522 с. === Вучэбныя дапаможнікі === * Беларуская кірылічная палеаграфія: Вучэбны дапаможнік для студэнтаў гістарычнага факультэта. Мінск, 2006. 142 с. * Альбом палеаграфічных здымкаў (з электронным дадаткам): дапаможнік для студэнтаў, якія навучаюцца па спецыяльнасцях 1-21 03 01 «Гісторыя (па напрамках)», 1-23 01 13 «Гісторыка-архівазнаўства» / А. І. Груша, А. М. Латушкін. Мінск, 2014. 103, [1] с. + электронна-аптычны дыск (СD) === Укладальнік зборнікаў навуковых прац === * Памяць стагоддзяў на карце Айчыны: зб. навук. прац у гонар 70-годдзя Міхаіла Фёдаравіча Спірыдонава / уклад.: Р. А. Аляхновіч, А. І. Грушa, А. Б. Доўнар; рэдкал.: А. І. Грушa (адк. сакратар) і інш. Мінск, 2007. 433 с. * Ягелоны: дынастыя, эпоха, спадчына: матэрыялы Міжнар. навук.-практ. канф., Гальшаны — Навагрудак, 8-10 верас. 2006 г. / рэдкал.: А. І. Грушa (адк. сакратар) і інш. Мінск, 2007. 401 с. * Мінск і мінчане: дзесяць стагоддзяў гісторыі: (да 510-годдзя атрымання Менскам магдэбургскага права): матэрыялы Міжнар. навук.-практ. канф., Мінск, 4-5 верас. 2009 г. / рэдкал.: А. І. Грушa (адк. сакратар, уклад.) і інш. Мінск, 2010. 219 с. * Вялікае княства Літоўскае і яго суседзі ў XIV—XV стст.: саперніцтва, супрацоўніцтва, урокі: да 600-годдзя Грунвальдскай бітвы: матэрыялы Міжнар. навук. канф., Гродна, 8-9 ліп. 2010 г. / уклад.: А. І. Грушa, С. В. Марозава; рэдкал.: А. І. Грушa (адк. рэд.) і інш. Мінск, 2011. 224 с. * Мінск і мінчане: дзесяць стагоддзяў гісторыі. Крыніцы па гісторыі горада. Сацыяльныя структуры і паўсядзённасць: (да 945-годдзя Мінска): зб. навук. арт. / уклад. А. І. Грушa; рэдкал.: А. І. Грушa (адк. рэд.) і інш. Мінск, 2012. 563 с. * Францыск Скарына: асоба, дзейнасць, спрадчына / уклад. А. Груша; рэдкал. А. І. Груша (старшыня) і інш. Мінск, 2017. 295 с. * Францыск Скарына: новыя даследаванні / уклад. А. Груша; рэдкал.: А. І. Груша (старшыня). Мінск, 2019. 215 с. * Францыск Скарына: даўнія факты - новыя ідэі / уклад. А. Груша; рэдкал.: А. І. Груша (старшыня). Мінск, 2021.- 159 с. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=555|артыкул=|аўтар=}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2|||371}} * ''Груша Александр Иванович'' // Корзенко Г. В. Историки Беларуси в начале XXI столетия : биобиблиографический справочник. — Минск, 2007. — С. 80. == Спасылкі == * [https://nasb-by.academia.edu/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B0 Поўнатэкставыя публікацыі А. Грушы] на Academia.edu * [http://csl.bas-net.by/library/departments/director.asp Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі] * {{bis.nlb.by|139798|Груша Аляксандр Іванавіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Груша Аляксандр Іванавіч}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыкі Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Археографы Беларусі]] b5xksdpruo2iurc48zixhqlip1bv1we 0 48651 4192321 4177867 2022-08-23T07:41:02Z Artsiom91 31770 /* Рэзервовы склад */ + Бандарэнка https://www.pressball.by/articles/football/belarus/113096 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб | Назва = Мінск | Лагатып = Fc-minsk.png | ШырыняЛагатыпа = 215px | ПоўнаяНазва = ДУФКіС ФК «Мінск» | Мянушкі = | Горад = [[Мінск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[2006]] | Стадыён = [[Стадыён ФК «Мінск»]] | Умяшчальнасць = 3000 | уладальнік = [[Мінскі гарадскі выканаўчы камітэт]], [[Аляксандр Кернажыцкі]] як Старшыня папячыцельскага савета | Кіраўнік = [[Андрэй Уладзіміравіч Васілевіч|Андрэй Васілевіч]] | ПасадаКіраўніка = Старшыня | Трэнер = [[Вадзім Скрыпчанка]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 12 месца | Сайт = https://fcminsk.by/ | pattern_la1 = _minsk21a | pattern_b1 = _minsk21a | pattern_ra1 = _minsk21a | pattern_sh1 = | pattern_so1 = | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FF0000 | socks1 = 000066 | pattern_la2 = _minsk21h | pattern_b2 = _minsk21h | pattern_ra2 = _minsk21h | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = FF0000 | body2 = FF0000 | rightarm2 = FF0000 | shorts2 = 000066 | socks2 = FF0000 | pattern_la3 = | pattern_b3 = | pattern_ra3 = | pattern_sh3 = | pattern_so3 = | leftarm3 = | body3 = | rightarm3 = | shorts3 = | socks3 = }} '''«Мінск»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбол]]ьны клуб з [[горад]]а [[Мінск]], заснаваны ў [[2006]] годзе на базе клуба «Змена». У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == === Футбольная школа моладзі === [[19 чэрвеня]] [[1954]] года паводле загаду старшыні Камітэта па фізічнай культуры і спорту на базе інстытуту спорту была створана футбольная школа моладзі. Падобныя школы былі створаны і ў іншых гарадах краіны, гэта значыць у [[Масква|Маскве]], [[Ленінград]]зе, [[Кіеў|Кіеве]], [[Тбілісі]] і [[Ташкент|Ташкенце]]. Першапачаткова каманда ўдзельнічала ў спаборніцтве на прызы газеты «[[Знамя юнацтва]]», якая на той момант мела назву «Сталінская моладзь». Амаль адразу каманда ўзяла ўдзел у розыгрышу [[чэмпіянат БССР па футболе|чэмпіянату БССР]], які на той момант праходзіў у тры этапы. Добра згуляўшы ў першы двух папярэдніх этапах, каманда атрымала права выступаць у фінальным розыгрышы, які праходзіў у [[Віцебск]]у, і на якім сабралася сем калектываў. Атрымаўшы пяць перамог з шасці гульняў клуб стаў чэмпіёнам рэспублікі, а сімвалічны спіс лепшых 33 гульцоў спаборніцтва на трэць занялі гульцы футбольнай школы моладзі. Пасля сенсацыйнай перамогі, мінскі [[ФК Дынама Мінск|«Спартак»]], адна з найлепшых камандаў рэспубліканскага ўзроўню, перацягнуў да сябе амаль увесь асноўны склад футбольнай школы, з-за чаго на наступны год вынікі каманды значна паслабелі. То бок у сезоне 1956 года клуб заняў чацвертае месца з васьмі ўдзельнікаў. Адразу пасля рэспубліканскіх спаборніцтваў, каманда футбольнай школы ўдзельнічала ў спаборніцтве футбольных школаў, якое праходзіла ў [[Ленінград]]зе. Клуб заняў апошняе месца. Сезон 1957 года зноў меў паэтапны характар, клуб даволі лёгка прайшоў першы этап, атрымаўшы перамогу ў сваёй зоне, але на другім і трэцім этапе некалькі паразаў надалі магчымасці клубу заняць зноў толькі чацвёртае месца. У той жа год каманда ўзяла ўдзел у першынстве [[Савецкі Саюз|Савецкага Саюза]] сярод футбольных школаў моладзі. Спаборніцтвы праходзілі з 4 па 29 ліпеня ў [[Харкаў|Харкаве]], і мінскі калектыў заняў другое месца, адзначыўшыся пры гэтым добрай фізічнай падрыхтоўкай, аднак тэхнічнае майстэрства гульцоў было ацэнена спецыялістамі як недастатковае. Найлепшым паўабаронцам турніру быў прызнаны гулец мінскай футбольнай школы [[Эдуард Зарэмба]]. Пасля турніру клуб зноў зведаў страты ў сваім складзе, гэта значыць у мінскі «Спартак» перайшлі таленавітыя гульцы Эдуард Зарэмба і [[Леанід Паўлавіч Гарай|Леанід Гарай]]. Усяго клуб разлучыўся з шаснацаццю гульцамі. У сезоне 1958 года чэмпіянату БССР каманда зноў з лёгкасцю прайшла першы этап, але другі этап стаў непераадольным для калектыву, у выніку чаго каманда заняла толькі сёмы радок, пасля чаго ўдзелу ў [[чэмпіянат БССР па футболе|чэмпіянаце БССР]] каманда больш не прымала. === Каманда падрыхтоўкі моладзі === З 1959 года паводле пастановы камітэта па фізічнай культуры і спорту пры камандах майстраў былі створаны групы для падрыхтоўкі маладых гульцоў. Такім чынам футбольная школа моладзі была перададзена пад кіраўніцтва Мінскага гарадскога савета саюза спартыўных таварыстваў і арганізацый. Каманда займалася падрыхтоўкай гульцоў для рэспубліканскіх каманд, а таксама брала ўдзел у моладзевых спаборніцтвах краіны і горада. У [[1981]] годзе ў Мінску для футбольнай школы моладзі быў пабудаваны спартыўны комплекс, які налічваў васямнаццаць футбольных пляцовак, што не мела аналагаў у [[Савецкі Саюз|Савецкім Саюзе]]. На наступны год каманда была рэарганізавана ў дзіцяча-спартыўную школу алімпійскага рэзерву Мінгарспарткамітэту (ДСШАРМ). У [[1987]] годзе каманда атрымала назву «Змена». У 1990 годзе была здзейснена спроба вярнуць каманду ў дарослы футбол. «Змена» прыняла ўдзел у розыгрышу другой лігі чэмпіянату БССР, аднак у выніку заняла толькі дванаццатае месца. У той жа час адным з трэнерам пачаў працаваць у клубе [[Людас Румбуціс]]. У 1991 годзе ў той жа лізе клуб заняў дзявяты радок. === «Змена» === Сезон 1992 года клуб праводзіў ужо ў трэцяй лізе [[чэмпіянат Беларусі па футболе|чэмпіянату Беларусі па футболе]]. Сезон склаўся вельмі ўдала, дзякуючы маладым і перспектыўным гульцам, а таксама Румбуцісу, які акрамя трэнерскіх абавязкаў, яшчэ і выходзіў гуляць за каманду ў якасці гульца. «Змена» адразу заняла першае месца і атрымала права гуляць у дывізіёне вышэй. Пасля ўдалага сезона клуб зведаў страты ў складзе, гэтак найбольш таленавітыя гульцы перайшлі ў іншыя клубы, на іх месца прыйшла іншая моладзь. Наступны сезон зноў пачаўся вельмі ўдала, клуб быў адным з лідараў лігі да сярэдзіны чэмпіянату, аднак у другой палове сезона, значна страціў свае пазіцыі і, у выніку, скончыў сезон на восьмым месцы. Па заканчэнні сезона ў мінскае [[ФК Тарпеда Мінск|«Тарпеда»]] перайшлі [[Сяргей Паўлюковіч]] і [[Сяргей Шалай]]. [[Андрэй Лабанаў]] і [[Андрэй Шыла]] былі запрошаныя ў [[ФК Дынама-93 Мінск|«Дынама-93»]], а [[Віталь Рагожкін]] у віцебскі [[ФК Віцебск|КІМ]]. Новы сезон стаў расчараваннем для клуба, страціўшы вялікую колькасць гульцоў, каманда не здолела аказваць супраціўленне іншым клубам, у выніку чаго клуб акупаваў апошні радок выніковай табліцы і быў вымушаны перайсці ў дывізіён ніжэй. У трэцяй лізе клуб адразу стаў аўтсадэйрам, скаціўшыся на апошні радок табліцы, аднак узімку трэнерам клуба стаў [[Эдуард Малафееў]], які здолеў падняць клуб на сёмы радок выніковай табліцы. Сярод гульцоў клуба таго сезона варта адзначыць [[Васіль Хамутоўскі|Васіля Хамутоўскага]], [[Мікалай Рындзюк|Мікалая Рындзюка]], [[Мікалай Бранфілаў|Мікалая Бранфілава]] і [[Аляксандр Баранаў|Аляксандра Баранава]], якія ў будучыні сталі гульцамі ўзроўня [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лігі]] чэмпіянату Беларусі. У 199 годзе Малафееў з’ехаў у [[Расія|Расію]], дзе яму прапанаваў месца трэнера цюменскі [[ФК Дынама-Газавік Цюмень|«Дынама-Газавік»]], а тым часам каманда правяла сезон на сярэднім узроўні, а ўжо на наступны год гульцы разышліся па розным клубам [[Беларусь|Беларусі]]. Больш усяго на футбалістах «Змены» нажыўся зноў створаны клуб [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]. З 1996 па 2002 гады клуб удзелу ў чэмпіянаце Беларусі не браў, толькі аднойчы з’явіўся ў розыгрышы [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі]] чэмпіянату Беларусі, заняўшы ў ім апошні радок. У 1997—1999 гадах клуб з’яўляўся фарм-клубам БАТЭ пад назвай «Змена-БАТЭ». === «Мінск» === У 2006 годзе на базе «Змены», якая на той час выступала ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]], быў заснаваны клуб «Мінск», які адразу стаў пераможцам Першай лігі. У сезоне 2007 клуб упершыню выступаў у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе]], аднак заняў 14 месца і зноў выбыў у Першую лігу, адкуль вярнуўся праз год. У 2010 годзе клуб упершыню заваяваў бронзавыя медалі чэмпіянату Беларусі, а ў 2013 годзе стаў пераможцам Кубка Беларусі. == Папярэднія назвы == * 1954—1959: ФШМ * 1987—1996: «Змена» * 1997—1999: «Змена-БАТЭ» * 2001—2005: «Змена» * з 2006: «Мінск» == Дасягненні == === БССР === * [[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіён БССР]]: 1955 === Рэспубліка Беларусь === * Бронзавы прызёр чэмпіянату Беларусі: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|2010]] * Пераможца Першай лігі Беларусі: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|2006]], [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|2008]] * Пераможца Другой лігі Беларусі: [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|1992]], [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|2004]] * Пераможца Кубка Беларусі: [[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|2013]] == Цяперашні склад == ''Станам на жнівень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://fcminsk.by/osnovnoj-sostav/ Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Марат Тарасюк]]||2003}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Павел Прышывалка]]||1999}} {{Ігрок|54|{{Сцяг|Расія}}|Бр|[[Ягор Генералаў]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|2|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзяніс Ясковіч]]||1995}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Глеб Якушэвіч]]||2002}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Шыла]]||1993}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Эдуард Жаўнераў]]||1987}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Халімончык]]||2000}} {{Ігрок|72|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Андрэй Уладзіміравіч Лебедзеў (футбаліст)|Андрэй Лебедзеў]]||1991}} {{Ігрок|79|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Глеб Гурбан]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Касараб]]||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Падзел складу}} <!--{{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юлій Кузняцоў]]||2003}}--> {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Шрамчанка]]||1993}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Пушнякоў]]||1993}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Данііл Душэўскі]]||2004}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Сербія}}|ПА|[[Алекса Маціч]]||2002}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікалай Уладзіміравіч Іваноў|Мікалай Іваноў]]||2000}} {{Ігрок|49|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Джыгера]]||1996}} <!--{{Ігрок|73|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Малашэвіч]]||2002}}--> {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Леўкавец]]||1996}} {{Ігрок|78|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Кірыл Чарнавок]]||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзімір Хвашчынскі]]||1990}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Сямён Пяньчук]]||2001}} {{Ігрок|57|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Цімафей Мартынаў]]||2005}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Кірыл Забелін]]||2002}}--> {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Уладзіслаў Драневіч||2003}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Данііл Пяроў||2002}}--> |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Граковіч]]||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Станіслаў Альхоўскі]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Багдан Веташкін||2003}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ягор Ліхадзіеўскі||2003}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Мікалай Мікуліч||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Арсеній Пракапенка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Іван Тарабеш]]||2003}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ягор Шашко||2004}}--> |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" <!--{{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Артур Кузьміч]]||2003}}--> {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Радзівон Пячура]]||2004}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Камерун}}|ПА|[[Дзенягха Саагі]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Валянцін Бандарэнка||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арцём Віктарчык||2004}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Кірыл Ганчарык||2004}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Дземідовіч||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Валянцін Дзіхціеўскі||2003}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Іван Лявонаў||2002}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Артур Назаранка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Кірыл Пармонаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Сяргей Тарайковіч||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксей Туманаў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Георгій Чэкурышвілі||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Арсеній Мігдалёнак]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Леў Бакланаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Іван Грудзько]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Павел Івашын||2004}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ягор Нікіпаронак]]||2002}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Мікалай Ульянцаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Аляксандр Шкаляр||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Вадзім Скрыпчанка]] (нар. 1975) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Латвія}} [[Ігар Слесарчук]] (нар. 1976) — старшы трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзяніс Зубкоўскі]] (нар. 1992) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Радзівон Жук]] (нар. 1983) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Валерый Андрыеўскі]] (нар. 1972) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віктар Ігнацьеў]] (нар. 1972) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксей Тараканаў]] (нар. 1996) — трэнер дубля == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" |-bgcolor="#efefef" !width=70|Сезон !width=120|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- |1992 |style="background:#A3E9FF"|[[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Трэцяя (Д3)]] | bgcolor=gold|'''1''' || 15 || 10 || 1 || 4 || 49–15 || '''21''' |[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/16 фіналу]] |[[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- |1992/93 |style="background:#D0F0C0"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Другая (Д2)]] ||'''8''' || 30 || 12 || 6 || 12 || 42–50 || '''30''' |[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1/32 фіналу]] | |- |1993/94 |style="background:#D0F0C0"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Другая (Д2)]] ||'''15''' || 28 || 3 || 7 || 18 || 15–50 || '''13''' |[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|1/16 фіналу]] |[[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Трэцюю лігу]] |- |1994/95 |style="background:#A3E9FF"|[[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Трэцяя — Б (Д3)]] || '''7''' || 22 || 8 || 3 || 11 || 23–35 || '''19''' | | |- |1995 |style="background:#A3E9FF"|[[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Трэцяя — Б (Д3)]] || '''4''' || 12 || 6 || 1 || 5 || 23–14 || '''19''' | | |- |1996 |align=center colspan=12| |- |1997 |style="background:#A3E9FF"|[[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Трэцяя — А (Д3)]] ||'''6''' || 26 || 12 || 2 || 12 || 52–46 || '''38''' | | |- |1998 |style="background:#A3E9FF"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Другая — А (Д3)]] || '''4''' || 26 || 14 || 7 || 5 || 55–23 || '''49''' | |Змена назваў ліг |- |1999 |style="background:#A3E9FF"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Другая — А (Д3)]] || '''2''' || 24 || 16 || 3 || 5 || 54–22 || '''51''' | | |- |2000 |align=center colspan=12| |- |2001 |style="background:#A3E9FF"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Другая (Д3)]] || '''18''' || 34 || 1 || 1 || 32 || 13–119 || '''4''' | | |- | 2002 |align=center colspan=12| |- | 2003 |style="background:#A3E9FF"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Другая (Д3)]] || '''5''' || 22 || 12 || 4 || 6 || 50–26 || '''40''' | | |- | 2004 |style="background:#A3E9FF"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Другая (Д3)]] |bgcolor=gold| '''1''' || 24 || 19 || 1 || 4 || 55–17 || '''58''' |[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/16 фіналу]] |[[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | 2005 ||style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Першая (Д2)]] || '''5''' || 30 || 14 || 8 || 8 || 31–23 || '''50''' |[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/16 фіналу]] | |- | 2006 ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Першая (Д2)]] || bgcolor=gold|'''1''' || 26 || 17 || 5 || 4 || 44–13 || '''56''' || style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|Паўфінал]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | 2007 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Вышэйшая (Д1)]] || '''14''' || 26 || 4 || 9 || 13 || 18–34 || '''21''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/8 фіналу]]|| [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | 2008 ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Першая (Д2)]] || bgcolor=gold|'''1''' || 26 || 23 || 2 || 1 || 72–11 || '''71''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | 2009 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 26 || 11 || 3 || 12 || 33–26 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/8 фіналу]] || |- | 2010 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 33 || 18 || 6 || 9 || 59–32 || '''60''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Чвэрцьфінал]] || |- | 2011 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 33 || 8 || 11 || 14 || 33–40 || '''35''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|Фіналіст]] || |- | 2012 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Вышэйшая (Д1)]] || '''6''' || 30 || 11 || 6 || 13 || 36–46 || '''39''' || style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|Пераможца]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Мінск|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 32 || 10 || 8 || 14 || 36–40 || '''38''' || style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2014 ФК Мінск|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 32 || 16 || 4 || 12 || 45–36 || '''52''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2015 ФК Мінск|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая (Д1)]] || '''6''' || 26 || 12 || 4 || 10 || 29–28 || '''40''' || style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Мінск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая (Д1)]] || '''4''' || 30 || 15 || 8 || 7 || 49–24 || '''53''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Мінск|2017]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 30 || 3 || 14 || 13 || 19–39 || '''23''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Мінск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 30 || 7 || 9 || 14 || 34–42 || '''30''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Мінск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 9 || 9 || 12 || 36–44 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2020 ФК Мінск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 30 || 11 || 5 || 14 || 45–57 || '''38''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2021 ФК Мінск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 30 || 8 || 9 || 13 || 32–52 || '''33''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || |- |} === Еўракубкі === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2011/2012|2011—2012]] |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |1 к/р |{{Сцяг|Азербайджан}} |[[ФК АЗАЛ|АЗАЛ (Баку)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|2:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''3:2'''||[[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |2 к/р |{{Сцяг|Турцыя}} |[[ФК Газіянтэпспор|Газіянтэпспор]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:5'''||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2013/2014|2013—2014]] |rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |2 к/р |{{Сцяг|Мальта}} |[[ФК Валета|Валета]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|2:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''3:1'''||[[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |3 к/р |{{Сцяг|Шатландыя}} |[[ФК Сент-Джонстан|Сент-Джонстан (Перт)]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:0, пен. 3:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''1:1''' ({{Comment|пен.|па пенальці}} 3:2)||[[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |Плэй-оф |{{Сцяг|Бельгія}} |[[ФК Стандард Льеж|Стандард (Льеж)]] |align="center"|0:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''1:5'''||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |} == Галоўныя трэнеры == {{Div col|2}} * [[Людас Румбуціс]] (1991—1993) * [[Аляксандр Сідаровіч]] (1993—1994) * [[Леанід Данейка]] (1994) * [[Эдуард Малафееў]] (1995) * [[Уладзімір Бяляўскі]] (2001) * [[Іван Савосцікаў]] (2003—2005) * [[Сяргей Яромка]] (2005—2009) * [[Віталь Тараканаў]] (2009—2011) * [[Андрэй Доўнар]] ({{в.а.}}, 2011) * [[Вадзім Скрыпчанка]] (снежань 2011 — кастрычнік 2013) * [[Андрэй Скорабагацька]] ({{в.а.}} у кастрычніку — снежні 2013; снежань 2013 — чэрвень 2014) * [[Андрэй Пышнік]] (чэрвень 2014 — лістапад 2015) * [[Георгій Кандрацьеў]] (лістапад 2015 — снежань 2017) * [[Аляксандр Анатольевіч Лухвіч|Аляксандр Лухвіч]] (снежань 2017 — снежань 2018) * [[Андрэй Разін]] (студзень 2019 — жнівень 2020) * [[Вадзім Скрыпчанка]] (жнівень — снежань 2020) * [[Фёдар Шчарбачэнка]] (студзень — верасень 2021) * [[Сяргей Кузьмініч]] ({{в.а.}} у верасні 2021) * [[Вадзім Скрыпчанка]] (з верасня 2021) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://fcminsk.by/ Афіцыйны сайт] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-minsk/18865}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Мінск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Мінск]] [[Катэгорыя:ФК Мінск| ]] [[Катэгорыя:Футбольныя клубы, заснаваныя ў 2006 годзе|Мінск]] [[Катэгорыя:1954 год у Мінску]] [[Катэгорыя:2006 год у Мінску]] 31pjihtm3od9q2ci524ze9zrlxivzgx 0 48661 4192322 4184219 2022-08-23T07:41:59Z Artsiom91 31770 /* Рэзервовы склад */ + Чакур https://www.pressball.by/articles/football/belarus/113096 wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Шахцёр Салігорск | Лагатып = ФК Шахцёр Салігорск.gif | ШырыняЛагатыпа = 190px | ПоўнаяНазва = ЗАТ «Футбольны клуб „Шахцёр“» | Мянушкі = | Горад = [[Салігорск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1961]] | Стадыён = [[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|«Будаўнік»]] | Умяшчальнасць = 4200 | Кіраўнік = [[Вадзім Шумак]] | ПасадаКіраўніка = Старшыня | Трэнер = [[Сяргей Ташуеў]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 1 месца | Сайт = https://www.fcshakhter.by/ | pattern_la1=_jakoprestige1920l|pattern_b1=_jakoprestige1920l | pattern_ra1=_jakoprestige1920l|pattern_sh1=_jakoturin1819bl | pattern_so1= | leftarm1=DDFF00|body1=DDFF00|rightarm1=DDFF00|shorts1=000000|socks1=DDFF00 | pattern_la2=_jakoprestige1920b|pattern_b2=_jakoprestige1920b | pattern_ra2=_jakoprestige1920b|pattern_sh2=_jakoturin1819bw|pattern_so2= | leftarm2=000000|body2=000000|rightarm2=000000|shorts2=000000|socks2=000000 }} '''«Шахцёр»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Салігорск]]а. [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіён Беларусі]] (2005, 2020, 2021), уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2004, 2014, 2019). == Гісторыя == Клуб заснаваны ў [[1961]] годзе. З 1969 года клуб гуляў у Першай лізе чэмпіянату [[БССР]]. З 1992 года — у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе]] чэмпіянату Беларусі. У пачатку [[Сезон 2021 ФК Шахцёр Салігорск|сезона 2021]] фан-рух «Шахцёра» адмовіўся падтрымліваць клуб, пакуль у краіне працягваюцца палітычныя судовыя справы, збіццё і забойства людей за ўласныя меркаванні<ref>{{cite web|url = https://sport.tut.by/news/football/720682.html|title = Фанаты белорусских футбольных клубов массово объявляют о бойкоте матчей|date = 2021-02-28|work = [[TUT.BY]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210228190551/https://sport.tut.by/news/football/720682.html|archivedate = 28 лютага 2021|deadurl = yes}}</ref>. == Дасягненні == === БССР === * '''Пераможца [[Кубак БССР па футболе|Кубка БССР]]''' (3): 1985, 1986, 1988 === Рэспубліка Беларусь === * '''[[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіянат Беларусі]]''' ** {{Зл}} '''Пераможца''' (3): [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|2005]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] ** {{Ср}} '''Другое месца''' (6): [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|2010]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|2011]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|2012]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|2013]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|2016]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] ** {{Бр}} '''Трэцяе месца''' (8): [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|2002]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|2004]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|2006]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|2007]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|2014]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|2015]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|2017]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] * '''[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак Беларусі]]''' ** '''Пераможца''' (3): [[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|2004]], [[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|2014]], [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|2019]] * '''[[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубак Беларусі]]''' ** '''Пераможца''' (1): [[Суперкубак Беларусі па футболе 2021|2021]] == Цяперашні склад == ''Станам на жнівень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://www.fcshakhter.by/roster.asp Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Раман Сцяпанаў]]||1991}} {{Ігрок|32|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Сяргей Чэрнік]]||1988}} {{Ігрок|49|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Максім Плотнікаў]]||1998}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Руслан Хадаркевіч]]||1993}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Сербія}}|Аб|[[Нікола Анціч]]||1994}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Паліцевіч]] {{капітан}}||1990}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Боснія і Герцагавіна}}|Аб|[[Мілаш Шатара]]||1995}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ягор Філіпенка]]||1988}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Юзапчук]]||1997}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Харватыя}}|Аб|[[Лука Шымунавіч]]||1997}} {{Ігрок|90|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзяніс Гружэўскі]]||2000}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Глеб Шаўчэнка]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Сербія}}|ПА|[[Ігар Іванавіч]]||1997}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Албанія}}|ПА|[[Ардыт Крумі]]||1996}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Албанія}}|ПА|[[Валон Ахмедзі]]||1994}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Давыскіба]]||2001}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Корзун]]||1995}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Падстрэлаў]]||1998}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Чарнагорыя}}|ПА|[[Заім Дзіванавіч]]||2000}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Забелін]]||1995}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ілья Чарняк]]||2002}} {{Ігрок|96|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Вітор Фейжан]]||1996}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Максім Скавыш]]||1989}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Тога}}|Нап|[[Фесу Плака]]||1994}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Андрэй Салавей]]||1994}} {{Ігрок|92|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ягор Карпіцкі]]||2003}} {{Канец складу}} === Па-за складам === {{Склад}} <!--{{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзяніс Селядцоў]]||2003}}--> <!--{{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігар Малашчыцкі]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|38|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Макар Ліцкевіч]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|79|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Андрэй Макаранка]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|97|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Свірыдзенка]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Дзмітрый Шуляк||2002}}--> {{Ігрок|93|{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Эзэ Акеўхі]]||1994}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Кабышаў]]||2003}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Кабышаў]]||2001}}--> <!--{{Ігрок|7|{{Сцяг|Узбекістан}}|Нап|[[Шахзадбек Убайдулаеў]]||1998}}--> <!--{{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзяніс Казлоўскі]]||1993}}--> <!--{{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Яўген Козел]]||2001}}--> <!--{{Ігрок|94|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Максім Кунскі]]||2003}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Арсеній Ачапоўскі]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Францыя}}|Нап|[[Дзідзін Мухамед-Джухары]]||1999}}--> {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Максім Бялоў (футбаліст)|Максім Бялоў]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Ягор Краўчэня||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Юрый Басалыга]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Грынюк||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ягор Радкевіч||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Шаплыка]]||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Бурак||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Станіслаў Быліновіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Зыль]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Багдан Куцій]]||2003}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Міхаіл Ладуцька||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Данііл Падбярозны]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арцём Перапечка||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Вячаслаў Прыгодзіч||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|87|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Вадзім Марцінкевіч]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Аляксей Гарост||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ціхан Плакса]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Станіслаў Стэфановіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Арсеній Чакур||2005}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Расія}} [[Сяргей Ташуеў]] (нар. 1959) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Расія}} [[Вячаслаў Малчанаў]] (нар. 1972) — старшы трэнер * {{Сцяг|Расія}} [[Андрэй Паўлавіч Дзмітрыеў|Андрэй Дзмітрыеў]] (нар. 1965) — трэнер * {{Сцяг|Літва}} [[Владас Матэка]] (нар. 1974) — трэнер * {{Сцяг|Расія}} [[Валерый Чыжоў]] (нар. 1975) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Сербія}} [[Міліч Чурчыч]] (нар. 1981) — трэнер па навукова-метадычнай працы * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Гарэлаў]] (нар. 1972) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Каваленя]] (нар. 1961) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Пласконны]] (нар. 1985) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Шалай]] (нар. 1974) — трэнер брамнікаў дубля == Статыстыка выступленняў == {|class="wide collapsible collapsed" |- align="center" !colspan="11" style="background: #000000; color:#FFFF00|'''«Шахцёр» у Чэмпіянаце і Кубку Беларусі''' |- align="center" !width=70|Сезон !width=150|Ліга !width=40|{{Comment|М|Месца}} !width=40|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=40|{{Comment|В|Перамогі}} !width=40|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=40|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=80|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- align="center" | 1992 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Першая (Д1)]] || '''11''' || 15 || 5 || 3 || 7 || 15–17 || '''13''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/8 фіналу]] || |- align="center" | 1992–93 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Першая (Д1)]] || '''11''' || 32 || 8 || 10 || 14 || 19–34 || '''26''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1/16 фіналу]] || |- align="center" | 1993–94 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая (Д1)]] || '''13''' || 30 || 5 || 11 || 14 || 21–39 || '''21''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | 1994–95 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая (Д1)]] || '''14''' || 30 || 5 || 10 || 15 || 22–41 || '''20''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|1/16 фіналу]] || |- align="center" | 1995 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая (Д1)]] || '''13''' || 15 || 4 || 4 || 7 || 12–20 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | 1996 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая (Д1)]] || '''11''' || 30 || 8 || 5 || 17 || 29–50 || '''29''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/16 фіналу]] || |- align="center" | 1997 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая (Д1)]] || '''16'''¹ || 30 || 6 || 6 || 18 || 22–53 || '''24''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1/8 фіналу]] || {{Comment| 1|Каманда заняла апошняе месца, але засталася ў вышэйшым дывізіёне дзякуючы спыненню існавання двух вышэйшых клубаў.}} |- align="center" | 1998 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая (Д1)]] || '''11''' || 28 || 8 || 6 || 14 || 33–54 || '''30''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1/8 фіналу]] || Змена назваў ліг |- align="center" | 1999 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 30 || 18 || 5 || 7 || 58–30 || '''59''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/16 фіналу]] || |- align="center" | 2000 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 30 || 15 || 9 || 6 || 47–29 || '''54''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | 2001 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 26 || 13 || 7 || 6 || 43–24 || '''46''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|Паўфінал]] || |- align="center" | 2002 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 26 || 15 || 6 || 5 || 41–23 || '''51''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/8 фіналу]] || |- align="center" | 2003 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 30 || 19 || 7 || 4 || 60–23 || '''64''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|Пераможца]] || |- align="center" | 2004 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 30 || 19 || 8 || 3 || 55–21 || '''65''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/8 фіналу]] || |- align="center" | 2005 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 26 || 19 || 6 || 1 || 59–14 || '''63''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|Фіналіст]] || |- align="center" | 2006 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 26 || 16 || 3 || 7 || 50–31 || '''51''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|Чвэрцьфінал]]|| |- align="center" | 2007 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 26 || 12 || 8 || 6 || 41–27 || '''44''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|Фіналіст]] || |- align="center" | 2008 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Вышэйшая (Д1)]] || '''4''' || 30 || 15 || 6 || 9 || 50–35 || '''51''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|Фіналіст]] || |- align="center" | 2009 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Вышэйшая (Д1)]] || '''6''' || 26 || 10 || 8 || 8 || 33–28 || '''38''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|Паўфінал]] || |- align="center" | 2010 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 33 || 19 || 9 || 5 || 51–23 || '''66''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Паўфінал]] || |- align="center" | 2011 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 33 || 17 || 10 || 6 || 46–24 || '''61''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/8 фіналу]] || |- align="center" | 2012 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 30 || 18 || 7 || 5 || 59–24 || '''61''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2013 ФК Шахцёр Салігорск|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 32 || 17 || 8 || 8 || 44–26 || '''58''' || style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|Пераможца]] || |- align="center" | [[Сезон 2014 ФК Шахцёр Салігорск|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 32 || 14 || 8 || 10 || 35–28 || '''50''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|Фіналіст]] || |- align="center" | [[Сезон 2015 ФК Шахцёр Салігорск|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 26 || 14 || 7 || 5 || 47–27 || '''49''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2016 ФК Шахцёр Салігорск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 30 || 17 || 8 || 5 || 46–20 || '''59''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|Фіналіст]] || |- align="center" | [[Сезон 2017 ФК Шахцёр Салігорск|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 30 || 20 || 5 || 5 || 52–22 || '''65''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2018 ФК Шахцёр Салігорск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 30 || 19 || 7 || 4 || 45–14 || '''64''' || style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|Пераможца]] || |- align="center" | [[Сезон 2019 ФК Шахцёр Салігорск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 30 || 20 || 5 || 5 || 59–21 || '''65''' || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|Паўфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2020 ФК Шахцёр Салігорск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 30 || 17 || 8 || 5 || 57–21 || '''59''' || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Паўфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2021 ФК Шахцёр Салігорск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 30 || 24 || 3 || 3 || 62–18 || '''75''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/8 фіналу]] || |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="9" style="background: #000000; color:#FFFF00|'''«Шахцёр» у еўракубках''' |- ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |align="center"|[[Кубак УЕФА 2001/2002|2001—2002]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|Кв. раўнд |align="center"|{{Сцяг|Балгарыя}} |[[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:5'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота 2003|2003]] |rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|1 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}} |[[ФК Ома Таўн|Ома Таўн]] |align="center"|1:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|7:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''8:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Харватыя}} |[[ФК Цібалія Вінкаўцы|Цібалія (Вінкаўцы)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|2:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''3:5'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Кубак УЕФА 2004/2005|2004—2005]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Малдова}} |[[ФК Ністру Атач|Ністру (Атач)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''2:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2006/2007|2006—2007]] |[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Боснія і Герцагавіна}} |[[ФК Шыракі Брыег|Шыракі Брыег]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''0:2'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота 2007|2007]] |rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|1 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Арменія}} |[[ФК Арарат Ерэван|Арарат (Ерэван)]] |align="center"|4:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''4:3'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Украіна}} |[[ФК Чарнаморац Адэса|Чарнаморац (Адэса)]] |align="center"|2:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''2:6'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота 2008|2008]] |rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|1 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Польшча}} |[[ФК Краковія|Краковія (Кракаў)]] |align="center"|2:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|3:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''5:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Аўстрыя}} |[[ФК Штурм Грац|Штурм (Грац)]] |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''0:2'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2011/2012|2011—2012]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Латвія}} |[[ФК Вэнтспілс|Вэнтспілс]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|2:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2012/2013|2012—2013]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Аўстрыя}} |[[ФК Рыд|Рыд]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:1''' ({{Comment|в.г.|па выяздным галам}} 0:1)|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2013/2014|2013—2014]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Малдова}} |[[ФК Мілсамі|Мілсамі (Аргееў)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:1, пен. 2:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:2''' ({{Comment|пен.|па пенальці}} 2:4)|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014—2015]] |rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Ірландыя}} |[[ФК Дэры Сіці|Дэры Сіці]] |align="center"|1:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|5:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''6:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|3 к/р |align="center"|{{Сцяг|Бельгія}} |[[ФК Зюлтэ-Варэгем|Зюлтэ-Варэгем]] |align="center"|5:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|2:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''7:4'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|Плэй-оф |align="center"|{{Сцяг|Нідэрланды}} |[[ФК ПСВ|ПСВ (Эйндхавен)]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''0:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2015/2016|2015—2016]] |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}} |[[ФК Гленавон|Гленавон (Лурган)]] |align="center"|2:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|3:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''5:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Аўстрыя}} |[[ФК Вольфсберг|Вольфсберг]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''0:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2016/2017|2016—2017]] |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Фарэрскія астравы}} |[[ФК Рунавік|Рунавік]] |align="center"|2:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|5:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''7:0''' || [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Славенія}} |[[ФК Дамжале|Дамжале]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''2:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" |[[Ліга Еўропы УЕФА 2017/2018|2017—2018]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Літва}} |[[ФК Судува Марыямпале|Судува (Марыямпале)]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:2''' || [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2018/2019|2018—2019]] |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Уэльс}} |[[ФК Конас Кі Номадс|Конас Кі Номадс]] |align="center"|3:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|2:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"| '''5:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Польшча}} |[[ФК Лех Познань|Лех (Познань)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''2:4'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2019/2020|2019—2020]] |rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Мальта}} |[[ФК Хіберніянс|Хіберніянс]] |align="center"|1:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| '''2:0'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Данія}} |[[ФК Эсб’ерг|Эсб’ерг]] |align="center"| 2:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| 0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"| '''2:0'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|3 к/р |align="center"|{{Сцяг|Італія}} |[[ФК Тарына|Тарына]] |align="center"| 0:5 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"| 1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|'''1:6'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2020/2021|2020—2021]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Малдова}} |[[ФК Сфынтул Георгэ Суручэнь|Сфынтул Георгэ (Суручэнь)]] |align="center"|0:0, пен. 1:4 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|— | align="center"|'''0:0''' ({{Comment|пен.|па пенальці}} 1:4)|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2021/2022|2021—2022]] |[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Балгарыя}} |[[ФК Лудагорац Разград|Лудагорац (Разград)]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| '''0:2'''|| [[Выява:Symbol arrow down.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга канферэнцый УЕФА 2021/2022|2021—2022]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Люксембург}} |[[ФК Фола Эш|Фола (Эш)]] |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"| '''1:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023|2022—2023]] |[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Славенія}} |[[ФК Марыбар|Марыбар]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| '''0:2'''|| [[Выява:Symbol arrow down.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022—2023]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |align="center"|3 к/р |align="center"|{{Сцяг|Румынія}} |[[ФК ЧФР Клуж|ЧФР (Клуж)]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"| '''0:1'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="9" style="background: #000000; color:#FFFF00|'''«Шахцёр» у неафіцыйных турнірах''' |- ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Вынік |- |align="center" rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2006|2006]] |rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці]] |align="center"|Група D |align="center"|{{Сцяг|Расія}} |[[Юніёрская зборная Расіі па футболе|Расія U-19]] | align="center"|'''3:0''' |- |align="center"|Група D |align="center"|{{Сцяг|Арменія}} |[[ФК Пюнік|Пюнік (Ерэван)]] | align="center"|'''0:2''' |- |align="center"|Група D |align="center"|{{Сцяг|Літва}} |[[ФК Каўнас|Каўнас]] | align="center"|'''1:1''' |- |align="center" rowspan="6"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2011|2011]] |rowspan="6"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці]] |align="center"|Група С |align="center"|{{Сцяг|Туркменістан}} |[[ФК Балкан|Балкан]] | align="center"|'''2:1''' |- |align="center"|Група С |align="center"|{{Сцяг|Расія}} |[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] | align="center"|'''1:1''' |- |align="center"|Група С |align="center"|{{Сцяг|Эстонія}} |[[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] | align="center"|'''6:0''' |- |align="center"|1/4 фінала |align="center"|{{Сцяг|Украіна}} |[[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] | align="center"|'''2:1''' |- |align="center"|Паўфінал |align="center"|{{Сцяг|Латвія}} |[[ФК Сконта|Сконта (Рыга)]] | align="center"|'''2:1''' |- |align="center"|Фінал |align="center"|{{Сцяг|Азербайджан}} |[[ФК Інтэр Баку|Інтэр (Баку)]] | align="center"|'''0:0 (пен. 5:6)''' |- |} == Галоўныя трэнеры == {{Div col|2}} * [[Мікалай Касцюкевіч]] (1985 — 1993 — ?) * [[Мікалай Гурчанкоў]] (сярэдзіна 1990-х) * [[Іван Тупольскі]] (сярэдзіна 1990-х) * [[Георгій Плотнікаў]] (сярэдзіна 1990-х) * [[Канстанцін Афанасьеў]] (1996 — 1997) * [[Іван Шчокін]] (1997 — студзень 2000) * [[Мікалай Касцюкевіч]] (студзень 2000 — студзень 2002) * [[Юрый Вяргейчык]] (студзень 2002 — май 2009) * [[Анатоль Багавік]] (в.а. у маі — чэрвені 2009) * [[Аляксей Вяргеенка]] (в.а. у чэрвені — верасні 2009; верасень — лістапад 2009) * [[Эдуард Малафееў]] (лістапад 2009 — май 2010) * [[Уладзімір Журавель]] (в.а. у красавіку — чэрвені 2010; чэрвень 2010 — снежань 2013) * [[Сяргей Бароўскі]] (студзень 2014 — чэрвень 2015) * [[Сяргей Нікіфарэнка]] (в.а. у чэрвені — жніўні 2015; жнівень 2015 — лістапад 2016) * [[Алег Кубараў]] (снежань 2016 — ліпень 2017) * [[Марак Зуб]] (ліпень 2017 — красавік 2018) * [[Сяргей Ташуеў]] (красавік 2018 — лістапад 2019) * [[Сяргей Нікіфарэнка]] (в.а. у лістападзе 2019) * [[Юрый Вернідуб]] (лістапад 2019 — жнівень 2020) * [[Станіслаў Сувораў]] (в.а. у верасні 2020) * [[Раман Грыгарчук]] (верасень 2020 — ліпень 2021) * [[Сяргей Гурэнка]] (ліпень — верасень 2021) * [[Аляксей Бага]] (верасень — снежань 2021) * [[Іван Біёнчык]] (снежань 2021 — красавік 2022) * [[Сяргей Ташуеў]] (з красавіка 2022) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.fcshakhter.by/ Афіцыйны сайт] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-sachcior-salihorsk/18862}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Шахцёр Салігорск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Шахцёр Салігорск]] [[Катэгорыя:ФК Шахцёр Салігорск| ]] 0fy0gddzsrfepq9hx8dop0zm7egmdln 0 48710 4192043 3889449 2022-08-22T18:07:57Z Artsiom91 31770 новы ключ сартавання для [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг]]: "Беларусь" з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Чэмпіянат Беларусі па футболе''' праводзіцца з [[1992]] года [[БФФ|Беларускай Федэрацыяй па футболе]]. == Структура == Чэмпіянат складаецца з трох прафесійных ліг: # [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] # [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] # [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другая ліга]] У другую лігу можа заявіцца любы прафесійны клуб. З вышэйшай і першай ліг штогод некалькі клубаў, якія занялі апошнія месцы, пераходзяць у лігу ніжэй; адпаведная колькасць клубаў з першай і другой ліг займаюць іх месцы. {{Футбол у Беларусі}} {{Сістэмы футбольных ліг УЕФА}} {{Спорт у Беларусі}} [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг|Беларусь]] [[Катэгорыя:Чэмпіянат Беларусі па футболе]] deang5nso1xmtp024htz31m1f2d1fvy 0 51077 4192184 3207793 2022-08-23T03:37:25Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Dentist.2.jpg|thumb|Стаматолаг з асістэнткай.]] '''Стаматало́гія''' (ад {{lang-grc|στοματος}} — [[рот]], + {{lang-grc|λογος}} — «вучэнне, навука») — раздзел [[медыцына|медыцыны]], які займаецца вывучэннем зубоў, іх будовы і функцыявання, іх захворванняў, метадаў іх [[прафілактыка|прафілактыкі]] і [[лячэнне|лячення]], а таксама хваробы поласці рота, сківіц, памежных раёнаў твару і шыі. == Гл. таксама == * [[Міжнародны дзень стаматолага]] * [[Аданталогія]] == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Стаматалогія|Адашык М. Ф., [[Аляксандр Сяргеевіч Арцюшкевіч|Арцюшкевіч А. С.]], Руман Р. М.|142}} {{Commonscat|Dentistry}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Стаматалогія|*]] [[Катэгорыя:Клінічныя раздзелы медыцыны]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] qghx5v1xq4fnipdnmooi3i1if4pg7rc 10 51104 4191974 3751359 2022-08-22T16:45:25Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], афармленне wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная паласа |выява = |выява2 = |загаловак = {{Сцяг|НАТА}} [[НАТА|Арганізацыя Паўночнаатлантычнага дагавора]] (НАТА) |утрыманне = * [[Узброеныя сілы Албаніі|Албанія]] * [[Узброеныя сілы Балгарыі|Балгарыя]] * [[Узброеныя сілы Бельгіі|Бельгія]] * [[Узброеныя сілы Венгрыі|Венгрыя]] * [[Узброеныя сілы Вялікабрытаніі|Вялікабрытанія]] * [[Бундэсвер|Германія]] * [[Узброеныя сілы Грэцыі|Грэцыя]] * [[Узброеныя сілы Даніі|Данія]] * [[Узброеныя Сілы ЗША|ЗША]] * [[Узброеныя сілы Ісландыі|Ісландыя]] * [[Узброеныя сілы Іспаніі|Іспанія]] * [[Узброеныя сілы Італіі|Італія]] * [[Канадскія ўзброеныя сілы|Канада]] * [[Нацыянальныя ўзброеныя сілы Латвійскай Рэспублікі|Латвія]] * [[Узброеныя сілы Літвы|Літва]] * [[Узброеныя сілы Люксембурга|Люксембург]] * [[Узброеныя сілы Нарвегіі|Нарвегія]] * [[Узброеныя сілы Нідэрландаў|Нідэрланды]] * [[Узброеныя сілы Партугаліі|Партугалія]] * [[Узброеныя сілы Польшчы|Польшча]] * [[Узброеныя сілы Румыніі|Румынія]] * [[Узброеныя сілы Славакіі|Славакія]] * [[Узброеныя сілы Славеніі|Славенія]] * [[Узброеныя сілы Турцыі|Турцыя]] * [[Узброеныя сілы Францыі|Францыя]] * [[Узброеныя сілы Харватыі|Харватыя]] * [[Узброеныя сілы Чарнагорыі|Чарнагорыя]] * [[Узброеныя сілы Чэхіі|Чэхія]] * [[Узброеныя сілы Эстоніі|Эстонія]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Міжнародныя арганізацыі]] </noinclude> 8bo2a9c1ploto0eedv03wskd7w699aq 0 51524 4192506 3482208 2022-08-23T10:29:49Z Хомелка 6638 /* Літаратура */ афармленне wikitext text/x-wiki [[Выява:Grass-JW.jpg|thumb|250px|Трава на полі]] '''Травы''', або '''травяністыя расліны''' — [[жыццёвая форма]] раслін, для якой характэрныя неадраўнелыя [[парастак|парасткі]], і надземныя часткі, звычайна, адміраюць у канцы [[вегетацыйны перыяд|вегетацыйнага перыяду]]. Выдзяляюць аднагадовыя, двухгадовыя і шматгадовыя травы. == Гл. таксама == * [[Дрэва]] * [[Куст]] * [[Кусцік]] * [[Паўкуст]] * [[Паўкусцік]] * [[Ліяна]], == Літаратура == * [[Іосіф Міхайлавіч Сцепановіч|Сцепановіч І.]] Эколага-фларыстычны дыягназ сінтаксонаў прыроднай травяністай расліннасці Беларусі. Мн., 2000. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Травы| ]] [[Катэгорыя:Жыццёвыя формы раслін]] dw5te2lenh591la4zq1hobg8tlertdl 0 51856 4192105 4185872 2022-08-22T19:47:24Z Balachon77 65750 /* Галерэя */ + фота 1911 г. wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Праспект Леніна}} {{Вуліцы Гомеля |назва=Леніна |sort=Леніна праспект |статус=праспект |на карце= |фота= Gomel - Lenin Avenue.JPG |подпіс= |раён1=Цэнтральны |раён2= |мікрараён= |год заснавання вуліцы= |гістарычны раён= |старыя назвы= Замкавая |працягласць= 1200 |аўтобус= 1, 3, 3а, 4, 4а, 7, 7а, 11, 14, 20, 21, 27, 30, 32, 35, 37 |тралейбус= 1, 5, 7, 7а, 15, 16, 22 |індэкс= |на карце яндэкс= |на карце гугл= |Commons=Lienina Avenue, Homieĺ }} '''Праспект Леніна''' (гістарычная назва: Замкавая вуліца; з 1920-х па 1960 г. — Камсамольская) — [[праспект]], адна з найстарэйшых магістраляў горада [[Гомель|Гомеля]]. == Гісторыя == Замкавая вуліца забудоўвалася павольна, бо яна нікуды не вяла і сканчалася ля [[Гарэлае балота (Гомель)|Гарэлага балота]]. Была нанесена на план Гомеля 1783 года. Першая назва паходзіла ад замка, які знаходзіўся на вуліцы да 1785 года. У той час вуліца была даўжэй і праходзіла за цяперашняй [[Прывакзальная плошча (Гомель)|Прывакзальнай плошчай]]. Пры пракладцы Лібава-Роменскай чыгункі, у 1873 годзе гэтая частка вуліцы была адрэзаная і яна атрымала іншую назву. Будаўніцтва чыгункі спрыяла хуткай забудове тэрыторыі, вынікам чаго стала двухпрамнёвая планавальная структура Гомеля з Замкавай і Румянцаўскай (у сучаснасці [[Вуліца Савецкая (Гомель)|Савецкая]]) вуліц і злучалі Гомельскі палац і Кірмашовую(?) плошчу (цяпер плошча Леніна) з астатнімі раёнамі горада. Двухпрамянёвая планоўка горада стала асновай пры наступным яго развіцці. Да 1917 года на вуліцы знаходзіліся рымска-каталіцкі сабор, пажарнае дэпо з пажарнай вежай, крамы, майстэрні, рэстараны і гасцініцы. На скрыжаванні з Ірынінскай вуліцай размяшчаліся (у цяперашні час не захаваліся) Праабражэнская царква і Хведара-Ірынінская вочная лякарня. Падчас Вялікай Айчыннай вайны практычна ўся вуліца была разбураная (адна з неразбураных пабудоў — [[Дом-камуна (Гомель)|Дом Камуна]]). == Перасякае вуліцы == * [[Плошча Леніна (Гомель)|Плошча Леніна]] * [[Вуліца Інтэрнацыянальная (Гомель)|Інтэрнацыянальную]] * Сялянскую * Карповіча * Чырвонаармейскую * [[Прывакзальная плошча (Гомель)|Прывакзальную плошчу]] == Галерэя == <gallery mode="packed" heights="150" caption="Гістарычныя выявы Замкавай вуліцы"> Файл:Homiel, Zamkavaja. Гомель, Замкавая (1901-17) (2).jpg|Перспектыва вуліцы Замкавай ад [[Плошча Леніна (Гомель)|Базарнай плошчы]]. Файл:Homiel, Zamkavaja. Гомель, Замкавая (1901-17).jpg|Непадалёк ад скрыжавання з [[Інтэрнацыянальная вуліца (Гомель)|Кавальскай вуліцай]]. Файл:Homiel, Zamkavaja-Iryninskaja. Гомель, Замкавая-Ірынінская (1901-17) (2).jpg|Вочная лякарня на рагу з [[Ірынінская вуліца (Гомель)|Ірынінскай вуліцай]]. Файл:Homiel, Zamkavaja, Spaskaja. Гомель, Замкавая, Спаская (1911).jpg|Праабражэнская царква. Файл:Homiel, Zamkavaja. Гомель, Замкавая (1915-18).jpg|Кантора польскіх бежанскіх структур. Файл:Homiel, Zamkavaja, Spaskaja. Гомель, Замкавая, Спаская (1915-18).jpg|Двор канторы польскіх бежанскіх структур. Файл:Homiel, Zamkavaja-Mienskaja. Гомель, Замкавая-Менская (13.09.1911).jpg|На рагу з вуліцай Мінскай, 1911 г. Файл:Homiel, Zamkavaja. Гомель, Замкавая (1911).jpg|Адрэзак вуліцы да павароткі на вакзал. Файл:Homiel, Zamkavaja-Pryvakzalny. Гомель, Замкавая-Прывакзальны (1909).jpg|Адгалінаванне да вакзала Лібава-Роменскай чыгункі. </gallery><gallery mode="packed" heights="150" caption="Гістарычныя выявы Камсамольскай вуліцы"> Файл:Homiel, Zamkavaja, Chlebny. Гомель, Замкавая, Хлебны (1931).jpg|Хлебзавод. Файл:Homiel, Zamkavaja. Гомель, Замкавая (1920-29).jpg|Драўляны цырк. Файл:Homiel, Zamkavaja. Гомель, Замкавая (1935).jpg|Жылы дом. У сучаснай нумарацыі — №25. Файл:Homiel, Zamkavaja, Dom Ryby. Гомель, Замкавая, Дом Рыбы (1930).jpg|Жылы дом па праекце [[Станіслаў Данілавіч Шабунеўскі|С. Д. Шабунеўскага]]. Файл:Homiel, Zamkavaja-Iryninskaja. Гомель, Замкавая-Ірынінская (1930-39).jpg|На рагу з [[Ірынінская вуліца (Гомель)|Першамайскай вуліцай]]. Файл:Homiel, Zamkavaja-Gieneralskaja. Гомель, Замкавая-Генэральская (1933).jpg|[[Дом-камуна (Гомель)|Дом-камуна]]. Файл:Homiel, Zamkavaja-Mienskaja. Гомель, Замкавая-Менская (1941).jpg|З боку вакзала. </gallery>{{Праспекты Гомеля}} [[Катэгорыя:Вуліцы Гомеля]] [[Катэгорыя:Праспекты Гомеля]] [[Катэгорыя:Вуліцы Беларусі, названыя ў гонар Уладзіміра Леніна]] [[Катэгорыя:Праспект Леніна (Гомель)| ]] i90rm8t7oazcxz0alv7szwf5aon1bsf 0 54363 4192188 4189055 2022-08-23T04:31:17Z Ханас Володимир 104531 Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Цярнопальская вобласць |Арыгінальная назва = Тернопільська область |Герб = tern1h.jpg |Сцяг = tern1p.jpg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Цярнопаль]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,035 млн. |Год перапісу = 2021 |Месца па насельніцтве = 20 |Шчыльнасць = 80,45 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 13,823 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 443 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = 116 |Шырата = |Даўгата = |Карта = Ternopil_in_Ukraine.svg |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = ВО, НО, 20 |Сайт = http://www.adm.gov.te.ua |Заўвагі = }} '''Цярно́пальская во́бласць''' ({{lang-uk|Терн́опільська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 13,823 тыс. км². Насельніцтва — 1,035 млн чалавек ([[2006|2021]]). Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Цярнопаль]]. У гістарычна-этнаграфічным плане ахоплівае ўсходнюю частку Галіцыі, заходнюю частку Падолля і паўднёвую Валынь. У геаграфічным — размешчана на Падольскім узвышшы; паўднёвая мяжа Цярнопальскай вобласці праходзіць па рацэ Днестр, усходняя — па рацэ Збруч. На тэрыторыі вобласці размешчана самая доўгая ў свеце карставая пячора [[Аптымістычная пячора|Аптымістычная]] працягласцю 260 кіламетраў, а таксама адно з «Сем прыродных цудаў Украіны» — [[Днястроўскі каньён]]. Таксама Цярнопальшчына вядомая Пачаеўскай лаўрай, цудатворнай Іконай Божай Маці ў Зарваніцы і духоўным цэнтрам Зарваніцы. Па колькасці замкаў (34) Цярнопальшчына займае першае месца ва Украіне. Плошча — 13 824 км² (2,29 % тэрыторыі Украіны), 1038923 жыхары (1 снежня 2020), у тым ліку 474992 чалавекі гарадскіх (44,18 %) і 599931 чалавек сельскіх (55,82 %). У вобласці 18 гарадоў, 17 пасёлкаў гарадскога тыпу, 1022 сельскія населеныя пункты, 3 раёны (да 17 ліпеня 2020 года — 17 раёнаў), 55 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]<ref>[https://www.kmu.gov.ua/npas/pro-viznachennya-administrativnih-a724r Про визначення адміністративних центрів та затвердження територій територіальних громад Тернопільської області]</ref> (да 12 чэрвеня 2020 года — 580 сельскіх саветаў). Нацыянальны склад насельніцтва, паводле перапісу 2001: украінцы — 97,8 %, рускія — 1,2 %, палякі — 0,3 %. <ref>Про кількість та склад населення України за підсумками Всеукраїнського перепису населення 2001 року [[http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/general/nationality/ <nowiki>http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/general/nationality/]</nowiki>] </ref> {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17|Цярнопальская вобласць||196}} {{Цярнопальская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Цярнопальская вобласць| ]] 7fdu7i5vcf8mzz33qjtzaiw2yczmkpb 0 58152 4192451 3928661 2022-08-23T09:21:38Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{пісьменнік}} {{Цёзкі2|Гейнэ}} '''Хрысціян Ёган Ге́нрых Ге́йнэ''', слушней '''Га́йнрых Га́йнэ''' ({{lang-de|Christian Johann Heinrich Heine}}; {{ДН|13|12|1797}}, [[Дзюсельдорф]] — {{ДС|17|2|1856}}, [[Парыж]]) — [[Германія|нямецкі]] [[паэт]], публіцыст і [[крытык]]. Сінтэзаваў дасягненні нямецкага рамантызму, вызначыў тэндэнцыі развіцця рэалізму. == Біяграфічныя звесткі == У 1819—1825 гадах вучыўся ў [[Бонскі ўніверсітэт|Бонскім]], [[Гётынгенскі ўніверсітэт|Гётынгенскім]] і Берлінскім універсітэтах; слухаў лекцыі [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель|Георга Гегеля]]. У 1825 прыняў [[лютэранства]], што дазволіла яму атрымаць ступень доктара права. 3 1831 года ў эміграцыі ў [[Парыж]]ы. 3 1848 прыкаваны да ложка, паступова страчваючы зрок і слых. == Творчасць == Друкаваўся з 1817 года. Найбольш значныя творы ранняга перыяду (1816—1831) — зборнік лірычных вершаў «''Кніга песень''» (1827) і кнігі нарысаў «''Дарожныя малюнкі''» (т. 1—4, 1826—1831). «''Кніга песень''» (цыклы «''Юнацкія пакуты''», «''Лірычнае інтэрмецца''», «''Вяртанне на радзіму''», «''Паўночнае мора''») перадае асабістую драму паэта, малюе карціну духоўнага сталення маладога чалавека, праз лірычнае «я» дае шырокую панараму эпохі. Асэнсаванне трагічнага разрыву паміж ідэалам і рэальнасцю, рамантычна-ўзнёслы настрой і іронія вызначаюць змест і асаблівасці гэтага зборніка. У «''Дарожных малюнках''» стварыў рэзка сатырычны вобраз феадальна-манархічнай Германіі. 3 пачатку 1830-х гадоў у яго творчасці пераважаюць палітычныя, грамадскія, філасофска-эстэтычныя праблемы (кнігі «''Французскія справы''», 1832; «''Людвіг Бёрнэ''», 1840; «''Лютэцыя''», 1840—1847; «''Рамантычная школа''», 1833; «''Да гісторыі рэлігіі і філасофіі ў Германіі''», 1834). У творах палітычнай і сатырычнай тэматыкі (зборнікі «''Сучасныя вершы''», 1844; паэмы «''Ата Троль. Сон у летнюю ноч''», 1841—1847; «''Германія. Зімовая казка''», 1844) Г. Гейнэ выкрываў дух [[Шавінізм|шавінізму]] і [[Пангерманізм|пангерманізму]], з болем і любоўю разважаў пра мінулае і будучае радзімы. Трагічнаму лёсу яўрэйскага народа, яго духоўнай спадчыне прысвяціў цыкл «''Яўрэйскія мелодыі''» (1849), уключаны ў зборнік «''Рамансера''» (1851), у якім шырока выкарыстаў фальклор, апрацаваў гістарычныя, міфалагічныя, біблейскія сюжэты. Яго паэзіі ўласцівыя эмацыянальнасць, узнёсласць і скептыцызм, песеннасць ладу, вольныя рытмы і яркая вобразнасць, палітычная надзённасць і глыбіня філасофскіх абагульненняў. Да творчасці вялікага паэта звярталіся прадстаўнікі беларускай літаратуры: [[Максім Багдановіч]], А.Вяржбоўскі, Марыя Васілеўская, [[Юлій Таўбін]], [[Алесь Дудар]], [[Аркадзь Пятровіч Мардвілка|Аркадзь Мардвілка]], [[Сцяпан Іванавіч Ліхадзіеўскі|Сцяпан Ліхадзіеўскі]], [[Аляксей Зарыцкі]], [[Іосіф Бенцыянавіч Сіманоўскі|Іосіф Сіманоўскі]], [[Янка Лучына]], [[Язэп Семяжон]], [[Юрка Гаўрук]], [[Хведар Ільяшэвіч]], [[Васіль Сяргеевіч Сёмуха|Васіль Сёмуха]], [[Фелікс Баторын]], [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Лявон Баршчэўскі]], [[Яўген Бяласін]], Юрый Кісялеўскі, [[Рыгор Барадулін]], [[Ігар Крэбс]] і інш. Паэму «''Германія. Зімняя казка''» — адзін з найлепшых сатырычных твораў Гейнэ, перакладалі на беларускую мову Марыя Васілеўская і Юрка Гаўрук. Даследаваннямі па творчасці Гейнэ займаліся [[Віталь Вольскі]], Ю. Дворкін, [[Аляксей Зарыцкі]], [[Уладзімір Някляеў|Уладзімір Некляеў]], [[Сямён Якаўлевіч Вальфсон|Сямён Вальфсон]], Г. В. Сініла. == Беларускія пераклады == * Выбраныя творы. Мн., 1959. * Выбраныя вершы. Мн., 2016. {{зноскі}} == Літаратура == * Сініла Г. Гейнэ // БЭ ў 18 т. Т. 5. Мн., 1997. == Спасылкі == {{навігацыя}} * [http://prajdzisvet.org/authors/301-hajne-hienrykh.html Генрых Гейнэ на prajdzisvet.org] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гейнэ}} [[Катэгорыя:Нямецкамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Паэты Германіі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Германіі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Пахаваныя на могілках Манмартр]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Дзюсельдорфе]] tmbza9rvffi8q8qu1pt6q38ed89s6o8 4192461 4192451 2022-08-23T09:31:11Z Maksim L. 13 /* Беларускія пераклады */ wikitext text/x-wiki {{пісьменнік}} {{Цёзкі2|Гейнэ}} '''Хрысціян Ёган Ге́нрых Ге́йнэ''', слушней '''Га́йнрых Га́йнэ''' ({{lang-de|Christian Johann Heinrich Heine}}; {{ДН|13|12|1797}}, [[Дзюсельдорф]] — {{ДС|17|2|1856}}, [[Парыж]]) — [[Германія|нямецкі]] [[паэт]], публіцыст і [[крытык]]. Сінтэзаваў дасягненні нямецкага рамантызму, вызначыў тэндэнцыі развіцця рэалізму. == Біяграфічныя звесткі == У 1819—1825 гадах вучыўся ў [[Бонскі ўніверсітэт|Бонскім]], [[Гётынгенскі ўніверсітэт|Гётынгенскім]] і Берлінскім універсітэтах; слухаў лекцыі [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель|Георга Гегеля]]. У 1825 прыняў [[лютэранства]], што дазволіла яму атрымаць ступень доктара права. 3 1831 года ў эміграцыі ў [[Парыж]]ы. 3 1848 прыкаваны да ложка, паступова страчваючы зрок і слых. == Творчасць == Друкаваўся з 1817 года. Найбольш значныя творы ранняга перыяду (1816—1831) — зборнік лірычных вершаў «''Кніга песень''» (1827) і кнігі нарысаў «''Дарожныя малюнкі''» (т. 1—4, 1826—1831). «''Кніга песень''» (цыклы «''Юнацкія пакуты''», «''Лірычнае інтэрмецца''», «''Вяртанне на радзіму''», «''Паўночнае мора''») перадае асабістую драму паэта, малюе карціну духоўнага сталення маладога чалавека, праз лірычнае «я» дае шырокую панараму эпохі. Асэнсаванне трагічнага разрыву паміж ідэалам і рэальнасцю, рамантычна-ўзнёслы настрой і іронія вызначаюць змест і асаблівасці гэтага зборніка. У «''Дарожных малюнках''» стварыў рэзка сатырычны вобраз феадальна-манархічнай Германіі. 3 пачатку 1830-х гадоў у яго творчасці пераважаюць палітычныя, грамадскія, філасофска-эстэтычныя праблемы (кнігі «''Французскія справы''», 1832; «''Людвіг Бёрнэ''», 1840; «''Лютэцыя''», 1840—1847; «''Рамантычная школа''», 1833; «''Да гісторыі рэлігіі і філасофіі ў Германіі''», 1834). У творах палітычнай і сатырычнай тэматыкі (зборнікі «''Сучасныя вершы''», 1844; паэмы «''Ата Троль. Сон у летнюю ноч''», 1841—1847; «''Германія. Зімовая казка''», 1844) Г. Гейнэ выкрываў дух [[Шавінізм|шавінізму]] і [[Пангерманізм|пангерманізму]], з болем і любоўю разважаў пра мінулае і будучае радзімы. Трагічнаму лёсу яўрэйскага народа, яго духоўнай спадчыне прысвяціў цыкл «''Яўрэйскія мелодыі''» (1849), уключаны ў зборнік «''Рамансера''» (1851), у якім шырока выкарыстаў фальклор, апрацаваў гістарычныя, міфалагічныя, біблейскія сюжэты. Яго паэзіі ўласцівыя эмацыянальнасць, узнёсласць і скептыцызм, песеннасць ладу, вольныя рытмы і яркая вобразнасць, палітычная надзённасць і глыбіня філасофскіх абагульненняў. Даследаваннямі па творчасці Гейнэ займаліся беларускія літаратуразнаўцы [[Віталь Вольскі]], Ю. Дворкін, [[Аляксей Зарыцкі]], [[Уладзімір Някляеў|Уладзімір Некляеў]], [[Сямён Якаўлевіч Вальфсон|Сямён Вальфсон]], Г. В. Сініла. == Беларускія пераклады == Да творчасці Гейнэ звярталіся беларускія літаратары і перакладчыкі [[Максім Багдановіч]], А. Вяржбоўскі, [[Марыя Васілеўская]], [[Юлій Таўбін]], [[Алесь Дудар]], [[Аркадзь Пятровіч Мардвілка|Аркадзь Мардвілка]], [[Сцяпан Іванавіч Ліхадзіеўскі|Сцяпан Ліхадзіеўскі]], [[Аляксей Зарыцкі]], [[Іосіф Бенцыянавіч Сіманоўскі|Іосіф Сіманоўскі]], [[Янка Лучына]], [[Язэп Семяжон]], [[Юрка Гаўрук]], [[Хведар Ільяшэвіч]], [[Васіль Сяргеевіч Сёмуха|Васіль Сёмуха]], [[Фелікс Баторын]], [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Лявон Баршчэўскі]], [[Яўген Бяласін]], Юрый Кісялеўскі, [[Рыгор Барадулін]], [[Ігар Крэбс]] і іншыя. * Паэма «''Германія. Зімняя казка''» — адзін з найлепшых сатырычных твораў Гейнэ -- пераклалі беларускую Марыя Васілеўская і Юрка Гаўрук. * Выбраныя творы. Мн., 1959. * Выбраныя вершы. Мн., 2016. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Сініла Г.'' Гейнэ // БЭ ў 18 т. Т. 5. Мн., 1997. == Спасылкі == {{навігацыя}} * [http://prajdzisvet.org/authors/301-hajne-hienrykh.html Генрых Гейнэ на prajdzisvet.org] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гейнэ}} [[Катэгорыя:Нямецкамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Паэты Германіі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Германіі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Пахаваныя на могілках Манмартр]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Дзюсельдорфе]] byde5m3gpqv5e0bylvf2qa9brg3gdts 0 59137 4192517 4114169 2022-08-23T11:02:50Z wikitext text/x-wiki {{Картка ўніверсітэта |назва = Беларускі дзяржаўны медыцынскы ўніверсітэт |арыгінал = |эмблема = Эмблема БДМУ.jpg |выява = Будынак Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта з праспекта.jpg |подпіс = [[Будынак Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта з праспекта]] |міжназва = |дэвіз = {{lang-la|Arte et humanitate, labore et scientia}} (Мастацтвам і чалавечнасцю, працай і веданнем) |заснаваны = [[1930]] |зачынены = |тып = [[Урад]]авы |прэзідэнт = |рэктар = [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч]] |дэкан = |піб пасады = |найменне пасады = |студэнты = 6513 |магістратура = |аспірантура = 68 |размяшчэнне = [[Мінск]] |краіна = {{Беларусь}} |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |кампус = Гарадскі |ранейшыя = Беларускі медыцынскі інстытут (да сакавіка [[1947]] г.)<br/>Мінскі медыцынскы інстытут (да [[2001]] г.) |колеры = |талісман = |узнагароды = {{Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|тып=арганізацыя}} |сайт = [http://www.bsmu.by www.bsmu.by] |лагатып = }} '''Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт''' ('''БДМУ''') — вядучая ВНУ [[Беларусь|Беларусі]] ў сферы медыцынскай адукацыі. Галоўным чынам размяшчаецца ў [[Комплекс будынкаў Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта|комплексе будынкаў]] па [[Праспект Дзяржынскага (Мінск)|праспекце Дзяржынскага]], 83 (1980, архітэктары [[Э. Гальдштэйн]], [[Ю. Бічан]]). == Гісторыя == Як самастойная навучальная ўстанова (пад назвай «''Беларускі медыцынскі інстытут''»), заснаваная ў [[Мінск]]у ў [[1930]] на базе вылучанага са складу [[БДУ]] медыцынскага факультэта (створаны пры падставе ўніверсітэта ў [[1921]]). Падчас Вялікай Айчыннай вайны інстытут часова (у [[1943]]—[[1944]]) працаваў у [[Яраслаўль|Яраслаўлі]], даўшы пачатак [[Яраслаўскі медыцынскі інстытут|Яраслаўскаму медыцынскаму інстытут]]у. У [[сакавік]]у [[1947]] года рашэннем [[Савет Міністраў СССР|Савета Міністраў СССР]] перайменаваны ў ''Мінскі медыцынскі інстытут''. У [[1971|1971 годзе]] інстытуту быў прысвоены ганаровы ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга. У [[2001|2001 годзе]] інстытут быў перайменаваны ў ''Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт''. === 2020–2021 === {{main|Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)}} Пад час [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў]] пасля [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]] ў БДМУ адбыліся хваляванні. 26 кастрычніка на заклік [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святланы Ціханоўскай]] частка студэнтаў далучылася да агульнанацыянальнай забастоўкі. На наступны дзень [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]] запатрабаваў адлічваць усіх студэнтаў і звальняць выкладчыкаў, якія прымаюць удзел у несанкцыянаваных акцыях<ref name="nashaniva-адлічваць">[https://nashaniva.by/?c=ar&i=261389 Лукашэнка запатрабаваў адлічваць і звальняць пратэстуючых студэнтаў, медыкаў, рабочых]</ref>. 28 кастрычніка 15 студэнтаў (10 з лячэбнага і 2 з педыятрычнага факультэтаў) былі адлічаны з фармулёўкай ''«за парушэнне грамадскага парадку»''<ref>{{cite web|url = https://novychas.by/hramadstva/pa-usjoj-kraine-zvalnjajuc-strajkoucau-i-adliczvaj|title = Па ўсёй краіне звальняюць страйкоўцаў і адлічваюць студэнтаў|author = |date = 2020-10-28|publisher = [[Новы Час (газета)|Новы час]]|language = be|accessdate = 2020-10-28}}</ref>. 21 чэрвеня 2021 года рэктар [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч|Сяргей Рубніковіч]] быў унесены ў [[спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС]]<ref>{{Cite web|last=МГ/АА|title=Евросоюз утвердил новый пакет санкций против представителей Беларуси. Кто в списке?|url=https://belsat.eu/ru/news/21-06-2021-evrosoyuz-utverdil-personalnye-sanktsii-protiv-predstavitelej-belarusi/|url-status=live|date=2021-06-21|archiveurl=https://archive.today/20210627064633/https://belsat.eu/ru/news/21-06-2021-evrosoyuz-utverdil-personalnye-sanktsii-protiv-predstavitelej-belarusi/|archivedate=27 чэрвеня 2021|accessdate=2021-06-27|website=|publisher=[[Белсат]]|language=ru|deadurl=no}}</ref>. Паводле рашэння [[Еўрапейскі Саюз|ЕС]] Рубніковіч ''«нясе адказнасць за рашэнне адміністрацыі ўніверсітэта адлічыць студэнтаў за ўдзел у мірных акцыях пратэсту»'', пастановы аб чым былі прыняты пасля закліку Лукашэнкі 27 кастрычніка 2020 года адлічаць студэнтаў універсітэтаў, якія ўдзельнічаюць у акцыях пратэсту і [[Страйк (2020)|страйках]], — рэпрэсіі супраць [[Грамадзянская супольнасць|грамадзянскай супольнасці]] і падтрымку [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]]<ref name="EU21062021">[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R0997&from=EN COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2021/997] — {{нп3|EUR-Lex|EUR-Lex|en|EUR-Lex}}, 21.06.2021</ref>. == Факультэты == У складзе ўніверсітэта ў цяперашні час існуе 9 факультэтаў: * [[Лячэбны факультэт БДМУ|Лячэбны]] * [[Медыка-прафілактычны факультэт БДМУ|Медыка-прафілактычны]] * [[Педыятрычны факультэт БДМУ|Педыятрычны]] * [[Стаматалагічны факультэт БДМУ|Стаматалагічны]] * [[Ваенна-медыцынскі факультэт БДМУ|Ваенна-медыцынскі]] * [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|Факультэт замежных навучэнцаў]] * [[Фармацэўтычны факультэт БДМУ|Фармацэўтычны]] * [[Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі БДМУ|Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі]] * [[Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў БДМУ|Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў]] == Рэктары == [[Файл:Lieninhradskaja street (Minsk) p04 — BSU law school.jpg|міні|справа|Былы навучальны корпус Мінскага медыцынскага інстытута на [[Ленінградская вуліца (Мінск)|Ленінградскай вуліцы]] (цяпер [[юрыдычны факультэт БДУ]])]] {{Div col|2}} * 1930—1932 гады — [[Міхаіл Барысавіч Кроль]]. * 1933—1934 гады — [[Міхаіл Ануфрыевіч Багдановіч]]. * 1934—1937 гады — [[Кандрат Кандратавіч Манахаў]]. * 1937—1941 гады — [[Файфель Якаўлевіч Шульц]]. * 1943—1953 гады — [[Захар Кузьміч Магілеўчык]]. * 1953—1961 гады — [[Іван Майсеевіч Стальмашонак]]. * 1961—1986 гады — [[Аляксандр Аляксандравіч Ключароў]]. * 1986—1997 гады — [[Аляксей Іванавіч Кубарка]]. * 1997—2009 гады — [[Павел Іванавіч Беспальчук]]. * 2009—2020 гады — [[Анатоль Віктаравіч Сікорскі]]. * 2020- цяперашні час — [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч]]. {{Div col end}} == Вядомыя выпускнікі і выкладчыкі == {{асноўная катэгорыя|Выкладчыкі БДМУ}} {{асноўная катэгорыя|Выпускнікі БДМУ}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [https://bel.bsmu.by Афіцыйны сайт] {{БДМУ}} {{Рэктары БДМУ}} {{ВНУ Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Універсітэты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] bvc99hj24dq2hc99x6d9p4032cv57is 10 59225 4191965 3750728 2022-08-22T16:37:29Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], афармленне wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная паласа |выява = |выява2 = |загаловак = Краіны ля [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] |утрыманне = * [[Албанія]] * [[Алжыр]] * [[Акратыры і Дэкелія]] ([[Вялікабрытанія]]) * [[Боснія і Герцагавіна]] * [[Гібралтар]] ([[Вялікабрытанія]]) * [[Грэцыя]] * [[Егіпет]] * [[Ізраіль]] * [[Іспанія]] * [[Італія]] * [[Кіпр]] * [[Ліван]] * [[Лівія]] * [[Мальта]] * [[Манака]] * [[Марока]] * [[Палесціна]] * [[Паўночны Кіпр]] * [[Сірыя]] * [[Славенія]] * [[Туніс]] * [[Турцыя]] * [[Францыя]] * [[Харватыя]] * [[Чарнагорыя]] }} <noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Краіны|ля Міжземнага мора]] </noinclude> 16y861ur4z9w5vjq19jxr1ritoi4f3g 0 64452 4192407 3949797 2022-08-23T08:47:16Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki [[Выява:Historical boundaries of Palestine (plain).svg|міні|180px|Гістарычныя межы Рымскай / Візантыйскай / Ісламскай Палесціны]] '''Палесці́на''' ({{lang-ar|فلسطين}} — ''Філасцін'', {{lang-arc|ܦܠܫܬ) פלשת)}}, {{lang-he|tr. ארץ ישראל}} — ''эрэц Ісраэль'') — гістарычная вобласць у Заходняй [[Азія|Азіі]]. Назва «Палесціна» паходзіць ад [[філістымляне|філістымлян]]. Першапачаткова Палесцінай звалі тэрыторыю рассялення філістымлян, але пасля таго, як рымскі імператар [[Ціт]] разбурыў у [[73]] годзе [[Іерусалім]], ён загадаў усю тэрыторыю паміж [[Міжземнае мора|Міжземным морам]] і ракой [[Рака Іардан|Іардан]] зваць Палесцінай, каб сцерці памяць аб існаванні [[Іўдзейскае царства|Іўдзейскага царства]]. == Геаграфія == Палесціна гістарычна дзеліцца на чатыры геаграфічныя вобласці: Узбярэжная (да Міжземнага мора) [[раўніна]], [[Галілея]] (паўночная частка), [[Самарыя]] (цэнтральная частка, паўночней за Іерусалім) і [[Іўдзея]] (паўднёвая частка, уключаючы Іерусалім). Гэтымі геаграфічнымі паняццямі аперуе [[Біблія]]. У цяперашні час тэрыторыю Самарыі і Іўдзеі прынята зваць «[[Заходні бераг ракі Іардан]]». Галілея, Самарыя і Іўдзея складаецца з шэрагу горных куп, долаў і [[пустыня]]ў. Горы на поўдні — [[Іўдзейскае плато]], у сярэдзіне [[Самарыйскія горы]] ([[Грызін]], [[Гевал]]), далей [[Фавор]] (562 метры над узроўнем мора), [[Малы Хермон]] (515 м), [[Кармель]] (551 м), на поўначы [[Хермон]] (2224 м). У глыбокіх упадзінах значна ніжэй за ўзровень мора знаходзяцца [[Тыверыядскае возера]] (212 метраў ніжэй за ўзровень мора), [[Мёртвае мора]] (найглыбейшая ўпадзіна на зямным шары, на 400 м ніжэй за ўзровень мора). == Гісторыя == У 3 тысячагоддзі да н.э. Палесціна была заселена плямёнамі [[ханаанеі|ханаанеяў]]. З 13 стагоддзя да н.э. пачалося заваяванне тэрыторыі Палесціны старажытнаяўрэйскімі плямёнамі. У 11 стагоддзі да н.э. старажытнаяўрэйскія плямёны заснавалі Іўдзейскае царства, распалае ў 928 годзе да н.э. на два: [[Ізраільскае царства]] (існавала да [[722 да н.э.|722 года да н.э.]]) і ўласна Іўдзейскае царства (да [[586 да н.э.|586 года да н.э.]]). Пасля Палесціна была заваявана старажытнаперсідскай дзяржавай Ахеменідаў, затым уваходзіла ў склад эліністычных дзяржаў Пталамееў і [[Імперыя Селеўкідаў|Селеўкідаў]] (у 3—2 стагоддзях да н.э.). З 63 года да н.э. Палесціна з’яўлялася [[Правінцыя Рымскай імперыі|рымскай правінцыяй]] і падзялялася на [[Іўдзея|Іўдзею]], [[Самарыя|Самарыю]] і [[Галілея Петрэя|Галілею Петрэю]] (Заіарданне). З [[395]] года — у складзе Візантыі. У [[636]] годзе Палесціна была заваявана арабамі, з [[1099]] па [[1187]] годы [[Крыжакі|крыжакамі]], якія заснавалі тут [[Іерусалімскае каралеўства]]. У [[1516]] годзе падпала пад уладу [[Туркі|туркаў]]. З канца [[19 стагоддзе|XIX стагоддзя]] пачалося засяленне Палесціны [[яўрэі|яўрэямі]], паслядоўнікамі ідэалогіі [[сіянізм]]у. У [[1900]] годзе было 34 яўрэйскіх сельскагаспадарчых паселішча з 28176 гектарамі зямлі і 5300 чалавек. У пачатку [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]] насельніцтва складала каля 190 тыс. [[Арабы|арабаў]] і 80 тыс. [[Яўрэі|яўрэяў]]. === Брытанскі мандат === {{main|Брытанскі мандат у Палесціне}} [[Выява:BritishMandatePalestine1920.png|right|thumb|270px|Тэрыторыя брытанскага мандата ў Палесціне.]] У выніку [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] ў красавіку [[1920]] года на канферэнцыі ў [[Сан-Рэма]] Вялікабрытанія дамаглася мандату на кіраванне тэрыторыяй Палесціны (быў зацверджаны [[Ліга Нацый|Лігай Нацый]] у ліпені [[1922]] года). Вялікабрытанская падмандатная тэрыторыя Палесціна ўключала ў сябе таксама тэрыторыю, цяпер занятую Іарданіяй. [[2 лістапада]] [[1917]] года ўрад Вялікабрытаніі апублікаваў так званую [[Дэкларацыя Бальфура|Дэкларацыю Бальфура]], яякая змяшчала абяцанне садзейнічаць стварэнню ў Палесціне «нацыянальнага ачага для яўрэйскага народа». У [[1921]] годзе быў вылучаны асобны мандатны эмірат Іарданія, з якога пасля (у [[1946]] годзе) было ўтворана незалежнае каралеўства Іарданія. === Стварэнне Ізраіля === {{main|Стварэнне Дзяржавы Ізраіль}} [[14 мая]] [[1948]] года на астатняй частцы тэрыторыі падмандатнай Палесціны была аб’вешчана [[Дзяржава Ізраіль]]. У сярэдзіне 20 стагоддзя была ўтворана назва «[[палесцінцы]]» («палесцінскі народ», «арабскі народ Палесціны»). Стварэнне Дзяржавы Ізраіль з’явілася вынікам доўгага і складанага працэсу, барацьбы, якую вялі дзеячы сіянісцкага руху за стварэнне нацыянальнага ачага на сваёй гістарычнай радзіме, а таксама перамозе ў [[Араба-ізраільская вайна 1948 года|вайне за незалежнасць]] у [[1948]]—[[1949]] гадах. == Гл. таксама == * [[Зямля Ізраільская]] * [[Сірыя Палесцінская]] * [[Святая зямля]] * [[Палесцінская нацыянальная адміністрацыя]] * [[Дзяржава Палесціна]] * [[Араба-ізраільскі канфлікт]] == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|11|Палесціна||552—554}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Palestine}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Геаграфія Ізраіля]] [[Катэгорыя:Палесціна| ]] eqq268ubbgjw5cp33zun9oeoloskf22 0 65378 4192268 3945481 2022-08-23T07:06:27Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Калабрыя''' ({{lang-it|Calabria}}, {{lang-nap|Calavria}}, {{lang-la|Brut(t)ium, Calabria}}) — адміністрацыйны рэгіён у [[Італія|Італіі]]. Ён падзелены на 5 правінцый, тры — гістарычных, Рэджа-Калабрыя, Казенца і Катандзара, і дзве сучасных, Кратоне і Віба Валенція. Сталіца Калабрыі — Катандзара, адначасова гэта і цэнтр аднайменнай правінцыі. Колькасць насельніцтва — 2.050.478 чал. (2000). == Эканоміка == У рэгіёне вырабляюць пшаніцу, цытрусавыя, алівы, інжыр, бульба, вінаград, што і складае аснову эканомікі. У дадатак да гэтага важную ролю адыгрываюць лесанарыхтоўкі і рыбалоўства. У рэгіёне ёсць заклады мінеральных соляў, і ёсць уласныя гідраэнергарэсурсы. У рэгіёне працуе шэраг гідраэлектрастанцый. У XX стагоддзі шэраг рэформ далі некаторы зрух у развіцці рэгіёну. Развіваецца хімічная прамысловасць, хоць у цэлым характар эканомікі застаецца аграрным. Унутраны валавы прадукт Калабрыі складае 2,2 % ад агульнага прадукту краіны, або 33507 млн. [[еўра]]. Валавы даход на душу насельніцтва — 16.244 еўра. == Гл. таксама == * [[Кампора-Сан-Джавані]] * [[Мелікука]] * [[Нардадзіпачэ]] {{зноскі}} {{Рэгіёны Італіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэгіёны Італіі]] [[Катэгорыя:Калабрыя| ]] j3tfoihizbpo5w9gfbivbvv1nj7rnud 0 65432 4192263 3651286 2022-08-23T07:04:31Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Абру́цы''' (іт. ''Abruzzi'') — вобласць у [[Італія|Італіі]], адміністрацыйны цэнтр — г. [[Л’Акуіла]]. Насельніцтва складае 1280 тыс. чалавек (2008), г.з. каля 2,2 % ад насельніцтва краіны. Рэгіён займае 14-е месца па колькасці жыхароў. Падзяляецца на правінцыі: * [[Л'Акуіла (правінцыя)|Л’Акуіла]] * [[К'еты (правінцыя)|К’еты]] * [[Пескара (правінцыя)|Пескара]] * [[Тэрама (правінцыя)|Тэрама]] == Геаграфія == Рэгіён Абруцы знаходзіцца ў сярэдняй частцы [[Апенінскі паўвостраў|Апенінскага паўвострава]], на ўзбярэжжы [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага мора]], прыкладна за 100 км на ўсход ад [[Рым]]а. Плошча рэгіёна складае 10794 км² (13-е месца ў Італіі), дзве траціны тэрыторыі занята гарамі. Уэбярэжжа раўніннае, на захадзе — [[Абруцкія горы]]. Найвышэйшыя пункты Абруцы — [[Корна-Грандэ]] (Corno Grande) (2914 м) і [[Монтэ-Амара]] (Monte Amaro) (2795 м). Клімат і расліннасць [[Міжземнаморскі клімат|міжземнаморскага тыпу]]. == Гісторыя == У старажытнасці ''Aprutium'', быў заселяны [[італікі|італійскімі]] плямёнамі. У 304 да н.э. падпарадкаваны [[рымляны|рымлянамі]]. У [[VII стагоддзе|VII ст.]] тэрыторыя сённяшняга рэгіёна захоплена [[лангабарды|лангабардамі]], яе паўночная частка склала аснову княства [[Спалета]], а паўднёвая адышла да [[Княства Беневента]]. Каля [[IX стагоддзе|IX ст.]] тэрыторыя стала называцца Абруцы. З [[XII стагоддзе|XII ст.]] пад уладай нарманаў, у складзе [[Каралеўства Сіцылія]]. З 1282 г. у складзе [[Каралеўства Неапаля]]. З 1861 г. у складзе Аб’яднанага Італьянскага Каралеўства. == Эканоміка == Вобласць аграрная. Галоўныя культуры: [[пшаніца]], [[кукуруза]], [[цукровыя буракі]], [[бульба]], на ўзбярэжжы — [[аліва]], [[вінаград]], [[цытрусавыя]] і інш. На горных пашах авечкагадоўля. Развіты цукровая, вінаробная, алейная, тытунёвая, хімічная, машынабудаўнічая, электронная прамамысловасць. Развіта рыбалоўства. == Вядомыя асобы == * [[Бенедэта Крочэ]] == Гл. таксама == * [[Аелі]] * [[Абатэджа]] * [[Арсіта]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/БЭ|1|Абруцы}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.regione.abruzzo.it/ Хатняя старонка] {{Рэгіёны Італіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэгіёны Італіі]] [[Катэгорыя:Абруца| ]] 4sgv17kv8ogbyk6fgzyu5hlwzl61nv5 0 65433 4192266 3395701 2022-08-23T07:05:43Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Базіліка́та''' (іт. ''Basilicata'') — адміністрацыйны рэгіён у [[Італія|Італіі]]. Рэгіён падзяляецца на дзве правінцыі: [[Правінцыя Матэра|Матэру]] і [[Правінцыя Патэнца|Патэнцу]]. == Геаграфія == [[Image:Monte vulture 1 in basilicata.jpg|thumb|left|Гара Монтэ Вальтурына]] Рэгіён ахоплівае вялікую частву Паўднёвых Апенін. Мяжуе з [[Апулія]]й на поўначы, з Апуліяй і Іанічным морам на ўсходзе, з [[Калабрыя]]й на поўдні і Тырэнскім морам і [[Кампанія]]й на захадзе. Амаль палова тэрыторыі Базілікаты пакрыта горамі. Часткова сюды заходзіць масіў Паліна, вышэйшая кропка якога — [[Дольчэдормэ]], 2267 м. Тут таксама праходзіць масіў [[Сірына]], з вышынямі [[Монтэ Папа]], 2004 м, [[Монтэ Рапара]], 1764 м, і горная сістэма [[Мадалена]], з вяршыняй [[Монтэ Вальтурына]], 1836 м. На поўначы рэгіёна размешчаны вулкан [[Спента]]. Раўніны займаюць 8 % тэрыторыі. Вялікая частка з іх прымыкае да марскога ўзбярэжжа. З рэк найбольш значныя [[Брадана]], [[Базента]], [[Агры]], [[Сіні]] і [[Кавонэ]]. Клімат субтрапічны міжземнаморскі. У зоне ўзбярэжжа тыпова марскі, і чым далей углыб тэрыторыі, тым больш кантынентальны. == Гісторыя == Базіліката быў населены людзьмі розных народаў з глыбокай старажытнасці. Аднымі з якіх былі [[луканы]], ад імя якіх паходзіць гістарычная назва рэгіёна — [[Луканія]]. Луканы былі пакораны лацінамі і рэгіён стаў адной з правінцый [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]]. У Сярэднявеччы рэгіён Базіліката падвергся шматлікім набегам германскіх плямёнаў, [[готы|готаў]] і [[лангабарды|лангабардаў]], пасля чаго знаходзіўся пад уладай [[Візантыя|Візантыі]]. У 847 г. Базіліката ўвайшоў у склад аўтаномнага княства [[Салерна]], утворанага ў выніку падзелу лангабардскага герцагства [[Беневента]]. З XI ст. тэрыторыя рэгіёна ўвайшла ў склад [[каралеўства Абедзвюх Сіцылій]], а затым [[Неапалітанскае Каралеўства|Неапалітанскага каралеўства]]. На працягу ўсёй гісторыі Базіліката заставалася найбедняйшым рэгіёнам Італіі, што спараджала пастаянныя сялянскія паўстанні, мяцяжы і масавыя міграцыі. Базіліката з’яўляецца найбяднейшым рэгіёнам Італіі і сёння. == Гл. таксама == * [[Армента]] * [[Аліяна]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commons|Basilicata|выгляд=міні}} * [http://www.basilicatanet.it Афіцыйная старонка] {{Рэгіёны Італіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэгіёны Італіі]] [[Катэгорыя:Базіліката| ]] 5kt2fkbb8zfnlffehyaftptt31jja89 4192278 4192266 2022-08-23T07:15:23Z Artsiom91 31770 /* Гісторыя */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Базіліка́та''' (іт. ''Basilicata'') — адміністрацыйны рэгіён у [[Італія|Італіі]]. Рэгіён падзяляецца на дзве правінцыі: [[Правінцыя Матэра|Матэру]] і [[Правінцыя Патэнца|Патэнцу]]. == Геаграфія == [[Image:Monte vulture 1 in basilicata.jpg|thumb|left|Гара Монтэ Вальтурына]] Рэгіён ахоплівае вялікую частву Паўднёвых Апенін. Мяжуе з [[Апулія]]й на поўначы, з Апуліяй і Іанічным морам на ўсходзе, з [[Калабрыя]]й на поўдні і Тырэнскім морам і [[Кампанія]]й на захадзе. Амаль палова тэрыторыі Базілікаты пакрыта горамі. Часткова сюды заходзіць масіў Паліна, вышэйшая кропка якога — [[Дольчэдормэ]], 2267 м. Тут таксама праходзіць масіў [[Сірына]], з вышынямі [[Монтэ Папа]], 2004 м, [[Монтэ Рапара]], 1764 м, і горная сістэма [[Мадалена]], з вяршыняй [[Монтэ Вальтурына]], 1836 м. На поўначы рэгіёна размешчаны вулкан [[Спента]]. Раўніны займаюць 8 % тэрыторыі. Вялікая частка з іх прымыкае да марскога ўзбярэжжа. З рэк найбольш значныя [[Брадана]], [[Базента]], [[Агры]], [[Сіні]] і [[Кавонэ]]. Клімат субтрапічны міжземнаморскі. У зоне ўзбярэжжа тыпова марскі, і чым далей углыб тэрыторыі, тым больш кантынентальны. == Гісторыя == Базіліката быў населены людзьмі розных народаў з глыбокай старажытнасці. Аднымі з якіх былі [[луканы]], ад імя якіх паходзіць гістарычная назва рэгіёна — [[Луканія]]. Луканы былі пакораны лацінамі і рэгіён стаў адной з правінцый [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]]. У Сярэднявеччы рэгіён Базіліката падвергся шматлікім набегам германскіх плямёнаў, [[готы|готаў]] і [[лангабарды|лангабардаў]], пасля чаго знаходзіўся пад уладай [[Візантыя|Візантыі]]. У 847 г. Базіліката ўвайшоў у склад аўтаномнага княства [[Салерна]], утворанага ў выніку падзелу лангабардскага герцагства [[Беневента]]. З XI ст. тэрыторыя рэгіёна ўвайшла ў склад [[каралеўства Абедзвюх Сіцылій]], а затым [[Неапалітанскае каралеўства|Неапалітанскага каралеўства]]. На працягу ўсёй гісторыі Базіліката заставалася найбедняйшым рэгіёнам Італіі, што спараджала пастаянныя сялянскія паўстанні, мяцяжы і масавыя міграцыі. Базіліката з’яўляецца найбяднейшым рэгіёнам Італіі і сёння. == Гл. таксама == * [[Армента]] * [[Аліяна]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commons|Basilicata|выгляд=міні}} * [http://www.basilicatanet.it Афіцыйная старонка] {{Рэгіёны Італіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэгіёны Італіі]] [[Катэгорыя:Базіліката| ]] k0fyyjzry74nko50ffgjibhlwrszj7k 4192289 4192278 2022-08-23T07:22:17Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Базіліка́та''' (іт. ''Basilicata'') — адміністрацыйны рэгіён у [[Італія|Італіі]]. Рэгіён падзяляецца на 2 правінцыі: [[Правінцыя Матэра|Матэру]] і [[Правінцыя Патэнца|Патэнцу]]. == Геаграфія == [[Image:Monte vulture 1 in basilicata.jpg|thumb|left|Гара Монтэ Вальтурына]] Рэгіён ахоплівае вялікую частву Паўднёвых Апенін. Мяжуе з [[Апулія]]й на поўначы, з Апуліяй і Іанічным морам на ўсходзе, з [[Калабрыя]]й на поўдні і Тырэнскім морам і [[Кампанія]]й на захадзе. Амаль палова тэрыторыі Базілікаты пакрыта горамі. Часткова сюды заходзіць масіў Паліна, вышэйшая кропка якога — [[Дольчэдормэ]], 2267 м. Тут таксама праходзіць масіў [[Сірына]], з вышынямі [[Монтэ Папа]], 2004 м, [[Монтэ Рапара]], 1764 м, і горная сістэма [[Мадалена]], з вяршыняй [[Монтэ Вальтурына]], 1836 м. На поўначы рэгіёна размешчаны вулкан [[Спента]]. Раўніны займаюць 8 % тэрыторыі. Вялікая частка з іх прымыкае да марскога ўзбярэжжа. З рэк найбольш значныя [[Брадана]], [[Базента]], [[Агры]], [[Сіні]] і [[Кавонэ]]. Клімат субтрапічны міжземнаморскі. У зоне ўзбярэжжа тыпова марскі, і чым далей углыб тэрыторыі, тым больш кантынентальны. == Гісторыя == Базіліката быў населены людзьмі розных народаў з глыбокай старажытнасці. Аднымі з якіх былі [[луканы]], ад імя якіх паходзіць гістарычная назва рэгіёна — [[Луканія]]. Луканы былі пакораны лацінамі і рэгіён стаў адной з правінцый [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]]. У Сярэднявеччы рэгіён Базіліката падвергся шматлікім набегам германскіх плямёнаў, [[готы|готаў]] і [[лангабарды|лангабардаў]], пасля чаго знаходзіўся пад уладай [[Візантыя|Візантыі]]. У 847 г. Базіліката ўвайшоў у склад аўтаномнага княства [[Салерна]], утворанага ў выніку падзелу лангабардскага герцагства [[Беневента]]. З XI ст. тэрыторыя рэгіёна ўвайшла ў склад [[каралеўства Абедзвюх Сіцылій]], а затым [[Неапалітанскае каралеўства|Неапалітанскага каралеўства]]. На працягу ўсёй гісторыі Базіліката заставалася найбедняйшым рэгіёнам Італіі, што спараджала пастаянныя сялянскія паўстанні, мяцяжы і масавыя міграцыі. Базіліката з’яўляецца найбяднейшым рэгіёнам Італіі і сёння. == Гл. таксама == * [[Армента]] * [[Аліяна]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commons|Basilicata|выгляд=міні}} * [http://www.basilicatanet.it Афіцыйная старонка] {{Рэгіёны Італіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэгіёны Італіі]] [[Катэгорыя:Базіліката| ]] n3xzteebw8ozn3p1u72ed640ebcqqov 4192292 4192289 2022-08-23T07:22:51Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Базіліка́та''' (іт. ''Basilicata'') — адміністрацыйны рэгіён у [[Італія|Італіі]]. Рэгіён падзяляецца на 2 правінцыі: [[Матэра (правінцыя)|Матэру]] і [[Патэнца (правінцыя)|Патэнцу]]. == Геаграфія == [[Image:Monte vulture 1 in basilicata.jpg|thumb|left|Гара Монтэ Вальтурына]] Рэгіён ахоплівае вялікую частву Паўднёвых Апенін. Мяжуе з [[Апулія]]й на поўначы, з Апуліяй і Іанічным морам на ўсходзе, з [[Калабрыя]]й на поўдні і Тырэнскім морам і [[Кампанія]]й на захадзе. Амаль палова тэрыторыі Базілікаты пакрыта горамі. Часткова сюды заходзіць масіў Паліна, вышэйшая кропка якога — [[Дольчэдормэ]], 2267 м. Тут таксама праходзіць масіў [[Сірына]], з вышынямі [[Монтэ Папа]], 2004 м, [[Монтэ Рапара]], 1764 м, і горная сістэма [[Мадалена]], з вяршыняй [[Монтэ Вальтурына]], 1836 м. На поўначы рэгіёна размешчаны вулкан [[Спента]]. Раўніны займаюць 8 % тэрыторыі. Вялікая частка з іх прымыкае да марскога ўзбярэжжа. З рэк найбольш значныя [[Брадана]], [[Базента]], [[Агры]], [[Сіні]] і [[Кавонэ]]. Клімат субтрапічны міжземнаморскі. У зоне ўзбярэжжа тыпова марскі, і чым далей углыб тэрыторыі, тым больш кантынентальны. == Гісторыя == Базіліката быў населены людзьмі розных народаў з глыбокай старажытнасці. Аднымі з якіх былі [[луканы]], ад імя якіх паходзіць гістарычная назва рэгіёна — [[Луканія]]. Луканы былі пакораны лацінамі і рэгіён стаў адной з правінцый [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]]. У Сярэднявеччы рэгіён Базіліката падвергся шматлікім набегам германскіх плямёнаў, [[готы|готаў]] і [[лангабарды|лангабардаў]], пасля чаго знаходзіўся пад уладай [[Візантыя|Візантыі]]. У 847 г. Базіліката ўвайшоў у склад аўтаномнага княства [[Салерна]], утворанага ў выніку падзелу лангабардскага герцагства [[Беневента]]. З XI ст. тэрыторыя рэгіёна ўвайшла ў склад [[каралеўства Абедзвюх Сіцылій]], а затым [[Неапалітанскае каралеўства|Неапалітанскага каралеўства]]. На працягу ўсёй гісторыі Базіліката заставалася найбедняйшым рэгіёнам Італіі, што спараджала пастаянныя сялянскія паўстанні, мяцяжы і масавыя міграцыі. Базіліката з’яўляецца найбяднейшым рэгіёнам Італіі і сёння. == Гл. таксама == * [[Армента]] * [[Аліяна]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commons|Basilicata|выгляд=міні}} * [http://www.basilicatanet.it Афіцыйная старонка] {{Рэгіёны Італіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэгіёны Італіі]] [[Катэгорыя:Базіліката| ]] 3469gtgrkk82klm1nwrdmb9fkg6u36u 4192294 4192292 2022-08-23T07:23:12Z Rymchonak 22863 /* Геаграфія */ арфаграфія wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Базіліка́та''' (іт. ''Basilicata'') — адміністрацыйны рэгіён у [[Італія|Італіі]]. Рэгіён падзяляецца на 2 правінцыі: [[Матэра (правінцыя)|Матэру]] і [[Патэнца (правінцыя)|Патэнцу]]. == Геаграфія == [[Image:Monte vulture 1 in basilicata.jpg|thumb|left|Гара Монтэ Вальтурына]] Рэгіён ахоплівае вялікую частку Паўднёвых Апенін. Мяжуе з [[Апулія]]й на поўначы, з Апуліяй і Іанічным морам на ўсходзе, з [[Калабрыя]]й на поўдні і Тырэнскім морам і [[Кампанія]]й на захадзе. Амаль палова тэрыторыі Базілікаты пакрыта горамі. Часткова сюды заходзіць масіў Паліна, вышэйшая кропка якога — [[Дольчэдормэ]], 2267 м. Тут таксама праходзіць масіў [[Сірына]], з вышынямі [[Монтэ Папа]], 2004 м, [[Монтэ Рапара]], 1764 м, і горная сістэма [[Мадалена]], з вяршыняй [[Монтэ Вальтурына]], 1836 м. На поўначы рэгіёна размешчаны вулкан [[Спента]]. Раўніны займаюць 8 % тэрыторыі. Вялікая частка з іх прымыкае да марскога ўзбярэжжа. З рэк найбольш значныя [[Брадана]], [[Базента]], [[Агры]], [[Сіні]] і [[Кавонэ]]. Клімат субтрапічны міжземнаморскі. У зоне ўзбярэжжа тыпова марскі, і чым далей углыб тэрыторыі, тым больш кантынентальны. == Гісторыя == Базіліката быў населены людзьмі розных народаў з глыбокай старажытнасці. Аднымі з якіх былі [[луканы]], ад імя якіх паходзіць гістарычная назва рэгіёна — [[Луканія]]. Луканы былі пакораны лацінамі і рэгіён стаў адной з правінцый [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]]. У Сярэднявеччы рэгіён Базіліката падвергся шматлікім набегам германскіх плямёнаў, [[готы|готаў]] і [[лангабарды|лангабардаў]], пасля чаго знаходзіўся пад уладай [[Візантыя|Візантыі]]. У 847 г. Базіліката ўвайшоў у склад аўтаномнага княства [[Салерна]], утворанага ў выніку падзелу лангабардскага герцагства [[Беневента]]. З XI ст. тэрыторыя рэгіёна ўвайшла ў склад [[каралеўства Абедзвюх Сіцылій]], а затым [[Неапалітанскае каралеўства|Неапалітанскага каралеўства]]. На працягу ўсёй гісторыі Базіліката заставалася найбедняйшым рэгіёнам Італіі, што спараджала пастаянныя сялянскія паўстанні, мяцяжы і масавыя міграцыі. Базіліката з’яўляецца найбяднейшым рэгіёнам Італіі і сёння. == Гл. таксама == * [[Армента]] * [[Аліяна]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commons|Basilicata|выгляд=міні}} * [http://www.basilicatanet.it Афіцыйная старонка] {{Рэгіёны Італіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэгіёны Італіі]] [[Катэгорыя:Базіліката| ]] ft2gk2n790mipwo91ad9m2o6hxhx9al 0 69920 4192488 4048252 2022-08-23T09:50:52Z Rymchonak 22863 /* Літаратурная дзейнасць */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Бялінскі}} {{Пісьменнік | Імя = Вісарыён Бялінскі | Арыгінал імя = | Фота = Vissarion Belinsky by K Gorbunov 1843.jpg | Подпіс = Бялінскі ў [[1843]] годзе.<br />Мастак [[Гарбатых, Кірыла Антонавіч|Кірыла Гарбатых]] | Шырыня = 250px | Псеўданімы = | Месца нараджэння = | Месца смерці = | Нацыянальнасць = Рускі | Грамадзянства = {{Расійская імперыя}} | Род дзейнасці = | Гады актыўнасці = [[1830]]—[[1848]] | Кірунак = | Жанр = | Мова твораў = [[руская мова|Руская]] | Magnum opus = | Прэміі = | Lib = | Сайт = | Дэбют = «Дзмітрый Калінін» (1830) | Вікітэка = }} '''Вісарыён Рыгоравіч Бялінскі''' ({{ДН|11|6|1811|30|5}}, крэпасць Свеаборг, [[Хельсінкі]], [[Фінляндыя]] — {{ДС|7|6|1848|26|5}}, [[Санкт-Пецярбург]]) — рускі [[пісьменнік]], {{літаратурны крытык|Расіі}}, публіцыст, філосаф, [[філосаф]]-заходнік. Супрацоўнічаў з часопісамі «Айчынныя запіскі» (1839—1846) і «Сучаснік» (з 1846). == Біяграфія == Дзед будучага крытыка — святар у сяле Бялыні Ніжняломаўскага павета [[Пензенская губерня|Пензенскай губерні]]. Вісарыён нарадзіўся 11 чэрвеня 1811 года, у сям’і флоцкага лекара Рыгора Нікіфаравіча Бялынскага ([[1784]]—[[1835]]) у [[Свеаборг]]у (Суаменліна, крэпасць цяпер у межах [[Хельсінкі]], [[Фінляндыя]]), дзе ў той час служыў ягоны бацька.<ref>[http://www.kauppatie.com/06-2011/rus-15.shtml «Неистовый Виссарион» из Суоменлинны]{{Недаступная спасылка}}</ref>. Ранняе дзяцінства Вісарыёна супала з першымі гадамі [[Вялікае княства Фінляндскае|Вялікага княства Фінляндскага]]. У далейшым ([[1816]]) бацька перасяліўся на службу ў родны край і атрымаў месца павятовага лекара ў горадзе [[Чамбар]]ы. Навучыўшыся чытаць і пісаць у настаўніцы, Вісарыён быў аддадзены ў нядаўна адчыненую ў Чамбары павятовую вучэльню, адкуль у 1825 годзе перайшоў у губернскую гімназію, дзе правучыўся тры з паловаю гады, але курсу (на той час чатырохгадовага) не скончыў, бо гімназія яго не задавальняла, і задумаў паступіць у [[Маскоўскі універсітэт]]. Выкананне задумы было вельмі нялёгкім, бо бацька, праз абмежаванасць сродкаў, не мог забяспечваць Вісарыёна ў [[Масква|Маскве]]; але юнак вырашыў бедаваць, каб толькі быць студэнтам. У жніўні 1829 года ён быў залічаны ў студэнты па славесным факультэце, пад канец таго ж году прыняты на казённы рахунак. Паступаючы, будучы крытык «ашляхеціў» прозвішча, змякчыўшы яго як «Бялінскі». === Універсітэцкі перыяд === З 1829 да 1832 года вучыўся на славесным аддзяленні філасофскага факультэт Маскоўскага ўніверсітэта. Паступленне ва ўніверсітэт, апроч іспытаў, было звязана з цэлым шэрагам фармальнасцяў. У прыватнасці, патрабавалася парука «аб непрыналежнасці да таемных таварыстваў», якую забяспечыў генерал Дурасаў — знаёмы родзічаў Бялінскага. У Маскоўскім універсітэце тады ўжо з’явіліся маладыя прафесары — прадвеснікі бліскучага ўніверсітэцкага жыцця 40-х гадоў. Лекцыі Мікалая Надзеждзіна і Міхаіла Паўлава ўводзілі слухачоў у кола ідэяў германскай [[філасофія|філасофіі]] ([[Фрыдрых Шэлінг|Шэлінга]] і Окена). Гэтае захапленне злучала студэнтаў у гурткі, з якіх у далейшым выйшлі дужа ўплывовыя дзеячы расійскай літаратуры і грамадскага жыцця. У гэтых гуртках Бялінскі і знайшоў сваіх сяброў і аднадумцаў ([[Аляксандр Герцэн|Герцэна]], [[Мікалай Агароў|Агарова]], [[Мікалай Станкевіч|Станкевіча]]…). Пад уплывам тагачаснай філасофіі і рамантычнай літаратуры Бялінскі стварыў трагедыю «Дзмітры Калінін», якая вылучалася рэзкімі [[Прыгоннае права|антыпрыгонніцкімі]] настроямі. Трапіўшы ў [[Цэнзура|цэнзуру]] (якая складалася тады з універсітэцкіх прафесараў), трагедыя не толькі не была дапушчана да друку, але і падштурхнула Вісарыёна да адлічэння з універсітэта «праз няздатнасць»<ref name=autogenerated1>[http://www.directmedia.ru/biblioclub/utils/feb/istoriya_russkoy_literaturi_v_10_tomah._%97_1941%971956/tom_sedmoy_literatura_1840-h_godov/300.htm ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130721103533/http://www.directmedia.ru/biblioclub/utils/feb/istoriya_russkoy_literaturi_v_10_tomah._%97_1941%971956/tom_sedmoy_literatura_1840-h_godov/300.htm |date=21 ліпеня 2013 }}</ref>. Застаўшыся без усякіх сродкаў, Вісарыён зарабляў урокамі і перакладамі французскіх раманаў. Бліжэй пазнаёміўшыся з прафесарам Надзеждзіным, ён пачынае перакладаць артыкулы для заснаванага ў 1831 часопіса «Тэлескоп» і ў верасні 1834 стварае свой першы сур’ёзны крытычны артыкул. === Літаратурная дзейнасць === Гэты крытычны артыкул «Літаратурныя летуценні. [[Элегія]] ў прозе (''Литературные мечтания. Элегия в прозе'')», ёсць бліскучым аглядам гісторыі расійскай літаратуры і вылучаецца высноваю Бялінскага, што ў сучасных яму расіян «няма літаратуры» ў ягоным разуменні, а ёсць невялікая колькасць пісьменнікаў. Але «прыйдзе час, — асвета разальецца ў Расіі шырокаю плынню, разумовае аблічча народу высветліцца… Але цяпер нам трэба вучэнне!…» Другі літаратурны агляд Бялінскага ([[1836]]) прасякнуты тым жа духам адмаўлення: дастаткова назвы — «Нішто аб нічым, альбо справаздача сп. выдаўцу „Тэлескопа“ за апошняе паўгоддзе расійскай літаратуры». Але з’яўленне аповесцяў [[Мікалай Гогаль|Гогаля]] і вершаў [[Аляксей Васілевіч Кальцоў|Кальцова]] ўжо дае крытыку надзею на лепшую будучыню. У тыя гады Бялінскі знаходзіўся пад уплывам гуртка Станкевіча, дзе ў той час ў бясконцых каментарах і спрэчках вывучалася філасофская сістэма [[Гегель|Гегеля]] і дзе галоўным аратарам быў [[Міхаіл Бакунін]]. Пад канец 1839 года Бялінскі пераязджае ў Пецярбург, згадзіўшыся ўзяць на сябе крытычны аддзел у «Айчынных Запісках». З таго часу рэчаіснасць, на якую раней Бялінскі глядзеў праз ідэалістычную прызму, прымушае яго змяніць характар крытыкі — яна становіцца больш грамадскай. «Свабода творчасці лёгка ўзгадняецца са служэннем сучаснасці; для гэтага не трэба сябе прымушаць пісаць на тэмы… трэба толькі быць грамадзянінам, сынам свайго грамадства і сваёй эпохі…» Апроч штогадовых аглядаў расійскай літаратуры, Бялінскі публікаваў артыкулы пра Дзяржавіна, Лермантава, Майкова, шэраг артыкулаў пра Пушкіна. Здароўе ж ягонае пагаршалася — развіваліся [[сухоты]]. Восенню 1845 года ён вытрымаў моцную хваробу, што пагражала жыццю, а напачатку 1846 года пакінуў «Айчынныя Запіскі». Пасля ён стаў супрацоўнікам новага часопіса «Сучаснік» («''Современник''»). У 1845 годзе ім быў адасланы знакаміты ліст да Гогаля<ref>http://az.lib.ru/b/belinskij_w_g/text_0040.shtml</ref>, дзе Бялінскі абураецца адыходам раней ухваленага ім Гогаля ад ранейшых пазіцый. Паездка за мяжу ў 1847 не дала ніякага выніку, і Бялінскі, ціха згасаючы, памёр 26 мая (7 ліпеня) 1848 года ў [[Санкт-Пецярбург]]у. Пахаваны на Літаратарскіх мастках Воўкаўскіх могілак. == Значэнне == Стаўшы, паводле Вароўскага, «першым разначынцам»<ref>http://dugward.ru/library/belinsky/vorovskiy_vissarion.html</ref>, Бялінскі, як прадвеснік новага этапу ў расійскім рэвалюцыйна-вызваленчым руху, рыхтаваў для будучыні гэтага руху глебу і надалей быў неаднаразова названы «бацькам расійскай інтэлігенцыі». {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.belinskiy.net.ru/lib/ar/author/791 В. В. Зянькоўскі. Бялінскі (Гісторыя расійскай філасофіі)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20091001064337/http://www.belinskiy.net.ru/lib/ar/author/791 |date=1 кастрычніка 2009 }} * [http://runivers.ru/philosophy/lib/book6210/ В. Р. Бялінскі. Абраныя філасофскія сачыненні] * [http://www.vgbelinsky.ru/ Электроннае навуковае выданне] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бялінскі}} [[Катэгорыя:Філосафы Расіі]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Расіі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Расіі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад туберкулёзу]] i2xiokzaranbqj7cremzxkb3eb9gwju 4192490 4192488 2022-08-23T09:52:20Z Rymchonak 22863 /* Літаратурная дзейнасць */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Бялінскі}} {{Пісьменнік | Імя = Вісарыён Бялінскі | Арыгінал імя = | Фота = Vissarion Belinsky by K Gorbunov 1843.jpg | Подпіс = Бялінскі ў [[1843]] годзе.<br />Мастак [[Гарбатых, Кірыла Антонавіч|Кірыла Гарбатых]] | Шырыня = 250px | Псеўданімы = | Месца нараджэння = | Месца смерці = | Нацыянальнасць = Рускі | Грамадзянства = {{Расійская імперыя}} | Род дзейнасці = | Гады актыўнасці = [[1830]]—[[1848]] | Кірунак = | Жанр = | Мова твораў = [[руская мова|Руская]] | Magnum opus = | Прэміі = | Lib = | Сайт = | Дэбют = «Дзмітрый Калінін» (1830) | Вікітэка = }} '''Вісарыён Рыгоравіч Бялінскі''' ({{ДН|11|6|1811|30|5}}, крэпасць Свеаборг, [[Хельсінкі]], [[Фінляндыя]] — {{ДС|7|6|1848|26|5}}, [[Санкт-Пецярбург]]) — рускі [[пісьменнік]], {{літаратурны крытык|Расіі}}, публіцыст, філосаф, [[філосаф]]-заходнік. Супрацоўнічаў з часопісамі «Айчынныя запіскі» (1839—1846) і «Сучаснік» (з 1846). == Біяграфія == Дзед будучага крытыка — святар у сяле Бялыні Ніжняломаўскага павета [[Пензенская губерня|Пензенскай губерні]]. Вісарыён нарадзіўся 11 чэрвеня 1811 года, у сям’і флоцкага лекара Рыгора Нікіфаравіча Бялынскага ([[1784]]—[[1835]]) у [[Свеаборг]]у (Суаменліна, крэпасць цяпер у межах [[Хельсінкі]], [[Фінляндыя]]), дзе ў той час служыў ягоны бацька.<ref>[http://www.kauppatie.com/06-2011/rus-15.shtml «Неистовый Виссарион» из Суоменлинны]{{Недаступная спасылка}}</ref>. Ранняе дзяцінства Вісарыёна супала з першымі гадамі [[Вялікае княства Фінляндскае|Вялікага княства Фінляндскага]]. У далейшым ([[1816]]) бацька перасяліўся на службу ў родны край і атрымаў месца павятовага лекара ў горадзе [[Чамбар]]ы. Навучыўшыся чытаць і пісаць у настаўніцы, Вісарыён быў аддадзены ў нядаўна адчыненую ў Чамбары павятовую вучэльню, адкуль у 1825 годзе перайшоў у губернскую гімназію, дзе правучыўся тры з паловаю гады, але курсу (на той час чатырохгадовага) не скончыў, бо гімназія яго не задавальняла, і задумаў паступіць у [[Маскоўскі універсітэт]]. Выкананне задумы было вельмі нялёгкім, бо бацька, праз абмежаванасць сродкаў, не мог забяспечваць Вісарыёна ў [[Масква|Маскве]]; але юнак вырашыў бедаваць, каб толькі быць студэнтам. У жніўні 1829 года ён быў залічаны ў студэнты па славесным факультэце, пад канец таго ж году прыняты на казённы рахунак. Паступаючы, будучы крытык «ашляхеціў» прозвішча, змякчыўшы яго як «Бялінскі». === Універсітэцкі перыяд === З 1829 да 1832 года вучыўся на славесным аддзяленні філасофскага факультэт Маскоўскага ўніверсітэта. Паступленне ва ўніверсітэт, апроч іспытаў, было звязана з цэлым шэрагам фармальнасцяў. У прыватнасці, патрабавалася парука «аб непрыналежнасці да таемных таварыстваў», якую забяспечыў генерал Дурасаў — знаёмы родзічаў Бялінскага. У Маскоўскім універсітэце тады ўжо з’явіліся маладыя прафесары — прадвеснікі бліскучага ўніверсітэцкага жыцця 40-х гадоў. Лекцыі Мікалая Надзеждзіна і Міхаіла Паўлава ўводзілі слухачоў у кола ідэяў германскай [[філасофія|філасофіі]] ([[Фрыдрых Шэлінг|Шэлінга]] і Окена). Гэтае захапленне злучала студэнтаў у гурткі, з якіх у далейшым выйшлі дужа ўплывовыя дзеячы расійскай літаратуры і грамадскага жыцця. У гэтых гуртках Бялінскі і знайшоў сваіх сяброў і аднадумцаў ([[Аляксандр Герцэн|Герцэна]], [[Мікалай Агароў|Агарова]], [[Мікалай Станкевіч|Станкевіча]]…). Пад уплывам тагачаснай філасофіі і рамантычнай літаратуры Бялінскі стварыў трагедыю «Дзмітры Калінін», якая вылучалася рэзкімі [[Прыгоннае права|антыпрыгонніцкімі]] настроямі. Трапіўшы ў [[Цэнзура|цэнзуру]] (якая складалася тады з універсітэцкіх прафесараў), трагедыя не толькі не была дапушчана да друку, але і падштурхнула Вісарыёна да адлічэння з універсітэта «праз няздатнасць»<ref name=autogenerated1>[http://www.directmedia.ru/biblioclub/utils/feb/istoriya_russkoy_literaturi_v_10_tomah._%97_1941%971956/tom_sedmoy_literatura_1840-h_godov/300.htm ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130721103533/http://www.directmedia.ru/biblioclub/utils/feb/istoriya_russkoy_literaturi_v_10_tomah._%97_1941%971956/tom_sedmoy_literatura_1840-h_godov/300.htm |date=21 ліпеня 2013 }}</ref>. Застаўшыся без усякіх сродкаў, Вісарыён зарабляў урокамі і перакладамі французскіх раманаў. Бліжэй пазнаёміўшыся з прафесарам Надзеждзіным, ён пачынае перакладаць артыкулы для заснаванага ў 1831 часопіса «Тэлескоп» і ў верасні 1834 стварае свой першы сур’ёзны крытычны артыкул. === Літаратурная дзейнасць === Гэты крытычны артыкул «Літаратурныя летуценні. [[Элегія]] ў прозе (''Литературные мечтания. Элегия в прозе'')», ёсць бліскучым аглядам гісторыі расійскай літаратуры і вылучаецца высноваю Бялінскага, што ў сучасных яму расіян «няма літаратуры» ў ягоным разуменні, а ёсць невялікая колькасць пісьменнікаў. Але «прыйдзе час, — асвета разальецца ў Расіі шырокаю плынню, разумовае аблічча народу высветліцца… Але цяпер нам трэба вучэнне!…» Другі літаратурны агляд Бялінскага ([[1836]]) прасякнуты тым жа духам адмаўлення: дастаткова назвы — «Нішто аб нічым, альбо справаздача сп. выдаўцу „Тэлескопа“ за апошняе паўгоддзе расійскай літаратуры». Але з’яўленне аповесцяў [[Мікалай Гогаль|Гогаля]] і вершаў [[Аляксей Васілевіч Кальцоў|Кальцова]] ўжо дае крытыку надзею на лепшую будучыню. У тыя гады Бялінскі знаходзіўся пад уплывам гуртка Станкевіча, дзе ў той час ў бясконцых каментарах і спрэчках вывучалася філасофская сістэма [[Гегель|Гегеля]] і дзе галоўным аратарам быў [[Міхаіл Аляксандравіч Бакунін]]. Пад канец 1839 года Бялінскі пераязджае ў Пецярбург, згадзіўшыся ўзяць на сябе крытычны аддзел у «Айчынных Запісках». З таго часу рэчаіснасць, на якую раней Бялінскі глядзеў праз ідэалістычную прызму, прымушае яго змяніць характар крытыкі — яна становіцца больш грамадскай. «Свабода творчасці лёгка ўзгадняецца са служэннем сучаснасці; для гэтага не трэба сябе прымушаць пісаць на тэмы… трэба толькі быць грамадзянінам, сынам свайго грамадства і сваёй эпохі…» Апроч штогадовых аглядаў расійскай літаратуры, Бялінскі публікаваў артыкулы пра Дзяржавіна, Лермантава, Майкова, шэраг артыкулаў пра Пушкіна. Здароўе ж ягонае пагаршалася — развіваліся [[сухоты]]. Восенню 1845 года ён вытрымаў моцную хваробу, што пагражала жыццю, а напачатку 1846 года пакінуў «Айчынныя Запіскі». Пасля ён стаў супрацоўнікам новага часопіса «Сучаснік» («''Современник''»). У 1845 годзе ім быў адасланы знакаміты ліст да Гогаля<ref>http://az.lib.ru/b/belinskij_w_g/text_0040.shtml</ref>, дзе Бялінскі абураецца адыходам раней ухваленага ім Гогаля ад ранейшых пазіцый. Паездка за мяжу ў 1847 не дала ніякага выніку, і Бялінскі, ціха згасаючы, памёр 26 мая (7 ліпеня) 1848 года ў [[Санкт-Пецярбург]]у. Пахаваны на Літаратарскіх мастках Воўкаўскіх могілак. == Значэнне == Стаўшы, паводле Вароўскага, «першым разначынцам»<ref>http://dugward.ru/library/belinsky/vorovskiy_vissarion.html</ref>, Бялінскі, як прадвеснік новага этапу ў расійскім рэвалюцыйна-вызваленчым руху, рыхтаваў для будучыні гэтага руху глебу і надалей быў неаднаразова названы «бацькам расійскай інтэлігенцыі». {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.belinskiy.net.ru/lib/ar/author/791 В. В. Зянькоўскі. Бялінскі (Гісторыя расійскай філасофіі)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20091001064337/http://www.belinskiy.net.ru/lib/ar/author/791 |date=1 кастрычніка 2009 }} * [http://runivers.ru/philosophy/lib/book6210/ В. Р. Бялінскі. Абраныя філасофскія сачыненні] * [http://www.vgbelinsky.ru/ Электроннае навуковае выданне] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бялінскі}} [[Катэгорыя:Філосафы Расіі]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Расіі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Расіі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад туберкулёзу]] 0q0xjv4w1pldy25y5lh12a7jt5npon8 0 70156 4192373 3754337 2022-08-23T08:32:48Z Maksim L. 13 афармленне wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік |Імя = Луіс дэ Камоэнс |Арыгінал імя = Luís de Camões |Фота = Luís de Camões por François Gérard.jpg |Шырыня = 220px |Подпіс = |Псеўданімы = |Месца нараджэння = {{месца нараджэння|Лісабон}} |Месца смерці = {{месца смерці|Лісабон}} |Грамадзянства = |Род дзейнасці = паэт, драматург |Гады актыўнасці = |Кірунак = |Жанр = |Мова твораў = |Дэбют = |Прэміі = |Узнагароды = |Роспіс = |Lib = |Сайт = |Вікікрыніцы = }} '''Луіс дэ Камоэнс''', або '''Луіш Ваш дэ Камойнш''' ({{lang-pt|Luís Vaz de Camões}}; каля 1524 — [[10 чэрвеня]] [[1580]]) — партугальскі [[паэт]] XVI ст. Аўтар паэмы «Лузіяды».<ref name="WDL">{{cite web |url = http://www.wdl.org/en/item/11198/ |title = The Lusiads |website = [[World Digital Library]] |date = 1800-1882 |accessdate = 2013-08-31 }}</ref> == Беларускія пераклады == Паасобныя вершы на беларускую мову пераклалі [[Якуб Лапатка]]<ref>Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.</ref>, [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Лявон Баршчэўскі]]<ref>І боль, і прыгажосць…: выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага. — Мінск : Зміцер Колас, 2016. — 452, [1] с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»; вып. 73).</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * John Adamson. Memoirs of the life and writings of Luis de Camoens (Лонд.) * A. F. de Castilho. Camões, Estudo histórico-poético (Лісаб., 1863) * J. M. Latino Coelho. Luiz de Camões (Лісаб., 1880) * С. Castello Branco. Luiz de Camões (Порта-э-Брага, 1880) * Garett. Memórias Biográphicas. (Ліс., 1881—1884) * С. v. Reinhardstoettner. L. von С. (Лпц., 1877) * Th. Braga. Bibliographia Camoniana (Лісаб., 1880) * Clovis Lamarre. Camoens et les Lusiades (П., 1878) * Burton. Camoens, his Life and the Lusiades (1886) * Loiseau. Histoire de la littérature portugaise (1886) * Wilhelm Storck. Luis de Camoens Leben (Пецярб., 1890) == Спасылкі == {{Commons|Category:Luís de Camões}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Камоэнс}} [[Катэгорыя:Паэты Партугаліі]] [[Катэгорыя:Паэты XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Драматургі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Партугальскамоўныя паэты]] eb5rl67qtxu3jn1btatkegqvlqvucqt 4192374 4192373 2022-08-23T08:33:57Z Maksim L. 13 падцягваецца з ВД wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Луіс дэ Камоэнс''', або '''Луіш Ваш дэ Камойнш''' ({{lang-pt|Luís Vaz de Camões}}; каля 1524 — [[10 чэрвеня]] [[1580]]) — партугальскі [[паэт]] XVI ст. Аўтар паэмы «Лузіяды».<ref name="WDL">{{cite web |url = http://www.wdl.org/en/item/11198/ |title = The Lusiads |website = [[World Digital Library]] |date = 1800-1882 |accessdate = 2013-08-31 }}</ref> == Беларускія пераклады == Паасобныя вершы на беларускую мову пераклалі [[Якуб Лапатка]]<ref>Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.</ref>, [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Лявон Баршчэўскі]]<ref>І боль, і прыгажосць…: выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага. — Мінск : Зміцер Колас, 2016. — 452, [1] с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»; вып. 73).</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * John Adamson. Memoirs of the life and writings of Luis de Camoens (Лонд.) * A. F. de Castilho. Camões, Estudo histórico-poético (Лісаб., 1863) * J. M. Latino Coelho. Luiz de Camões (Лісаб., 1880) * С. Castello Branco. Luiz de Camões (Порта-э-Брага, 1880) * Garett. Memórias Biográphicas. (Ліс., 1881—1884) * С. v. Reinhardstoettner. L. von С. (Лпц., 1877) * Th. Braga. Bibliographia Camoniana (Лісаб., 1880) * Clovis Lamarre. Camoens et les Lusiades (П., 1878) * Burton. Camoens, his Life and the Lusiades (1886) * Loiseau. Histoire de la littérature portugaise (1886) * Wilhelm Storck. Luis de Camoens Leben (Пецярб., 1890) == Спасылкі == {{Commons|Category:Luís de Camões}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Камоэнс}} [[Катэгорыя:Паэты Партугаліі]] [[Катэгорыя:Паэты XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Драматургі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Партугальскамоўныя паэты]] eu1p2w4wsvbmmt249s982eu4jky27sb 4192405 4192374 2022-08-23T08:46:47Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Партугальскамоўныя паэты]]; дададзена [[Катэгорыя:Партугаламоўныя паэты]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Луіс дэ Камоэнс''', або '''Луіш Ваш дэ Камойнш''' ({{lang-pt|Luís Vaz de Camões}}; каля 1524 — [[10 чэрвеня]] [[1580]]) — партугальскі [[паэт]] XVI ст. Аўтар паэмы «Лузіяды».<ref name="WDL">{{cite web |url = http://www.wdl.org/en/item/11198/ |title = The Lusiads |website = [[World Digital Library]] |date = 1800-1882 |accessdate = 2013-08-31 }}</ref> == Беларускія пераклады == Паасобныя вершы на беларускую мову пераклалі [[Якуб Лапатка]]<ref>Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.</ref>, [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Лявон Баршчэўскі]]<ref>І боль, і прыгажосць…: выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага. — Мінск : Зміцер Колас, 2016. — 452, [1] с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»; вып. 73).</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * John Adamson. Memoirs of the life and writings of Luis de Camoens (Лонд.) * A. F. de Castilho. Camões, Estudo histórico-poético (Лісаб., 1863) * J. M. Latino Coelho. Luiz de Camões (Лісаб., 1880) * С. Castello Branco. Luiz de Camões (Порта-э-Брага, 1880) * Garett. Memórias Biográphicas. (Ліс., 1881—1884) * С. v. Reinhardstoettner. L. von С. (Лпц., 1877) * Th. Braga. Bibliographia Camoniana (Лісаб., 1880) * Clovis Lamarre. Camoens et les Lusiades (П., 1878) * Burton. Camoens, his Life and the Lusiades (1886) * Loiseau. Histoire de la littérature portugaise (1886) * Wilhelm Storck. Luis de Camoens Leben (Пецярб., 1890) == Спасылкі == {{Commons|Category:Luís de Camões}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Камоэнс}} [[Катэгорыя:Паэты Партугаліі]] [[Катэгорыя:Паэты XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Драматургі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Партугаламоўныя паэты]] s4sg7pbrjqwm04sp4pcdsbadwmjwkg3 0 70679 4191871 4184002 2022-08-22T12:58:21Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Славутасці */ wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Быдгашч |арыгінальная назва = Bydgoszcz |падначаленне = |герб = POL_Bydgoszcz_COA.svg |сцяг = POL_Bydgoszcz_flag.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 7|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 18|lon_min = 0|lon_sec = |CoordAddon = type:city(368235)_region:PL |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Горад на правах павета |унутранае дзяленне = |від главы = Прэзідэнт горада |глава = Rafał Bruski |першае згадванне =1038 |ранейшыя імёны = Bromberg |статус з = 1346 |плошча =175,98 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 28-97 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва =359 428<ref>[http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2014-r-,7,11.html Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2014, stan na 01.01.2014]</ref> |год перапісу = 2014 |шчыльнасць = 2 042 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = +48 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 85-001 - 85-950 |аўтамабільны код = CB |TERC = 0461011 |катэгорыя ў Commons = Bydgoszcz |сайт = www.bydgoszcz.pl/ |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Быдгашч''' ({{lang-pl|Bydgoszcz}}, {{lang-la|Bydgostia}}, {{lang-de|Bromberg}} — '''Бромберг''') — горад на правах павета ў [[Польшча|Польшчы]], адзін з двух адміністрацыйных цэнтраў [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]] (сядзіба ваяводы). Адміністрацыйны цэнтр [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]]. == Геаграфія == Адлегласць па прамой паміж гарадамі Быдгашчам і [[Горад Мінск|Мінскам]] 632 км, да [[Горад Варшава|Варшавы]] — 227 км<ref>[http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe Адлегласці паміж гарадамі —]</ref>. Праз горад цячэ рака Брда, якая ўпадае ў Віслу ў Быдгашчы, таксама тут цячэ невялікая рака ''Фліс'', якая перасякае ''Грунвальдскую вуліцу''. З усіх бакоў горад абкружаны [[Лес|лясамі]], большасць з якіх з’яўляецца сасновымі, але на паўночным усходзе сустракаюцца ліставыя лясы. Быдгашч адносіцца да польскіх гарадоў з самай вялікай колькасцю паркаў у Польшчы (874 га, другі горад пасля [[Варшава|Варшавы]]). Тут знаходзіцца самы вялікі гарадскі парк у Польшчы (''Мысляцінак'', 830 га). == Гісторыя == Пасля рэвалюцыі ў горадзе асела шмат выхадцаў з літоўска-беларускіх губерняў ([[род Тышкевічаў|Тышкевічы]], [[род Пуслоўскіх|Пуслоўскія]], [[род Святаполк-Чацвярцінскіх|Святаполк-Чацвярцінскія]], [[род Красіцкіх|Красіцкія]], [[Род Валадковічаў|Валадковічы]], [[Род Яблонскіх|Яблонскія]], Гельмерсены, [[род Наркевічаў-Ёдак|Наркевічы-Ёдкі]], [[Род Нітаслаўскіх|Нітаслаўскія]] і інш.). У чэрвені 1946 разам з сям’ёй прыехаў [[Гасан Канапацкі]], дзе 11 мая 1953 г. і памёр. === Эдвард Адамавіч Вайніловіч === [[File:Bydgoszcz - Internat - Towarzystwo Pomocy dzieciom i mlodziezy polskiej z kresow - near 1922 AD.jpg|thumb|left|«Крэсавы інтэрнат» (Internat Kresowy) у Быдгашчы]] З [[12 снежня]] [[1921]] да сваёй смерці [[16 чэрвеня]] [[1928]] у Быдгашчы жыў [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], буйны гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], разам з жонкай Алімпіяй і сястрой Ядвігай Кастравіцкай з Бзоўца, і пасяліліся ў каменным доме на вуліцы Замойскага 4/7 (зараз — № 23). [[21 студзеня]] [[1923]] г. Эдвард Вайніловіч быў выбраны на пасаду старшыні (1923—1928) «Саюза палякаў усходніх ускраін» (Związek Polaków z Kresów Wschodnich), які лакалізаваўся ў Быдгашчы і займаўся падтрымкай эмігрантаў з Літвы, Беларусі і Украіны. Пасля ўласных ваганняў 22 снежня 1923 г. атрымаў з рук прэзідэнта Быдгашча Бернарда Слівінскага ордэн «Polonia Restituta»<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 223.</ref>. == Эканоміка == Быдгашч — адзін з самых дынамічна развівальных гарадоў краіны, буйны эканамічны цэнтр, вядомы сваім хуткім развіццём сектара паслуг, асабліва фінансавых. У Быдгашчы дзейнічае звыш дваццаці банкаў, таварныя біржы, страхавыя і лізінгавыя кампаніі, брокерскія дамы, адбываюцца шматлікія кірмашы, у тым ліку і міжнародныя. == Прамысловасць == Буйны прамысловы цэнтр; здаўна развітая харчовая («[[Ютчэнка (прадпрыемства)|Ютчэнка]]»), металаапрацоўчая, дрэваапрацоўчая, гарбарная, керамічная прамысловасць; развіццё атрымалі машынабудаванне (электратэхнічнае, станкабудаўнічае, дакладная механіка, вытворчасць абсталявання для хімічнай, цэментнай і інш галін), хімічная прамысловасць (у тым ліку прамысловасць арганічнага сінтэзу), вытворчасць халадзільнікаў, веласіпедаў. У горадзе Быдгашчы знаходзіцца штаб-кватэра і асноўная вытворчасць [[Польшча|польскага]] канцэрна [[PESA]] (ПЭ́СA, {{lang-pl|Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA}}), які спецыялізуецца на вытворчасці цягнікоў, вагонаў, трамваяў і іх мадэрнізацыі. == Насельніцтва == <timeline> ImageSize = width:720 height:350 PlotArea = left:50 right:20 top:30 bottom:30 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:400000 ScaleMajor = unit:year increment:50000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:20 align:center bar:XVII from:0 till:4900 bar:1717 from:0 till:150 bar:1800 from:0 till:4691 bar:1849 from:0 till:10263 bar:1875 from:0 till:31308 bar:1910 from:0 till:57700 bar:1921 from:0 till:90095 bar:1930 from:0 till:117945 bar:1939 from:0 till:143100 bar:1945 from:0 till:135491 bar:1955 from:0 till:202044 bar:1965 from:0 till:256582 bar:1975 from:0 till:322657 bar:1985 from:0 till:366424 bar:1998 color:cobar2 from:0 till:386855 bar:2002 from:0 till:372104 bar:2010 from:0 till:364443 bar:2014 from:0 till:357652 bar:2020 from:0 till:346739 PlotData= textcolor:black fontsize:S bar:XVII at: 9900 text: 4900 shift:(0) bar:1717 at: 5150 text: 150 shift:(0) bar:1800 at: 9691 text: 4691 shift:(0) bar:1849 at: 15263 text: 10263 shift:(0) bar:1875 at: 36308 text: 31308 shift:(0) bar:1910 at: 62700 text: 57700 shift:(0) bar:1921 at: 95095 text: 90095 shift:(0) bar:1930 at: 122945 text: 117945 shift:(0) bar:1939 at: 148100 text: 143100 shift:(0) bar:1945 at: 140491 text: 135491 shift:(0) bar:1955 at: 207044 text: 202044 shift:(0) bar:1965 at: 261582 text: 256582 shift:(0) bar:1975 at: 327657 text: 322657 shift:(0) bar:1985 at: 371424 text: 366424 shift:(0) bar:1998 at: 391855 text: 386855 shift:(0) bar:2002 at: 377104 text: 372104 shift:(0) bar:2010 at: 369443 text: 364443 shift:(0) bar:2014 at: 357652 text: 357652 shift:(0) bar:2020 at: 346739 text: 346739 shift:(0) </timeline> Станам на 31.03.2014 года, у Быдгашчы пражывала 358 922 чалавек<ref>Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx]</ref>. == Культура == У горадзе Быдгашчы арганізуюцца оперныя і музычныя фестывалі. У Быдгашчы знаходзіцца вядомая Канцэртная зала (Filharmonia Pomorska) і Оперны тэатр. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Быдгашч)|Свята-Мікалаеўская царква]] * [[Касцёл Святога Мікалая (Фардон)|Касцёл Святога Мікалая]] * [[Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста (Фардон)|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста]] * [[Exploseum]] * [[Музей мыла і гісторыі бруду (Быдгашч)|Музей мыла і гісторыі бруду]] * [[Быдгашцкая ратуша]] * [[Вышгруд (Быдгашч)|Вышгруд]] * [[Паўлувэк (гарадзішча)|Паўлувэк]] * [[Быдгашцкі канал]] * [[Даліна Смерці (Быдгашч)|Даліна Смерці]] * [[Храм Збавіцеля (Быдгашч)|Храм Збавіцеля]] <gallery> Bydgoszcz Cerkiew prawosławna.jpg|Свята-Мікалаеўская царква Фардон. Сінагога 5.jpg|Сінагога ў Фардоне Фардон. Касцёл Святога Мікалая.jpg|Касцёл Святога Мікалая Фардон. Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста 1.jpg|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста Паўлувэк (гарадзішча) 2.jpg|Гарадзішча Паўлувэк </gallery> === Страчаная спадчына === * [[Быдгашцкі замак]] ([[Гарадскія муры (Быдгашч)|гарадскія муры]], [[Пазнаньская брама (Быдгашч)|пазнаньская брама]], [[Куяўская брама (Быдгашч)|куяўская брама]], [[Гданьская брама (Быдгашч)|гданьская брама]]) * [[Сінагога (Быдгашч)|Сінагога]] * [[Старая сінагога (Быдгашч)|Старая сінагога]] * [[Сінагога (Фардон)|Сінагога ў Фардоне]] * [[Будынак гарадскога тэатра (Быдгашч)|Будынак гарадскога тэатра]] * [[Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў (Быдгашч)|Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў]] * [[Старая пратэстанцкая кафедральная царква (Быдгашч)|Старая пратэстанцкая кафедральная царква]] <gallery> Быдгашцкі замак (2022-06-29) 2.jpg|Быдгашцкі замак Быдгашч. Сінагога.jpg|Месца, дзе раней стаяла сінагога Быдгашцкая ратуша 1.jpg|Месца, дзе раней стаяла ратуша Быдгашч. Старая пратэстанцкая кафедральная царква 5.jpg|Падмурак пратэстанцкай кафедральнай царквы </gallery> == Адукацыя == * [[Музычная акадэмія ў Быдгашчы]] * [[Універсітэт Казіміра Вялікага ў Быдгашчы]] * [[Тэхналагічна-прыродазнаўчы ўніверсітэт імя Яна і Анджэя Снядэцкіх у Быдгашчы]] == Спорт == === Спартыўныя клубы === {{Div col|2}} * Жаночы футбольны клуб «[[ЖФК Быдгашч|Быдгашч]]» * Футбольны клуб «[[ФК Завіша Быдгашч|Завіша]]» * Футбольны клуб «[[ФК Хэмік Быдгашч|Хэмік]]» * Валейбольны клуб «[[Вісла Быдгашч|Вісла]]» * Жаночы валейбольны клуб «[[Палац Быдгашч|Палац]]» * Баскетбольны клуб «[[Асторыя Быдгашч (баскетбольны клуб)|Асторыя]]» * Жаночы баскетбольны клуб «[[Баскет-25 Быдгашч|Баскет-25]]» * [[Спідвей|Матацыклетны]] клуб «[[Палонія Быдгашч (спідвей)|Палонія]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Гвязда Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Хэмік Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Завіша Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Асторыя Быдгашч]]» * Каманда па [[Амерыканскі футбол|амерыканскім футболе]] «[[Арчэрс Быдгашч|Арчэрс]]» {{Div col end}} === Спартыўныя аб’екты === * [[Гарадскі стадыён ім. Яўгена Паўтына]] * [[Стадыён імя маршала Юзафа Пілсудскага]] * [[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Артэга Арэна]]» * Лядовы палац «[[Торбуд]]» <gallery> Палонія Быдгашч (спідвей) - ГКЖ Узбярэжжа 4.jpg|Палонія Быдгашч Bdg Zawisza-Slask 2 03-2014.jpg|[[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] Bdg halaLuczniczka 8 07-2013.jpg|Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» Bdg Artego Arena 2 09-2014.jpg|Артэга Арэна </gallery> == Вядомыя асобы == * [[Збігнеў Бонек]] * [[Радослаў Сікорскі]] * [[Макс фон Боэн]] * [[Міхал Хілінскі]] (нар. 1986) — польскі [[баскетбаліст]]. * [[Рафал Брускі]] (нар. 1962) — польскі палітык, прэзідэнт Быдгашчы. * [[Карына Міхалэк]] (нар. 1993) — польская баскетбалістка. == Гл. таксама == * [[Крывавая нядзеля (1939)]] * [[Camerimage]] * [[DAG Fabrik Bromberg]] * [[Быдгашч-Галоўны]] {{зноскі}} {{Куяўска-Паморскае ваяводства}} [[Катэгорыя:Быдгашч| ]] e5y2ofccmjulj2b2cbii90prk6ujuwn 10 70979 4192269 3749963 2022-08-23T07:06:40Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Ганза |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Ганза]] |выява = [[Выява:Extent of the Hansa.png|200px|Extent of the Hansa, showing the Circles]] <br><br>[[Image:Haupthandelsroute Hanse.png|200px|асноўныя напрамкі гандлю Ганзы]] |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |клас_спісаў = hlist |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = [[Венеды|Вендская]] і [[Памеранія|Памеранская]] акруга |спіс1 = * '''''[[Любек]]''''' * ''[[Гамбург]]'' * [[Кіль (горад)|Кіль]] * [[Люнебург]] * [[Ростак]] * [[Штадэ]] * [[Старгард]] * [[Шчэцін]] * [[Штральзунд]] * [[Вісмар]] |загаловак2 = [[курфюрства Саксонія|Саксонія]], [[Цюрынгія]], <br> [[Брандэнбург]] |спіс2 = * '''[[Браўншвайг]]''' * [[Берлін]] * [[Брандэнбург-на-Хафелі]] * ''[[Брэмен]]'' * [[Эрфурт]] * [[Франкфурт-на-Одэры]] <small> (уключаючы [[Слубіцы]])</small> * [[Гослар]] * [[Гале (Саксонія-Ангальт)|Гале]] * [[Магдэбург]] |загаловак3 = [[Польшча]], [[Каралеўства Прусія|Прусія]], <br> [[Лівонія]], [[Швецыя]] |спіс3 = * [[Гданьск|Данцыг]] * [[Уроцлаў|Брэслау]] * [[Тарту|Дэрпт]] * [[Вільяндзі (горад)|Фелін]] * [[Эльблёнг|Эльбінг]] * [[Калінінград|Кёнігсберг]] <small> ([[Калінінград]])</small> * [[Кракаў]] * [[Талін|Рэвель]] * [[Рыга]] * [[Стакгольм]] * '''[[Торунь|Торн]]''' * [[Вісбю]] |загаловак4 = [[Рэйн]], [[Вестфалія]], <br> [[Нідэрланды]] |спіс4 = * [[Дортмунд]]*† * [[Бохум]] * [[Брэкерфельд]] * [[Кёльн]]† * [[Дэвентэр]] * [[Дуйсбург]] * [[Гронінген (горад)|Гронінген]] * [[Гальтэрн-ам-Зэе]] * [[Гам]] * [[Хардэрвейк]] * [[Хатэм]] * [[Хаселт (Нідэрланды)|Хаселт]] * [[Кампен (Нідэрланды)|Кампен]] * [[Мюнстэр]] * [[Олдэнзал]]<!--меркаваная транслітэрацыя--> * [[Оснабрук]] * [[Рэклінггаўзен]] * [[Рурманд]] * [[Зост]]† * [[Уна (горад)|Уна]] * [[Верль]] * [[Зютфен]] * [[Зволе]] |загаловак5 = |спіс5 = |загаловак20 = |спіс20 = |стыль_унізе = |унізе = <nowiki>*</nowiki> Галоўны горад акругі &nbsp;&nbsp;&nbsp; † [[Імперскі горад]] [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Гарады]] </noinclude> r8hr9xdnks9enplz93ppccbdlyrcumo 0 73250 4191881 3897599 2022-08-22T13:05:50Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Паўзуны]]; дададзена [[Катэгорыя:Паўзуны Еўропы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Пералік [[Паўзуны|паўзуноў]] Беларусі''' На тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] прадстаўлены адзін від [[чарапахі|чарапах]], 3 віды [[яшчаркі|яшчарак]], 3 віды [[змеі|змей]], не прадстаўлены [[кракадзілы]] і [[дзюбагаловыя]]. == Атрад {{bt-bellat|Чарапахі|Testudines}} == * Сямейства {{bt-bellat|Амерыканскія прэснаводныя чарапахі|Emydidae}}<ref>Н. Б. Ананьева, Н. Л. Орлов, Р. Г. Халиков, И. С. Даревский, С. А. Рябов, А. В. Барабанов «Атлас пресмыкающихся Северной Евразии (таксономичское разнообразие, географическое распространение и природоохранный статус)» Зоологический институт Российской Академии наук, Санкт-Петербург, 2004, — стр. 21</ref> (гл. [[Прэснаводныя чарапахі]]) ** Род {{bt-bellat|Балотныя чарапахі|Emys}}<ref name="1v">Род утрымлівае адзін від</ref> *** Від {{bt-bellat|Балотная чарапаха|Emys orbicularis}} <gallery> File:Emys.jpg|[[Балотная чарапаха]] </gallery> == Атрад {{bt-bellat|Яшчаркі|Sauria}} == [[Файл:Stamp of Belarus - 2018 - Colnect 802509 - Lizards.jpeg|thumb|Рэптыліі на паштовай марцы Беларусі]] * Сямейства {{bt-bellat|Вераценніцавыя|Anguidae}} ** Род {{bt-bellat|Вераценніцы|Anguis}} *** Від {{bt-bellat|Вераценніца ломкая{{!}}Вераценніца ломкая ці Медзяніца|Anguis fragilis}} * Сямейства {{bt-bellat|Сапраўдныя яшчаркі|Lacertidae}} ** Род {{bt-bellat|Зялёныя яшчаркі|Lacerta}} *** Від {{bt-bellat|Яшчарка порсткая|Lacerta agilis}}; ** Род {{bt-bellat|Лясныя яшчаркі|}}<ref name='1v'/> *** Від {{bt-bellat|Яшчарка жывародная|Zootoca vivipara}} <gallery> File:Anguis_fragilis_Anguidae_OrvetHelfaut.jpg|[[Вераценніца ломкая]] File:Sand_Lizard_2008_G1.jpg|[[Яшчарка порсткая]] File:WaldeidechseB064.jpg|[[Яшчарка жывародная]] </gallery> == Атрад {{bt-bellat|Змеі|Serpentes}} == * Сямейства {{bt-bellat|Вужападобныя|Colubridae}} ** Род {{bt-bellat||Coronella}} *** Від {{bt-bellat|Мядзянка|Coronella austriaca}}; ** Род {{bt-bellat|Сапраўдныя вужы|Natrix}} *** Від {{bt-bellat|Звычайны вуж|Natrix natrix}}; * Сямейства {{bt-bellat|Гадзюкавыя змеі{{!}}Гадзюкавыя змеі ці Гадзюкі|Viperidae}} ** Род {{bt-bellat|Гадзюкі{{!}}Гадзюкі, ці сапраўдныя гадзюкі|Vipera}} *** Від {{bt-bellat|Звычайная гадзюка|Vipera berus{{!}}Vipera (Pelias) berus}}; <gallery> File:CoronellaAustriaca2.jpg|[[Мядзянка]] File:Jeune_couleuvre_Natrix_natrix.jpg|[[Звычайны вуж]] File:Kreuzotter_(Skagen,_Denmark).jpg|[[Звычайная гадзюка]] </gallery> {{зноскі}} == Літаратура == * Земнаводныя. Паўзуны: Энцыкл. даведнік. — Мн.: БелЭн, 1996. — ISBN 985-11-0067-6 * Мильто К. Д. 2003. ''О распространении обыкновенного ужа (Natrix natrix) на севере европейской части России'' // Современная герпетология. — Т. 2. — С. 100—123. * Ананьева Н. Б., Орлов Н. Л., Халиков Р. Г., Даревский И. С., Рябов С. А., Барабанов А.В Атлас пресмыкающихся Северной Евразии (таксономичское разнообразие, географическое распространение и природоохранный статус). — СПБ: Зоологический институт РАН, 2004. — 232 с. — ISBN 5-98092-007-2 * Milto K. D., Zinenko O. I. 2005. ''Distribution and morphological variability of Vipera berus in Eastern Europe.'' In: Herpetologia Petropolitana. Proceedings of the 12h Ordinary General Meeting of the Societas Europaea Herpetologica, 12-16 August 2003, St-Petersburg, Russia. St.-Petersburg. — P. 64-73. {{Геаграфія Беларусі}} [[Катэгорыя:Спісы жывёл Беларусі|Паўзуны]] [[Катэгорыя:Паўзуны Еўропы|*]] dlaes39bz0j29obppuaa8pi2tk8ywn3 0 75847 4192099 3572806 2022-08-22T19:28:03Z JerzyKundrat 174 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki '''Беларускі нацыянальны камітэт''' (БНК), Віленскі нацыянальны беларускі камітэт (Вільнацбелкам) — каардынацыйны прадстаўнічы орган беларускіх партый і арганізацый. Створаны ў [[Вільня|Вільні]] ў [[1921]]. У розны час аб'ядноўваў ад 19 да 40 прадстаўнікоў розных партый, арганізацый і таварыстваў. Вёў нацыянальную, культурна-асветную і кааператыўную работу. Да 1925 канкурыраваў з Варшаўскім БНК. Стаяў у апазіцыі да польскага ўрада. Імкнуўся стаць кіруючым цэнтрам усіх беларускіх нацыянальна-дэмакратычных партый і арганізацый. Ставіў сабе за мэту стварыць Беларуска-Літоўскую дэмакратычную рэспубліку, напачатку дамагчыся культурна-нацыянальнай аўтаноміі [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]]. Пасля стварэння ў 1926 [[БСРГ|Беларускай сялянска-работніцкай грамады]] (БСРГ) апынуўся пад яе ўплывам. У гэты час у БНК уваходзіў 31 прадстаўнік беларускіх палітычных партый і арганізацый: БСРГ, [[Беларускі сялянскі саюз|Беларускага сялянскага саюза]], [[БХД, 1917|Беларускай хрысціянскай дэмакратыі]] (БХД), [[Таварыства беларускай школы]] (ТБШ), [[Беларускі студэнцкі саюз|Беларускага студэнцкага саюза]], [[Беларускае навуковае таварыства, 1918|Беларускага навуковага таварыства]] і [[Беларускае выдавецкае таварыства|Беларускага выдавецкага таварыства]], прэсы, кааператываў і інш. У 1926-27 вядучую ролю ў БНК адыгрывала левае крыло на чале з кіраўнікамі БСРГ [[Б. Тарашкевіч]]ам, [[С. Рак-Міхайлоўскі]]м, [[Пятро Васільевіч Мятла|П. Мятлой]]. Пасля разгрому БСРГ і рэпрэсій польскіх улад супраць яе прадстаўнікоў дзейнасць БНК заняпала. У пач. 1930-х г. БНК рэарганізаваны пад эгідай БХД. 3 яго дапамогай БХД дамагалася кансалідацыі пад сваім кіраўніцтвам на нацыянальна-дэмакратычнай аснове ўсіх беларускіх нацыянальных партый і арганізацый, хоць гэта ёй цалкам і не ўдалося. Прадстаўнікі ТБШ у БНК не ўдзельнічалі. Палітычная дзейнасць камітэта, як і БХД, была накіравана супраць [[Камуністычная партыя Заходняй Беларусі|КПЗБ]]. У лютым 1931 БНК выступаў з пратэстам супраць праследавання беларускіх вучоных, дзеячаў культуры ў БССР, якія абвінавачваліся ў нацыянал-дэмакратызме. У 1934 палітычныя арганізацыі дэлегавалі ў БНК па 3 прадстаўнікі, культурна-асветныя, кааператыўныя і студэнцкія — па 2. Старшынёй БНК, які ў гэты час складаўся з 26 чал., быў [[Я. Пазняк]], намеснікамі — [[В. Багдановіч]] і М. Манцэвіч, сакратаром — [[У. Казлоўскі]], скарбнікам — [[А. Клімовіч]]. У чэрвені 1935 прыняты новы статут арганізацыі. Да новага статута БНК быў дададзены пункт, дзе падкрэслівалася, што камітэт з'яўляецца прадстаўніком арганізаванага беларускага насельніцтва Заходняй Беларусі, якое дамагаецца ажыццяўлення «права беларускага народа, абвешчанага 25 сакавіка 1918 года». У адносінах да БССР кіраўніцтва БНК у 1930-я гады займала крытычныя пазіцыі. У 1935 у Жэневу была накіравана заява-пратэст БНК супраць прыняцця СССР у Лігу Нацый. У студзені [[1938]] дзейнасць БНК забаронена польскімі ўладамі. Напачатку ліпеня 1941, у выніку намаганняў беларускага нацыянал-сацыялістычнага дзеяча [[Уладзіслаў Казлоўскі|Уладзіслава Казлоўскага]], нямецкія ваенныя ўлады дазволілі аднавіць дзейнасць Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні. На ўстаноўчым сходзе, які адбыўся пры ўдзеле больш як 60 мясцовых дзеячаў, была абраная ўправа БНК. Старшынёй управы стаў [[Вацлаў Іваноўскі]], яго намеснікамі — [[Язэп Малецкі]] і [[Баляслаў Грабінскі]], сакратаром — [[Язэп Найдзюк]], скарбнікам — Уладзіслаў Казлоўскі і рэферэнтам па справах культуры — [[Усевалад Кароль]]. Камітэт прадстаўляў інтарэсы беларускага насельніцтва на тэрыторыі Літвы перад нямецкімі ўладамі і скіроўваў сваю дзейнасць на арганізацыю школьніцтва і нават ваенных адзінак. Хутка ён пачаў страчваць давер у нацыстаў, і тыя кінулі падтрымліваць беларусаў у гарадскіх органах улады. Увосень 1941 В. Іваноўскі выехаў у Мінск.<ref>[[Ю. Туронак]] (1992)</ref> Паводле Я. Малецкага, старшыні БНК у 1941-42 г., галоўным заданнем камітэту была падборка кадраў для працы ў Беларусі, куды былі накіраваны некалькі сот чалавек.<ref>[[Я. Малецкі]] (1976)</ref> {{зноскі}} == Літаратура == * Ладысеў У., Палуян У. Беларускі нацыянальны камітэт // ЭГБ у 6 т. Т. 1. - Мн., 1993. * Беларускі нацыянальны камітэт // БелЭн у 18 т. Т. 2. - Мн., 1996. {{Беларускія грамадскія арганізацыі ў Польскай Рэспубліцы (1918—1939)}} [[Катэгорыя:Арганізацыі Заходняй Беларусі]] [[Катэгорыя:Беларусы ў Вільнюсе]] [[Катэгорыя:Беларускі нацыяналізм]] 5qohpnxdd3c1jfc76il0kr3rm1caxxa 0 76667 4192260 3722916 2022-08-23T07:02:39Z 46.56.204.212 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{пісьменнік}} '''Сальваторэ Квазімада'''<ref name=pr>Поўнае напісанне імя і прозвішча '''Сальваторэ Квазімада''' ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.8., Мн., 1999, С.206.</ref> ({{lang-it|Salvatore Quasimodo}}; {{ДН|20|8|1901}}— {{ДС|14|6|1968}}) — італьянскі [[пісьменнік]], [[паэт]], [[перакладчык]]. Лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па літаратуры|Нобелеўскай прэміі па літаратуры]] (1959) «За лірычную паэзію, якая з класічнай жвавасцю выказвае трагічны досвед нашага часу». == Біяграфічныя звесткі == Вучыўся ў Рымскім політэхнічным інстытуце. 3 1941 прафесар Міланскай кансерваторыі імя Дж. Вердзі. == Творчасць == У 1930-я г. далучыўся да [[герметызм]]у з яго матывамі тугі і адзіноты (зборнікі «Вада і зямля», 1930; «Патанулы габой», 1932; «Эрата і Апаліён», 1936; «Вершы», 1938). У перыяд антыфашысцкага Супраціўлення звярнуўся да сацыяльнай рэчаіснасці (зборнікі «I надышоў вечар», 1942; «Дзень за днём», 1947). У пасляваеннай творчасці пераважаюць грамадзянскія і патрыятычныя тэмы, вера ў народ (зборнікі «Жыццё не сон», 1949; «Фальшывая і сапраўдная зеляніна», 1954; «Непараўнальная зямля», 1958; «Даваць і мець», 1966). Аўтар зборнікаў публіцыстыкі, эсэ, перакладаў з грэчаскай мовы [[Сафокл]]а, [[Эсхіл]]а, [[Авідзій|Авідзія]]. На беларускую мову асобныя творы Сальваторэ Квазімада пераклалі [[Янка Сіпакоў]]<ref>Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.</ref>, [[Язэп Семяжон]], [[Лявон Баршчэўскі]]. == Творы == * Acque e terre (1930) * Oboe sommerso (1932) * Erato e Apòllìon (1938) * Poesie (1938) * Ed è subito sera (1942) * Con il piede straniero sopra il cuore (1946) * Giorno dopo giorno (1947) * La vita non è sogno (1949) * Il falso e vero verde (1954) * La terra impareggiabile (1958) * Il poeta e il politico e altri saggi (1960) * Dare e avere (1966) == Пераклад на беларускую мову == Выбраная лірыка. Пераклад з іт. [[Лявон Баршчэўскі|Лявона Баршчэўскага]]. Мн.: Зміцер Колас, [[2022]] («Паэты планеты»). {{зноскі}} == Літаратура == * Логіш С. Квазімада // БелЭн у 18 т. Т. 8. Мн., 1999. {{Нобелеўская прэмія/літаратура}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Квазімада}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па літаратуры]] [[Катэгорыя:Паэты Італіі]] echi9hhce75d94b3mn27q9p8awa4gj7 0 78026 4192261 3350589 2022-08-23T07:03:40Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Хасельт (Нідэрланды)]] у [[Хаселт (Нідэрланды)]] wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Хасельт |арыгінальная назва = Hasselt |падначаленне = |краіна = Нідэрланды |герб = Hasselt (OV) wapen.svg |сцяг = Hasselt (OV) vlag.svg |шырыня герба = 120x80 |шырыня сцяга = 120x80 |выява = Hasselt2004.JPG |памер = <!--300px--> |подпіс = Выгляд на горад |lat= |long= |lat_dir =N |lat_deg =52 |lat_min =35 |lat_sec =27 |lon_dir =E |lon_deg =6 |lon_min =5 |lon_sec = 28 |CoordAddon = region:NL-OV_type:city(6959) |CoordScale = |Яндэкскарта = |карта = <!--альтэрнатыўная--> |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |рэгіён = Аверэйсел |рэгіён у табліцы = |від рэгіёна = Правінцыі Нідэрландаў {{!}} Правінцыя |раён = |раён у табліцы = |від раёна = |абшчына = |від абшчыны = |карта краіны = <!-- альтэрнатыўная --> |карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная --> |карта раёна = <!-- альтэрнатыўная --> |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |заснаваны = |першае згадванне = |згадванне ref = |ранейшыя імёны = |статус з = <!--год--> |статус дата = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 6 959 |год перапісу = 2008 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Hasselt (Overijssel) |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Ха́селт''' ({{lang-nl|Hasselt}}, Asselt) — [[горад]] у 7 км на поўнач ад [[Зволле]] ў [[Нідэрланды|Нідэрландскай]] правінцыі [[Аверэйсел]]. Уваходзіць у [[Спіс абшчын Нідэрландаў|абшчыну]] [[Звартэватэрланд]]. Атрымаў [[Статус горада | гарадскія правы]] ў [[1252]] годзе, ў [[1350]] годзе стаў членам [[Ганза|Ганзы]]. З [[1550]] года ў заняпадзе, так як суседнія гарады аказаліся лепш прыстасаваны да камерцыі і гандлю. {{rq|sources}} {{няма крыніц}} {{Ганза}} [[Катэгорыя:Гарады Нідэрландаў]] [[Катэгорыя:Аверэйсел]] 85496vtckxfvgq5754seburdi8ztut6 4192264 4192261 2022-08-23T07:05:02Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Хаселт |арыгінальная назва = Hasselt |падначаленне = |краіна = Нідэрланды |герб = Hasselt (OV) wapen.svg |сцяг = Hasselt (OV) vlag.svg |шырыня герба = 120x80 |шырыня сцяга = 120x80 |выява = Hasselt2004.JPG |памер = <!--300px--> |подпіс = Выгляд на горад |lat= |long= |lat_dir =N |lat_deg =52 |lat_min =35 |lat_sec =27 |lon_dir =E |lon_deg =6 |lon_min =5 |lon_sec = 28 |CoordAddon = region:NL-OV_type:city(6959) |CoordScale = |Яндэкскарта = |карта = <!--альтэрнатыўная--> |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |рэгіён = Аверэйсел |рэгіён у табліцы = |від рэгіёна = Правінцыі Нідэрландаў {{!}} Правінцыя |раён = |раён у табліцы = |від раёна = |абшчына = |від абшчыны = |карта краіны = <!-- альтэрнатыўная --> |карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная --> |карта раёна = <!-- альтэрнатыўная --> |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |заснаваны = |першае згадванне = |згадванне ref = |ранейшыя імёны = |статус з = <!--год--> |статус дата = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 6 959 |год перапісу = 2008 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Hasselt (Overijssel) |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Ха́селт''' ({{lang-nl|Hasselt}}, Asselt) — [[горад]] за 7 км на поўнач ад [[Зволе]] ў [[Нідэрланды|Нідэрландскай]] правінцыі [[Аверэйсел]]. Уваходзіць у [[Спіс абшчын Нідэрландаў|абшчыну]] [[Звартэватэрланд]]. Атрымаў [[Статус горада | гарадскія правы]] ў [[1252]] годзе, ў [[1350]] годзе стаў членам [[Ганза|Ганзы]]. З [[1550]] года ў заняпадзе, так як суседнія гарады аказаліся лепш прыстасаваны да камерцыі і гандлю. {{Ганза}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Нідэрландаў]] [[Катэгорыя:Аверэйсел]] g518yczzek5klrcxejlrtfw8eqh3dc0 0 81107 4192306 3236769 2022-08-23T07:27:26Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Дэльбрук |арыгінальная назва = Delbrück |падначаленне = |краіна = Германія |герб =DEU Delbrück COA.svg |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat = |long = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 46|lat_sec = 0 |lon_dir = E|lon_deg = 8|lon_min = 34|lon_sec = 0 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 157,26 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 77–114 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 30&nbsp;083 |год перапісу = 2009 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = 05250<br />02944 Westenholz<br />05294 Steinhorst |паштовы індэкс = 33129 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Delbrück |сайт = http://www.stadt-delbrueck.de/ |мова сайта = de |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Дэльбрук''' (ням. Delbrück) — [[горад]] у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе Дэтмольд. Уваходзіць у склад раёна Падэрборн. Насельніцтва складае 30052 чалавека (на 31 снежня 2006 года). Займае плошчу 157,26 км ². Афіцыйны код - 05 7 74 020. Горад падпадзяляецца на 10 гарадскіх раёнаў. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{DEFAULTSORT:Дэльбрук}} [[Катэгорыя: Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] {{бібліяінфармацыя}} gg00pdtvkm1zset1rewi6chi6tfmwo1 4192345 4192306 2022-08-23T07:58:53Z Artsiom91 31770 Адкат праўкі 4192306 аўтарства [[Special:Contributions/Чаховіч Уладзіслаў|Чаховіч Уладзіслаў]] ([[User talk:Чаховіч Уладзіслаў|размовы]]) назва не перакладзены на беларускую, а на англійскай можна знайсці і ў адпаведным раздзеле wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Дэльбрук |арыгінальная назва = Delbrück |падначаленне = |краіна = Германія |герб =DEU Delbrück COA.svg |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat = |long = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 46|lat_sec = 0 |lon_dir = E|lon_deg = 8|lon_min = 34|lon_sec = 0 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 157,26 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 77–114 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 30&nbsp;083 |год перапісу = 2009 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = 05250<br />02944 Westenholz<br />05294 Steinhorst |паштовы індэкс = 33129 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Delbrück |сайт = http://www.stadt-delbrueck.de/ |мова сайта = de |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Дэльбрук''' (ням. Delbrück) — [[горад]] у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе Дэтмольд. Уваходзіць у склад раёна Падэрборн. Насельніцтва складае 30052 чалавека (на 31 снежня 2006 года). Займае плошчу 157,26 км ². Афіцыйны код - 05 7 74 020. Горад падпадзяляецца на 10 гарадскіх раёнаў. {{DEFAULTSORT:Дэльбрук}} [[Катэгорыя: Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] {{бібліяінфармацыя}} ctn8j6p9tgd4rg1l2tejmvd1gd5tqag 0 84797 4192296 4133198 2022-08-23T07:23:51Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = |беларуская назва = Патэнца |арыгінальная назва = Potenza |падначаленне = |краіна = Італія |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat = |long = |lat_dir = N|lat_deg = 40|lat_min = 38|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 15|lon_min = 48|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 174 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 819 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 69 295 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = 401 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = 0971 |паштовы індэкс = 85100 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Potenza |сайт = http://www.comune.potenza.it/ |мова сайта = it |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Патэнца''' ({{lang-it|Potenza}}) — горад у італьянскім рэгіёне [[Базіліката]], адміністрацыйны цэнтр [[Патэнца (правінцыя)|аднайменнай правінцыі]]. Заступнікам горада лічыцца San Gerardo. Свята горада [[30 мая]]. == Эканоміка == Патэнца — важны прамысловы і сельскагаспадарчы горад у вобласці Базіліката. Харчовая (вінаробства, сыраробства), абутковая, лясная прамысловасць. Прамысловае развіццё горада паступова запавольваецца ў сувязі з перамяшчэннем вытворчасці ў вакольную індустрыяльную зону ў камуне Ціта. Патэнца — чыгуначны вузел. {{Правінцыя Патэнца}} [[Катэгорыя:Гарады Базілікаты]] [[Катэгорыя:Камуны правінцыі Патэнца]] 6jfv49mpkc7rfmf35kca9u2vsmmf0y8 0 91669 4191932 3484877 2022-08-22T14:54:01Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Славутасць}} '''Замак Данвеган''' ({{lang-en|Dunvegan}}) знаходзіцца на востраве [[востраў Скай|Скай]] у вобласці [[Хайленд]] у [[Шатландыя|Шатландыі]]. == Інфармацыя для наведвальнікаў == Наведванне замка і садоў: дарослыя — £8 (фунтаў), дзеці (3-15 гадоў) = £4.00, студэнты/пенсіянеры, CITIZENS/GROUPS = 6.50, сямейны квіток (2 дарослых, 4 дзіцяці): = 23.00. Час працы: з 1 красавіка па 15 кастрычніка 2010 г. (10.00 — 17.30 (апошні запуск гасцей 17.00) Замак і сады зачынены для наведванняў з 20 снежня 2010 г. па 3 студзеня 2011 г. == Спасылкі == * [http://www.dunvegancastle.com/ Афіцыйны сайт замка] * [http://flickr.com/photos/search/tags:Dunvegan%2CCastle/tagmode:all/ Фатаграфіі замка на Flickr.com] == Гл. таксама == * [[Спіс замкаў Шатландыі]] * [[Спіс замкаў]] [[Катэгорыя:Замкі Шатландыі|Данвеган]] [[Катэгорыя:Вобласць Хайленд]] jns7ma98bcftr1xbu2wxnpusa4tt585 4191977 4191932 2022-08-22T16:49:17Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Вобласць Хайленд]]; дададзена [[Катэгорыя:Хайленд]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Славутасць}} '''Замак Данвеган''' ({{lang-en|Dunvegan}}) знаходзіцца на востраве [[востраў Скай|Скай]] у вобласці [[Хайленд]] у [[Шатландыя|Шатландыі]]. == Інфармацыя для наведвальнікаў == Наведванне замка і садоў: дарослыя — £8 (фунтаў), дзеці (3-15 гадоў) = £4.00, студэнты/пенсіянеры, CITIZENS/GROUPS = 6.50, сямейны квіток (2 дарослых, 4 дзіцяці): = 23.00. Час працы: з 1 красавіка па 15 кастрычніка 2010 г. (10.00 — 17.30 (апошні запуск гасцей 17.00) Замак і сады зачынены для наведванняў з 20 снежня 2010 г. па 3 студзеня 2011 г. == Спасылкі == * [http://www.dunvegancastle.com/ Афіцыйны сайт замка] * [http://flickr.com/photos/search/tags:Dunvegan%2CCastle/tagmode:all/ Фатаграфіі замка на Flickr.com] == Гл. таксама == * [[Спіс замкаў Шатландыі]] * [[Спіс замкаў]] [[Катэгорыя:Замкі Шатландыі|Данвеган]] [[Катэгорыя:Хайленд]] n1ppe1i079xn0aecgk52l1sj8cmif0r 0 92342 4191972 4069929 2022-08-22T16:43:42Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki {{coord|display=title|33|0|0|N|35|45|0|E|type:mountain_region:SY}} [[Выява:Golan heights rel89C.jpg|right|thumb|250px|Карта Галанских вышынь]] '''Галанскія вышыні''' ({{lang-ar|هضبة الجولان}}, {{lang-he|רָמַת הַגוֹלָן}}) — спрэчная тэрыторыя на Блізкім Усходзе, у цяперашні час ўваходзіць у склад [[Ізраіль|Ізраіля]]. Да [[1967]] года з’яўлялася часткай сірыйскай правінцыі Кунейтра, захоплена Ізраілем у ходзе Шасцідзённай вайны. У 1981 годзе Кнэсет Ізраіля прыняў «Закон аб Галанскіх вышынях», дзе ў аднабаковым парадку быў абвешчаны суверэнітэт Ізраіля над гэтай тэрыторыяй. Анэксія была прызнаная несапраўднай Рэзалюцыяй № 497 Савета Бяспекі ААН ад 17 снежня 1981 года. Як Ізраіль, так і [[Сірыя]] лічаць Галанскія вышыні часткай сваёй тэрыторыі. == Фатаграфіі == <div align="center"> <gallery> File:Gilgal Refa'im - Rujm el-Hiri.JPG| Ружм эль-Хіры. [[:en: Rujm el-Hiri|Rujm el-Hiri]] File:Um-al-kanatir-rehavam-arcs.jpg|Разваліны Розум эль Канцір ([[:en:Um el Kanatir|Um el Kanatir]]) File:Hermonsnow.jpg|Від гары Хермон з гары [[Гара Бенталь|Бенталь]] ([[:en:Mount Bental|Mount Bental]]) File:Brechat ram mt hermon.JPG|Возера [[возера Рам|Рам]] ([[:en:Lake Ram|Lake Ram]]). File:Golan_1.JPG|Гара [[Авіталь]] File:Bental.JPG|Гара [[Гара Бенталь|Бенталь]] </gallery> </div> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.prichal.com/phpnuke/?q=node/75 Дадаткова пра Галанскія вышыні] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131018023727/http://www.prichal.com/phpnuke/?q=node%2F75 |date=18 кастрычніка 2013 }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Геаграфія Ізраіля]] [[Катэгорыя:Геаграфія Сірыі]] [[Катэгорыя:Галанскія вышыні| ]] [[Катэгорыя:Вінаробныя рэгіёны Ізраіля]] [[Катэгорыя:Спрэчныя тэрыторыі ў Азіі]] pfkp3s973k6ucumrs495qjm3dr13nki 0 92695 4192315 3846782 2022-08-23T07:31:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = |беларуская назва = Ашафенбург |арыгінальная назва = Aschaffenburg |падначаленне = |краіна = Германія |герб = Wappen Aschaffenburg.svg |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat = |long = |lat_dir = N|lat_deg = 49|lat_min = 58|lat_sec = 0 |lon_dir = E|lon_deg = 9|lon_min = 9|lon_sec = 0 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 62,57 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 138 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 68&nbsp;722 |год перапісу = 2009 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = 06021,06028 |паштовы індэкс = 63739, 63741, 63743 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Aschaffenburg |сайт = http://www.aschaffenburg.de/ |мова сайта = de |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Ашафенбург''' (ням. Aschaffenburg) — універсітэцкі горад раённага значэння ў Германіі, у зямлі [[Баварыя]]. == Адміністрацыйнае апісанне == Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе Ніжняя Франконія. Насельніцтва складае 68722 чалавека (на 31 снежня 2009 года). Займае плошчу 62,57 км ². Афіцыйны код - 09 6 61 000. Горад падпадзяляецца на 10 гарадскіх раёнаў. Галоўная славутасць - замак Іаганесбург (пач. XVII ст.) == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{DEFAULTSORT:Ашафенбург}} [[Катэгорыя:Гарады Баварыі]] ejmypdoe3vqypk2zcjd9hg4xj7b8oaj 0 93142 4192310 4008744 2022-08-23T07:28:56Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гарады-пабрацімы */ wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Валансьен |арыгінальная назва = {{lang-fr|Valenciennes}} |падначаленне = |краіна = Францыя |герб = Blason valenciennes.svg |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat = |long = |lat_dir = N|lat_deg = 50|lat_min = 22|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 3|lon_min = 32|lon_sec = |CoordAddon = type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = О-дэ-Франс |рэгіён у табліцы = |від раёна = Дэпартаменты Францыі{{!}}Дэпартамент |раён = Нор |раён у табліцы = Нор (дэпартамент){{!}}Нор |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = 693 |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 14 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 41 300 |год перапісу = 1999 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 59606, 59300 |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = http://www.valenciennes.fr/ |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Валансьен''' ({{lang-fr|Valenciennes}} {{IPA|[valɑ̃sjɛn]}}, {{lang-pcd|Valinsien}}, {{lang-nl|Valencijn}}) — горад на поўначы [[Францыя|Францыі]], камуна ў дэпартаменце [[Нор (дэпартамент)|Нор]]. Мае статус супрефектуры. Насельніцтва — 41,3 тыс. чалавек (1999 г.). Тэрыторыя — 14 км². Горад размешчаны на беразе ракі [[Шэльда|Эско (Шэльда)]]. == Гісторыя == Горад упершыню згадваецца ў 693 годзе ў адным з дакументаў [[Хлодвіг II|Хлодвіга II]]. У [[843]] годзе па [[Вердэнскі дагавор|Вердэнскаму дагавору]] вызначаны статус Валансьена як нейтральнага горада паміж [[Нейстрыя|Нейстрыяй]] і [[Аўстразія|Аўстразіяй]]. У [[IX стагоддзе|IX стагоддзі]] горад, як і ўсе навакольныя тэрыторыі, быў заваяваны [[нарманы|нарманамі]], а ў [[923]] годзе стаў часткай герцагства [[Ніжняя Латарынгія]], якое ўваходзіла ў склад [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]. Валансьен хутка развіваўся, стаўшы цэнтрам адной з памежных [[Марка, адміністрацыйная адзінка|марак]] імперыі. У [[1008]] годзе па Еўропе пракацілася эпідэмія [[чума|чумы]]. Паводле мясцовых паданняў [[Дзева Марыя]] ўстанавіла вакол Валансьена кардон, які абараніў горад ад эпідэміі. З гэтага часу кожны год жыхары Валансьена праходзяць па крузе працягласцю 14 км вакол горада, па гэтак званаму шляху Святога кардона. У [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзі]] [[Альбрэхт, граф Галандыі|Альберт Баварскі]] пабудаваў у горадзе Вежу Дадэн, у якой быў усталяваны звон, які да гэтага часу штодня б’е ў гонар Дзевы Марыі Святога кардона. У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] Валансьен быў квітнеючым цэнтрам графства [[графства Эно|Эно]]. Пасля [[1433]] году горадам валодалі [[Філіп III Добры]] і ягоныя спадчыннікі, спачатку з [[Бургундская галіна дынастыі Валуа|Бургундcкай дынастыі]], а потым з [[Габсбург]]аў. У [[1560-я]] гады Валансьен стаў адным з цэнтраў [[кальвінізм]]у і супраціву прыгнёту пратэстантаў у [[Паўднёвыя Нідэрланды|Іспанскіх Нідэрландах]]. Пасля жорсткай барацьбы ў [[1570]] годзе войска герцага [[Алесандра Фарнезэ (герцаг Пармскі)|Алесандра Фарнезэ]] захапіла горад і зладзіла масавы гвалт пратэстантаў. Французскія каралі пачынаючы з [[Людовік XI|Людовіка XI]] не аднойчы спрабавалі авалодаць горадам. У [[1656]] годзе ў ходзе [[бітва ля Валансьена|бітвы ля Валансьена]] Іспанская армія пад камандаваннем прынца [[Хуан Аўстрыйскі Малодшы|Хуана Аўстрыйскага]] разграміла французаў. Толькі ў [[1677]] годзе [[Людовік XIV]] дамогся захопу горада. Па ўмовах [[Німвегенскі мір|Німвегенскаага міру]] [[1678]] года тэрыторыя былога графства [[графства Эно|Эно]] была падзелена паміж [[Францыя]]й і Габсбургамі, і ягоная паўднёвая частка, у тым ліку і Валансьен, адышла да Францыі, пасля чаго горад быў значна ўмацаваны [[Вабан]]ам. Горад стаў адным з найважнейшых фарпостаў на паўночным усходзе Францыі. У [[1793]] годзе падчас [[Вайна першай кааліцыі|вайны першай кааліцыі]] супраць рэвалюцыйнай Францыі горад быў абложаны, а французская ўлада скасавана. Французская армія адваявала яго толькі ў жніўні [[1794]] года. У [[1890]] годзе Валансьен страціў статус крэпасці, і ягоныя магутныя крапасныя сцены былі разбураныя. У [[1900]] годзе горад быў узнагароджаны [[Ордэн Ганаровага легіёна|Ордэнам Ганаровага легіёна]]. Падчас абедзвюх [[сусветныя войны|сусветных войн]] горад быў разбураны, яго цэнтральная частка была адбудавана нанова пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. == Славутасці == * Музей вытанчаных мастацтваў захоўвае працы як выхадцаў горада ([[Антуан Вато]], [[Жан-Батыст Карпо]]), так і іншых фламандскіх мастакоў ([[Рубенс]], [[ван Дэйк]]). * Некалькі гатычных цэркваў (найстарэйшая — [[францысканцы|францысканская]], асвечана ў 1233 годзе) і вежа Дадэн (XIV стагоддзе). * «Іспанскі асабняк» XVI стагоддзя, г. з. Бібліятэка [[езуіт]]аў таго ж часу (нядаўна адрэстаўравана) і бальніца Эно часоў [[Людовік XV|Людовіка XV]]. == Гарады-пабрацімы == [[Выява:Valenciennes.JPG|thumb|265px|Ратушная плошча]] {{гарады-пабрацімы}} == Вядомыя асобы == * [[Балдуін I Фландрскі]] ([[1171]]—[[1205]]) — славуты фламандскі феадал, які аб’яднаў пад сваім скіпетрам Фландрыю і Эно; крыжак, імператар [[Лацінская імперыя|Лацінскай імперыі]]. * [[Рабер Кампен]] ([[1378]] або [[1379]]—[[1444]]) — нідэрландскі жывапісец * [[Антуан Вато]] ([[1684]]—[[1721]]) — знакаміты французскі мастак, прадстаўнік стылю ракако. * [[П’ер Рышар]] (нар. [[1934]]) — французскі кінаакцёр-комік і рэжысёр. == Спасылкі == {{commons-inline|Valenciennes}} * [http://www.ville-valenciennes.fr/ Афіцыйны сайт] {{ref-fr}} * [http://www.chez.com/valenciennes/ Discover Valenciennes] {{ref-fr}} * [http://www.fortified-places.com/valenciennes.html Fortifications of Valenciennes] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160303183039/http://www.fortified-places.com/valenciennes.html |date=3 сакавіка 2016 }} {{ref-en}} [[Катэгорыя:Гарады О-дэ-Франс]] [[Катэгорыя:Камуны дэпартамента Нор]] [[Катэгорыя:Гарады, узнагароджаныя ордэнам Ганаровага легіёна]] [[Катэгорыя:Валансьен| ]] ek6l6zbxz2o007pfbexqw794bo3nx4f 0 96172 4191822 4191784 2022-08-22T12:05:56Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Кухарэнка}} {{Навуковец |Імя = Юрый Уладзіміравіч Кухарэнка |Арыгінал імя = {{lang-ru|Юрий Владимирович Кухаренко}} |Фота = |Шырыня = |Подпіс = |Месца нараджэння = |Месца смерці = |Навуковая сфера = [[археалогія]] |Месца працы = [[Інстытут археалогіі АН СССР]] |Навуковая ступень = {{Навуковая ступень|доктар|гістарычных навук}} |Навуковае званне = {{Навуковае званне||}} |Альма-матэр = |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = |Вядомая як = |Узнагароды і прэміі = |Роспіс = |Шырыня роспісу = |Сайт = |Вікікрыніцы = }} '''Юрый Уладзіміравіч Кухарэ́нка''' ({{ДН|2|4|1919}}, [[Сяло Чапля|с. Чапля]], {{МН|Лэтычыўскі раён|ў Лэтычыўскім раёне|}}, [[Хмяльніцкая вобласць]], [[Украіна]] — {{ДС|6|1|1980}}, {{МС|Масква}}, [[СССР]]) — савецкі і ўкраінскі [[археолаг]]. [[Доктар гістарычных навук]] ([[1966]]). == Біяграфія == Нарадзіўся ў сялянскай сям'і. У [[1936]] г. паступіў на Вышэйшыя музейныя курсы Наркамасветы РСФСР. У [[1938]] годзе ўступіў у шэрагі [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|РСЧА]] і да [[1947]] г. служыў на [[Ціхаакіянскі флот ВМФ Расіі|Ціхаакіянскім флоце]]. У [[1941]] г. уступіў у [[КПСС]]. У [[1943]] г. экстэрнам скончыў гістарычны факультэт [[Педагагічны інстытут Ціхаакіянскага дзяржаўнага універсітэта|Хабараўскі дзяржаўны педагагічны інстытут]]. Пасля сканчэння аспірантуры пры [[Дзяржаўны гістарычны музей, Масква|Дзяржаўным гістарычным музеі]] з [[1951]] г. працаваў у [[Інстытут археалогіі АН СССР|Інстытуце археалогіі АН СССР]]. Даследаваў гісторыю і археалагічныя помнікі [[Палессе|Палесся]], верхняга і сярэдняга [[Рака Дняпро|Падняпроўя]] ([[Атвержычы, археалагічныя помнікі|Атвержычы]], [[Вароніна, археалагічныя помнікі|Вароніна]], [[Велямічы, археалагічныя помнікі|Велямічы]], [[Дубай, археалагічныя помнікі|Дубай]], [[Рамель, археалагічныя помнікі|Рамель]], [[Рубель, археалагічныя помнікі|Рубель]], [[Хотамель, археалагічныя помнікі|Хотамель]], [[Чаплін, археалагічныя помнікі|Чаплін]] і інш.). Сабраў і сістэматызаваў звесткі пра археалагічныя помнікі Палесся ад [[неаліт]]у да сярэднявякоўя і паказаў, што яно з даўніх часоў заселена чалавекам. Працы Кухарэнкі сталі падмуркам у рэканструкцыі гісторыі насельніцтва паўднёвай Беларусі і паўночнай Украіны ў [[1 тысячагоддзе да н.э.|I-м тыс. да н.э.]] — [[1 тысячагоддзе|I-м тыс. н.э.]] Упершыню даў поўную характарыстыку [[Зарубінецкая культура|зарубінецкай культуры]]. Паклаў пачатак сістэматызацыі паморскіх старажытнасцей у Беларусі, па матэрыялах [[Брэсцкі бескурганны могільнік|Брэсцкага бескурганнага могільніка]] (Брэст-Трышын) прасачыў пранікненне плямён [[Вельбарская культура|вельбарскай культуры]] на тэрыторыю [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]]. Першым з савецкіх даследчыкаў звярнуў увагу на ляпны посуд з больш ранніх раскопак на [[Жытомірская вобласць|Жытоміршчыне]] і звязаў іх з [[Пражская культура|пражскай культурай]], што паклала пачатак вывучэнню славян [[V]] — [[VII]] стст. на тэрыторыі [[СССР]]. == Працы == * Археология Польши. — М.: Наука, 1969. — 239 с.: ил., карт. * Зарубинецкая культура / Ю. В. Кухаренко; [отв. ред. А. П. Смирнов]; АН СССР, Ин-т археологии. — М.: Наука, 1964. — 66, [1] с. — (Археология СССР. Свод археологических источников; Вып. Д1—19). * Могильник Брест-Тришин / Ю. В. Кухаренко; АН СССР, Ин—т археологии. — М.: Наука, 1980. — 126, [2] с. * Памятники железного века на территории Полесья / Ю. В. Кухаренко; под общ. ред. Б. А. Рыбакова. — М.: Издательство АН СССР, 1961. — 70 с. — (Археология СССР. Свод археологических источников; [вып.] Д 1—29). * Первобытные памятники Полесья / Ю. В. Кухаренко; под общ. ред. Б. А. Рыбакова. — М.: Издательство АН СССР, 1962. — 24 с. — (Археология СССР. Свод археологических источников; [вып.] Б 1—18). * Средневековые памятники Полесья / Ю. В. Кухаренко; под общ. ред. Б. А. Рыбакова. — М.: Издательство АН СССР, 1961. — 39, [1] с. — (Археология СССР. Свод археологических источников; [вып.] Е 1—57). * [http://harugva.narod.ru/kuharenko.html Полесье и его место в процессе этногенеза славян // Полесье: (Лингвистика. Археология. Топонимика). — М., 1968]; {{зноскі}} == Літаратура == * Вяргей, В. С. Кухарэнка Юрый Уладзіміравіч / В. С. Вяргей // Археалогія Беларусі: энцыклапедыя: у 2 т. / [склад. Ю. У. Каласоўскі; рэдкалегія: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.]. Т. 1: А ― К. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2009. — 492, [1] c. — С. 491. — ISBN 978-985-11-0353-5. * Русанова, И. П. Памяти Юрия Владимировича Кухаренко // Советская археалогия. — 1981. — № 2. — С. 318. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кухарэнка Юрый Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Дактары гістарычных навук‎]] [[Катэгорыя:Археолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Археолагі Расіі]] [[Катэгорыя:Археолагі Украіны]] [[Катэгорыя:Супрацоўнікі Інстытута археалогіі РАН]] iigubkbh59hpgyw4qgb34e1gha55rs0 0 96573 4192478 3634965 2022-08-23T09:36:32Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{пісьменнік}} '''Нікала Буало-Дэпрэо''' ({{lang-fr|Nicolas Boileau-Despréaux}}; [[1 лістапада]] [[1636]], [[Парыж]] — [[13 сакавіка]] [[1711]], там жа) — [[французская літаратура|французскі]] {{паэт|Францыі|XVII стагоддзя}}, {{літаратурны крытык|Францыі}}, тэарэтык [[класіцызм]]у. == Беларускія пераклады == Паасобныя творы на беларускую пераклад [[Лявон Баршчэўскі]]. == Творы == * «Сатыры» (''Satires'', 1660—1668). * «Пасланні» (''Épîtres'', 1669—1695) * «Паэтычнае мастацтва» (''Art poétique'', 1674) * «Трактат аб ўзнёслым» (пераклад сачынення [[Лонгін]]а; ''Traité du sublime'', 1674) * «Налой» (''Le Lutrin'', 1674—1683) * «Дыялог пра герояў рамана» (''Dialogue sur les héros de roman'', 1688) * «Крытычныя разважанні пра Лонгіна» (''Réflexions critiques sur Longin'', 1694—1710) * «Лісты [[Шарль Перо|Шарлю Перо]]» (''Lettres à Charles Perrault'', 1700) {{зноскі}} {{start box}} {{succession box|title=[[Французская акадэмія]] <br />[[Спіс членаў Французскай акадэміі#Крэсла 1|Крэсла 1]]|before=[[Клод Базен дэ Безон]]|after=[[Жан Д’Эстрж]]|years=[[1684]]—[[1711]]}} {{end box}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Буало-Дэпрэо Нікала}} [[Катэгорыя:Франкамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Паэтыка]] [[Катэгорыя:Літаратуразнаўцы Францыі]] [[Катэгорыя:Члены Французскай акадэміі]] p8ojo44ynddv3b0sol5xgu2iewndq9c 0 98845 4192237 4142841 2022-08-23T06:42:55Z 46.56.204.212 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Баршчэўскі}} {{ДД | імя = Лявон Баршчэўскі | жанчына = | выява = 2008.06.16. Lawon Barszczeuski Fot M Kubik.JPG | памер_выявы = | подпіс = | тытул = 2-гі Старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] | перыядпачатак = снежань [[2007]] | перыядканец = верасень [[2009]] | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | прэм'ер = | папярэднік = [[Вінцук Вячорка]] | пераемнік = [[Аляксей Янукевіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | грамадзянства = [[Беларусь]] | нацыянальнасць = [[беларусы|беларус]] | выбарчая_акруга = | жонка = | муж = | прафесія = філолаг | рэлігія = | партыя = [[Партыя БНФ]] }} '''Ляво́н Пятро́віч Баршчэ́ўскі''' (нар. {{ДН|4|3|1958}}, [[Полацк]]) — беларускі філолаг, перакладчык, грамадскі дзеяч і палітык. == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў]] на спецыяльнасці «Нямецкая і англійская мовы». Працаваў выкладчыкам нямецкай і англійскай моваў у школе № 10 г. Полацка, потым у Наваполацкім політэхнічным інстытуце (цяпер [[Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт]]). Скончыў аспірантуру пры Мінскім педінстытуце замежных моў (1987), атрымаў ступень кандыдата філалагічных навук (1989). У 1990—1995 гадах быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР XII склікання ад Наваполацкай-Маладзёжнай выбарчай акругі № 174, уваходзіў у склад парламенцкай апазіцыі [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|БНФ]]. Працаваў намеснікам старшыні Камісіі Вярхоўнага Савета па адукацыі, культуры і захаванні гістарычнай спадчыны, а таксама быў членам Камісіі Вярхоўнага Савета па міжнародных справах і знешнеэканамічнай дзейнасці. Быў сааўтарам канцэпцый прынятых у 1990—1992 гадах законаў «Аб грамадзянстве», «Аб адукацыі», «Аб рэферэндуме» і інш. У красавіку 1992 года на 9-й сесіі ад імя Апазіцыі БНФ прадстаўляў распрацаваны спецыялістамі праект Закона «Аб барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю», які быў адхілены большасцю Вярхоўнага Савета. З 1995 года — намеснік старшыні [[Партыя БНФ|Беларускага народнага фронту «Адраджэнне»]], у 1996—1999 гадах — выконваў абавязкі старшыні партыі пасля эміграцыі [[Зянон Пазняк|Зянона Пазняка]]. Пасля расколу партыі ў 1999 г. быў дарадцам старшыні [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]]. Шматгадовы намеснік дырэктара [[Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа|Беларускага гуманітарнага ліцэя]], які быў афіцыйна зачынены ўладамі ў 2003 годзе. Лявон Баршчэўскі ўзначальваў [[Беларускі ПЭН-Цэнтр]] у 2003—2005 гадах, а пасля атрымаў статус «ганаровы старшыня»<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=240193 nashaniva.by]</ref>. У кастрычніку 2019 года прыпыніў сяброўства ў гэтай арганізацыі да пачатку захадаў уладаў аб яе закрыцці, пасля чаго зноў узяў удзел у яе працы. На 10 з’ездзе Партыі БНФ у снежні 2007 года абраны старшынёй партыі. У верасні 2009 года сышоў з пасады старшыні, на якой яго, па выніках з’езду партыі, замяніў [[Аляксей Янукевіч]]. У 2011 годзе разам з групай паплечнікаў пакінуў шэрагі Партыі БНФ. == Творчасць == Разам з [[Сяргей Шупа|Сяргеем Шупам]] стварыў у Мінску клуб маладых перакладчыкаў «Бабілён» (1985). Перакладчык і ўкладальнік зборнікаў лірыкі [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхта]], [[Нікалаўс Ленаў|Н. Ленаў]], [[Сапфо]], [[Франчэска Петрарка|Ф. Петраркі]], [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрліна]], [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Вырхліцкага]], [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіса]], [[Сігб'ёрн Обстфельдэр|С. Обстфельдэра]], [[Анакрэон]]а, [[Гунар Экелёф|Г. Экелёфа]], [[Ду Фу]], [[Эрлінг Кітэльсен|Э. Кітэльсена]], [[Архілох]]а, [[Бабур]]а, [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнара]], [[Назым Хікмет|Назыма Хікмета]], [[Марына Цвятаева|М. Цвятаевай]], [[Аль-Бухтуры]], [[Нэлі Закс]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]], [[Сальваторэ Квазімада]] прозы [[Генрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе змешчаны, сярод іншага, яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (у т. л. раманы «Працэс», «Замак», «Зніклы»). Пераклаў трагедыі [[Эсхіл]]а «Прыкуты Праметэй», «Персы», [[Сафокл]]а «Эдып-цар», [[Эўрыпід]]а «Медэя», камедыі [[Арыстафан]]а «Жабы», «Люсістрата», [[Менандр]]а «Адлюднік», драму [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] «Дон-Карлас», раманы [[Ёган Вольфганг фон Гётэ|Ё. В. Гётэ]] «Пакуты маладога Вертэра», [[Кнут Гамсун|К. Гамсуна]] «Голад», [[Г. Мастоўская-Радзівіл|Г. Мастоўскай-Радзівіл]] «Здань у Малым Замку», [[Астрыд Ліндгрэн]] «Усе нашы дзеці з Булербю», [[Яраслаў Івашкевіч|Я. Івашкевіча]] «Панны з Вілька», паэмы [[Эдгар Алан По|Э. А. По]] («Тамерлан»), [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]] («У горадзе разні»), [[Канстанты Ільдэфанс Галчыньскі|К. І. Галчыньскага]] («Баль у Саламона»), [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаша]] («Маральны трактат», «Паэтычны трактат»), трактат [[Імануіл Кант|І. Канта]] «Пралегомены да любой будучай метафізікі», п’есы [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкага]] («Баладына»), [[Станіслаў Выспяньскі|Станіслава Выспяньскага]] («Вяселле» і «Варшавянка»), [[Сэм’юэл Бекет|С. Бекета]] («Не-я»), [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]] («Партрэт планеты»), [[Вацлаў Гавел|В. Гаўла]] («Свята ў садзе»), [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]] («Танга»), кнігі нямецкіх гісторыкаў [[Р. Лінднэр]]а («Гісторыкі і ўлада») і [[Б. К'яры]] («Штодзённасць за лініяй фронту»), паасобныя паэтычныя творы і прозу [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэра]], апавяданні Гамсуна, [[Ю. Борген]]а, [[Бруна Шульц|Б. Шульца]], эсэ [[А. Міхнік]]а, вершы, урыўкі з паэмаў [[Энхедуанна|Энхедуанны]], [[Катул]]а, [[Вергілій|Вергілія]], [[Авідзій|Авідзія]], [[Бертран дэ Борн|Б. дэ Борна]], [[Пейрэ Відаль|П. Відаля]], [[Дантэ Аліг’еры]], [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансара]], [[Луіс Камоэнс|Л. Камоэнса]], [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскага]], [[Н. Буало]], [[Джон Мілтан|Дж. Мілтана]], [[Юзаф Бака|Ю. Бакі]], Гётэ, [[Адам Нарушэвіч|Адама Нарушэвіча]], [[Францішак Дыянізы Князьнін|Ф. Князьніна]], [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю. У. Нямцэвіча]], [[Генрых Гайнэ|Г. Гайнэ]], [[Джон Кітс|Дж. Кітса]], [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]], [[Карл Густаў Вернер фон Хейдэнстам|В. фон Хейдэнстама]], [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]], [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменеса]], [[Г. Ахтэрберг]]а, [[Я. Э. Волд]]а, [[Ю. Чаховіч]]а, [[Нэлі Закс]], [[Ян Бжэхва|Я. Бжэхвы]], [[Гюнтэр Грас|Г. Граса]], [[Тумас Транстромер|Т. Транстромера]], [[Булат Акуджава|Б. Акуджавы]], [[Томас Венцлава|Т. Вянцлавы]], [[Фернанду Песоа]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]] і інш., лібрэта оперы «Чужое каханне наступстваў не бачыць» [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Аўтар кніг папулярных нарысаў «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму» (2003) і «Беларуская літаратура і свет» (2006; разам з [[П. Васючэнка]]м і [[М. Тычына]]м). Аўтар больш за 30 артыкулаў і навуковы кансультант 18-томнай [[Беларуская энцыклапедыя|«Беларускай энцыклапедыі»]] (1996—2004), а таксама шматлікіх артыкулаў па методыцы выкладання літаратуры ў сярэдняй школе і ва ўстановах новага тыпу. У [[2014]] у кракаўскім архіве (аддзел рукапісаў Бібліятэкі князёў Чартарыйскіх) знайшоў рукапісы невядомых твораў беларускамоўнай літаратуры 1-й трэці ХІХ ст. «[[Wiersz Ruski o Religii i Obyczayności]]» і «[[Jasno czerwony raczek po obłoku skacze...]]». Вядомы таксама як публіцыст: шматлікія артыкулы, інтэрв’ю публікаваліся ў беларускай перыёдыцы ў Беларусі і па-за яе межамі. Сааўтар публікацыі «Справаздача аб стане незалежнай культуры ў Беларусі», прэзентаванай на сустрэчы кіраўнікоў ведамстваў культуры краін Еўрасаюза ў г. Любліне (2011). Рэдактар серыі «ЕўраГраматыкі» (з 2008). Укладальнік 27-моўнага «Еўраслоўніка» (2008), «Польска-беларускага тэматычнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2013), «Беларуска-польскага тэматычна-тэрміналагічнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2014), «Літоўска-беларускага, беларуска-літоўскага слоўніка» (2021), адзін з укладальнікаў і рэдактараў «Нямецка-беларускага слоўніка» (2006) і «Беларуска-нямецкага слоўніка» (2010). Аўтар «Кароткай граматыкі польскай мовы» (2008), «Беларуска-польскага размоўніка-даведніка» (2011), адзін з аўтараў «Кароткай граматыкі латышскай мовы» (2008), «Кароткай граматыкі нідэрландскай мовы» (2009), «Кароткай граматыкі нямецкай мовы» (2012). Укладальнік хрэстаматый для сярэдняй школы «Літаратура народаў свету» (т. 1 і 2, 1995) і «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе» (1999; разам з Евай Лявонавай). == Узнагароды == * [[Прэмія імя Ф. Багушэвіча]] Беларускага ПЭН-Цэнтра (1997). * Дыплом [[Таварыства беларускай школы]] «Беларускі настаўнік 2009 года». * [[Медаль 100 гадоў БНР]] (2019)<ref>[https://www.svaboda.org/a/29838254.html Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100]</ref>. == Выбраная бібліяграфія == * «На шалях праўды: Выбраная лірыка». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Пераклад, [[1988]]. * «Танга». Пераклад п’есы [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]]; пастаўленая ў [[1989]]. * «Зірні ў паток». [[Нікалаус Ленаў|Н. Ленаў]]. Пераклад, [[1992]]. * «Літаратура народаў свету. 8 кл.». Укладанне, [[1992]], * «Прыкуты Праметэй». [[Эсхіл]]. Пераклад, [[1993]]. * «Більярд а палове дзясятай: Раман, апавяданні». [[Генрых Бёль|Г. Бёль]]. Пераклад, [[1993]], * «Дон Карлас». [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылер]]. Пераклад, [[1993]], * «Пры зачыненых дзвярах: Драматычныя творы». Укладанне, пераклад твораў [[Сэмюэл Бэкет|С. Бэкета]], [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]], [[Вацлаў Гавел|В. Гавела]], [[1995]], * «Літаратура народаў свету. 9 кл., частка І». Укладанне, [[1995]], * «Літаратура народаў свету. 10 кл.». Укладанне, [[1995]], * «Прысуд: Апавяданні і мініяцюры». [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[1996]], * «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе. 11 клас». Укладанне (з [[Ева Лявонава|Е. Лявонавай]]), [[1999]], * «Пакуты маладога Вертэра». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад, [[1999]], * «Усе нашы дзеці з Булербю». [[Астрыд Ліндгрэн|А. Ліндгрэн]]. Пераклад, [[2000]], * «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму: Папулярныя нарысы», [[2003]], * «Гісторыкі і ўлада». [[Райнэр Лінднэр|Р. Лінднэр]]. Пераклад, [[2003]], * «Норвежско-русский, русско-норвежский словарь». (З [[Юрый Барысавіч Жалезка|Ю. Жалезкам]] і А. Нурданг), [[2004]], * «Штодзённасць за лініяй фронту». [[Бернгард К'яры|Б. К’яры]]. Пераклад, [[2005]], * «Беларуская літаратура і свет: Папулярныя нарысы». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2006]]. ISBN 978-985-448-065-8, * «Пралегомены да любой будучай метафізікі». [[Імануіл Кант|І. Кант]]. Пераклад, [[2006]]. ISBN 978-985-6783-13-5, * «Беларуская літаратура і свет: Выбраныя тэксты». Укладанне, пераклад (часткова), [[2006]]. ISBN 978-985-448-066-6, * «Качка-дзівачка: Анталогія польскай паэзіі ХІХ-ХХ ст. для дзяцей». Укладанне (з [[Уладзімір Сіўчыкаў|У. Сіўчыкавым]]), пераклад (часткова), [[2006]]. ISBN 978-985-448-068-2, * «Nie chyliłem czoła przed mocą: Antologia poezji białoruskiej ХV-ХХ w.». Укладанне (з [[Адам Паморскі|А. Паморскім]]), прадмова, [[2007]]. ISBN 978-83-89185-65-5, * «[[Słownik białorusko-łacińsko-europejski]]», [[2007]]. ISBN 978-83-89185-87-7, * «Еўраслоўнік: 28 моў, каля 100 тыс. адзінак перакладу», [[2008]]. ISBN 978-985-448-080-0, * «Кароткая граматыка латышскай мовы». (З [[Андрэй Гуцаў|А. Гуцавым]]), [[2008]]. ISBN 978-985-448-103-6, * «Кароткая граматыка польскай мовы», [[2008]]. ISBN 978-985-448-087-9, * «Маральны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, [[2008]], * «Эдып-цар». [[Сафокл]]. Пераклад, [[2009]]. * «Кароткая граматыка нідэрландскай мовы». (З Ю. Жалезкам), [[2009]]. ISBN 978-985-448-103-6, * «Беларуска-нямецкі слоўнік». Укладанне, рэдагаванне (з [[Мікалай Кур'янка|М. Кур’янкам]] і [[Томас Вайлер|Т. Вайлерам]]), [[2010]] ISBN 978-985-6783-98-5, * «Арфаграфічны слоўнік беларускай мовы». Укладанне, рэдагаванне (з [[Алена Баршчэўская|А. Баршчэўскай]]), [[2011]], 4-е выд. [[2018]]. ISBN 978-985-7030-50-7, * «Тамерлан». [[Эдгар Алан По|Э. А. По]]. Пераклад, [[2011]], * «Паэтычны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, [[2011]], * «Зямля Ульра». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Рэдагаванне перакладу, [[2011]]. ISBN 978-985-6991-47-2, * «Беларуска-польскі размоўнік-даведнік», [[2011]]. ISBN 978-985-448-114-2, * «Медэя». [[Эўрыпід]]. Пераклад, [[2012]], кніжнае выданне (з прадмовай і каментаром) [[2018]]. ISBN 978-985-23-0009-4, * «Кароткая граматыка нямецкай мовы». (З [[Яўген Бяласін|Я. Бяласіным]]), [[2012]]. ISBN 978-985-448-115-9, * Польска-беларускі тэматычны слоўнік для школьнікаў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Укладанне, [[2012]]. ISBN 978-985-6992-26-4, * «Архіў, 1863». [[Юдзіта Вайчунайтэ|Ю. Вайчунайтэ]]. Пераклад, [[2013]], * «Вяселле», «Варшавянка». [[Станіслаў Выспяньскі|С. Выспяньскі]]. Пераклад, слова замест пасляслоўя, 2014. ISBN 978-985-6992-40-0, * «Мудрость слова. Сквозь века и народы: Десятиязычный словарь фразеологических эквивалентов». Укладанне (з [[Нінэль Ганчарова|Н. Ганчаровай]], [[Андрэй Цісык|А. Цісыкам]], [[Ірына Шчарбакова|І. Шчарбаковай]], [[Алена Коршук|А. Коршук]] і інш.), [[2014]]. ISBN 978-985-08-1754-9, 2-е, дапрац. выд. [[2015]]. ISBN 978-985-08-1844-7, * «Словы ў часе: Літаратура ад рамантызму да сімвалізму і нашаніўскага адраджэння». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2014]]. ISBN 978-5-94716-255-4, * «Жыццё ў праўдзе: Эсэ і прамовы». [[Вацлаў Гавел|В. Гавел]]. Слова замест уступу, [[2014]]. ISBN 978-609-95632-6-8, * «Мілаш. Біяграфія». [[Анджэй Франашак|А. Франашак]]. Рэдагаванне перакладу, [[2014]]. ISBN 978-608-8147-16-2, * Беларуска-польскі тэматычна-тэрміналагічны слоўнік = Białorusko-polski słownik tematyczno-terminologiczny. Укладанне, [[2014]]. ISBN 978-985-6992-58-5, * «Снег». [[Станіслаў Пшыбышэўскі|С. Пшыбышэўскі]]. Пераклад, [[2015]], * «Калевала». Пераклад з фінскай [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткі]]. Рэдагаванне перакладу, [[2015]]. ISBN 978-985-6783-73-2, * «Сіняя світа: Казкі, легенды, паданні». Апрацоўка некаторых казак, [[2015]]. ISBN 978-985-15-2485-9, * «Словы ў часе і прасторы: Літаратура апошняга стагоддзя». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2015]]. ISBN 978-985-6992-77-6, * Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі (З [[Язэп Янушкевіч|Я. Янушкевічам]]) // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016, * «І боль, і прыгажосць. Выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага». [[2016]]. ISBN 978-985-6992-86-8, * «Песні». [[Сапфо]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-01-1, * «Выбраныя песні з „Канцаньерэ“». [[Франчэска Петрарка|Ф. Петрарка]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-06-6, * «Выбранае». [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансар]]. Пераклад. (З [[Ніна Мацяш|Н. Мацяш]] і [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-02-8, * «Выбраная паэзія». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-04-2, * «Выбраная паэзія». [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрлін]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-27-1, * «Выбраныя вершы». [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэр]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Уладзь Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-30-1, * «Выбранае». [[Джон Кітс|Дж. Кітс]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Голад». [[Кнут Гамсун|К. Гамсун]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7165-10-0, * «Выбраная паэзія». [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Врхліцкі]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-49-3, * «Пад вольным небам: Выбраныя вершы». [[Тумас Транстромер|Т. Транстромер]]. Пераклад часткі твораў, укладаньне, рэдакцыя перакладаў, 2017. ISBN 978-985-7164-56-1, * «Чужое каханне наступстваў не бачыць». [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Пераклад лібрэта оперы, [[2017]]. ISBN 978-985-7185-04-7, * «Выбранае». [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскі]]. Пераклад (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-45-5, * «Гісторыя Латвіі». [[Ілгварс Бутуліс|І. Бутуліс]], [[Антоній Зунда|А. Зунда]]. Рэдагаванне і пераклад асобных частак, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-60-8, * «Выбранае». [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіс]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-43-1, * «Выбраная лірыка». [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменес]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткам]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-62-2, * «Выбраная паэзія». [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-65-3, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. І. [[2017]]. ISBN 978-985-7164-67-7, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Тэорыі літаратуры ХХ ст.». [[Анна Бужыньска|А. Бужыньска]], [[Міхал Павал Маркоўскі|М. П. Маркоўскі]]. Навуковае рэдагаванне перакладу, [[2017]]. ISBN 978-985-7136-66-7, * «Баладына». [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]]. Пераклад, прадмова, каментар. [[2018]]. ISBN 978-985-7164-86-8, * «Выбраная лірыка». [[Георг Тракль|Г. Тракль]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), [[2018]]. ISBN 978-985-7164-61-5, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. ІІ. [[2018]]. ISBN 978-985-23-0004-9, * «Пігмаліён». [[Бернард Шоў|Б. Шоў]]. Пераклад (З [[Уладзімір Палупанаў|У. Палупанавым]]), каментар. [[2018]]. ISBN 978-985-23-0005-6, * [[Томас Стэрнз Эліят|Т. С. Эльёт]]. Парожнія людзі. Пераклад, [[2018]], * «Выбраныя вершы». [[Умберта Саба|У. Саба]]. Пераклад, [[2018]]. ISBN 978-985-23-0020-9, * «Гісторыя Расіі ад Сярэднявечча да сучаснасці. Нарысы». (З [[Алег Трусаў|А. Трусавым]] і [[Аляксей Хадыка|А. Хадыкам]]), [[2018]]. ISBN 978-985-23-0012-4, * «Выбраная лірыка». [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Пераклад. (З [[Ірына Багдановіч|І. Багдановіч]], [[Серж Мінскевіч|С. Мінскевічам]] і інш.), [[2018]]. ISBN 978-985-0031-5, * «Культурная геаграфія». [[Павел Церашковіч|П. Церашковіч]]. Рэцэнзаванне і рэдагаванне, [[2018]]. ISBN 978-985-23-0040-7, * «Узлёт Артура Уі, які можна было спыніць». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Прадмова, каментар, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0036-0, * «Выбраная лірыка». [[Ду Фу]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0044-5, * «Выбраная лірыка». [[Эрлінг Кітэльсен]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0047-6, * «Выбранае». [[Уільям Блэйк|Ў. Блэйк]]. Пераклад (З [[Уладзімір Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ірына Паўловіч|І. Паўловіч]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0046-9, * «Выбраныя вершы». [[Томас Венцлава|Т. Вянцлава]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Алесь Разанаў|А. Разанавым]], [[Алег Мінкін|А. Мінкіным]], [[Вінцук Вячорка|В. Вячоркам]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0053-7, * «Песні і фрагменты». [[Анакрэон]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0069-8, * «Выбраная лірыка». [[Гунар Экелёф]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0068-1, * «Гісторыя румынаў». [[Ёан Аўрэл Поп]]. Рэдагаванне перакладу, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0072-8, * «Уводзіны ў філасофію». Укладанне (З [[Павел Баркоўскі|П. Баркоўскім]], [[Анатоль Сідарэвіч|А. Сідарэвічам]]), пераклад і рэдагаванне шэрагу перакладаў тэкстаў, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0075-9, * «Вершы і фрагменты». [[Архілох]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0078-0, * «Сакральная паэзія». [[Энхедуанна]]. Пераклад (З [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]]), [[2019]]. ISBN 978-985-0079-7, * «Выбранае». [[Фернанду Песоа|Ф. Песоа]]. Пераклад (З [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0084-1, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Ілюстр. выданне (кіраўнік праекта [[Алена Зейбек]]). Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), [[2020]]. ISBN 978-985-23-0087-2, * «Выбраныя песні». [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]]. Пераклад. (З [[Аксана Данільчык|А. Данільчык]]), [[2020]]. ISBN 978-985-0089-6, * «Выбраныя творы». [[Бабур]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-0090-2, * «Старагрэцкая драматургія». Укладанне, пераклад (з [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзіным]]), каментар, [[2020]]. ISBN 978-985-0088-9, * «Перша Конституція України, написана гетьманом П. Орликом і узгоджена з козацькою радою 5 квітня 1710 року / Першая Канстытуцыя Украіны, напісаная гетманам П. Орлікам і ўзгодненая з казацкай радай 5 красавіка 1710 года», рэдагаванне перакладу, [[2020]]. ISBN 978-985-7235-28-5, * «Выбраная паэзія». [[Стэйн Стэйнар]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0100-8, * «Асновы прадпрымальнасці і прадпрымальніцкай дзейнасці: Дапаможнік». Укладанне. [[2020]], 2-е, папраўл. выд. [[2021]], * «Выбраная паэзія». [[Назым Хікмет]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0114-5, * «Выбраная паэзія». [[Цін Уевіч]]. Пераклад. (З [[Сяргей Шупа|С. Шупам]]), [[2020]]. ISBN 978-985-23-0116-9, * «Выбраныя творы». Том 1. «Працэс»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0131-2, * «Выбраныя творы». Том 2. «Ператварэнне»: апавяданні. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0132-9, * «Румынскія казкі» (Аўтары: [[Іон Крангэ]], [[Петрэ Іспірэску]]). Пераклад. (Са [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2021]]. ISBN 978-985-23-0144-2, * Кароткі сучасны літоўска-беларускі і беларуска-літоўскі слоўнік = Dabartinis trumpas lietuvių-baltarusių, baltarusių-lietuvių kalbų žodynas. Укладанне, [[2021]]. ISBN 978-985-23-0152-7, * «Выбраная паэзія». [[Аль-Бухтуры]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0149-7, * «Выбраная лірыка». [[Марына Цвятаева]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0150-3, * «Логіка». [[Павел Баркоўскі]]. Агульнае рэдагаванне, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0165-7, * «Раздзяўбуць нас крумкачы, вароны...». [[Стэфан Жаромскі]]. Пераклад. «ЛІТАРАТУРНАЯ БЕЛАРУСЬ» | № 2 (186), люты 2022 г., * «Замак»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0173-2, * «Зніклы»: раман. «Восем сшыткаў in octavo» [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0174-9. * «Выбраная лірыка». [[Герыт Ахтэрберг]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0166-4, * «Выбраныя айрэны». [[Нагапет Кучак]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0168-8, * «Выбраная лірыка». [[Поль Верлен]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0176-3, * «Выбраная лірыка». [[Нэлі Закс]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0177-0, * «Выбраная паэзія». [[Рой Кэмпбел]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0178-7, * «Выбраная паэзія». [[Сальваторэ Квазімада]]. Пераклад (неапубл.), * «Макбет». [[Уільям Шэкспір]]. Пераклад (неапубл.), * «Скнара». [[Жан-Батыст Мальер]]. Пераклад (неапубл.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|2}} * {{крыніцы/БП (1992-95)||Лявон Пятровіч Баршчэўскі}}, т.1. * Лявон Барщевський: «Найкращі перакладачи — ті, хто займаються тільки перекладами…»: Розмова з Віталієм Пономарьовим // Акцент: Альманах. Вип. 2 (4). Київ: «Темпора», 2010. С. 452—455 (па-ўкраінску). * Лявон Баршчэўскі // Тамковіч, А. Найноўшая гісторыя ў асобах. Мн., 2013. С. 522—536. * Lawon Barszczeuski. Podwójne światy. Wywiad Małgorzaty Nocuń z Lawonem Barszczeuskim / Double Worlds: Małgorzata Nocuń Talks to Lavon Barshcheusky. Kraków: Villa Decius 2014 (па-польску і па англійску). * 6:0 на карысць Лявона Баршчэўскага. Інтэрв’ю Марыны Коктыш з Лявонам Баршчэўскім // Народная воля. 2018. 2 сак. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.svaboda.org/content/article/782703.html Онлайн-канферэнцыя з Лявонам Баршчэўскім] Радыё «Свабода», 11 снежня 2007 {{Лаўрэаты прэміі імя Францішка Багушэвіча}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Баршчэўскі Лявон}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання]] [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з польскай мовы]] rjg51ov9m3xbay3jl7cgsnuik51tqmm 4192238 4192237 2022-08-23T06:43:20Z 46.56.204.212 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Баршчэўскі}} {{ДД | імя = Лявон Баршчэўскі | жанчына = | выява = 2008.06.16. Lawon Barszczeuski Fot M Kubik.JPG | памер_выявы = | подпіс = | тытул = 2-гі Старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] | перыядпачатак = снежань [[2007]] | перыядканец = верасень [[2009]] | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | прэм'ер = | папярэднік = [[Вінцук Вячорка]] | пераемнік = [[Аляксей Янукевіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | грамадзянства = [[Беларусь]] | нацыянальнасць = [[беларусы|беларус]] | выбарчая_акруга = | жонка = | муж = | прафесія = філолаг | рэлігія = | партыя = [[Партыя БНФ]] }} '''Ляво́н Пятро́віч Баршчэ́ўскі''' (нар. {{ДН|4|3|1958}}, [[Полацк]]) — беларускі філолаг, перакладчык, грамадскі дзеяч і палітык. == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў]] на спецыяльнасці «Нямецкая і англійская мовы». Працаваў выкладчыкам нямецкай і англійскай моваў у школе № 10 г. Полацка, потым у Наваполацкім політэхнічным інстытуце (цяпер [[Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт]]). Скончыў аспірантуру пры Мінскім педінстытуце замежных моў (1987), атрымаў ступень кандыдата філалагічных навук (1989). У 1990—1995 гадах быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР XII склікання ад Наваполацкай-Маладзёжнай выбарчай акругі № 174, уваходзіў у склад парламенцкай апазіцыі [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|БНФ]]. Працаваў намеснікам старшыні Камісіі Вярхоўнага Савета па адукацыі, культуры і захаванні гістарычнай спадчыны, а таксама быў членам Камісіі Вярхоўнага Савета па міжнародных справах і знешнеэканамічнай дзейнасці. Быў сааўтарам канцэпцый прынятых у 1990—1992 гадах законаў «Аб грамадзянстве», «Аб адукацыі», «Аб рэферэндуме» і інш. У красавіку 1992 года на 9-й сесіі ад імя Апазіцыі БНФ прадстаўляў распрацаваны спецыялістамі праект Закона «Аб барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю», які быў адхілены большасцю Вярхоўнага Савета. З 1995 года — намеснік старшыні [[Партыя БНФ|Беларускага народнага фронту «Адраджэнне»]], у 1996—1999 гадах — выконваў абавязкі старшыні партыі пасля эміграцыі [[Зянон Пазняк|Зянона Пазняка]]. Пасля расколу партыі ў 1999 г. быў дарадцам старшыні [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]]. Шматгадовы намеснік дырэктара [[Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа|Беларускага гуманітарнага ліцэя]], які быў афіцыйна зачынены ўладамі ў 2003 годзе. Лявон Баршчэўскі ўзначальваў [[Беларускі ПЭН-Цэнтр]] у 2003—2005 гадах, а пасля атрымаў статус «ганаровы старшыня»<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=240193 nashaniva.by]</ref>. У кастрычніку 2019 года прыпыніў сяброўства ў гэтай арганізацыі да пачатку захадаў уладаў аб яе закрыцці, пасля чаго зноў узяў удзел у яе працы. На 10 з’ездзе Партыі БНФ у снежні 2007 года абраны старшынёй партыі. У верасні 2009 года сышоў з пасады старшыні, на якой яго, па выніках з’езду партыі, замяніў [[Аляксей Янукевіч]]. У 2011 годзе разам з групай паплечнікаў пакінуў шэрагі Партыі БНФ. == Творчасць == Разам з [[Сяргей Шупа|Сяргеем Шупам]] стварыў у Мінску клуб маладых перакладчыкаў «Бабілён» (1985). Перакладчык і ўкладальнік зборнікаў лірыкі [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхта]], [[Нікалаўс Ленаў|Н. Ленаў]], [[Сапфо]], [[Франчэска Петрарка|Ф. Петраркі]], [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрліна]], [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Вырхліцкага]], [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіса]], [[Сігб'ёрн Обстфельдэр|С. Обстфельдэра]], [[Анакрэон]]а, [[Гунар Экелёф|Г. Экелёфа]], [[Ду Фу]], [[Эрлінг Кітэльсен|Э. Кітэльсена]], [[Архілох]]а, [[Бабур]]а, [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнара]], [[Назым Хікмет|Назыма Хікмета]], [[Марына Цвятаева|М. Цвятаевай]], [[Аль-Бухтуры]], [[Нэлі Закс]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]], [[Сальваторэ Квазімада]]; прозы [[Генрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе змешчаны, сярод іншага, яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (у т. л. раманы «Працэс», «Замак», «Зніклы»). Пераклаў трагедыі [[Эсхіл]]а «Прыкуты Праметэй», «Персы», [[Сафокл]]а «Эдып-цар», [[Эўрыпід]]а «Медэя», камедыі [[Арыстафан]]а «Жабы», «Люсістрата», [[Менандр]]а «Адлюднік», драму [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] «Дон-Карлас», раманы [[Ёган Вольфганг фон Гётэ|Ё. В. Гётэ]] «Пакуты маладога Вертэра», [[Кнут Гамсун|К. Гамсуна]] «Голад», [[Г. Мастоўская-Радзівіл|Г. Мастоўскай-Радзівіл]] «Здань у Малым Замку», [[Астрыд Ліндгрэн]] «Усе нашы дзеці з Булербю», [[Яраслаў Івашкевіч|Я. Івашкевіча]] «Панны з Вілька», паэмы [[Эдгар Алан По|Э. А. По]] («Тамерлан»), [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]] («У горадзе разні»), [[Канстанты Ільдэфанс Галчыньскі|К. І. Галчыньскага]] («Баль у Саламона»), [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаша]] («Маральны трактат», «Паэтычны трактат»), трактат [[Імануіл Кант|І. Канта]] «Пралегомены да любой будучай метафізікі», п’есы [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкага]] («Баладына»), [[Станіслаў Выспяньскі|Станіслава Выспяньскага]] («Вяселле» і «Варшавянка»), [[Сэм’юэл Бекет|С. Бекета]] («Не-я»), [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]] («Партрэт планеты»), [[Вацлаў Гавел|В. Гаўла]] («Свята ў садзе»), [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]] («Танга»), кнігі нямецкіх гісторыкаў [[Р. Лінднэр]]а («Гісторыкі і ўлада») і [[Б. К'яры]] («Штодзённасць за лініяй фронту»), паасобныя паэтычныя творы і прозу [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэра]], апавяданні Гамсуна, [[Ю. Борген]]а, [[Бруна Шульц|Б. Шульца]], эсэ [[А. Міхнік]]а, вершы, урыўкі з паэмаў [[Энхедуанна|Энхедуанны]], [[Катул]]а, [[Вергілій|Вергілія]], [[Авідзій|Авідзія]], [[Бертран дэ Борн|Б. дэ Борна]], [[Пейрэ Відаль|П. Відаля]], [[Дантэ Аліг’еры]], [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансара]], [[Луіс Камоэнс|Л. Камоэнса]], [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскага]], [[Н. Буало]], [[Джон Мілтан|Дж. Мілтана]], [[Юзаф Бака|Ю. Бакі]], Гётэ, [[Адам Нарушэвіч|Адама Нарушэвіча]], [[Францішак Дыянізы Князьнін|Ф. Князьніна]], [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю. У. Нямцэвіча]], [[Генрых Гайнэ|Г. Гайнэ]], [[Джон Кітс|Дж. Кітса]], [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]], [[Карл Густаў Вернер фон Хейдэнстам|В. фон Хейдэнстама]], [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]], [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменеса]], [[Г. Ахтэрберг]]а, [[Я. Э. Волд]]а, [[Ю. Чаховіч]]а, [[Нэлі Закс]], [[Ян Бжэхва|Я. Бжэхвы]], [[Гюнтэр Грас|Г. Граса]], [[Тумас Транстромер|Т. Транстромера]], [[Булат Акуджава|Б. Акуджавы]], [[Томас Венцлава|Т. Вянцлавы]], [[Фернанду Песоа]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]] і інш., лібрэта оперы «Чужое каханне наступстваў не бачыць» [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Аўтар кніг папулярных нарысаў «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму» (2003) і «Беларуская літаратура і свет» (2006; разам з [[П. Васючэнка]]м і [[М. Тычына]]м). Аўтар больш за 30 артыкулаў і навуковы кансультант 18-томнай [[Беларуская энцыклапедыя|«Беларускай энцыклапедыі»]] (1996—2004), а таксама шматлікіх артыкулаў па методыцы выкладання літаратуры ў сярэдняй школе і ва ўстановах новага тыпу. У [[2014]] у кракаўскім архіве (аддзел рукапісаў Бібліятэкі князёў Чартарыйскіх) знайшоў рукапісы невядомых твораў беларускамоўнай літаратуры 1-й трэці ХІХ ст. «[[Wiersz Ruski o Religii i Obyczayności]]» і «[[Jasno czerwony raczek po obłoku skacze...]]». Вядомы таксама як публіцыст: шматлікія артыкулы, інтэрв’ю публікаваліся ў беларускай перыёдыцы ў Беларусі і па-за яе межамі. Сааўтар публікацыі «Справаздача аб стане незалежнай культуры ў Беларусі», прэзентаванай на сустрэчы кіраўнікоў ведамстваў культуры краін Еўрасаюза ў г. Любліне (2011). Рэдактар серыі «ЕўраГраматыкі» (з 2008). Укладальнік 27-моўнага «Еўраслоўніка» (2008), «Польска-беларускага тэматычнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2013), «Беларуска-польскага тэматычна-тэрміналагічнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2014), «Літоўска-беларускага, беларуска-літоўскага слоўніка» (2021), адзін з укладальнікаў і рэдактараў «Нямецка-беларускага слоўніка» (2006) і «Беларуска-нямецкага слоўніка» (2010). Аўтар «Кароткай граматыкі польскай мовы» (2008), «Беларуска-польскага размоўніка-даведніка» (2011), адзін з аўтараў «Кароткай граматыкі латышскай мовы» (2008), «Кароткай граматыкі нідэрландскай мовы» (2009), «Кароткай граматыкі нямецкай мовы» (2012). Укладальнік хрэстаматый для сярэдняй школы «Літаратура народаў свету» (т. 1 і 2, 1995) і «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе» (1999; разам з Евай Лявонавай). == Узнагароды == * [[Прэмія імя Ф. Багушэвіча]] Беларускага ПЭН-Цэнтра (1997). * Дыплом [[Таварыства беларускай школы]] «Беларускі настаўнік 2009 года». * [[Медаль 100 гадоў БНР]] (2019)<ref>[https://www.svaboda.org/a/29838254.html Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100]</ref>. == Выбраная бібліяграфія == * «На шалях праўды: Выбраная лірыка». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Пераклад, [[1988]]. * «Танга». Пераклад п’есы [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]]; пастаўленая ў [[1989]]. * «Зірні ў паток». [[Нікалаус Ленаў|Н. Ленаў]]. Пераклад, [[1992]]. * «Літаратура народаў свету. 8 кл.». Укладанне, [[1992]], * «Прыкуты Праметэй». [[Эсхіл]]. Пераклад, [[1993]]. * «Більярд а палове дзясятай: Раман, апавяданні». [[Генрых Бёль|Г. Бёль]]. Пераклад, [[1993]], * «Дон Карлас». [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылер]]. Пераклад, [[1993]], * «Пры зачыненых дзвярах: Драматычныя творы». Укладанне, пераклад твораў [[Сэмюэл Бэкет|С. Бэкета]], [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]], [[Вацлаў Гавел|В. Гавела]], [[1995]], * «Літаратура народаў свету. 9 кл., частка І». Укладанне, [[1995]], * «Літаратура народаў свету. 10 кл.». Укладанне, [[1995]], * «Прысуд: Апавяданні і мініяцюры». [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[1996]], * «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе. 11 клас». Укладанне (з [[Ева Лявонава|Е. Лявонавай]]), [[1999]], * «Пакуты маладога Вертэра». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад, [[1999]], * «Усе нашы дзеці з Булербю». [[Астрыд Ліндгрэн|А. Ліндгрэн]]. Пераклад, [[2000]], * «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму: Папулярныя нарысы», [[2003]], * «Гісторыкі і ўлада». [[Райнэр Лінднэр|Р. Лінднэр]]. Пераклад, [[2003]], * «Норвежско-русский, русско-норвежский словарь». (З [[Юрый Барысавіч Жалезка|Ю. Жалезкам]] і А. Нурданг), [[2004]], * «Штодзённасць за лініяй фронту». [[Бернгард К'яры|Б. К’яры]]. Пераклад, [[2005]], * «Беларуская літаратура і свет: Папулярныя нарысы». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2006]]. ISBN 978-985-448-065-8, * «Пралегомены да любой будучай метафізікі». [[Імануіл Кант|І. Кант]]. Пераклад, [[2006]]. ISBN 978-985-6783-13-5, * «Беларуская літаратура і свет: Выбраныя тэксты». Укладанне, пераклад (часткова), [[2006]]. ISBN 978-985-448-066-6, * «Качка-дзівачка: Анталогія польскай паэзіі ХІХ-ХХ ст. для дзяцей». Укладанне (з [[Уладзімір Сіўчыкаў|У. Сіўчыкавым]]), пераклад (часткова), [[2006]]. ISBN 978-985-448-068-2, * «Nie chyliłem czoła przed mocą: Antologia poezji białoruskiej ХV-ХХ w.». Укладанне (з [[Адам Паморскі|А. Паморскім]]), прадмова, [[2007]]. ISBN 978-83-89185-65-5, * «[[Słownik białorusko-łacińsko-europejski]]», [[2007]]. ISBN 978-83-89185-87-7, * «Еўраслоўнік: 28 моў, каля 100 тыс. адзінак перакладу», [[2008]]. ISBN 978-985-448-080-0, * «Кароткая граматыка латышскай мовы». (З [[Андрэй Гуцаў|А. Гуцавым]]), [[2008]]. ISBN 978-985-448-103-6, * «Кароткая граматыка польскай мовы», [[2008]]. ISBN 978-985-448-087-9, * «Маральны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, [[2008]], * «Эдып-цар». [[Сафокл]]. Пераклад, [[2009]]. * «Кароткая граматыка нідэрландскай мовы». (З Ю. Жалезкам), [[2009]]. ISBN 978-985-448-103-6, * «Беларуска-нямецкі слоўнік». Укладанне, рэдагаванне (з [[Мікалай Кур'янка|М. Кур’янкам]] і [[Томас Вайлер|Т. Вайлерам]]), [[2010]] ISBN 978-985-6783-98-5, * «Арфаграфічны слоўнік беларускай мовы». Укладанне, рэдагаванне (з [[Алена Баршчэўская|А. Баршчэўскай]]), [[2011]], 4-е выд. [[2018]]. ISBN 978-985-7030-50-7, * «Тамерлан». [[Эдгар Алан По|Э. А. По]]. Пераклад, [[2011]], * «Паэтычны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, [[2011]], * «Зямля Ульра». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Рэдагаванне перакладу, [[2011]]. ISBN 978-985-6991-47-2, * «Беларуска-польскі размоўнік-даведнік», [[2011]]. ISBN 978-985-448-114-2, * «Медэя». [[Эўрыпід]]. Пераклад, [[2012]], кніжнае выданне (з прадмовай і каментаром) [[2018]]. ISBN 978-985-23-0009-4, * «Кароткая граматыка нямецкай мовы». (З [[Яўген Бяласін|Я. Бяласіным]]), [[2012]]. ISBN 978-985-448-115-9, * Польска-беларускі тэматычны слоўнік для школьнікаў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Укладанне, [[2012]]. ISBN 978-985-6992-26-4, * «Архіў, 1863». [[Юдзіта Вайчунайтэ|Ю. Вайчунайтэ]]. Пераклад, [[2013]], * «Вяселле», «Варшавянка». [[Станіслаў Выспяньскі|С. Выспяньскі]]. Пераклад, слова замест пасляслоўя, 2014. ISBN 978-985-6992-40-0, * «Мудрость слова. Сквозь века и народы: Десятиязычный словарь фразеологических эквивалентов». Укладанне (з [[Нінэль Ганчарова|Н. Ганчаровай]], [[Андрэй Цісык|А. Цісыкам]], [[Ірына Шчарбакова|І. Шчарбаковай]], [[Алена Коршук|А. Коршук]] і інш.), [[2014]]. ISBN 978-985-08-1754-9, 2-е, дапрац. выд. [[2015]]. ISBN 978-985-08-1844-7, * «Словы ў часе: Літаратура ад рамантызму да сімвалізму і нашаніўскага адраджэння». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2014]]. ISBN 978-5-94716-255-4, * «Жыццё ў праўдзе: Эсэ і прамовы». [[Вацлаў Гавел|В. Гавел]]. Слова замест уступу, [[2014]]. ISBN 978-609-95632-6-8, * «Мілаш. Біяграфія». [[Анджэй Франашак|А. Франашак]]. Рэдагаванне перакладу, [[2014]]. ISBN 978-608-8147-16-2, * Беларуска-польскі тэматычна-тэрміналагічны слоўнік = Białorusko-polski słownik tematyczno-terminologiczny. Укладанне, [[2014]]. ISBN 978-985-6992-58-5, * «Снег». [[Станіслаў Пшыбышэўскі|С. Пшыбышэўскі]]. Пераклад, [[2015]], * «Калевала». Пераклад з фінскай [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткі]]. Рэдагаванне перакладу, [[2015]]. ISBN 978-985-6783-73-2, * «Сіняя світа: Казкі, легенды, паданні». Апрацоўка некаторых казак, [[2015]]. ISBN 978-985-15-2485-9, * «Словы ў часе і прасторы: Літаратура апошняга стагоддзя». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2015]]. ISBN 978-985-6992-77-6, * Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі (З [[Язэп Янушкевіч|Я. Янушкевічам]]) // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016, * «І боль, і прыгажосць. Выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага». [[2016]]. ISBN 978-985-6992-86-8, * «Песні». [[Сапфо]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-01-1, * «Выбраныя песні з „Канцаньерэ“». [[Франчэска Петрарка|Ф. Петрарка]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-06-6, * «Выбранае». [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансар]]. Пераклад. (З [[Ніна Мацяш|Н. Мацяш]] і [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-02-8, * «Выбраная паэзія». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-04-2, * «Выбраная паэзія». [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрлін]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-27-1, * «Выбраныя вершы». [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэр]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Уладзь Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-30-1, * «Выбранае». [[Джон Кітс|Дж. Кітс]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Голад». [[Кнут Гамсун|К. Гамсун]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7165-10-0, * «Выбраная паэзія». [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Врхліцкі]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-49-3, * «Пад вольным небам: Выбраныя вершы». [[Тумас Транстромер|Т. Транстромер]]. Пераклад часткі твораў, укладаньне, рэдакцыя перакладаў, 2017. ISBN 978-985-7164-56-1, * «Чужое каханне наступстваў не бачыць». [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Пераклад лібрэта оперы, [[2017]]. ISBN 978-985-7185-04-7, * «Выбранае». [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскі]]. Пераклад (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-45-5, * «Гісторыя Латвіі». [[Ілгварс Бутуліс|І. Бутуліс]], [[Антоній Зунда|А. Зунда]]. Рэдагаванне і пераклад асобных частак, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-60-8, * «Выбранае». [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіс]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-43-1, * «Выбраная лірыка». [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменес]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткам]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-62-2, * «Выбраная паэзія». [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-65-3, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. І. [[2017]]. ISBN 978-985-7164-67-7, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Тэорыі літаратуры ХХ ст.». [[Анна Бужыньска|А. Бужыньска]], [[Міхал Павал Маркоўскі|М. П. Маркоўскі]]. Навуковае рэдагаванне перакладу, [[2017]]. ISBN 978-985-7136-66-7, * «Баладына». [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]]. Пераклад, прадмова, каментар. [[2018]]. ISBN 978-985-7164-86-8, * «Выбраная лірыка». [[Георг Тракль|Г. Тракль]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), [[2018]]. ISBN 978-985-7164-61-5, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. ІІ. [[2018]]. ISBN 978-985-23-0004-9, * «Пігмаліён». [[Бернард Шоў|Б. Шоў]]. Пераклад (З [[Уладзімір Палупанаў|У. Палупанавым]]), каментар. [[2018]]. ISBN 978-985-23-0005-6, * [[Томас Стэрнз Эліят|Т. С. Эльёт]]. Парожнія людзі. Пераклад, [[2018]], * «Выбраныя вершы». [[Умберта Саба|У. Саба]]. Пераклад, [[2018]]. ISBN 978-985-23-0020-9, * «Гісторыя Расіі ад Сярэднявечча да сучаснасці. Нарысы». (З [[Алег Трусаў|А. Трусавым]] і [[Аляксей Хадыка|А. Хадыкам]]), [[2018]]. ISBN 978-985-23-0012-4, * «Выбраная лірыка». [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Пераклад. (З [[Ірына Багдановіч|І. Багдановіч]], [[Серж Мінскевіч|С. Мінскевічам]] і інш.), [[2018]]. ISBN 978-985-0031-5, * «Культурная геаграфія». [[Павел Церашковіч|П. Церашковіч]]. Рэцэнзаванне і рэдагаванне, [[2018]]. ISBN 978-985-23-0040-7, * «Узлёт Артура Уі, які можна было спыніць». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Прадмова, каментар, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0036-0, * «Выбраная лірыка». [[Ду Фу]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0044-5, * «Выбраная лірыка». [[Эрлінг Кітэльсен]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0047-6, * «Выбранае». [[Уільям Блэйк|Ў. Блэйк]]. Пераклад (З [[Уладзімір Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ірына Паўловіч|І. Паўловіч]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0046-9, * «Выбраныя вершы». [[Томас Венцлава|Т. Вянцлава]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Алесь Разанаў|А. Разанавым]], [[Алег Мінкін|А. Мінкіным]], [[Вінцук Вячорка|В. Вячоркам]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0053-7, * «Песні і фрагменты». [[Анакрэон]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0069-8, * «Выбраная лірыка». [[Гунар Экелёф]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0068-1, * «Гісторыя румынаў». [[Ёан Аўрэл Поп]]. Рэдагаванне перакладу, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0072-8, * «Уводзіны ў філасофію». Укладанне (З [[Павел Баркоўскі|П. Баркоўскім]], [[Анатоль Сідарэвіч|А. Сідарэвічам]]), пераклад і рэдагаванне шэрагу перакладаў тэкстаў, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0075-9, * «Вершы і фрагменты». [[Архілох]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0078-0, * «Сакральная паэзія». [[Энхедуанна]]. Пераклад (З [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]]), [[2019]]. ISBN 978-985-0079-7, * «Выбранае». [[Фернанду Песоа|Ф. Песоа]]. Пераклад (З [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0084-1, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Ілюстр. выданне (кіраўнік праекта [[Алена Зейбек]]). Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), [[2020]]. ISBN 978-985-23-0087-2, * «Выбраныя песні». [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]]. Пераклад. (З [[Аксана Данільчык|А. Данільчык]]), [[2020]]. ISBN 978-985-0089-6, * «Выбраныя творы». [[Бабур]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-0090-2, * «Старагрэцкая драматургія». Укладанне, пераклад (з [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзіным]]), каментар, [[2020]]. ISBN 978-985-0088-9, * «Перша Конституція України, написана гетьманом П. Орликом і узгоджена з козацькою радою 5 квітня 1710 року / Першая Канстытуцыя Украіны, напісаная гетманам П. Орлікам і ўзгодненая з казацкай радай 5 красавіка 1710 года», рэдагаванне перакладу, [[2020]]. ISBN 978-985-7235-28-5, * «Выбраная паэзія». [[Стэйн Стэйнар]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0100-8, * «Асновы прадпрымальнасці і прадпрымальніцкай дзейнасці: Дапаможнік». Укладанне. [[2020]], 2-е, папраўл. выд. [[2021]], * «Выбраная паэзія». [[Назым Хікмет]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0114-5, * «Выбраная паэзія». [[Цін Уевіч]]. Пераклад. (З [[Сяргей Шупа|С. Шупам]]), [[2020]]. ISBN 978-985-23-0116-9, * «Выбраныя творы». Том 1. «Працэс»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0131-2, * «Выбраныя творы». Том 2. «Ператварэнне»: апавяданні. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0132-9, * «Румынскія казкі» (Аўтары: [[Іон Крангэ]], [[Петрэ Іспірэску]]). Пераклад. (Са [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2021]]. ISBN 978-985-23-0144-2, * Кароткі сучасны літоўска-беларускі і беларуска-літоўскі слоўнік = Dabartinis trumpas lietuvių-baltarusių, baltarusių-lietuvių kalbų žodynas. Укладанне, [[2021]]. ISBN 978-985-23-0152-7, * «Выбраная паэзія». [[Аль-Бухтуры]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0149-7, * «Выбраная лірыка». [[Марына Цвятаева]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0150-3, * «Логіка». [[Павел Баркоўскі]]. Агульнае рэдагаванне, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0165-7, * «Раздзяўбуць нас крумкачы, вароны...». [[Стэфан Жаромскі]]. Пераклад. «ЛІТАРАТУРНАЯ БЕЛАРУСЬ» | № 2 (186), люты 2022 г., * «Замак»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0173-2, * «Зніклы»: раман. «Восем сшыткаў in octavo» [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0174-9. * «Выбраная лірыка». [[Герыт Ахтэрберг]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0166-4, * «Выбраныя айрэны». [[Нагапет Кучак]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0168-8, * «Выбраная лірыка». [[Поль Верлен]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0176-3, * «Выбраная лірыка». [[Нэлі Закс]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0177-0, * «Выбраная паэзія». [[Рой Кэмпбел]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0178-7, * «Выбраная паэзія». [[Сальваторэ Квазімада]]. Пераклад (неапубл.), * «Макбет». [[Уільям Шэкспір]]. Пераклад (неапубл.), * «Скнара». [[Жан-Батыст Мальер]]. Пераклад (неапубл.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|2}} * {{крыніцы/БП (1992-95)||Лявон Пятровіч Баршчэўскі}}, т.1. * Лявон Барщевський: «Найкращі перакладачи — ті, хто займаються тільки перекладами…»: Розмова з Віталієм Пономарьовим // Акцент: Альманах. Вип. 2 (4). Київ: «Темпора», 2010. С. 452—455 (па-ўкраінску). * Лявон Баршчэўскі // Тамковіч, А. Найноўшая гісторыя ў асобах. Мн., 2013. С. 522—536. * Lawon Barszczeuski. Podwójne światy. Wywiad Małgorzaty Nocuń z Lawonem Barszczeuskim / Double Worlds: Małgorzata Nocuń Talks to Lavon Barshcheusky. Kraków: Villa Decius 2014 (па-польску і па англійску). * 6:0 на карысць Лявона Баршчэўскага. Інтэрв’ю Марыны Коктыш з Лявонам Баршчэўскім // Народная воля. 2018. 2 сак. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.svaboda.org/content/article/782703.html Онлайн-канферэнцыя з Лявонам Баршчэўскім] Радыё «Свабода», 11 снежня 2007 {{Лаўрэаты прэміі імя Францішка Багушэвіча}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Баршчэўскі Лявон}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання]] [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з польскай мовы]] qv7ha08yibvpj3aq6qfck1vmknb0hbv 4192254 4192238 2022-08-23T06:52:03Z 46.56.204.212 /* Выбраная бібліяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Баршчэўскі}} {{ДД | імя = Лявон Баршчэўскі | жанчына = | выява = 2008.06.16. Lawon Barszczeuski Fot M Kubik.JPG | памер_выявы = | подпіс = | тытул = 2-гі Старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] | перыядпачатак = снежань [[2007]] | перыядканец = верасень [[2009]] | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | прэм'ер = | папярэднік = [[Вінцук Вячорка]] | пераемнік = [[Аляксей Янукевіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | грамадзянства = [[Беларусь]] | нацыянальнасць = [[беларусы|беларус]] | выбарчая_акруга = | жонка = | муж = | прафесія = філолаг | рэлігія = | партыя = [[Партыя БНФ]] }} '''Ляво́н Пятро́віч Баршчэ́ўскі''' (нар. {{ДН|4|3|1958}}, [[Полацк]]) — беларускі філолаг, перакладчык, грамадскі дзеяч і палітык. == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў]] на спецыяльнасці «Нямецкая і англійская мовы». Працаваў выкладчыкам нямецкай і англійскай моваў у школе № 10 г. Полацка, потым у Наваполацкім політэхнічным інстытуце (цяпер [[Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт]]). Скончыў аспірантуру пры Мінскім педінстытуце замежных моў (1987), атрымаў ступень кандыдата філалагічных навук (1989). У 1990—1995 гадах быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР XII склікання ад Наваполацкай-Маладзёжнай выбарчай акругі № 174, уваходзіў у склад парламенцкай апазіцыі [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|БНФ]]. Працаваў намеснікам старшыні Камісіі Вярхоўнага Савета па адукацыі, культуры і захаванні гістарычнай спадчыны, а таксама быў членам Камісіі Вярхоўнага Савета па міжнародных справах і знешнеэканамічнай дзейнасці. Быў сааўтарам канцэпцый прынятых у 1990—1992 гадах законаў «Аб грамадзянстве», «Аб адукацыі», «Аб рэферэндуме» і інш. У красавіку 1992 года на 9-й сесіі ад імя Апазіцыі БНФ прадстаўляў распрацаваны спецыялістамі праект Закона «Аб барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю», які быў адхілены большасцю Вярхоўнага Савета. З 1995 года — намеснік старшыні [[Партыя БНФ|Беларускага народнага фронту «Адраджэнне»]], у 1996—1999 гадах — выконваў абавязкі старшыні партыі пасля эміграцыі [[Зянон Пазняк|Зянона Пазняка]]. Пасля расколу партыі ў 1999 г. быў дарадцам старшыні [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]]. Шматгадовы намеснік дырэктара [[Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа|Беларускага гуманітарнага ліцэя]], які быў афіцыйна зачынены ўладамі ў 2003 годзе. Лявон Баршчэўскі ўзначальваў [[Беларускі ПЭН-Цэнтр]] у 2003—2005 гадах, а пасля атрымаў статус «ганаровы старшыня»<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=240193 nashaniva.by]</ref>. У кастрычніку 2019 года прыпыніў сяброўства ў гэтай арганізацыі да пачатку захадаў уладаў аб яе закрыцці, пасля чаго зноў узяў удзел у яе працы. На 10 з’ездзе Партыі БНФ у снежні 2007 года абраны старшынёй партыі. У верасні 2009 года сышоў з пасады старшыні, на якой яго, па выніках з’езду партыі, замяніў [[Аляксей Янукевіч]]. У 2011 годзе разам з групай паплечнікаў пакінуў шэрагі Партыі БНФ. == Творчасць == Разам з [[Сяргей Шупа|Сяргеем Шупам]] стварыў у Мінску клуб маладых перакладчыкаў «Бабілён» (1985). Перакладчык і ўкладальнік зборнікаў лірыкі [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхта]], [[Нікалаўс Ленаў|Н. Ленаў]], [[Сапфо]], [[Франчэска Петрарка|Ф. Петраркі]], [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрліна]], [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Вырхліцкага]], [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіса]], [[Сігб'ёрн Обстфельдэр|С. Обстфельдэра]], [[Анакрэон]]а, [[Гунар Экелёф|Г. Экелёфа]], [[Ду Фу]], [[Эрлінг Кітэльсен|Э. Кітэльсена]], [[Архілох]]а, [[Бабур]]а, [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнара]], [[Назым Хікмет|Назыма Хікмета]], [[Марына Цвятаева|М. Цвятаевай]], [[Аль-Бухтуры]], [[Нэлі Закс]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]], [[Сальваторэ Квазімада]]; прозы [[Генрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе змешчаны, сярод іншага, яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (у т. л. раманы «Працэс», «Замак», «Зніклы»). Пераклаў трагедыі [[Эсхіл]]а «Прыкуты Праметэй», «Персы», [[Сафокл]]а «Эдып-цар», [[Эўрыпід]]а «Медэя», камедыі [[Арыстафан]]а «Жабы», «Люсістрата», [[Менандр]]а «Адлюднік», драму [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] «Дон-Карлас», раманы [[Ёган Вольфганг фон Гётэ|Ё. В. Гётэ]] «Пакуты маладога Вертэра», [[Кнут Гамсун|К. Гамсуна]] «Голад», [[Г. Мастоўская-Радзівіл|Г. Мастоўскай-Радзівіл]] «Здань у Малым Замку», [[Астрыд Ліндгрэн]] «Усе нашы дзеці з Булербю», [[Яраслаў Івашкевіч|Я. Івашкевіча]] «Панны з Вілька», паэмы [[Эдгар Алан По|Э. А. По]] («Тамерлан»), [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]] («У горадзе разні»), [[Канстанты Ільдэфанс Галчыньскі|К. І. Галчыньскага]] («Баль у Саламона»), [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаша]] («Маральны трактат», «Паэтычны трактат»), трактат [[Імануіл Кант|І. Канта]] «Пралегомены да любой будучай метафізікі», п’есы [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкага]] («Баладына»), [[Станіслаў Выспяньскі|Станіслава Выспяньскага]] («Вяселле» і «Варшавянка»), [[Сэм’юэл Бекет|С. Бекета]] («Не-я»), [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]] («Партрэт планеты»), [[Вацлаў Гавел|В. Гаўла]] («Свята ў садзе»), [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]] («Танга»), кнігі нямецкіх гісторыкаў [[Р. Лінднэр]]а («Гісторыкі і ўлада») і [[Б. К'яры]] («Штодзённасць за лініяй фронту»), паасобныя паэтычныя творы і прозу [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэра]], апавяданні Гамсуна, [[Ю. Борген]]а, [[Бруна Шульц|Б. Шульца]], эсэ [[А. Міхнік]]а, вершы, урыўкі з паэмаў [[Энхедуанна|Энхедуанны]], [[Катул]]а, [[Вергілій|Вергілія]], [[Авідзій|Авідзія]], [[Бертран дэ Борн|Б. дэ Борна]], [[Пейрэ Відаль|П. Відаля]], [[Дантэ Аліг’еры]], [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансара]], [[Луіс Камоэнс|Л. Камоэнса]], [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскага]], [[Н. Буало]], [[Джон Мілтан|Дж. Мілтана]], [[Юзаф Бака|Ю. Бакі]], Гётэ, [[Адам Нарушэвіч|Адама Нарушэвіча]], [[Францішак Дыянізы Князьнін|Ф. Князьніна]], [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю. У. Нямцэвіча]], [[Генрых Гайнэ|Г. Гайнэ]], [[Джон Кітс|Дж. Кітса]], [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]], [[Карл Густаў Вернер фон Хейдэнстам|В. фон Хейдэнстама]], [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]], [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменеса]], [[Г. Ахтэрберг]]а, [[Я. Э. Волд]]а, [[Ю. Чаховіч]]а, [[Нэлі Закс]], [[Ян Бжэхва|Я. Бжэхвы]], [[Гюнтэр Грас|Г. Граса]], [[Тумас Транстромер|Т. Транстромера]], [[Булат Акуджава|Б. Акуджавы]], [[Томас Венцлава|Т. Вянцлавы]], [[Фернанду Песоа]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]] і інш., лібрэта оперы «Чужое каханне наступстваў не бачыць» [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Аўтар кніг папулярных нарысаў «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму» (2003) і «Беларуская літаратура і свет» (2006; разам з [[П. Васючэнка]]м і [[М. Тычына]]м). Аўтар больш за 30 артыкулаў і навуковы кансультант 18-томнай [[Беларуская энцыклапедыя|«Беларускай энцыклапедыі»]] (1996—2004), а таксама шматлікіх артыкулаў па методыцы выкладання літаратуры ў сярэдняй школе і ва ўстановах новага тыпу. У [[2014]] у кракаўскім архіве (аддзел рукапісаў Бібліятэкі князёў Чартарыйскіх) знайшоў рукапісы невядомых твораў беларускамоўнай літаратуры 1-й трэці ХІХ ст. «[[Wiersz Ruski o Religii i Obyczayności]]» і «[[Jasno czerwony raczek po obłoku skacze...]]». Вядомы таксама як публіцыст: шматлікія артыкулы, інтэрв’ю публікаваліся ў беларускай перыёдыцы ў Беларусі і па-за яе межамі. Сааўтар публікацыі «Справаздача аб стане незалежнай культуры ў Беларусі», прэзентаванай на сустрэчы кіраўнікоў ведамстваў культуры краін Еўрасаюза ў г. Любліне (2011). Рэдактар серыі «ЕўраГраматыкі» (з 2008). Укладальнік 27-моўнага «Еўраслоўніка» (2008), «Польска-беларускага тэматычнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2013), «Беларуска-польскага тэматычна-тэрміналагічнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2014), «Літоўска-беларускага, беларуска-літоўскага слоўніка» (2021), адзін з укладальнікаў і рэдактараў «Нямецка-беларускага слоўніка» (2006) і «Беларуска-нямецкага слоўніка» (2010). Аўтар «Кароткай граматыкі польскай мовы» (2008), «Беларуска-польскага размоўніка-даведніка» (2011), адзін з аўтараў «Кароткай граматыкі латышскай мовы» (2008), «Кароткай граматыкі нідэрландскай мовы» (2009), «Кароткай граматыкі нямецкай мовы» (2012). Укладальнік хрэстаматый для сярэдняй школы «Літаратура народаў свету» (т. 1 і 2, 1995) і «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе» (1999; разам з Евай Лявонавай). == Узнагароды == * [[Прэмія імя Ф. Багушэвіча]] Беларускага ПЭН-Цэнтра (1997). * Дыплом [[Таварыства беларускай школы]] «Беларускі настаўнік 2009 года». * [[Медаль 100 гадоў БНР]] (2019)<ref>[https://www.svaboda.org/a/29838254.html Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100]</ref>. == Выбраная бібліяграфія == * «На шалях праўды: Выбраная лірыка». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Пераклад, [[1988]]. * «Танга». Пераклад п’есы [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]]; пастаўленая ў [[1989]]. * «Зірні ў паток». [[Нікалаус Ленаў|Н. Ленаў]]. Пераклад, [[1992]]. * «Літаратура народаў свету. 8 кл.». Укладанне, [[1992]], * «Прыкуты Праметэй». [[Эсхіл]]. Пераклад, [[1993]]. * «Більярд а палове дзясятай: Раман, апавяданні». [[Генрых Бёль|Г. Бёль]]. Пераклад, [[1993]], * «Дон Карлас». [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылер]]. Пераклад, [[1993]], * «Пры зачыненых дзвярах: Драматычныя творы». Укладанне, пераклад твораў [[Сэмюэл Бэкет|С. Бэкета]], [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]], [[Вацлаў Гавел|В. Гавела]], [[1995]], * «Літаратура народаў свету. 9 кл., частка І». Укладанне, [[1995]], * «Літаратура народаў свету. 10 кл.». Укладанне, [[1995]], * «Прысуд: Апавяданні і мініяцюры». [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[1996]], * «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе. 11 клас». Укладанне (з [[Ева Лявонава|Е. Лявонавай]]), [[1999]], * «Пакуты маладога Вертэра». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад, [[1999]], * «Усе нашы дзеці з Булербю». [[Астрыд Ліндгрэн|А. Ліндгрэн]]. Пераклад, [[2000]], * «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму: Папулярныя нарысы», [[2003]], * «Гісторыкі і ўлада». [[Райнэр Лінднэр|Р. Лінднэр]]. Пераклад, [[2003]], * «Норвежско-русский, русско-норвежский словарь». (З [[Юрый Барысавіч Жалезка|Ю. Жалезкам]] і А. Нурданг), [[2004]], * «Штодзённасць за лініяй фронту». [[Бернгард К'яры|Б. К’яры]]. Пераклад, [[2005]], * «Беларуская літаратура і свет: Папулярныя нарысы». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2006]]. ISBN 978-985-448-065-8, * «Пралегомены да любой будучай метафізікі». [[Імануіл Кант|І. Кант]]. Пераклад, [[2006]]. ISBN 978-985-6783-13-5, * «Беларуская літаратура і свет: Выбраныя тэксты». Укладанне, пераклад (часткова), [[2006]]. ISBN 978-985-448-066-6, * «Качка-дзівачка: Анталогія польскай паэзіі ХІХ-ХХ ст. для дзяцей». Укладанне (з [[Уладзімір Сіўчыкаў|У. Сіўчыкавым]]), пераклад (часткова), [[2006]]. ISBN 978-985-448-068-2, * «Nie chyliłem czoła przed mocą: Antologia poezji białoruskiej ХV-ХХ w.». Укладанне (з [[Адам Паморскі|А. Паморскім]]), прадмова, [[2007]]. ISBN 978-83-89185-65-5, * «[[Słownik białorusko-łacińsko-europejski]]», [[2007]]. ISBN 978-83-89185-87-7, * «Еўраслоўнік: 28 моў, каля 100 тыс. адзінак перакладу», [[2008]]. ISBN 978-985-448-080-0, * «Кароткая граматыка латышскай мовы». (З [[Андрэй Гуцаў|А. Гуцавым]]), [[2008]]. ISBN 978-985-448-103-6, * «Кароткая граматыка польскай мовы», [[2008]]. ISBN 978-985-448-087-9, * «Маральны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, [[2008]], * «Эдып-цар». [[Сафокл]]. Пераклад, [[2009]]. * «Кароткая граматыка нідэрландскай мовы». (З Ю. Жалезкам), [[2009]]. ISBN 978-985-448-103-6, * «Беларуска-нямецкі слоўнік». Укладанне, рэдагаванне (з [[Мікалай Кур'янка|М. Кур’янкам]] і [[Томас Вайлер|Т. Вайлерам]]), [[2010]] ISBN 978-985-6783-98-5, * «Арфаграфічны слоўнік беларускай мовы». Укладанне, рэдагаванне (з [[Алена Баршчэўская|А. Баршчэўскай]]), [[2011]], 4-е выд. [[2018]]. ISBN 978-985-7030-50-7, * «Тамерлан». [[Эдгар Алан По|Э. А. По]]. Пераклад, [[2011]], * «Паэтычны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, [[2011]], * «Зямля Ульра». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Рэдагаванне перакладу, [[2011]]. ISBN 978-985-6991-47-2, * «Беларуска-польскі размоўнік-даведнік», [[2011]]. ISBN 978-985-448-114-2, * «Медэя». [[Эўрыпід]]. Пераклад, [[2012]], кніжнае выданне (з прадмовай і каментаром) [[2018]]. ISBN 978-985-23-0009-4, * «Кароткая граматыка нямецкай мовы». (З [[Яўген Бяласін|Я. Бяласіным]]), [[2012]]. ISBN 978-985-448-115-9, * Польска-беларускі тэматычны слоўнік для школьнікаў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Укладанне, [[2012]]. ISBN 978-985-6992-26-4, * «Архіў, 1863». [[Юдзіта Вайчунайтэ|Ю. Вайчунайтэ]]. Пераклад, [[2013]], * «Вяселле», «Варшавянка». [[Станіслаў Выспяньскі|С. Выспяньскі]]. Пераклад, слова замест пасляслоўя, 2014. ISBN 978-985-6992-40-0, * «Мудрость слова. Сквозь века и народы: Десятиязычный словарь фразеологических эквивалентов». Укладанне (з [[Нінэль Ганчарова|Н. Ганчаровай]], [[Андрэй Цісык|А. Цісыкам]], [[Ірына Шчарбакова|І. Шчарбаковай]], [[Алена Коршук|А. Коршук]] і інш.), [[2014]]. ISBN 978-985-08-1754-9, 2-е, дапрац. выд. [[2015]]. ISBN 978-985-08-1844-7, * «Словы ў часе: Літаратура ад рамантызму да сімвалізму і нашаніўскага адраджэння». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2014]]. ISBN 978-5-94716-255-4, * «Жыццё ў праўдзе: Эсэ і прамовы». [[Вацлаў Гавел|В. Гавел]]. Слова замест уступу, [[2014]]. ISBN 978-609-95632-6-8, * «Мілаш. Біяграфія». [[Анджэй Франашак|А. Франашак]]. Рэдагаванне перакладу, [[2014]]. ISBN 978-608-8147-16-2, * Беларуска-польскі тэматычна-тэрміналагічны слоўнік = Białorusko-polski słownik tematyczno-terminologiczny. Укладанне, [[2014]]. ISBN 978-985-6992-58-5, * «Снег». [[Станіслаў Пшыбышэўскі|С. Пшыбышэўскі]]. Пераклад, [[2015]], * «Калевала». Пераклад з фінскай [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткі]]. Рэдагаванне перакладу, [[2015]]. ISBN 978-985-6783-73-2, * «Сіняя світа: Казкі, легенды, паданні». Апрацоўка некаторых казак, [[2015]]. ISBN 978-985-15-2485-9, * «Словы ў часе і прасторы: Літаратура апошняга стагоддзя». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), [[2015]]. ISBN 978-985-6992-77-6, * Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі (З [[Язэп Янушкевіч|Я. Янушкевічам]]) // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016, * «І боль, і прыгажосць. Выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага». [[2016]]. ISBN 978-985-6992-86-8, * «Песні». [[Сапфо]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-01-1, * «Выбраныя песні з „Канцаньерэ“». [[Франчэска Петрарка|Ф. Петрарка]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-06-6, * «Выбранае». [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансар]]. Пераклад. (З [[Ніна Мацяш|Н. Мацяш]] і [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-02-8, * «Выбраная паэзія». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-04-2, * «Выбраная паэзія». [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрлін]]. Пераклад, [[2016]]. ISBN 978-985-7164-27-1, * «Выбраныя вершы». [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэр]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Уладзь Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2016]]. ISBN 978-985-7164-30-1, * «Выбранае». [[Джон Кітс|Дж. Кітс]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Голад». [[Кнут Гамсун|К. Гамсун]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7165-10-0, * «Выбраная паэзія». [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Врхліцкі]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-49-3, * «Пад вольным небам: Выбраныя вершы». [[Тумас Транстромер|Т. Транстромер]]. Пераклад часткі твораў, укладаньне, рэдакцыя перакладаў, 2017. ISBN 978-985-7164-56-1, * «Чужое каханне наступстваў не бачыць». [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Пераклад лібрэта оперы, [[2017]]. ISBN 978-985-7185-04-7, * «Выбранае». [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскі]]. Пераклад (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-45-5, * «Гісторыя Латвіі». [[Ілгварс Бутуліс|І. Бутуліс]], [[Антоній Зунда|А. Зунда]]. Рэдагаванне і пераклад асобных частак, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-60-8, * «Выбранае». [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіс]]. Пераклад, [[2017]]. ISBN 978-985-7164-43-1, * «Выбраная лірыка». [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменес]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткам]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-62-2, * «Выбраная паэзія». [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-65-3, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. І. [[2017]]. ISBN 978-985-7164-67-7, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), [[2017]]. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Тэорыі літаратуры ХХ ст.». [[Анна Бужыньска|А. Бужыньска]], [[Міхал Павал Маркоўскі|М. П. Маркоўскі]]. Навуковае рэдагаванне перакладу, [[2017]]. ISBN 978-985-7136-66-7, * «Баладына». [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]]. Пераклад, прадмова, каментар. [[2018]]. ISBN 978-985-7164-86-8, * «Выбраная лірыка». [[Георг Тракль|Г. Тракль]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), [[2018]]. ISBN 978-985-7164-61-5, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. ІІ. [[2018]]. ISBN 978-985-23-0004-9, * «Пігмаліён». [[Бернард Шоў|Б. Шоў]]. Пераклад (З [[Уладзімір Палупанаў|У. Палупанавым]]), каментар. [[2018]]. ISBN 978-985-23-0005-6, * [[Томас Стэрнз Эліят|Т. С. Эльёт]]. Парожнія людзі. Пераклад, [[2018]], * «Выбраныя вершы». [[Умберта Саба|У. Саба]]. Пераклад, [[2018]]. ISBN 978-985-23-0020-9, * «Гісторыя Расіі ад Сярэднявечча да сучаснасці. Нарысы». (З [[Алег Трусаў|А. Трусавым]] і [[Аляксей Хадыка|А. Хадыкам]]), [[2018]]. ISBN 978-985-23-0012-4, * «Выбраная лірыка». [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Пераклад. (З [[Ірына Багдановіч|І. Багдановіч]], [[Серж Мінскевіч|С. Мінскевічам]] і інш.), [[2018]]. ISBN 978-985-0031-5, * «Культурная геаграфія». [[Павел Церашковіч|П. Церашковіч]]. Рэцэнзаванне і рэдагаванне, [[2018]]. ISBN 978-985-23-0040-7, * «Узлёт Артура Уі, які можна было спыніць». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Прадмова, каментар, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0036-0, * «Выбраная лірыка». [[Ду Фу]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0044-5, * «Выбраная лірыка». [[Эрлінг Кітэльсен]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0047-6, * «Выбранае». [[Уільям Блэйк|Ў. Блэйк]]. Пераклад (З [[Уладзімір Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ірына Паўловіч|І. Паўловіч]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0046-9, * «Выбраныя вершы». [[Томас Венцлава|Т. Вянцлава]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Алесь Разанаў|А. Разанавым]], [[Алег Мінкін|А. Мінкіным]], [[Вінцук Вячорка|В. Вячоркам]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0053-7, * «Песні і фрагменты». [[Анакрэон]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0069-8, * «Выбраная лірыка». [[Гунар Экелёф]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0068-1, * «Гісторыя румынаў». [[Ёан Аўрэл Поп]]. Рэдагаванне перакладу, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0072-8, * «Уводзіны ў філасофію». Укладанне (З [[Павел Баркоўскі|П. Баркоўскім]], [[Анатоль Сідарэвіч|А. Сідарэвічам]]), пераклад і рэдагаванне шэрагу перакладаў тэкстаў, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0075-9, * «Вершы і фрагменты». [[Архілох]]. Пераклад, [[2019]]. ISBN 978-985-23-0078-0, * «Сакральная паэзія». [[Энхедуанна]]. Пераклад (З [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]]), [[2019]]. ISBN 978-985-0079-7, * «Выбранае». [[Фернанду Песоа|Ф. Песоа]]. Пераклад (З [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]]), [[2019]]. ISBN 978-985-23-0084-1, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Ілюстр. выданне (кіраўнік праекта [[Алена Зейбек]]). Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), [[2020]]. ISBN 978-985-23-0087-2, * «Выбраныя песні». [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]]. Пераклад. (З [[Аксана Данільчык|А. Данільчык]]), [[2020]]. ISBN 978-985-0089-6, * «Выбраныя творы». [[Бабур]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-0090-2, * «Старагрэцкая драматургія». Укладанне, пераклад (з [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзіным]]), каментар, [[2020]]. ISBN 978-985-0088-9, * «Перша Конституція України, написана гетьманом П. Орликом і узгоджена з козацькою радою 5 квітня 1710 року / Першая Канстытуцыя Украіны, напісаная гетманам П. Орлікам і ўзгодненая з казацкай радай 5 красавіка 1710 года», рэдагаванне перакладу, [[2020]]. ISBN 978-985-7235-28-5, * «Выбраная паэзія». [[Стэйн Стэйнар]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0100-8, * «Асновы прадпрымальнасці і прадпрымальніцкай дзейнасці: Дапаможнік». Укладанне. [[2020]], 2-е, папраўл. выд. [[2021]], * «Выбраная паэзія». [[Назым Хікмет]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0114-5, * «Выбраная паэзія». [[Цін Уевіч]]. Пераклад. (З [[Сяргей Шупа|С. Шупам]]), [[2020]]. ISBN 978-985-23-0116-9, * «Выбраныя творы». Том 1. «Працэс»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0131-2, * «Выбраныя творы». Том 2. «Ператварэнне»: апавяданні. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2020]]. ISBN 978-985-23-0132-9, * «Румынскія казкі» (Аўтары: [[Іон Крангэ]], [[Петрэ Іспірэску]]). Пераклад. (Са [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), [[2021]]. ISBN 978-985-23-0144-2, * Кароткі сучасны літоўска-беларускі і беларуска-літоўскі слоўнік = Dabartinis trumpas lietuvių-baltarusių, baltarusių-lietuvių kalbų žodynas. Укладанне, [[2021]]. ISBN 978-985-23-0152-7, * «Выбраная паэзія». [[Аль-Бухтуры]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0149-7, * «Выбраная лірыка». [[Марына Цвятаева]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0150-3, * «Логіка». [[Павел Баркоўскі]]. Агульнае рэдагаванне, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0165-7, * «Раздзяўбуць нас крумкачы, вароны...». [[Стэфан Жаромскі]]. Пераклад. «ЛІТАРАТУРНАЯ БЕЛАРУСЬ» | № 2 (186), люты 2022 г., * «Замак»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0173-2, * «Зніклы»: раман. «Восем сшыткаў in octavo» [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0174-9. * «Выбраная лірыка». [[Герыт Ахтэрберг]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0166-4, * «Выбраныя айрэны». [[Нагапет Кучак]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0168-8, * «Выбраная лірыка». [[Поль Верлен]]. Пераклад (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Леанід Дранько-Майсюк|Л. Дранько-Майсюком]]) [[2022]]. ISBN 978-985-23-0176-3, * «Выбраная лірыка». [[Нэлі Закс]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0177-0, * «Выбраная паэзія». [[Рой Кэмпбел]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0178-7, * «Выбраная паэзія». [[Сальваторэ Квазімада]]. Пераклад, [[2022]]. ISBN 978-985-23-0188-6, * «Макбет». [[Уільям Шэкспір]]. Пераклад (неапубл.), * «Скнара». [[Жан-Батыст Мальер]]. Пераклад (неапубл.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|2}} * {{крыніцы/БП (1992-95)||Лявон Пятровіч Баршчэўскі}}, т.1. * Лявон Барщевський: «Найкращі перакладачи — ті, хто займаються тільки перекладами…»: Розмова з Віталієм Пономарьовим // Акцент: Альманах. Вип. 2 (4). Київ: «Темпора», 2010. С. 452—455 (па-ўкраінску). * Лявон Баршчэўскі // Тамковіч, А. Найноўшая гісторыя ў асобах. Мн., 2013. С. 522—536. * Lawon Barszczeuski. Podwójne światy. Wywiad Małgorzaty Nocuń z Lawonem Barszczeuskim / Double Worlds: Małgorzata Nocuń Talks to Lavon Barshcheusky. Kraków: Villa Decius 2014 (па-польску і па англійску). * 6:0 на карысць Лявона Баршчэўскага. Інтэрв’ю Марыны Коктыш з Лявонам Баршчэўскім // Народная воля. 2018. 2 сак. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.svaboda.org/content/article/782703.html Онлайн-канферэнцыя з Лявонам Баршчэўскім] Радыё «Свабода», 11 снежня 2007 {{Лаўрэаты прэміі імя Францішка Багушэвіча}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Баршчэўскі Лявон}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання]] [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з польскай мовы]] s7qkg6qjogz9pih2nho5ajt461utkdk 4192358 4192254 2022-08-23T08:15:04Z Maksim L. 13 дэвф гадоў, трошку ст. wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Баршчэўскі}} {{ДД | імя = Лявон Баршчэўскі | жанчына = | выява = 2008.06.16. Lawon Barszczeuski Fot M Kubik.JPG | памер_выявы = | подпіс = | тытул = 2-гі Старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] | перыядпачатак = снежань [[2007]] | перыядканец = верасень [[2009]] | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | прэм'ер = | папярэднік = [[Вінцук Вячорка]] | пераемнік = [[Аляксей Янукевіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | грамадзянства = [[Беларусь]] | нацыянальнасць = [[беларусы|беларус]] | выбарчая_акруга = | жонка = | муж = | прафесія = філолаг | рэлігія = | партыя = [[Партыя БНФ]] }} '''Ляво́н Пятро́віч Баршчэ́ўскі''' (нар. {{ДН|4|3|1958}}, [[Полацк]]) — беларускі філолаг, перакладчык, грамадскі дзеяч і палітык. == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў]] на спецыяльнасці «Нямецкая і англійская мовы». Працаваў выкладчыкам нямецкай і англійскай моў у школе № 10 Полацка, потым у Наваполацкім політэхнічным інстытуце (цяпер [[Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт]]). Скончыў аспірантуру пры Мінскім педінстытуце замежных моў (1987), атрымаў ступень кандыдата філалагічных навук (1989). У 1990—1995 гадах быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР XII склікання ад Наваполацкай-Маладзёжнай выбарчай акругі № 174, уваходзіў у склад парламенцкай апазіцыі [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|БНФ]]. Працаваў намеснікам старшыні Камісіі Вярхоўнага Савета па адукацыі, культуры і захаванні гістарычнай спадчыны, а таксама быў членам Камісіі Вярхоўнага Савета па міжнародных справах і знешнеэканамічнай дзейнасці. Быў суаўтарам канцэпцый прынятых у 1990—1992 гадах законаў «Аб грамадзянстве», «Аб адукацыі», «Аб рэферэндуме» і інш. У красавіку 1992 года на 9-й сесіі ад імя Апазіцыі БНФ прадстаўляў распрацаваны спецыялістамі праект Закона «Аб барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю», які быў адхілены большасцю Вярхоўнага Савета. З 1995 года — намеснік старшыні [[Партыя БНФ|Беларускага народнага фронту «Адраджэнне»]], у 1996—1999 гадах — выконваў абавязкі старшыні партыі пасля эміграцыі [[Зянон Пазняк|Зянона Пазняка]]. Пасля расколу партыі ў 1999 годзе быў дарадцам старшыні [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]]. Шматгадовы намеснік дырэктара [[Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа|Беларускага гуманітарнага ліцэя]], які быў афіцыйна зачынены ўладамі ў 2003 годзе. Лявон Баршчэўскі ўзначальваў [[Беларускі ПЭН-Цэнтр]] у 2003—2005 гадах, а пасля атрымаў статус «ганаровы старшыня»<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=240193 nashaniva.by]</ref>. У кастрычніку 2019 года прыпыніў сяброўства ў гэтай арганізацыі да пачатку захадаў уладаў аб яе закрыцці, пасля чаго зноў узяў удзел у яе працы. На 10-м з’ездзе Партыі БНФ у снежні 2007 года абраны старшынёй партыі. У верасні 2009 года сышоў з пасады старшыні, на якой яго, па выніках з’езду партыі, замяніў [[Аляксей Янукевіч]]. У 2011 годзе разам з групай паплечнікаў пакінуў шэрагі Партыі БНФ. == Творчасць == Разам з [[Сяргей Шупа|Сяргеем Шупам]] стварыў у Мінску клуб маладых перакладчыкаў «Бабілён» (1985). Перакладчык і ўкладальнік зборнікаў лірыкі [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхта]], [[Нікалаўс Ленаў|Н. Ленаў]], [[Сапфо]], [[Франчэска Петрарка|Ф. Петраркі]], [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрліна]], [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Вырхліцкага]], [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіса]], [[Сігб'ёрн Обстфельдэр|С. Обстфельдэра]], [[Анакрэон]]а, [[Гунар Экелёф|Г. Экелёфа]], [[Ду Фу]], [[Эрлінг Кітэльсен|Э. Кітэльсена]], [[Архілох]]а, [[Бабур]]а, [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнара]], [[Назым Хікмет|Назыма Хікмета]], [[Марына Цвятаева|М. Цвятаевай]], [[Аль-Бухтуры]], [[Нэлі Закс]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]], [[Сальваторэ Квазімада]]; прозы [[Генрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе змешчаны, сярод іншага, яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (у т. л. раманы «Працэс», «Замак», «Зніклы»). Пераклаў трагедыі [[Эсхіл]]а «Прыкуты Праметэй», «Персы», [[Сафокл]]а «Эдып-цар», [[Эўрыпід]]а «Медэя», камедыі [[Арыстафан]]а «Жабы», «Люсістрата», [[Менандр]]а «Адлюднік», драму [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] «Дон-Карлас», раманы [[Ёган Вольфганг фон Гётэ|Ё. В. Гётэ]] «Пакуты маладога Вертэра», [[Кнут Гамсун|К. Гамсуна]] «Голад», [[Г. Мастоўская-Радзівіл|Г. Мастоўскай-Радзівіл]] «Здань у Малым Замку», [[Астрыд Ліндгрэн]] «Усе нашы дзеці з Булербю», [[Яраслаў Івашкевіч|Я. Івашкевіча]] «Панны з Вілька», паэмы [[Эдгар Алан По|Э. А. По]] («Тамерлан»), [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]] («У горадзе разні»), [[Канстанты Ільдэфанс Галчыньскі|К. І. Галчыньскага]] («Баль у Саламона»), [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаша]] («Маральны трактат», «Паэтычны трактат»), трактат [[Імануіл Кант|І. Канта]] «Пралегомены да любой будучай метафізікі», п’есы [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкага]] («Баладына»), [[Станіслаў Выспяньскі|Станіслава Выспяньскага]] («Вяселле» і «Варшавянка»), [[Сэм’юэл Бекет|С. Бекета]] («Не-я»), [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]] («Партрэт планеты»), [[Вацлаў Гавел|В. Гаўла]] («Свята ў садзе»), [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]] («Танга»), кнігі нямецкіх гісторыкаў [[Р. Лінднэр]]а («Гісторыкі і ўлада») і [[Б. К'яры]] («Штодзённасць за лініяй фронту»), паасобныя паэтычныя творы і прозу [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэра]], апавяданні Гамсуна, [[Ю. Борген]]а, [[Бруна Шульц|Б. Шульца]], эсэ [[А. Міхнік]]а, вершы, урыўкі з паэмаў [[Энхедуанна|Энхедуанны]], [[Катул]]а, [[Вергілій|Вергілія]], [[Авідзій|Авідзія]], [[Бертран дэ Борн|Б. дэ Борна]], [[Пейрэ Відаль|П. Відаля]], [[Дантэ Аліг’еры]], [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансара]], [[Луіс Камоэнс|Л. Камоэнса]], [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскага]], [[Н. Буало]], [[Джон Мілтан|Дж. Мілтана]], [[Юзаф Бака|Ю. Бакі]], Гётэ, [[Адам Нарушэвіч|Адама Нарушэвіча]], [[Францішак Дыянізы Князьнін|Ф. Князьніна]], [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю. У. Нямцэвіча]], [[Генрых Гайнэ|Г. Гайнэ]], [[Джон Кітс|Дж. Кітса]], [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]], [[Карл Густаў Вернер фон Хейдэнстам|В. фон Хейдэнстама]], [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]], [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменеса]], [[Г. Ахтэрберг]]а, [[Я. Э. Волд]]а, [[Ю. Чаховіч]]а, [[Нэлі Закс]], [[Ян Бжэхва|Я. Бжэхвы]], [[Гюнтэр Грас|Г. Граса]], [[Тумас Транстромер|Т. Транстромера]], [[Булат Акуджава|Б. Акуджавы]], [[Томас Венцлава|Т. Вянцлавы]], [[Фернанду Песоа]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]] і інш., лібрэта оперы «Чужое каханне наступстваў не бачыць» [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Аўтар кніг папулярных нарысаў «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму» (2003) і «Беларуская літаратура і свет» (2006; разам з [[П. Васючэнка]]м і [[М. Тычына]]м). Аўтар больш за 30 артыкулаў і навуковы кансультант 18-томнай [[Беларуская энцыклапедыя|«Беларускай энцыклапедыі»]] (1996—2004), а таксама шматлікіх артыкулаў па методыцы выкладання літаратуры ў сярэдняй школе і ва ўстановах новага тыпу. У [[2014]] у кракаўскім архіве (аддзел рукапісаў Бібліятэкі князёў Чартарыйскіх) знайшоў рукапісы невядомых твораў беларускамоўнай літаратуры 1-й трэці ХІХ ст. «[[Wiersz Ruski o Religii i Obyczayności]]» і «[[Jasno czerwony raczek po obłoku skacze...]]». Вядомы таксама як публіцыст: шматлікія артыкулы, інтэрв’ю публікаваліся ў беларускай перыёдыцы ў Беларусі і па-за яе межамі. Сааўтар публікацыі «Справаздача аб стане незалежнай культуры ў Беларусі», прэзентаванай на сустрэчы кіраўнікоў ведамстваў культуры краін Еўрасаюза ў г. Любліне (2011). Рэдактар серыі «ЕўраГраматыкі» (з 2008). Укладальнік 27-моўнага «Еўраслоўніка» (2008), «Польска-беларускага тэматычнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2013), «Беларуска-польскага тэматычна-тэрміналагічнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2014), «Літоўска-беларускага, беларуска-літоўскага слоўніка» (2021), адзін з укладальнікаў і рэдактараў «Нямецка-беларускага слоўніка» (2006) і «Беларуска-нямецкага слоўніка» (2010). Аўтар «Кароткай граматыкі польскай мовы» (2008), «Беларуска-польскага размоўніка-даведніка» (2011), адзін з аўтараў «Кароткай граматыкі латышскай мовы» (2008), «Кароткай граматыкі нідэрландскай мовы» (2009), «Кароткай граматыкі нямецкай мовы» (2012). Укладальнік хрэстаматый для сярэдняй школы «Літаратура народаў свету» (т. 1 і 2, 1995) і «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе» (1999; разам з Евай Лявонавай). == Узнагароды == * [[Прэмія імя Ф. Багушэвіча]] Беларускага ПЭН-Цэнтра (1997). * Дыплом [[Таварыства беларускай школы]] «Беларускі настаўнік 2009 года». * [[Медаль 100 гадоў БНР]] (2019)<ref>[https://www.svaboda.org/a/29838254.html Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100]</ref>. == Выбраная бібліяграфія == * «На шалях праўды: Выбраная лірыка». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Пераклад, 1988. * «Танга». Пераклад п’есы [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]]; пастаўленая ў 1989. * «Зірні ў паток». [[Нікалаус Ленаў|Н. Ленаў]]. Пераклад, 1992. * «Літаратура народаў свету. 8 кл.». Укладанне, 1992, * «Прыкуты Праметэй». [[Эсхіл]]. Пераклад, 1993. * «Більярд а палове дзясятай: Раман, апавяданні». [[Генрых Бёль|Г. Бёль]]. Пераклад, 1993, * «Дон Карлас». [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылер]]. Пераклад, 1993, * «Пры зачыненых дзвярах: Драматычныя творы». Укладанне, пераклад твораў [[Сэмюэл Бэкет|С. Бэкета]], [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]], [[Вацлаў Гавел|В. Гавела]], 1995, * «Літаратура народаў свету. 9 кл., частка І». Укладанне, 1995, * «Літаратура народаў свету. 10 кл.». Укладанне, 1995, * «Прысуд: Апавяданні і мініяцюры». [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 1996, * «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе. 11 клас». Укладанне (з [[Ева Лявонава|Е. Лявонавай]]), 1999, * «Пакуты маладога Вертэра». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад, 1999, * «Усе нашы дзеці з Булербю». [[Астрыд Ліндгрэн|А. Ліндгрэн]]. Пераклад, 2000, * «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму: Папулярныя нарысы», 2003, * «Гісторыкі і ўлада». [[Райнэр Лінднэр|Р. Лінднэр]]. Пераклад, 2003, * «Норвежско-русский, русско-норвежский словарь». (з [[Юрый Барысавіч Жалезка|Ю. Жалезкам]] і А. Нурданг), 2004, * «Штодзённасць за лініяй фронту». [[Бернгард К'яры|Б. К’яры]]. Пераклад, 2005, * «Беларуская літаратура і свет: Папулярныя нарысы». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2006. ISBN 978-985-448-065-8, * «Пралегомены да любой будучай метафізікі». [[Імануіл Кант|І. Кант]]. Пераклад, 2006. ISBN 978-985-6783-13-5, * «Беларуская літаратура і свет: Выбраныя тэксты». Укладанне, пераклад (часткова), 2006. ISBN 978-985-448-066-6, * «Качка-дзівачка: Анталогія польскай паэзіі ХІХ-ХХ ст. для дзяцей». Укладанне (з [[Уладзімір Сіўчыкаў|У. Сіўчыкавым]]), пераклад (часткова), 2006. ISBN 978-985-448-068-2, * «Nie chyliłem czoła przed mocą: Antologia poezji białoruskiej ХV-ХХ w.». Укладанне (з [[Адам Паморскі|А. Паморскім]]), прадмова, 2007. ISBN 978-83-89185-65-5, * «[[Słownik białorusko-łacińsko-europejski]]», 2007. ISBN 978-83-89185-87-7, * «Еўраслоўнік: 28 моў, каля 100 тыс. адзінак перакладу», 2008. ISBN 978-985-448-080-0, * «Кароткая граматыка латышскай мовы». (з [[Андрэй Гуцаў|А. Гуцавым]]), 2008. ISBN 978-985-448-103-6, * «Кароткая граматыка польскай мовы», 2008. ISBN 978-985-448-087-9, * «Маральны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2008, * «Эдып-цар». [[Сафокл]]. Пераклад, 2009. * «Кароткая граматыка нідэрландскай мовы». (З Ю. Жалезкам), 2009. ISBN 978-985-448-103-6, * «Беларуска-нямецкі слоўнік». Укладанне, рэдагаванне (з [[Мікалай Кур'янка|М. Кур’янкам]] і [[Томас Вайлер|Т. Вайлерам]]), 2010, ISBN 978-985-6783-98-5, * «Арфаграфічны слоўнік беларускай мовы». Укладанне, рэдагаванне (з [[Алена Баршчэўская|А. Баршчэўскай]]), 2011, 4-е выд. [[2018]]. ISBN 978-985-7030-50-7, * «Тамерлан». [[Эдгар Алан По|Э. А. По]]. Пераклад, 2011, * «Паэтычны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2011, * «Зямля Ульра». Ч. Мілаш. Рэдагаванне перакладу, 2011. ISBN 978-985-6991-47-2, * «Беларуска-польскі размоўнік-даведнік», 2011. ISBN 978-985-448-114-2, * «Медэя». [[Эўрыпід]]. Пераклад, 2012, кніжнае выданне (з прадмовай і каментаром) [[2018]]. ISBN 978-985-23-0009-4, * «Кароткая граматыка нямецкай мовы». (з [[Яўген Бяласін|Я. Бяласіным]]), 2012. ISBN 978-985-448-115-9, * Польска-беларускі тэматычны слоўнік для школьнікаў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Укладанне, 2012. ISBN 978-985-6992-26-4, * «Архіў, 1863». [[Юдзіта Вайчунайтэ|Ю. Вайчунайтэ]]. Пераклад, 2013, * «Вяселле», «Варшавянка». [[Станіслаў Выспяньскі|С. Выспяньскі]]. Пераклад, слова замест пасляслоўя, 2014. ISBN 978-985-6992-40-0, * «Мудрость слова. Сквозь века и народы: Десятиязычный словарь фразеологических эквивалентов». Укладанне (з [[Нінэль Ганчарова|Н. Ганчаровай]], [[Андрэй Цісык|А. Цісыкам]], [[Ірына Шчарбакова|І. Шчарбаковай]], [[Алена Коршук|А. Коршук]] і інш.), 2014. ISBN 978-985-08-1754-9, 2-е, дапрац. выд. 2015. ISBN 978-985-08-1844-7, * «Словы ў часе: Літаратура ад рамантызму да сімвалізму і нашаніўскага адраджэння» (з [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2014. ISBN 978-5-94716-255-4, * «Жыццё ў праўдзе: Эсэ і прамовы». [[Вацлаў Гавел|В. Гавел]]. Слова замест уступу, 2014. ISBN 978-609-95632-6-8, * «Мілаш. Біяграфія». [[Анджэй Франашак|А. Франашак]]. Рэдагаванне перакладу, 2014. ISBN 978-608-8147-16-2, * Беларуска-польскі тэматычна-тэрміналагічны слоўнік = Białorusko-polski słownik tematyczno-terminologiczny. Укладанне, 2014. ISBN 978-985-6992-58-5, * «Снег». [[Станіслаў Пшыбышэўскі|С. Пшыбышэўскі]]. Пераклад, 2015, * «Калевала». Пераклад з фінскай [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткі]]. Рэдагаванне перакладу, 2015. ISBN 978-985-6783-73-2, * «Сіняя світа: Казкі, легенды, паданні». Апрацоўка некаторых казак, 2015. ISBN 978-985-15-2485-9, * «Словы ў часе і прасторы: Літаратура апошняга стагоддзя». (з [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2015. ISBN 978-985-6992-77-6, * Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі (з [[Язэп Янушкевіч|Я. Янушкевічам]]) // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016, * «І боль, і прыгажосць. Выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага». 2016. ISBN 978-985-6992-86-8, * «Песні». [[Сапфо]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-01-1, * «Выбраныя песні з „Канцаньерэ“». [[Франчэска Петрарка|Ф. Петрарка]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-06-6, * «Выбранае». [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансар]]. Пераклад (з [[Ніна Мацяш|Н. Мацяш]] і [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-02-8, * «Выбраная паэзія». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад (з [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-04-2, * «Выбраная паэзія». [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрлін]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-27-1, * «Выбраныя вершы». [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэр]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Уладзь Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-30-1, * «Выбранае». [[Джон Кітс|Дж. Кітс]]. Пераклад. (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]]), 2017. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Голад». [[Кнут Гамсун|К. Гамсун]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7165-10-0, * «Выбраная паэзія». [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Врхліцкі]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7164-49-3, * «Пад вольным небам: Выбраныя вершы». [[Тумас Транстромер|Т. Транстромер]]. Пераклад часткі твораў, укладанне, рэдакцыя перакладаў, 2017. ISBN 978-985-7164-56-1, * «Чужое каханне наступстваў не бачыць». [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Пераклад лібрэта оперы, 2017. ISBN 978-985-7185-04-7, * «Выбранае». [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскі]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]]), 2017. ISBN 978-985-7164-45-5, * «Гісторыя Латвіі». [[Ілгварс Бутуліс|І. Бутуліс]], [[Антоній Зунда|А. Зунда]]. Рэдагаванне і пераклад асобных частак, 2017. ISBN 978-985-7164-60-8, * «Выбранае». [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіс]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7164-43-1, * «Выбраная лірыка». [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменес]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткам]]), 2017. ISBN 978-985-7164-62-2, * «Выбраная паэзія». [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]]), 2017. ISBN 978-985-7164-65-3, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. І., 2017. ISBN 978-985-7164-67-7, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Пераклад (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2017. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Тэорыі літаратуры ХХ ст.». [[Анна Бужыньска|А. Бужыньска]], [[Міхал Павал Маркоўскі|М. П. Маркоўскі]]. Навуковае рэдагаванне перакладу, 2017. ISBN 978-985-7136-66-7, * «Баладына». [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]]. Пераклад, прадмова, каментар. 2018. ISBN 978-985-7164-86-8, * «Выбраная лірыка». [[Георг Тракль|Г. Тракль]]. Пераклад (з [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2018. ISBN 978-985-7164-61-5, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. ІІ, 2018. ISBN 978-985-23-0004-9, * «Пігмаліён». [[Бернард Шоў|Б. Шоў]]. Пераклад (з [[Уладзімір Палупанаў|У. Палупанавым]]), каментар. 2018. ISBN 978-985-23-0005-6, * [[Томас Стэрнз Эліят|Т. С. Эльёт]]. Парожнія людзі. Пераклад, 2018, * «Выбраныя вершы». [[Умберта Саба|У. Саба]]. Пераклад, [[2018]]. ISBN 978-985-23-0020-9, * «Гісторыя Расіі ад Сярэднявечча да сучаснасці. Нарысы». (з [[Алег Трусаў|А. Трусавым]] і [[Аляксей Хадыка|А. Хадыкам]]), 2018. ISBN 978-985-23-0012-4, * «Выбраная лірыка». [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Пераклад (з [[Ірына Багдановіч|І. Багдановіч]], [[Серж Мінскевіч|С. Мінскевічам]] і інш.), 2018. ISBN 978-985-0031-5 * «Культурная геаграфія». [[Павел Церашковіч|П. Церашковіч]]. Рэцэнзаванне і рэдагаванне, 2018. ISBN 978-985-23-0040-7, * «Узлёт Артура Уі, які можна было спыніць». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Прадмова, каментар, 2019. ISBN 978-985-23-0036-0, * «Выбраная лірыка». [[Ду Фу]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0044-5, * «Выбраная лірыка». [[Эрлінг Кітэльсен]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0047-6, * «Выбранае». [[Уільям Блэйк|Ў. Блэйк]]. Пераклад (з [[Уладзімір Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ірына Паўловіч|І. Паўловіч]]), 2019. ISBN 978-985-23-0046-9, * «Выбраныя вершы». [[Томас Венцлава|Т. Вянцлава]]. Пераклад. (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Алесь Разанаў|А. Разанавым]], [[Алег Мінкін|А. Мінкіным]], [[Вінцук Вячорка|В. Вячоркам]]), 2019. ISBN 978-985-23-0053-7, * «Песні і фрагменты». [[Анакрэон]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0069-8, * «Выбраная лірыка». [[Гунар Экелёф]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0068-1, * «Гісторыя румынаў». [[Ёан Аўрэл Поп]]. Рэдагаванне перакладу, 2019. ISBN 978-985-23-0072-8, * «Уводзіны ў філасофію». Укладанне (з [[Павел Баркоўскі|П. Баркоўскім]], [[Анатоль Сідарэвіч|А. Сідарэвічам]]), пераклад і рэдагаванне шэрагу перакладаў тэкстаў, 2019. ISBN 978-985-23-0075-9, * «Вершы і фрагменты». [[Архілох]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0078-0, * «Сакральная паэзія». [[Энхедуанна]]. Пераклад (з [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]]), 2019. ISBN 978-985-0079-7, * «Выбранае». [[Фернанду Песоа|Ф. Песоа]]. Пераклад (з [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]]), 2019. ISBN 978-985-23-0084-1, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Ілюстр. выданне (кіраўнік праекта [[Алена Зейбек]]). Пераклад (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2020. ISBN 978-985-23-0087-2, * «Выбраныя песні». [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]]. Пераклад (з [[Аксана Данільчык|А. Данільчык]]), 2020. ISBN 978-985-0089-6, * «Выбраныя творы». [[Бабур]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-0090-2, * «Старагрэцкая драматургія». Укладанне, пераклад (з [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзіным]]), каментар, 2020. ISBN 978-985-0088-9, * «Перша Конституція України, написана гетьманом П. Орликом і узгоджена з козацькою радою 5 квітня 1710 року / Першая Канстытуцыя Украіны, напісаная гетманам [[Піліп Орлік|П. Орлікам]] і ўзгодненая з казацкай радай 5 красавіка 1710 года», рэдагаванне перакладу, 2020. ISBN 978-985-7235-28-5, * «Выбраная паэзія». [[Стэйн Стэйнар]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0100-8, * «Асновы прадпрымальнасці і прадпрымальніцкай дзейнасці: Дапаможнік». Укладанне. 2020, 2-е, папраўл. выд. [[2021]], * «Выбраная паэзія». [[Назым Хікмет]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0114-5, * «Выбраная паэзія». [[Цін Уевіч]]. Пераклад (з [[Сяргей Шупа|С. Шупам]]), 2020. ISBN 978-985-23-0116-9, * «Выбраныя творы». Том 1. «Працэс»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0131-2, * «Выбраныя творы». Том 2. «Ператварэнне»: апавяданні. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0132-9, * «Румынскія казкі» (Аўтары: [[Іон Крангэ]], [[Петрэ Іспірэску]]). Пераклад (са [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2021. ISBN 978-985-23-0144-2, * Кароткі сучасны літоўска-беларускі і беларуска-літоўскі слоўнік = Dabartinis trumpas lietuvių-baltarusių, baltarusių-lietuvių kalbų žodynas. Укладанне, 2021. ISBN 978-985-23-0152-7, * «Выбраная паэзія». [[Аль-Бухтуры]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0149-7, * «Выбраная лірыка». [[Марына Цвятаева]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0150-3, * «Логіка». [[Павел Баркоўскі]]. Агульнае рэдагаванне, 2022. ISBN 978-985-23-0165-7, * «Раздзяўбуць нас крумкачы, вароны…». [[Стэфан Жаромскі]]. Пераклад. «Літаратурная Беларусь» № 2 (186), люты 2022 г., * «Замак»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0173-2, * «Зніклы»: раман. «Восем сшыткаў in octavo» [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0174-9. * «Выбраная лірыка». [[Герыт Ахтэрберг]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0166-4, * «Выбраныя айрэны». [[Нагапет Кучак]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0168-8, * «Выбраная лірыка». [[Поль Верлен]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Леанід Дранько-Майсюк|Л. Дранько-Майсюком]]) 2022. ISBN 978-985-23-0176-3, * «Выбраная лірыка». [[Нэлі Закс]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0177-0, * «Выбраная паэзія». [[Рой Кэмпбел]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0178-7, * «Выбраная паэзія». [[Сальваторэ Квазімада]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0188-6, * «Макбет». [[Уільям Шэкспір]]. Пераклад (неапубл.), * «Скнара». [[Жан-Батыст Мальер]]. Пераклад (неапубл.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|2}} * {{крыніцы/БП (1992-95)||Лявон Пятровіч Баршчэўскі}}, т.1. * Лявон Барщевський: «Найкращі перакладачи — ті, хто займаються тільки перекладами…»: Розмова з Віталієм Пономарьовим // Акцент: Альманах. Вип. 2 (4). Київ: «Темпора», 2010. С. 452—455 (па-ўкраінску). * Лявон Баршчэўскі // Тамковіч, А. Найноўшая гісторыя ў асобах. — Мн., 2013. С. 522—536. * Lawon Barszczeuski. Podwójne światy. Wywiad Małgorzaty Nocuń z Lawonem Barszczeuskim / Double Worlds: Małgorzata Nocuń Talks to Lavon Barshcheusky. Kraków: Villa Decius 2014 (па-польску і па англійску). * 6:0 на карысць Лявона Баршчэўскага. Інтэрв’ю Марыны Коктыш з Лявонам Баршчэўскім // Народная воля. 2018. 2 сак. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.svaboda.org/content/article/782703.html Онлайн-канферэнцыя з Лявонам Баршчэўскім] Радыё «Свабода», 11 снежня 2007 {{Лаўрэаты прэміі імя Францішка Багушэвіча}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Баршчэўскі Лявон}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання]] [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з польскай мовы]] syhh4nm7a4sa38dchns2or2s3rsyw5k 4192364 4192358 2022-08-23T08:20:09Z Maksim L. 13 /* Выбраная бібліяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Баршчэўскі}} {{ДД | імя = Лявон Баршчэўскі | жанчына = | выява = 2008.06.16. Lawon Barszczeuski Fot M Kubik.JPG | памер_выявы = | подпіс = | тытул = 2-гі Старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] | перыядпачатак = снежань [[2007]] | перыядканец = верасень [[2009]] | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | прэм'ер = | папярэднік = [[Вінцук Вячорка]] | пераемнік = [[Аляксей Янукевіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | грамадзянства = [[Беларусь]] | нацыянальнасць = [[беларусы|беларус]] | выбарчая_акруга = | жонка = | муж = | прафесія = філолаг | рэлігія = | партыя = [[Партыя БНФ]] }} '''Ляво́н Пятро́віч Баршчэ́ўскі''' (нар. {{ДН|4|3|1958}}, [[Полацк]]) — беларускі філолаг, перакладчык, грамадскі дзеяч і палітык. == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў]] на спецыяльнасці «Нямецкая і англійская мовы». Працаваў выкладчыкам нямецкай і англійскай моў у школе № 10 Полацка, потым у Наваполацкім політэхнічным інстытуце (цяпер [[Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт]]). Скончыў аспірантуру пры Мінскім педінстытуце замежных моў (1987), атрымаў ступень кандыдата філалагічных навук (1989). У 1990—1995 гадах быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР XII склікання ад Наваполацкай-Маладзёжнай выбарчай акругі № 174, уваходзіў у склад парламенцкай апазіцыі [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|БНФ]]. Працаваў намеснікам старшыні Камісіі Вярхоўнага Савета па адукацыі, культуры і захаванні гістарычнай спадчыны, а таксама быў членам Камісіі Вярхоўнага Савета па міжнародных справах і знешнеэканамічнай дзейнасці. Быў суаўтарам канцэпцый прынятых у 1990—1992 гадах законаў «Аб грамадзянстве», «Аб адукацыі», «Аб рэферэндуме» і інш. У красавіку 1992 года на 9-й сесіі ад імя Апазіцыі БНФ прадстаўляў распрацаваны спецыялістамі праект Закона «Аб барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю», які быў адхілены большасцю Вярхоўнага Савета. З 1995 года — намеснік старшыні [[Партыя БНФ|Беларускага народнага фронту «Адраджэнне»]], у 1996—1999 гадах — выконваў абавязкі старшыні партыі пасля эміграцыі [[Зянон Пазняк|Зянона Пазняка]]. Пасля расколу партыі ў 1999 годзе быў дарадцам старшыні [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]]. Шматгадовы намеснік дырэктара [[Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа|Беларускага гуманітарнага ліцэя]], які быў афіцыйна зачынены ўладамі ў 2003 годзе. Лявон Баршчэўскі ўзначальваў [[Беларускі ПЭН-Цэнтр]] у 2003—2005 гадах, а пасля атрымаў статус «ганаровы старшыня»<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=240193 nashaniva.by]</ref>. У кастрычніку 2019 года прыпыніў сяброўства ў гэтай арганізацыі да пачатку захадаў уладаў аб яе закрыцці, пасля чаго зноў узяў удзел у яе працы. На 10-м з’ездзе Партыі БНФ у снежні 2007 года абраны старшынёй партыі. У верасні 2009 года сышоў з пасады старшыні, на якой яго, па выніках з’езду партыі, замяніў [[Аляксей Янукевіч]]. У 2011 годзе разам з групай паплечнікаў пакінуў шэрагі Партыі БНФ. == Творчасць == Разам з [[Сяргей Шупа|Сяргеем Шупам]] стварыў у Мінску клуб маладых перакладчыкаў «Бабілён» (1985). Перакладчык і ўкладальнік зборнікаў лірыкі [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхта]], [[Нікалаўс Ленаў|Н. Ленаў]], [[Сапфо]], [[Франчэска Петрарка|Ф. Петраркі]], [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрліна]], [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Вырхліцкага]], [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіса]], [[Сігб'ёрн Обстфельдэр|С. Обстфельдэра]], [[Анакрэон]]а, [[Гунар Экелёф|Г. Экелёфа]], [[Ду Фу]], [[Эрлінг Кітэльсен|Э. Кітэльсена]], [[Архілох]]а, [[Бабур]]а, [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнара]], [[Назым Хікмет|Назыма Хікмета]], [[Марына Цвятаева|М. Цвятаевай]], [[Аль-Бухтуры]], [[Нэлі Закс]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]], [[Сальваторэ Квазімада]]; прозы [[Генрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе змешчаны, сярод іншага, яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (у т. л. раманы «Працэс», «Замак», «Зніклы»). Пераклаў трагедыі [[Эсхіл]]а «Прыкуты Праметэй», «Персы», [[Сафокл]]а «Эдып-цар», [[Эўрыпід]]а «Медэя», камедыі [[Арыстафан]]а «Жабы», «Люсістрата», [[Менандр]]а «Адлюднік», драму [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] «Дон-Карлас», раманы [[Ёган Вольфганг фон Гётэ|Ё. В. Гётэ]] «Пакуты маладога Вертэра», [[Кнут Гамсун|К. Гамсуна]] «Голад», [[Г. Мастоўская-Радзівіл|Г. Мастоўскай-Радзівіл]] «Здань у Малым Замку», [[Астрыд Ліндгрэн]] «Усе нашы дзеці з Булербю», [[Яраслаў Івашкевіч|Я. Івашкевіча]] «Панны з Вілька», паэмы [[Эдгар Алан По|Э. А. По]] («Тамерлан»), [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]] («У горадзе разні»), [[Канстанты Ільдэфанс Галчыньскі|К. І. Галчыньскага]] («Баль у Саламона»), [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаша]] («Маральны трактат», «Паэтычны трактат»), трактат [[Імануіл Кант|І. Канта]] «Пралегомены да любой будучай метафізікі», п’есы [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкага]] («Баладына»), [[Станіслаў Выспяньскі|Станіслава Выспяньскага]] («Вяселле» і «Варшавянка»), [[Сэм’юэл Бекет|С. Бекета]] («Не-я»), [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]] («Партрэт планеты»), [[Вацлаў Гавел|В. Гаўла]] («Свята ў садзе»), [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]] («Танга»), кнігі нямецкіх гісторыкаў [[Р. Лінднэр]]а («Гісторыкі і ўлада») і [[Б. К'яры]] («Штодзённасць за лініяй фронту»), паасобныя паэтычныя творы і прозу [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэра]], апавяданні Гамсуна, [[Ю. Борген]]а, [[Бруна Шульц|Б. Шульца]], эсэ [[А. Міхнік]]а, вершы, урыўкі з паэмаў [[Энхедуанна|Энхедуанны]], [[Катул]]а, [[Вергілій|Вергілія]], [[Авідзій|Авідзія]], [[Бертран дэ Борн|Б. дэ Борна]], [[Пейрэ Відаль|П. Відаля]], [[Дантэ Аліг’еры]], [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансара]], [[Луіс Камоэнс|Л. Камоэнса]], [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскага]], [[Н. Буало]], [[Джон Мілтан|Дж. Мілтана]], [[Юзаф Бака|Ю. Бакі]], Гётэ, [[Адам Нарушэвіч|Адама Нарушэвіча]], [[Францішак Дыянізы Князьнін|Ф. Князьніна]], [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю. У. Нямцэвіча]], [[Генрых Гайнэ|Г. Гайнэ]], [[Джон Кітс|Дж. Кітса]], [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]], [[Карл Густаў Вернер фон Хейдэнстам|В. фон Хейдэнстама]], [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]], [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменеса]], [[Г. Ахтэрберг]]а, [[Я. Э. Волд]]а, [[Ю. Чаховіч]]а, [[Нэлі Закс]], [[Ян Бжэхва|Я. Бжэхвы]], [[Гюнтэр Грас|Г. Граса]], [[Тумас Транстромер|Т. Транстромера]], [[Булат Акуджава|Б. Акуджавы]], [[Томас Венцлава|Т. Вянцлавы]], [[Фернанду Песоа]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]] і інш., лібрэта оперы «Чужое каханне наступстваў не бачыць» [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Аўтар кніг папулярных нарысаў «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму» (2003) і «Беларуская літаратура і свет» (2006; разам з [[П. Васючэнка]]м і [[М. Тычына]]м). Аўтар больш за 30 артыкулаў і навуковы кансультант 18-томнай [[Беларуская энцыклапедыя|«Беларускай энцыклапедыі»]] (1996—2004), а таксама шматлікіх артыкулаў па методыцы выкладання літаратуры ў сярэдняй школе і ва ўстановах новага тыпу. У [[2014]] у кракаўскім архіве (аддзел рукапісаў Бібліятэкі князёў Чартарыйскіх) знайшоў рукапісы невядомых твораў беларускамоўнай літаратуры 1-й трэці ХІХ ст. «[[Wiersz Ruski o Religii i Obyczayności]]» і «[[Jasno czerwony raczek po obłoku skacze...]]». Вядомы таксама як публіцыст: шматлікія артыкулы, інтэрв’ю публікаваліся ў беларускай перыёдыцы ў Беларусі і па-за яе межамі. Сааўтар публікацыі «Справаздача аб стане незалежнай культуры ў Беларусі», прэзентаванай на сустрэчы кіраўнікоў ведамстваў культуры краін Еўрасаюза ў г. Любліне (2011). Рэдактар серыі «ЕўраГраматыкі» (з 2008). Укладальнік 27-моўнага «Еўраслоўніка» (2008), «Польска-беларускага тэматычнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2013), «Беларуска-польскага тэматычна-тэрміналагічнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2014), «Літоўска-беларускага, беларуска-літоўскага слоўніка» (2021), адзін з укладальнікаў і рэдактараў «Нямецка-беларускага слоўніка» (2006) і «Беларуска-нямецкага слоўніка» (2010). Аўтар «Кароткай граматыкі польскай мовы» (2008), «Беларуска-польскага размоўніка-даведніка» (2011), адзін з аўтараў «Кароткай граматыкі латышскай мовы» (2008), «Кароткай граматыкі нідэрландскай мовы» (2009), «Кароткай граматыкі нямецкай мовы» (2012). Укладальнік хрэстаматый для сярэдняй школы «Літаратура народаў свету» (т. 1 і 2, 1995) і «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе» (1999; разам з Евай Лявонавай). == Узнагароды == * [[Прэмія імя Ф. Багушэвіча]] Беларускага ПЭН-Цэнтра (1997). * Дыплом [[Таварыства беларускай школы]] «Беларускі настаўнік 2009 года». * [[Медаль 100 гадоў БНР]] (2019)<ref>[https://www.svaboda.org/a/29838254.html Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100]</ref>. == Выбраная бібліяграфія == * «На шалях праўды: Выбраная лірыка». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Пераклад, 1988. * «Танга». Пераклад п’есы [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]]; пастаўленая ў 1989. * «Зірні ў паток». [[Нікалаус Ленаў|Н. Ленаў]]. Пераклад, 1992. * «Літаратура народаў свету. 8 кл.». Укладанне, 1992, * «Прыкуты Праметэй». [[Эсхіл]]. Пераклад, 1993. * «Більярд а палове дзясятай: Раман, апавяданні». [[Генрых Бёль|Г. Бёль]]. Пераклад, 1993, * «Дон Карлас». [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылер]]. Пераклад, 1993, * «Пры зачыненых дзвярах: Драматычныя творы». Укладанне, пераклад твораў [[Сэмюэл Бэкет|С. Бэкета]], [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]], [[Вацлаў Гавел|В. Гавела]], 1995, * «Літаратура народаў свету. 9 кл., частка І». Укладанне, 1995, * «Літаратура народаў свету. 10 кл.». Укладанне, 1995, * «Прысуд: Апавяданні і мініяцюры». [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 1996, * «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе. 11 клас». Укладанне (з [[Ева Лявонава|Е. Лявонавай]]), 1999, * «Пакуты маладога Вертэра». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад, 1999, * «Усе нашы дзеці з Булербю». [[Астрыд Ліндгрэн|А. Ліндгрэн]]. Пераклад, 2000, * «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму: Папулярныя нарысы», 2003, * «Гісторыкі і ўлада». [[Райнэр Лінднэр|Р. Лінднэр]]. Пераклад, 2003, * «Норвежско-русский, русско-норвежский словарь». (з [[Юрый Барысавіч Жалезка|Ю. Жалезкам]] і А. Нурданг), 2004, * «Штодзённасць за лініяй фронту». [[Бернгард К'яры|Б. К’яры]]. Пераклад, 2005, * «Беларуская літаратура і свет: Папулярныя нарысы». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2006. ISBN 978-985-448-065-8, * «Пралегомены да любой будучай метафізікі». [[Імануіл Кант|І. Кант]]. Пераклад, 2006. ISBN 978-985-6783-13-5, * «Беларуская літаратура і свет: Выбраныя тэксты». Укладанне, пераклад (часткова), 2006. ISBN 978-985-448-066-6, * «Качка-дзівачка: Анталогія польскай паэзіі ХІХ-ХХ ст. для дзяцей». Укладанне (з [[Уладзімір Сіўчыкаў|У. Сіўчыкавым]]), пераклад (часткова), 2006. ISBN 978-985-448-068-2, * «Nie chyliłem czoła przed mocą: Antologia poezji białoruskiej ХV-ХХ w.». Укладанне (з [[Адам Паморскі|А. Паморскім]]), прадмова, 2007. ISBN 978-83-89185-65-5, * «[[Słownik białorusko-łacińsko-europejski]]», 2007. ISBN 978-83-89185-87-7, * «Еўраслоўнік: 28 моў, каля 100 тыс. адзінак перакладу», 2008. ISBN 978-985-448-080-0, * «Кароткая граматыка латышскай мовы». (з [[Андрэй Гуцаў|А. Гуцавым]]), 2008. ISBN 978-985-448-103-6, * «Кароткая граматыка польскай мовы», 2008. ISBN 978-985-448-087-9, * «Маральны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2008, * «Эдып-цар». [[Сафокл]]. Пераклад, 2009. * «Кароткая граматыка нідэрландскай мовы». (З Ю. Жалезкам), 2009. ISBN 978-985-448-103-6, * «Беларуска-нямецкі слоўнік». Укладанне, рэдагаванне (з [[Мікалай Кур'янка|М. Кур’янкам]] і [[Томас Вайлер|Т. Вайлерам]]), 2010, ISBN 978-985-6783-98-5, * «Арфаграфічны слоўнік беларускай мовы». Укладанне, рэдагаванне (з [[Алена Баршчэўская|А. Баршчэўскай]]), 2011, 4-е выд. [[2018]]. ISBN 978-985-7030-50-7, * «Тамерлан». [[Эдгар Алан По|Э. А. По]]. Пераклад, 2011, * «Паэтычны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2011, * «Зямля Ульра». Ч. Мілаш. Рэдагаванне перакладу, 2011. ISBN 978-985-6991-47-2, * «Беларуска-польскі размоўнік-даведнік», 2011. ISBN 978-985-448-114-2, * «Медэя». [[Эўрыпід]]. Пераклад, 2012, кніжнае выданне (з прадмовай і каментаром) [[2018]]. ISBN 978-985-23-0009-4, * «Кароткая граматыка нямецкай мовы». (з [[Яўген Бяласін|Я. Бяласіным]]), 2012. ISBN 978-985-448-115-9, * Польска-беларускі тэматычны слоўнік для школьнікаў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Укладанне, 2012. ISBN 978-985-6992-26-4, * «Архіў, 1863». [[Юдзіта Вайчунайтэ|Ю. Вайчунайтэ]]. Пераклад, 2013, * «Вяселле», «Варшавянка». [[Станіслаў Выспяньскі|С. Выспяньскі]]. Пераклад, слова замест пасляслоўя, 2014. ISBN 978-985-6992-40-0, * «Мудрость слова. Сквозь века и народы: Десятиязычный словарь фразеологических эквивалентов». Укладанне (з [[Нінэль Ганчарова|Н. Ганчаровай]], [[Андрэй Цісык|А. Цісыкам]], [[Ірына Шчарбакова|І. Шчарбаковай]], [[Алена Коршук|А. Коршук]] і інш.), 2014. ISBN 978-985-08-1754-9, 2-е, дапрац. выд. 2015. ISBN 978-985-08-1844-7, * «Словы ў часе: Літаратура ад рамантызму да сімвалізму і нашаніўскага адраджэння» (з [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2014. ISBN 978-5-94716-255-4, * «Жыццё ў праўдзе: Эсэ і прамовы». [[Вацлаў Гавел|В. Гавел]]. Слова замест уступу, 2014. ISBN 978-609-95632-6-8, * «Мілаш. Біяграфія». [[Анджэй Франашак|А. Франашак]]. Рэдагаванне перакладу, 2014. ISBN 978-608-8147-16-2, * Беларуска-польскі тэматычна-тэрміналагічны слоўнік = Białorusko-polski słownik tematyczno-terminologiczny. Укладанне, 2014. ISBN 978-985-6992-58-5, * «Снег». [[Станіслаў Пшыбышэўскі|С. Пшыбышэўскі]]. Пераклад, 2015, * «Калевала». Пераклад з фінскай [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткі]]. Рэдагаванне перакладу, 2015. ISBN 978-985-6783-73-2, * «Сіняя світа: Казкі, легенды, паданні». Апрацоўка некаторых казак, 2015. ISBN 978-985-15-2485-9, * «Словы ў часе і прасторы: Літаратура апошняга стагоддзя». (з [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2015. ISBN 978-985-6992-77-6, * Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі (з [[Язэп Янушкевіч|Я. Янушкевічам]]) // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016, * «І боль, і прыгажосць. Выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага». 2016. ISBN 978-985-6992-86-8, * «Песні». [[Сапфо]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-01-1, * «Выбраныя песні з „Канцаньерэ“». [[Франчэска Петрарка|Ф. Петрарка]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-06-6, * «Выбранае». [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансар]]. Пераклад (з [[Ніна Мацяш|Н. Мацяш]] і [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-02-8, * «Выбраная паэзія». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад (з [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-04-2, * «Выбраная паэзія». [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрлін]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-27-1, * «Выбраныя вершы». [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэр]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Уладзь Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-30-1, * «Выбранае». [[Джон Кітс|Дж. Кітс]]. Пераклад. (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]]), 2017. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Голад». [[Кнут Гамсун|К. Гамсун]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7165-10-0, * «Выбраная паэзія». [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Врхліцкі]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7164-49-3, * «Пад вольным небам: Выбраныя вершы». [[Тумас Транстромер|Т. Транстромер]]. Пераклад часткі твораў, укладанне, рэдакцыя перакладаў, 2017. ISBN 978-985-7164-56-1, * «Чужое каханне наступстваў не бачыць». [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Пераклад лібрэта оперы, 2017. ISBN 978-985-7185-04-7, * «Выбранае». [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскі]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]]), 2017. ISBN 978-985-7164-45-5, * «Гісторыя Латвіі». [[Ілгварс Бутуліс|І. Бутуліс]], [[Антоній Зунда|А. Зунда]]. Рэдагаванне і пераклад асобных частак, 2017. ISBN 978-985-7164-60-8, * «Выбранае». [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіс]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7164-43-1, * «Выбраная лірыка». [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменес]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткам]]), 2017. ISBN 978-985-7164-62-2, * «Выбраная паэзія». [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]]), 2017. ISBN 978-985-7164-65-3, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. І., 2017. ISBN 978-985-7164-67-7, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Пераклад (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2017. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Тэорыі літаратуры ХХ ст.». [[Анна Бужыньска|А. Бужыньска]], [[Міхал Павал Маркоўскі|М. П. Маркоўскі]]. Навуковае рэдагаванне перакладу, 2017. ISBN 978-985-7136-66-7, * «Баладына». [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]]. Пераклад, прадмова, каментар. 2018. ISBN 978-985-7164-86-8, * «Выбраная лірыка». [[Георг Тракль|Г. Тракль]]. Пераклад (з [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2018. ISBN 978-985-7164-61-5, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. ІІ, 2018. ISBN 978-985-23-0004-9, * «Пігмаліён». [[Бернард Шоў|Б. Шоў]]. Пераклад (з [[Уладзімір Палупанаў|У. Палупанавым]]), каментар. 2018. ISBN 978-985-23-0005-6, * [[Томас Стэрнз Эліят|Т. С. Эльёт]]. Парожнія людзі. Пераклад, 2018, * «Выбраныя вершы». [[Умберта Саба|У. Саба]]. Пераклад, 2018. ISBN 978-985-23-0020-9, * «Гісторыя Расіі ад Сярэднявечча да сучаснасці. Нарысы». (з [[Алег Трусаў|А. Трусавым]] і [[Аляксей Хадыка|А. Хадыкам]]), 2018. ISBN 978-985-23-0012-4, * «Выбраная лірыка». [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Пераклад (з [[Ірына Багдановіч|І. Багдановіч]], [[Серж Мінскевіч|С. Мінскевічам]] і інш.), 2018. ISBN 978-985-0031-5 * «Культурная геаграфія». [[Павел Церашковіч|П. Церашковіч]]. Рэцэнзаванне і рэдагаванне, 2018. ISBN 978-985-23-0040-7, * «Узлёт Артура Уі, які можна было спыніць». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Прадмова, каментар, 2019. ISBN 978-985-23-0036-0, * «Выбраная лірыка». [[Ду Фу]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0044-5, * «Выбраная лірыка». [[Эрлінг Кітэльсен]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0047-6, * «Выбранае». [[Уільям Блэйк|Ў. Блэйк]]. Пераклад (з [[Уладзімір Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ірына Паўловіч|І. Паўловіч]]), 2019. ISBN 978-985-23-0046-9, * «Выбраныя вершы». [[Томас Венцлава|Т. Вянцлава]]. Пераклад. (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Алесь Разанаў|А. Разанавым]], [[Алег Мінкін|А. Мінкіным]], [[Вінцук Вячорка|В. Вячоркам]]), 2019. ISBN 978-985-23-0053-7, * «Песні і фрагменты». [[Анакрэон]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0069-8, * «Выбраная лірыка». [[Гунар Экелёф]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0068-1, * «Гісторыя румынаў». [[Ёан Аўрэл Поп]]. Рэдагаванне перакладу, 2019. ISBN 978-985-23-0072-8, * «Уводзіны ў філасофію». Укладанне (з [[Павел Баркоўскі|П. Баркоўскім]], [[Анатоль Сідарэвіч|А. Сідарэвічам]]), пераклад і рэдагаванне шэрагу перакладаў тэкстаў, 2019. ISBN 978-985-23-0075-9, * «Вершы і фрагменты». [[Архілох]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0078-0, * «Сакральная паэзія». [[Энхедуанна]]. Пераклад (з [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]]), 2019. ISBN 978-985-0079-7, * «Выбранае». [[Фернанду Песоа|Ф. Песоа]]. Пераклад (з [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]]), 2019. ISBN 978-985-23-0084-1, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Ілюстр. выданне (кіраўнік праекта [[Алена Зейбек]]). Пераклад (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2020. ISBN 978-985-23-0087-2, * «Выбраныя песні». [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]]. Пераклад (з [[Аксана Данільчык|А. Данільчык]]), 2020. ISBN 978-985-0089-6, * «Выбраныя творы». [[Бабур]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-0090-2, * «Старагрэцкая драматургія». Укладанне, пераклад (з [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзіным]]), каментар, 2020. ISBN 978-985-0088-9, * «Перша Конституція України, написана гетьманом П. Орликом і узгоджена з козацькою радою 5 квітня 1710 року / Першая Канстытуцыя Украіны, напісаная гетманам [[Піліп Орлік|П. Орлікам]] і ўзгодненая з казацкай радай 5 красавіка 1710 года», рэдагаванне перакладу, 2020. ISBN 978-985-7235-28-5, * «Выбраная паэзія». [[Стэйн Стэйнар]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0100-8, * «Асновы прадпрымальнасці і прадпрымальніцкай дзейнасці: Дапаможнік». Укладанне. 2020, 2-е, папраўл. выд. [[2021]], * «Выбраная паэзія». [[Назым Хікмет]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0114-5, * «Выбраная паэзія». [[Цін Уевіч]]. Пераклад (з [[Сяргей Шупа|С. Шупам]]), 2020. ISBN 978-985-23-0116-9, * «Выбраныя творы». Том 1. «Працэс»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0131-2, * «Выбраныя творы». Том 2. «Ператварэнне»: апавяданні. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0132-9, * «Румынскія казкі» (Аўтары: [[Іон Крангэ]], [[Петрэ Іспірэску]]). Пераклад (са [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2021. ISBN 978-985-23-0144-2, * Кароткі сучасны літоўска-беларускі і беларуска-літоўскі слоўнік = Dabartinis trumpas lietuvių-baltarusių, baltarusių-lietuvių kalbų žodynas. Укладанне, 2021. ISBN 978-985-23-0152-7, * «Выбраная паэзія». [[Аль-Бухтуры]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0149-7, * «Выбраная лірыка». [[Марына Цвятаева]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0150-3, * «Логіка». [[Павел Баркоўскі]]. Агульнае рэдагаванне, 2022. ISBN 978-985-23-0165-7, * «Раздзяўбуць нас крумкачы, вароны…». [[Стэфан Жаромскі]]. Пераклад. «Літаратурная Беларусь» № 2 (186), люты 2022 г., * «Замак»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0173-2, * «Зніклы»: раман. «Восем сшыткаў in octavo» [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0174-9. * «Выбраная лірыка». [[Герыт Ахтэрберг]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0166-4, * «Выбраныя айрэны». [[Нагапет Кучак]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0168-8, * «Выбраная лірыка». [[Поль Верлен]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Леанід Дранько-Майсюк|Л. Дранько-Майсюком]]) 2022. ISBN 978-985-23-0176-3, * «Выбраная лірыка». [[Нэлі Закс]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0177-0, * «Выбраная паэзія». [[Рой Кэмпбел]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0178-7, * «Выбраная паэзія». [[Сальваторэ Квазімада]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0188-6, * «Макбет». [[Уільям Шэкспір]]. Пераклад (неапубл.), * «Скнара». [[Жан-Батыст Мальер]]. Пераклад (неапубл.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|2}} * {{крыніцы/БП (1992-95)||Лявон Пятровіч Баршчэўскі}}, т.1. * Лявон Барщевський: «Найкращі перакладачи — ті, хто займаються тільки перекладами…»: Розмова з Віталієм Пономарьовим // Акцент: Альманах. Вип. 2 (4). Київ: «Темпора», 2010. С. 452—455 (па-ўкраінску). * Лявон Баршчэўскі // Тамковіч, А. Найноўшая гісторыя ў асобах. — Мн., 2013. С. 522—536. * Lawon Barszczeuski. Podwójne światy. Wywiad Małgorzaty Nocuń z Lawonem Barszczeuskim / Double Worlds: Małgorzata Nocuń Talks to Lavon Barshcheusky. Kraków: Villa Decius 2014 (па-польску і па англійску). * 6:0 на карысць Лявона Баршчэўскага. Інтэрв’ю Марыны Коктыш з Лявонам Баршчэўскім // Народная воля. 2018. 2 сак. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.svaboda.org/content/article/782703.html Онлайн-канферэнцыя з Лявонам Баршчэўскім] Радыё «Свабода», 11 снежня 2007 {{Лаўрэаты прэміі імя Францішка Багушэвіча}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Баршчэўскі Лявон}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання]] [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з польскай мовы]] tmcy24t0v7tmux41vwxfvhtx4epushz 4192377 4192364 2022-08-23T08:37:56Z Maksim L. 13 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Баршчэўскі}} {{ДД | імя = Лявон Баршчэўскі | жанчына = | выява = 2008.06.16. Lawon Barszczeuski Fot M Kubik.JPG | памер_выявы = | подпіс = | тытул = 2-гі Старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] | перыядпачатак = снежань [[2007]] | перыядканец = верасень [[2009]] | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | прэм'ер = | папярэднік = [[Вінцук Вячорка]] | пераемнік = [[Аляксей Янукевіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | грамадзянства = [[Беларусь]] | нацыянальнасць = [[беларусы|беларус]] | выбарчая_акруга = | жонка = | муж = | прафесія = філолаг | рэлігія = | партыя = [[Партыя БНФ]] }} '''Ляво́н Пятро́віч Баршчэ́ўскі''' (нар. {{ДН|4|3|1958}}, [[Полацк]]) — беларускі філолаг, перакладчык, грамадскі дзеяч і палітык. == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў]] на спецыяльнасці «Нямецкая і англійская мовы». Працаваў выкладчыкам нямецкай і англійскай моў у школе № 10 Полацка, потым у Наваполацкім політэхнічным інстытуце (цяпер [[Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт]]). Скончыў аспірантуру пры Мінскім педінстытуце замежных моў (1987), атрымаў ступень кандыдата філалагічных навук (1989). У 1990—1995 гадах быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР XII склікання ад Наваполацкай-Маладзёжнай выбарчай акругі № 174, уваходзіў у склад парламенцкай апазіцыі [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|БНФ]]. Працаваў намеснікам старшыні Камісіі Вярхоўнага Савета па адукацыі, культуры і захаванні гістарычнай спадчыны, а таксама быў членам Камісіі Вярхоўнага Савета па міжнародных справах і знешнеэканамічнай дзейнасці. Быў суаўтарам канцэпцый прынятых у 1990—1992 гадах законаў «Аб грамадзянстве», «Аб адукацыі», «Аб рэферэндуме» і інш. У красавіку 1992 года на 9-й сесіі ад імя Апазіцыі БНФ прадстаўляў распрацаваны спецыялістамі праект Закона «Аб барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю», які быў адхілены большасцю Вярхоўнага Савета. З 1995 года — намеснік старшыні [[Партыя БНФ|Беларускага народнага фронту «Адраджэнне»]], у 1996—1999 гадах — выконваў абавязкі старшыні партыі пасля эміграцыі [[Зянон Пазняк|Зянона Пазняка]]. Пасля расколу партыі ў 1999 годзе быў дарадцам старшыні [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]]. Шматгадовы намеснік дырэктара [[Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа|Беларускага гуманітарнага ліцэя]], які быў афіцыйна зачынены ўладамі ў 2003 годзе. Лявон Баршчэўскі ўзначальваў [[Беларускі ПЭН-Цэнтр]] у 2003—2005 гадах, а пасля атрымаў статус «ганаровы старшыня»<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=240193 nashaniva.by]</ref>. У кастрычніку 2019 года прыпыніў сяброўства ў гэтай арганізацыі да пачатку захадаў уладаў аб яе закрыцці, пасля чаго зноў узяў удзел у яе працы. На 10-м з’ездзе Партыі БНФ у снежні 2007 года абраны старшынёй партыі. У верасні 2009 года сышоў з пасады старшыні, на якой яго, па выніках з’езду партыі, замяніў [[Аляксей Янукевіч]]. У 2011 годзе разам з групай паплечнікаў пакінуў шэрагі Партыі БНФ. == Творчасць == Разам з [[Сяргей Шупа|Сяргеем Шупам]] стварыў у Мінску клуб маладых перакладчыкаў «Бабілён» (1985). Перакладчык і ўкладальнік зборнікаў лірыкі [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхта]], [[Нікалаўс Ленаў|Н. Ленаў]], [[Сапфо]], [[Франчэска Петрарка|Ф. Петраркі]], [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрліна]], [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Вырхліцкага]], [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіса]], [[Сігб’ёрн Обстфельдэр|С. Обстфельдэра]], [[Анакрэон]]а, [[Гунар Экелёф|Г. Экелёфа]], [[Ду Фу]], [[Эрлінг Кітэльсен|Э. Кітэльсена]], [[Архілох]]а, [[Бабур]]а, [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнара]], [[Назым Хікмет|Назыма Хікмета]], [[Марына Цвятаева|М. Цвятаевай]], [[Аль-Бухтуры]], [[Нэлі Закс]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]], [[Сальваторэ Квазімада]]; прозы [[Генрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе змешчаны, сярод іншага, яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (у т. л. раманы «Працэс», «Замак», «Зніклы»). Пераклаў трагедыі [[Эсхіл]]а «Прыкуты Праметэй», «Персы», [[Сафокл]]а «Эдып-цар», [[Эўрыпід]]а «Медэя», камедыі [[Арыстафан]]а «Жабы», «Люсістрата», [[Менандр]]а «Адлюднік», драму [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] «Дон-Карлас», раманы [[Ёган Вольфганг фон Гётэ|Ё. В. Гётэ]] «Пакуты маладога Вертэра», [[Кнут Гамсун|К. Гамсуна]] «Голад», [[Г. Мастоўская-Радзівіл|Г. Мастоўскай-Радзівіл]] «Здань у Малым Замку», [[Астрыд Ліндгрэн]] «Усе нашы дзеці з Булербю», [[Яраслаў Івашкевіч|Я. Івашкевіча]] «Панны з Вілька», паэмы [[Эдгар Алан По|Э. А. По]] («Тамерлан»), [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]] («У горадзе разні»), [[Канстанты Ільдэфанс Галчыньскі|К. І. Галчыньскага]] («Баль у Саламона»), [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаша]] («Маральны трактат», «Паэтычны трактат»), трактат [[Імануіл Кант|І. Канта]] «Пралегомены да любой будучай метафізікі», п’есы [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкага]] («Баладына»), [[Станіслаў Выспяньскі|Станіслава Выспяньскага]] («Вяселле» і «Варшавянка»), [[Сэм’юэл Бекет|С. Бекета]] («Не-я»), [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]] («Партрэт планеты»), [[Вацлаў Гавел|В. Гаўла]] («Свята ў садзе»), [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]] («Танга»), кнігі нямецкіх гісторыкаў [[Р. Лінднэр]]а («Гісторыкі і ўлада») і [[Б. К'яры]] («Штодзённасць за лініяй фронту»), паасобныя паэтычныя творы і прозу [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэра]], апавяданні Гамсуна, [[Ю. Борген]]а, [[Бруна Шульц|Б. Шульца]], эсэ [[А. Міхнік]]а, вершы, урыўкі з паэмаў [[Энхедуанна|Энхедуанны]], [[Катул]]а, [[Вергілій|Вергілія]], [[Авідзій|Авідзія]], [[Бертран дэ Борн|Б. дэ Борна]], [[Пейрэ Відаль|П. Відаля]], [[Дантэ Аліг’еры]], [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансара]], [[Луіс Камоэнс|Л. Камоэнса]], [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскага]], [[Н. Буало]], [[Джон Мілтан|Дж. Мілтана]], [[Юзаф Бака|Ю. Бакі]], Гётэ, [[Адам Нарушэвіч|Адама Нарушэвіча]], [[Францішак Дыянізы Князьнін|Ф. Князьніна]], [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю. У. Нямцэвіча]], [[Генрых Гайнэ|Г. Гайнэ]], [[Джон Кітс|Дж. Кітса]], [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]], [[Карл Густаў Вернер фон Хейдэнстам|В. фон Хейдэнстама]], [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бяліка]], [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменеса]], [[Г. Ахтэрберг]]а, [[Я. Э. Волд]]а, [[Ю. Чаховіч]]а, [[Нэлі Закс]], [[Ян Бжэхва|Я. Бжэхвы]], [[Гюнтэр Грас|Г. Граса]], [[Тумас Транстромер|Т. Транстромера]], [[Булат Акуджава|Б. Акуджавы]], [[Томас Венцлава|Т. Вянцлавы]], [[Фернанду Песоа]], [[Рой Кэмпбел|Р. Кэмпбела]] і інш., лібрэта оперы «Чужое каханне наступстваў не бачыць» [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Аўтар кніг папулярных нарысаў «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму» (2003) і «Беларуская літаратура і свет» (2006; разам з [[П. Васючэнка]]м і [[М. Тычына]]м). Аўтар больш за 30 артыкулаў і навуковы кансультант 18-томнай [[Беларуская энцыклапедыя|«Беларускай энцыклапедыі»]] (1996—2004), а таксама шматлікіх артыкулаў па методыцы выкладання літаратуры ў сярэдняй школе і ва ўстановах новага тыпу. У [[2014]] у кракаўскім архіве (аддзел рукапісаў Бібліятэкі князёў Чартарыйскіх) знайшоў рукапісы невядомых твораў беларускамоўнай літаратуры 1-й трэці ХІХ ст. «[[Wiersz Ruski o Religii i Obyczayności]]» і «[[Jasno czerwony raczek po obłoku skacze...]]». Вядомы таксама як публіцыст: шматлікія артыкулы, інтэрв’ю публікаваліся ў беларускай перыёдыцы ў Беларусі і па-за яе межамі. Сааўтар публікацыі «Справаздача аб стане незалежнай культуры ў Беларусі», прэзентаванай на сустрэчы кіраўнікоў ведамстваў культуры краін Еўрасаюза ў г. Любліне (2011). Рэдактар серыі «ЕўраГраматыкі» (з 2008). Укладальнік 27-моўнага «Еўраслоўніка» (2008), «Польска-беларускага тэматычнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2013), «Беларуска-польскага тэматычна-тэрміналагічнага слоўніка для школьнікаў і студэнтаў» (2014), «Літоўска-беларускага, беларуска-літоўскага слоўніка» (2021), адзін з укладальнікаў і рэдактараў «Нямецка-беларускага слоўніка» (2006) і «Беларуска-нямецкага слоўніка» (2010). Аўтар «Кароткай граматыкі польскай мовы» (2008), «Беларуска-польскага размоўніка-даведніка» (2011), адзін з аўтараў «Кароткай граматыкі латышскай мовы» (2008), «Кароткай граматыкі нідэрландскай мовы» (2009), «Кароткай граматыкі нямецкай мовы» (2012). Укладальнік хрэстаматый для сярэдняй школы «Літаратура народаў свету» (т. 1 і 2, 1995) і «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе» (1999; разам з Евай Лявонавай). == Узнагароды == * [[Прэмія імя Ф. Багушэвіча]] Беларускага ПЭН-Цэнтра (1997). * Дыплом [[Таварыства беларускай школы]] «Беларускі настаўнік 2009 года». * [[Медаль 100 гадоў БНР]] (2019)<ref>[https://www.svaboda.org/a/29838254.html Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100]</ref>. == Выбраная бібліяграфія == * «На шалях праўды: Выбраная лірыка». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Пераклад, 1988. * «Танга». Пераклад п’есы [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]]; пастаўленая ў 1989. * «Зірні ў паток». [[Нікалаус Ленаў|Н. Ленаў]]. Пераклад, 1992. * «Літаратура народаў свету. 8 кл.». Укладанне, 1992, * «Прыкуты Праметэй». [[Эсхіл]]. Пераклад, 1993. * «Більярд а палове дзясятай: Раман, апавяданні». [[Генрых Бёль|Г. Бёль]]. Пераклад, 1993, * «Дон Карлас». [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылер]]. Пераклад, 1993, * «Пры зачыненых дзвярах: Драматычныя творы». Укладанне, пераклад твораў [[Сэмюэл Бэкет|С. Бэкета]], [[Фрыдрых Дзюрэнмат|Ф. Дзюрэнмата]], [[Вацлаў Гавел|В. Гавела]], 1995, * «Літаратура народаў свету. 9 кл., частка І». Укладанне, 1995, * «Літаратура народаў свету. 10 кл.». Укладанне, 1995, * «Прысуд: Апавяданні і мініяцюры». [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 1996, * «Літаратура народаў свету: ХХ стагоддзе. 11 клас». Укладанне (з [[Ева Лявонава|Е. Лявонавай]]), 1999, * «Пакуты маладога Вертэра». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад, 1999, * «Усе нашы дзеці з Булербю». [[Астрыд Ліндгрэн|А. Ліндгрэн]]. Пераклад, 2000, * «Літаратура ад старажытнасці да пачатку эпохі рамантызму: Папулярныя нарысы», 2003, * «Гісторыкі і ўлада». [[Райнэр Лінднэр|Р. Лінднэр]]. Пераклад, 2003, * «Норвежско-русский, русско-норвежский словарь». (з [[Юрый Барысавіч Жалезка|Ю. Жалезкам]] і А. Нурданг), 2004, * «Штодзённасць за лініяй фронту». [[Бернгард К'яры|Б. К’яры]]. Пераклад, 2005, * «Беларуская літаратура і свет: Папулярныя нарысы». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2006. ISBN 978-985-448-065-8, * «Пралегомены да любой будучай метафізікі». [[Імануіл Кант|І. Кант]]. Пераклад, 2006. ISBN 978-985-6783-13-5, * «Беларуская літаратура і свет: Выбраныя тэксты». Укладанне, пераклад (часткова), 2006. ISBN 978-985-448-066-6, * «Качка-дзівачка: Анталогія польскай паэзіі ХІХ-ХХ ст. для дзяцей». Укладанне (з [[Уладзімір Сіўчыкаў|У. Сіўчыкавым]]), пераклад (часткова), 2006. ISBN 978-985-448-068-2, * «Nie chyliłem czoła przed mocą: Antologia poezji białoruskiej ХV-ХХ w.». Укладанне (з [[Адам Паморскі|А. Паморскім]]), прадмова, 2007. ISBN 978-83-89185-65-5, * «[[Słownik białorusko-łacińsko-europejski]]», 2007. ISBN 978-83-89185-87-7, * «Еўраслоўнік: 28 моў, каля 100 тыс. адзінак перакладу», 2008. ISBN 978-985-448-080-0, * «Кароткая граматыка латышскай мовы». (з [[Андрэй Гуцаў|А. Гуцавым]]), 2008. ISBN 978-985-448-103-6, * «Кароткая граматыка польскай мовы», 2008. ISBN 978-985-448-087-9, * «Маральны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2008, * «Эдып-цар». [[Сафокл]]. Пераклад, 2009. * «Кароткая граматыка нідэрландскай мовы». (З Ю. Жалезкам), 2009. ISBN 978-985-448-103-6, * «Беларуска-нямецкі слоўнік». Укладанне, рэдагаванне (з [[Мікалай Кур'янка|М. Кур’янкам]] і [[Томас Вайлер|Т. Вайлерам]]), 2010, ISBN 978-985-6783-98-5, * «Арфаграфічны слоўнік беларускай мовы». Укладанне, рэдагаванне (з [[Алена Баршчэўская|А. Баршчэўскай]]), 2011, 4-е выд. [[2018]]. ISBN 978-985-7030-50-7, * «Тамерлан». [[Эдгар Алан По|Э. А. По]]. Пераклад, 2011, * «Паэтычны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2011, * «Зямля Ульра». Ч. Мілаш. Рэдагаванне перакладу, 2011. ISBN 978-985-6991-47-2, * «Беларуска-польскі размоўнік-даведнік», 2011. ISBN 978-985-448-114-2, * «Медэя». [[Эўрыпід]]. Пераклад, 2012, кніжнае выданне (з прадмовай і каментаром) [[2018]]. ISBN 978-985-23-0009-4, * «Кароткая граматыка нямецкай мовы». (з [[Яўген Бяласін|Я. Бяласіным]]), 2012. ISBN 978-985-448-115-9, * Польска-беларускі тэматычны слоўнік для школьнікаў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Укладанне, 2012. ISBN 978-985-6992-26-4, * «Архіў, 1863». [[Юдзіта Вайчунайтэ|Ю. Вайчунайтэ]]. Пераклад, 2013, * «Вяселле», «Варшавянка». [[Станіслаў Выспяньскі|С. Выспяньскі]]. Пераклад, слова замест пасляслоўя, 2014. ISBN 978-985-6992-40-0, * «Мудрость слова. Сквозь века и народы: Десятиязычный словарь фразеологических эквивалентов». Укладанне (з [[Нінэль Ганчарова|Н. Ганчаровай]], [[Андрэй Цісык|А. Цісыкам]], [[Ірына Шчарбакова|І. Шчарбаковай]], [[Алена Коршук|А. Коршук]] і інш.), 2014. ISBN 978-985-08-1754-9, 2-е, дапрац. выд. 2015. ISBN 978-985-08-1844-7, * «Словы ў часе: Літаратура ад рамантызму да сімвалізму і нашаніўскага адраджэння» (з [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2014. ISBN 978-5-94716-255-4, * «Жыццё ў праўдзе: Эсэ і прамовы». [[Вацлаў Гавел|В. Гавел]]. Слова замест уступу, 2014. ISBN 978-609-95632-6-8, * «Мілаш. Біяграфія». [[Анджэй Франашак|А. Франашак]]. Рэдагаванне перакладу, 2014. ISBN 978-608-8147-16-2, * Беларуска-польскі тэматычна-тэрміналагічны слоўнік = Białorusko-polski słownik tematyczno-terminologiczny. Укладанне, 2014. ISBN 978-985-6992-58-5, * «Снег». [[Станіслаў Пшыбышэўскі|С. Пшыбышэўскі]]. Пераклад, 2015, * «Калевала». Пераклад з фінскай [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткі]]. Рэдагаванне перакладу, 2015. ISBN 978-985-6783-73-2, * «Сіняя світа: Казкі, легенды, паданні». Апрацоўка некаторых казак, 2015. ISBN 978-985-15-2485-9, * «Словы ў часе і прасторы: Літаратура апошняга стагоддзя». (з [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2015. ISBN 978-985-6992-77-6, * Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі (з [[Язэп Янушкевіч|Я. Янушкевічам]]) // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016, * «І боль, і прыгажосць. Выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага». 2016. ISBN 978-985-6992-86-8, * «Песні». [[Сапфо]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-01-1, * «Выбраныя песні з „Канцаньерэ“». [[Франчэска Петрарка|Ф. Петрарка]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-06-6, * «Выбранае». [[П'ер дэ Рансар|П. дэ Рансар]]. Пераклад (з [[Ніна Мацяш|Н. Мацяш]] і [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-02-8, * «Выбраная паэзія». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад (з [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-04-2, * «Выбраная паэзія». [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрлін]]. Пераклад, 2016. ISBN 978-985-7164-27-1, * «Выбраныя вершы». [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэр]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Уладзь Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. ISBN 978-985-7164-30-1, * «Выбранае». [[Джон Кітс|Дж. Кітс]]. Пераклад. (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]]), 2017. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Голад». [[Кнут Гамсун|К. Гамсун]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7165-10-0, * «Выбраная паэзія». [[Яраслаў Врхліцкі|Я. Врхліцкі]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7164-49-3, * «Пад вольным небам: Выбраныя вершы». [[Тумас Транстромер|Т. Транстромер]]. Пераклад часткі твораў, укладанне, рэдакцыя перакладаў, 2017. ISBN 978-985-7164-56-1, * «Чужое каханне наступстваў не бачыць». [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Пераклад лібрэта оперы, 2017. ISBN 978-985-7185-04-7, * «Выбранае». [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Я. Каханоўскі]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]]), 2017. ISBN 978-985-7164-45-5, * «Гісторыя Латвіі». [[Ілгварс Бутуліс|І. Бутуліс]], [[Антоній Зунда|А. Зунда]]. Рэдагаванне і пераклад асобных частак, 2017. ISBN 978-985-7164-60-8, * «Выбранае». [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіс]]. Пераклад, 2017. ISBN 978-985-7164-43-1, * «Выбраная лірыка». [[Хуан Рамон Хіменес|Х. Р. Хіменес]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткам]]), 2017. ISBN 978-985-7164-62-2, * «Выбраная паэзія». [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]]), 2017. ISBN 978-985-7164-65-3, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. І., 2017. ISBN 978-985-7164-67-7, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Пераклад (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2017. ISBN 978-985-7164-33-2, * «Тэорыі літаратуры ХХ ст.». [[Анна Бужыньска|А. Бужыньска]], [[Міхал Павал Маркоўскі|М. П. Маркоўскі]]. Навуковае рэдагаванне перакладу, 2017. ISBN 978-985-7136-66-7, * «Баладына». [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]]. Пераклад, прадмова, каментар. 2018. ISBN 978-985-7164-86-8, * «Выбраная лірыка». [[Георг Тракль|Г. Тракль]]. Пераклад (з [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2018. ISBN 978-985-7164-61-5, * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII cт.». Ч. ІІ, 2018. ISBN 978-985-23-0004-9, * «Пігмаліён». [[Бернард Шоў|Б. Шоў]]. Пераклад (з [[Уладзімір Палупанаў|У. Палупанавым]]), каментар. 2018. ISBN 978-985-23-0005-6, * [[Томас Стэрнз Эліят|Т. С. Эльёт]]. Парожнія людзі. Пераклад, 2018, * «Выбраныя вершы». [[Умберта Саба|У. Саба]]. Пераклад, 2018. ISBN 978-985-23-0020-9, * «Гісторыя Расіі ад Сярэднявечча да сучаснасці. Нарысы». (з [[Алег Трусаў|А. Трусавым]] і [[Аляксей Хадыка|А. Хадыкам]]), 2018. ISBN 978-985-23-0012-4, * «Выбраная лірыка». [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Пераклад (з [[Ірына Багдановіч|І. Багдановіч]], [[Серж Мінскевіч|С. Мінскевічам]] і інш.), 2018. ISBN 978-985-0031-5 * «Культурная геаграфія». [[Павел Церашковіч|П. Церашковіч]]. Рэцэнзаванне і рэдагаванне, 2018. ISBN 978-985-23-0040-7, * «Узлёт Артура Уі, які можна было спыніць». [[Бертальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Прадмова, каментар, 2019. ISBN 978-985-23-0036-0, * «Выбраная лірыка». [[Ду Фу]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0044-5, * «Выбраная лірыка». [[Эрлінг Кітэльсен]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0047-6, * «Выбранае». [[Уільям Блэйк|Ў. Блэйк]]. Пераклад (з [[Уладзімір Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ірына Паўловіч|І. Паўловіч]]), 2019. ISBN 978-985-23-0046-9, * «Выбраныя вершы». [[Томас Венцлава|Т. Вянцлава]]. Пераклад. (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Алесь Разанаў|А. Разанавым]], [[Алег Мінкін|А. Мінкіным]], [[Вінцук Вячорка|В. Вячоркам]]), 2019. ISBN 978-985-23-0053-7, * «Песні і фрагменты». [[Анакрэон]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0069-8, * «Выбраная лірыка». [[Гунар Экелёф]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0068-1, * «Гісторыя румынаў». [[Ёан Аўрэл Поп]]. Рэдагаванне перакладу, 2019. ISBN 978-985-23-0072-8, * «Уводзіны ў філасофію». Укладанне (з [[Павел Баркоўскі|П. Баркоўскім]], [[Анатоль Сідарэвіч|А. Сідарэвічам]]), пераклад і рэдагаванне шэрагу перакладаў тэкстаў, 2019. ISBN 978-985-23-0075-9, * «Вершы і фрагменты». [[Архілох]]. Пераклад, 2019. ISBN 978-985-23-0078-0, * «Сакральная паэзія». [[Энхедуанна]]. Пераклад (з [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]]), 2019. ISBN 978-985-0079-7, * «Выбранае». [[Фернанду Песоа|Ф. Песоа]]. Пераклад (з [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]]), 2019. ISBN 978-985-23-0084-1, * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінеску|М. Эмінэску]]. Ілюстр. выданне (кіраўнік праекта [[Алена Зейбек]]). Пераклад (з [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2020. ISBN 978-985-23-0087-2, * «Выбраныя песні». [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]]. Пераклад (з [[Аксана Данільчык|А. Данільчык]]), 2020. ISBN 978-985-0089-6, * «Выбраныя творы». [[Бабур]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-0090-2, * «Старагрэцкая драматургія». Укладанне, пераклад (з [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзіным]]), каментар, 2020. ISBN 978-985-0088-9, * «Перша Конституція України, написана гетьманом П. Орликом і узгоджена з козацькою радою 5 квітня 1710 року / Першая Канстытуцыя Украіны, напісаная гетманам [[Піліп Орлік|П. Орлікам]] і ўзгодненая з казацкай радай 5 красавіка 1710 года», рэдагаванне перакладу, 2020. ISBN 978-985-7235-28-5, * «Выбраная паэзія». [[Стэйн Стэйнар]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0100-8, * «Асновы прадпрымальнасці і прадпрымальніцкай дзейнасці: Дапаможнік». Укладанне. 2020, 2-е, папраўл. выд. [[2021]], * «Выбраная паэзія». [[Назым Хікмет]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0114-5, * «Выбраная паэзія». [[Цін Уевіч]]. Пераклад (з [[Сяргей Шупа|С. Шупам]]), 2020. ISBN 978-985-23-0116-9, * «Выбраныя творы». Том 1. «Працэс»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0131-2, * «Выбраныя творы». Том 2. «Ператварэнне»: апавяданні. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. ISBN 978-985-23-0132-9, * «Румынскія казкі» (Аўтары: [[Іон Крангэ]], [[Петрэ Іспірэску]]). Пераклад (са [[Зміцер Колас|З. Коласам]]), 2021. ISBN 978-985-23-0144-2, * Кароткі сучасны літоўска-беларускі і беларуска-літоўскі слоўнік = Dabartinis trumpas lietuvių-baltarusių, baltarusių-lietuvių kalbų žodynas. Укладанне, 2021. ISBN 978-985-23-0152-7, * «Выбраная паэзія». [[Аль-Бухтуры]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0149-7, * «Выбраная лірыка». [[Марына Цвятаева]]. Пераклад, 2021. ISBN 978-985-23-0150-3, * «Логіка». [[Павел Баркоўскі]]. Агульнае рэдагаванне, 2022. ISBN 978-985-23-0165-7, * «Раздзяўбуць нас крумкачы, вароны…». [[Стэфан Жаромскі]]. Пераклад. «Літаратурная Беларусь» № 2 (186), люты 2022 г., * «Замак»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0173-2, * «Зніклы»: раман. «Восем сшыткаў in octavo» [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0174-9. * «Выбраная лірыка». [[Герыт Ахтэрберг]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0166-4, * «Выбраныя айрэны». [[Нагапет Кучак]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0168-8, * «Выбраная лірыка». [[Поль Верлен]]. Пераклад (з [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Леанід Дранько-Майсюк|Л. Дранько-Майсюком]]) 2022. ISBN 978-985-23-0176-3, * «Выбраная лірыка». [[Нэлі Закс]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0177-0, * «Выбраная паэзія». [[Рой Кэмпбел]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0178-7, * «Выбраная паэзія». [[Сальваторэ Квазімада]]. Пераклад, 2022. ISBN 978-985-23-0188-6, * «Макбет». [[Уільям Шэкспір]]. Пераклад (неапубл.), * «Скнара». [[Жан-Батыст Мальер]]. Пераклад (неапубл.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|2}} * {{крыніцы/БП (1992-95)||Лявон Пятровіч Баршчэўскі}}, т.1. * Лявон Барщевський: «Найкращі перакладачи — ті, хто займаються тільки перекладами…»: Розмова з Віталієм Пономарьовим // Акцент: Альманах. Вип. 2 (4). Київ: «Темпора», 2010. С. 452—455 (па-ўкраінску). * Лявон Баршчэўскі // Тамковіч, А. Найноўшая гісторыя ў асобах. — Мн., 2013. С. 522—536. * Lawon Barszczeuski. Podwójne światy. Wywiad Małgorzaty Nocuń z Lawonem Barszczeuskim / Double Worlds: Małgorzata Nocuń Talks to Lavon Barshcheusky. Kraków: Villa Decius 2014 (па-польску і па англійску). * 6:0 на карысць Лявона Баршчэўскага. Інтэрв’ю Марыны Коктыш з Лявонам Баршчэўскім // Народная воля. 2018. 2 сак. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.svaboda.org/content/article/782703.html Онлайн-канферэнцыя з Лявонам Баршчэўскім] Радыё «Свабода», 11 снежня 2007 {{Лаўрэаты прэміі імя Францішка Багушэвіча}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Баршчэўскі Лявон}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання]] [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з польскай мовы]] 8ctmjdzcyobvtgn59y6bkksv1unkm9o 0 100701 4192241 4063212 2022-08-23T06:44:19Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Памятныя мясціны */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Аграгарадок |беларуская назва = Шчыткавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 13|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 58|lon_sec = 59 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Старадарожскі |сельсавет = Шчыткавіцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 147 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 1792 |паштовы індэкс = 222923 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243020937 }} '''Шчы́ткавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Ščytkavičy}}, {{lang-ru|Щитковичи}}) — [[аграгарадок]] у [[Старадарожскі раён|Старадарожскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Шчыткавіцкі сельсавет|Шчыткавіцкага сельсавета]]. Знаходзіцца за 32 км на паўночны захад ад горада [[Старыя Дарогі]], за 106 км ад [[Мінск]]а<ref name="bel17">{{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2003|том=17|старонкі=509|старонак=512|isbn=985-11-0279-2|тыраж=10&nbsp;000}}</ref>, каля аўтамабільнай дарогі {{таблічка-by|Р|91}}<ref name="atl">{{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2009|старонкі=27, 33|старонак=60|isbn=978-985-508-174-7|тыраж=20&nbsp;000}}{{ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * [[2003]] год — 828 жыхароў у 323 дварах<ref name="bel17" />. == Памятныя мясціны == * Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан. * Помнік землякам, загінуўшым у [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]]. Раней у вёсцы змяшчалася Царква Святых Космы і Даміяна XIX стагоддзя, страчаная ў XX стагоддзі<ref>[http://www.radzima.org/be/object/7198.html Царква Святых Космы і Даміяна]</ref>. <gallery> File:Прошча.jpg|Прошча ў вёсцы на фатаграфіі [[Ісак Абрамавіч Сербаў|І. А. Сербава]] File:Isaak Serbov 004.jpg|Жыхаркі вёскі на фатаграфіі І. А. Сербава </gallery> == Вядомыя асобы == * [[Іван Фаміч Барадзін]] (1924—?) — хірург, прафесар {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2003|том=17|старонкі=509|старонак=512|isbn=985-11-0279-2|тыраж=10&nbsp;000}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2009|старонкі=27, 33|старонак=60|isbn=978-985-508-174-7|тыраж=20&nbsp;000}}{{ref-ru}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://mw2.google.com/mw-panoramio/photos/medium/42541833.jpg Паварот на Шчыткавічы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160625082431/http://mw2.google.com/mw-panoramio/photos/medium/42541833.jpg |date=25 чэрвеня 2016 }} {{Шчыткавіцкі сельсавет}} {{Старадарожскі раён}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Шчыткавіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Старадарожскага раёна]] j3j0ayirdmprnppzrvzhtfj4bj61c4h 0 103958 4191973 4012087 2022-08-22T16:45:12Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Бекаа}} [[Выява:Beqaa-vineyard.JPG|thumb|250px|Вінаграднікі каля Захле]] '''Даліна Бека́а''' — [[даліна]] на ўсходзе [[Ліван]]а, адзін з найважнейшых сельскагаспадарчых раёнаў краіны. Размешчана за 30 км на ўсход ад [[Бейрут]]а паміж горнымі хрыбтамі [[хрыбет Ліван|Ліван]] і [[Антыліван]]. З'яўляецца паўночным ускрайкам [[Усходне-Афрыканская рыфтавая даліна|Усходне-Афрыканскай рыфтавай даліны]]. Мае агульную працягласць каля 120 км, сярэднюю шырыню каля 16 км. Клімат [[міжземнаморскі клімат|міжземнаморскі]] з гарачым сухім летам і халоднай снежнай зімой. Найбуйнейшы горад у даліне — [[Захле]], цэнтр правінцыі Бекаа. == Гл. таксама == * [[Ліванская вайна, 1982|Вайна ў даліне Бекаа (1982)]] == Спасылкі == * [http://www.globaleye.org.uk/secondary_spring06/eyeon/bekaavalley.html The Bekaa Valley] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20061011092838/http://www.globaleye.org.uk/secondary_spring06/eyeon/bekaavalley.html |date=11 кастрычніка 2006 }} {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бекаа, даліна}} [[Катэгорыя:Геаграфія Лівана]] [[Катэгорыя:Даліны Азіі]] cnvuxccuk2nlqk7gm7mlyruq56pvrdm 0 110739 4192023 3802292 2022-08-22T17:58:38Z JerzyKundrat 174 неа wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва за Вільню (1918—1919) |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Red_Army_in_Vilno._6_January_1919.jpg |памер = |загаловак = Чырвоная армія ў Вільні, 6 студзеня 1919 |дата = [[31 снежня]] [[1918]] – [[5 студзеня]] [[1919]] |месца = [[Вільня]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога бальшавікоў, адступленне польскіх сіл з Вільні |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшча]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расійская СФСР]] <br/> {{Сцяг Германіі (1919-1933)}} [[Веймарская рэспубліка|Германія]] <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў{{Капітуляцыя}} |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} генерал Уладзіслаў Вэйтка <br/> {{Сцяг Польшчы}} ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі <br/> {{Сцяг Польшчы}} капітан Зыгмунт Клінгер |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} Уладзімір Альдэрогей <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} А. Зенковіч <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Казімеж Ціхоўскі {{Капітуляцыя}} |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} '''Бітва за Вільню (1918—1919)''' — барацьба за горад паміж [[Польшча|польскімі]] добраахвотніцкімі атрадамі віленскай [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Самаабароны]] супраць адступаючых нямецкіх войскаў, мясцовых [[камунізм|камуністаў]] ([[31 снежня]] — [[3 студзеня]] [[1919]] года) і наступаючай [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] ([[4 студзеня]] — [[5 студзеня]] 1919 года). На некаторы час большая частка [[Вільня|Вільні]] апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі колькасна большых сіл бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. Некаторыя гісторыкі лічаць гэтыя падзеі пачаткам [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Гістарычны кантэкст == [[File:Władysław Wejtko 2.jpg|thumb|250px|Генерал Уладзіслаў Вэйтка|alt=]] На пачатку [[ХХ ст.]] горад Вільня знаходзіўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1914]] годзе пачалася [[Першая сусветная вайна]], у якой Расія ваявала на баку [[Антанта|Антанты]] супраць [[цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У выніку наступу [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў [[1915]] г. горад быў заняты нямецкімі войскамі. З-за паражэння ў Першай сусветнай пад канец 1918 года немцы пачалі паступова адступаць з тэрыторыі былой Расійскай Імперыі. Пакінутыя імі тэрыторыі спяшаліся заняць рэгулярныя часткі РККА і атрады прарасійскіх бальшавікоў. У той час Вільня стала аб'ектам тэрытарыяльных спрэчак паміж краінамі, якія пачалі стварацца на абшарах колішняй Расійскай імперыі — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай]] (БНР)<ref>Białoruska Republika… с. 261</ref>, а таксама [[Літва|Літоўскай]]<ref>Białoruska Republika… с. 358</ref> і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай]] рэспублікамі<ref name=a>Wojna… с. 47</ref>. У горадзе з сакавіка [[1918]] года працаваў урад Літвы, а ад пачатку снежня і ўрад БНР. [[15 снежня]] ў горадзе сфарміраваўся прарасійскі камуністычны (бальшавіцкі) [[Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў]]<ref name=b>Białoruska Republika… с. 364–366</ref>. Найбольш шматлікай нацыянальнай групай у Вільні, апроч [[Яўрэі|яўрэяў]], былі [[палякі]]. Яшчэ да аднаўлення незалежнасці Польшчы дзеячы часткі насельніцтва Віленшчыны, якое лічыла сябе часткай польскага народа, вялі падрыхтоўчую працу, каб пазней далучыць гэтыя зямлі да адроджанай польскай дзяржавы. Фарміраванне польскіх ваенных атрадаў у Вільні пачалося [[10 верасня]] 1918 года пры падтрымцы [[Саюз польскіх вайкоўцаў|Саюза польскіх вайскоўцаў]] (СПВ). Быў створаны Грамадскі камітэт, які, у сваю чаргу, стварыў Камітэт грамадскай бяспекі. У яго складзе, з дазволу СПВ у Вільні, удзельнічаў капітан [[Станіслаў Бабятынскі]]. Ва ўмовах наступлення бальшавікоў была праведзеная спроба аб'яднаць польскае, літоўскае, беларускае і яўрэйскае насельніцтва для супольнай абароны горада, якая, аднак, скончылася няўдала. Абарону горада ўзяла на сябе нядаўна створаная польская [[Краёвая самаабарона Літвы і Беларусі]], якую з [[8 снежня]] узначальваў генерал [[Уладзіслаў Вэйтка]]. У склад Краёвай самаабароны ўваходзіла Самаабарона Віленскай зямлі на чале з генералам [[Еўгеніюш Канткоўскі|Еўгеніюшам Канткоўскім]]<ref name=a/>, якая пад канец снежня 1918 года мела каля 1200 добраахвотнікаў з жыхароў горада і наваколля. З гэтых сілаў былі сфарміраваны два палкі пяхоты і адзін полк уланаў. Таксама актыўна дзейнічала віленская [[Польская ваенная арганізацыя]] (ПВА) пад кіраўніцтвам [[Вітольд Галамбёўскі|Вітольда Галамбёўскага]]<ref name=c>Wojna… с. 48–49</ref>. [[29 снежня]] 1918 года польскія ўлады ў [[Варшава|Варшаве]] загадалі распусціць [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Краёвую самаабарону Літвы і Беларусі]], прапанаваўшы яе апалчэнцам уступіць у [[Войска польскае]]. Генерал Вэйтка быў прызначаны кіраўніком Ваеннай акругі Літвы і Беларусі, генерал [[Адам Макжэцкі]]<ref>На думку Дароты Міхалюк (глядзі ''Białoruska Republika… с. 365''), камендантам Вільні быў іншы польскі генерал [[Стэфан Макрэцкі|Стэфан Макржэцкі]] (брат генерала Адама Макржэцкага), але на самой справе Стэфан Макржецкі падчас бітвы за Вільню яшчэ служыў ва ўкраінскай арміі.</ref> — ваенным камендантам Вільні, яго намеснікам — маёр Станіслаў Бабятынскі, капітан Зыгмунт Клінгер — начальнікам штаба<ref name=b/><ref name=c/>. Атрады Самаабароны Віленскай зямлі былі рэарганізаваныя ў І Брыгаду, а яе камандзірам стаў генерал [[Баляслаў Крэйчмер]], але звонку брыгада мала нагадвала злучэнне рэгулярнай арміі. Польскія атрады ў Вільні атрымалі загад абараняць горад ад чырвоных войскаў<ref name=c/>. === Польскія сілы === Пад канец снежня польская І Брыгада Самаабароны Вільні мела наступную структуру: * 1-ы полк віленскіх уланаў (камандзір ротмістр [[Уладзіслаў Дамброўскі]]; з 30 лістапада да 25 снежня 1918 года — эскадрон уланаў Самаабароны Віленскай зямлі); * 1-ы батальён (камандзір падкапітан<ref><small>Падкапітан (падротмістр) — вайсковае званне, якое некаторы час існавала ў створаных на тэрыторыі Расіі польскіх злучэннях; яно было вышэй за званне паручыка, але ніжэй за капітана (ротмістра).</small></ref> [[Вітольд Шчэрбіцкі]]); * 2-і батальён (камандзір падкапітан [[Мікалай Зуевіч]]); * 3-і батальён (камандзір паручык [[Эдвард Качкоўскі]]; батальён быў сфарміраваны з палякаў — былых ваеннаслужачых нямецкай кайзэраўскай арміі); * 4-ы батальён ПВА (камандзір паручык [[Ян Галамбёўскі]]); * 5-ы батальён навабранцаў (камандзір капітан [[Уладзіслаў Пяцэскі]])<ref name=b/><ref name=c/>. Пазней да іх далучыўся Афіцэрскі легіён<ref name=d>Wojna… с. 50–53</ref>. == Ход баявых дзеянняў == === Заняцце палякамі Вільні === Да канца 1918 года рэгулярныя часткі Войска Польскага не здолелі дайсці да Вільні. Прычынай былі цяжкасці, створаныя немцамі на акупаванай тэрыторыі, якая аддзяляла Вільню ад Польшчы. Камандаванне польскай самаабароны ў Вільні, лічачы, што [[5 студзеня]] немцы здадуць Вільню бальшавікам, прымае рашэнне самастойна заняць горад і выціснуць з яго нямецкія войскі. [[31 снежня]] 1918 года камандзір Ваеннай акругі Літвы і Беларусі генерал Уладзіслаў Вэйтка выдаў загад аб мабілізацыі, у якім паведамлялася<ref name=c/>: {{цытата|усе здольныя трымаць зброю палякі, пачынаючы ад 17-ці гадоў, павінны тэрмінова прыбыць да мабілізацыйнага штаба - Зарэчча 5, а ўсе літоўцы да літоўскага войска. Беларусам і яўрэям пакідаю свабоду выбору ваеннай адзінкі, да якой яны хочуць далучыцца}} У той жа дзень у Вільні пачаліся першыя баі. 3-і батальён захапіў Віленскую ратушу пры [[вуліца Вялікая, Вільня|вуліцы Вялікай]]. Сутычкі адбываліся таксама ў іншых частках горада, у тым ліку ў раёне [[Вострая брама, Вільня|Вострай брамы]]. Польскія салдаты пачалі раззбройваць нямецкіх салдат. Пасля перамоў нямецкае кіраўніцтва згадзілася перадаць польскім атрадам частку горада, захоўваючы, аднак, за сабой кантроль над [[вуліца Ёно Басанавічяус|вуліцай Вялікай Пагулянкай]] і чыгуначным вакзалам. [[1 студзеня]] 1919 года была вызначана польска-нямецкая дэмаркацыйная лінія. У той жа дзень ваенны камендант Вільні генерал Адам Макшэцкі, які атрымаў уладу над горадам, выдаў зварот да жыхароў, у якім прасіў захоўваць парадак, а таксама гарантаваў<ref name=c/>: {{цытата|бяспеку жыцця і маёмасці ўсім, не зважаючы на нацыянальнасць, хто жыве ў Вільне, абвяшчаю свабоду на існаванне для палітычных партый}} Фактычным кіраўніком польскай самаабароны па уласнай волі стаў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі, які пазней фармальна атрымаў гэту пасаду ад генерала Вэйткі. Немцы ў той час рыхтаваліся да эвакуацыі з горада і не супраціўляліся польскім сілам. У ноч з 2 на 3 студзеня польскія скауты, чыгуначнікі і сябры Польскай ваеннай арганізацыі занялі віленскі чыгуначны вакзал<ref name=d/>. === Бой з камуністамі на вуліцы Вароняй === Ва ўмовах адступлення нямецкіх войскаў з горада 1 студзеня з падполля выйшлі мясцовыя камуністы, якія пачалі нападаць на фарміраванні польскай самаабароны<ref name="d" />. Іх штабам стаў будынак на [[вуліца Вароняй, Вільня|вуліцы Вароняй]], дзе знаходзілася сядзіба Віленскага гарадскога савета рабочых дэпутатаў. Гэтая арганізацыя была створана [[15 снежня]] 1918 года і складалася ў большасці з жыхароў Вільні рознай нацыянальнасці, а таксама некалькіх асоб з іншых гарадоў. Старшынёй Савета стаў Казімеж Ціхоўскі, ранейшы сакратар петраградскай групы [[Сацыял-дэмакратыя Царства Польскага і Літвы|Сацыял-дэмакратыі Царства Польскага і Літвы]] (СДЦПіЛ), а сакратаром прэзідыума — Ян Кулікоўскі, паляк з [[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкага павета]], сябра СДЦПіЛ і [[Камуністычная партыя Польшчы|Камуністычнай рабочай партыі Польшчы]]<ref name="b" />. Атрады польскай самаабароны пад кіраўніцтвам ротмістра Дамброўскага (2-і батальён і каля 30 салдат 3-га батальёна) атакавалі будынак Савета ўвечары 1 студзеня. Падчас тых баёў асаблівым гераізмам вылучыўся сяржант Станіслаў Квяткоўскі. Камуністы здаліся [[2 студзеня]] а 14-й гадзіне. У выніку бойкі з польскага боку загінуў 1 чалавек, чатыры было паранена; з боку камуністаў загінула 3 чалавекі, 5 здзейсніла самагубства, а 76 трапіла ў палон<ref name="d" />. Сярод самагубцаў быў камендант народнай міліцыі Л. Чаплінскі і віленскі шавец Баніфацы Вежвіцкі<ref name="b" />. Пасля бою, апрача палонных, польская самаабарона захапіла больш за 1000 кулямётаў і 600 гранат, у большасці нямецкіх<ref name="d" />. === Першая атака Чырвонай арміі === [[2 студзеня]] да Вільні пачалі падыходзіць рэгулярныя войскі савецкай Заходняй арміі з трох напрамкаў: ад [[Немянчын]]а, [[Маладзечна]] і [[Горад Ліда|Ліды]]. Камандзір польскай самаабароны генерал Вэйтка вывеў частку сіл (частку палка віленскіх уланаў, 3 батальён і Афіцэрскі легіён) у раён [[Новая Вілейка|Новай Вілейкі]], каб перакрыць дарогу чырвоным. У Вільні засталіся астатнія віленскія уланы, 1-ы батальён Брыгады, 4-ы батальён ПВА і іншыя дробныя атрады, якія ўзначаліў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі<ref name=d/>. Заняць Вільню павінна была ўзмоцненая 5-м Віленскім палком А. Зянковіча бальшавіцкая 2-я стралковая брыгада Пскоўскай дывізіі Уладзіміра Аляксандравіча Альдэрогея, якая 1 студзеня знаходзілся каля [[Падброддзе|Падброддзя]]. Адначасова з Маладзечна на Вільню накіроўваліся 144-ы і 146-ы палкі 17-й стралковай дывізіі Рыгора Максімавіча Барзінскага і атрад Заходняй дывізіі Уладзіміра Аляксеевіча Яршова. Камандаванне 2-й стралковай брыгады для заняцця Вільні накіравала праз Падброддзе на [[Міцкуны]] 4-ы полк, каб разам з 1-ым палком заняць чыгуначную станцыю ў Новай Вілейцы. Адначасова 5-ы Віленскі полк быў накіраваны з Падброддзя праз Немянчын на Вільню. Бальшавіцкія войскі атрымалі загад разграміць супраціўленне палякаў<ref name=d/>. [[4 студзеня]] 1919 года пад Новай Вілейкай адбыліся першыя баі з наступаючай Чырвонай арміяй. Бальшавікі скіравалі туды 1-ы батальён і две роты 4-ага батальёна Пскоўскага палка Махначова, якія ішлі з правага флангу ад яго. Польская кавалерыя панесла страты і была вымушана адступіць. Пяхота паспрабавала здзейсніць кантрнаступ на Новую Вілейку, але няўдала. Рэгулярныя войскі Чырвонай арміі мелі значную перавагу над атрадамі польскай самаабароны. Таксама ў палякаў бракавала амуніцыі, у горадзе і ў яго ваколіцах не было абарончых пазіцый. Адначасова бальшавікі накіравалі наўпрост на Вільню 5-ы Віленскі полк. Генерал Вэйтка прыняў рашенне адступіць з-пад Новай Вілейкі ў Вільню. Неўзабаве адбыліся сутыкненні з нямецкімі сіламі на вуліцы Вялікая Пагулянка, што прынесла палякам чарговыя страты, у тым ліку сярод афіцэраў. Бальшавікі наступалі на горад з боку Новай Вілейкі і Немянчына. Фарміраванні самаабароны былі вымушаныя вярнуцца ў цэнтр горада, дзе яны, згуртаваўшыся, адбілі атаку Чырвонай арміі<ref name=d/>. === Другая атака Чырвонай арміі === [[File:Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich - luty 1919 rok.JPG|thumb|250px|Кіраўніцтва добраахвотнага атраду братоў Дамброўскіх – люты 1919. Злева направа сядзяць: Уладзіслаў і Ежы]] Поспех польскай самаабароны быў для бальшавікоў нечаканым. Для лепшай каардынацыі баявых дзеянняў яны стварылі адзінае камандаванне. Было вырашана заняць горад моцнай атакай на цэнтр і адначасовым акружэннем з фланга. Штаб 5-га Віленскага палка, аднак, адмовіўся прымаць удзел у аперацыі, лічачы, што створанае камандаванне некампетэнтнае у планаванні і кіраванні наступам. [[5 студзеня]] атаку на Вільню пачала бальшавіцкая групоўка, сканцэнтраваная ў Новай Вілейцы. Палякі арганізавалі абарону наступным чынам: 1-ы, 2-і і 4-ы батальёны баранілі паўднёвыя часткі горада, у тым ліку [[Ужупіс|Зарэчча]], а 3-і батальён і полк віленскіх уланаў баранілі падыходы да [[Антокал]]а. 4-ы батальён ПВА заняў абарончыя пазіцыі на Зарэччы, поруч з будынкам штаба абароны Вільні. Баі пачаліся на прадмесцях, бальшавікі занялі [[Тры крыжы|гару Трох крыжоў]] і пачалі адтуль артылерыйскі абстрэл горада, у першую чаргу Зарэчча. Пазней у цэнтр Вільні накіравалася чырвоная пяхота<ref name=d/>. У бальшавікоў была вялізная колькасная і тэхнічная перавага. Таксама Віленская самаабарона атрымала звестку, што [[Варшава]] не можа выслаць падмацаванні. У гэтых умовах грамадзянскія прадстаўнікі Гарадской рады, баючыся рэпрэсій з боку бальшавікоў, калі тыя займуць горад штурмам, прапанавалі генералу Вэйтцы пакінуць горад. Не маючы магчымасці ўтрымаць Вільню, начальнік штаба капітан Зыгмунт Клінгер [[5 студзеня]] а 19-й гадзіне вырашыў спыніць баявыя дзеянні і пакінуць горад<ref name=d/>. === Адступленне палякаў === Паводле загада, атрады віленскай самаабароны павінны былі пакінуць Вільню і [[6 студзеня]] прабівацца на [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Гарадскі пасёлак Радунь|Радунь]], [[Эйшышкі]] і [[Горад Шчучын|Шчучын]]. Адступленне адбывалася вельмі неарганізавана, не было магчымасці сабраць зброю, амуніцыю і ежу, а салдаты зусім не былі гатовыя да доўгага паходу. Большасць з іх сабралася ў [[Белая Вака|Белай Вацы]] каля Вільні. Генерал Вэйтка і капітан Клінгер былі інтэрнаваныя немцамі. Пасля праведзеных капітанам Клінгерам перамоў была дасягнута дамова аб перавозцы на цягніках бяззбройных польскіх салдат у [[Лапы]]. У выніку былі эвакуяваныя 154 афіцэраў і 1035 салдат з 1-га, 2-га і 4-га батальёнаў, якія пазней увайшлі ў склад [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]]. Салдаты палка віленскіх уланаў, Афіцэрскага легіёна і 3-га батальёна адмовіліся здаць зброю і сфарміравалі так званы «Віленскі атрад Польскага войска» пад камандаваннем ротмістра Уладзіслава Дамброўскага. У атрадзе было каля 300 салдат пяхоты і 150 кавалерыі. Яны пакінулі Вільню, пасля чаго з баямі прабіваліся праз [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Эйшышкі]], {{нп3|Панары|Панары|ru|Аукштейи-Паняряй}} і [[Вёска Новы Двор|Новы Двор]]<ref name=d/>. == Стаўленне урадаў Беларускай Народнай Републікі і Літоўскай Рэспублікі == [[file:Luckewicz fota090128.jpg|thumb|200px|[[Антон Луцкевіч]] − прем'ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]]] Пад канец 1918 года ў Вільні знаходзілася сядзіба ўрада Літоўскай Рэспублікі, які лічыў сябе спадчыннікам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і патрабаваў права на ўключэнне горада ў яе межы на падставе «гістарычных прычын»<ref>Białoruska Republika… с. 351</ref>. На пачатку снежня ў Вільню прыехалі таксама [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад]] і [[Рада Народных Міністраў БНР]] на чале з [[Антон Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]], якія пакінулі [[Мінск]] з-за наступлення бальшавікоў<ref name=b/>. Урад БНР таксама лічыў Вільню часткай сваёй тэрыторыі, але тады, імкнучыся да стратэгічнага збліжэння з Літвой, ён не ставіў вырашэнне беларуска-літоўскіх тэрытарыяльных спрэчак на першае месца<ref>Białoruska Republika… с. 348–358</ref>. Калі бальшавікі пачалі падыходзіць да Вільні, літоўцы і беларусы паспрабавалі сфарміраваць узброеныя сілы для абароны горада. Літоўскі ўрад прызначыў генерала [[Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч|Кіпрыяна Кандратовіча]] на пасаду намесніка міністра краёвай абароны, даўшы яму задачу стварыць літоўскую армію з беларускімі атрадамі ў яе складзе. З пачатку снежня ў Вільні пачалося фарміраванне 1-га Беларускага пяхотнага палка, камандзірам якога стаў палкоўнік М. Лаўрэнцьеў. Камандзірамі батальёнаў палка былі прызначаныя палкоўнік Леніваў (праз некалькі дзён быў звольнены) і падпалкоўнік Успенскі, ротнымі камандзірамі — капітан Яўген Гайдукевіч, а таксама паручнікі Пятка, Жываткевіч і Талькоўскі. Пад канец снежня да палка далучыліся афіцэры Сяткоўскі, [[Гасан Канапацкі]], Давід Якубоўскі, Рэмішэўскі і Лукашэвіч. Аначасова пачалося фарміраванне 2-га Беларускага пяхотнага палка<ref name=e>Białoruskie formacje… с. 94</ref>. Аднак гэтых захадаў было замала для абароны Вільні ад бальшавікоў. Пад канец снежня літоўская армія яшчэ толькі знаходзілася ў стадыі фарміравання, а яе асобныя часткі фарміраваліся ў [[Горад Каўнас|Коўне]], [[Горад Алітус|Аліце]] і [[Горад Кедайняй|Кейданах]]<ref name=b/>. Беларускія атрады мелі толькі афіцэраў, бо не хапала салдат<ref name=e/>. [[27 снежня]] беларускія атрады разам з большай часткай урада БНР пакінулі Вільню і пераехалі ў [[Гродна]], якое яшчэ заставалася пад нямецкай акупацыяй<ref name=b/><ref name=e/>. Пасля сімвалічнага ўзняцця [[Сцяг Літвы|літоўскага флага]] над віленскай Замкавай гарой літоўскі ўрад 1 студзеня разам з немцамі пераехаў на цягніку ў Коўна. Літоўцы баяліся набліжэння бальшавікоў да горада, а ўзмацненне палякаў магло зрабіць далейшую працу літоўскага ўрада цяжкай або нават немагчымай<ref name=b/>. Мабілізацыя ў Вільні генералам Вэйткам мясцовых беларусаў выклікала незадаволенасць ураду БНР. [[3 студзеня]] прэм'ер-міністр БНР Антон Луцкевіч перадаў польскаму міністру замежных спраў [[Леон Васілеўскі|Леону Васілеўскаму]] ноту пратэсту, імкнучыся такім чынам паказаць, што Віленшчына з'яўляецца часткай БНР, а таму ніякая іншая краіна не можа ажыццяўляць там свае дзеянні. На думку гісторыка беларускага паходжання Дароты Міхалюк, ва ўмовах аблогі Вільні бальшавікамі такі пратэст мог быць вельмі негатыўна успрыняты значнай часткай яе жыхароў, бо яго можна было памылкова зразумець як сімпатыю да бальшавікоў або як заклік адмовіцца ад абароны горада<ref name=b/>. == Гістарычная дыскусія == Бітва за Вільню паміж польскімі і бальшавіцкімі сіламі 4 студзеня 1919 года была першай сутычкай, у якой выступілі адна супраць другой сілы, якія фармальна ўваходзілі ў склад Войска Польскага і Чырвонай арміі. Таму некаторыя гісторыкі, напрыклад, [[Вальдэмар Рэзмер]], прымаюць гэтую дату як пачатак польска-бальшавіцкай вайны. Аднак наспех сабраныя атрады польскай самаабароны ў Вільні дзейнічалі без канкрэтных загадаў з боку камандавання Войска Польскага. Гэта дазваляе большасці гісторыкаў не лічыць гэтыя сутыкненні афіцыйным пачаткам польска-бальшавіцкай вайны, хоць і прызнаюць, што гэта прадвызначыла вайну ў недалёкай будучыні<ref name=d/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак]]|загаловак =Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923 |месца = [[Беласток]]|выдавецтва = [[Беларускае гістарычнае таварыства]]|год = 1995|старонак = 273|isbn = 83-903068-5-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Дарота Міхалюк]]|загаловак = Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości|месца = [[Торунь]]|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika|год = 2010|старонак = 597|isbn = 978-83-231-2484-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Лех Вышчэльскі]]|загаловак = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920|выданьне = 1|месца = [[Варшава]]|выдавецтва =Bellona|год = 2010|том = 1|старонак = 696|isbn = 978-83-11-11934-5}} {{ref-pl}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Літве]] of1e933vjf433bqx8ktymwcyh0g4r04 4192063 4192023 2022-08-22T18:19:53Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва за Вільню (1918—1919) |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Red_Army_in_Vilno._6_January_1919.jpg |памер = |загаловак = Чырвоная армія ў Вільні, 6 студзеня 1919 |дата = [[31 снежня]] [[1918]] – [[5 студзеня]] [[1919]] |месца = [[Вільня]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога бальшавікоў, адступленне польскіх сіл з Вільні |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшча]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расійская СФСР]] <br/> {{Сцяг Германіі (1919-1933)}} [[Веймарская рэспубліка|Германія]] <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў{{Капітуляцыя}} |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} генерал Уладзіслаў Вэйтка <br/> {{Сцяг Польшчы}} ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі <br/> {{Сцяг Польшчы}} капітан Зыгмунт Клінгер |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} Уладзімір Альдэрогей <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} А. Зенковіч <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Казімеж Ціхоўскі {{Капітуляцыя}} |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} '''Бітва за Вільню (1918—1919)''' — барацьба за горад паміж [[Польшча|польскімі]] добраахвотніцкімі атрадамі віленскай [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Самаабароны]] супраць адступаючых нямецкіх войскаў, мясцовых [[камунізм|камуністаў]] ([[31 снежня]] — [[3 студзеня]] [[1919]] года) і наступаючай [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] ([[4 студзеня]] — [[5 студзеня]] 1919 года). На некаторы час большая частка [[Вільня|Вільні]] апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі колькасна большых сіл бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. Некаторыя гісторыкі лічаць гэтыя падзеі пачаткам [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Гістарычны кантэкст == [[File:Władysław Wejtko 2.jpg|thumb|250px|Генерал Уладзіслаў Вэйтка|alt=]] На пачатку [[ХХ ст.]] горад Вільня знаходзіўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1914]] годзе пачалася [[Першая сусветная вайна]], у якой Расія ваявала на баку [[Антанта|Антанты]] супраць [[цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У выніку наступу [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў [[1915]] г. горад быў заняты нямецкімі войскамі. З-за паражэння ў Першай сусветнай пад канец 1918 года немцы пачалі паступова адступаць з тэрыторыі былой Расійскай Імперыі. Пакінутыя імі тэрыторыі спяшаліся заняць рэгулярныя часткі РККА і атрады прарасійскіх бальшавікоў. У той час Вільня стала аб'ектам тэрытарыяльных спрэчак паміж краінамі, якія пачалі стварацца на абшарах колішняй Расійскай імперыі — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай]] (БНР)<ref>Białoruska Republika… с. 261</ref>, а таксама [[Літва|Літоўскай]]<ref>Białoruska Republika… с. 358</ref> і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай]] рэспублікамі<ref name=a>Wojna… с. 47</ref>. У горадзе з сакавіка [[1918]] года працаваў урад Літвы, а ад пачатку снежня і ўрад БНР. [[15 снежня]] ў горадзе сфарміраваўся прарасійскі камуністычны (бальшавіцкі) [[Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў]]<ref name=b>Białoruska Republika… с. 364–366</ref>. Найбольш шматлікай нацыянальнай групай у Вільні, апроч [[Яўрэі|яўрэяў]], былі [[палякі]]. Яшчэ да аднаўлення незалежнасці Польшчы дзеячы часткі насельніцтва Віленшчыны, якое лічыла сябе часткай польскага народа, вялі падрыхтоўчую працу, каб пазней далучыць гэтыя зямлі да адроджанай польскай дзяржавы. Фарміраванне польскіх ваенных атрадаў у Вільні пачалося [[10 верасня]] 1918 года пры падтрымцы [[Саюз польскіх вайкоўцаў|Саюза польскіх вайскоўцаў]] (СПВ). Быў створаны Грамадскі камітэт, які, у сваю чаргу, стварыў Камітэт грамадскай бяспекі. У яго складзе, з дазволу СПВ у Вільні, удзельнічаў капітан [[Станіслаў Бабятынскі]]. Ва ўмовах наступлення бальшавікоў была праведзеная спроба аб'яднаць польскае, літоўскае, беларускае і яўрэйскае насельніцтва для супольнай абароны горада, якая, аднак, скончылася няўдала. Абарону горада ўзяла на сябе нядаўна створаная польская [[Краёвая самаабарона Літвы і Беларусі]], якую з [[8 снежня]] узначальваў генерал [[Уладзіслаў Вэйтка]]. У склад Краёвай самаабароны ўваходзіла Самаабарона Віленскай зямлі на чале з генералам [[Еўгеніюш Канткоўскі|Еўгеніюшам Канткоўскім]]<ref name=a/>, якая пад канец снежня 1918 года мела каля 1200 добраахвотнікаў з жыхароў горада і наваколля. З гэтых сілаў былі сфарміраваны два палкі пяхоты і адзін полк уланаў. Таксама актыўна дзейнічала віленская [[Польская ваенная арганізацыя]] (ПВА) пад кіраўніцтвам [[Вітольд Галамбёўскі|Вітольда Галамбёўскага]]<ref name=c>Wojna… с. 48–49</ref>. [[29 снежня]] 1918 года польскія ўлады ў [[Варшава|Варшаве]] загадалі распусціць [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Краёвую самаабарону Літвы і Беларусі]], прапанаваўшы яе апалчэнцам уступіць у [[Войска польскае]]. Генерал Вэйтка быў прызначаны кіраўніком Ваеннай акругі Літвы і Беларусі, генерал [[Адам Макжэцкі]]<ref>На думку Дароты Міхалюк (глядзі ''Białoruska Republika… с. 365''), камендантам Вільні быў іншы польскі генерал [[Стэфан Макрэцкі|Стэфан Макржэцкі]] (брат генерала Адама Макржэцкага), але на самой справе Стэфан Макржецкі падчас бітвы за Вільню яшчэ служыў ва ўкраінскай арміі.</ref> — ваенным камендантам Вільні, яго намеснікам — маёр Станіслаў Бабятынскі, капітан Зыгмунт Клінгер — начальнікам штаба<ref name=b/><ref name=c/>. Атрады Самаабароны Віленскай зямлі былі рэарганізаваныя ў І Брыгаду, а яе камандзірам стаў генерал [[Баляслаў Крэйчмер]], але звонку брыгада мала нагадвала злучэнне рэгулярнай арміі. Польскія атрады ў Вільні атрымалі загад абараняць горад ад чырвоных войскаў<ref name=c/>. === Польскія сілы === Пад канец снежня польская І Брыгада Самаабароны Вільні мела наступную структуру: * 1-ы полк віленскіх уланаў (камандзір ротмістр [[Уладзіслаў Дамброўскі]]; з 30 лістапада да 25 снежня 1918 года — эскадрон уланаў Самаабароны Віленскай зямлі); * 1-ы батальён (камандзір падкапітан<ref><small>Падкапітан (падротмістр) — вайсковае званне, якое некаторы час існавала ў створаных на тэрыторыі Расіі польскіх злучэннях; яно было вышэй за званне паручыка, але ніжэй за капітана (ротмістра).</small></ref> [[Вітольд Шчэрбіцкі]]); * 2-і батальён (камандзір падкапітан [[Мікалай Зуевіч]]); * 3-і батальён (камандзір паручык [[Эдвард Качкоўскі]]; батальён быў сфарміраваны з палякаў — былых ваеннаслужачых нямецкай кайзэраўскай арміі); * 4-ы батальён ПВА (камандзір паручык [[Ян Галамбёўскі]]); * 5-ы батальён навабранцаў (камандзір капітан [[Уладзіслаў Пяцэскі]])<ref name=b/><ref name=c/>. Пазней да іх далучыўся Афіцэрскі легіён<ref name=d>Wojna… с. 50–53</ref>. == Ход баявых дзеянняў == === Заняцце палякамі Вільні === Да канца 1918 года рэгулярныя часткі Войска Польскага не здолелі дайсці да Вільні. Прычынай былі цяжкасці, створаныя немцамі на акупаванай тэрыторыі, якая аддзяляла Вільню ад Польшчы. Камандаванне польскай самаабароны ў Вільні, лічачы, што [[5 студзеня]] немцы здадуць Вільню бальшавікам, прымае рашэнне самастойна заняць горад і выціснуць з яго нямецкія войскі. [[31 снежня]] 1918 года камандзір Ваеннай акругі Літвы і Беларусі генерал Уладзіслаў Вэйтка выдаў загад аб мабілізацыі, у якім паведамлялася<ref name=c/>: {{цытата|усе здольныя трымаць зброю палякі, пачынаючы ад 17-ці гадоў, павінны тэрмінова прыбыць да мабілізацыйнага штаба - Зарэчча 5, а ўсе літоўцы да літоўскага войска. Беларусам і яўрэям пакідаю свабоду выбору ваеннай адзінкі, да якой яны хочуць далучыцца}} У той жа дзень у Вільні пачаліся першыя баі. 3-і батальён захапіў Віленскую ратушу пры [[вуліца Вялікая, Вільня|вуліцы Вялікай]]. Сутычкі адбываліся таксама ў іншых частках горада, у тым ліку ў раёне [[Вострая брама, Вільня|Вострай брамы]]. Польскія салдаты пачалі раззбройваць нямецкіх салдат. Пасля перамоў нямецкае кіраўніцтва згадзілася перадаць польскім атрадам частку горада, захоўваючы, аднак, за сабой кантроль над [[вуліца Ёно Басанавічяус|вуліцай Вялікай Пагулянкай]] і чыгуначным вакзалам. [[1 студзеня]] 1919 года была вызначана польска-нямецкая дэмаркацыйная лінія. У той жа дзень ваенны камендант Вільні генерал Адам Макшэцкі, які атрымаў уладу над горадам, выдаў зварот да жыхароў, у якім прасіў захоўваць парадак, а таксама гарантаваў<ref name=c/>: {{цытата|бяспеку жыцця і маёмасці ўсім, не зважаючы на нацыянальнасць, хто жыве ў Вільне, абвяшчаю свабоду на існаванне для палітычных партый}} Фактычным кіраўніком польскай самаабароны па уласнай волі стаў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі, які пазней фармальна атрымаў гэту пасаду ад генерала Вэйткі. Немцы ў той час рыхтаваліся да эвакуацыі з горада і не супраціўляліся польскім сілам. У ноч з 2 на 3 студзеня польскія скауты, чыгуначнікі і сябры Польскай ваеннай арганізацыі занялі віленскі чыгуначны вакзал<ref name=d/>. === Бой з камуністамі на вуліцы Вароняй === Ва ўмовах адступлення нямецкіх войскаў з горада 1 студзеня з падполля выйшлі мясцовыя камуністы, якія пачалі нападаць на фарміраванні польскай самаабароны<ref name="d" />. Іх штабам стаў будынак на [[вуліца Вароняй, Вільня|вуліцы Вароняй]], дзе знаходзілася сядзіба Віленскага гарадскога савета рабочых дэпутатаў. Гэтая арганізацыя была створана [[15 снежня]] 1918 года і складалася ў большасці з жыхароў Вільні рознай нацыянальнасці, а таксама некалькіх асоб з іншых гарадоў. Старшынёй Савета стаў Казімеж Ціхоўскі, ранейшы сакратар петраградскай групы [[Сацыял-дэмакратыя Царства Польскага і Літвы|Сацыял-дэмакратыі Царства Польскага і Літвы]] (СДЦПіЛ), а сакратаром прэзідыума — Ян Кулікоўскі, паляк з [[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкага павета]], сябра СДЦПіЛ і [[Камуністычная партыя Польшчы|Камуністычнай рабочай партыі Польшчы]]<ref name="b" />. Атрады польскай самаабароны пад кіраўніцтвам ротмістра Дамброўскага (2-і батальён і каля 30 салдат 3-га батальёна) атакавалі будынак Савета ўвечары 1 студзеня. Падчас тых баёў асаблівым гераізмам вылучыўся сяржант Станіслаў Квяткоўскі. Камуністы здаліся [[2 студзеня]] а 14-й гадзіне. У выніку бойкі з польскага боку загінуў 1 чалавек, чатыры было паранена; з боку камуністаў загінула 3 чалавекі, 5 здзейсніла самагубства, а 76 трапіла ў палон<ref name="d" />. Сярод самагубцаў быў камендант народнай міліцыі Л. Чаплінскі і віленскі шавец Баніфацы Вежвіцкі<ref name="b" />. Пасля бою, апрача палонных, польская самаабарона захапіла больш за 1000 кулямётаў і 600 гранат, у большасці нямецкіх<ref name="d" />. === Першая атака Чырвонай арміі === [[2 студзеня]] да Вільні пачалі падыходзіць рэгулярныя войскі савецкай Заходняй арміі з трох напрамкаў: ад [[Немянчын]]а, [[Маладзечна]] і [[Горад Ліда|Ліды]]. Камандзір польскай самаабароны генерал Вэйтка вывеў частку сіл (частку палка віленскіх уланаў, 3 батальён і Афіцэрскі легіён) у раён [[Новая Вілейка|Новай Вілейкі]], каб перакрыць дарогу чырвоным. У Вільні засталіся астатнія віленскія уланы, 1-ы батальён Брыгады, 4-ы батальён ПВА і іншыя дробныя атрады, якія ўзначаліў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі<ref name=d/>. Заняць Вільню павінна была ўзмоцненая 5-м Віленскім палком А. Зянковіча бальшавіцкая 2-я стралковая брыгада Пскоўскай дывізіі Уладзіміра Аляксандравіча Альдэрогея, якая 1 студзеня знаходзілся каля [[Падброддзе|Падброддзя]]. Адначасова з Маладзечна на Вільню накіроўваліся 144-ы і 146-ы палкі 17-й стралковай дывізіі Рыгора Максімавіча Барзінскага і атрад Заходняй дывізіі Уладзіміра Аляксеевіча Яршова. Камандаванне 2-й стралковай брыгады для заняцця Вільні накіравала праз Падброддзе на [[Міцкуны]] 4-ы полк, каб разам з 1-ым палком заняць чыгуначную станцыю ў Новай Вілейцы. Адначасова 5-ы Віленскі полк быў накіраваны з Падброддзя праз Немянчын на Вільню. Бальшавіцкія войскі атрымалі загад разграміць супраціўленне палякаў<ref name=d/>. [[4 студзеня]] 1919 года пад Новай Вілейкай адбыліся першыя баі з наступаючай Чырвонай арміяй. Бальшавікі скіравалі туды 1-ы батальён і две роты 4-ага батальёна Пскоўскага палка Махначова, якія ішлі з правага флангу ад яго. Польская кавалерыя панесла страты і была вымушана адступіць. Пяхота паспрабавала здзейсніць кантрнаступ на Новую Вілейку, але няўдала. Рэгулярныя войскі Чырвонай арміі мелі значную перавагу над атрадамі польскай самаабароны. Таксама ў палякаў бракавала амуніцыі, у горадзе і ў яго ваколіцах не было абарончых пазіцый. Адначасова бальшавікі накіравалі наўпрост на Вільню 5-ы Віленскі полк. Генерал Вэйтка прыняў рашенне адступіць з-пад Новай Вілейкі ў Вільню. Неўзабаве адбыліся сутыкненні з нямецкімі сіламі на вуліцы Вялікая Пагулянка, што прынесла палякам чарговыя страты, у тым ліку сярод афіцэраў. Бальшавікі наступалі на горад з боку Новай Вілейкі і Немянчына. Фарміраванні самаабароны былі вымушаныя вярнуцца ў цэнтр горада, дзе яны, згуртаваўшыся, адбілі атаку Чырвонай арміі<ref name=d/>. === Другая атака Чырвонай арміі === [[File:Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich - luty 1919 rok.JPG|thumb|250px|Кіраўніцтва добраахвотнага атраду братоў Дамброўскіх – люты 1919. Злева направа сядзяць: Уладзіслаў і Ежы]] Поспех польскай самаабароны быў для бальшавікоў нечаканым. Для лепшай каардынацыі баявых дзеянняў яны стварылі адзінае камандаванне. Было вырашана заняць горад моцнай атакай на цэнтр і адначасовым акружэннем з фланга. Штаб 5-га Віленскага палка, аднак, адмовіўся прымаць удзел у аперацыі, лічачы, што створанае камандаванне некампетэнтнае у планаванні і кіраванні наступам. [[5 студзеня]] атаку на Вільню пачала бальшавіцкая групоўка, сканцэнтраваная ў Новай Вілейцы. Палякі арганізавалі абарону наступным чынам: 1-ы, 2-і і 4-ы батальёны баранілі паўднёвыя часткі горада, у тым ліку [[Ужупіс|Зарэчча]], а 3-і батальён і полк віленскіх уланаў баранілі падыходы да [[Антокал]]а. 4-ы батальён ПВА заняў абарончыя пазіцыі на Зарэччы, поруч з будынкам штаба абароны Вільні. Баі пачаліся на прадмесцях, бальшавікі занялі [[Тры крыжы|гару Трох крыжоў]] і пачалі адтуль артылерыйскі абстрэл горада, у першую чаргу Зарэчча. Пазней у цэнтр Вільні накіравалася чырвоная пяхота<ref name=d/>. У бальшавікоў была вялізная колькасная і тэхнічная перавага. Таксама Віленская самаабарона атрымала звестку, што [[Варшава]] не можа выслаць падмацаванні. У гэтых умовах грамадзянскія прадстаўнікі Гарадской рады, баючыся рэпрэсій з боку бальшавікоў, калі тыя займуць горад штурмам, прапанавалі генералу Вэйтцы пакінуць горад. Не маючы магчымасці ўтрымаць Вільню, начальнік штаба капітан Зыгмунт Клінгер [[5 студзеня]] а 19-й гадзіне вырашыў спыніць баявыя дзеянні і пакінуць горад<ref name=d/>. === Адступленне палякаў === Паводле загада, атрады віленскай самаабароны павінны былі пакінуць Вільню і [[6 студзеня]] прабівацца на [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Гарадскі пасёлак Радунь|Радунь]], [[Эйшышкі]] і [[Горад Шчучын|Шчучын]]. Адступленне адбывалася вельмі неарганізавана, не было магчымасці сабраць зброю, амуніцыю і ежу, а салдаты зусім не былі гатовыя да доўгага паходу. Большасць з іх сабралася ў [[Белая Вака|Белай Вацы]] каля Вільні. Генерал Вэйтка і капітан Клінгер былі інтэрнаваныя немцамі. Пасля праведзеных капітанам Клінгерам перамоў была дасягнута дамова аб перавозцы на цягніках бяззбройных польскіх салдат у [[Лапы]]. У выніку былі эвакуяваныя 154 афіцэраў і 1035 салдат з 1-га, 2-га і 4-га батальёнаў, якія пазней увайшлі ў склад [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]]. Салдаты палка віленскіх уланаў, Афіцэрскага легіёна і 3-га батальёна адмовіліся здаць зброю і сфарміравалі так званы «Віленскі атрад Польскага войска» пад камандаваннем ротмістра Уладзіслава Дамброўскага. У атрадзе было каля 300 салдат пяхоты і 150 кавалерыі. Яны пакінулі Вільню, пасля чаго з баямі прабіваліся праз [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Эйшышкі]], {{нп3|Панары|Панары|ru|Аукштейи-Паняряй}} і [[Вёска Новы Двор|Новы Двор]]<ref name=d/>. == Стаўленне урадаў Беларускай Народнай Републікі і Літоўскай Рэспублікі == [[file:Luckewicz fota090128.jpg|thumb|200px|[[Антон Луцкевіч]] − прем'ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]]] Пад канец 1918 года ў Вільні знаходзілася сядзіба ўрада Літоўскай Рэспублікі, які лічыў сябе спадчыннікам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і патрабаваў права на ўключэнне горада ў яе межы на падставе «гістарычных прычын»<ref>Białoruska Republika… с. 351</ref>. На пачатку снежня ў Вільню прыехалі таксама [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад]] і [[Рада Народных Міністраў БНР]] на чале з [[Антон Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]], якія пакінулі [[Мінск]] з-за наступлення бальшавікоў<ref name=b/>. Урад БНР таксама лічыў Вільню часткай сваёй тэрыторыі, але тады, імкнучыся да стратэгічнага збліжэння з Літвой, ён не ставіў вырашэнне беларуска-літоўскіх тэрытарыяльных спрэчак на першае месца<ref>Białoruska Republika… с. 348–358</ref>. Калі бальшавікі пачалі падыходзіць да Вільні, літоўцы і беларусы паспрабавалі сфарміраваць узброеныя сілы для абароны горада. Літоўскі ўрад прызначыў генерала [[Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч|Кіпрыяна Кандратовіча]] на пасаду намесніка міністра краёвай абароны, даўшы яму задачу стварыць літоўскую армію з беларускімі атрадамі ў яе складзе. З пачатку снежня ў Вільні пачалося фарміраванне 1-га Беларускага пяхотнага палка, камандзірам якога стаў палкоўнік М. Лаўрэнцьеў. Камандзірамі батальёнаў палка былі прызначаныя палкоўнік Леніваў (праз некалькі дзён быў звольнены) і падпалкоўнік Успенскі, ротнымі камандзірамі — капітан Яўген Гайдукевіч, а таксама паручнікі Пятка, Жываткевіч і Талькоўскі. Пад канец снежня да палка далучыліся афіцэры Сяткоўскі, [[Гасан Канапацкі]], Давід Якубоўскі, Рэмішэўскі і Лукашэвіч. Аначасова пачалося фарміраванне 2-га Беларускага пяхотнага палка<ref name=e>Białoruskie formacje… с. 94</ref>. Аднак гэтых захадаў было замала для абароны Вільні ад бальшавікоў. Пад канец снежня літоўская армія яшчэ толькі знаходзілася ў стадыі фарміравання, а яе асобныя часткі фарміраваліся ў [[Горад Каўнас|Коўне]], [[Горад Алітус|Аліце]] і [[Горад Кедайняй|Кейданах]]<ref name=b/>. Беларускія атрады мелі толькі афіцэраў, бо не хапала салдат<ref name=e/>. [[27 снежня]] беларускія атрады разам з большай часткай урада БНР пакінулі Вільню і пераехалі ў [[Гродна]], якое яшчэ заставалася пад нямецкай акупацыяй<ref name=b/><ref name=e/>. Пасля сімвалічнага ўзняцця [[Сцяг Літвы|літоўскага флага]] над віленскай Замкавай гарой літоўскі ўрад 1 студзеня разам з немцамі пераехаў на цягніку ў Коўна. Літоўцы баяліся набліжэння бальшавікоў да горада, а ўзмацненне палякаў магло зрабіць далейшую працу літоўскага ўрада цяжкай або нават немагчымай<ref name=b/>. Мабілізацыя ў Вільні генералам Вэйткам мясцовых беларусаў выклікала незадаволенасць ураду БНР. [[3 студзеня]] прэм'ер-міністр БНР Антон Луцкевіч перадаў польскаму міністру замежных спраў [[Леон Васілеўскі|Леону Васілеўскаму]] ноту пратэсту, імкнучыся такім чынам паказаць, што Віленшчына з'яўляецца часткай БНР, а таму ніякая іншая краіна не можа ажыццяўляць там свае дзеянні. На думку гісторыка беларускага паходжання Дароты Міхалюк, ва ўмовах аблогі Вільні бальшавікамі такі пратэст мог быць вельмі негатыўна успрыняты значнай часткай яе жыхароў, бо яго можна было памылкова зразумець як сімпатыю да бальшавікоў або як заклік адмовіцца ад абароны горада<ref name=b/>. == Гістарычная дыскусія == Бітва за Вільню паміж польскімі і бальшавіцкімі сіламі 4 студзеня 1919 года была першай сутычкай, у якой выступілі адна супраць другой сілы, якія фармальна ўваходзілі ў склад Войска Польскага і Чырвонай арміі. Таму некаторыя гісторыкі, напрыклад, [[Вальдэмар Рэзмер]], прымаюць гэтую дату як пачатак польска-бальшавіцкай вайны. Аднак наспех сабраныя атрады польскай самаабароны ў Вільні дзейнічалі без канкрэтных загадаў з боку камандавання Войска Польскага. Гэта дазваляе большасці гісторыкаў не лічыць гэтыя сутыкненні афіцыйным пачаткам польска-бальшавіцкай вайны, хоць і прызнаюць, што гэта прадвызначыла вайну ў недалёкай будучыні<ref name=d/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак]]|загаловак =Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923 |месца = [[Беласток]]|выдавецтва = [[Беларускае гістарычнае таварыства]]|год = 1995|старонак = 273|isbn = 83-903068-5-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Дарота Міхалюк]]|загаловак = Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości|месца = [[Торунь]]|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika|год = 2010|старонак = 597|isbn = 978-83-231-2484-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Лех Вышчэльскі]]|загаловак = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920|выданьне = 1|месца = [[Варшава]]|выдавецтва =Bellona|год = 2010|том = 1|старонак = 696|isbn = 978-83-11-11934-5}} {{ref-pl}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Літве]] oauv9g3k2sujxebawuwbufmc1oxpxab 4192103 4192063 2022-08-22T19:41:45Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва за Вільню (1918—1919) |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Red_Army_in_Vilno._6_January_1919.jpg |памер = |загаловак = Чырвоная армія ў Вільні, 6 студзеня 1919 |дата = [[31 снежня]] [[1918]] – [[5 студзеня]] [[1919]] |месца = [[Вільня]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога бальшавікоў, адступленне польскіх сіл з Вільні |змены = |праціўнік1 = [[Самаабарона Літвы і Беларусі]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расійская СФСР]]<br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} генерал Уладзіслаў Вэйтка <br/> {{Сцяг Польшчы}} ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі <br/> {{Сцяг Польшчы}} капітан Зыгмунт Клінгер |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} Уладзімір Альдэрогей <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} А. Зенковіч <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Казімеж Ціхоўскі {{Капітуляцыя}} |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} '''Бітва за Вільню (1918—1919)''' — барацьба за горад паміж польскімі добраахвотніцкімі атрадамі віленскай [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Самаабароны]] супраць адступаючых нямецкіх войскаў, мясцовых [[камунізм|камуністаў]] ([[31 снежня]] — [[3 студзеня]] [[1919]] года) і наступаючай [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] ([[4 студзеня]] — [[5 студзеня]] 1919 года). На некаторы час большая частка [[Вільня|Вільні]] апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі колькасна большых сіл бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. Некаторыя гісторыкі лічаць гэтыя падзеі пачаткам [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Гістарычны кантэкст == [[File:Władysław Wejtko 2.jpg|thumb|250px|Генерал Уладзіслаў Вэйтка|alt=]] На пачатку [[ХХ ст.]] горад Вільня знаходзіўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1914]] годзе пачалася [[Першая сусветная вайна]], у якой Расія ваявала на баку [[Антанта|Антанты]] супраць [[цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У выніку наступу [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў [[1915]] г. горад быў заняты нямецкімі войскамі. З-за паражэння ў Першай сусветнай пад канец 1918 года немцы пачалі паступова адступаць з тэрыторыі былой Расійскай Імперыі. Пакінутыя імі тэрыторыі спяшаліся заняць рэгулярныя часткі РККА і атрады прарасійскіх бальшавікоў. У той час Вільня стала аб'ектам тэрытарыяльных спрэчак паміж краінамі, якія пачалі стварацца на абшарах колішняй Расійскай імперыі — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай]] (БНР)<ref>Białoruska Republika… с. 261</ref>, а таксама [[Літва|Літоўскай]]<ref>Białoruska Republika… с. 358</ref> і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай]] рэспублікамі<ref name=a>Wojna… с. 47</ref>. У горадзе з сакавіка [[1918]] года працаваў урад Літвы, а ад пачатку снежня і ўрад БНР. [[15 снежня]] ў горадзе сфарміраваўся прарасійскі камуністычны (бальшавіцкі) [[Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў]]<ref name=b>Białoruska Republika… с. 364–366</ref>. Найбольш шматлікай нацыянальнай групай у Вільні, апроч [[Яўрэі|яўрэяў]], былі [[палякі]]. Яшчэ да аднаўлення незалежнасці Польшчы дзеячы часткі насельніцтва Віленшчыны, якое лічыла сябе часткай польскага народа, вялі падрыхтоўчую працу, каб пазней далучыць гэтыя зямлі да адроджанай польскай дзяржавы. Фарміраванне польскіх ваенных атрадаў у Вільні пачалося [[10 верасня]] 1918 года пры падтрымцы [[Саюз польскіх вайкоўцаў|Саюза польскіх вайскоўцаў]] (СПВ). Быў створаны Грамадскі камітэт, які, у сваю чаргу, стварыў Камітэт грамадскай бяспекі. У яго складзе, з дазволу СПВ у Вільні, удзельнічаў капітан [[Станіслаў Бабятынскі]]. Ва ўмовах наступлення бальшавікоў была праведзеная спроба аб'яднаць польскае, літоўскае, беларускае і яўрэйскае насельніцтва для супольнай абароны горада, якая, аднак, скончылася няўдала. Абарону горада ўзяла на сябе нядаўна створаная польская [[Краёвая самаабарона Літвы і Беларусі]], якую з [[8 снежня]] узначальваў генерал [[Уладзіслаў Вэйтка]]. У склад Краёвай самаабароны ўваходзіла Самаабарона Віленскай зямлі на чале з генералам [[Еўгеніюш Канткоўскі|Еўгеніюшам Канткоўскім]]<ref name=a/>, якая пад канец снежня 1918 года мела каля 1200 добраахвотнікаў з жыхароў горада і наваколля. З гэтых сілаў былі сфарміраваны два палкі пяхоты і адзін полк уланаў. Таксама актыўна дзейнічала віленская [[Польская ваенная арганізацыя]] (ПВА) пад кіраўніцтвам [[Вітольд Галамбёўскі|Вітольда Галамбёўскага]]<ref name=c>Wojna… с. 48–49</ref>. [[29 снежня]] 1918 года польскія ўлады ў [[Варшава|Варшаве]] загадалі распусціць [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Краёвую самаабарону Літвы і Беларусі]], прапанаваўшы яе апалчэнцам уступіць у [[Войска польскае]]. Генерал Вэйтка быў прызначаны кіраўніком Ваеннай акругі Літвы і Беларусі, генерал [[Адам Макжэцкі]]<ref>На думку Дароты Міхалюк (глядзі ''Białoruska Republika… с. 365''), камендантам Вільні быў іншы польскі генерал [[Стэфан Макрэцкі|Стэфан Макржэцкі]] (брат генерала Адама Макржэцкага), але на самой справе Стэфан Макржецкі падчас бітвы за Вільню яшчэ служыў ва ўкраінскай арміі.</ref> — ваенным камендантам Вільні, яго намеснікам — маёр Станіслаў Бабятынскі, капітан Зыгмунт Клінгер — начальнікам штаба<ref name=b/><ref name=c/>. Атрады Самаабароны Віленскай зямлі былі рэарганізаваныя ў І Брыгаду, а яе камандзірам стаў генерал [[Баляслаў Крэйчмер]], але звонку брыгада мала нагадвала злучэнне рэгулярнай арміі. Польскія атрады ў Вільні атрымалі загад абараняць горад ад чырвоных войскаў<ref name=c/>. === Польскія сілы === Пад канец снежня польская І Брыгада Самаабароны Вільні мела наступную структуру: * 1-ы полк віленскіх уланаў (камандзір ротмістр [[Уладзіслаў Дамброўскі]]; з 30 лістапада да 25 снежня 1918 года — эскадрон уланаў Самаабароны Віленскай зямлі); * 1-ы батальён (камандзір падкапітан<ref><small>Падкапітан (падротмістр) — вайсковае званне, якое некаторы час існавала ў створаных на тэрыторыі Расіі польскіх злучэннях; яно было вышэй за званне паручыка, але ніжэй за капітана (ротмістра).</small></ref> [[Вітольд Шчэрбіцкі]]); * 2-і батальён (камандзір падкапітан [[Мікалай Зуевіч]]); * 3-і батальён (камандзір паручык [[Эдвард Качкоўскі]]; батальён быў сфарміраваны з палякаў — былых ваеннаслужачых нямецкай кайзэраўскай арміі); * 4-ы батальён ПВА (камандзір паручык [[Ян Галамбёўскі]]); * 5-ы батальён навабранцаў (камандзір капітан [[Уладзіслаў Пяцэскі]])<ref name=b/><ref name=c/>. Пазней да іх далучыўся Афіцэрскі легіён<ref name=d>Wojna… с. 50–53</ref>. == Ход баявых дзеянняў == === Заняцце палякамі Вільні === Да канца 1918 года рэгулярныя часткі Войска Польскага не здолелі дайсці да Вільні. Прычынай былі цяжкасці, створаныя немцамі на акупаванай тэрыторыі, якая аддзяляла Вільню ад Польшчы. Камандаванне польскай самаабароны ў Вільні, лічачы, што [[5 студзеня]] немцы здадуць Вільню бальшавікам, прымае рашэнне самастойна заняць горад і выціснуць з яго нямецкія войскі. [[31 снежня]] 1918 года камандзір Ваеннай акругі Літвы і Беларусі генерал Уладзіслаў Вэйтка выдаў загад аб мабілізацыі, у якім паведамлялася<ref name=c/>: {{цытата|усе здольныя трымаць зброю палякі, пачынаючы ад 17-ці гадоў, павінны тэрмінова прыбыць да мабілізацыйнага штаба - Зарэчча 5, а ўсе літоўцы да літоўскага войска. Беларусам і яўрэям пакідаю свабоду выбору ваеннай адзінкі, да якой яны хочуць далучыцца}} У той жа дзень у Вільні пачаліся першыя баі. 3-і батальён захапіў Віленскую ратушу пры [[вуліца Вялікая, Вільня|вуліцы Вялікай]]. Сутычкі адбываліся таксама ў іншых частках горада, у тым ліку ў раёне [[Вострая брама, Вільня|Вострай брамы]]. Польскія салдаты пачалі раззбройваць нямецкіх салдат. Пасля перамоў нямецкае кіраўніцтва згадзілася перадаць польскім атрадам частку горада, захоўваючы, аднак, за сабой кантроль над [[вуліца Ёно Басанавічяус|вуліцай Вялікай Пагулянкай]] і чыгуначным вакзалам. [[1 студзеня]] 1919 года была вызначана польска-нямецкая дэмаркацыйная лінія. У той жа дзень ваенны камендант Вільні генерал Адам Макшэцкі, які атрымаў уладу над горадам, выдаў зварот да жыхароў, у якім прасіў захоўваць парадак, а таксама гарантаваў<ref name=c/>: {{цытата|бяспеку жыцця і маёмасці ўсім, не зважаючы на нацыянальнасць, хто жыве ў Вільне, абвяшчаю свабоду на існаванне для палітычных партый}} Фактычным кіраўніком польскай самаабароны па уласнай волі стаў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі, які пазней фармальна атрымаў гэту пасаду ад генерала Вэйткі. Немцы ў той час рыхтаваліся да эвакуацыі з горада і не супраціўляліся польскім сілам. У ноч з 2 на 3 студзеня польскія скауты, чыгуначнікі і сябры Польскай ваеннай арганізацыі занялі віленскі чыгуначны вакзал<ref name=d/>. === Бой з камуністамі на вуліцы Вароняй === Ва ўмовах адступлення нямецкіх войскаў з горада 1 студзеня з падполля выйшлі мясцовыя камуністы, якія пачалі нападаць на фарміраванні польскай самаабароны<ref name="d" />. Іх штабам стаў будынак на [[вуліца Вароняй, Вільня|вуліцы Вароняй]], дзе знаходзілася сядзіба Віленскага гарадскога савета рабочых дэпутатаў. Гэтая арганізацыя была створана [[15 снежня]] 1918 года і складалася ў большасці з жыхароў Вільні рознай нацыянальнасці, а таксама некалькіх асоб з іншых гарадоў. Старшынёй Савета стаў Казімеж Ціхоўскі, ранейшы сакратар петраградскай групы [[Сацыял-дэмакратыя Царства Польскага і Літвы|Сацыял-дэмакратыі Царства Польскага і Літвы]] (СДЦПіЛ), а сакратаром прэзідыума — Ян Кулікоўскі, паляк з [[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкага павета]], сябра СДЦПіЛ і [[Камуністычная партыя Польшчы|Камуністычнай рабочай партыі Польшчы]]<ref name="b" />. Атрады польскай самаабароны пад кіраўніцтвам ротмістра Дамброўскага (2-і батальён і каля 30 салдат 3-га батальёна) атакавалі будынак Савета ўвечары 1 студзеня. Падчас тых баёў асаблівым гераізмам вылучыўся сяржант Станіслаў Квяткоўскі. Камуністы здаліся [[2 студзеня]] а 14-й гадзіне. У выніку бойкі з польскага боку загінуў 1 чалавек, чатыры было паранена; з боку камуністаў загінула 3 чалавекі, 5 здзейсніла самагубства, а 76 трапіла ў палон<ref name="d" />. Сярод самагубцаў быў камендант народнай міліцыі Л. Чаплінскі і віленскі шавец Баніфацы Вежвіцкі<ref name="b" />. Пасля бою, апрача палонных, польская самаабарона захапіла больш за 1000 кулямётаў і 600 гранат, у большасці нямецкіх<ref name="d" />. === Першая атака Чырвонай арміі === [[2 студзеня]] да Вільні пачалі падыходзіць рэгулярныя войскі савецкай Заходняй арміі з трох напрамкаў: ад [[Немянчын]]а, [[Маладзечна]] і [[Горад Ліда|Ліды]]. Камандзір польскай самаабароны генерал Вэйтка вывеў частку сіл (частку палка віленскіх уланаў, 3 батальён і Афіцэрскі легіён) у раён [[Новая Вілейка|Новай Вілейкі]], каб перакрыць дарогу чырвоным. У Вільні засталіся астатнія віленскія уланы, 1-ы батальён Брыгады, 4-ы батальён ПВА і іншыя дробныя атрады, якія ўзначаліў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі<ref name=d/>. Заняць Вільню павінна была ўзмоцненая 5-м Віленскім палком А. Зянковіча бальшавіцкая 2-я стралковая брыгада Пскоўскай дывізіі Уладзіміра Аляксандравіча Альдэрогея, якая 1 студзеня знаходзілся каля [[Падброддзе|Падброддзя]]. Адначасова з Маладзечна на Вільню накіроўваліся 144-ы і 146-ы палкі 17-й стралковай дывізіі Рыгора Максімавіча Барзінскага і атрад Заходняй дывізіі Уладзіміра Аляксеевіча Яршова. Камандаванне 2-й стралковай брыгады для заняцця Вільні накіравала праз Падброддзе на [[Міцкуны]] 4-ы полк, каб разам з 1-ым палком заняць чыгуначную станцыю ў Новай Вілейцы. Адначасова 5-ы Віленскі полк быў накіраваны з Падброддзя праз Немянчын на Вільню. Бальшавіцкія войскі атрымалі загад разграміць супраціўленне палякаў<ref name=d/>. [[4 студзеня]] 1919 года пад Новай Вілейкай адбыліся першыя баі з наступаючай Чырвонай арміяй. Бальшавікі скіравалі туды 1-ы батальён і две роты 4-ага батальёна Пскоўскага палка Махначова, якія ішлі з правага флангу ад яго. Польская кавалерыя панесла страты і была вымушана адступіць. Пяхота паспрабавала здзейсніць кантрнаступ на Новую Вілейку, але няўдала. Рэгулярныя войскі Чырвонай арміі мелі значную перавагу над атрадамі польскай самаабароны. Таксама ў палякаў бракавала амуніцыі, у горадзе і ў яго ваколіцах не было абарончых пазіцый. Адначасова бальшавікі накіравалі наўпрост на Вільню 5-ы Віленскі полк. Генерал Вэйтка прыняў рашенне адступіць з-пад Новай Вілейкі ў Вільню. Неўзабаве адбыліся сутыкненні з нямецкімі сіламі на вуліцы Вялікая Пагулянка, што прынесла палякам чарговыя страты, у тым ліку сярод афіцэраў. Бальшавікі наступалі на горад з боку Новай Вілейкі і Немянчына. Фарміраванні самаабароны былі вымушаныя вярнуцца ў цэнтр горада, дзе яны, згуртаваўшыся, адбілі атаку Чырвонай арміі<ref name=d/>. === Другая атака Чырвонай арміі === [[File:Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich - luty 1919 rok.JPG|thumb|250px|Кіраўніцтва добраахвотнага атраду братоў Дамброўскіх – люты 1919. Злева направа сядзяць: Уладзіслаў і Ежы]] Поспех польскай самаабароны быў для бальшавікоў нечаканым. Для лепшай каардынацыі баявых дзеянняў яны стварылі адзінае камандаванне. Было вырашана заняць горад моцнай атакай на цэнтр і адначасовым акружэннем з фланга. Штаб 5-га Віленскага палка, аднак, адмовіўся прымаць удзел у аперацыі, лічачы, што створанае камандаванне некампетэнтнае у планаванні і кіраванні наступам. [[5 студзеня]] атаку на Вільню пачала бальшавіцкая групоўка, сканцэнтраваная ў Новай Вілейцы. Палякі арганізавалі абарону наступным чынам: 1-ы, 2-і і 4-ы батальёны баранілі паўднёвыя часткі горада, у тым ліку [[Ужупіс|Зарэчча]], а 3-і батальён і полк віленскіх уланаў баранілі падыходы да [[Антокал]]а. 4-ы батальён ПВА заняў абарончыя пазіцыі на Зарэччы, поруч з будынкам штаба абароны Вільні. Баі пачаліся на прадмесцях, бальшавікі занялі [[Тры крыжы|гару Трох крыжоў]] і пачалі адтуль артылерыйскі абстрэл горада, у першую чаргу Зарэчча. Пазней у цэнтр Вільні накіравалася чырвоная пяхота<ref name=d/>. У бальшавікоў была вялізная колькасная і тэхнічная перавага. Таксама Віленская самаабарона атрымала звестку, што [[Варшава]] не можа выслаць падмацаванні. У гэтых умовах грамадзянскія прадстаўнікі Гарадской рады, баючыся рэпрэсій з боку бальшавікоў, калі тыя займуць горад штурмам, прапанавалі генералу Вэйтцы пакінуць горад. Не маючы магчымасці ўтрымаць Вільню, начальнік штаба капітан Зыгмунт Клінгер [[5 студзеня]] а 19-й гадзіне вырашыў спыніць баявыя дзеянні і пакінуць горад<ref name=d/>. === Адступленне палякаў === Паводле загада, атрады віленскай самаабароны павінны былі пакінуць Вільню і [[6 студзеня]] прабівацца на [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Гарадскі пасёлак Радунь|Радунь]], [[Эйшышкі]] і [[Горад Шчучын|Шчучын]]. Адступленне адбывалася вельмі неарганізавана, не было магчымасці сабраць зброю, амуніцыю і ежу, а салдаты зусім не былі гатовыя да доўгага паходу. Большасць з іх сабралася ў [[Белая Вака|Белай Вацы]] каля Вільні. Генерал Вэйтка і капітан Клінгер былі інтэрнаваныя немцамі. Пасля праведзеных капітанам Клінгерам перамоў была дасягнута дамова аб перавозцы на цягніках бяззбройных польскіх салдат у [[Лапы]]. У выніку былі эвакуяваныя 154 афіцэраў і 1035 салдат з 1-га, 2-га і 4-га батальёнаў, якія пазней увайшлі ў склад [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]]. Салдаты палка віленскіх уланаў, Афіцэрскага легіёна і 3-га батальёна адмовіліся здаць зброю і сфарміравалі так званы «Віленскі атрад Польскага войска» пад камандаваннем ротмістра Уладзіслава Дамброўскага. У атрадзе было каля 300 салдат пяхоты і 150 кавалерыі. Яны пакінулі Вільню, пасля чаго з баямі прабіваліся праз [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Эйшышкі]], {{нп3|Панары|Панары|ru|Аукштейи-Паняряй}} і [[Вёска Новы Двор|Новы Двор]]<ref name=d/>. == Стаўленне урадаў Беларускай Народнай Републікі і Літоўскай Рэспублікі == [[file:Luckewicz fota090128.jpg|thumb|200px|[[Антон Луцкевіч]] − прем'ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]]] Пад канец 1918 года ў Вільні знаходзілася сядзіба ўрада Літоўскай Рэспублікі, які лічыў сябе спадчыннікам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і патрабаваў права на ўключэнне горада ў яе межы на падставе «гістарычных прычын»<ref>Białoruska Republika… с. 351</ref>. На пачатку снежня ў Вільню прыехалі таксама [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад]] і [[Рада Народных Міністраў БНР]] на чале з [[Антон Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]], якія пакінулі [[Мінск]] з-за наступлення бальшавікоў<ref name=b/>. Урад БНР таксама лічыў Вільню часткай сваёй тэрыторыі, але тады, імкнучыся да стратэгічнага збліжэння з Літвой, ён не ставіў вырашэнне беларуска-літоўскіх тэрытарыяльных спрэчак на першае месца<ref>Białoruska Republika… с. 348–358</ref>. Калі бальшавікі пачалі падыходзіць да Вільні, літоўцы і беларусы паспрабавалі сфарміраваць узброеныя сілы для абароны горада. Літоўскі ўрад прызначыў генерала [[Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч|Кіпрыяна Кандратовіча]] на пасаду намесніка міністра краёвай абароны, даўшы яму задачу стварыць літоўскую армію з беларускімі атрадамі ў яе складзе. З пачатку снежня ў Вільні пачалося фарміраванне 1-га Беларускага пяхотнага палка, камандзірам якога стаў палкоўнік М. Лаўрэнцьеў. Камандзірамі батальёнаў палка былі прызначаныя палкоўнік Леніваў (праз некалькі дзён быў звольнены) і падпалкоўнік Успенскі, ротнымі камандзірамі — капітан Яўген Гайдукевіч, а таксама паручнікі Пятка, Жываткевіч і Талькоўскі. Пад канец снежня да палка далучыліся афіцэры Сяткоўскі, [[Гасан Канапацкі]], Давід Якубоўскі, Рэмішэўскі і Лукашэвіч. Аначасова пачалося фарміраванне 2-га Беларускага пяхотнага палка<ref name=e>Białoruskie formacje… с. 94</ref>. Аднак гэтых захадаў было замала для абароны Вільні ад бальшавікоў. Пад канец снежня літоўская армія яшчэ толькі знаходзілася ў стадыі фарміравання, а яе асобныя часткі фарміраваліся ў [[Горад Каўнас|Коўне]], [[Горад Алітус|Аліце]] і [[Горад Кедайняй|Кейданах]]<ref name=b/>. Беларускія атрады мелі толькі афіцэраў, бо не хапала салдат<ref name=e/>. [[27 снежня]] беларускія атрады разам з большай часткай урада БНР пакінулі Вільню і пераехалі ў [[Гродна]], якое яшчэ заставалася пад нямецкай акупацыяй<ref name=b/><ref name=e/>. Пасля сімвалічнага ўзняцця [[Сцяг Літвы|літоўскага флага]] над віленскай Замкавай гарой літоўскі ўрад 1 студзеня разам з немцамі пераехаў на цягніку ў Коўна. Літоўцы баяліся набліжэння бальшавікоў да горада, а ўзмацненне палякаў магло зрабіць далейшую працу літоўскага ўрада цяжкай або нават немагчымай<ref name=b/>. Мабілізацыя ў Вільні генералам Вэйткам мясцовых беларусаў выклікала незадаволенасць ураду БНР. [[3 студзеня]] прэм'ер-міністр БНР Антон Луцкевіч перадаў польскаму міністру замежных спраў [[Леон Васілеўскі|Леону Васілеўскаму]] ноту пратэсту, імкнучыся такім чынам паказаць, што Віленшчына з'яўляецца часткай БНР, а таму ніякая іншая краіна не можа ажыццяўляць там свае дзеянні. На думку гісторыка беларускага паходжання Дароты Міхалюк, ва ўмовах аблогі Вільні бальшавікамі такі пратэст мог быць вельмі негатыўна успрыняты значнай часткай яе жыхароў, бо яго можна было памылкова зразумець як сімпатыю да бальшавікоў або як заклік адмовіцца ад абароны горада<ref name=b/>. == Гістарычная дыскусія == Бітва за Вільню паміж польскімі і бальшавіцкімі сіламі 4 студзеня 1919 года была першай сутычкай, у якой выступілі адна супраць другой сілы, якія фармальна ўваходзілі ў склад Войска Польскага і Чырвонай арміі. Таму некаторыя гісторыкі, напрыклад, [[Вальдэмар Рэзмер]], прымаюць гэтую дату як пачатак польска-бальшавіцкай вайны. Аднак наспех сабраныя атрады польскай самаабароны ў Вільні дзейнічалі без канкрэтных загадаў з боку камандавання Войска Польскага. Гэта дазваляе большасці гісторыкаў не лічыць гэтыя сутыкненні афіцыйным пачаткам польска-бальшавіцкай вайны, хоць і прызнаюць, што гэта прадвызначыла вайну ў недалёкай будучыні<ref name=d/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак]]|загаловак =Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923 |месца = [[Беласток]]|выдавецтва = [[Беларускае гістарычнае таварыства]]|год = 1995|старонак = 273|isbn = 83-903068-5-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Дарота Міхалюк]]|загаловак = Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości|месца = [[Торунь]]|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika|год = 2010|старонак = 597|isbn = 978-83-231-2484-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Лех Вышчэльскі]]|загаловак = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920|выданьне = 1|месца = [[Варшава]]|выдавецтва =Bellona|год = 2010|том = 1|старонак = 696|isbn = 978-83-11-11934-5}} {{ref-pl}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Літве]] rlwj3wp5gkmda1b5jexv3042laeffl5 4192106 4192103 2022-08-22T19:47:51Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва за Вільню (1918—1919) |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Red_Army_in_Vilno._6_January_1919.jpg |памер = |загаловак = Чырвоная армія ў Вільні, 6 студзеня 1919 |дата = [[31 снежня]] [[1918]] – [[5 студзеня]] [[1919]] |месца = [[Вільня]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога бальшавікоў, адступленне польскіх сіл з Вільні |змены = |праціўнік1 = [[Самаабарона Літвы і Беларусі]] |праціўнік2 = {{Сцяг Германіі (1919-1933)}} [[Веймарская рэспубліка|Германія]] <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расійская СФСР]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} генерал Уладзіслаў Вэйтка <br/> {{Сцяг Польшчы}} ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі <br/> {{Сцяг Польшчы}} капітан Зыгмунт Клінгер |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} Уладзімір Альдэрогей <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} А. Зенковіч <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Казімеж Ціхоўскі {{Капітуляцыя}} |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} '''Бітва за Вільню (1918—1919)''' — барацьба за горад паміж польскімі добраахвотніцкімі атрадамі віленскай [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Самаабароны]] супраць адступаючых нямецкіх войскаў, мясцовых [[камунізм|камуністаў]] ([[31 снежня]] — [[3 студзеня]] [[1919]] года) і наступаючай [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] ([[4 студзеня]] — [[5 студзеня]] 1919 года). На некаторы час большая частка [[Вільня|Вільні]] апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі колькасна большых сіл бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. Некаторыя гісторыкі лічаць гэтыя падзеі пачаткам [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Гістарычны кантэкст == [[File:Władysław Wejtko 2.jpg|thumb|250px|Генерал Уладзіслаў Вэйтка|alt=]] На пачатку [[ХХ ст.]] горад Вільня знаходзіўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1914]] годзе пачалася [[Першая сусветная вайна]], у якой Расія ваявала на баку [[Антанта|Антанты]] супраць [[цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У выніку наступу [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў [[1915]] г. горад быў заняты нямецкімі войскамі. З-за паражэння ў Першай сусветнай пад канец 1918 года немцы пачалі паступова адступаць з тэрыторыі былой Расійскай Імперыі. Пакінутыя імі тэрыторыі спяшаліся заняць рэгулярныя часткі РККА і атрады прарасійскіх бальшавікоў. У той час Вільня стала аб'ектам тэрытарыяльных спрэчак паміж краінамі, якія пачалі стварацца на абшарах колішняй Расійскай імперыі — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай]] (БНР)<ref>Białoruska Republika… с. 261</ref>, а таксама [[Літва|Літоўскай]]<ref>Białoruska Republika… с. 358</ref> і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай]] рэспублікамі<ref name=a>Wojna… с. 47</ref>. У горадзе з сакавіка [[1918]] года працаваў урад Літвы, а ад пачатку снежня і ўрад БНР. [[15 снежня]] ў горадзе сфарміраваўся прарасійскі камуністычны (бальшавіцкі) [[Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў]]<ref name=b>Białoruska Republika… с. 364–366</ref>. Найбольш шматлікай нацыянальнай групай у Вільні, апроч [[Яўрэі|яўрэяў]], былі [[палякі]]. Яшчэ да аднаўлення незалежнасці Польшчы дзеячы часткі насельніцтва Віленшчыны, якое лічыла сябе часткай польскага народа, вялі падрыхтоўчую працу, каб пазней далучыць гэтыя зямлі да адроджанай польскай дзяржавы. Фарміраванне польскіх ваенных атрадаў у Вільні пачалося [[10 верасня]] 1918 года пры падтрымцы [[Саюз польскіх вайкоўцаў|Саюза польскіх вайскоўцаў]] (СПВ). Быў створаны Грамадскі камітэт, які, у сваю чаргу, стварыў Камітэт грамадскай бяспекі. У яго складзе, з дазволу СПВ у Вільні, удзельнічаў капітан [[Станіслаў Бабятынскі]]. Ва ўмовах наступлення бальшавікоў была праведзеная спроба аб'яднаць польскае, літоўскае, беларускае і яўрэйскае насельніцтва для супольнай абароны горада, якая, аднак, скончылася няўдала. Абарону горада ўзяла на сябе нядаўна створаная польская [[Краёвая самаабарона Літвы і Беларусі]], якую з [[8 снежня]] узначальваў генерал [[Уладзіслаў Вэйтка]]. У склад Краёвай самаабароны ўваходзіла Самаабарона Віленскай зямлі на чале з генералам [[Еўгеніюш Канткоўскі|Еўгеніюшам Канткоўскім]]<ref name=a/>, якая пад канец снежня 1918 года мела каля 1200 добраахвотнікаў з жыхароў горада і наваколля. З гэтых сілаў былі сфарміраваны два палкі пяхоты і адзін полк уланаў. Таксама актыўна дзейнічала віленская [[Польская ваенная арганізацыя]] (ПВА) пад кіраўніцтвам [[Вітольд Галамбёўскі|Вітольда Галамбёўскага]]<ref name=c>Wojna… с. 48–49</ref>. [[29 снежня]] 1918 года польскія ўлады ў [[Варшава|Варшаве]] загадалі распусціць [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Краёвую самаабарону Літвы і Беларусі]], прапанаваўшы яе апалчэнцам уступіць у [[Войска польскае]]. Генерал Вэйтка быў прызначаны кіраўніком Ваеннай акругі Літвы і Беларусі, генерал [[Адам Макжэцкі]]<ref>На думку Дароты Міхалюк (глядзі ''Białoruska Republika… с. 365''), камендантам Вільні быў іншы польскі генерал [[Стэфан Макрэцкі|Стэфан Макржэцкі]] (брат генерала Адама Макржэцкага), але на самой справе Стэфан Макржецкі падчас бітвы за Вільню яшчэ служыў ва ўкраінскай арміі.</ref> — ваенным камендантам Вільні, яго намеснікам — маёр Станіслаў Бабятынскі, капітан Зыгмунт Клінгер — начальнікам штаба<ref name=b/><ref name=c/>. Атрады Самаабароны Віленскай зямлі былі рэарганізаваныя ў І Брыгаду, а яе камандзірам стаў генерал [[Баляслаў Крэйчмер]], але звонку брыгада мала нагадвала злучэнне рэгулярнай арміі. Польскія атрады ў Вільні атрымалі загад абараняць горад ад чырвоных войскаў<ref name=c/>. === Польскія сілы === Пад канец снежня польская І Брыгада Самаабароны Вільні мела наступную структуру: * 1-ы полк віленскіх уланаў (камандзір ротмістр [[Уладзіслаў Дамброўскі]]; з 30 лістапада да 25 снежня 1918 года — эскадрон уланаў Самаабароны Віленскай зямлі); * 1-ы батальён (камандзір падкапітан<ref><small>Падкапітан (падротмістр) — вайсковае званне, якое некаторы час існавала ў створаных на тэрыторыі Расіі польскіх злучэннях; яно было вышэй за званне паручыка, але ніжэй за капітана (ротмістра).</small></ref> [[Вітольд Шчэрбіцкі]]); * 2-і батальён (камандзір падкапітан [[Мікалай Зуевіч]]); * 3-і батальён (камандзір паручык [[Эдвард Качкоўскі]]; батальён быў сфарміраваны з палякаў — былых ваеннаслужачых нямецкай кайзэраўскай арміі); * 4-ы батальён ПВА (камандзір паручык [[Ян Галамбёўскі]]); * 5-ы батальён навабранцаў (камандзір капітан [[Уладзіслаў Пяцэскі]])<ref name=b/><ref name=c/>. Пазней да іх далучыўся Афіцэрскі легіён<ref name=d>Wojna… с. 50–53</ref>. == Ход баявых дзеянняў == === Заняцце палякамі Вільні === Да канца 1918 года рэгулярныя часткі Войска Польскага не здолелі дайсці да Вільні. Прычынай былі цяжкасці, створаныя немцамі на акупаванай тэрыторыі, якая аддзяляла Вільню ад Польшчы. Камандаванне польскай самаабароны ў Вільні, лічачы, што [[5 студзеня]] немцы здадуць Вільню бальшавікам, прымае рашэнне самастойна заняць горад і выціснуць з яго нямецкія войскі. [[31 снежня]] 1918 года камандзір Ваеннай акругі Літвы і Беларусі генерал Уладзіслаў Вэйтка выдаў загад аб мабілізацыі, у якім паведамлялася<ref name=c/>: {{цытата|усе здольныя трымаць зброю палякі, пачынаючы ад 17-ці гадоў, павінны тэрмінова прыбыць да мабілізацыйнага штаба - Зарэчча 5, а ўсе літоўцы да літоўскага войска. Беларусам і яўрэям пакідаю свабоду выбору ваеннай адзінкі, да якой яны хочуць далучыцца}} У той жа дзень у Вільні пачаліся першыя баі. 3-і батальён захапіў Віленскую ратушу пры [[вуліца Вялікая, Вільня|вуліцы Вялікай]]. Сутычкі адбываліся таксама ў іншых частках горада, у тым ліку ў раёне [[Вострая брама, Вільня|Вострай брамы]]. Польскія салдаты пачалі раззбройваць нямецкіх салдат. Пасля перамоў нямецкае кіраўніцтва згадзілася перадаць польскім атрадам частку горада, захоўваючы, аднак, за сабой кантроль над [[вуліца Ёно Басанавічяус|вуліцай Вялікай Пагулянкай]] і чыгуначным вакзалам. [[1 студзеня]] 1919 года была вызначана польска-нямецкая дэмаркацыйная лінія. У той жа дзень ваенны камендант Вільні генерал Адам Макшэцкі, які атрымаў уладу над горадам, выдаў зварот да жыхароў, у якім прасіў захоўваць парадак, а таксама гарантаваў<ref name=c/>: {{цытата|бяспеку жыцця і маёмасці ўсім, не зважаючы на нацыянальнасць, хто жыве ў Вільне, абвяшчаю свабоду на існаванне для палітычных партый}} Фактычным кіраўніком польскай самаабароны па уласнай волі стаў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі, які пазней фармальна атрымаў гэту пасаду ад генерала Вэйткі. Немцы ў той час рыхтаваліся да эвакуацыі з горада і не супраціўляліся польскім сілам. У ноч з 2 на 3 студзеня польскія скауты, чыгуначнікі і сябры Польскай ваеннай арганізацыі занялі віленскі чыгуначны вакзал<ref name=d/>. === Бой з камуністамі на вуліцы Вароняй === Ва ўмовах адступлення нямецкіх войскаў з горада 1 студзеня з падполля выйшлі мясцовыя камуністы, якія пачалі нападаць на фарміраванні польскай самаабароны<ref name="d" />. Іх штабам стаў будынак на [[вуліца Вароняй, Вільня|вуліцы Вароняй]], дзе знаходзілася сядзіба Віленскага гарадскога савета рабочых дэпутатаў. Гэтая арганізацыя была створана [[15 снежня]] 1918 года і складалася ў большасці з жыхароў Вільні рознай нацыянальнасці, а таксама некалькіх асоб з іншых гарадоў. Старшынёй Савета стаў Казімеж Ціхоўскі, ранейшы сакратар петраградскай групы [[Сацыял-дэмакратыя Царства Польскага і Літвы|Сацыял-дэмакратыі Царства Польскага і Літвы]] (СДЦПіЛ), а сакратаром прэзідыума — Ян Кулікоўскі, паляк з [[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкага павета]], сябра СДЦПіЛ і [[Камуністычная партыя Польшчы|Камуністычнай рабочай партыі Польшчы]]<ref name="b" />. Атрады польскай самаабароны пад кіраўніцтвам ротмістра Дамброўскага (2-і батальён і каля 30 салдат 3-га батальёна) атакавалі будынак Савета ўвечары 1 студзеня. Падчас тых баёў асаблівым гераізмам вылучыўся сяржант Станіслаў Квяткоўскі. Камуністы здаліся [[2 студзеня]] а 14-й гадзіне. У выніку бойкі з польскага боку загінуў 1 чалавек, чатыры было паранена; з боку камуністаў загінула 3 чалавекі, 5 здзейсніла самагубства, а 76 трапіла ў палон<ref name="d" />. Сярод самагубцаў быў камендант народнай міліцыі Л. Чаплінскі і віленскі шавец Баніфацы Вежвіцкі<ref name="b" />. Пасля бою, апрача палонных, польская самаабарона захапіла больш за 1000 кулямётаў і 600 гранат, у большасці нямецкіх<ref name="d" />. === Першая атака Чырвонай арміі === [[2 студзеня]] да Вільні пачалі падыходзіць рэгулярныя войскі савецкай Заходняй арміі з трох напрамкаў: ад [[Немянчын]]а, [[Маладзечна]] і [[Горад Ліда|Ліды]]. Камандзір польскай самаабароны генерал Вэйтка вывеў частку сіл (частку палка віленскіх уланаў, 3 батальён і Афіцэрскі легіён) у раён [[Новая Вілейка|Новай Вілейкі]], каб перакрыць дарогу чырвоным. У Вільні засталіся астатнія віленскія уланы, 1-ы батальён Брыгады, 4-ы батальён ПВА і іншыя дробныя атрады, якія ўзначаліў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі<ref name=d/>. Заняць Вільню павінна была ўзмоцненая 5-м Віленскім палком А. Зянковіча бальшавіцкая 2-я стралковая брыгада Пскоўскай дывізіі Уладзіміра Аляксандравіча Альдэрогея, якая 1 студзеня знаходзілся каля [[Падброддзе|Падброддзя]]. Адначасова з Маладзечна на Вільню накіроўваліся 144-ы і 146-ы палкі 17-й стралковай дывізіі Рыгора Максімавіча Барзінскага і атрад Заходняй дывізіі Уладзіміра Аляксеевіча Яршова. Камандаванне 2-й стралковай брыгады для заняцця Вільні накіравала праз Падброддзе на [[Міцкуны]] 4-ы полк, каб разам з 1-ым палком заняць чыгуначную станцыю ў Новай Вілейцы. Адначасова 5-ы Віленскі полк быў накіраваны з Падброддзя праз Немянчын на Вільню. Бальшавіцкія войскі атрымалі загад разграміць супраціўленне палякаў<ref name=d/>. [[4 студзеня]] 1919 года пад Новай Вілейкай адбыліся першыя баі з наступаючай Чырвонай арміяй. Бальшавікі скіравалі туды 1-ы батальён і две роты 4-ага батальёна Пскоўскага палка Махначова, якія ішлі з правага флангу ад яго. Польская кавалерыя панесла страты і была вымушана адступіць. Пяхота паспрабавала здзейсніць кантрнаступ на Новую Вілейку, але няўдала. Рэгулярныя войскі Чырвонай арміі мелі значную перавагу над атрадамі польскай самаабароны. Таксама ў палякаў бракавала амуніцыі, у горадзе і ў яго ваколіцах не было абарончых пазіцый. Адначасова бальшавікі накіравалі наўпрост на Вільню 5-ы Віленскі полк. Генерал Вэйтка прыняў рашенне адступіць з-пад Новай Вілейкі ў Вільню. Неўзабаве адбыліся сутыкненні з нямецкімі сіламі на вуліцы Вялікая Пагулянка, што прынесла палякам чарговыя страты, у тым ліку сярод афіцэраў. Бальшавікі наступалі на горад з боку Новай Вілейкі і Немянчына. Фарміраванні самаабароны былі вымушаныя вярнуцца ў цэнтр горада, дзе яны, згуртаваўшыся, адбілі атаку Чырвонай арміі<ref name=d/>. === Другая атака Чырвонай арміі === [[File:Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich - luty 1919 rok.JPG|thumb|250px|Кіраўніцтва добраахвотнага атраду братоў Дамброўскіх – люты 1919. Злева направа сядзяць: Уладзіслаў і Ежы]] Поспех польскай самаабароны быў для бальшавікоў нечаканым. Для лепшай каардынацыі баявых дзеянняў яны стварылі адзінае камандаванне. Было вырашана заняць горад моцнай атакай на цэнтр і адначасовым акружэннем з фланга. Штаб 5-га Віленскага палка, аднак, адмовіўся прымаць удзел у аперацыі, лічачы, што створанае камандаванне некампетэнтнае у планаванні і кіраванні наступам. [[5 студзеня]] атаку на Вільню пачала бальшавіцкая групоўка, сканцэнтраваная ў Новай Вілейцы. Палякі арганізавалі абарону наступным чынам: 1-ы, 2-і і 4-ы батальёны баранілі паўднёвыя часткі горада, у тым ліку [[Ужупіс|Зарэчча]], а 3-і батальён і полк віленскіх уланаў баранілі падыходы да [[Антокал]]а. 4-ы батальён ПВА заняў абарончыя пазіцыі на Зарэччы, поруч з будынкам штаба абароны Вільні. Баі пачаліся на прадмесцях, бальшавікі занялі [[Тры крыжы|гару Трох крыжоў]] і пачалі адтуль артылерыйскі абстрэл горада, у першую чаргу Зарэчча. Пазней у цэнтр Вільні накіравалася чырвоная пяхота<ref name=d/>. У бальшавікоў была вялізная колькасная і тэхнічная перавага. Таксама Віленская самаабарона атрымала звестку, што [[Варшава]] не можа выслаць падмацаванні. У гэтых умовах грамадзянскія прадстаўнікі Гарадской рады, баючыся рэпрэсій з боку бальшавікоў, калі тыя займуць горад штурмам, прапанавалі генералу Вэйтцы пакінуць горад. Не маючы магчымасці ўтрымаць Вільню, начальнік штаба капітан Зыгмунт Клінгер [[5 студзеня]] а 19-й гадзіне вырашыў спыніць баявыя дзеянні і пакінуць горад<ref name=d/>. === Адступленне палякаў === Паводле загада, атрады віленскай самаабароны павінны былі пакінуць Вільню і [[6 студзеня]] прабівацца на [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Гарадскі пасёлак Радунь|Радунь]], [[Эйшышкі]] і [[Горад Шчучын|Шчучын]]. Адступленне адбывалася вельмі неарганізавана, не было магчымасці сабраць зброю, амуніцыю і ежу, а салдаты зусім не былі гатовыя да доўгага паходу. Большасць з іх сабралася ў [[Белая Вака|Белай Вацы]] каля Вільні. Генерал Вэйтка і капітан Клінгер былі інтэрнаваныя немцамі. Пасля праведзеных капітанам Клінгерам перамоў была дасягнута дамова аб перавозцы на цягніках бяззбройных польскіх салдат у [[Лапы]]. У выніку былі эвакуяваныя 154 афіцэраў і 1035 салдат з 1-га, 2-га і 4-га батальёнаў, якія пазней увайшлі ў склад [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]]. Салдаты палка віленскіх уланаў, Афіцэрскага легіёна і 3-га батальёна адмовіліся здаць зброю і сфарміравалі так званы «Віленскі атрад Польскага войска» пад камандаваннем ротмістра Уладзіслава Дамброўскага. У атрадзе было каля 300 салдат пяхоты і 150 кавалерыі. Яны пакінулі Вільню, пасля чаго з баямі прабіваліся праз [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Эйшышкі]], {{нп3|Панары|Панары|ru|Аукштейи-Паняряй}} і [[Вёска Новы Двор|Новы Двор]]<ref name=d/>. == Стаўленне урадаў Беларускай Народнай Републікі і Літоўскай Рэспублікі == [[file:Luckewicz fota090128.jpg|thumb|200px|[[Антон Луцкевіч]] − прем'ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]]] Пад канец 1918 года ў Вільні знаходзілася сядзіба ўрада Літоўскай Рэспублікі, які лічыў сябе спадчыннікам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і патрабаваў права на ўключэнне горада ў яе межы на падставе «гістарычных прычын»<ref>Białoruska Republika… с. 351</ref>. На пачатку снежня ў Вільню прыехалі таксама [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад]] і [[Рада Народных Міністраў БНР]] на чале з [[Антон Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]], якія пакінулі [[Мінск]] з-за наступлення бальшавікоў<ref name=b/>. Урад БНР таксама лічыў Вільню часткай сваёй тэрыторыі, але тады, імкнучыся да стратэгічнага збліжэння з Літвой, ён не ставіў вырашэнне беларуска-літоўскіх тэрытарыяльных спрэчак на першае месца<ref>Białoruska Republika… с. 348–358</ref>. Калі бальшавікі пачалі падыходзіць да Вільні, літоўцы і беларусы паспрабавалі сфарміраваць узброеныя сілы для абароны горада. Літоўскі ўрад прызначыў генерала [[Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч|Кіпрыяна Кандратовіча]] на пасаду намесніка міністра краёвай абароны, даўшы яму задачу стварыць літоўскую армію з беларускімі атрадамі ў яе складзе. З пачатку снежня ў Вільні пачалося фарміраванне 1-га Беларускага пяхотнага палка, камандзірам якога стаў палкоўнік М. Лаўрэнцьеў. Камандзірамі батальёнаў палка былі прызначаныя палкоўнік Леніваў (праз некалькі дзён быў звольнены) і падпалкоўнік Успенскі, ротнымі камандзірамі — капітан Яўген Гайдукевіч, а таксама паручнікі Пятка, Жываткевіч і Талькоўскі. Пад канец снежня да палка далучыліся афіцэры Сяткоўскі, [[Гасан Канапацкі]], Давід Якубоўскі, Рэмішэўскі і Лукашэвіч. Аначасова пачалося фарміраванне 2-га Беларускага пяхотнага палка<ref name=e>Białoruskie formacje… с. 94</ref>. Аднак гэтых захадаў было замала для абароны Вільні ад бальшавікоў. Пад канец снежня літоўская армія яшчэ толькі знаходзілася ў стадыі фарміравання, а яе асобныя часткі фарміраваліся ў [[Горад Каўнас|Коўне]], [[Горад Алітус|Аліце]] і [[Горад Кедайняй|Кейданах]]<ref name=b/>. Беларускія атрады мелі толькі афіцэраў, бо не хапала салдат<ref name=e/>. [[27 снежня]] беларускія атрады разам з большай часткай урада БНР пакінулі Вільню і пераехалі ў [[Гродна]], якое яшчэ заставалася пад нямецкай акупацыяй<ref name=b/><ref name=e/>. Пасля сімвалічнага ўзняцця [[Сцяг Літвы|літоўскага флага]] над віленскай Замкавай гарой літоўскі ўрад 1 студзеня разам з немцамі пераехаў на цягніку ў Коўна. Літоўцы баяліся набліжэння бальшавікоў да горада, а ўзмацненне палякаў магло зрабіць далейшую працу літоўскага ўрада цяжкай або нават немагчымай<ref name=b/>. Мабілізацыя ў Вільні генералам Вэйткам мясцовых беларусаў выклікала незадаволенасць ураду БНР. [[3 студзеня]] прэм'ер-міністр БНР Антон Луцкевіч перадаў польскаму міністру замежных спраў [[Леон Васілеўскі|Леону Васілеўскаму]] ноту пратэсту, імкнучыся такім чынам паказаць, што Віленшчына з'яўляецца часткай БНР, а таму ніякая іншая краіна не можа ажыццяўляць там свае дзеянні. На думку гісторыка беларускага паходжання Дароты Міхалюк, ва ўмовах аблогі Вільні бальшавікамі такі пратэст мог быць вельмі негатыўна успрыняты значнай часткай яе жыхароў, бо яго можна было памылкова зразумець як сімпатыю да бальшавікоў або як заклік адмовіцца ад абароны горада<ref name=b/>. == Гістарычная дыскусія == Бітва за Вільню паміж польскімі і бальшавіцкімі сіламі 4 студзеня 1919 года была першай сутычкай, у якой выступілі адна супраць другой сілы, якія фармальна ўваходзілі ў склад Войска Польскага і Чырвонай арміі. Таму некаторыя гісторыкі, напрыклад, [[Вальдэмар Рэзмер]], прымаюць гэтую дату як пачатак польска-бальшавіцкай вайны. Аднак наспех сабраныя атрады польскай самаабароны ў Вільні дзейнічалі без канкрэтных загадаў з боку камандавання Войска Польскага. Гэта дазваляе большасці гісторыкаў не лічыць гэтыя сутыкненні афіцыйным пачаткам польска-бальшавіцкай вайны, хоць і прызнаюць, што гэта прадвызначыла вайну ў недалёкай будучыні<ref name=d/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак]]|загаловак =Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923 |месца = [[Беласток]]|выдавецтва = [[Беларускае гістарычнае таварыства]]|год = 1995|старонак = 273|isbn = 83-903068-5-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Дарота Міхалюк]]|загаловак = Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości|месца = [[Торунь]]|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika|год = 2010|старонак = 597|isbn = 978-83-231-2484-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Лех Вышчэльскі]]|загаловак = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920|выданьне = 1|месца = [[Варшава]]|выдавецтва =Bellona|год = 2010|том = 1|старонак = 696|isbn = 978-83-11-11934-5}} {{ref-pl}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Літве]] 1gh5stmk73ean0gkkxqf953oidgjso3 4192110 4192106 2022-08-22T19:53:41Z JerzyKundrat 174 /* Гістарычны кантэкст */ wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва за Вільню (1918—1919) |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Red_Army_in_Vilno._6_January_1919.jpg |памер = |загаловак = Чырвоная армія ў Вільні, 6 студзеня 1919 |дата = [[31 снежня]] [[1918]] – [[5 студзеня]] [[1919]] |месца = [[Вільня]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога бальшавікоў, адступленне польскіх сіл з Вільні |змены = |праціўнік1 = [[Самаабарона Літвы і Беларусі]] |праціўнік2 = {{Сцяг Германіі (1919-1933)}} [[Веймарская рэспубліка|Германія]] <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расійская СФСР]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} генерал Уладзіслаў Вэйтка <br/> {{Сцяг Польшчы}} ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі <br/> {{Сцяг Польшчы}} капітан Зыгмунт Клінгер |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} Уладзімір Альдэрогей <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} А. Зенковіч <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Казімеж Ціхоўскі {{Капітуляцыя}} |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} '''Бітва за Вільню (1918—1919)''' — барацьба за горад паміж польскімі добраахвотніцкімі атрадамі віленскай [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Самаабароны]] супраць адступаючых нямецкіх войскаў, мясцовых [[камунізм|камуністаў]] ([[31 снежня]] — [[3 студзеня]] [[1919]] года) і наступаючай [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] ([[4 студзеня]] — [[5 студзеня]] 1919 года). На некаторы час большая частка [[Вільня|Вільні]] апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі колькасна большых сіл бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. Некаторыя гісторыкі лічаць гэтыя падзеі пачаткам [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Гістарычны кантэкст == [[File:Władysław Wejtko 2.jpg|thumb|250px|Генерал Уладзіслаў Вэйтка|alt=]] На пачатку [[ХХ ст.]] горад Вільня знаходзіўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1914]] годзе пачалася [[Першая сусветная вайна]], у якой Расія ваявала на баку [[Антанта|Антанты]] супраць [[цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У выніку наступу [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў [[1915]] г. горад быў заняты нямецкімі войскамі. З-за паражэння ў Першай сусветнай пад канец 1918 года немцы пачалі паступова адступаць з тэрыторыі былой Расійскай Імперыі. Пакінутыя імі тэрыторыі спяшаліся заняць рэгулярныя часткі РККА і атрады прарасійскіх бальшавікоў. У той час Вільня стала аб'ектам тэрытарыяльных спрэчак паміж краінамі, якія пачалі стварацца на абшарах колішняй Расійскай імперыі — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай]] (БНР)<ref>Białoruska Republika… с. 261</ref>, а таксама [[Літва|Літоўскай]]<ref>Białoruska Republika… с. 358</ref> і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай]] рэспублікамі<ref name=a>Wojna… с. 47</ref>. У горадзе з сакавіка [[1918]] года працаваў урад Літвы, а ад пачатку снежня і ўрад БНР. [[15 снежня]] ў горадзе сфарміраваўся прарасійскі камуністычны (бальшавіцкі) [[Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў]]<ref name=b>Białoruska Republika… с. 364–366</ref>. Найбольш шматлікай нацыянальнай групай у Вільні, апроч [[Яўрэі|яўрэяў]], былі [[палякі]]. Яшчэ да аднаўлення незалежнасці Польшчы дзеячы часткі насельніцтва Віленшчыны, якое лічыла сябе часткай польскага народа, вялі падрыхтоўчую працу, каб пазней далучыць гэтыя зямлі да адроджанай польскай дзяржавы. Фарміраванне польскіх ваенных атрадаў у Вільні пачалося [[10 верасня]] 1918 года пры падтрымцы [[Саюз польскіх вайкоўцаў|Саюза польскіх вайскоўцаў]] (СПВ). Быў створаны Грамадскі камітэт, які, у сваю чаргу, стварыў Камітэт грамадскай бяспекі. У яго складзе, з дазволу СПВ у Вільні, удзельнічаў капітан [[Станіслаў Бабятынскі]]. Ва ўмовах наступлення бальшавікоў была праведзеная спроба аб'яднаць польскае, літоўскае, беларускае і яўрэйскае насельніцтва для супольнай абароны горада, якая, аднак, скончылася няўдала. Абарону горада ўзяла на сябе нядаўна створаная польская [[Краёвая самаабарона Літвы і Беларусі]], якую з [[8 снежня]] узначальваў генерал [[Уладзіслаў Вэйтка]]. У склад Краёвай самаабароны ўваходзіла Самаабарона Віленскай зямлі на чале з генералам [[Еўгеніюш Канткоўскі|Еўгеніюшам Канткоўскім]]<ref name=a/>, якая пад канец снежня 1918 года мела каля 1200 добраахвотнікаў з жыхароў горада і наваколля. З гэтых сілаў былі сфарміраваны два палкі пяхоты і адзін полк уланаў. Таксама актыўна дзейнічала віленская [[Польская ваенная арганізацыя]] (ПВА) пад кіраўніцтвам [[Вітольд Галамбёўскі|Вітольда Галамбёўскага]]<ref name=c>Wojna… с. 48–49</ref>. [[29 снежня]] 1918 года польскія ўлады ў [[Варшава|Варшаве]] загадалі распусціць [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Краёвую самаабарону Літвы і Беларусі]], прапанаваўшы яе апалчэнцам уступіць у [[Войска польскае]]. Генерал Вэйтка быў прызначаны кіраўніком Ваеннай акругі Літвы і Беларусі, генерал [[Адам Макрэцкі]]<ref>На думку Дароты Міхалюк (глядзі ''Białoruska Republika… с. 365''), камендантам Вільні быў іншы польскі генерал [[Стэфан Макрэцкі|Стэфан Макржэцкі]] (брат генерала Адама Макржэцкага), але на самой справе Стэфан Макржецкі падчас бітвы за Вільню яшчэ служыў ва ўкраінскай арміі.</ref> — ваенным камендантам Вільні, яго намеснікам — маёр Станіслаў Бабятынскі, капітан Зыгмунт Клінгер — начальнікам штаба<ref name=b/><ref name=c/>. Атрады Самаабароны Віленскай зямлі былі рэарганізаваныя ў І Брыгаду, а яе камандзірам стаў генерал [[Баляслаў Крэйчмер]], але звонку брыгада мала нагадвала злучэнне рэгулярнай арміі. Польскія атрады ў Вільні атрымалі загад абараняць горад ад чырвоных войскаў<ref name=c/>. === Польскія сілы === Пад канец снежня польская І Брыгада Самаабароны Вільні мела наступную структуру: * 1-ы полк віленскіх уланаў (камандзір ротмістр [[Уладзіслаў Дамброўскі]]; з 30 лістапада да 25 снежня 1918 года — эскадрон уланаў Самаабароны Віленскай зямлі); * 1-ы батальён (камандзір падкапітан<ref><small>Падкапітан (падротмістр) — вайсковае званне, якое некаторы час існавала ў створаных на тэрыторыі Расіі польскіх злучэннях; яно было вышэй за званне паручыка, але ніжэй за капітана (ротмістра).</small></ref> [[Вітольд Шчэрбіцкі]]); * 2-і батальён (камандзір падкапітан [[Мікалай Зуевіч]]); * 3-і батальён (камандзір паручык [[Эдвард Качкоўскі]]; батальён быў сфарміраваны з палякаў — былых ваеннаслужачых нямецкай кайзэраўскай арміі); * 4-ы батальён ПВА (камандзір паручык [[Ян Галамбёўскі]]); * 5-ы батальён навабранцаў (камандзір капітан [[Уладзіслаў Пяцэскі]])<ref name=b/><ref name=c/>. Пазней да іх далучыўся Афіцэрскі легіён<ref name=d>Wojna… с. 50–53</ref>. == Ход баявых дзеянняў == === Заняцце палякамі Вільні === Да канца 1918 года рэгулярныя часткі Войска Польскага не здолелі дайсці да Вільні. Прычынай былі цяжкасці, створаныя немцамі на акупаванай тэрыторыі, якая аддзяляла Вільню ад Польшчы. Камандаванне польскай самаабароны ў Вільні, лічачы, што [[5 студзеня]] немцы здадуць Вільню бальшавікам, прымае рашэнне самастойна заняць горад і выціснуць з яго нямецкія войскі. [[31 снежня]] 1918 года камандзір Ваеннай акругі Літвы і Беларусі генерал Уладзіслаў Вэйтка выдаў загад аб мабілізацыі, у якім паведамлялася<ref name=c/>: {{цытата|усе здольныя трымаць зброю палякі, пачынаючы ад 17-ці гадоў, павінны тэрмінова прыбыць да мабілізацыйнага штаба - Зарэчча 5, а ўсе літоўцы да літоўскага войска. Беларусам і яўрэям пакідаю свабоду выбору ваеннай адзінкі, да якой яны хочуць далучыцца}} У той жа дзень у Вільні пачаліся першыя баі. 3-і батальён захапіў Віленскую ратушу пры [[вуліца Вялікая, Вільня|вуліцы Вялікай]]. Сутычкі адбываліся таксама ў іншых частках горада, у тым ліку ў раёне [[Вострая брама, Вільня|Вострай брамы]]. Польскія салдаты пачалі раззбройваць нямецкіх салдат. Пасля перамоў нямецкае кіраўніцтва згадзілася перадаць польскім атрадам частку горада, захоўваючы, аднак, за сабой кантроль над [[вуліца Ёно Басанавічяус|вуліцай Вялікай Пагулянкай]] і чыгуначным вакзалам. [[1 студзеня]] 1919 года была вызначана польска-нямецкая дэмаркацыйная лінія. У той жа дзень ваенны камендант Вільні генерал Адам Макшэцкі, які атрымаў уладу над горадам, выдаў зварот да жыхароў, у якім прасіў захоўваць парадак, а таксама гарантаваў<ref name=c/>: {{цытата|бяспеку жыцця і маёмасці ўсім, не зважаючы на нацыянальнасць, хто жыве ў Вільне, абвяшчаю свабоду на існаванне для палітычных партый}} Фактычным кіраўніком польскай самаабароны па уласнай волі стаў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі, які пазней фармальна атрымаў гэту пасаду ад генерала Вэйткі. Немцы ў той час рыхтаваліся да эвакуацыі з горада і не супраціўляліся польскім сілам. У ноч з 2 на 3 студзеня польскія скауты, чыгуначнікі і сябры Польскай ваеннай арганізацыі занялі віленскі чыгуначны вакзал<ref name=d/>. === Бой з камуністамі на вуліцы Вароняй === Ва ўмовах адступлення нямецкіх войскаў з горада 1 студзеня з падполля выйшлі мясцовыя камуністы, якія пачалі нападаць на фарміраванні польскай самаабароны<ref name="d" />. Іх штабам стаў будынак на [[вуліца Вароняй, Вільня|вуліцы Вароняй]], дзе знаходзілася сядзіба Віленскага гарадскога савета рабочых дэпутатаў. Гэтая арганізацыя была створана [[15 снежня]] 1918 года і складалася ў большасці з жыхароў Вільні рознай нацыянальнасці, а таксама некалькіх асоб з іншых гарадоў. Старшынёй Савета стаў Казімеж Ціхоўскі, ранейшы сакратар петраградскай групы [[Сацыял-дэмакратыя Царства Польскага і Літвы|Сацыял-дэмакратыі Царства Польскага і Літвы]] (СДЦПіЛ), а сакратаром прэзідыума — Ян Кулікоўскі, паляк з [[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкага павета]], сябра СДЦПіЛ і [[Камуністычная партыя Польшчы|Камуністычнай рабочай партыі Польшчы]]<ref name="b" />. Атрады польскай самаабароны пад кіраўніцтвам ротмістра Дамброўскага (2-і батальён і каля 30 салдат 3-га батальёна) атакавалі будынак Савета ўвечары 1 студзеня. Падчас тых баёў асаблівым гераізмам вылучыўся сяржант Станіслаў Квяткоўскі. Камуністы здаліся [[2 студзеня]] а 14-й гадзіне. У выніку бойкі з польскага боку загінуў 1 чалавек, чатыры было паранена; з боку камуністаў загінула 3 чалавекі, 5 здзейсніла самагубства, а 76 трапіла ў палон<ref name="d" />. Сярод самагубцаў быў камендант народнай міліцыі Л. Чаплінскі і віленскі шавец Баніфацы Вежвіцкі<ref name="b" />. Пасля бою, апрача палонных, польская самаабарона захапіла больш за 1000 кулямётаў і 600 гранат, у большасці нямецкіх<ref name="d" />. === Першая атака Чырвонай арміі === [[2 студзеня]] да Вільні пачалі падыходзіць рэгулярныя войскі савецкай Заходняй арміі з трох напрамкаў: ад [[Немянчын]]а, [[Маладзечна]] і [[Горад Ліда|Ліды]]. Камандзір польскай самаабароны генерал Вэйтка вывеў частку сіл (частку палка віленскіх уланаў, 3 батальён і Афіцэрскі легіён) у раён [[Новая Вілейка|Новай Вілейкі]], каб перакрыць дарогу чырвоным. У Вільні засталіся астатнія віленскія уланы, 1-ы батальён Брыгады, 4-ы батальён ПВА і іншыя дробныя атрады, якія ўзначаліў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі<ref name=d/>. Заняць Вільню павінна была ўзмоцненая 5-м Віленскім палком А. Зянковіча бальшавіцкая 2-я стралковая брыгада Пскоўскай дывізіі Уладзіміра Аляксандравіча Альдэрогея, якая 1 студзеня знаходзілся каля [[Падброддзе|Падброддзя]]. Адначасова з Маладзечна на Вільню накіроўваліся 144-ы і 146-ы палкі 17-й стралковай дывізіі Рыгора Максімавіча Барзінскага і атрад Заходняй дывізіі Уладзіміра Аляксеевіча Яршова. Камандаванне 2-й стралковай брыгады для заняцця Вільні накіравала праз Падброддзе на [[Міцкуны]] 4-ы полк, каб разам з 1-ым палком заняць чыгуначную станцыю ў Новай Вілейцы. Адначасова 5-ы Віленскі полк быў накіраваны з Падброддзя праз Немянчын на Вільню. Бальшавіцкія войскі атрымалі загад разграміць супраціўленне палякаў<ref name=d/>. [[4 студзеня]] 1919 года пад Новай Вілейкай адбыліся першыя баі з наступаючай Чырвонай арміяй. Бальшавікі скіравалі туды 1-ы батальён і две роты 4-ага батальёна Пскоўскага палка Махначова, якія ішлі з правага флангу ад яго. Польская кавалерыя панесла страты і была вымушана адступіць. Пяхота паспрабавала здзейсніць кантрнаступ на Новую Вілейку, але няўдала. Рэгулярныя войскі Чырвонай арміі мелі значную перавагу над атрадамі польскай самаабароны. Таксама ў палякаў бракавала амуніцыі, у горадзе і ў яго ваколіцах не было абарончых пазіцый. Адначасова бальшавікі накіравалі наўпрост на Вільню 5-ы Віленскі полк. Генерал Вэйтка прыняў рашенне адступіць з-пад Новай Вілейкі ў Вільню. Неўзабаве адбыліся сутыкненні з нямецкімі сіламі на вуліцы Вялікая Пагулянка, што прынесла палякам чарговыя страты, у тым ліку сярод афіцэраў. Бальшавікі наступалі на горад з боку Новай Вілейкі і Немянчына. Фарміраванні самаабароны былі вымушаныя вярнуцца ў цэнтр горада, дзе яны, згуртаваўшыся, адбілі атаку Чырвонай арміі<ref name=d/>. === Другая атака Чырвонай арміі === [[File:Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich - luty 1919 rok.JPG|thumb|250px|Кіраўніцтва добраахвотнага атраду братоў Дамброўскіх – люты 1919. Злева направа сядзяць: Уладзіслаў і Ежы]] Поспех польскай самаабароны быў для бальшавікоў нечаканым. Для лепшай каардынацыі баявых дзеянняў яны стварылі адзінае камандаванне. Было вырашана заняць горад моцнай атакай на цэнтр і адначасовым акружэннем з фланга. Штаб 5-га Віленскага палка, аднак, адмовіўся прымаць удзел у аперацыі, лічачы, што створанае камандаванне некампетэнтнае у планаванні і кіраванні наступам. [[5 студзеня]] атаку на Вільню пачала бальшавіцкая групоўка, сканцэнтраваная ў Новай Вілейцы. Палякі арганізавалі абарону наступным чынам: 1-ы, 2-і і 4-ы батальёны баранілі паўднёвыя часткі горада, у тым ліку [[Ужупіс|Зарэчча]], а 3-і батальён і полк віленскіх уланаў баранілі падыходы да [[Антокал]]а. 4-ы батальён ПВА заняў абарончыя пазіцыі на Зарэччы, поруч з будынкам штаба абароны Вільні. Баі пачаліся на прадмесцях, бальшавікі занялі [[Тры крыжы|гару Трох крыжоў]] і пачалі адтуль артылерыйскі абстрэл горада, у першую чаргу Зарэчча. Пазней у цэнтр Вільні накіравалася чырвоная пяхота<ref name=d/>. У бальшавікоў была вялізная колькасная і тэхнічная перавага. Таксама Віленская самаабарона атрымала звестку, што [[Варшава]] не можа выслаць падмацаванні. У гэтых умовах грамадзянскія прадстаўнікі Гарадской рады, баючыся рэпрэсій з боку бальшавікоў, калі тыя займуць горад штурмам, прапанавалі генералу Вэйтцы пакінуць горад. Не маючы магчымасці ўтрымаць Вільню, начальнік штаба капітан Зыгмунт Клінгер [[5 студзеня]] а 19-й гадзіне вырашыў спыніць баявыя дзеянні і пакінуць горад<ref name=d/>. === Адступленне палякаў === Паводле загада, атрады віленскай самаабароны павінны былі пакінуць Вільню і [[6 студзеня]] прабівацца на [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Гарадскі пасёлак Радунь|Радунь]], [[Эйшышкі]] і [[Горад Шчучын|Шчучын]]. Адступленне адбывалася вельмі неарганізавана, не было магчымасці сабраць зброю, амуніцыю і ежу, а салдаты зусім не былі гатовыя да доўгага паходу. Большасць з іх сабралася ў [[Белая Вака|Белай Вацы]] каля Вільні. Генерал Вэйтка і капітан Клінгер былі інтэрнаваныя немцамі. Пасля праведзеных капітанам Клінгерам перамоў была дасягнута дамова аб перавозцы на цягніках бяззбройных польскіх салдат у [[Лапы]]. У выніку былі эвакуяваныя 154 афіцэраў і 1035 салдат з 1-га, 2-га і 4-га батальёнаў, якія пазней увайшлі ў склад [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]]. Салдаты палка віленскіх уланаў, Афіцэрскага легіёна і 3-га батальёна адмовіліся здаць зброю і сфарміравалі так званы «Віленскі атрад Польскага войска» пад камандаваннем ротмістра Уладзіслава Дамброўскага. У атрадзе было каля 300 салдат пяхоты і 150 кавалерыі. Яны пакінулі Вільню, пасля чаго з баямі прабіваліся праз [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Эйшышкі]], {{нп3|Панары|Панары|ru|Аукштейи-Паняряй}} і [[Вёска Новы Двор|Новы Двор]]<ref name=d/>. == Стаўленне урадаў Беларускай Народнай Републікі і Літоўскай Рэспублікі == [[file:Luckewicz fota090128.jpg|thumb|200px|[[Антон Луцкевіч]] − прем'ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]]] Пад канец 1918 года ў Вільні знаходзілася сядзіба ўрада Літоўскай Рэспублікі, які лічыў сябе спадчыннікам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і патрабаваў права на ўключэнне горада ў яе межы на падставе «гістарычных прычын»<ref>Białoruska Republika… с. 351</ref>. На пачатку снежня ў Вільню прыехалі таксама [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад]] і [[Рада Народных Міністраў БНР]] на чале з [[Антон Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]], якія пакінулі [[Мінск]] з-за наступлення бальшавікоў<ref name=b/>. Урад БНР таксама лічыў Вільню часткай сваёй тэрыторыі, але тады, імкнучыся да стратэгічнага збліжэння з Літвой, ён не ставіў вырашэнне беларуска-літоўскіх тэрытарыяльных спрэчак на першае месца<ref>Białoruska Republika… с. 348–358</ref>. Калі бальшавікі пачалі падыходзіць да Вільні, літоўцы і беларусы паспрабавалі сфарміраваць узброеныя сілы для абароны горада. Літоўскі ўрад прызначыў генерала [[Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч|Кіпрыяна Кандратовіча]] на пасаду намесніка міністра краёвай абароны, даўшы яму задачу стварыць літоўскую армію з беларускімі атрадамі ў яе складзе. З пачатку снежня ў Вільні пачалося фарміраванне 1-га Беларускага пяхотнага палка, камандзірам якога стаў палкоўнік М. Лаўрэнцьеў. Камандзірамі батальёнаў палка былі прызначаныя палкоўнік Леніваў (праз некалькі дзён быў звольнены) і падпалкоўнік Успенскі, ротнымі камандзірамі — капітан Яўген Гайдукевіч, а таксама паручнікі Пятка, Жываткевіч і Талькоўскі. Пад канец снежня да палка далучыліся афіцэры Сяткоўскі, [[Гасан Канапацкі]], Давід Якубоўскі, Рэмішэўскі і Лукашэвіч. Аначасова пачалося фарміраванне 2-га Беларускага пяхотнага палка<ref name=e>Białoruskie formacje… с. 94</ref>. Аднак гэтых захадаў было замала для абароны Вільні ад бальшавікоў. Пад канец снежня літоўская армія яшчэ толькі знаходзілася ў стадыі фарміравання, а яе асобныя часткі фарміраваліся ў [[Горад Каўнас|Коўне]], [[Горад Алітус|Аліце]] і [[Горад Кедайняй|Кейданах]]<ref name=b/>. Беларускія атрады мелі толькі афіцэраў, бо не хапала салдат<ref name=e/>. [[27 снежня]] беларускія атрады разам з большай часткай урада БНР пакінулі Вільню і пераехалі ў [[Гродна]], якое яшчэ заставалася пад нямецкай акупацыяй<ref name=b/><ref name=e/>. Пасля сімвалічнага ўзняцця [[Сцяг Літвы|літоўскага флага]] над віленскай Замкавай гарой літоўскі ўрад 1 студзеня разам з немцамі пераехаў на цягніку ў Коўна. Літоўцы баяліся набліжэння бальшавікоў да горада, а ўзмацненне палякаў магло зрабіць далейшую працу літоўскага ўрада цяжкай або нават немагчымай<ref name=b/>. Мабілізацыя ў Вільні генералам Вэйткам мясцовых беларусаў выклікала незадаволенасць ураду БНР. [[3 студзеня]] прэм'ер-міністр БНР Антон Луцкевіч перадаў польскаму міністру замежных спраў [[Леон Васілеўскі|Леону Васілеўскаму]] ноту пратэсту, імкнучыся такім чынам паказаць, што Віленшчына з'яўляецца часткай БНР, а таму ніякая іншая краіна не можа ажыццяўляць там свае дзеянні. На думку гісторыка беларускага паходжання Дароты Міхалюк, ва ўмовах аблогі Вільні бальшавікамі такі пратэст мог быць вельмі негатыўна успрыняты значнай часткай яе жыхароў, бо яго можна было памылкова зразумець як сімпатыю да бальшавікоў або як заклік адмовіцца ад абароны горада<ref name=b/>. == Гістарычная дыскусія == Бітва за Вільню паміж польскімі і бальшавіцкімі сіламі 4 студзеня 1919 года была першай сутычкай, у якой выступілі адна супраць другой сілы, якія фармальна ўваходзілі ў склад Войска Польскага і Чырвонай арміі. Таму некаторыя гісторыкі, напрыклад, [[Вальдэмар Рэзмер]], прымаюць гэтую дату як пачатак польска-бальшавіцкай вайны. Аднак наспех сабраныя атрады польскай самаабароны ў Вільні дзейнічалі без канкрэтных загадаў з боку камандавання Войска Польскага. Гэта дазваляе большасці гісторыкаў не лічыць гэтыя сутыкненні афіцыйным пачаткам польска-бальшавіцкай вайны, хоць і прызнаюць, што гэта прадвызначыла вайну ў недалёкай будучыні<ref name=d/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак]]|загаловак =Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923 |месца = [[Беласток]]|выдавецтва = [[Беларускае гістарычнае таварыства]]|год = 1995|старонак = 273|isbn = 83-903068-5-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Дарота Міхалюк]]|загаловак = Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości|месца = [[Торунь]]|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika|год = 2010|старонак = 597|isbn = 978-83-231-2484-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Лех Вышчэльскі]]|загаловак = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920|выданьне = 1|месца = [[Варшава]]|выдавецтва =Bellona|год = 2010|том = 1|старонак = 696|isbn = 978-83-11-11934-5}} {{ref-pl}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Літве]] 4x2cvd4gz0mb6cz5whm09qzdjvv835a 4192113 4192110 2022-08-22T19:54:48Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва за Вільню (1918—1919) |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Red_Army_in_Vilno._6_January_1919.jpg |памер = |загаловак = Чырвоная армія ў Вільні, 6 студзеня 1919 |дата = [[31 снежня]] [[1918]] – [[5 студзеня]] [[1919]] |месца = [[Вільня]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога бальшавікоў, адступленне польскіх сіл з Вільні |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]] |праціўнік2 = {{Сцяг Германіі (1919-1933)}} [[Веймарская рэспубліка|Германія]] <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расійская СФСР]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} генерал Уладзіслаў Вэйтка <br/> {{Сцяг Польшчы}} ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі <br/> {{Сцяг Польшчы}} капітан Зыгмунт Клінгер |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} Уладзімір Альдэрогей <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} А. Зенковіч <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Казімеж Ціхоўскі {{Капітуляцыя}} |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} '''Бітва за Вільню (1918—1919)''' — барацьба за горад паміж польскімі добраахвотніцкімі атрадамі віленскай [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Самаабароны]] супраць адступаючых нямецкіх войскаў, мясцовых [[камунізм|камуністаў]] ([[31 снежня]] — [[3 студзеня]] [[1919]] года) і наступаючай [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] ([[4 студзеня]] — [[5 студзеня]] 1919 года). На некаторы час большая частка [[Вільня|Вільні]] апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі колькасна большых сіл бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. Некаторыя гісторыкі лічаць гэтыя падзеі пачаткам [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Гістарычны кантэкст == [[File:Władysław Wejtko 2.jpg|thumb|250px|Генерал Уладзіслаў Вэйтка|alt=]] На пачатку [[ХХ ст.]] горад Вільня знаходзіўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1914]] годзе пачалася [[Першая сусветная вайна]], у якой Расія ваявала на баку [[Антанта|Антанты]] супраць [[цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У выніку наступу [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў [[1915]] г. горад быў заняты нямецкімі войскамі. З-за паражэння ў Першай сусветнай пад канец 1918 года немцы пачалі паступова адступаць з тэрыторыі былой Расійскай Імперыі. Пакінутыя імі тэрыторыі спяшаліся заняць рэгулярныя часткі РККА і атрады прарасійскіх бальшавікоў. У той час Вільня стала аб'ектам тэрытарыяльных спрэчак паміж краінамі, якія пачалі стварацца на абшарах колішняй Расійскай імперыі — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай]] (БНР)<ref>Białoruska Republika… с. 261</ref>, а таксама [[Літва|Літоўскай]]<ref>Białoruska Republika… с. 358</ref> і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай]] рэспублікамі<ref name=a>Wojna… с. 47</ref>. У горадзе з сакавіка [[1918]] года працаваў урад Літвы, а ад пачатку снежня і ўрад БНР. [[15 снежня]] ў горадзе сфарміраваўся прарасійскі камуністычны (бальшавіцкі) [[Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў]]<ref name=b>Białoruska Republika… с. 364–366</ref>. Найбольш шматлікай нацыянальнай групай у Вільні, апроч [[Яўрэі|яўрэяў]], былі [[палякі]]. Яшчэ да аднаўлення незалежнасці Польшчы дзеячы часткі насельніцтва Віленшчыны, якое лічыла сябе часткай польскага народа, вялі падрыхтоўчую працу, каб пазней далучыць гэтыя зямлі да адроджанай польскай дзяржавы. Фарміраванне польскіх ваенных атрадаў у Вільні пачалося [[10 верасня]] 1918 года пры падтрымцы [[Саюз польскіх вайкоўцаў|Саюза польскіх вайскоўцаў]] (СПВ). Быў створаны Грамадскі камітэт, які, у сваю чаргу, стварыў Камітэт грамадскай бяспекі. У яго складзе, з дазволу СПВ у Вільні, удзельнічаў капітан [[Станіслаў Бабятынскі]]. Ва ўмовах наступлення бальшавікоў была праведзеная спроба аб'яднаць польскае, літоўскае, беларускае і яўрэйскае насельніцтва для супольнай абароны горада, якая, аднак, скончылася няўдала. Абарону горада ўзяла на сябе нядаўна створаная польская [[Краёвая самаабарона Літвы і Беларусі]], якую з [[8 снежня]] узначальваў генерал [[Уладзіслаў Вэйтка]]. У склад Краёвай самаабароны ўваходзіла Самаабарона Віленскай зямлі на чале з генералам [[Еўгеніюш Канткоўскі|Еўгеніюшам Канткоўскім]]<ref name=a/>, якая пад канец снежня 1918 года мела каля 1200 добраахвотнікаў з жыхароў горада і наваколля. З гэтых сілаў былі сфарміраваны два палкі пяхоты і адзін полк уланаў. Таксама актыўна дзейнічала віленская [[Польская ваенная арганізацыя]] (ПВА) пад кіраўніцтвам [[Вітольд Галамбёўскі|Вітольда Галамбёўскага]]<ref name=c>Wojna… с. 48–49</ref>. [[29 снежня]] 1918 года польскія ўлады ў [[Варшава|Варшаве]] загадалі распусціць [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Краёвую самаабарону Літвы і Беларусі]], прапанаваўшы яе апалчэнцам уступіць у [[Войска польскае]]. Генерал Вэйтка быў прызначаны кіраўніком Ваеннай акругі Літвы і Беларусі, генерал [[Адам Макрэцкі]]<ref>На думку Дароты Міхалюк (глядзі ''Białoruska Republika… с. 365''), камендантам Вільні быў іншы польскі генерал [[Стэфан Макрэцкі|Стэфан Макржэцкі]] (брат генерала Адама Макржэцкага), але на самой справе Стэфан Макржецкі падчас бітвы за Вільню яшчэ служыў ва ўкраінскай арміі.</ref> — ваенным камендантам Вільні, яго намеснікам — маёр Станіслаў Бабятынскі, капітан Зыгмунт Клінгер — начальнікам штаба<ref name=b/><ref name=c/>. Атрады Самаабароны Віленскай зямлі былі рэарганізаваныя ў І Брыгаду, а яе камандзірам стаў генерал [[Баляслаў Крэйчмер]], але звонку брыгада мала нагадвала злучэнне рэгулярнай арміі. Польскія атрады ў Вільні атрымалі загад абараняць горад ад чырвоных войскаў<ref name=c/>. === Польскія сілы === Пад канец снежня польская І Брыгада Самаабароны Вільні мела наступную структуру: * 1-ы полк віленскіх уланаў (камандзір ротмістр [[Уладзіслаў Дамброўскі]]; з 30 лістапада да 25 снежня 1918 года — эскадрон уланаў Самаабароны Віленскай зямлі); * 1-ы батальён (камандзір падкапітан<ref><small>Падкапітан (падротмістр) — вайсковае званне, якое некаторы час існавала ў створаных на тэрыторыі Расіі польскіх злучэннях; яно было вышэй за званне паручыка, але ніжэй за капітана (ротмістра).</small></ref> [[Вітольд Шчэрбіцкі]]); * 2-і батальён (камандзір падкапітан [[Мікалай Зуевіч]]); * 3-і батальён (камандзір паручык [[Эдвард Качкоўскі]]; батальён быў сфарміраваны з палякаў — былых ваеннаслужачых нямецкай кайзэраўскай арміі); * 4-ы батальён ПВА (камандзір паручык [[Ян Галамбёўскі]]); * 5-ы батальён навабранцаў (камандзір капітан [[Уладзіслаў Пяцэскі]])<ref name=b/><ref name=c/>. Пазней да іх далучыўся Афіцэрскі легіён<ref name=d>Wojna… с. 50–53</ref>. == Ход баявых дзеянняў == === Заняцце палякамі Вільні === Да канца 1918 года рэгулярныя часткі Войска Польскага не здолелі дайсці да Вільні. Прычынай былі цяжкасці, створаныя немцамі на акупаванай тэрыторыі, якая аддзяляла Вільню ад Польшчы. Камандаванне польскай самаабароны ў Вільні, лічачы, што [[5 студзеня]] немцы здадуць Вільню бальшавікам, прымае рашэнне самастойна заняць горад і выціснуць з яго нямецкія войскі. [[31 снежня]] 1918 года камандзір Ваеннай акругі Літвы і Беларусі генерал Уладзіслаў Вэйтка выдаў загад аб мабілізацыі, у якім паведамлялася<ref name=c/>: {{цытата|усе здольныя трымаць зброю палякі, пачынаючы ад 17-ці гадоў, павінны тэрмінова прыбыць да мабілізацыйнага штаба - Зарэчча 5, а ўсе літоўцы да літоўскага войска. Беларусам і яўрэям пакідаю свабоду выбору ваеннай адзінкі, да якой яны хочуць далучыцца}} У той жа дзень у Вільні пачаліся першыя баі. 3-і батальён захапіў Віленскую ратушу пры [[вуліца Вялікая, Вільня|вуліцы Вялікай]]. Сутычкі адбываліся таксама ў іншых частках горада, у тым ліку ў раёне [[Вострая брама, Вільня|Вострай брамы]]. Польскія салдаты пачалі раззбройваць нямецкіх салдат. Пасля перамоў нямецкае кіраўніцтва згадзілася перадаць польскім атрадам частку горада, захоўваючы, аднак, за сабой кантроль над [[вуліца Ёно Басанавічяус|вуліцай Вялікай Пагулянкай]] і чыгуначным вакзалам. [[1 студзеня]] 1919 года была вызначана польска-нямецкая дэмаркацыйная лінія. У той жа дзень ваенны камендант Вільні генерал Адам Макшэцкі, які атрымаў уладу над горадам, выдаў зварот да жыхароў, у якім прасіў захоўваць парадак, а таксама гарантаваў<ref name=c/>: {{цытата|бяспеку жыцця і маёмасці ўсім, не зважаючы на нацыянальнасць, хто жыве ў Вільне, абвяшчаю свабоду на існаванне для палітычных партый}} Фактычным кіраўніком польскай самаабароны па уласнай волі стаў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі, які пазней фармальна атрымаў гэту пасаду ад генерала Вэйткі. Немцы ў той час рыхтаваліся да эвакуацыі з горада і не супраціўляліся польскім сілам. У ноч з 2 на 3 студзеня польскія скауты, чыгуначнікі і сябры Польскай ваеннай арганізацыі занялі віленскі чыгуначны вакзал<ref name=d/>. === Бой з камуністамі на вуліцы Вароняй === Ва ўмовах адступлення нямецкіх войскаў з горада 1 студзеня з падполля выйшлі мясцовыя камуністы, якія пачалі нападаць на фарміраванні польскай самаабароны<ref name="d" />. Іх штабам стаў будынак на [[вуліца Вароняй, Вільня|вуліцы Вароняй]], дзе знаходзілася сядзіба Віленскага гарадскога савета рабочых дэпутатаў. Гэтая арганізацыя была створана [[15 снежня]] 1918 года і складалася ў большасці з жыхароў Вільні рознай нацыянальнасці, а таксама некалькіх асоб з іншых гарадоў. Старшынёй Савета стаў Казімеж Ціхоўскі, ранейшы сакратар петраградскай групы [[Сацыял-дэмакратыя Царства Польскага і Літвы|Сацыял-дэмакратыі Царства Польскага і Літвы]] (СДЦПіЛ), а сакратаром прэзідыума — Ян Кулікоўскі, паляк з [[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкага павета]], сябра СДЦПіЛ і [[Камуністычная партыя Польшчы|Камуністычнай рабочай партыі Польшчы]]<ref name="b" />. Атрады польскай самаабароны пад кіраўніцтвам ротмістра Дамброўскага (2-і батальён і каля 30 салдат 3-га батальёна) атакавалі будынак Савета ўвечары 1 студзеня. Падчас тых баёў асаблівым гераізмам вылучыўся сяржант Станіслаў Квяткоўскі. Камуністы здаліся [[2 студзеня]] а 14-й гадзіне. У выніку бойкі з польскага боку загінуў 1 чалавек, чатыры было паранена; з боку камуністаў загінула 3 чалавекі, 5 здзейсніла самагубства, а 76 трапіла ў палон<ref name="d" />. Сярод самагубцаў быў камендант народнай міліцыі Л. Чаплінскі і віленскі шавец Баніфацы Вежвіцкі<ref name="b" />. Пасля бою, апрача палонных, польская самаабарона захапіла больш за 1000 кулямётаў і 600 гранат, у большасці нямецкіх<ref name="d" />. === Першая атака Чырвонай арміі === [[2 студзеня]] да Вільні пачалі падыходзіць рэгулярныя войскі савецкай Заходняй арміі з трох напрамкаў: ад [[Немянчын]]а, [[Маладзечна]] і [[Горад Ліда|Ліды]]. Камандзір польскай самаабароны генерал Вэйтка вывеў частку сіл (частку палка віленскіх уланаў, 3 батальён і Афіцэрскі легіён) у раён [[Новая Вілейка|Новай Вілейкі]], каб перакрыць дарогу чырвоным. У Вільні засталіся астатнія віленскія уланы, 1-ы батальён Брыгады, 4-ы батальён ПВА і іншыя дробныя атрады, якія ўзначаліў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі<ref name=d/>. Заняць Вільню павінна была ўзмоцненая 5-м Віленскім палком А. Зянковіча бальшавіцкая 2-я стралковая брыгада Пскоўскай дывізіі Уладзіміра Аляксандравіча Альдэрогея, якая 1 студзеня знаходзілся каля [[Падброддзе|Падброддзя]]. Адначасова з Маладзечна на Вільню накіроўваліся 144-ы і 146-ы палкі 17-й стралковай дывізіі Рыгора Максімавіча Барзінскага і атрад Заходняй дывізіі Уладзіміра Аляксеевіча Яршова. Камандаванне 2-й стралковай брыгады для заняцця Вільні накіравала праз Падброддзе на [[Міцкуны]] 4-ы полк, каб разам з 1-ым палком заняць чыгуначную станцыю ў Новай Вілейцы. Адначасова 5-ы Віленскі полк быў накіраваны з Падброддзя праз Немянчын на Вільню. Бальшавіцкія войскі атрымалі загад разграміць супраціўленне палякаў<ref name=d/>. [[4 студзеня]] 1919 года пад Новай Вілейкай адбыліся першыя баі з наступаючай Чырвонай арміяй. Бальшавікі скіравалі туды 1-ы батальён і две роты 4-ага батальёна Пскоўскага палка Махначова, якія ішлі з правага флангу ад яго. Польская кавалерыя панесла страты і была вымушана адступіць. Пяхота паспрабавала здзейсніць кантрнаступ на Новую Вілейку, але няўдала. Рэгулярныя войскі Чырвонай арміі мелі значную перавагу над атрадамі польскай самаабароны. Таксама ў палякаў бракавала амуніцыі, у горадзе і ў яго ваколіцах не было абарончых пазіцый. Адначасова бальшавікі накіравалі наўпрост на Вільню 5-ы Віленскі полк. Генерал Вэйтка прыняў рашенне адступіць з-пад Новай Вілейкі ў Вільню. Неўзабаве адбыліся сутыкненні з нямецкімі сіламі на вуліцы Вялікая Пагулянка, што прынесла палякам чарговыя страты, у тым ліку сярод афіцэраў. Бальшавікі наступалі на горад з боку Новай Вілейкі і Немянчына. Фарміраванні самаабароны былі вымушаныя вярнуцца ў цэнтр горада, дзе яны, згуртаваўшыся, адбілі атаку Чырвонай арміі<ref name=d/>. === Другая атака Чырвонай арміі === [[File:Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich - luty 1919 rok.JPG|thumb|250px|Кіраўніцтва добраахвотнага атраду братоў Дамброўскіх – люты 1919. Злева направа сядзяць: Уладзіслаў і Ежы]] Поспех польскай самаабароны быў для бальшавікоў нечаканым. Для лепшай каардынацыі баявых дзеянняў яны стварылі адзінае камандаванне. Было вырашана заняць горад моцнай атакай на цэнтр і адначасовым акружэннем з фланга. Штаб 5-га Віленскага палка, аднак, адмовіўся прымаць удзел у аперацыі, лічачы, што створанае камандаванне некампетэнтнае у планаванні і кіраванні наступам. [[5 студзеня]] атаку на Вільню пачала бальшавіцкая групоўка, сканцэнтраваная ў Новай Вілейцы. Палякі арганізавалі абарону наступным чынам: 1-ы, 2-і і 4-ы батальёны баранілі паўднёвыя часткі горада, у тым ліку [[Ужупіс|Зарэчча]], а 3-і батальён і полк віленскіх уланаў баранілі падыходы да [[Антокал]]а. 4-ы батальён ПВА заняў абарончыя пазіцыі на Зарэччы, поруч з будынкам штаба абароны Вільні. Баі пачаліся на прадмесцях, бальшавікі занялі [[Тры крыжы|гару Трох крыжоў]] і пачалі адтуль артылерыйскі абстрэл горада, у першую чаргу Зарэчча. Пазней у цэнтр Вільні накіравалася чырвоная пяхота<ref name=d/>. У бальшавікоў была вялізная колькасная і тэхнічная перавага. Таксама Віленская самаабарона атрымала звестку, што [[Варшава]] не можа выслаць падмацаванні. У гэтых умовах грамадзянскія прадстаўнікі Гарадской рады, баючыся рэпрэсій з боку бальшавікоў, калі тыя займуць горад штурмам, прапанавалі генералу Вэйтцы пакінуць горад. Не маючы магчымасці ўтрымаць Вільню, начальнік штаба капітан Зыгмунт Клінгер [[5 студзеня]] а 19-й гадзіне вырашыў спыніць баявыя дзеянні і пакінуць горад<ref name=d/>. === Адступленне палякаў === Паводле загада, атрады віленскай самаабароны павінны былі пакінуць Вільню і [[6 студзеня]] прабівацца на [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Гарадскі пасёлак Радунь|Радунь]], [[Эйшышкі]] і [[Горад Шчучын|Шчучын]]. Адступленне адбывалася вельмі неарганізавана, не было магчымасці сабраць зброю, амуніцыю і ежу, а салдаты зусім не былі гатовыя да доўгага паходу. Большасць з іх сабралася ў [[Белая Вака|Белай Вацы]] каля Вільні. Генерал Вэйтка і капітан Клінгер былі інтэрнаваныя немцамі. Пасля праведзеных капітанам Клінгерам перамоў была дасягнута дамова аб перавозцы на цягніках бяззбройных польскіх салдат у [[Лапы]]. У выніку былі эвакуяваныя 154 афіцэраў і 1035 салдат з 1-га, 2-га і 4-га батальёнаў, якія пазней увайшлі ў склад [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]]. Салдаты палка віленскіх уланаў, Афіцэрскага легіёна і 3-га батальёна адмовіліся здаць зброю і сфарміравалі так званы «Віленскі атрад Польскага войска» пад камандаваннем ротмістра Уладзіслава Дамброўскага. У атрадзе было каля 300 салдат пяхоты і 150 кавалерыі. Яны пакінулі Вільню, пасля чаго з баямі прабіваліся праз [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Эйшышкі]], {{нп3|Панары|Панары|ru|Аукштейи-Паняряй}} і [[Вёска Новы Двор|Новы Двор]]<ref name=d/>. == Стаўленне урадаў Беларускай Народнай Републікі і Літоўскай Рэспублікі == [[file:Luckewicz fota090128.jpg|thumb|200px|[[Антон Луцкевіч]] − прем'ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]]] Пад канец 1918 года ў Вільні знаходзілася сядзіба ўрада Літоўскай Рэспублікі, які лічыў сябе спадчыннікам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і патрабаваў права на ўключэнне горада ў яе межы на падставе «гістарычных прычын»<ref>Białoruska Republika… с. 351</ref>. На пачатку снежня ў Вільню прыехалі таксама [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад]] і [[Рада Народных Міністраў БНР]] на чале з [[Антон Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]], якія пакінулі [[Мінск]] з-за наступлення бальшавікоў<ref name=b/>. Урад БНР таксама лічыў Вільню часткай сваёй тэрыторыі, але тады, імкнучыся да стратэгічнага збліжэння з Літвой, ён не ставіў вырашэнне беларуска-літоўскіх тэрытарыяльных спрэчак на першае месца<ref>Białoruska Republika… с. 348–358</ref>. Калі бальшавікі пачалі падыходзіць да Вільні, літоўцы і беларусы паспрабавалі сфарміраваць узброеныя сілы для абароны горада. Літоўскі ўрад прызначыў генерала [[Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч|Кіпрыяна Кандратовіча]] на пасаду намесніка міністра краёвай абароны, даўшы яму задачу стварыць літоўскую армію з беларускімі атрадамі ў яе складзе. З пачатку снежня ў Вільні пачалося фарміраванне 1-га Беларускага пяхотнага палка, камандзірам якога стаў палкоўнік М. Лаўрэнцьеў. Камандзірамі батальёнаў палка былі прызначаныя палкоўнік Леніваў (праз некалькі дзён быў звольнены) і падпалкоўнік Успенскі, ротнымі камандзірамі — капітан Яўген Гайдукевіч, а таксама паручнікі Пятка, Жываткевіч і Талькоўскі. Пад канец снежня да палка далучыліся афіцэры Сяткоўскі, [[Гасан Канапацкі]], Давід Якубоўскі, Рэмішэўскі і Лукашэвіч. Аначасова пачалося фарміраванне 2-га Беларускага пяхотнага палка<ref name=e>Białoruskie formacje… с. 94</ref>. Аднак гэтых захадаў было замала для абароны Вільні ад бальшавікоў. Пад канец снежня літоўская армія яшчэ толькі знаходзілася ў стадыі фарміравання, а яе асобныя часткі фарміраваліся ў [[Горад Каўнас|Коўне]], [[Горад Алітус|Аліце]] і [[Горад Кедайняй|Кейданах]]<ref name=b/>. Беларускія атрады мелі толькі афіцэраў, бо не хапала салдат<ref name=e/>. [[27 снежня]] беларускія атрады разам з большай часткай урада БНР пакінулі Вільню і пераехалі ў [[Гродна]], якое яшчэ заставалася пад нямецкай акупацыяй<ref name=b/><ref name=e/>. Пасля сімвалічнага ўзняцця [[Сцяг Літвы|літоўскага флага]] над віленскай Замкавай гарой літоўскі ўрад 1 студзеня разам з немцамі пераехаў на цягніку ў Коўна. Літоўцы баяліся набліжэння бальшавікоў да горада, а ўзмацненне палякаў магло зрабіць далейшую працу літоўскага ўрада цяжкай або нават немагчымай<ref name=b/>. Мабілізацыя ў Вільні генералам Вэйткам мясцовых беларусаў выклікала незадаволенасць ураду БНР. [[3 студзеня]] прэм'ер-міністр БНР Антон Луцкевіч перадаў польскаму міністру замежных спраў [[Леон Васілеўскі|Леону Васілеўскаму]] ноту пратэсту, імкнучыся такім чынам паказаць, што Віленшчына з'яўляецца часткай БНР, а таму ніякая іншая краіна не можа ажыццяўляць там свае дзеянні. На думку гісторыка беларускага паходжання Дароты Міхалюк, ва ўмовах аблогі Вільні бальшавікамі такі пратэст мог быць вельмі негатыўна успрыняты значнай часткай яе жыхароў, бо яго можна было памылкова зразумець як сімпатыю да бальшавікоў або як заклік адмовіцца ад абароны горада<ref name=b/>. == Гістарычная дыскусія == Бітва за Вільню паміж польскімі і бальшавіцкімі сіламі 4 студзеня 1919 года была першай сутычкай, у якой выступілі адна супраць другой сілы, якія фармальна ўваходзілі ў склад Войска Польскага і Чырвонай арміі. Таму некаторыя гісторыкі, напрыклад, [[Вальдэмар Рэзмер]], прымаюць гэтую дату як пачатак польска-бальшавіцкай вайны. Аднак наспех сабраныя атрады польскай самаабароны ў Вільні дзейнічалі без канкрэтных загадаў з боку камандавання Войска Польскага. Гэта дазваляе большасці гісторыкаў не лічыць гэтыя сутыкненні афіцыйным пачаткам польска-бальшавіцкай вайны, хоць і прызнаюць, што гэта прадвызначыла вайну ў недалёкай будучыні<ref name=d/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак]]|загаловак =Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923 |месца = [[Беласток]]|выдавецтва = [[Беларускае гістарычнае таварыства]]|год = 1995|старонак = 273|isbn = 83-903068-5-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Дарота Міхалюк]]|загаловак = Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości|месца = [[Торунь]]|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika|год = 2010|старонак = 597|isbn = 978-83-231-2484-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Лех Вышчэльскі]]|загаловак = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920|выданьне = 1|месца = [[Варшава]]|выдавецтва =Bellona|год = 2010|том = 1|старонак = 696|isbn = 978-83-11-11934-5}} {{ref-pl}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Літве]] rcehwsg0c33509kcnf1vnumd7rxrtn8 4192114 4192113 2022-08-22T19:55:41Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва за Вільню (1918—1919) |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Red_Army_in_Vilno._6_January_1919.jpg |памер = |загаловак = Чырвоная армія ў Вільні, 6 студзеня 1919 |дата = [[31 снежня]] [[1918]] – [[5 студзеня]] [[1919]] |месца = [[Вільня]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога бальшавікоў, адступленне польскіх сіл з Вільні |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]] |праціўнік2 = {{Сцяг Германіі (1919-1933)}} [[Веймарская рэспубліка|Германія]] <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расійская СФСР]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} генерал Уладзіслаў Вэйтка <br/> {{Сцяг Польшчы}} ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі <br/> {{Сцяг Польшчы}} капітан Зыгмунт Клінгер |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} Уладзімір Альдэрогей <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} А. Зенковіч <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Казімеж Ціхоўскі {{Капітуляцыя}} |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} '''Бітва за Вільню (1918—1919)''' — барацьба за горад паміж польскімі добраахвотніцкімі атрадамі віленскай [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Самаабароны]] супраць адступаючых нямецкіх войскаў, мясцовых [[камунізм|камуністаў]] ([[31 снежня]] — [[3 студзеня]] [[1919]] года) і наступаючай [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] ([[4 студзеня]] — [[5 студзеня]] 1919 года). На некаторы час большая частка [[Вільня|Вільні]] апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі колькасна большых сіл бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. Некаторыя гісторыкі лічаць гэтыя падзеі пачаткам [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Гістарычны кантэкст == [[File:Władysław Wejtko 2.jpg|thumb|left|Генерал Уладзіслаў Вэйтка.]] На пачатку [[ХХ ст.]] горад Вільня знаходзіўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1914]] годзе пачалася [[Першая сусветная вайна]], у якой Расія ваявала на баку [[Антанта|Антанты]] супраць [[цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У выніку наступу [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў [[1915]] г. горад быў заняты нямецкімі войскамі. З-за паражэння ў Першай сусветнай пад канец 1918 года немцы пачалі паступова адступаць з тэрыторыі былой Расійскай Імперыі. Пакінутыя імі тэрыторыі спяшаліся заняць рэгулярныя часткі РККА і атрады прарасійскіх бальшавікоў. У той час Вільня стала аб'ектам тэрытарыяльных спрэчак паміж краінамі, якія пачалі стварацца на абшарах колішняй Расійскай імперыі — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай]] (БНР)<ref>Białoruska Republika… с. 261</ref>, а таксама [[Літва|Літоўскай]]<ref>Białoruska Republika… с. 358</ref> і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай]] рэспублікамі<ref name=a>Wojna… с. 47</ref>. У горадзе з сакавіка [[1918]] года працаваў урад Літвы, а ад пачатку снежня і ўрад БНР. [[15 снежня]] ў горадзе сфарміраваўся прарасійскі камуністычны (бальшавіцкі) [[Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў]]<ref name=b>Białoruska Republika… с. 364–366</ref>. Найбольш шматлікай нацыянальнай групай у Вільні, апроч [[Яўрэі|яўрэяў]], былі [[палякі]]. Яшчэ да аднаўлення незалежнасці Польшчы дзеячы часткі насельніцтва Віленшчыны, якое лічыла сябе часткай польскага народа, вялі падрыхтоўчую працу, каб пазней далучыць гэтыя зямлі да адроджанай польскай дзяржавы. Фарміраванне польскіх ваенных атрадаў у Вільні пачалося [[10 верасня]] 1918 года пры падтрымцы [[Саюз польскіх вайкоўцаў|Саюза польскіх вайскоўцаў]] (СПВ). Быў створаны Грамадскі камітэт, які, у сваю чаргу, стварыў Камітэт грамадскай бяспекі. У яго складзе, з дазволу СПВ у Вільні, удзельнічаў капітан [[Станіслаў Бабятынскі]]. Ва ўмовах наступлення бальшавікоў была праведзеная спроба аб'яднаць польскае, літоўскае, беларускае і яўрэйскае насельніцтва для супольнай абароны горада, якая, аднак, скончылася няўдала. Абарону горада ўзяла на сябе нядаўна створаная польская [[Краёвая самаабарона Літвы і Беларусі]], якую з [[8 снежня]] узначальваў генерал [[Уладзіслаў Вэйтка]]. У склад Краёвай самаабароны ўваходзіла Самаабарона Віленскай зямлі на чале з генералам [[Еўгеніюш Канткоўскі|Еўгеніюшам Канткоўскім]]<ref name=a/>, якая пад канец снежня 1918 года мела каля 1200 добраахвотнікаў з жыхароў горада і наваколля. З гэтых сілаў былі сфарміраваны два палкі пяхоты і адзін полк уланаў. Таксама актыўна дзейнічала віленская [[Польская ваенная арганізацыя]] (ПВА) пад кіраўніцтвам [[Вітольд Галамбёўскі|Вітольда Галамбёўскага]]<ref name=c>Wojna… с. 48–49</ref>. [[29 снежня]] 1918 года польскія ўлады ў [[Варшава|Варшаве]] загадалі распусціць [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Краёвую самаабарону Літвы і Беларусі]], прапанаваўшы яе апалчэнцам уступіць у [[Войска польскае]]. Генерал Вэйтка быў прызначаны кіраўніком Ваеннай акругі Літвы і Беларусі, генерал [[Адам Макрэцкі]]<ref>На думку Дароты Міхалюк (глядзі ''Białoruska Republika… с. 365''), камендантам Вільні быў іншы польскі генерал [[Стэфан Макрэцкі|Стэфан Макржэцкі]] (брат генерала Адама Макржэцкага), але на самой справе Стэфан Макржецкі падчас бітвы за Вільню яшчэ служыў ва ўкраінскай арміі.</ref> — ваенным камендантам Вільні, яго намеснікам — маёр Станіслаў Бабятынскі, капітан Зыгмунт Клінгер — начальнікам штаба<ref name=b/><ref name=c/>. Атрады Самаабароны Віленскай зямлі былі рэарганізаваныя ў І Брыгаду, а яе камандзірам стаў генерал [[Баляслаў Крэйчмер]], але звонку брыгада мала нагадвала злучэнне рэгулярнай арміі. Польскія атрады ў Вільні атрымалі загад абараняць горад ад чырвоных войскаў<ref name=c/>. === Польскія сілы === Пад канец снежня польская І Брыгада Самаабароны Вільні мела наступную структуру: * 1-ы полк віленскіх уланаў (камандзір ротмістр [[Уладзіслаў Дамброўскі]]; з 30 лістапада да 25 снежня 1918 года — эскадрон уланаў Самаабароны Віленскай зямлі); * 1-ы батальён (камандзір падкапітан<ref><small>Падкапітан (падротмістр) — вайсковае званне, якое некаторы час існавала ў створаных на тэрыторыі Расіі польскіх злучэннях; яно было вышэй за званне паручыка, але ніжэй за капітана (ротмістра).</small></ref> [[Вітольд Шчэрбіцкі]]); * 2-і батальён (камандзір падкапітан [[Мікалай Зуевіч]]); * 3-і батальён (камандзір паручык [[Эдвард Качкоўскі]]; батальён быў сфарміраваны з палякаў — былых ваеннаслужачых нямецкай кайзэраўскай арміі); * 4-ы батальён ПВА (камандзір паручык [[Ян Галамбёўскі]]); * 5-ы батальён навабранцаў (камандзір капітан [[Уладзіслаў Пяцэскі]])<ref name=b/><ref name=c/>. Пазней да іх далучыўся Афіцэрскі легіён<ref name=d>Wojna… с. 50–53</ref>. == Ход баявых дзеянняў == === Заняцце палякамі Вільні === Да канца 1918 года рэгулярныя часткі Войска Польскага не здолелі дайсці да Вільні. Прычынай былі цяжкасці, створаныя немцамі на акупаванай тэрыторыі, якая аддзяляла Вільню ад Польшчы. Камандаванне польскай самаабароны ў Вільні, лічачы, што [[5 студзеня]] немцы здадуць Вільню бальшавікам, прымае рашэнне самастойна заняць горад і выціснуць з яго нямецкія войскі. [[31 снежня]] 1918 года камандзір Ваеннай акругі Літвы і Беларусі генерал Уладзіслаў Вэйтка выдаў загад аб мабілізацыі, у якім паведамлялася<ref name=c/>: {{цытата|усе здольныя трымаць зброю палякі, пачынаючы ад 17-ці гадоў, павінны тэрмінова прыбыць да мабілізацыйнага штаба - Зарэчча 5, а ўсе літоўцы да літоўскага войска. Беларусам і яўрэям пакідаю свабоду выбору ваеннай адзінкі, да якой яны хочуць далучыцца}} У той жа дзень у Вільні пачаліся першыя баі. 3-і батальён захапіў Віленскую ратушу пры [[вуліца Вялікая, Вільня|вуліцы Вялікай]]. Сутычкі адбываліся таксама ў іншых частках горада, у тым ліку ў раёне [[Вострая брама, Вільня|Вострай брамы]]. Польскія салдаты пачалі раззбройваць нямецкіх салдат. Пасля перамоў нямецкае кіраўніцтва згадзілася перадаць польскім атрадам частку горада, захоўваючы, аднак, за сабой кантроль над [[вуліца Ёно Басанавічяус|вуліцай Вялікай Пагулянкай]] і чыгуначным вакзалам. [[1 студзеня]] 1919 года была вызначана польска-нямецкая дэмаркацыйная лінія. У той жа дзень ваенны камендант Вільні генерал Адам Макшэцкі, які атрымаў уладу над горадам, выдаў зварот да жыхароў, у якім прасіў захоўваць парадак, а таксама гарантаваў<ref name=c/>: {{цытата|бяспеку жыцця і маёмасці ўсім, не зважаючы на нацыянальнасць, хто жыве ў Вільне, абвяшчаю свабоду на існаванне для палітычных партый}} Фактычным кіраўніком польскай самаабароны па уласнай волі стаў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі, які пазней фармальна атрымаў гэту пасаду ад генерала Вэйткі. Немцы ў той час рыхтаваліся да эвакуацыі з горада і не супраціўляліся польскім сілам. У ноч з 2 на 3 студзеня польскія скауты, чыгуначнікі і сябры Польскай ваеннай арганізацыі занялі віленскі чыгуначны вакзал<ref name=d/>. === Бой з камуністамі на вуліцы Вароняй === Ва ўмовах адступлення нямецкіх войскаў з горада 1 студзеня з падполля выйшлі мясцовыя камуністы, якія пачалі нападаць на фарміраванні польскай самаабароны<ref name="d" />. Іх штабам стаў будынак на [[вуліца Вароняй, Вільня|вуліцы Вароняй]], дзе знаходзілася сядзіба Віленскага гарадскога савета рабочых дэпутатаў. Гэтая арганізацыя была створана [[15 снежня]] 1918 года і складалася ў большасці з жыхароў Вільні рознай нацыянальнасці, а таксама некалькіх асоб з іншых гарадоў. Старшынёй Савета стаў Казімеж Ціхоўскі, ранейшы сакратар петраградскай групы [[Сацыял-дэмакратыя Царства Польскага і Літвы|Сацыял-дэмакратыі Царства Польскага і Літвы]] (СДЦПіЛ), а сакратаром прэзідыума — Ян Кулікоўскі, паляк з [[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкага павета]], сябра СДЦПіЛ і [[Камуністычная партыя Польшчы|Камуністычнай рабочай партыі Польшчы]]<ref name="b" />. Атрады польскай самаабароны пад кіраўніцтвам ротмістра Дамброўскага (2-і батальён і каля 30 салдат 3-га батальёна) атакавалі будынак Савета ўвечары 1 студзеня. Падчас тых баёў асаблівым гераізмам вылучыўся сяржант Станіслаў Квяткоўскі. Камуністы здаліся [[2 студзеня]] а 14-й гадзіне. У выніку бойкі з польскага боку загінуў 1 чалавек, чатыры было паранена; з боку камуністаў загінула 3 чалавекі, 5 здзейсніла самагубства, а 76 трапіла ў палон<ref name="d" />. Сярод самагубцаў быў камендант народнай міліцыі Л. Чаплінскі і віленскі шавец Баніфацы Вежвіцкі<ref name="b" />. Пасля бою, апрача палонных, польская самаабарона захапіла больш за 1000 кулямётаў і 600 гранат, у большасці нямецкіх<ref name="d" />. === Першая атака Чырвонай арміі === [[2 студзеня]] да Вільні пачалі падыходзіць рэгулярныя войскі савецкай Заходняй арміі з трох напрамкаў: ад [[Немянчын]]а, [[Маладзечна]] і [[Горад Ліда|Ліды]]. Камандзір польскай самаабароны генерал Вэйтка вывеў частку сіл (частку палка віленскіх уланаў, 3 батальён і Афіцэрскі легіён) у раён [[Новая Вілейка|Новай Вілейкі]], каб перакрыць дарогу чырвоным. У Вільні засталіся астатнія віленскія уланы, 1-ы батальён Брыгады, 4-ы батальён ПВА і іншыя дробныя атрады, якія ўзначаліў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі<ref name=d/>. Заняць Вільню павінна была ўзмоцненая 5-м Віленскім палком А. Зянковіча бальшавіцкая 2-я стралковая брыгада Пскоўскай дывізіі Уладзіміра Аляксандравіча Альдэрогея, якая 1 студзеня знаходзілся каля [[Падброддзе|Падброддзя]]. Адначасова з Маладзечна на Вільню накіроўваліся 144-ы і 146-ы палкі 17-й стралковай дывізіі Рыгора Максімавіча Барзінскага і атрад Заходняй дывізіі Уладзіміра Аляксеевіча Яршова. Камандаванне 2-й стралковай брыгады для заняцця Вільні накіравала праз Падброддзе на [[Міцкуны]] 4-ы полк, каб разам з 1-ым палком заняць чыгуначную станцыю ў Новай Вілейцы. Адначасова 5-ы Віленскі полк быў накіраваны з Падброддзя праз Немянчын на Вільню. Бальшавіцкія войскі атрымалі загад разграміць супраціўленне палякаў<ref name=d/>. [[4 студзеня]] 1919 года пад Новай Вілейкай адбыліся першыя баі з наступаючай Чырвонай арміяй. Бальшавікі скіравалі туды 1-ы батальён і две роты 4-ага батальёна Пскоўскага палка Махначова, якія ішлі з правага флангу ад яго. Польская кавалерыя панесла страты і была вымушана адступіць. Пяхота паспрабавала здзейсніць кантрнаступ на Новую Вілейку, але няўдала. Рэгулярныя войскі Чырвонай арміі мелі значную перавагу над атрадамі польскай самаабароны. Таксама ў палякаў бракавала амуніцыі, у горадзе і ў яго ваколіцах не было абарончых пазіцый. Адначасова бальшавікі накіравалі наўпрост на Вільню 5-ы Віленскі полк. Генерал Вэйтка прыняў рашенне адступіць з-пад Новай Вілейкі ў Вільню. Неўзабаве адбыліся сутыкненні з нямецкімі сіламі на вуліцы Вялікая Пагулянка, што прынесла палякам чарговыя страты, у тым ліку сярод афіцэраў. Бальшавікі наступалі на горад з боку Новай Вілейкі і Немянчына. Фарміраванні самаабароны былі вымушаныя вярнуцца ў цэнтр горада, дзе яны, згуртаваўшыся, адбілі атаку Чырвонай арміі<ref name=d/>. === Другая атака Чырвонай арміі === [[File:Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich - luty 1919 rok.JPG|thumb|250px|Кіраўніцтва добраахвотнага атраду братоў Дамброўскіх – люты 1919. Злева направа сядзяць: Уладзіслаў і Ежы]] Поспех польскай самаабароны быў для бальшавікоў нечаканым. Для лепшай каардынацыі баявых дзеянняў яны стварылі адзінае камандаванне. Было вырашана заняць горад моцнай атакай на цэнтр і адначасовым акружэннем з фланга. Штаб 5-га Віленскага палка, аднак, адмовіўся прымаць удзел у аперацыі, лічачы, што створанае камандаванне некампетэнтнае у планаванні і кіраванні наступам. [[5 студзеня]] атаку на Вільню пачала бальшавіцкая групоўка, сканцэнтраваная ў Новай Вілейцы. Палякі арганізавалі абарону наступным чынам: 1-ы, 2-і і 4-ы батальёны баранілі паўднёвыя часткі горада, у тым ліку [[Ужупіс|Зарэчча]], а 3-і батальён і полк віленскіх уланаў баранілі падыходы да [[Антокал]]а. 4-ы батальён ПВА заняў абарончыя пазіцыі на Зарэччы, поруч з будынкам штаба абароны Вільні. Баі пачаліся на прадмесцях, бальшавікі занялі [[Тры крыжы|гару Трох крыжоў]] і пачалі адтуль артылерыйскі абстрэл горада, у першую чаргу Зарэчча. Пазней у цэнтр Вільні накіравалася чырвоная пяхота<ref name=d/>. У бальшавікоў была вялізная колькасная і тэхнічная перавага. Таксама Віленская самаабарона атрымала звестку, што [[Варшава]] не можа выслаць падмацаванні. У гэтых умовах грамадзянскія прадстаўнікі Гарадской рады, баючыся рэпрэсій з боку бальшавікоў, калі тыя займуць горад штурмам, прапанавалі генералу Вэйтцы пакінуць горад. Не маючы магчымасці ўтрымаць Вільню, начальнік штаба капітан Зыгмунт Клінгер [[5 студзеня]] а 19-й гадзіне вырашыў спыніць баявыя дзеянні і пакінуць горад<ref name=d/>. === Адступленне палякаў === Паводле загада, атрады віленскай самаабароны павінны былі пакінуць Вільню і [[6 студзеня]] прабівацца на [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Гарадскі пасёлак Радунь|Радунь]], [[Эйшышкі]] і [[Горад Шчучын|Шчучын]]. Адступленне адбывалася вельмі неарганізавана, не было магчымасці сабраць зброю, амуніцыю і ежу, а салдаты зусім не былі гатовыя да доўгага паходу. Большасць з іх сабралася ў [[Белая Вака|Белай Вацы]] каля Вільні. Генерал Вэйтка і капітан Клінгер былі інтэрнаваныя немцамі. Пасля праведзеных капітанам Клінгерам перамоў была дасягнута дамова аб перавозцы на цягніках бяззбройных польскіх салдат у [[Лапы]]. У выніку былі эвакуяваныя 154 афіцэраў і 1035 салдат з 1-га, 2-га і 4-га батальёнаў, якія пазней увайшлі ў склад [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]]. Салдаты палка віленскіх уланаў, Афіцэрскага легіёна і 3-га батальёна адмовіліся здаць зброю і сфарміравалі так званы «Віленскі атрад Польскага войска» пад камандаваннем ротмістра Уладзіслава Дамброўскага. У атрадзе было каля 300 салдат пяхоты і 150 кавалерыі. Яны пакінулі Вільню, пасля чаго з баямі прабіваліся праз [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Эйшышкі]], {{нп3|Панары|Панары|ru|Аукштейи-Паняряй}} і [[Вёска Новы Двор|Новы Двор]]<ref name=d/>. == Стаўленне урадаў Беларускай Народнай Републікі і Літоўскай Рэспублікі == [[file:Luckewicz fota090128.jpg|thumb|200px|[[Антон Луцкевіч]] − прем'ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]]] Пад канец 1918 года ў Вільні знаходзілася сядзіба ўрада Літоўскай Рэспублікі, які лічыў сябе спадчыннікам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і патрабаваў права на ўключэнне горада ў яе межы на падставе «гістарычных прычын»<ref>Białoruska Republika… с. 351</ref>. На пачатку снежня ў Вільню прыехалі таксама [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад]] і [[Рада Народных Міністраў БНР]] на чале з [[Антон Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]], якія пакінулі [[Мінск]] з-за наступлення бальшавікоў<ref name=b/>. Урад БНР таксама лічыў Вільню часткай сваёй тэрыторыі, але тады, імкнучыся да стратэгічнага збліжэння з Літвой, ён не ставіў вырашэнне беларуска-літоўскіх тэрытарыяльных спрэчак на першае месца<ref>Białoruska Republika… с. 348–358</ref>. Калі бальшавікі пачалі падыходзіць да Вільні, літоўцы і беларусы паспрабавалі сфарміраваць узброеныя сілы для абароны горада. Літоўскі ўрад прызначыў генерала [[Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч|Кіпрыяна Кандратовіча]] на пасаду намесніка міністра краёвай абароны, даўшы яму задачу стварыць літоўскую армію з беларускімі атрадамі ў яе складзе. З пачатку снежня ў Вільні пачалося фарміраванне 1-га Беларускага пяхотнага палка, камандзірам якога стаў палкоўнік М. Лаўрэнцьеў. Камандзірамі батальёнаў палка былі прызначаныя палкоўнік Леніваў (праз некалькі дзён быў звольнены) і падпалкоўнік Успенскі, ротнымі камандзірамі — капітан Яўген Гайдукевіч, а таксама паручнікі Пятка, Жываткевіч і Талькоўскі. Пад канец снежня да палка далучыліся афіцэры Сяткоўскі, [[Гасан Канапацкі]], Давід Якубоўскі, Рэмішэўскі і Лукашэвіч. Аначасова пачалося фарміраванне 2-га Беларускага пяхотнага палка<ref name=e>Białoruskie formacje… с. 94</ref>. Аднак гэтых захадаў было замала для абароны Вільні ад бальшавікоў. Пад канец снежня літоўская армія яшчэ толькі знаходзілася ў стадыі фарміравання, а яе асобныя часткі фарміраваліся ў [[Горад Каўнас|Коўне]], [[Горад Алітус|Аліце]] і [[Горад Кедайняй|Кейданах]]<ref name=b/>. Беларускія атрады мелі толькі афіцэраў, бо не хапала салдат<ref name=e/>. [[27 снежня]] беларускія атрады разам з большай часткай урада БНР пакінулі Вільню і пераехалі ў [[Гродна]], якое яшчэ заставалася пад нямецкай акупацыяй<ref name=b/><ref name=e/>. Пасля сімвалічнага ўзняцця [[Сцяг Літвы|літоўскага флага]] над віленскай Замкавай гарой літоўскі ўрад 1 студзеня разам з немцамі пераехаў на цягніку ў Коўна. Літоўцы баяліся набліжэння бальшавікоў да горада, а ўзмацненне палякаў магло зрабіць далейшую працу літоўскага ўрада цяжкай або нават немагчымай<ref name=b/>. Мабілізацыя ў Вільні генералам Вэйткам мясцовых беларусаў выклікала незадаволенасць ураду БНР. [[3 студзеня]] прэм'ер-міністр БНР Антон Луцкевіч перадаў польскаму міністру замежных спраў [[Леон Васілеўскі|Леону Васілеўскаму]] ноту пратэсту, імкнучыся такім чынам паказаць, што Віленшчына з'яўляецца часткай БНР, а таму ніякая іншая краіна не можа ажыццяўляць там свае дзеянні. На думку гісторыка беларускага паходжання Дароты Міхалюк, ва ўмовах аблогі Вільні бальшавікамі такі пратэст мог быць вельмі негатыўна успрыняты значнай часткай яе жыхароў, бо яго можна было памылкова зразумець як сімпатыю да бальшавікоў або як заклік адмовіцца ад абароны горада<ref name=b/>. == Гістарычная дыскусія == Бітва за Вільню паміж польскімі і бальшавіцкімі сіламі 4 студзеня 1919 года была першай сутычкай, у якой выступілі адна супраць другой сілы, якія фармальна ўваходзілі ў склад Войска Польскага і Чырвонай арміі. Таму некаторыя гісторыкі, напрыклад, [[Вальдэмар Рэзмер]], прымаюць гэтую дату як пачатак польска-бальшавіцкай вайны. Аднак наспех сабраныя атрады польскай самаабароны ў Вільні дзейнічалі без канкрэтных загадаў з боку камандавання Войска Польскага. Гэта дазваляе большасці гісторыкаў не лічыць гэтыя сутыкненні афіцыйным пачаткам польска-бальшавіцкай вайны, хоць і прызнаюць, што гэта прадвызначыла вайну ў недалёкай будучыні<ref name=d/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак]]|загаловак =Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923 |месца = [[Беласток]]|выдавецтва = [[Беларускае гістарычнае таварыства]]|год = 1995|старонак = 273|isbn = 83-903068-5-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Дарота Міхалюк]]|загаловак = Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości|месца = [[Торунь]]|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika|год = 2010|старонак = 597|isbn = 978-83-231-2484-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Лех Вышчэльскі]]|загаловак = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920|выданьне = 1|месца = [[Варшава]]|выдавецтва =Bellona|год = 2010|том = 1|старонак = 696|isbn = 978-83-11-11934-5}} {{ref-pl}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Літве]] fhyady217fcvf096ju85mjczfy0rl3a 4192115 4192114 2022-08-22T19:56:08Z JerzyKundrat 174 /* Гістарычны кантэкст */ wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва за Вільню (1918—1919) |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Red_Army_in_Vilno._6_January_1919.jpg |памер = |загаловак = Чырвоная армія ў Вільні, 6 студзеня 1919 |дата = [[31 снежня]] [[1918]] – [[5 студзеня]] [[1919]] |месца = [[Вільня]] |прычына = |casus belli = |вынік = Перамога бальшавікоў, адступленне польскіх сіл з Вільні |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]] |праціўнік2 = {{Сцяг Германіі (1919-1933)}} [[Веймарская рэспубліка|Германія]] <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расійская СФСР]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} генерал Уладзіслаў Вэйтка <br/> {{Сцяг Польшчы}} ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі <br/> {{Сцяг Польшчы}} капітан Зыгмунт Клінгер |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} Уладзімір Альдэрогей <br/> {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} А. Зенковіч <br/> [[Файл:Red flag.svg|border|22px]] Казімеж Ціхоўскі {{Капітуляцыя}} |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} '''Бітва за Вільню (1918—1919)''' — барацьба за горад паміж польскімі добраахвотніцкімі атрадамі віленскай [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Самаабароны]] супраць адступаючых нямецкіх войскаў, мясцовых [[камунізм|камуністаў]] ([[31 снежня]] — [[3 студзеня]] [[1919]] года) і наступаючай [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] ([[4 студзеня]] — [[5 студзеня]] 1919 года). На некаторы час большая частка [[Вільня|Вільні]] апынулася пад кантролем палякаў, але пад ударамі колькасна большых сіл бальшавікоў абаронцы былі вымушаны пакінуць горад. Некаторыя гісторыкі лічаць гэтыя падзеі пачаткам [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Гістарычны кантэкст == На пачатку [[ХХ ст.]] горад Вільня знаходзіўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1914]] годзе пачалася [[Першая сусветная вайна]], у якой Расія ваявала на баку [[Антанта|Антанты]] супраць [[цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У выніку наступу [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў [[1915]] г. горад быў заняты нямецкімі войскамі. З-за паражэння ў Першай сусветнай пад канец 1918 года немцы пачалі паступова адступаць з тэрыторыі былой Расійскай Імперыі. Пакінутыя імі тэрыторыі спяшаліся заняць рэгулярныя часткі РККА і атрады прарасійскіх бальшавікоў. У той час Вільня стала аб'ектам тэрытарыяльных спрэчак паміж краінамі, якія пачалі стварацца на абшарах колішняй Расійскай імперыі — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай]] (БНР)<ref>Białoruska Republika… с. 261</ref>, а таксама [[Літва|Літоўскай]]<ref>Białoruska Republika… с. 358</ref> і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай]] рэспублікамі<ref name=a>Wojna… с. 47</ref>. У горадзе з сакавіка [[1918]] года працаваў урад Літвы, а ад пачатку снежня і ўрад БНР. [[15 снежня]] ў горадзе сфарміраваўся прарасійскі камуністычны (бальшавіцкі) [[Віленскі гарадскі савет рабочых дэпутатаў]]<ref name=b>Białoruska Republika… с. 364–366</ref>. [[File:Władysław Wejtko 2.jpg|thumb|left|Генерал Уладзіслаў Вэйтка.]] Найбольш шматлікай нацыянальнай групай у Вільні, апроч [[Яўрэі|яўрэяў]], былі [[палякі]]. Яшчэ да аднаўлення незалежнасці Польшчы дзеячы часткі насельніцтва Віленшчыны, якое лічыла сябе часткай польскага народа, вялі падрыхтоўчую працу, каб пазней далучыць гэтыя зямлі да адроджанай польскай дзяржавы. Фарміраванне польскіх ваенных атрадаў у Вільні пачалося [[10 верасня]] 1918 года пры падтрымцы [[Саюз польскіх вайкоўцаў|Саюза польскіх вайскоўцаў]] (СПВ). Быў створаны Грамадскі камітэт, які, у сваю чаргу, стварыў Камітэт грамадскай бяспекі. У яго складзе, з дазволу СПВ у Вільні, удзельнічаў капітан [[Станіслаў Бабятынскі]]. Ва ўмовах наступлення бальшавікоў была праведзеная спроба аб'яднаць польскае, літоўскае, беларускае і яўрэйскае насельніцтва для супольнай абароны горада, якая, аднак, скончылася няўдала. Абарону горада ўзяла на сябе нядаўна створаная польская [[Краёвая самаабарона Літвы і Беларусі]], якую з [[8 снежня]] узначальваў генерал [[Уладзіслаў Вэйтка]]. У склад Краёвай самаабароны ўваходзіла Самаабарона Віленскай зямлі на чале з генералам [[Еўгеніюш Канткоўскі|Еўгеніюшам Канткоўскім]]<ref name=a/>, якая пад канец снежня 1918 года мела каля 1200 добраахвотнікаў з жыхароў горада і наваколля. З гэтых сілаў былі сфарміраваны два палкі пяхоты і адзін полк уланаў. Таксама актыўна дзейнічала віленская [[Польская ваенная арганізацыя]] (ПВА) пад кіраўніцтвам [[Вітольд Галамбёўскі|Вітольда Галамбёўскага]]<ref name=c>Wojna… с. 48–49</ref>. [[29 снежня]] 1918 года польскія ўлады ў [[Варшава|Варшаве]] загадалі распусціць [[Самаабарона Літвы і Беларусі|Краёвую самаабарону Літвы і Беларусі]], прапанаваўшы яе апалчэнцам уступіць у [[Войска польскае]]. Генерал Вэйтка быў прызначаны кіраўніком Ваеннай акругі Літвы і Беларусі, генерал [[Адам Макрэцкі]]<ref>На думку Дароты Міхалюк (глядзі ''Białoruska Republika… с. 365''), камендантам Вільні быў іншы польскі генерал [[Стэфан Макрэцкі|Стэфан Макржэцкі]] (брат генерала Адама Макржэцкага), але на самой справе Стэфан Макржецкі падчас бітвы за Вільню яшчэ служыў ва ўкраінскай арміі.</ref> — ваенным камендантам Вільні, яго намеснікам — маёр Станіслаў Бабятынскі, капітан Зыгмунт Клінгер — начальнікам штаба<ref name=b/><ref name=c/>. Атрады Самаабароны Віленскай зямлі былі рэарганізаваныя ў І Брыгаду, а яе камандзірам стаў генерал [[Баляслаў Крэйчмер]], але звонку брыгада мала нагадвала злучэнне рэгулярнай арміі. Польскія атрады ў Вільні атрымалі загад абараняць горад ад чырвоных войскаў<ref name=c/>. === Польскія сілы === Пад канец снежня польская І Брыгада Самаабароны Вільні мела наступную структуру: * 1-ы полк віленскіх уланаў (камандзір ротмістр [[Уладзіслаў Дамброўскі]]; з 30 лістапада да 25 снежня 1918 года — эскадрон уланаў Самаабароны Віленскай зямлі); * 1-ы батальён (камандзір падкапітан<ref><small>Падкапітан (падротмістр) — вайсковае званне, якое некаторы час існавала ў створаных на тэрыторыі Расіі польскіх злучэннях; яно было вышэй за званне паручыка, але ніжэй за капітана (ротмістра).</small></ref> [[Вітольд Шчэрбіцкі]]); * 2-і батальён (камандзір падкапітан [[Мікалай Зуевіч]]); * 3-і батальён (камандзір паручык [[Эдвард Качкоўскі]]; батальён быў сфарміраваны з палякаў — былых ваеннаслужачых нямецкай кайзэраўскай арміі); * 4-ы батальён ПВА (камандзір паручык [[Ян Галамбёўскі]]); * 5-ы батальён навабранцаў (камандзір капітан [[Уладзіслаў Пяцэскі]])<ref name=b/><ref name=c/>. Пазней да іх далучыўся Афіцэрскі легіён<ref name=d>Wojna… с. 50–53</ref>. == Ход баявых дзеянняў == === Заняцце палякамі Вільні === Да канца 1918 года рэгулярныя часткі Войска Польскага не здолелі дайсці да Вільні. Прычынай былі цяжкасці, створаныя немцамі на акупаванай тэрыторыі, якая аддзяляла Вільню ад Польшчы. Камандаванне польскай самаабароны ў Вільні, лічачы, што [[5 студзеня]] немцы здадуць Вільню бальшавікам, прымае рашэнне самастойна заняць горад і выціснуць з яго нямецкія войскі. [[31 снежня]] 1918 года камандзір Ваеннай акругі Літвы і Беларусі генерал Уладзіслаў Вэйтка выдаў загад аб мабілізацыі, у якім паведамлялася<ref name=c/>: {{цытата|усе здольныя трымаць зброю палякі, пачынаючы ад 17-ці гадоў, павінны тэрмінова прыбыць да мабілізацыйнага штаба - Зарэчча 5, а ўсе літоўцы да літоўскага войска. Беларусам і яўрэям пакідаю свабоду выбору ваеннай адзінкі, да якой яны хочуць далучыцца}} У той жа дзень у Вільні пачаліся першыя баі. 3-і батальён захапіў Віленскую ратушу пры [[вуліца Вялікая, Вільня|вуліцы Вялікай]]. Сутычкі адбываліся таксама ў іншых частках горада, у тым ліку ў раёне [[Вострая брама, Вільня|Вострай брамы]]. Польскія салдаты пачалі раззбройваць нямецкіх салдат. Пасля перамоў нямецкае кіраўніцтва згадзілася перадаць польскім атрадам частку горада, захоўваючы, аднак, за сабой кантроль над [[вуліца Ёно Басанавічяус|вуліцай Вялікай Пагулянкай]] і чыгуначным вакзалам. [[1 студзеня]] 1919 года была вызначана польска-нямецкая дэмаркацыйная лінія. У той жа дзень ваенны камендант Вільні генерал Адам Макшэцкі, які атрымаў уладу над горадам, выдаў зварот да жыхароў, у якім прасіў захоўваць парадак, а таксама гарантаваў<ref name=c/>: {{цытата|бяспеку жыцця і маёмасці ўсім, не зважаючы на нацыянальнасць, хто жыве ў Вільне, абвяшчаю свабоду на існаванне для палітычных партый}} Фактычным кіраўніком польскай самаабароны па уласнай волі стаў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі, які пазней фармальна атрымаў гэту пасаду ад генерала Вэйткі. Немцы ў той час рыхтаваліся да эвакуацыі з горада і не супраціўляліся польскім сілам. У ноч з 2 на 3 студзеня польскія скауты, чыгуначнікі і сябры Польскай ваеннай арганізацыі занялі віленскі чыгуначны вакзал<ref name=d/>. === Бой з камуністамі на вуліцы Вароняй === Ва ўмовах адступлення нямецкіх войскаў з горада 1 студзеня з падполля выйшлі мясцовыя камуністы, якія пачалі нападаць на фарміраванні польскай самаабароны<ref name="d" />. Іх штабам стаў будынак на [[вуліца Вароняй, Вільня|вуліцы Вароняй]], дзе знаходзілася сядзіба Віленскага гарадскога савета рабочых дэпутатаў. Гэтая арганізацыя была створана [[15 снежня]] 1918 года і складалася ў большасці з жыхароў Вільні рознай нацыянальнасці, а таксама некалькіх асоб з іншых гарадоў. Старшынёй Савета стаў Казімеж Ціхоўскі, ранейшы сакратар петраградскай групы [[Сацыял-дэмакратыя Царства Польскага і Літвы|Сацыял-дэмакратыі Царства Польскага і Літвы]] (СДЦПіЛ), а сакратаром прэзідыума — Ян Кулікоўскі, паляк з [[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкага павета]], сябра СДЦПіЛ і [[Камуністычная партыя Польшчы|Камуністычнай рабочай партыі Польшчы]]<ref name="b" />. Атрады польскай самаабароны пад кіраўніцтвам ротмістра Дамброўскага (2-і батальён і каля 30 салдат 3-га батальёна) атакавалі будынак Савета ўвечары 1 студзеня. Падчас тых баёў асаблівым гераізмам вылучыўся сяржант Станіслаў Квяткоўскі. Камуністы здаліся [[2 студзеня]] а 14-й гадзіне. У выніку бойкі з польскага боку загінуў 1 чалавек, чатыры было паранена; з боку камуністаў загінула 3 чалавекі, 5 здзейсніла самагубства, а 76 трапіла ў палон<ref name="d" />. Сярод самагубцаў быў камендант народнай міліцыі Л. Чаплінскі і віленскі шавец Баніфацы Вежвіцкі<ref name="b" />. Пасля бою, апрача палонных, польская самаабарона захапіла больш за 1000 кулямётаў і 600 гранат, у большасці нямецкіх<ref name="d" />. === Першая атака Чырвонай арміі === [[2 студзеня]] да Вільні пачалі падыходзіць рэгулярныя войскі савецкай Заходняй арміі з трох напрамкаў: ад [[Немянчын]]а, [[Маладзечна]] і [[Горад Ліда|Ліды]]. Камандзір польскай самаабароны генерал Вэйтка вывеў частку сіл (частку палка віленскіх уланаў, 3 батальён і Афіцэрскі легіён) у раён [[Новая Вілейка|Новай Вілейкі]], каб перакрыць дарогу чырвоным. У Вільні засталіся астатнія віленскія уланы, 1-ы батальён Брыгады, 4-ы батальён ПВА і іншыя дробныя атрады, якія ўзначаліў ротмістр Уладзіслаў Дамброўскі<ref name=d/>. Заняць Вільню павінна была ўзмоцненая 5-м Віленскім палком А. Зянковіча бальшавіцкая 2-я стралковая брыгада Пскоўскай дывізіі Уладзіміра Аляксандравіча Альдэрогея, якая 1 студзеня знаходзілся каля [[Падброддзе|Падброддзя]]. Адначасова з Маладзечна на Вільню накіроўваліся 144-ы і 146-ы палкі 17-й стралковай дывізіі Рыгора Максімавіча Барзінскага і атрад Заходняй дывізіі Уладзіміра Аляксеевіча Яршова. Камандаванне 2-й стралковай брыгады для заняцця Вільні накіравала праз Падброддзе на [[Міцкуны]] 4-ы полк, каб разам з 1-ым палком заняць чыгуначную станцыю ў Новай Вілейцы. Адначасова 5-ы Віленскі полк быў накіраваны з Падброддзя праз Немянчын на Вільню. Бальшавіцкія войскі атрымалі загад разграміць супраціўленне палякаў<ref name=d/>. [[4 студзеня]] 1919 года пад Новай Вілейкай адбыліся першыя баі з наступаючай Чырвонай арміяй. Бальшавікі скіравалі туды 1-ы батальён і две роты 4-ага батальёна Пскоўскага палка Махначова, якія ішлі з правага флангу ад яго. Польская кавалерыя панесла страты і была вымушана адступіць. Пяхота паспрабавала здзейсніць кантрнаступ на Новую Вілейку, але няўдала. Рэгулярныя войскі Чырвонай арміі мелі значную перавагу над атрадамі польскай самаабароны. Таксама ў палякаў бракавала амуніцыі, у горадзе і ў яго ваколіцах не было абарончых пазіцый. Адначасова бальшавікі накіравалі наўпрост на Вільню 5-ы Віленскі полк. Генерал Вэйтка прыняў рашенне адступіць з-пад Новай Вілейкі ў Вільню. Неўзабаве адбыліся сутыкненні з нямецкімі сіламі на вуліцы Вялікая Пагулянка, што прынесла палякам чарговыя страты, у тым ліку сярод афіцэраў. Бальшавікі наступалі на горад з боку Новай Вілейкі і Немянчына. Фарміраванні самаабароны былі вымушаныя вярнуцца ў цэнтр горада, дзе яны, згуртаваўшыся, адбілі атаку Чырвонай арміі<ref name=d/>. === Другая атака Чырвонай арміі === [[File:Dowództwo ochotniczego oddziału braci Dąbrowskich - luty 1919 rok.JPG|thumb|250px|Кіраўніцтва добраахвотнага атраду братоў Дамброўскіх – люты 1919. Злева направа сядзяць: Уладзіслаў і Ежы]] Поспех польскай самаабароны быў для бальшавікоў нечаканым. Для лепшай каардынацыі баявых дзеянняў яны стварылі адзінае камандаванне. Было вырашана заняць горад моцнай атакай на цэнтр і адначасовым акружэннем з фланга. Штаб 5-га Віленскага палка, аднак, адмовіўся прымаць удзел у аперацыі, лічачы, што створанае камандаванне некампетэнтнае у планаванні і кіраванні наступам. [[5 студзеня]] атаку на Вільню пачала бальшавіцкая групоўка, сканцэнтраваная ў Новай Вілейцы. Палякі арганізавалі абарону наступным чынам: 1-ы, 2-і і 4-ы батальёны баранілі паўднёвыя часткі горада, у тым ліку [[Ужупіс|Зарэчча]], а 3-і батальён і полк віленскіх уланаў баранілі падыходы да [[Антокал]]а. 4-ы батальён ПВА заняў абарончыя пазіцыі на Зарэччы, поруч з будынкам штаба абароны Вільні. Баі пачаліся на прадмесцях, бальшавікі занялі [[Тры крыжы|гару Трох крыжоў]] і пачалі адтуль артылерыйскі абстрэл горада, у першую чаргу Зарэчча. Пазней у цэнтр Вільні накіравалася чырвоная пяхота<ref name=d/>. У бальшавікоў была вялізная колькасная і тэхнічная перавага. Таксама Віленская самаабарона атрымала звестку, што [[Варшава]] не можа выслаць падмацаванні. У гэтых умовах грамадзянскія прадстаўнікі Гарадской рады, баючыся рэпрэсій з боку бальшавікоў, калі тыя займуць горад штурмам, прапанавалі генералу Вэйтцы пакінуць горад. Не маючы магчымасці ўтрымаць Вільню, начальнік штаба капітан Зыгмунт Клінгер [[5 студзеня]] а 19-й гадзіне вырашыў спыніць баявыя дзеянні і пакінуць горад<ref name=d/>. === Адступленне палякаў === Паводле загада, атрады віленскай самаабароны павінны былі пакінуць Вільню і [[6 студзеня]] прабівацца на [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Гарадскі пасёлак Радунь|Радунь]], [[Эйшышкі]] і [[Горад Шчучын|Шчучын]]. Адступленне адбывалася вельмі неарганізавана, не было магчымасці сабраць зброю, амуніцыю і ежу, а салдаты зусім не былі гатовыя да доўгага паходу. Большасць з іх сабралася ў [[Белая Вака|Белай Вацы]] каля Вільні. Генерал Вэйтка і капітан Клінгер былі інтэрнаваныя немцамі. Пасля праведзеных капітанам Клінгерам перамоў была дасягнута дамова аб перавозцы на цягніках бяззбройных польскіх салдат у [[Лапы]]. У выніку былі эвакуяваныя 154 афіцэраў і 1035 салдат з 1-га, 2-га і 4-га батальёнаў, якія пазней увайшлі ў склад [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]]. Салдаты палка віленскіх уланаў, Афіцэрскага легіёна і 3-га батальёна адмовіліся здаць зброю і сфарміравалі так званы «Віленскі атрад Польскага войска» пад камандаваннем ротмістра Уладзіслава Дамброўскага. У атрадзе было каля 300 салдат пяхоты і 150 кавалерыі. Яны пакінулі Вільню, пасля чаго з баямі прабіваліся праз [[Руднікі (Валожынскі раён)|Руднікі]], [[Эйшышкі]], {{нп3|Панары|Панары|ru|Аукштейи-Паняряй}} і [[Вёска Новы Двор|Новы Двор]]<ref name=d/>. == Стаўленне урадаў Беларускай Народнай Републікі і Літоўскай Рэспублікі == [[file:Luckewicz fota090128.jpg|thumb|200px|[[Антон Луцкевіч]] − прем'ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]]] Пад канец 1918 года ў Вільні знаходзілася сядзіба ўрада Літоўскай Рэспублікі, які лічыў сябе спадчыннікам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і патрабаваў права на ўключэнне горада ў яе межы на падставе «гістарычных прычын»<ref>Białoruska Republika… с. 351</ref>. На пачатку снежня ў Вільню прыехалі таксама [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад]] і [[Рада Народных Міністраў БНР]] на чале з [[Антон Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]], якія пакінулі [[Мінск]] з-за наступлення бальшавікоў<ref name=b/>. Урад БНР таксама лічыў Вільню часткай сваёй тэрыторыі, але тады, імкнучыся да стратэгічнага збліжэння з Літвой, ён не ставіў вырашэнне беларуска-літоўскіх тэрытарыяльных спрэчак на першае месца<ref>Białoruska Republika… с. 348–358</ref>. Калі бальшавікі пачалі падыходзіць да Вільні, літоўцы і беларусы паспрабавалі сфарміраваць узброеныя сілы для абароны горада. Літоўскі ўрад прызначыў генерала [[Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч|Кіпрыяна Кандратовіча]] на пасаду намесніка міністра краёвай абароны, даўшы яму задачу стварыць літоўскую армію з беларускімі атрадамі ў яе складзе. З пачатку снежня ў Вільні пачалося фарміраванне 1-га Беларускага пяхотнага палка, камандзірам якога стаў палкоўнік М. Лаўрэнцьеў. Камандзірамі батальёнаў палка былі прызначаныя палкоўнік Леніваў (праз некалькі дзён быў звольнены) і падпалкоўнік Успенскі, ротнымі камандзірамі — капітан Яўген Гайдукевіч, а таксама паручнікі Пятка, Жываткевіч і Талькоўскі. Пад канец снежня да палка далучыліся афіцэры Сяткоўскі, [[Гасан Канапацкі]], Давід Якубоўскі, Рэмішэўскі і Лукашэвіч. Аначасова пачалося фарміраванне 2-га Беларускага пяхотнага палка<ref name=e>Białoruskie formacje… с. 94</ref>. Аднак гэтых захадаў было замала для абароны Вільні ад бальшавікоў. Пад канец снежня літоўская армія яшчэ толькі знаходзілася ў стадыі фарміравання, а яе асобныя часткі фарміраваліся ў [[Горад Каўнас|Коўне]], [[Горад Алітус|Аліце]] і [[Горад Кедайняй|Кейданах]]<ref name=b/>. Беларускія атрады мелі толькі афіцэраў, бо не хапала салдат<ref name=e/>. [[27 снежня]] беларускія атрады разам з большай часткай урада БНР пакінулі Вільню і пераехалі ў [[Гродна]], якое яшчэ заставалася пад нямецкай акупацыяй<ref name=b/><ref name=e/>. Пасля сімвалічнага ўзняцця [[Сцяг Літвы|літоўскага флага]] над віленскай Замкавай гарой літоўскі ўрад 1 студзеня разам з немцамі пераехаў на цягніку ў Коўна. Літоўцы баяліся набліжэння бальшавікоў да горада, а ўзмацненне палякаў магло зрабіць далейшую працу літоўскага ўрада цяжкай або нават немагчымай<ref name=b/>. Мабілізацыя ў Вільні генералам Вэйткам мясцовых беларусаў выклікала незадаволенасць ураду БНР. [[3 студзеня]] прэм'ер-міністр БНР Антон Луцкевіч перадаў польскаму міністру замежных спраў [[Леон Васілеўскі|Леону Васілеўскаму]] ноту пратэсту, імкнучыся такім чынам паказаць, што Віленшчына з'яўляецца часткай БНР, а таму ніякая іншая краіна не можа ажыццяўляць там свае дзеянні. На думку гісторыка беларускага паходжання Дароты Міхалюк, ва ўмовах аблогі Вільні бальшавікамі такі пратэст мог быць вельмі негатыўна успрыняты значнай часткай яе жыхароў, бо яго можна было памылкова зразумець як сімпатыю да бальшавікоў або як заклік адмовіцца ад абароны горада<ref name=b/>. == Гістарычная дыскусія == Бітва за Вільню паміж польскімі і бальшавіцкімі сіламі 4 студзеня 1919 года была першай сутычкай, у якой выступілі адна супраць другой сілы, якія фармальна ўваходзілі ў склад Войска Польскага і Чырвонай арміі. Таму некаторыя гісторыкі, напрыклад, [[Вальдэмар Рэзмер]], прымаюць гэтую дату як пачатак польска-бальшавіцкай вайны. Аднак наспех сабраныя атрады польскай самаабароны ў Вільні дзейнічалі без канкрэтных загадаў з боку камандавання Войска Польскага. Гэта дазваляе большасці гісторыкаў не лічыць гэтыя сутыкненні афіцыйным пачаткам польска-бальшавіцкай вайны, хоць і прызнаюць, што гэта прадвызначыла вайну ў недалёкай будучыні<ref name=d/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак]]|загаловак =Białoruskie formacje wojskowe 1917–1923 |месца = [[Беласток]]|выдавецтва = [[Беларускае гістарычнае таварыства]]|год = 1995|старонак = 273|isbn = 83-903068-5-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Дарота Міхалюк]]|загаловак = Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości|месца = [[Торунь]]|выдавецтва = Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika|год = 2010|старонак = 597|isbn = 978-83-231-2484-9}} {{ref-pl}} * {{Кніга|аўтар = [[Лех Вышчэльскі]]|загаловак = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920|выданьне = 1|месца = [[Варшава]]|выдавецтва =Bellona|год = 2010|том = 1|старонак = 696|isbn = 978-83-11-11934-5}} {{ref-pl}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вільнюса]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Літве]] pqk5rv7dqjv1nnnz6403ld5pfh88vqf 0 112334 4192336 4133663 2022-08-23T07:50:30Z StarDeg 16311 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Курыленка}} {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Уладзімір Цімафеевіч Курыленка |арыгінал імя = |дата нараджэння = 25.12.1924 |месца нараджэння = [[вёска Бабінічы]], [[Віцебскі раён]], [[Віцебская вобласць]], [[БССР]] |дата смерці = 13.05.1942 |месца смерці = {{МС|Смаленская вобласць|ў Смаленскай вобласці}}, [[РСФСР]] |партрэт = |подпіс = |мянушка = |псеўданім = |прыналежнасць = {{Сцягафікацыя|СССР}} |гады службы = |званне = |род войскаў = партызаны |камандаваў = |частка = |бітвы = [[Вялікая Айчынная вайна]] |узнагароды = {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Медаль Залатая Зорка}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ордэн Леніна}} {{!}}} |Commons = |Rodovid = |сувязі = |у адстаўцы = |роспіс = }} '''Уладзімір Цімафеевіч Курыле́нка''' ({{ДН|25|12|1924}}, [[вёска Бабінічы]], {{МН|Віцебскі раён|ў Віцебскім раёне}} — {{ДС|13|5|1942}}, [[Смаленская вобласць]]) — партызан-падрыўнік партызанскага атрада І. Р. Шлапакова ў [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]]. [[Герой Савецкага Саюза]] (01.09.1942<ref>[http://sun.tsu.ru/mminfo/2020/000462771/1942/1942_037.pdf Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Советского Союза партизанам, особо отличившимся в партизанской борьбе в тылу против немецких захватчиков» от 1 сентября 1942 года] // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1942. — 10 сентября (№ 37 (196)). — С. 1.</ref>, пасмяротна). [[File:Могила Героя Советского Союза Владимира Куриленко.JPG|thumb|150px|Магіла У. Ц. Курыленка ў Смаленску ў Скверы памяці Герояў]] == Біяграфія == Скончыў сярэднюю школу ў горадзе [[Веліж]]. Жыў у вёсцы Парэчча [[Смаленскі раён|Смаленскага раёна]]. З ліпеня 1941 У. Ц. Курыленка партызан-падрыўнік партызанскага атрада І. Р. Шлапакова, які дзейнічаў на тэрыторыі Смаленскай вобласці. У. Ц. Курыленка падарваў некалькі аўтамашын, 2 гарматы, пусціў пад адхон 4 эшалоны праціўніка. 13 мая 1942 года, вяртаючыся з чарговага задання, трапіў у засаду і быў цяжка паранены, памёр ад ран. Быў пахаваны ў месцах баёў (у вёсцы Выстаўка [[Дзямідаўскі раён|Дзямідаўскага раёна]] Смаленскай вобласці. У 1947 годзе прах Героя перанесены і перапахаваны ў горадзе [[Смаленск]]у ў Скверы памяці Герояў ля Крамлёўскай сцяны. == Памяць == * У гонар У. Ц. Курыленка названы сквер у Смаленску і вуліцы ў Смаленску і [[Горад Веліж|Веліжы]], Раслаўлі і буксір Міністэрства марскога флоту. * Мемарыяльныя дошкі на будынках школ у Веліжы і сяле Каспля Смаленскай вобласці. * Абеліск на месцы гібелі. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0155-9 (т.9) * {{кніга|загаловак=Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. У 5-і т. Т. 5.: Бібліяграфічны даведнік|адказны=Рэд. кал.: І. П. Шамякін і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=Гал. рэд. БелСЭ імя П. Броўкі|год=1981|том=5|старонкі=|старонак=720|тыраж=15&nbsp;000}}{{ref-ru}} * {{кніга|загаловак=Навечно в сердце народном: Справочник|адказны=Главный ред. И. П. Шамякин|выданне=3-е изд., испр. и доп|месца=Мн.|выдавецтва=БелСЭ|год=1984|старонак=607|тыраж=65&nbsp;000}}{{ref-ru}} == Спасылкі == * {{warheroes|id=1693}} * [http://molodguard.ru/heroes221.htm ''Леонид Леонов'' Венок герою]{{ref-ru}} * [http://www.nasledie-smolensk.ru/pkns/index.php?Itemid=49&id=1574&option=com_content&task=view Куриленко Владимир Тимофеевич // Культурное наследие земли Смоленской]{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Курыленка Уладзімір Цімафеевіч}} [[Катэгорыя:Партызаны Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Загінулі ў баі]] j2kv45sw7v28vb1bxs09oda7m0xml6y 4192337 4192336 2022-08-23T07:51:21Z StarDeg 16311 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Курыленка}} {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Уладзімір Цімафеевіч Курыленка |арыгінал імя = |дата нараджэння = 25.12.1924 |месца нараджэння = [[вёска Бабінічы]], [[Віцебскі раён]], [[Віцебская вобласць]], [[БССР]] |дата смерці = 13.05.1942 |месца смерці = {{МС|Смаленская вобласць|ў Смаленскай вобласці}}, [[РСФСР]] |партрэт = |подпіс = |мянушка = |псеўданім = |прыналежнасць = {{Сцягафікацыя|СССР}} |гады службы = |званне = |род войскаў = партызаны |камандаваў = |частка = |бітвы = [[Вялікая Айчынная вайна]] |узнагароды = {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Медаль Залатая Зорка}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ордэн Леніна}} {{!}}} |Commons = |Rodovid = |сувязі = |у адстаўцы = |роспіс = }} '''Уладзімір Цімафеевіч Курыле́нка''' ({{ДН|25|12|1924}}, [[вёска Бабінічы]], {{МН|Віцебскі раён|ў Віцебскім раёне}} — {{ДС|13|5|1942}}, [[Смаленская вобласць]]) — партызан-падрыўнік партызанскага атрада І. Р. Шлапакова ў [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]]. [[Герой Савецкага Саюза]] (01.09.1942<ref>[http://sun.tsu.ru/mminfo/2020/000462771/1942/1942_037.pdf Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Советского Союза партизанам, особо отличившимся в партизанской борьбе в тылу против немецких захватчиков» от 1 сентября 1942 года] // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1942. — 10 сентября (№ 37 (196)). — С. 1.</ref>, пасмяротна). [[File:Могила Героя Советского Союза Владимира Куриленко.JPG|thumb|150px|Магіла У. Ц. Курыленка ў Смаленску ў Скверы памяці Герояў]] == Біяграфія == Скончыў сярэднюю школу ў горадзе [[Веліж]]. Жыў у вёсцы Парэчча [[Смаленскі раён|Смаленскага раёна]]. З ліпеня 1941 У. Ц. Курыленка партызан-падрыўнік партызанскага атрада І. Р. Шлапакова, які дзейнічаў на тэрыторыі Смаленскай вобласці. У. Ц. Курыленка падарваў некалькі аўтамашын, 2 гарматы, пусціў пад адхон 4 эшалоны праціўніка. 13 мая 1942 года, вяртаючыся з чарговага задання, трапіў у засаду і быў цяжка паранены, памёр ад ран. Быў пахаваны ў месцах баёў (у вёсцы Выстаўка [[Дзямідаўскі раён|Дзямідаўскага раёна]] Смаленскай вобласці. У 1947 годзе прах Героя перанесены і перапахаваны ў горадзе [[Смаленск]]у ў Скверы памяці Герояў ля Крамлёўскай сцяны. == Памяць == * У гонар У. Ц. Курыленка названы сквер у Смаленску і вуліцы ў Смаленску і [[Горад Веліж|Веліжы]], Раслаўлі і буксір Міністэрства марскога флоту. * Мемарыяльныя дошкі на будынках школ у Веліжы і сяле Каспля Смаленскай вобласці. * Абеліск на месцы гібелі. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0155-9 (т.9) * {{кніга|загаловак=Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. У 5-і т. Т. 5.: Бібліяграфічны даведнік|адказны=Рэд. кал.: І. П. Шамякін і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=Гал. рэд. БелСЭ імя П. Броўкі|год=1981|том=5|старонкі=|старонак=720|тыраж=15&nbsp;000}}{{ref-ru}} * {{кніга|загаловак=Навечно в сердце народном: Справочник|адказны=Главный ред. И. П. Шамякин|выданне=3-е изд., испр. и доп|месца=Мн.|выдавецтва=БелСЭ|год=1984|старонак=607|тыраж=65&nbsp;000}}{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://molodguard.ru/heroes221.htm ''Леонид Леонов'' Венок герою]{{ref-ru}} * [http://www.nasledie-smolensk.ru/pkns/index.php?Itemid=49&id=1574&option=com_content&task=view Куриленко Владимир Тимофеевич // Культурное наследие земли Смоленской]{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Курыленка Уладзімір Цімафеевіч}} [[Катэгорыя:Партызаны Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Загінулі ў баі]] 28zwahc6ezi0r5rirjqbgyvqn15ctty 0 112672 4192357 3624068 2022-08-23T08:11:08Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Навуковец |Імя = |Арыгінал імя = |Фота = |Шырыня = |Подпіс = |Дата нараджэння = |Месца нараджэння = |Дата смерці = |Месца смерці = |Грамадзянства = |Навуковая сфера = |Месца працы = |Навуковая ступень = {{Навуковая ступень|доктар|медыцынскіх навук}} |Навуковае званне = {{Навуковае званне||}} |Альма-матэр = |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = |Вядомая як = |Узнагароды і прэміі = |Роспіс = |Шырыня роспісу = |Сайт = |Вікікрыніцы = }} {{Цёзкі2|Астапенка}} '''Вадзім Рыгоравіч Астапенка''' ({{ДН|17|8|1924}}, в. [[Шамава]], {{МН|Мсціслаўскі раён|ў Мсціслаўскім раёне|}}, [[Магілёўская вобласць]] — {{ДС|22|12|1989}}) — беларускі [[хірург]], [[доктар медыцынскіх навук]], [[прафесар]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям'і фельчара. Скончыў сярэднюю школу ў 1941 г. Удзельнічаў у [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайне]], служыў у Савецкай Арміі, 1941—1947 гг. Скончыў [[Мінскі медыцынскі інстытут|МДМІ]] ў 1953 г. Аспірант кафедры факультэцкай хірургіі МДМІ, 1953—1956 гг., Стаў [[кандыдат медыцынскіх навук|кандыдатам медыцынскіх навук]] у 1957 г. Асістэнт кафедры факультэцкай хірургіі МДМІ (1956—1965 гг.), Дэкан курсу, 1956—1967 гг.; Дэкан лячэбнага факультэта, 1962—1968 гг. Прысвоена вучонае званне дацэнта ў 1965 г., працягваў працаваць дацэнтам кафедры факультэцкай хірургіі ў 1965—1973 гг. Ступень доктара медыцынскіх навук прысуджана ў 1972 г. Прафесар той жа кафедры ў 1973—1975 гг. Затым быў абраны загадчыкам кафедры хірургіі [[БелДІУУ]], якую ўзначальваў у 1975—1978 гг. Загадчыкам 2-й кафедры хірургічных хвароб МДМІ працаваў у 1978—1987 гг. Галоўны хірург [[Міністэрства аховы здароўя БССР]], 1977—1986 гг. Вядучае месца ў хірургічнай і навуковай дзейнасці належыць праблеме хірургічнага лячэння таксічнага валля. Распрацоўваў метады хірургічнага лячэння язвавай хваробы страўніка і 12-пальцавай кішкі, адначасова вывучаў праблемы лячэння партальнай гіпертэнзіі, сарбцыйных метадаў дэтаксікацыі. Аўтар больш за 200 навуковых прац, у тым ліку 12 манаграфій і вучэбных дапаможнікаў. Кіраваў падрыхтоўкай 3 доктарскіх і 4 кандыдацкіх дысертацый. Прыняў удзел у арганізацыі 3-х Рэспубліканскіх з'ездаў і 18 канферэнцый, удзельнічаў у працы 4-х Міжнародных з'ездаў і канферэнцый. Старшыня Праўлення навуковага таварыства хірургаў Беларусі. Намеснік старшыні [[Усесаюзнае таварыства хірургаў|Усесаюзнага таварыства хірургаў]], член праўлення Усесаюзнага і Рэспубліканскага таварыстваў эндакрынолагаў, рэдакцыйнай калегіі часопіса «Хірургія», рэдакцыйных саветаў часопісаў «Веснік хірургіі», «Ахова здароўя Беларусі». == Узнагароды == Узнагароджаны 4-ма ордэнамі (3 баявых). {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.1: А — Аршын|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1996|том=1|старонкі=44|старонак=552|isbn=985-11-0036-6 (т.1)|тыраж=10&nbsp;000}} == Спасылкі == * [http://mednecropol.ru/a/astapenko-vg/astapenko-vg.htm Астапенко Вадим Григорьевич (17.08.1924 - 20.12.1989)] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Астапенка, Вадзім Рыгоравіч}} [[Катэгорыя:Медыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] h1d269ap2ldigsd5qby0ruxud5gdbpf 0 120312 4191929 3987392 2022-08-22T14:47:52Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = Праваслаўная царква |Беларуская назва = Ільінская царква |Арыгінальная назва = | Выява = Belarus-Beshankovichy-Church of Prophet Elijah-5.jpg | Подпіс выявы =Бешанковіцкая Ільінская царка | Шырыня выявы = |Сучасны статус = {{ГККРБ 4|213Г000143}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Гарадскі пасёлак |Месцазнаходжанне = Бешанковічы |lat_dir = |lat_deg = 55.04847|lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29.457607|lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |На карце = Беларусь Віцебская вобласць |Канфесія = [[Беларуская праваслаўная царква]] |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = [[рэтраспектыўна-рускі стыль]] |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1866 |Заканчэнне будаўніцтва = 1870 |Рэліквіі = |Сучасны стан = |Сайт = |Commons = Church of Saint Prophet Elijah, Biešankovičy }} {{Значэнні|Свята-Ільінская царква}} '''Бешанковіцкая Ільінская царква''' — [[праваслаўе|праваслаўны]] храм, архітэктурны помнік [[рэтраспектыўна-рускі стыль|рэтраспектыўна-рускага стылю]], пабудаваная ў [[Бешанковічы|Бешанковічах]] у [[1866]]—[[1870]] гг. Занесена ў [[Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь]] як аб'ект гісторыка-культурнай спадчыны рэгіянальнага значэння. == Архітэктура == У архітэктуры мураванага будынка адчуваецца імкненне да пампезнай манументальнасці, буйнамаштабнасці. Збудаванне цэнтрычнай крыжова-купальнай [[галоўка, архітэктура|пяцігалоўкавай]] кампазіцыі, узнятай на высокі [[цокаль]]. Два перпендыкулярна скрыжаваныя [[неф]]ы завершаны магутным 8-гранным светлавым [[барабан, архітэктура|барабанам]] з шатром і макаўкай. Аналагічныя меншыя па маштабе завяршэнні маюць квадратныя ў сячэнні вуглавыя вежы-[[званіца|званіцы]]. Гэта надае сілуэту храма стракатасць, пірамідальнасць, раўнаважкасць агульнай масы і частак будынка. У [[інтэр'ер]]ы крыжовыя скляпенні перакрыцця падтрымліваюцца чатырма [[слуп]]амі. У афармленні інтэр'ера выкарыстана алейная [[трафарэт]]ная размалёўка. == Літаратура == * Свята-Ільінская царква // Кулагін, А. М. Праваслаўныя храмы на Беларусі : энцыклапедычны даведнік / А. М. Кулагін. — Мн., 2001. — С. 23. * Бешенковичская Ильинская церковь // Регионы Беларуси: энциклопедия. В 7 т. Т. 2. Витебская область. В 2 кн. Кн. 1 / редкол.: Т. В. Белова (гл. ред.) [и др.]. — Минск: Беларус. Энцыкл. імя П. Броўкі, 2010. — С. 60—61. — 536 с.: ил. — ISBN 978-985-11-0525-6. * Бешенковичская Ильинская церковь // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / редкол. Г. П. Пашков [и др.]. — Мн., 2006. — Т. 2. — С. 382. * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3). == Спасылкі == {{ГККРБ|213Г000143}} {{Commonscat|Church of Saint Prophet Elijah, Biešankovičy}} * {{radzima|4539}} * {{ГБ|http://globustut.by/beshenkovi/index.htm#church}} [[Катэгорыя:Храмы Бешанковічаў]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Бешанковіцкага раёна‎]] [[Катэгорыя:Храмы Віцебскай і Аршанскай епархіі]] [[Катэгорыя:1870 год у Беларусі]] 3chpigialop1hqfydejaoh5jn7n5l2g 10 120978 4192223 4174702 2022-08-23T06:35:41Z Artsiom91 31770 нумары wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Нёман Гродна | колер фону = #069943 | колер тэксту = #FFDC00 | колер рамкі = #FFDC00 | клуб_спасылка = ФК Нёман Гродна | клуб = Нёман Гродна | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Артур Юр’евіч Маліеўскі|Маліеўскі]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|4|[[Андрэй Дзмітрыевіч Васільеў|Васільеў]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Ягор Анатолевіч Пархоменка|Пархоменка]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Гегам Кадымян|Кадымян]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Ненад Адамавіч|Адамавіч]]}} {{ССК-ігрок|9|[[Па Амар Жабэ|Жабэ]]}} <!--{{ССК-ігрок|9|[[Максім Ігаравіч Краўцоў|Краўцоў]]}}--> {{ССК-ігрок|10|[[Раман Андрэевіч Грыбоўскі|Грыбоўскі]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Валерый Францавіч Жукоўскі|Жукоўскі]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|12|[[Уладзіслаў Ігаравіч Васілючак|Васілючак]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|14|[[Шэрыф Жымо|Жымо]]}} {{ССК-ігрок|16|[[Канстанцін Аляксеевіч Рудзянок|Рудзянок]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|17|[[Ягор Вячаслававіч Зубовіч|Зубовіч]]}} {{ССК-ігрок|19|[[Сяргей Ігаравіч Курганскі|Курганскі]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|20|[[Іван Мікалаевіч Садоўнічы|Садоўнічы]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Ілья Кірко|Кірко]]}} {{ССК-ігрок|22|[[Алімардон Шукураў|Шукураў]]}} {{ССК-ігрок|24|[[Андрэй Валер’евіч Якімаў|Якімаў]]}} {{ССК-ігрок|25|[[Яўген Валер’евіч Ляшко|Ляшко]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Аляксандр Антонавіч Анюкевіч|Анюкевіч]]}} {{ССК-ігрок|32|[[Юрый Аляксандравіч Паўлюкавец|Паўлюкавец]]}} {{ССК-ігрок|33|[[Сяргей Аляксандравіч Карповіч|Карповіч]]}} {{ССК-ігрок|35|[[Кірыл Вейдыгер|Вейдыгер]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|44|[[Альфрэд Мар’янавіч Мазурыч|Мазурыч]]}} {{ССК-ігрок|46|[[Аляксей Дзмітрыевіч Лягчылін|Лягчылін]]}} {{ССК-ігрок|50|[[Аляксей Сяргеевіч Шалашнікаў|Шалашнікаў]]}} {{ССК-ігрок|55|[[Яўген Ігаравіч Сакута|Сакута]]}} <!--{{ССК-ігрок|70|[[Альберт Альбертавіч Капыціч|Капыціч]]}}--> {{ССК-ігрок|71|[[Антон Аляксеевіч Сучкоў|Сучкоў]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Раман Уладзіміравіч Пасевіч|Пасевіч]]}} {{ССК-ігрок|78|[[Максім Аляксандравіч Яблонскі|Яблонскі]]}} <!--{{ССК-ігрок|87|[[Уладзіслаў Аляксандравіч Яцкевіч|Яцкевіч]]}}--> {{ССК-ігрок|88|[[Павел Алегавіч Савіцкі|Савіцкі]]}} <!--{{ССК-ігрок|95|[[Васіль Сяргеевіч Журневіч|Журневіч]]}}--> {{ССК-ігрок|99|[[Уладзіслаў Аляксеевіч Варакса|Варакса]]}} <!--{{ССК-ігрок||[[Даніл Анатолевіч Копач|Копач]]}}--> |трэнер = [[Ігар Мікалаевіч Кавалевіч|Ігар&nbsp;Кавалевіч]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Нёман Гродна]] </noinclude> 6lzyt3c2tgbbljsllg1egb8vtxma0zr 0 121311 4192457 4183059 2022-08-23T09:27:43Z Djohnni 52849 Адкат праўкі 4183059 аўтарства [[Special:Contributions/Volodymyr D-k|Volodymyr D-k]] ([[User talk:Volodymyr D-k|размовы]])вандалізм і асабісты пераслед майго ўнёску ў InterWiki з боку спадара Volodymyr D-k wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Дзяніс Скепскі | поўнае імя = Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{UKR}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг Грузіі}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2000—2002|{{Сцяг Украіны|20px}} Юнацтва (Чарнігаў)| |2002—2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]] | |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]]}} | клубы = {{футбольная кар’ера |2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|2 (0) |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-3 Кіеў|Дынама-3 (Кіеў)]]|19 (2) |2004—2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-2 Кіеў|Дынама-2 (Кіеў)]]|23 (1) |2006—2009| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Дынама Масква|Дынама (Масква)]]|5 (0) |2010—2011| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Валгар Астрахань|Валгар-Газпрам (Астрахань)]]|19 (3) |2011| {{Арэнда}} {{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Металург Запарожжа|Металург (Запарожжа)]]|4 (2) |2011|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|7 (3) |2012| {{Сцяг Беларусі|20px}} [[ФК Белшына Бабруйск|Белшына (Бабруйск)]]|16 (0) |2012|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палтава|Палтава]]|14 (5) |2013|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Тарпеда Масква|Тарпеда (Масква)]]|12 (1) |2014|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Сахалін|Сахалін (Южна-Сахалінск)]]|7 (0) |2015|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|12 (3) |2015—2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Чаркаскі Дняпро|Чаркаскі Дняпро]]|38 (12) |2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|14 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Мікалаеў|Мікалаеў]]|5 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палессе Жытомір|Палессе (Жытомір)]]|7 (1) |2019—|{{Сцяг Грузіі|20px}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906 (Тбілісі)]]|6 (0)}} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2005|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Юніёрская зборная Украіны па футболе|Украіна (да 19)]]|19 (2) |2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Моладзевая зборная Украіны па футболе|Украіна (да 21)]]|3 (0)}} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 12 мая 2019 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = канец 2012 }} '''Дзяніс Скепскі''' (нар. {{ДН|5|7|1987}}, {{МН|Чарнігаў}}) — украінскі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] грузінскага клуба [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. == Кар’ера == === Клубная === Пачаў кар’еру ва [[Украіна|Украіне]], гуляючы за розныя каманды кіеўскага [[ФК Дынама Кіеў|«Дынама»]]. Пасля перабраўся ў маскоўскае [[ФК Дынама Масква|«Дынама»]]. Не здолеўшы утрымацца ў складзе, вярнуўся на радзіму. У сакавіку 2012 года перайшоў у бабруйскую [[ФК Белшына|«Белшыну»]], але ўжо ў жніўні таго ж года пакінуў бабруйскі клуб і вярнуўся ва Украіну, падпісаўшы кантракт з клубам [[ФК Палтава|«Палтава»]]<ref>[http://www.football.by/news/36793.html Денис Скепский: «То, что происходило в Бобруйске, хочу побыстрее забыть как страшный сон»]</ref>. У студзені 2013 года перайшоў у маскоўскае [[ФК Тарпеда Масква|«Тарпеда»]], пазней гуляў за [[ФК Сахалін|«Сахалін»]]. З 2015 года зноў пачаў выступаць ва ўкраінскіх клубах. 20 верасня 2018 года перайшоў у [[ФК Палессе Жытомір|«Палессе» (Жытомір)]], падпісаўшы кантракт на адзін год<ref>{{cite web|date=2018-09-20|url=https://polissyafc.com/news/denis-skepskij-pidpisav-kontrakt-z-polissam|publisher=Афіцыйны сайт ФК «Палессе» (Жытомір)|title=Денис Скепський підписав контракт з «Поліссям»|accessdate=2018-09-20|lang=uk}}</ref>. У лютым 2019 года перабраўся ў грузінскі клуб [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. === Міжнародная === Гуляў за моладзевыя зборныя [[Украіна|Украіны]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == [[File: Репер Семар та Денис Скепський.jpg|thumb|left|Дзяніс Скепскі (злева) і рэпер Семар. Чарнігаў, стадыён імя [[Юрый Гагарын|Юрыя Гагарына]]. 17 жніўня 2017 г]] * {{спасылкі-футбаліст}} * {{teams.by|349}} * {{pressball.by|denis_skepski}} {{DEFAULTSORT:Скепскі Дзяніс Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Украіны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шэвардэні-1906]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палессе Жытомір]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мікалаеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дзясна Чарнігаў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чаркаскі Дняпро]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сахалін]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палтава]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Металург Запарожжа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Валгар Астрахань]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-2 Кіеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-3 Кіеў]] 5ikl0uld0mly26butk545sc64i8ffdd 4192493 4192457 2022-08-23T09:58:25Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Дзяніс Скепскі | поўнае імя = Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{UKR}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг Грузіі}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2000—2002|{{Сцяг Украіны|20px}} Юнацтва (Чарнігаў)| |2002—2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]] | |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]]}} | клубы = {{футбольная кар’ера |2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|2 (0) |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-3 Кіеў|Дынама-3 (Кіеў)]]|19 (2) |2004—2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-2 Кіеў|Дынама-2 (Кіеў)]]|23 (1) |2006—2009| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Дынама Масква|Дынама (Масква)]]|5 (0) |2010—2011| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Валгар Астрахань|Валгар-Газпрам (Астрахань)]]|19 (3) |2011| {{Арэнда}} {{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Металург Запарожжа|Металург (Запарожжа)]]|4 (2) |2011|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|7 (3) |2012| {{Сцяг Беларусі|20px}} [[ФК Белшына Бабруйск|Белшына (Бабруйск)]]|16 (0) |2012|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палтава|Палтава]]|14 (5) |2013|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Тарпеда Масква|Тарпеда (Масква)]]|12 (1) |2014|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Сахалін|Сахалін (Южна-Сахалінск)]]|7 (0) |2015|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|12 (3) |2015—2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Чаркаскі Дняпро|Чаркаскі Дняпро]]|38 (12) |2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|14 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Мікалаеў|Мікалаеў]]|5 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палессе Жытомір|Палессе (Жытомір)]]|7 (1) |2019—|{{Сцяг Грузіі|20px}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906 (Тбілісі)]]|6 (0)}} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2005|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Юніёрская зборная Украіны па футболе|Украіна (да 19)]]|19 (2) |2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Моладзевая зборная Украіны па футболе|Украіна (да 21)]]|3 (0)}} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 12 мая 2019 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = канец 2012 }} '''Дзяніс Скепскі''' (нар. {{ДН|5|7|1987}}, {{МН|Чарнігаў}}) — украінскі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] грузінскага клуба [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. == Кар’ера == [[File: Репер Семар та Денис Скепський.jpg|thumb|left|Дзяніс Скепскі (злева) і рэпер Семар. Чарнігаў, стадыён імя [[Юрый Гагарын|Юрыя Гагарына]]. 17 жніўня 2017 г.]] === Клубная === Пачаў кар’еру ва [[Украіна|Украіне]], гуляючы за розныя каманды кіеўскага [[ФК Дынама Кіеў|«Дынама»]]. Пасля перабраўся ў маскоўскае [[ФК Дынама Масква|«Дынама»]]. Не здолеўшы утрымацца ў складзе, вярнуўся на радзіму. У сакавіку 2012 года перайшоў у бабруйскую [[ФК Белшына|«Белшыну»]], але ўжо ў жніўні таго ж года пакінуў бабруйскі клуб і вярнуўся ва Украіну, падпісаўшы кантракт з клубам [[ФК Палтава|«Палтава»]]<ref>[http://www.football.by/news/36793.html Денис Скепский: «То, что происходило в Бобруйске, хочу побыстрее забыть как страшный сон»]</ref>. У студзені 2013 года перайшоў у маскоўскае [[ФК Тарпеда Масква|«Тарпеда»]], пазней гуляў за [[ФК Сахалін|«Сахалін»]]. З 2015 года зноў пачаў выступаць ва ўкраінскіх клубах. 20 верасня 2018 года перайшоў у [[ФК Палессе Жытомір|«Палессе» (Жытомір)]], падпісаўшы кантракт на адзін год<ref>{{cite web|date=2018-09-20|url=https://polissyafc.com/news/denis-skepskij-pidpisav-kontrakt-z-polissam|publisher=Афіцыйны сайт ФК «Палессе» (Жытомір)|title=Денис Скепський підписав контракт з «Поліссям»|accessdate=2018-09-20|lang=uk}}</ref>. У лютым 2019 года перабраўся ў грузінскі клуб [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. === Міжнародная === Гуляў за моладзевыя зборныя [[Украіна|Украіны]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{спасылкі-футбаліст}} * {{teams.by|349}} * {{pressball.by|denis_skepski}} {{DEFAULTSORT:Скепскі Дзяніс Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Украіны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шэвардэні-1906]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палессе Жытомір]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мікалаеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дзясна Чарнігаў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чаркаскі Дняпро]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сахалін]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палтава]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Металург Запарожжа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Валгар Астрахань]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-2 Кіеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-3 Кіеў]] syiejvsv6l2c5390z1tsrmavlq46wz8 4192523 4192493 2022-08-23T11:26:13Z Volodymyr D-k 31615 /* Кар’ера */ cамарэклама рэпера, артыкул пра якога хутка выдалілі з украінскай Вікіпедыі з-за малазначнасці (крыніца — [[uk:Вікіпедія:Запити на коментар стосовно поведінки користувачів)]] wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Дзяніс Скепскі | поўнае імя = Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{UKR}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг Грузіі}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2000—2002|{{Сцяг Украіны|20px}} Юнацтва (Чарнігаў)| |2002—2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]] | |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]]}} | клубы = {{футбольная кар’ера |2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|2 (0) |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-3 Кіеў|Дынама-3 (Кіеў)]]|19 (2) |2004—2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-2 Кіеў|Дынама-2 (Кіеў)]]|23 (1) |2006—2009| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Дынама Масква|Дынама (Масква)]]|5 (0) |2010—2011| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Валгар Астрахань|Валгар-Газпрам (Астрахань)]]|19 (3) |2011| {{Арэнда}} {{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Металург Запарожжа|Металург (Запарожжа)]]|4 (2) |2011|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|7 (3) |2012| {{Сцяг Беларусі|20px}} [[ФК Белшына Бабруйск|Белшына (Бабруйск)]]|16 (0) |2012|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палтава|Палтава]]|14 (5) |2013|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Тарпеда Масква|Тарпеда (Масква)]]|12 (1) |2014|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Сахалін|Сахалін (Южна-Сахалінск)]]|7 (0) |2015|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|12 (3) |2015—2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Чаркаскі Дняпро|Чаркаскі Дняпро]]|38 (12) |2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|14 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Мікалаеў|Мікалаеў]]|5 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палессе Жытомір|Палессе (Жытомір)]]|7 (1) |2019—|{{Сцяг Грузіі|20px}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906 (Тбілісі)]]|6 (0)}} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2005|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Юніёрская зборная Украіны па футболе|Украіна (да 19)]]|19 (2) |2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Моладзевая зборная Украіны па футболе|Украіна (да 21)]]|3 (0)}} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 12 мая 2019 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = канец 2012 }} '''Дзяніс Скепскі''' (нар. {{ДН|5|7|1987}}, {{МН|Чарнігаў}}) — украінскі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] грузінскага клуба [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. == Кар’ера == === Клубная === Пачаў кар’еру ва [[Украіна|Украіне]], гуляючы за розныя каманды кіеўскага [[ФК Дынама Кіеў|«Дынама»]]. Пасля перабраўся ў маскоўскае [[ФК Дынама Масква|«Дынама»]]. Не здолеўшы утрымацца ў складзе, вярнуўся на радзіму. У сакавіку 2012 года перайшоў у бабруйскую [[ФК Белшына|«Белшыну»]], але ўжо ў жніўні таго ж года пакінуў бабруйскі клуб і вярнуўся ва Украіну, падпісаўшы кантракт з клубам [[ФК Палтава|«Палтава»]]<ref>[http://www.football.by/news/36793.html Денис Скепский: «То, что происходило в Бобруйске, хочу побыстрее забыть как страшный сон»]</ref>. У студзені 2013 года перайшоў у маскоўскае [[ФК Тарпеда Масква|«Тарпеда»]], пазней гуляў за [[ФК Сахалін|«Сахалін»]]. З 2015 года зноў пачаў выступаць ва ўкраінскіх клубах. 20 верасня 2018 года перайшоў у [[ФК Палессе Жытомір|«Палессе» (Жытомір)]], падпісаўшы кантракт на адзін год<ref>{{cite web|date=2018-09-20|url=https://polissyafc.com/news/denis-skepskij-pidpisav-kontrakt-z-polissam|publisher=Афіцыйны сайт ФК «Палессе» (Жытомір)|title=Денис Скепський підписав контракт з «Поліссям»|accessdate=2018-09-20|lang=uk}}</ref>. У лютым 2019 года перабраўся ў грузінскі клуб [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. === Міжнародная === Гуляў за моладзевыя зборныя [[Украіна|Украіны]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{спасылкі-футбаліст}} * {{teams.by|349}} * {{pressball.by|denis_skepski}} {{DEFAULTSORT:Скепскі Дзяніс Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Украіны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шэвардэні-1906]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палессе Жытомір]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мікалаеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дзясна Чарнігаў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чаркаскі Дняпро]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сахалін]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палтава]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Металург Запарожжа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Валгар Астрахань]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-2 Кіеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-3 Кіеў]] ivt58j7l291jy2b9gm08bg65grjt8ex 100 121975 4191943 4191275 2022-08-22T15:50:34Z NirvanaBot 40832 +20 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Карлас Асенсіа Кабанільяс|2022-08-22T14:53:55Z|DBatura}} {{Новы артыкул|Марк Кермад|2022-08-22T14:22:28Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Васіль Іванавіч Вайнонен|2022-08-22T12:05:25Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Кірыл Рыгоравіч Вількот|2022-08-22T11:57:09Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Барыс Якаўлевіч Брэгвадзэ|2022-08-22T11:46:51Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Мікалай Мікалаевіч Баярчыкаў|2022-08-22T11:41:13Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Наталля Рыгораўна Кухарэнка|2022-08-22T11:35:10Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Кухарэнка|2022-08-22T11:24:45Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Варвара Міхайлаўна Саламаха|2022-08-22T11:11:25Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Фёдар Іванавіч Трызна|2022-08-22T10:53:47Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Аляксандр Данілавіч Шаколін|2022-08-22T10:45:28Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Ігар Дзмітрыевіч Бельскі|2022-08-22T10:42:41Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Міхаіл Іванавіч Барысенка|2022-08-22T10:25:30Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Джузэпэ Джусці|2022-08-22T09:41:53Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Луіза Лабэ|2022-08-22T09:28:27Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Ёнас Віляйшыс|2022-08-21T22:08:27Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Ёнас Вайлакайціс|2022-08-21T21:40:27Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Ёкубас Шэрнас|2022-08-21T21:27:00Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Станіслаў Нарутовіч|2022-08-21T21:12:19Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Баль-маскарад (опера)|2022-08-21T18:34:55Z|ElisavetaIvanova}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 5brs5rpsybwljdw4hut2ameh5ewpnws 10 122316 4192186 3020750 2022-08-23T04:26:28Z Minorax 86995 ([[c:GR|GR]]) [[File:NasaDisRib.gif]] → [[File:NasaDisRib.svg]] vva wikitext text/x-wiki <includeonly><imagemap>File:NasaDisRib.svg|border|55px|Медаль за выдатную службу, НАСА default [[Медаль за выдатную службу, НАСА]] desc none</imagemap>{{Катэгорыя толькі ў артыкулах|Узнагароджаныя Медалём НАСА за выдатную службу|{{PAGENAME}}}}</includeonly><noinclude>{{Дакументацыя ўзнагароды}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Узнагароды:ЗША|За выдатную службу]]</noinclude> oo4gpn9qnvt2x2uaw4sslpngtdnptai 0 134904 4191872 4166599 2022-08-22T13:01:19Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = Касцёл Святога Францыска Ксаверыя і Анёлаў-Ахоўнікаў і калегіум езуітаў |Арыгінальная назва = |Выява = Mahiloŭ, Teatralny-Škłoŭskaja. Магілёў, Тэатральны-Шклоўская (1901-17).jpg |Подпіс выявы = Касцёл Святога Францыска Ксаверыя, пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]] |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = N|lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = BY |CoordScale = 1000 |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Падстава = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Прыбудоўкі = |Рэліквіі = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Касцёл Святога Францыска Ксаверыя і Анёлаў-Ахоўнікаў і калегіум езуітаў''' — [[Рымска-Каталіцкі Касцёл на Беларусі|рымска-каталіцкі]] [[кляштар]]ны і [[адукацыя|адукацыйны]] комплекс у [[Магілёў|Магілёве]]. Дзейнічаў у другой палове [[17 стагоддзе|XVII ст.]] — [[1820]] ([[1833]]) годзе. Займаў [[пляц]] каля [[Каралеўская брама (Магілёў)|Каралеўскай брамы]] ў [[Стары горад (Магілёў)|Старым горадзе]] (мясцовасць вакол [[Тэатральная плошча (Магілёў)|Тэатральнай плошчы]]), абмежаваную вуліцамі [[Ветраная вуліца (Магілёў)|Ветранай]] і [[Шклоўская вуліца (Магілёў)|Шклоўскай]]. У склад комплексу ўваходзілі мураваныя касцёл і [[калегіум]], за якімі ўздоўж Шклоўскай вуліцы размяшчаўся двор, абкружаны мураваным будынкам школы і гаспадарчымі збудаваннямі<ref name="slunkova">{{Крыніцы/Кляштары ўсходняй і заходняй традыцый|к}} С. 349.</ref>. У глыбіні двара знаходзіўся кляштарны сад. Касцёл і часткова{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}} калегіум зруйнавалі ў [[1950-я]] гады. У наш час замест аднаўлення бажніцы з’явіўся праект збудавання на месцы яе падмуркаў (якія захаваліся<ref>{{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = 13.10.2010 | url = http://new.racyja.com/content/u-magileve-tbm-damagaetstsa-adnaulennya-ezuitskaga-kastsela-svyatoga-ksaveryya| title = У Магілёве ТБМ дамагаецца аднаўлення езуіцкага касцёла Святога Ксаверыя| format = | work = | publisher = [[Радыё Рацыя]]| accessdate = 22 кастрычніка 2010 | language = | postscript = }}</ref>) офіснага гмаху холдынга «[[Сервалюкс]]»<ref>{{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = | url = http://mahilou.org/2010/09/17/na_mescy_kascjola_sv_francyska_ksaveryja_budze_admnstracyjjny_budynak.html| title = На месцы касцёла Св. Францыска Ксаверыя будзе адміністрацыйны будынак?| format = | work = | publisher = [http://mahilou.org/ Mahilou.org » Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны ў Магілёве]| accessdate = 22 кастрычніка 2010 | language = | postscript = }}</ref><ref name="dzjackou">{{cite web | author = П. Левановіч, А. Дз'ячкоў | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = 15.10.2010 | url = http://www.mycity.by/content/view/21776/312/| title = Няхай жыве касцёл у Магілёве!| format = | work = | publisher = [http://www.mycity.by Могилевский городской информационно-справочный портал]| accessdate = 22 кастрычніка 2010 | language = | postscript = }}</ref>, які, аднак, быў пабудаваны ў іншым месцы. == Гісторыя == [[Выява:View of Mahiloŭ, J. Peška.jpg|thumb|300px|Езуіцкі касцёл (у цэнтры) на акварэлі [[Юзаф Пешка|Ю. Пешкі]]]] У [[1678]]<ref name="slunkova"/><ref name="habrus">{{Крыніцы/Мураваныя харалы|к}} С. 156.</ref><ref name="kulahin">{{Крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі, 2008|к}} С. 434.</ref> года (паводле іншых звестак — у [[1673]]{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}) смаленскі канонік і магілёўскі пробашч Я. Здановіч заснаваў езуіцкую рэзідэнцую, якая адкрылася ў [[1680]] годзе. З [[1682]] года пачала дзейнічаць найніжэйшая школа (у [[1732]]—[[1738]] для яе збудавалі мураванае памяшканне){{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Каля [[1684]] года з’явілася музычная бурса і [[канвікт]] (інтэрнат), з канца [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] дзейнічаў тэатр. У 1684 годзе збудавалі мураваную капліцу Святога Францыска Ксаверыя і Анёлаў-Ахоўнікаў, а ў [[1686]] годзе (паводле іншых звестак — у [[1779]]<ref name="kulahin"/>) пачалося ўзвядзенне мураванага калегіума<ref name="habrus"/>. Імёны яго архітэктараў-езуітаў: [[Язэп Алендскі|Я. Алендскі]], прафесар матэматыкі і архітэктуры [[Войцех Абрампольскі|В. Абрампольскі]] і інш. Першы драўляны касцёл пры рэзідэнцыі збудавалі ў [[1687]] годзе (згарэў у [[1708]]). У [[1699]] годзе распачалося будаванне мураванага касцёла Анёлаў-Ахоўнікаў, Святога Тадэвуша і Святога Францыска Ксаверыя (кансекрацыя святыні адбылася ў [[1725]]<ref name="habrus"/>). У [[1720]] годзе адкрылася аптэка<ref name="kulahin"/>, каля [[1780]] — музей, дзе выстаўляліся выкапні, матылі, манеты, медалі, дзейнічалі фізічны і хімічны кабінеты. У [[1799]] годзе рэзідэнцыю пераўтварылі ў калегіум з 6 класаў{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Станам на [[1820]] год езуіцкая бібліятэка налічвала 5 тысяч кніжак<ref name="kulahin"/>. Магілёўскім езуітам падпарадкоўваліся місіі ў [[Гомель|Гомелі]], [[Вёска Фашчаўка|Фашчаўцы]], [[Хальч]]ы, [[Чачэрск]]у і іншыя. Калегіуму належалі маёнткі [[Бялянічы]], [[Варатынічы]], [[Галынец]], [[Дабрасневічы]], [[Дубнікі]], [[Куты]], [[Параеўка]], [[Паўлаўка]], [[Турэц]], [[Цёплае (Чавускі раён)|Цёплае]], [[Хронеў]], [[Ямны]] і іншыя.<ref name="kulahin"/> Пасля скасавання ордэна езуітаў ([[1820]]) расійскія ўлады зачынілі калегіум і прыставалі будынак пад ваенна-афіцэрскую школу<ref name="habrus"/>. У студзені [[1826]] г. у будынку былога калегіума следчая камісія вяла допыт [[дзекабрысты|дзекабрыстаў]] — членаў «[[Паўднёвае таварыства|Паўднёвага таварыства]]», удзельнікаў [[паўстанне Чарнігаўскага палка|паўстання Чарнігаўскага палка]], якое адбылося [[29 снежня]] [[1825]] г. Сярод афіцэраў былі 3 галоўныя кіраўнікі паўстання: падпаручнік [[Міхаіл Паўлавіч Бястужаў-Румін|М. П. Бястужаў-Румін]], падпалкоўнік [[Сяргей Іванавіч Мураўёў-Апостал|С. I. Мураўёў-Апостал]] і падпалкоўнік у адстаўцы [[Мацвей Іванавіч Мураўёў-Апостал|М. I. Мураўёў-Апостал,]] а таксама падпалкоўнік [[Артамон Захаравіч Мураўёў|А. 3. Мураўёў]], прапаршчык [[Фёдар Фёдаравіч Вадкоўскі|Ф. Ф. Вадкоўскі]], капітан [[Андрэй Фёдаравіч Фурман|А. Ф. Фурман]], падпаручнік [[Д. А. Малчанаў]], прапаршчык [[Я. А. Драгаманаў]], афіцэр А. А. Лебедзеў і інш. Усяго праз следчую камісію ў Магілёве прайшло каля 70 дзекабрыстаў. Для далейшага следства яны былі вывезены ў [[Пецярбург]]<ref>{{крыніцы/ЗП|Магілёўская}}</ref>. Пасля здушэння [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|вызваленчага паўстання]] — у [[1833]] годзе гвалтоўна перарабілі касцёл у Васкрасенскую царкву [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]]. У [[1848]] годзе над дахам будынка ўзвялі несапраўдны шматгранны [[барабан, архітэктура|барабан]], які даволі ўдала паўтараў завяршэнні вежаў і ўзбагачваў сілуэт святыні<ref name="habrus"/>. [[Файл:Mahiloŭ, Škłoŭskaja. Магілёў, Шклоўская (R. Parchomienka, 1940).jpg|міні|злева|Калегіум і касцёл езуітаў на малюнку Рыгора Пархоменкі. 1940]] 16 красавіка 1929 года гарадскім саветам Магілёва прынята рашэнне аб канфіскацыі ад групы веруючых Васкрасенскай царквы і перадачы яе [[Магпрамсаюз]]у<ref name="bgut">[[І. А. Пушкін|Пушкін, І. А.]] [https://bgut.by/sites/default/files/userfiles/EF/GD/files/publikacii/spadczyna.pdf Гістарычная і культурная спадчына горада Магілёва : Курс лекцый]. — Магілёў: УА [[МДУХ]], 2006. — 150 с.</ref>. Пасля [[Другая Сусветная вайна|Другой Сусветнай вайне]] помнік архітэктуры зруйнавалі савецкія ўлады (існуе хібнае меркаванне<ref name="kulahin"/>, што на яго месцы ў [[1983]] годзе збудавалі [[Дом па Першамайскай вуліцы, 8 (Магілёў)|9-павярховы жылы дом]]<ref name="dzjackou"/>). == Архітэктура == [[Выява:Mahiloŭ, Škłoŭskaja-Teatralny. Магілёў, Шклоўская-Тэатральны (1909) (2).jpg|thumb|300px|Дняпроўскі праспект: злева — касцёл, пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]]]] === Касцёл === Мураваны касцёл з’яўляўся творам архітэктуры стылю [[барока]] і меў блізкую [[архітэктоніка|архітэктоніку]] да [[Архікафедральны касцёл Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Мінск)|Мінскага касцёла езуітаў]]<ref name="habrus"/>. Гэта была 3-[[неф]]ная [[базіліка]] з паўкруглай [[апсіда]]й, да якой далучаліся трапецападобныя ў плане [[сакрысція|сакрысціі]]. Стылістыка галоўнага [[фасад]]а адпавядала пераходнаму этапу ад сталага да позняга барока: ордарная пластыка адначасова насычаная і строгая. Ён завяршаўся дзвюма вежамі (1-ярусныя [[чацвярык (збудаванне)|чацверык]]і<ref>[[Тамара Габрусь]]. [http://media.catholic.by/nv/n15/art11.htm Наша «езуіцкае» барока] // «[[Наша Вера]]» № 1 (15), 2001.</ref>) з шмат’яруснымі барочнымі [[купал]]амі маляўнічага абрысу. Франтальны фасад дэкаравала ордарная пластыка: слаёныя [[пілястра|пілястры]], выгнутыя [[карніз]]ы<ref name="kulahin"/>. Меў [[цыліндрычныя скляпенні]] з [[распалубка]]мі на папружных [[арка]]х<ref name="habrus"/>. Інтэр’ер упрыгожвалі [[карынфскі ордар|карынфскія]] пілястры, сцены і скляпенні — роспіс. === Калегіум === [[Файл:Магілёў. Каля этнаграфічнага музея (09).jpg|thumb|злева|Аўтэнтычная сцяна езуіцкага калегіума ў двары этнаграфічнага музея]] Будынак калегіума далучаўся да касцёла тарцовай сцяной і ўяўляў 2-павярховы прамавугольны ў плане аб’ём. Гладкія сцены праразалі прамавугольныя аконныя праёмы. У наш час на падмурках калегіума стаіць будынак [[Магілёўскі музей этнаграфіі|Магілёўскага музея этнаграфіі]]. Унутраная сцяна, якая выходзіць у двор музея, з’яўляецца аўтэнтычнай сцяной [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]], колішняй часткай езуіцкага калегіума<ref name="dzjackou"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Мураваныя харалы}} * {{Крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі (2008)}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=250|артыкул=Магілёўскі езуіцкі калегіум|аўтар=[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]], [[Таццяна Чарняўская|Чарняўская Т.]]}} * [[Тамара Габрусь]]. [http://media.catholic.by/nv/n15/art11.htm Наша «езуіцкае» барока] // «[[Наша Вера]]» № 1 (15), 2001. * {{Крыніцы/Кляштары ўсходняй і заходняй традыцый}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Славутасці Магілёва}} [[Катэгорыя:Збудаванні Магілёва ў стылі барока|Магілёў]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Магілёва]] [[Катэгорыя:Колішнія касцёлы Магілёва]] [[Катэгорыя:XVII стагоддзе ў Магілёве]] [[Катэгорыя:Першамайская вуліца (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Колішнія кляштары Беларусі]] lfzlkawlk7q5e9fqfed02vgeru7u353 4191873 4191872 2022-08-22T13:01:37Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = Касцёл Святога Францыска Ксаверыя і Анёлаў-Ахоўнікаў і калегіум езуітаў |Арыгінальная назва = |Выява = Mahiloŭ, Teatralny-Škłoŭskaja. Магілёў, Тэатральны-Шклоўская (1901-17).jpg |Подпіс выявы = Касцёл Святога Францыска Ксаверыя, пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]] |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = N|lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = BY |CoordScale = 1000 |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Падстава = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Прыбудоўкі = |Рэліквіі = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Касцёл Святога Францыска Ксаверыя і Анёлаў-Ахоўнікаў і калегіум езуітаў''' — [[Рымска-Каталіцкі Касцёл на Беларусі|рымска-каталіцкі]] [[кляштар]]ны і [[адукацыя|адукацыйны]] комплекс у [[Магілёў|Магілёве]]. Дзейнічаў у другой палове [[17 стагоддзе|XVII ст.]] — [[1820]] ([[1833]]) годзе. Займаў [[пляц]] каля [[Каралеўская брама (Магілёў)|Каралеўскай брамы]] ў [[Стары горад (Магілёў)|Старым горадзе]] (мясцовасць вакол [[Тэатральная плошча (Магілёў)|Тэатральнай плошчы]]), абмежаваную вуліцамі [[Ветраная вуліца (Магілёў)|Ветранай]] і [[Шклоўская вуліца (Магілёў)|Шклоўскай]]. У склад комплексу ўваходзілі мураваныя касцёл і [[калегіум]], за якімі ўздоўж Шклоўскай вуліцы размяшчаўся двор, абкружаны мураваным будынкам школы і гаспадарчымі збудаваннямі<ref name="slunkova">{{Крыніцы/Кляштары ўсходняй і заходняй традыцый|к}} С. 349.</ref>. У глыбіні двара знаходзіўся кляштарны сад. Касцёл і часткова{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}} калегіум зруйнавалі ў [[1950-я]] гады. У наш час замест аднаўлення бажніцы з’явіўся праект збудавання на месцы яе падмуркаў (якія захаваліся<ref>{{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = 13.10.2010 | url = http://new.racyja.com/content/u-magileve-tbm-damagaetstsa-adnaulennya-ezuitskaga-kastsela-svyatoga-ksaveryya| title = У Магілёве ТБМ дамагаецца аднаўлення езуіцкага касцёла Святога Ксаверыя| format = | work = | publisher = [[Радыё Рацыя]]| accessdate = 22 кастрычніка 2010 | language = | postscript = }}</ref>) офіснага гмаху холдынга «[[Сервалюкс]]»<ref>{{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = | url = http://mahilou.org/2010/09/17/na_mescy_kascjola_sv_francyska_ksaveryja_budze_admnstracyjjny_budynak.html| title = На месцы касцёла Св. Францыска Ксаверыя будзе адміністрацыйны будынак?| format = | work = | publisher = [http://mahilou.org/ Mahilou.org » Таварыства беларускай мовы імя Ф. Скарыны ў Магілёве]| accessdate = 22 кастрычніка 2010 | language = | postscript = }}</ref><ref name="dzjackou">{{cite web | author = П. Левановіч, А. Дз'ячкоў | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = 15.10.2010 | url = http://www.mycity.by/content/view/21776/312/| title = Няхай жыве касцёл у Магілёве!| format = | work = | publisher = [http://www.mycity.by Могилевский городской информационно-справочный портал]| accessdate = 22 кастрычніка 2010 | language = | postscript = }}</ref>, які, аднак, быў пабудаваны ў іншым месцы. == Гісторыя == [[Выява:View of Mahiloŭ, J. Peška.jpg|thumb|300px|Езуіцкі касцёл (у цэнтры) на акварэлі [[Юзаф Пешка|Ю. Пешкі]]]] У [[1678]]<ref name="slunkova"/><ref name="habrus">{{Крыніцы/Мураваныя харалы|к}} С. 156.</ref><ref name="kulahin">{{Крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі, 2008|к}} С. 434.</ref> года (паводле іншых звестак — у [[1673]]{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}) смаленскі канонік і магілёўскі пробашч Я. Здановіч заснаваў езуіцкую рэзідэнцую, якая адкрылася ў [[1680]] годзе. З [[1682]] года пачала дзейнічаць найніжэйшая школа (у [[1732]]—[[1738]] для яе збудавалі мураванае памяшканне){{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Каля [[1684]] года з’явілася музычная бурса і [[канвікт]] (інтэрнат), з канца [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] дзейнічаў тэатр. У 1684 годзе збудавалі мураваную капліцу Святога Францыска Ксаверыя і Анёлаў-Ахоўнікаў, а ў [[1686]] годзе (паводле іншых звестак — у [[1779]]<ref name="kulahin"/>) пачалося ўзвядзенне мураванага калегіума<ref name="habrus"/>. Імёны яго архітэктараў-езуітаў: [[Язэп Алендскі|Я. Алендскі]], прафесар матэматыкі і архітэктуры [[Войцех Абрампольскі|В. Абрампольскі]] і інш. Першы драўляны касцёл пры рэзідэнцыі збудавалі ў [[1687]] годзе (згарэў у [[1708]]). У [[1699]] годзе распачалося будаванне мураванага касцёла Анёлаў-Ахоўнікаў, Святога Тадэвуша і Святога Францыска Ксаверыя (кансекрацыя святыні адбылася ў [[1725]]<ref name="habrus"/>). У [[1720]] годзе адкрылася аптэка<ref name="kulahin"/>, каля [[1780]] — музей, дзе выстаўляліся выкапні, матылі, манеты, медалі, дзейнічалі фізічны і хімічны кабінеты. У [[1799]] годзе рэзідэнцыю пераўтварылі ў калегіум з 6 класаў{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Станам на [[1820]] год езуіцкая бібліятэка налічвала 5 тысяч кніжак<ref name="kulahin"/>. Магілёўскім езуітам падпарадкоўваліся місіі ў [[Гомель|Гомелі]], [[Вёска Фашчаўка|Фашчаўцы]], [[Хальч]]ы, [[Чачэрск]]у і іншыя. Калегіуму належалі маёнткі [[Бялянічы]], [[Варатынічы]], [[Галынец]], [[Дабрасневічы]], [[Дубнікі]], [[Куты]], [[Параеўка]], [[Паўлаўка]], [[Турэц]], [[Цёплае (Чавускі раён)|Цёплае]], [[Хронеў]], [[Ямны]] і іншыя.<ref name="kulahin"/> Пасля скасавання ордэна езуітаў ([[1820]]) расійскія ўлады зачынілі калегіум і прыставалі будынак пад ваенна-афіцэрскую школу<ref name="habrus"/>. У студзені [[1826]] г. у будынку былога калегіума следчая камісія вяла допыт [[дзекабрысты|дзекабрыстаў]] — членаў «[[Паўднёвае таварыства|Паўднёвага таварыства]]», удзельнікаў [[паўстанне Чарнігаўскага палка|паўстання Чарнігаўскага палка]], якое адбылося [[29 снежня]] [[1825]] г. Сярод афіцэраў былі 3 галоўныя кіраўнікі паўстання: падпаручнік [[Міхаіл Паўлавіч Бястужаў-Румін|М. П. Бястужаў-Румін]], падпалкоўнік [[Сяргей Іванавіч Мураўёў-Апостал|С. I. Мураўёў-Апостал]] і падпалкоўнік у адстаўцы [[Мацвей Іванавіч Мураўёў-Апостал|М. I. Мураўёў-Апостал,]] а таксама падпалкоўнік [[Артамон Захаравіч Мураўёў|А. 3. Мураўёў]], прапаршчык [[Фёдар Фёдаравіч Вадкоўскі|Ф. Ф. Вадкоўскі]], капітан [[Андрэй Фёдаравіч Фурман|А. Ф. Фурман]], падпаручнік [[Д. А. Малчанаў]], прапаршчык [[Я. А. Драгаманаў]], афіцэр А. А. Лебедзеў і інш. Усяго праз следчую камісію ў Магілёве прайшло каля 70 дзекабрыстаў. Для далейшага следства яны былі вывезены ў [[Пецярбург]]<ref>{{крыніцы/ЗП|Магілёўская}}</ref>. Пасля здушэння [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|вызваленчага паўстання]] — у [[1833]] годзе гвалтоўна перарабілі касцёл у Васкрасенскую царкву [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]]. У [[1848]] годзе над дахам будынка ўзвялі несапраўдны шматгранны [[барабан, архітэктура|барабан]], які даволі ўдала паўтараў завяршэнні вежаў і ўзбагачваў сілуэт святыні<ref name="habrus"/>. [[Файл:Mahiloŭ, Škłoŭskaja. Магілёў, Шклоўская (R. Parchomienka, 1940).jpg|міні|злева|Калегіум і касцёл езуітаў на малюнку [[Рыгор Пархоменка|Рыгора Пархо]]менкі. 1940]] 16 красавіка 1929 года гарадскім саветам Магілёва прынята рашэнне аб канфіскацыі ад групы веруючых Васкрасенскай царквы і перадачы яе [[Магпрамсаюз]]у<ref name="bgut">[[І. А. Пушкін|Пушкін, І. А.]] [https://bgut.by/sites/default/files/userfiles/EF/GD/files/publikacii/spadczyna.pdf Гістарычная і культурная спадчына горада Магілёва : Курс лекцый]. — Магілёў: УА [[МДУХ]], 2006. — 150 с.</ref>. Пасля [[Другая Сусветная вайна|Другой Сусветнай вайне]] помнік архітэктуры зруйнавалі савецкія ўлады (існуе хібнае меркаванне<ref name="kulahin"/>, што на яго месцы ў [[1983]] годзе збудавалі [[Дом па Першамайскай вуліцы, 8 (Магілёў)|9-павярховы жылы дом]]<ref name="dzjackou"/>). == Архітэктура == [[Выява:Mahiloŭ, Škłoŭskaja-Teatralny. Магілёў, Шклоўская-Тэатральны (1909) (2).jpg|thumb|300px|Дняпроўскі праспект: злева — касцёл, пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]]]] === Касцёл === Мураваны касцёл з’яўляўся творам архітэктуры стылю [[барока]] і меў блізкую [[архітэктоніка|архітэктоніку]] да [[Архікафедральны касцёл Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Мінск)|Мінскага касцёла езуітаў]]<ref name="habrus"/>. Гэта была 3-[[неф]]ная [[базіліка]] з паўкруглай [[апсіда]]й, да якой далучаліся трапецападобныя ў плане [[сакрысція|сакрысціі]]. Стылістыка галоўнага [[фасад]]а адпавядала пераходнаму этапу ад сталага да позняга барока: ордарная пластыка адначасова насычаная і строгая. Ён завяршаўся дзвюма вежамі (1-ярусныя [[чацвярык (збудаванне)|чацверык]]і<ref>[[Тамара Габрусь]]. [http://media.catholic.by/nv/n15/art11.htm Наша «езуіцкае» барока] // «[[Наша Вера]]» № 1 (15), 2001.</ref>) з шмат’яруснымі барочнымі [[купал]]амі маляўнічага абрысу. Франтальны фасад дэкаравала ордарная пластыка: слаёныя [[пілястра|пілястры]], выгнутыя [[карніз]]ы<ref name="kulahin"/>. Меў [[цыліндрычныя скляпенні]] з [[распалубка]]мі на папружных [[арка]]х<ref name="habrus"/>. Інтэр’ер упрыгожвалі [[карынфскі ордар|карынфскія]] пілястры, сцены і скляпенні — роспіс. === Калегіум === [[Файл:Магілёў. Каля этнаграфічнага музея (09).jpg|thumb|злева|Аўтэнтычная сцяна езуіцкага калегіума ў двары этнаграфічнага музея]] Будынак калегіума далучаўся да касцёла тарцовай сцяной і ўяўляў 2-павярховы прамавугольны ў плане аб’ём. Гладкія сцены праразалі прамавугольныя аконныя праёмы. У наш час на падмурках калегіума стаіць будынак [[Магілёўскі музей этнаграфіі|Магілёўскага музея этнаграфіі]]. Унутраная сцяна, якая выходзіць у двор музея, з’яўляецца аўтэнтычнай сцяной [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]], колішняй часткай езуіцкага калегіума<ref name="dzjackou"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Мураваныя харалы}} * {{Крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі (2008)}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=250|артыкул=Магілёўскі езуіцкі калегіум|аўтар=[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]], [[Таццяна Чарняўская|Чарняўская Т.]]}} * [[Тамара Габрусь]]. [http://media.catholic.by/nv/n15/art11.htm Наша «езуіцкае» барока] // «[[Наша Вера]]» № 1 (15), 2001. * {{Крыніцы/Кляштары ўсходняй і заходняй традыцый}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Славутасці Магілёва}} [[Катэгорыя:Збудаванні Магілёва ў стылі барока|Магілёў]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Магілёва]] [[Катэгорыя:Колішнія касцёлы Магілёва]] [[Катэгорыя:XVII стагоддзе ў Магілёве]] [[Катэгорыя:Першамайская вуліца (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Колішнія кляштары Беларусі]] 0v06oqm83abphkfvhlivt1xmwm96y1s 0 141581 4191885 4172132 2022-08-22T13:09:18Z Frantishak 22737 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{значэнні|Галава}} {{Таксон | name = Мёртвая галава | regnum = Жывёлы | image file =Acherontia atropos MHNT dos.jpg | image title = | image descr = | parent = Acherontia | rang = Від | latin = Acherontia atropos | author = [[Linnaeus]], [[1758]] | syn = * {{btname|Sphinx atropos|([[Linnaeus]], [[1758]])}}<ref name="J. J. de Freina"/>, * {{btname|Atropos solani|([[Oken]], [[1815]])}}<ref name="J. J. de Freina">{{кніга|аўтар = J. J. de Freina.|частка = |загаловак =Die Bombyces und Sphinges der Westpalaearktis. Noctuoidea, Sphingoidea, Geometoidea, Bombycoidea Auflage |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = München|издательство =EFW Edition Forschung & Wissenschaft Verlag GmbH |год =1987 |volume = 1|pages = |allpages = 405 |серыя = |isbn = 3-926285-00-1|тыраж = }}</ref>, * {{btname|Acherontia sculda|([[Kirby]], [[1877]])}}<ref name="J. J. de Freina"/>. | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Acherontia atropos | commons = Acherontia atropos | iucn = | eol = 868188 }} '''Бражнік мёртвая галава''' (''Acherontia atropos'', ''Manduca atropos'') — матыль сямейства {{bt-bellat|Бражнікі{{!}}бражнікаў|Sphingidae}}. Вялікі матыль з масіўным брушкам. Размах крылаў больш за 10 см. Самы буйны прадстаўнік сямейства ў фаўне [[Еўропа|Еўропы]]<ref name="K_Lampert">{{кніга|аўтар = К. Ламперт.|частка = |загаловак =Атлас бабочек и гусениц |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца =Минск |выдавецтва = Харвест|год =2003 |старонкі = |старонак =735 |серыя = |isbn =985-13-1664-4 |тыраж = 5000 }}</ref>, з'яўляецца другім паводле велічыні матыльком Еўропы (пасля {{bt-bellat|Сатурнія грушавая{{!}}сатурніі грушавай|Saturnia pyri}})<ref>''Хелгард Райххолф-Рим.'' Бабочки. Самый популярный справочник. — М.: Астрель, 2002.</ref> і першым паводле памеру цела. Адметнай асаблівасцю з'яўляецца характэрны малюнак на [[Грудзі бесхрыбтовых|грудзях]], які нагадвае чалавечы [[чэрап]]<ref name="Лер">{{кніга|аўтар=Лер П. А.|загаловак=Определитель насекомых Дальнего Востока России. Т. 5. Ручейники и чешуекрылые. Ч. 3|год=2001}}</ref><ref name="Изерский">{{кніга|аўтар=Изерский В. В.|загаловак=Бомбикоидные чешуекрылые и хохлатки Сибири и Дальнего Востока|месца=Киев|год=1999}}</ref>, што паслужыла асноваю для стварэння цэлага шэрага легендаў і [[забабоны|забабонаў]] пра гэтага матыля. == Этымалогія == Лацінская [[Бінамінальная наменклатура|бінамінальная назва]] ''«Acherontia atropos»'' узыходзіць да [[старажытнагрэчаская міфалогія|грэчаскай міфалогіі]]. [[Ахеран]] у міфалогіі — адна з 5 рэк у падземным царстве мёртвых<ref name="mifi grecii"/>, таксама слова «Ахерон» ужывалася для абазначэння глыбіні і жахаў [[пекла]]. {{нп3|мойры|Атропас|ru|Мойры}} або Атропа ({{lang-el|Ἄτροπος}}, «няўхільная») — няўмольная, няўхільная доля (смерць) — імя адной з трох [[мойры|мойр]] — багінь лёсу, якія пераразалі нітку чалавечага жыцця<ref name="mifi grecii">{{кніга|аўтар = Н. А. Кун. |частка = |загаловак =Мифы Древней Греции |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = М.|выдавецтва = АСТ, Астрель |год = 2004 |старонкі = |старонак =400 |серыя = |isbn =5-17-025345-1 |тыраж =10&nbsp;000 }}</ref>. Беларуская назва «мёртвая галава» паходзіць ад характэрнай рысы афарбоўкі матыля — наяўнасці на грудзях жоўтага малюнка, які нагадвае чалавечы чэрап<ref name="kaabak">{{кніга|аўтар=Каабак Л. В., Сочивко А. В.|загаловак=Бабочки мира|месца=М.|выдавецтва=Аванта+|год=2003|isbn=5-94623-008-5}}</ref>. У большасці еўрапейскіх народаў гэты матылёк носіць назву, падобную па значэнні з беларускай<ref name="K_Lampert"/>. == Таксанамія і сістэматыка == {{userboxtop| toptext=&nbsp;}} {{clade| style=line-height:75% |1={{clade |1=''[[Acherontia lachesis]]'' |2={{clade |1=''<big>'''Acherontia atropos'''</big>'' |2=''[[Acherontia styx]]'' }} }} }} {{userboxbottom}} Першае навуковае апісанне бражніка мёртвая галава было зроблена [[Карл Ліней|Карлам Лінеем]] у яго працы «[[Сістэма прыроды|Systema naturæ]]», пад назвай ''Sphinx atropos''. Пазней, у 1809 годзе, нямецкі энтамолаг [[Якаб Генрых Ласпейрэса]] перанёс матылька ў выдзелены ім род ''[[Acherontia]]'', да якога ён адносіцца і па гэты дзень<ref>{{cite web|author=Fauna Europaea, Version 1.3, 19.04.2007.|date=|url=http://www.faunaeur.org/full_results.php?id=295489|title=Acherontia atropos (Linnaeus 1758)|publisher=|accessdate=2009-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714042849/http://www.faunaeur.org/full_results.php?id=295489|archivedate=14 ліпеня 2014|deadurl=yes}}</ref>. Род ''[[Acherontia]]'' вылучаюць у [[Трыба, біялогія|трыбу]] {{btname|Acherontiini|''[[Boisduval]]'', 1875 г.}}. Сваяцтва паміж відамі ў межах трыбы цалкам не даследавана<ref name="Kitching">Ian J. Kitching: ''Phylogeny of the death´s head hawkmoth, Acherontia [Laspeyres], and related genera (Lepidoptera: Sphingidae, Acherontiini)'', Systematic Entomology 28 (2003) 71—88</ref>. == Біялагічнае апісанне == [[Файл:Acherontia atropos MHNT.jpg|thumb|250px]] [[Файл:Acherontia atropos MHNT Tete de mort.jpg|thumb|250px|Малюнак на грудзі, які нагадвае чалавечы чэрап]] Даўжыня пярэдняга [[Крыло насякомых|крыла]] 40-50 мм, максімальна — да 70 мм. Размах крылаў у [[самец|самцоў]] 90-115 мм, у [[самка|самак]] — 100—130 мм<ref name="J. J. de Freina"/><ref name="kaabak"/><ref name="helgard">{{кніга|аўтар=Хелгард Райххолф-Рим.|загаловак=Бабочки. Самый популярный справочник|месца=М.|выдавецтва=Астрель|год=2002}}</ref>. [[Палавы дымарфізм]] выяўлены слаба. Пярэднія крылы цёмна-бурыя, больш чым у 2 разы даўжэй сваёй шырыні, з прывостранай вяршыняй, з 2 папярочнымі шырокімі зубчастымі рыжавата-чорнымі палосамі са складаным малюнкам і жоўтым апыленнем. Іх вонкавы край роўны. Заднія крылы вохрыста-жоўтыя з 2 папярочнымі цёмнымі палосамі, звычайна ў 1,5 разы даўжэй сваёй шырыні, прыкметна скошаны да задняга краю, Маюць неглыбокую выемку па сваім вонкавым краі перад анальным вуглом. Вага самцоў 2-6 г, самак — 3-8 г<ref name="J. J. de Freina"/>. [[Галава насякомага|Галава]] чорна-карычневая або амаль чорная. [[Грудзі бесхрыбтовых|Грудзі]] чорна-карычневага або сінявата-бурага колеру з вохрава-жоўтым малюнкам, якія нагадваюць сабою чалавечы чэрап з чорнымі [[вочы|вачамі]]. Гэты малюнак зменлівы і можа цалкам адсутнічаць — напрыклад, у формы {{bt|Acherontia atropos|f=obsoleta}}<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic">[http://tpittaway.tripod.com/sphinx/a_atr.htm Sphingidae of the Western Palaearctic]</ref>. Патагіі і [[Тэгула|тэгулы]] чарнавата-блакітныя. Ніжні бок [[Грудзі бесхрыбтовых|грудзей]] і апошніх сегментаў [[брушка]] — вахрава-жоўтага колеру. Апошнія 2, радзей 3 сегменты брушка у самца цалкам шэра-блакітныя, альбо чорныя. У самкі так афарбаваны толькі апошні сегмент<ref>Rolf Reinhardt, Kurt Harz: Wandernde Schwärmerarten. Totenkopf-, Winden-, Oleander- und Linienschwärmer. In: Die Neue Brehm-Bücherei Bd. 596. 2., unveränderte Auflage. Westarp Wissenschaften, Magdeburg, Heidelberg, Berlin und Oxford 1996, ISBN 3-89432-859-2, S. 32.</ref>. Афарбоўка пярэдніх [[Крыло насякомых|крылаў]] зменлівая — можа быць рознай ступені інтэнсіўнасці, уключаючы наяўнасць плям і цёмных палос. У большасці выпадкаў пярэднія крылы бура-чорнага, месцамі чорнага колеру, падзеленыя на тры палі двума папярочнымі, складана размаляванымі, хвалістымі палосамі жоўта-папялістага колеру. Заднія крылы вохрава-жоўтыя з двума чорнымі папярочнымі палосамі. Вонкавая паласа шырэй, з зубчатым краем. Поласы зменлівыя па сваёй шырыні і афарбоўцы — могуць быць бурага колеру або выяўленымі настолькі моцна, што амаль зліваюцца адзін з адным. На задніх крылах жылкі ''R''₅ і ''M''₁ размяшчаюцца на кароткім агульным сцябле. Брушка развітое, даўжынёй да 60 мм і дыяметрам да 20 мм<ref name="J. J. de Freina"/>, пакрыта прылеглымі лускавінкамі. Яно без пэндзлікаў з лускавінак на канцы, жоўтае, з чорнымі кольцамі і падоўжнай шырокай сінявата-шэрай паласой па цэнтры. У самца брушка крыху завострана, у самкі — акругленае, ззаду тупое<ref name="J. J. de Freina"/>. [[Вочы]] круглыя​​, голыя. [[Хабаток]] кароткі, тоўсты, даўжынёй ад 10 да 14,5 мм<ref name="J. J. de Freina"/>, пакрыты вейчыкамі. Губныя шчупікі добра развітыя, загнуты дагары, з вонкавага боку густа пакрытыя лускавінкамі, шчыльна прыціснутыя да галавы. Вусікі кароткія, стрыжнепадобныя, рэзка звужаныя і злёгку выгнутыя перад вяршыняй. Валодаюць 2 радамі вейчыкаў на вентральным баку кожнага членіка. У самкі яны верацёнападобныя, без вейчыкаў<ref name="Лер"/>. Ногі скарочаныя і тоўстыя. Лапкі з 4 падоўжнымі радамі моцных шыпоў. Сярэднія і заднія лапкі заціснуты з бакоў. [[Пульвілус]] адсутнічае, [[параніхіум]] рэдукаваны да кароткай шырокай лопасці. Заднія галёнкі з 2 парамі шпор<ref name="Лер"/>. На цёмным грудным аддзеле цела матыля светлы малюнак у выглядзе чалавечага [[чэрап]]а з перакрыжаванымі пад ім касцямі, што паслужыла асновай для стварэння цэлага шэрагу легенд і забабонаў аб дадзеным матыльку. Брушка тоўстае з чорнымі і жоўтымі папярочнымі палоскамі і з блакітнавата-сіняй падоўжнай палосай. == Арэал == [[Файл:Acherontia atropos distribution map cutted.png|thumb|Арэал мёртвай галавы. {{legend-line|red solid 6px|''круглы год''}} {{legend-line|orange solid 6px|''летні, міграцыйны''}}]] Глабальны арэал з'яўляецца мульцірэгіянальным — ахоплівае Афрыку і заходнюю частку [[Палеарктыка|Палеарктыкі]]. {{нп3|Аўтахтоннасць|Аўтахтонны|ru|Автохтонность}} на поўдзень ад [[Альпы|Альпаў]]<ref name="helgard"/>. Бражнікі мёртвая галава распаўсюджаны ў трапічным і субтрапічным паясах [[Стары Свет|Старога Свету]] да [[Туркменія|Туркменіі]] на ўсходзе. Залёт гэтага віду адзначаны таксама ў наваколлі [[Горад Паўладар|Паўладара]]<ref>Dubatolov V.V., Titov S.V. 2011. Discovery of ''Acherontia atropos'' L. (Lepidoptera, Sphingidae) in North-East Kazakhstan // Amurian zoological journal. Vol. III. No 1. P. 58-59, colour plate V.</ref> (Паўночна-Усходні [[Казахстан]]). Сустракаецца ў Паўднёвай, збольшага і Цэнтральнай [[Еўропа|Еўропе]], на [[Азорскія астравы|Азорскіх астравах]], у [[Афрыка|Афрыцы]], [[Мадагаскар]]ы, Блізкім Усходзе, [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], Паўночным [[Іран]]е<ref name="helgard"/><ref name="Pittaway93">Pittaway, AR. 1993. The hawkmoths of the western Palaearctic. Harley Books, London</ref>. У [[Крым]]у і Беларусі рэдкі залётны від. На тэрыторыі Расіі маюцца знаходкі гэтага віду з многіх абласцей: [[Астраханская вобласць|Астраханскай]], [[Валгаградская вобласць|Валгаградскай]], [[Саратаўская вобласць|Саратаўскай]], [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай]], [[Смаленская вобласць|Смаленскай]], [[Калужская вобласць|Калужскай]], [[Краснадарскі край|Краснадарскага краю]], [[Пензенская вобласць|Пензенскай]] і з [[Паўночны Каўказ|Паўночнага Каўказа]]<ref>[http://www.dprgek.ru/redbook/detail.php-ID_SPEC=16240.htm Мёртвая голова в Красной книге Краснодарского края] {{ref-ru}}</ref>. На Каўказе сустракаецца ў [[Абхазія|Абхазіі]], [[Карачаева-Чаркесія|Карачаева-Чаркесіі]], Усходняй [[Грузія|Грузіі]], [[Арменія|Арменіі]], [[Азербайджан]]е. У Сібіры — непацверджаныя сабранымі экзэмплярамі паведамленні з поўдня Цюменскай вобласці<ref>Ситников, 2009; цыт. паводле: Dubatolov, Titov, 2011</ref>. Першапачатковай радзімай еўрапейскіх папуляцый з'яўляецца [[Паўночная Афрыка]]. Нават папуляцыі, якія насяляюць на поўдні Еўропы, перыядычна маюць патрэбу ў папаўненні за кошт мігрантаў з больш паўднёвых рэгіёнаў<ref name="helgard"/>. == Міграцыі і час лёту == Адносіцца да відаў, якія ажыццяўляюць штогадовыя пералёты на поўнач. У залежнасці ад умоў надвор'я працягласць міграцыйных пералётаў можа адрознівацца. У спрыяльныя гады бражнікі далятаюць да [[Востраў Ісландыя|Ісландыі]]<ref name="helgard"/>. На тэрыторыі [[Расія|Расіі]] такія мігрантныя асобнікі знаходзілі пад [[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургам]], [[Горад Петразаводск|Петразаводскам]] і нават на [[Кольскі паўвостраў|Кольскім паўвостраве]]. ''Acherontia atropos'' сустракаецца ў Афрыцы круглы год у бесперапынна наступных адно за адным пакаленнях. У Еўропе першыя мігруючыя матылькі з'яўляюцца, у большасці выпадкаў, пачынаючы з мая, часам ужо з сакавіка-красавіка, разам з асобнымі асобінамі, якія перажылі еўрапейскую зіму ў стане кукалкі. Першая хваля мігруючых асобін слабее на працягу чэрвеня, другая хваля з'яўляецца ў жніўні і верасні<ref name="J. J. de Freina"/>. Яйкі аплодненых самак спеюць падчас міграцыйнага палёту на поўнач. Калі паспяванне завершана, матылі больш не працягваюць палёт і, знайшоўшы кармавую расліну вусеняў, адкладаюць яйкі. Першыя матылькі ў большасці выпадкаў не знаходзяць расліны [[Бульба|бульбы]] у дастатковай колькасці і адкладаюць яйкі на іншыя кармавыя віды раслін. З ліпеня да верасня матылі прылятаюць з поўдня ў [[Цэнтральная Еўропа|Цэнтральную]] і [[Усходняя Еўропа|Усходнюю Еўропу]]. На поўдні еўрапейскай часткі арэала дае два пакаленні ў год, у цёплую восень назіраецца і частковая трэцяя генерацыя. == Месцапражыванне == Сустракаецца ў розных ландшафтах, пераважна ў далінах, у культурным ландшафце, на палях і плантацыях. Таксама засяляе адкрытыя, парослыя хмызнякамі ландшафты. Аддае перавагу сухім і выграваецца сонцам раёнах. У Цэнтральнай Еўропе сустракаецца пераважна ў культурных ландшафтах, часта на бульбяных палях і плантацыях<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. На [[Каўказ]]е насяляе ў перадгор'ях, радзей у нізінных мясцовасцях. У гарах падымаецца на вышыні да 700 метраў над [[узровень мора|узроўнем мора]]<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>, аднак падчас міграцыі могуць залятаць на вышыні да 2500 метраў над узроўнем мора<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. == Асаблівасці біялогіі == [[Файл:Honey comb.jpg|міні|Пранікаючы ў гнёзды і вуллі [[Меданосная пчала|меданосных пчол]] бражнікі мёртвая галава ахвотна ядуць [[мёд]]]] [[Паліфаг]], палівальцінны [[эўрыбіёнт]]. [[Імага]] актыўныя ў змярканні і да поўначы. Іх часта прыцягваюць штучныя крыніцы святла, аднак да іх прылятаюць толькі самцы і самкі, гатовыя да адкладвання яек. Харчаванне [[імага]] адыгрывае важную ролю не толькі ў падтрыманні жыцця, але і для паспявання яек у целе самкі<ref name="styx">[http://tpittaway.tripod.com/china/a_sty.htm Sphingidae of the Eastern Palaearctic — Acherontia styx]</ref>. Кароткі і тоўсты хабаток не дазваляе матылю харчавацца нектарам кветак і служыць для харчавання выцякаючымі драўнянымі сокамі, а таксама сокамі пашкоджаных пладоў і садавіны. Аднак да сілкавання апошнімі матылі звяртаюцца вельмі рэдка<ref name="styx"/>. У адрозненне ад многіх іншых відаў бражнікі пры ўсмоктванні хабатком соку дрэў, мёду, вільгаці лічыць за лепшае не завісаць ў палёце, а садзіцца на субстрат каля крыніцы ежы. Бражнікі мёртвая галава ахвотна ядуць [[мёд]], пранікаючы ў гнёзды і вуллі [[Меданосная пчала|меданосных пчол]], дзе праколваюць ячэйкі [[соты|сот]] хабатком і смокчуць мёд, за адзін раз з'ядаючы 5-15 г. можа пранікаць у [[Вулей|вуллі]] дзікіх і хатніх пчол. Вусені вельмі вялікія, ярка-жоўтыя з сінімі, чорнымі і зялёнымі косымі палоскамі на сегментах. Кормяцца на травяністых раслінах сямейства паслёнавых, у тым ліку на [[бульба|бульбе]]. Ёсць звесткі аб развіцці вусеняў на дрэвава-кустовых раслінах — [[язмін]]е, брызгліне і інш. Зімуе кукалка ў глебе. Матыль, вусень і кукалка могуць выдаваць гукі. Існавала тэорыя, што матылёк выдае гукі, падобныя гукам пчалінай маткі, якая нядаўна выйшла з кокана, абараняючы сябе, такім чынам, ад магчымасці быць забітым працоўнымі асобінамі пчол<ref name="Akimushkin">{{кніга|аўтар = Акимушкин И. И. |частка = |загаловак = Мир животных |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Мысль |год = 1993|том = 3 |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn =5-244-00444-1 |тыраж = }}</ref>. Дадзеная тэорыя не знайшла навуковага пацверджання<ref name="F. A. Moritz"/>, але ўсё роўна існуе сярод [[пчаляр]]оў і на старонках [[Жоўтая прэса|жоўтай прэсы]]<ref>{{cite web|author=|date=2003-08-15|url=http://www.vremya.ru/print/77793.html|title=Время новостей № 150. Бабочка ошиблась континентом. В жаркой Европе появляются африканские насекомые|publisher=|accessdate=2009-11-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304094917/http://www.vremya.ru/print/77793.html|archivedate=4 сакавіка 2016|deadurl=yes}}</ref><ref>{{cite web|author=|date=2003-08-15|url=http://bee-products.narod.ru/content/intresting/intresting.html|title=Интересное о пчёлах и прополисе. Нападение «Мёртвой головы»|publisher=|accessdate=2009-11-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120228053934/http://bee-products.narod.ru/content/intresting/intresting.html|archivedate=28 лютага 2012|deadurl=yes}}</ref>. На самай справе гэтыя матылі супакойваюць пчол шляхам выдзялення хімічных рэчываў, якія маскіруюць іх уласны пах (хімічная [[мімікрыя]])<ref name="F. A. Moritz"/>. Да іх адносяцца чатыры [[тлустыя кіслоты]]: [[пальміталеінавая кіслата|пальміталеінавая]], [[пальміцінавая кіслата|пальміцінавая]], [[Стэарынавая кіслата|стэарынавая]] і [[алеінавая кіслата|алеінавая]], якія сустракаюцца ў такой жа канцэнтрацыі і такіх жа суадносінах у меданосных пчол<ref name="F. A. Moritz"/>. Таксама матылі малаадчувальныя да пчалінага яду і ў эксперыментах вытрымлівалі да 5 укусаў пчол<ref name="F. A. Moritz">R. F. A. Moritz, W. H. Kirchner, R. M. Crewe: Chemical Camouflage of the Death's Head Hawkmoth (Acherontia atropos L.) in Honeybee Colonies, Naturwissenschaften 78 (1991) 179—182 {{doi|10.1007/BF01136209}} [http://www.culturaapicola.com.ar/apuntes/genetica/203.pdf PDF]{{Недаступная спасылка}}</ref>. Але часам здараецца, што пчолы зажальваюць «рабаўніка» да смерці. Шкоднікам [[пчалярства]] не з'яўляецца з прычыны сваёй нізкай колькасці. Аднак многія пчаляры негатыўна ставяцца да гэтага матыля, лічачы яго шкоднікам. Таму часцяком яны імкнуцца ўсталяваць на ляткі ля вулляў драцяную сетку з вочкамі дыяметрам 8-9 мм, праз якія могуць пранікаць пчолы і трутні, але не дадзеныя матылькі. Бражнікі мёртвая галава, будучы патрывожанымі, выдаюць пранізлівы піск<ref name="kaabak"/>. Як менавіта матылёк вырабляе гэты гук, доўгі час заставалася загадкай. Рашэннем дадзенага пытання ў [[18 стагоддзе|18 стагоддзі]] займаўся фізік і заолаг [[Рэнэ Антуан Рэамюр]]<ref name="krima">{{кніга|аўтар = Ефетов К. А., Будашкин Ю. И. |загаловак = Бабочки Крыма (Высшие разноусые чешуекрылые)|месца = Симферополь|выдавецтва = Таврия|год = 1990|старонак = 112 |серыя = Охрана окружающей среды}}</ref>. Але толькі ў [[1920]] годзе {{нп3|Хейнрых Прэл||de|Heinrich Prell}}<ref name="krima"/> выявіў, што гэты гук ўзнікае ў выніку ваганняў вырасту верхняй губы [[эпіфарынкс]]а, калі бражнік засмоктвае паветра ў горла і працісквае яго назад<ref name="kaabak"/>. Вусень таксама можа выдаваць гук, але трэннем сківіц. За некалькі дзён да выхаду матыля, гук можа выдаваць і кукалка ў выпадку яе механічнага раздражнення. Значэнне гэтых гукаў канчаткова не высветлена. Верагодна, яны служаць для адпужвання ворагаў. == Размнажэнне == === Яйка === Авальнае, памерам 1,5×1,2 мм, матавае, бледна-зялёнага або блакітнага колеру<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. Звычайна размяшчаецца на ніжнім баку лісця кармавых раслін. === Вусень === {{Фотакалонка|Bruco 1.jpg|Acherontia atropos larva 2.jpg|тэкст=Вусені бражніка мёртвая галава. Злева - тыповая жоўтая форма афарбоўкі, справа - таксама тыповая, але радзейшая зялёная форма.|ш=240|align=left}} [[Вусень|Вусені]] даволі буйныя, з пяццю парамі ног. Гусеніцы першага ўзросту дасягаюць даўжыні 12 мм і пакрытыя рэдкімі асобнымі невялікімі валасінкамі. Гусеніцы 4 ўзросту ўжо дасягаюць даўжыні 40-50 мм, пры вазе да 4 г. Вусень 5 ўзросту — вялікая, гладкая, да канца свайго развіцця дасягае даўжыні 15 см, пры вазе 18-22 г<ref name="J. J. de Freina"/>. Сустракаюцца формы з рознай афарбоўкай: жоўта-блакітнай, зялёнай і бурай. Часцей за ўсё сустракаецца цытрынава-жоўтая з сінімі касымі палосамі, якія сыходзяцца на спіне пад вострым вуглом; цела, пачынаючы з 4 і па 11 сегмент, усеяна чорна-сінімі кропкамі. Рог выгнуты ў выглядзе літары «S», зярністы і шурпаты. Таксама сустракаюцца гусеніцы з зялёнай афарбоўкай і з зялёнымі палосамі, а таксама шэра-бурыя з белым малюнкам. Апошні выгляд афарбоўкі не лічыцца нармальным, што даказваецца не толькі вялікай рэдкасцю такіх асобнікаў у Еўропе, але і той акалічнасцю, што ў маладым узросце, а таксама пасля лінькі, часова бываюць зялёнай афарбоўкі. Працягласць стадыі вусеняў складае каля 8 тыдняў<ref name="J. J. de Freina"/>. ==== Кармавыя расліны ==== [[Файл:Acherontia atropos DH 028 06 10 28-02-MJ2.jpg|thumb|Вусені на расліне]] Вусені харчуюцца, перш за ўсё, раслінамі сямейства {{bt-bellat|паслёнавыя|Solanaceae}}, пераважна {{bt-bellat|бульба{{!}}бульбай|Solanum tuberosum}}. Іншымі важнымі кармавымі раслінамі з гэтага ж сямейства з'яўляюцца: {{bt-bellat|ліцый звычайны|Lycium barbarum}}, {{bt-bellat|дурнап’ян|Datura}}, {{bt-bellat||Atropa belladonna}}, {{bt-bellat|тытунь|Nicotiana}}, {{bt-bellat||}}''[[Lycium europaeum]]'', а также {{bt-bellat|фізаліс|Physalis}}, {{bt-bellat||Solanum lycopersicum}}, {{bt-bellat|баклажан|Solanum melongena}}, {{bt-bellat||Solanum dulcamara}}, {{bt-bellat||Solanum nigrum}} і іншыя віды [[паслён|гэтага]] роду<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. Аднак вусені з'яўляюцца паліфагамі і таксама могуць харчавацца многімі відамі раслін з некалькіх сямействаў, у тым ліку<ref name="K_Lampert"/><ref name="helgard"/><ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>: * {{bt-bellat|Адоксавыя|Adoxaceae}}: {{bt-bellat|бузіна|Sambucus}}, {{bt-bellat|каліна звычайная|Viburnum opulus}} * {{bt-bellat|Парасонавыя|Apiaceae}}: {{bt-bellat|морква|Daucus}}, {{bt-bellat|кроп|Anethum}} * {{bt-bellat||Apocynaceae}}: {{bt-bellat|алеандр|Nerium}} * {{bt-bellat|Астравыя|Asteraceae}}: {{bt-bellat||Erigeron canadensis}} * {{bt-bellat|Бігноніевыя|Bignoniaceae}}: {{bt-bellat||Catalpa bignonioides}}, {{bt-bellat||Tecomaria capensis}} * {{bt-bellat|Капуставыя|Brassicaceae}}: {{bt-bellat|капуста|Brassica}} * {{bt-bellat|Каноплевыя|Cannabaceae}}: {{bt-bellat|каноплі пасяўныя|Cannabis sativa}} * {{bt-bellat|Бружмелевыя|Caprifoliaceae}}: {{bt-bellat|бружмель|Lonicera}}, {{bt-bellat|снежнаягаднік|Symphoricarpos}} * {{bt-bellat|Брызглінавыя|Celastraceae}}: {{bt-bellat|брызгліна|Euonymus}} * {{bt-bellat|Аксамітнікавыя|Amaranthaceae}}: {{bt-bellat|буракі|Beta}} * {{bt-bellat|Бабовыя|Fabaceae}}: {{bt-bellat|боб|Vicia faba}} * {{bt-bellat||Hydrangeaceae}}: {{bt-bellat|жасмін|Philadelphus}} * {{bt-bellat|Ясноткавыя|Lamiaceae}}: {{bt-bellat||Vitex agnus-castus}} * {{bt-bellat|Маслінавыя|Oleaceae}}: {{bt-bellat|ясень|Fraxinus}}, {{bt-bellat|язмін|Jasminum}}, {{bt-bellat|бэз|Syringa}}, {{bt-bellat|біручына|Ligustrum}}, {{bt-bellat|масліна|Olea}}, {{bt-bellat||Phillyrea}} * {{bt-bellat|Мальвакветныя|Malvales}}: {{bt-bellat|гібіскус|Hibiscus}} * {{bt-bellat|Залознікавыя|Scrophulariaceae}}: {{bt-bellat||Paulownia}} * {{bt-bellat|Трыпутнікавыя|Plantaginaceae}}: {{bt-bellat|ільвіны зеў|Antirrhinum}} * {{bt-bellat|Ружакветныя|Rosales}}: {{bt-bellat|глог|Crataegus}}, {{bt-bellat|суніцы|Fragaria}}, {{bt-bellat|яблыня|Malus}}, {{bt-bellat|сліва дамашняя|Prunus domestica}}, {{bt-bellat|груша|Pyrus}}, {{bt-bellat|маліна звычайная|Rubus idaeus}} * {{bt-bellat|Марэнавыя|Rubiaceae}}: {{bt-bellat||Galium tinctorium}} * {{bt-bellat|Рутавыя|Rutaceae}}: {{bt-bellat|рута|Ruta}}, {{bt-bellat|апельсін|Citrus sinensis}} * {{bt-bellat|Залознікавыя|Scrophulariaceae}}: {{bt-bellat||Buddleja}}, {{bt-bellat|дзіванна|Verbascum}} * {{bt-bellat|Крапіўныя|Urticaceae}}: {{bt-bellat|крапіва|Urtica}} На [[Канарскія астравы|Канарскіх астравах]] кармавымі раслінамі служаць<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/><ref>Rolf Reinhardt, Kurt Harz: ''Wandernde Schwärmerarten. Totenkopf-, Winden-, Oleander- und Linienschwärmer.'' Die Neue Brehm-Bücherei Bd. 596, Westarp & Spektrum, Magdeburg, Heidelberg, Berlin und Oxford 1996, ISBN 3-89432-859-2</ref>: {{bt-bellat||Cussonia}}, {{bt-bellat||Spathodea}}, {{bt-bellat||Cordia sebestena}}, {{bt-bellat||Tabebuia}}, {{bt-bellat||Nicotiana glauca}}, {{bt-bellat||Clerodendrum}}. У [[Азербайджан]]е і [[Дагестан]]е з кармавых раслін адзначаны таксама {{bt-bellat||Solanum persicum}}, {{bt-bellat||Zygophyllum fabago}} і {{bt-bellat|ясень|Fraxinus}}<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. == Кукалка == [[Файл:Acherontia atropos raupe Walter Schoen.jpg|міні|Вусень бражніка мёртвая галава закопваецца ў зямлю, каб акукліцца]] [[Файл:Acherontia atropos puppe Walter Schoen.jpg|thumb|Кукалка]] [[Кукалка]] гладкая, бліскучая, даўжынёй 50-65 мм у самца і 65-75 мм у самкі, максімум да 80 мм. Вага кукалкі самцоў - 7-10 г, самак - 7-12 г<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. Адразу пасля акуклення колер кукалкі можа быць ад жоўтага да крэмавага, часам з зялёным адценнем на спінцы. Праз 12 гадзін куколка набывае канчатковую чырвона-бурую афарбоўку. Звычайна размяшчаецца ў зямлі на глыбіні 15-40 см, у ломкім земляным кокане<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. Стадия куколки длится около месяца<ref name="J. J. de Freina"/>. == Паразітоіды == На розных стадыях жыццёвага цыкла бражнік мёртвая галава схільны нападу пэўных тыпаў [[паразітоід]]аў: яйкавых, яйкавалічынкавых, лічынкавых, лічынкава-кукалкавых і кукалкавых<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>: * {{bt-bellat||Ichneumonidae}} ** {{bt-bellat||Amblyjoppa fuscipennis}} ** {{bt-bellat||Amblyjoppa proteus}} ** {{bt-bellat||Callajoppa cirrogaster}} ** {{bt-bellat||Callajoppa exaltatoria}} ** {{bt-bellat||Diphyus longigena}} ** {{bt-bellat||Diphyus palliatorius}} ** {{bt-bellat||Ichneumon cerinthius}} ** {{bt-bellat||Netelia vinulae}} * {{bt-bellat|Тахіны|Tachinidae}} ** {{bt-bellat||Compsilura concinnata}} ** {{bt-bellat||Drino atropivora}} ** {{bt-bellat||Masicera pavoniae}} ** {{bt-bellat||Winthemia rufiventris}} == Колькасць == Часцей за ўсё сустракаецца адзінкава. Колькасць папуляцыі з году ў год моцна вар'іруе. Ваганні колькасці звязаны ў першую чаргу з надвор'ем і іншымі прыроднымі ўмовамі. У халодныя гады яна скарачаецца, а ў цёплыя — адразу ж узрастае<ref name="helgard"/><ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. У халодныя зімы кукалкі ў сярэдняй паласе Еўропы могуць паміраць. Але колькасць аднаўляецца на наступны год за кошт мігруючых асобін. Са з'яўленнем нашчадкаў мігрантаў звязана тое, што другое пакаленне значна больш шматлікае, чым першае. У сярэдняй паласе самкі другога пакалення стэрыльныя<ref name="Sphingidae of the Western Palaearctic"/>. Аб агульнай колькасці можна меркаваць толькі ўскосна на падставе выяўляных кукалак. Пастаяннае зніжэнне колькасці на тэрыторыі краін былога [[СССР]] абумоўлена хімічнай апрацоўкай палёў, асабліва бульбяных ў барацьбе з {{bt-bellat|каларадскі жук{{!}}каларадскім жуком|Leptinotarsa decemlineata}}, якая прыводзіць да гібелі гусеніц і кукалак матыля<ref name="Никитский">{{кніга|аўтар = Н. Б. Никитский, А. В. Свиридов. |частка = |загаловак = Насекомые Красной книги СССР|месца =М. |выдавецтва =Педагогика |год =1987 |старонкі = 176|старонакц = |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. == Заўвагі па ахове == Мёртвая галава была занесена ў [[Чырвоная кніга Украіны|Чырвоныя кнігі]] [[УССР]] ([[1980]]) і СССР ([[1984]]). На дадзены момант, від выключаны з [[Чырвоная кніга Расіі|Чырвонай кнігі Расіі]], як той, які параўнальна распаўсюджаны і не мае патрэбы ў спецыяльнай ахове. Занесены ў [[Чырвоная кніга Украіны|Чырвоную кнігу Украіны]], дзе яму прысвоена III катэгорыя — «рэдкія віды» — віды з невялікімі [[папуляцыя]]мі, якія ў дадзены час не адносяцца да катэгорыі «знікаючых» або «уразлівых»<ref>{{кніга|аўтар = Шапаренко О. Ю., Шапаренко С. О. |частка = |загаловак = Червона книга України|спасылка = |адказны = |выданне = 2-e изд., с изменениями|месца = Харьков|выдавецтва =Торсинг Плюс |год = 2007 |старонкі = |старонак = 384 |серыя = |isbn = 978-966-404-597-8|тыраж = 3000}}</ref>. З прычыны пастаяннага зніжэння колькасці на тэрыторыі краін былога [[СССР]] неабходна стварэнне і ўвядзенне мер па ахове гэтага віду. Неабходныя меры аховы павінны ўключаць у сябе вывучэнне біялогіі віду, тэрмінаў яго развіцця, уплыву восеньскіх і зімовых халадоў, кармавых раслін, [[біятоп|біятапічнага]] размеркавання, а таксама распаўсюджвання, вызначэнне паўночнай мяжы арэала і зоны міграцый. На палях замест татальных хімічных апрацовак неабходна ўвядзенне інтэграванага метаду барацьбы з сельскагаспадарчымі шкоднікамі<ref name="Никитский"/>. == У культуры == [[Файл:Stamp of Azerbaijan 294.jpg|thumb|[[Паштовая марка]] з выявай мёртвай галавы. [[Азербайджан]]]] * Са змрочным малюнкам у выглядзе чэрапа на яго спінцы звязана нямала легенд — па павер'і, гэты матылёк быў прадвеснікам няшчасцяў, смерці, войнаў і эпідэмій<ref name="mifi">{{кніга|аўтар = Владимир Алексеев. |частка = |загаловак =Бабочки в мифах и легендах |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва =Дрофа |год =2006 |старонкі = |старонак = 192|серыя =Исторический альбом |isbn =5-358-00249-9 |тыраж = }}</ref>. Так, [[эпідэмія|эпідэмію]] [[1733]] года народ прыпісваў з'яўленню гэтай матылькі. У [[Іль-дэ-Франс]] да гэтага часу вераць, што лускавінка з крылаў гэтага матыля, патрапіўшы ў вока, прычыняе слепату і магчымую хуткую гібель<ref name="kaabak"/>. * Пэўную ролю адыгрывае бражнік мёртвая галава ў фільме [[рэжысёр]]а [[Джонатан Дэмі|Джонатана Дэмі]] «[[Маўчанне ягнят (фільм)|Маўчанне ягнят]]», знятым па матывах аднайменнага рамана {{нп3|Томас Харыс|Т. Харыса|ru|Харрис, Томас}}. {{нп3|Серыйны забойца|Маньяк-забойца|ru|Серийный убийца}} кладзе кукалку гэтага матылька ў рот сваім ахвярам. Для злачынца яны былі сімвалам перараджэння — ён хацеў ператварыцца ў жанчыну, як кукалка ў матылька. У арыгінальным рамане злачынец карыстаўся кукалкамі блізкароднаснага віду — {{bt-bellat||Acherontia styx}}, але ў кінаверсіі раману фігуруюць лялячкі бражніка мёртвая галава<ref name="Kitching"/>. * Міма выявы гэтага матылька не прайшлі пісьменнікі, у тым ліку і вялікі амерыканскі пісьменнік [[Эдгар Алан По|Эдгар По]]. Прыгожы і страшны матылёк апісаны ім у апавяданні «Сфінкс». Матылёк поўзаў па [[Павуцінне|павуцінню]] на акне, а герою аповеду здавалася, што істота рухаецца па далёкіх схілах узгоркаў. Выдуманы гіганцкі від гэтага матылька таксама згадваецца ў [[фантастыка|фантастычным]] [[апавяданне|апавяданні]] [[Аляксандр Раманавіч Бяляеў|Аляксандра Бяляева]] «Мёртвая галава». Згадваецца ён і ў гатычным [[раман]]е жахаў {{нп3|Сьюзен Хіл||ru|Хилл, Сьюзен}} «{{нп3|Я ў замку кароль||en|I'm the King of the Castle (novel)}}», дзе ім карысталіся, каб пасеяць страх у адным з маладых герояў. * У маі [[1889]] года [[Вінцэнт ван Гог|Ван Гог]] напісаў карціну, якая паказвае матылька, названую ім {{нп3|Бражнік мёртвая галава, карціна Ван Гога|«Бражнік мёртвая галава»|ru|Бражник мёртвая голова (картина Ван Гога)}}. Ван Гог памылкова палічыў, што перад ім гэты рэдкі ў Еўропе матылёк. На самай жа справе на карціне намаляваная {{bt-bellat|Паўлінава вока малое|Saturnia pavonia}}. Музей Ван Гога ў Амстэрдаме пераназваў карціну ў «Імператарскі начны матылёк» («Паўлінавочка»)<ref name="Harrison-DHM">{{cite web|url=http://www.webexhibits.org/vangogh/letter/20/592.htm|title=Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written 22 May 1889 in Saint-Rémy|translator=van Gogh, J|editor=Harrison, R|year=2011|work=Van Gogh Letters|publisher=WebExhibits (funded in part by U.S. Department of Education, Fund for the Improvement of Postsecondary Education).|accessdate=2011-04-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AVoiOUbk?url=http://www.webexhibits.org/vangogh/letter/20/592.htm|archivedate=8 верасня 2012|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/vgm/index.jsp?page=2914&collection=625&lang=en|title=Emperor Moth, 1889|year=2005-2011|work=Permanent Collection|publisher=Van Gogh Museum|accessdate=April 15, 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AVoiuPNH?url=http://www.vangoghmuseum.nl/vgm/index.jsp?page=2914|archivedate=8 верасня 2012|deadurl=no}}</ref>. * Навала матылькоў гэтага віду фігуруе ў [[ЗША|амерыканскім]] [[Фільм жахаў|фільме жахаў]] 2012 ад прадзюсара {{нп3|Сэм Рэймі|Сэма Рэймі|ru|Рэйми, Сэм}} і рэжысёра {{нп3|Уле Барнедаль|Уле Барнедаля|en|Ole Bornedal}} — «{{нп3|Шкатулка праклёну||ru|Шкатулка проклятия}}». == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь: Рэдкія і тыя, што знаходзяцца пад пагрозай знікнення віды жывёл і раслін. Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1993. ISBN 5-85700-095-5 == Спасылкі == * {{ВТ-ЭСБЕ|Мёртвая голова, бабочка}} * [http://tpittaway.tripod.com/sphinx/a_atr.htm Sphingidae of the Western Palaearctic] * [http://tpittaway.tripod.com/china/a_atr.htm ACHERONTIA ATROPOS (Linnaeus, 1758)] {{Чырвоная кніга Беларусі|жывёла||III}} [[Катэгорыя:Бражнікі]] [[Катэгорыя:Насякомыя Еўразіі]] [[Катэгорыя:Насякомыя Афрыкі]] [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1758 годзе]] 5iu7a4ysbs98ccnfe2st70jqa8li72n 10 144933 4192491 3753184 2022-08-23T09:54:49Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя, алфавітны парадак wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная паласа |выява = |загаловак = Камуны правінцыі [[Салерна (правінцыя)|Салерна]] |утрыманне = * [[Агропалі]] * [[Акуара]] * [[Алевана-суль-Тушана]] * [[Альбанела]] * [[Альвета-Чытра]] * [[Альтавіла-Сіленціна]] * [[Альфана]] * [[Альястра-Чылента]] * [[Амальфі]] * [[Аміньяна]] * [[Ангры]] * [[Атрані]] * [[Атэна-Лукана]] * [[Аўлета (Кампанія)|Аўлета]] * [[Ачэрна]] * [[Ашэа]] * [[Баронісі]] * [[Баціпалья]] * [[Белазгуарда]] * [[Беліцці]] * [[Брачыльяна]] * [[Буонабітакола]] * [[Бучына]] * [[Вала-дэла-Луканія]] * [[Вале-дэл’Анджэла]] * [[Вальва]] * [[Вібонаці]] * [[Віетры-суль-Марэ]] * [[Джой]] * [[Джунгана]] * [[Джыфоні-Вале-П’яна]] * [[Джыфоні-Сеі-Казалі]] * [[Іспані]] * [[Кава-дэ’-Тырэні]] * [[Кагдж’яна]] * [[Казалета-Спартана]] * [[Казальбуона]] * [[Казаль-Веліна]] * [[Казеле-ін-Пітары]] * [[Кальваніка]] * [[Камерота]] * [[Кампанья]] * [[Кампора]] * [[Каналонга]] * [[Кантронэ]] * [[Капача-Пестум]] * [[Карлета-Манфортэ]] * [[Карбара (Італія)|Карбара]] * [[Кастыльёнэ-дэль-Джэнавезі]] * [[Кастэлабатэ]] * [[Кастэльнуова-дзі-Конца]] * [[Кастэльнуова-Чылента]] * [[Кастэльчывіта]] * [[Кастэль-Сан-Джыёрджыё]] * [[Кастэль-Сан-Ларэнца]] * [[Коліяна]] * [[Конка-дэй-Марыні]] * [[Контурсі-Тэрмэ]] * [[Кукара-Ветэрэ]] * [[Лаўрына]] * [[Лаўрыта]] * [[Лаўрэяна-Чылента]] * [[Лаўяна]] * [[Лустра]] * [[Маёры]] * [[Мальяна-Ветэрэ]] * [[Мантана-Антылія]] * [[Мантэзана-сула-Марчэлана]] * [[Мантэкорвіна-Пульяна]] * [[Мантэкорвіна-Равела]] * [[Мантэкорычэ]] * [[Мантэфортэ-Чылента]] * [[Марыджэраці]] * [[Мерката-Сан-Северына]] * [[Міноры]] * [[Моё-дэла-Чывітэла]] * [[Монтэ-Сан-Джакома]] * [[Начэра-Інферыёрэ]] * [[Нові-Велія]] * [[Ночэра-Супер’ёрэ]] * [[Орыя]] * [[Отаці]] * [[Пагані]] * [[Падула]] * [[Паламонтэ]] * [[Пантэканьяна-Фаяна]] * [[Пелеццана]] * [[Пердзіфума]] * [[Пертоза]] * [[Перыта]] * [[Пеціна]] * [[Пішота]] * [[Позітана]] * [[Пола (Італія)|Пола]] * [[Поліка]] * [[Постыльёнэ]] * [[Праяна]] * [[Прын’яна-Чылента]] * [[П’яджынэ]] * [[Равела]] * [[Ракаглорыёза]] * [[Ракадаспідэ]] * [[Ракап’емонтэ]] * [[Раман’яна-аль-Мантэ]] * [[Рафрана]] * [[Рашын’ё]] * [[Руціна]] * [[Рычыльяна]] * [[Сака]] * [[Сала-Кансіліна]] * [[Салента (Кампанія)|Салента]] * [[Салерна]] * [[Сальвітэле]] * [[Сан-Валенціна-Тарыё]] * [[Сан-Грэгорыа-Ман’ё]] * [[Сан-Джавані-а-Піра]] * [[Сан-Манга-П’емонт]] * [[Сан-Марцана-суль-Сарна]] * [[Сан-Маўра-ла-Брука]] * [[Сан-Маўра-Чылента]] * [[Сан-П’етра-аль-Танагра]] * [[Сан-Руфа]] * [[Сан-Чыпрыяна-Пічэнціна]] * [[Санта-Марына]] * [[Сант’Анджэла-а-Фазанела]] * [[Сант’Арсеніа]] * [[Сантамена]] * [[Сант’Эджыдзіа-дэль-Мантэ-Альбіна]] * [[Санца]] * [[Сапры]] * [[Сарна (Італія)|Сарна]] * [[Сасана]] * [[Серамеццана]] * [[Серэ (камуна)|Серэ]] * [[Сеса-Чылента]] * [[Сіяна]] * [[Січыньяна-дэглі-Альбурні]] * [[Скала (муніцыпалітэт)|Скала]] * [[Скафаці]] * [[Стэла-Чылента]] * [[Стыа]] * [[Тартарэла]] * [[Торака]] * [[Торкіяра]] * [[Торэ-Арсая]] * [[Трамонці]] * [[Трэнтынара]] * [[Тэгджана]] * [[Феліта]] * [[Фішана]] * [[Фурорэ]] * [[Футані]] * [[Чычэрале]] * [[Чэле-дзі-Булгерыя]] * [[Чэнтола]] * [[Чэраза]] * [[Чэтара]] * [[Эбалі]] }}<includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Катэгорыя:Камуны правінцыі Салерна]]}}</includeonly><noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Правінцыі Італіі|Салерна]] </noinclude> 6s5mfe32jxpjcrm41ccdr9hb6179v4j 0 146579 4191934 3755735 2022-08-22T14:55:47Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Андрэй Мамацюк | поўнае імя = Андрэй Уладзіміравіч Мамацюк | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Расія}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = ''няма'' | нумар = | пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2009—2010| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]]|0 (0) |2010| {{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Газавік Арэнбург|Газавік (Арэнбург)]]|11 (0) |2011—2012| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Цюмень|Цюмень]]|29 (6) |2012| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]]|7 (0) |2013| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Дынама Санкт-Пецярбург|Дынама (Санкт-Пецярбург)]]|13 (0) |2014| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Зорка Разань|Зорка (Разань)]]|10 (1) |2014—2016| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Зеніт Пенза|Зеніт (Пенза)]]|52 (13) |2016—2017| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Тарпеда Уладзімір|Тарпеда (Уладзімір)]]|24 (4) |2017—2022| {{Сцяг|Крым||20px}} [[ФК Кызылташ Бахчысарай|Кызылташ (Бахчысарай)]]|107 (13) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 22 жніўня 2022 }} '''Андрэй Мамацюк''' (нар. {{ДН|13|4|1991}}, [[Старая Руса]], [[РСФСР]]) — расійскі [[футбол|футбаліст]], [[нападнік (футбол)|нападнік]]. == Клубная кар’ера == Пачаў займацца футболам у [[Ноўгарад]]зе, а ў пачатку 2009 года трапіў у дубль маскоўскага [[ФК Спартак Масква|«Спартака»]]. Не замацаваўся ў маскоўскім клубе і перайшоў у [[ФК Цюмень|«Цюмень»]], дзе стаў трывалым іграком асновы. У жніўні 2012 года перайшоў у мазырскую [[ФК Славія Мазыр|«Славію»]], але па заканчэнні сезона пакінуў клуб. У жніўні 2013 года стаў іграком санкт-пецярбургскага [[ФК Дынама Санкт-Пецярбург|«Дынама»]]<ref>[http://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/transfers/spbnews_NI395205_Dinamo-zayavilo-chetireh-igrokov «Динамо» заявило четырех игроков]</ref>, а ў лютым 2014 года перайшоў у разанскую [[ФК Зорка Разань|«Зорку»]]<ref>[http://zvezda-ryazan.ru/novosti/item/34799-звезда-заявила-пятерых-игроков.html «Звезда» заявила пятерых игроков ]</ref>. У 2014—2016 гадах гуляў за пензенскі [[ФК Зеніт Пенза|«Зеніт»]], пазней выступаў за ўладзімірскае [[ФК Тарпеда Уладзімір|«Тарпеда»]]. У жніўні 2017 года стаў іграком крымскага клуба [[ФК Кызылташ Бахчысарай|«Кызылташ»]]<ref>[http://crimea-news.com/sport/2017/08/24/316308.html Бахчисарайский "Кызылташ" дозаявил экс-игрока московского "Спартака"]</ref>, дзе гуляў да сакавіка 2022 года. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мамацюк Андрэй Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Расіі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спартак Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арэнбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Цюмень]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Славія Мазыр]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Зорка Разань]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Зеніт Пенза]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Уладзімір]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Кызылташ Бахчысарай]] anzzr8w4e5zmn6xj3x0nz9ib6jfd88i 0 157226 4192226 4056082 2022-08-23T06:38:26Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki '''Барадзін''' — рускае прозвішча. == Выбітныя носьбіты == * [[Аляксандр Парфіравіч Барадзін]] (1833—1887) — рускі кампазітар і навуковец-хімік. * [[Дзмітрый Анатолевіч Барадзін]] (нар. 1999) — беларускі футбаліст. * [[Іван Фаміч Барадзін]] — хірург, прафесар * [[Леанід Іванавіч Барадзін]] (1938—2011) — рускі пісьменнік і грамадскі дзеяч. * [[Міхаіл Маркавіч Барадзін]] (1884—1951) — расійскі рэвалюцыянер. * [[Павел Паўлавіч Барадзін]] (нар. 1946) — расійскі дзяржаўны дзеяч, былы дзяржаўны сакратар Саюзнай дзяржавы. * [[Сяргей Пятровіч Барадзін]] (1902—1974) — рускі пісьменнік. * [[Цімафей Сцяпанавіч Барадзін]] (1917—1942) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Гл. таксама == * [[Наталля Васілеўна Барадзіна]] {{неадназначнасць}} [[Катэгорыя:Рускія прозвішчы]] 59e2tnztx4tubqm98rako4p9j2fw0if 4192240 4192226 2022-08-23T06:44:07Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Выбітныя носьбіты */ wikitext text/x-wiki '''Барадзін''' — рускае прозвішча. == Выбітныя носьбіты == * [[Аляксандр Парфіравіч Барадзін]] (1833—1887) — рускі кампазітар і навуковец-хімік. * [[Дзмітрый Анатолевіч Барадзін]] (нар. 1999) — беларускі футбаліст. * [[Іван Фаміч Барадзін]] (1924—?) — хірург, прафесар * [[Леанід Іванавіч Барадзін]] (1938—2011) — рускі пісьменнік і грамадскі дзеяч. * [[Міхаіл Маркавіч Барадзін]] (1884—1951) — расійскі рэвалюцыянер. * [[Павел Паўлавіч Барадзін]] (нар. 1946) — расійскі дзяржаўны дзеяч, былы дзяржаўны сакратар Саюзнай дзяржавы. * [[Сяргей Пятровіч Барадзін]] (1902—1974) — рускі пісьменнік. * [[Цімафей Сцяпанавіч Барадзін]] (1917—1942) — [[Герой Савецкага Саюза]]. == Гл. таксама == * [[Наталля Васілеўна Барадзіна]] {{неадназначнасць}} [[Катэгорыя:Рускія прозвішчы]] mhlufhp63nax0w8girma7xn8w6wlg2r 0 158970 4191818 4191786 2022-08-22T12:03:25Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = Ратуша |Беларуская назва = Гродзенская ратуша |Арыгінальная назва = |Выява = Haradzienskaja ratuša. Гарадзенская ратуша (1901-14).jpg |Подпіс выявы = Галоўны фасад, пач. ХХ ст. |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжання = [[Горад]] |Месцазнаходжанне = [[Гродна]] |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = класіцызм |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны =1946 |Пачатак будаўніцтва =1513 |Заканчэнне будаўніцтва =1513 |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = знішчана |lat_dir = N |lat_deg = 53 |lat_min = 40 |lat_sec = 41 |lon_dir = E |lon_deg = 23 |lon_min = 49 |lon_sec = 53 |На карце = |Пазіцыя подпісу на карце = |Сайт = |Commons =Town hall (Horadnia) }} [[Выява:Horadnia, Stary Rynak-Aziorskaja. Горадня, Стары Рынак-Азёрская (M. Lohrich, 1919-39).jpg|250px|right|thumb|<center>Езуіцкі касцёл і ратуша (справа)</center>]] '''Гарадзенская ратуша''' — сядзіба органа грамадскага самакіравання [[Гродна]], галоўны адміністрацыйны будынак. Гістарычныя назвы '''Ратуша''', '''Ratusz''', '''Магистратское строение''', '''Гостиный двор''', '''Stary ratusz'''. Упершыню пра неабходнасць ўзвядзення ратушы ў Гродне ўпаміналася ў прывілеі на [[Магдэбургскае права|магдэбургскага права]] ў 1496 годзе, дзе падкрэслена: «''Узвядуць нават ратушу на годным месцы, пад каторым які пакой або камору для пастрыгання сукна падрыхтаваць і мець ім не забараняем. Будуць таксама мець на ратушы меру збожжа, г.зн. бочку ратушную, ды меру мёду, г.з н. медніцу''». Упершыню пісьмовыя крыніцы фіксуюць існаванне ратушы ў 1529 годзе. Пра вонкавы выгляд будынка можна меркаваць па выяве на медзярыце [[Гравюра Адэльгаўзера-Цюнта|гравюры Маціяса Цюнта]] 1568 года і [[Тамаш Макоўскі|Тамаша Макоўскага]] 1600 года. Паводле іх, гэта быў двухпавярховы будынак, завершаны высокай вежай з [[гадзіннік]]ам і назіральнай пляцоўкай. Можна меркаваць, што будынак быў вельмі падобны на ратушу ў [[Бранева|Браўнсбергу]].<ref name="SM-05-12-2016"/> Паводле інфармацыі з крыніц, каля ратушы працавалі крамы, важніца<ref name="SM-29-01-2017"/>, а пад будынкам знаходзілася гарадская турма. Ратуша была зруйнавана ў 1660-х гадах у выніку захопу горада маскоўскімі войскамі. У зруйнаваным стане яна прастаяла больш за стагоддзе, пакуль у 1784 годзе на руінах старой не была ўзведзена новая ратуша, якая, аднак, неўзабаве была пашкоджана пажарам. У 1815—1826 гадах ратуша была рэканструявана па праекце губернскага архітэктара [[Карл Вільгельмавіч Багеміле|Карла Багеміле]] ў [[Класіцызм|класіцыстычным стылі]]<ref name="SM-06-01-2017"/>. Пасля [[Вайна 1812 года|вайны 1812 года]] грошай у гарадскім бюджэце амаль не было, таму аднаўляў будынак за свае сродкі купец Юдэль Гутка з правам арэнды на 20 гадоў. Дзякуючы малюнку [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]] 1867 года, захаваным планам і пісьмовым крыніцам, вядома, што будынак уяўляў сабой двухпавярховы атынкаваны цагляны аб’ём, замкнёны па перыметры, з выступам у паўднёва-ўсходняй частцы<ref name="SM-01-06-2015"/>. Фасады былі асіметрычныя, паўднёвы і паўночны былі ўпрыгожаны шасцікалоннымі порцікамі з элементамі [[Дарычны ордар|дарычнага ордара]]. Пастаўленыя на стэрэабаты (п’едэсталы) калоны падтрымлівалі антаблемент з трохвугольным франтонам, на якім быў надпіс «MAGISTRAT» (у 1832 годзе надпіс заменены на «ГОРОДОВОЙ МАГИСТРАТЪ») з вялікіх пазалочаных медных літар<ref name="SM-17-11-2020"/>. Пад франтонамі размяшчаліся аркавыя праезды. Паверхі на фасадах будынка размяжоўваліся прафіляваным паяском. Дзверы і вокны на першым ярусе абрамлялі фігурныя ліштвы. Дах двухсхільны, з вальмамі. Сістэма планіроўкі на другім ярусе была калідорная. Ва ўсходняй частцы будынка знаходзіўся ганак з васьмю калонамі. У 1821 годзе частка ратушы, што знаходзілася з боку вуліцы Купецкай (цяпер Маркса), была прыстасавана пад [[Гаўптвахта|гаўптвахту]] (вязніцу для вайскоўцаў){{sfn|Супрон|2017|с=95-106}}. Сам магістрат займаў палову другога паверха з боку вуліцы Замкавай. Пасля ліквідацыі магістрата ў выніку судовай рэформы 1864 года яго памяшканні заняла гарадская дума, а будынак перайменавалі ў «гасцінны двор». Да канца 1860-х гадоў былая ратуша прыйшла ў аварыйны стан. Пасля працяглай перапіскі і абмеркавання ўладамі было прынята рашэнне: «''Городской Гостиный двор предполагается перестроить в один этаж с мезонином и устройством в оном в нижнем этаже помещения с той стороны здания, где прежде помещалась главная Гаубтвахта, 7 магазинов, а в остальных частях снаружи и внутри 77 лавок, в мезонине же помещение для Городской Думы, Сиротского суда и Квартирной Комиссии, и кроме сего во дворе гостиного здания 28 деревянных лавок для мелочной продажи''». Будынак быў перароблены ў 1869—1870 гадах [[Давід Гальперн|Давідам Гальпернам]] за права атрымліваць сродкі за арэнду на працягу пэўнага часу. Падчас [[Пажар у Гродне (1885)|пажару 1885 года]] будынак згарэў, а разам з ім архіў гарадской думы з усімі актамі гродзенскага магістрата XVII—XIX стст. і старэйшымі дакументамі. Цягам наступных гадоў адрамантаваны<ref name="SM-15-03-2014"/>. У міжваенны час будынак належаў магістрату Гродна. У ім жыло пяць чалавек — магістрацкі супрацоўнік, вартаўнік, пераплётчык і служачыя. Акрамя жылых пакояў у будынку знаходзіліся бюро розных устаноў, у тым ліку Дзяржаўнага кіраўніцтва біржай працы і Польскага саюзу хатняй працы, канцылярыя Саюза інвалідаў вайны і Добраахвотнае таварыства пажарнай бяспекі. Асноўную частку памяшканняў магістрата займалі крамы. Агулам на 1924 год іх было 69. Будынак зруйнаваны ў 1949 годзе для пашырэння [[Савецкая плошча (Гродна)|Савецкай плошчы.]] == Заўвагі == <references> <ref name="SM-05-12-2016">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/112707.html Двайнік гарадзенскай ратушы?] 05.12.2016</ref> <ref name="SM-29-01-2017">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/124850.html Гарадзенская важніца] 29.01.2017</ref> <ref name="SM-17-11-2020">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/136693.html Magistrat] 17.11.2020</ref> <ref name="SM-01-06-2015">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/72071.html Гарадзенская ратуша: перыяд класіцызму] 01.06.2015</ref> <ref name="SM-06-01-2017">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/124446.html Гарадзенская ратуша: новыя факты] 06.01.2017</ref> <ref name="SM-15-03-2014">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/39511.html Гарадзенскі гасцінны двор (ратуша) на старых фотаздымках] 15.03.2014</ref>. </references> == Літаратура == * {{h|Супрон|2017|}}''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/107380.html Гарадзенская ратуша (гасцінны двор) у ХІХ — пач. ХХ стст.: функцыі і знешні выгляд] // Гарадзенскі гадавік, 2014. — С. 95-106. == Спасылкі == {{Commons|Category:Town hall (Horadnia)}} * {{radzima|6424}} * [http://harodnia.com/be/uczora/vkl-recz-paspalitaja/417-staraja-hrodzienskaja-ratusza Старая гродзенская ратуша: гісторыя, перабудовы, знешні выгляд] * [http://harodnia.com/be/uczora/vkl-recz-paspalitaja/73-hardziejeu-ratusza Юры Гардзееў. Да пытання аб гісторыі гродзенскай ратушы (канец XV—XVIII стст.)] * [http://s13.ru/archives/42163 Графічная рэканструкцыя рэнесанснай ратушы ў Гродна] * [http://supron-licvin.livejournal.com/28843.html Спроба рэканструкцыі рэнесанснай ратушы ў Гродна] {{Ратушы Беларусі}} {{Славутасці Гродна}} [[Катэгорыя:Ратушы Беларусі|Гродна]] [[Катэгорыя:Славутасці Гродна]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1513 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1946 годзе]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Гродна]] [[Катэгорыя:Савецкая плошча (Гродна)]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Беларусі, знішчаныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:1513 год у Еўропе]] qhlu9cewub9toe6pipug9czjs2o6yi3 4191858 4191818 2022-08-22T12:41:35Z Maksim L. 13 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = Ратуша |Беларуская назва = Гродзенская ратуша |Арыгінальная назва = |Выява = Haradzienskaja ratuša. Гарадзенская ратуша (1901-14).jpg |Подпіс выявы = Галоўны фасад, пач. ХХ ст. |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Гродна]] |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = класіцызм |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = 1946 |Пачатак будаўніцтва = 1513 |Заканчэнне будаўніцтва = 1513 |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = знішчана |lat_dir = N |lat_deg = 53 |lat_min = 40 |lat_sec = 41 |lon_dir = E |lon_deg = 23 |lon_min = 49 |lon_sec = 53 |На карце = |Пазіцыя подпісу на карце = |Сайт = |Commons =Town hall (Horadnia) }} [[Выява:Horadnia, Stary Rynak-Aziorskaja. Горадня, Стары Рынак-Азёрская (M. Lohrich, 1919-39).jpg|250px|right|thumb|<center>Езуіцкі касцёл і ратуша (справа)</center>]] '''Гарадзенская ратуша''' — сядзіба органа грамадскага самакіравання [[Гродна]], галоўны адміністрацыйны будынак. Гістарычныя назвы '''Ратуша''', '''Ratusz''', '''Магистратское строение''', '''Гостиный двор''', '''Stary ratusz'''. Упершыню пра неабходнасць ўзвядзення ратушы ў Гродне ўпаміналася ў прывілеі на [[Магдэбургскае права|магдэбургскага права]] ў 1496 годзе, дзе падкрэслена: «''Узвядуць нават ратушу на годным месцы, пад каторым які пакой або камору для пастрыгання сукна падрыхтаваць і мець ім не забараняем. Будуць таксама мець на ратушы меру збожжа, г.зн. бочку ратушную, ды меру мёду, г.з н. медніцу''». Упершыню пісьмовыя крыніцы фіксуюць існаванне ратушы ў 1529 годзе. Пра вонкавы выгляд будынка можна меркаваць па выяве на медзярыце [[Гравюра Адэльгаўзера-Цюнта|гравюры Маціяса Цюнта]] 1568 года і [[Тамаш Макоўскі|Тамаша Макоўскага]] 1600 года. Паводле іх, гэта быў двухпавярховы будынак, завершаны высокай вежай з [[гадзіннік]]ам і назіральнай пляцоўкай. Можна меркаваць, што будынак быў вельмі падобны на ратушу ў [[Бранева|Браўнсбергу]].<ref name="SM-05-12-2016"/> Паводле інфармацыі з крыніц, каля ратушы працавалі крамы, важніца<ref name="SM-29-01-2017"/>, а пад будынкам знаходзілася гарадская турма. Ратуша была зруйнавана ў 1660-х гадах у выніку захопу горада маскоўскімі войскамі. У зруйнаваным стане яна прастаяла больш за стагоддзе, пакуль у 1784 годзе на руінах старой не была ўзведзена новая ратуша, якая, аднак, неўзабаве была пашкоджана пажарам. У 1815—1826 гадах ратуша была рэканструявана па праекце губернскага архітэктара [[Карл Вільгельмавіч Багеміле|Карла Багеміле]] ў [[Класіцызм|класіцыстычным стылі]]<ref name="SM-06-01-2017"/>. Пасля [[Вайна 1812 года|вайны 1812 года]] грошай у гарадскім бюджэце амаль не было, таму аднаўляў будынак за свае сродкі купец Юдэль Гутка з правам арэнды на 20 гадоў. Дзякуючы малюнку [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]] 1867 года, захаваным планам і пісьмовым крыніцам, вядома, што будынак уяўляў сабой двухпавярховы атынкаваны цагляны аб’ём, замкнёны па перыметры, з выступам у паўднёва-ўсходняй частцы<ref name="SM-01-06-2015"/>. Фасады былі асіметрычныя, паўднёвы і паўночны былі ўпрыгожаны шасцікалоннымі порцікамі з элементамі [[Дарычны ордар|дарычнага ордара]]. Пастаўленыя на стэрэабаты (п’едэсталы) калоны падтрымлівалі антаблемент з трохвугольным франтонам, на якім быў надпіс «MAGISTRAT» (у 1832 годзе надпіс заменены на «ГОРОДОВОЙ МАГИСТРАТЪ») з вялікіх пазалочаных медных літар<ref name="SM-17-11-2020"/>. Пад франтонамі размяшчаліся аркавыя праезды. Паверхі на фасадах будынка размяжоўваліся прафіляваным паяском. Дзверы і вокны на першым ярусе абрамлялі фігурныя ліштвы. Дах двухсхільны, з вальмамі. Сістэма планіроўкі на другім ярусе была калідорная. Ва ўсходняй частцы будынка знаходзіўся ганак з васьмю калонамі. У 1821 годзе частка ратушы, што знаходзілася з боку вуліцы Купецкай (цяпер Маркса), была прыстасавана пад [[Гаўптвахта|гаўптвахту]] (вязніцу для вайскоўцаў){{sfn|Супрон|2017|с=95-106}}. Сам магістрат займаў палову другога паверха з боку вуліцы Замкавай. Пасля ліквідацыі магістрата ў выніку судовай рэформы 1864 года яго памяшканні заняла гарадская дума, а будынак перайменавалі ў «гасцінны двор». Да канца 1860-х гадоў былая ратуша прыйшла ў аварыйны стан. Пасля працяглай перапіскі і абмеркавання ўладамі было прынята рашэнне: «''Городской Гостиный двор предполагается перестроить в один этаж с мезонином и устройством в оном в нижнем этаже помещения с той стороны здания, где прежде помещалась главная Гаубтвахта, 7 магазинов, а в остальных частях снаружи и внутри 77 лавок, в мезонине же помещение для Городской Думы, Сиротского суда и Квартирной Комиссии, и кроме сего во дворе гостиного здания 28 деревянных лавок для мелочной продажи''». Будынак быў перароблены ў 1869—1870 гадах [[Давід Гальперн|Давідам Гальпернам]] за права атрымліваць сродкі за арэнду на працягу пэўнага часу. Падчас [[Пажар у Гродне (1885)|пажару 1885 года]] будынак згарэў, а разам з ім архіў гарадской думы з усімі актамі гродзенскага магістрата XVII—XIX стст. і старэйшымі дакументамі. Цягам наступных гадоў адрамантаваны<ref name="SM-15-03-2014"/>. У міжваенны час будынак належаў магістрату Гродна. У ім жыло пяць чалавек — магістрацкі супрацоўнік, вартаўнік, пераплётчык і служачыя. Акрамя жылых пакояў у будынку знаходзіліся бюро розных устаноў, у тым ліку Дзяржаўнага кіраўніцтва біржай працы і Польскага саюзу хатняй працы, канцылярыя Саюза інвалідаў вайны і Добраахвотнае таварыства пажарнай бяспекі. Асноўную частку памяшканняў магістрата займалі крамы. Агулам на 1924 год іх было 69. Будынак зруйнаваны ў 1949 годзе для пашырэння [[Савецкая плошча (Гродна)|Савецкай плошчы.]] == Заўвагі == <references> <ref name="SM-05-12-2016">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/112707.html Двайнік гарадзенскай ратушы?] 05.12.2016</ref> <ref name="SM-29-01-2017">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/124850.html Гарадзенская важніца] 29.01.2017</ref> <ref name="SM-17-11-2020">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/136693.html Magistrat] 17.11.2020</ref> <ref name="SM-01-06-2015">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/72071.html Гарадзенская ратуша: перыяд класіцызму] 01.06.2015</ref> <ref name="SM-06-01-2017">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/124446.html Гарадзенская ратуша: новыя факты] 06.01.2017</ref> <ref name="SM-15-03-2014">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/39511.html Гарадзенскі гасцінны двор (ратуша) на старых фотаздымках] 15.03.2014</ref>. </references> == Літаратура == * ''Гардзееў Ю.'' [https://harodnia.com/be/uczora/vkl-recz-paspalitaja/73-hardziejeu-ratusza Да пытання аб гісторыі гарадзенскай ратушы (канец XV—XVIII ст.)] // «Краязнаўчыя запіскі», вып. 4. — Горадня, 1997. — С. 57-65. * {{h|Супрон|2017|}}''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/107380.html Гарадзенская ратуша (гасцінны двор) у ХІХ — пач. ХХ стст.: функцыі і знешні выгляд] // Гарадзенскі гадавік, 2014. — С. 95-106. == Спасылкі == {{Commons|Category:Town hall (Horadnia)}} * {{radzima|6424}} * [http://harodnia.com/be/uczora/vkl-recz-paspalitaja/417-staraja-hrodzienskaja-ratusza Старая гродзенская ратуша: гісторыя, перабудовы, знешні выгляд] * [http://s13.ru/archives/42163 Графічная рэканструкцыя рэнесанснай ратушы ў Гродна] * [http://supron-licvin.livejournal.com/28843.html Спроба рэканструкцыі рэнесанснай ратушы ў Гродна] {{Ратушы Беларусі}} {{Славутасці Гродна}} [[Катэгорыя:Ратушы Беларусі|Гродна]] [[Катэгорыя:Славутасці Гродна]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1513 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1946 годзе]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Гродна]] [[Катэгорыя:Савецкая плошча (Гродна)]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Беларусі, знішчаныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:1513 год у Еўропе]] rx7zyi022abss0hkaf0ysivqk322eb1 4191865 4191858 2022-08-22T12:49:52Z Maksim L. 13 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = Ратуша |Беларуская назва = Гродзенская ратуша |Арыгінальная назва = |Выява = Haradzienskaja ratuša. Гарадзенская ратуша (1901-14).jpg |Подпіс выявы = Галоўны фасад, пач. ХХ ст. |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Гродна]] |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = класіцызм |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = 1946 |Пачатак будаўніцтва = 1513 |Заканчэнне будаўніцтва = 1513 |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = знішчана |lat_dir = N |lat_deg = 53 |lat_min = 40 |lat_sec = 41 |lon_dir = E |lon_deg = 23 |lon_min = 49 |lon_sec = 53 |На карце = |Пазіцыя подпісу на карце = |Сайт = |Commons =Town hall (Horadnia) }} [[Выява:Horadnia, Stary Rynak-Aziorskaja. Горадня, Стары Рынак-Азёрская (M. Lohrich, 1919-39).jpg|250px|right|thumb|<center>Езуіцкі касцёл і ратуша (справа)</center>]] '''Гарадзенская ратуша''' — сядзіба органа грамадскага самакіравання [[Гродна]], галоўны адміністрацыйны будынак. Гістарычныя назвы '''Ратуша''', '''Ratusz''', '''Магистратское строение''', '''Гостиный двор''', '''Stary ratusz'''. Упершыню пра неабходнасць ўзвядзення ратушы ў Гродне ўпаміналася ў прывілеі на [[Магдэбургскае права|магдэбургскага права]] ў 1496 годзе, дзе падкрэслена: «''Узвядуць нават ратушу на годным месцы, пад каторым які пакой або камору для пастрыгання сукна падрыхтаваць і мець ім не забараняем. Будуць таксама мець на ратушы меру збожжа, г.зн. бочку ратушную, ды меру мёду, г.з н. медніцу''». Упершыню пісьмовыя крыніцы фіксуюць існаванне ратушы ў 1529 годзе. Пра вонкавы выгляд будынка можна меркаваць па выяве на медзярыце [[Гравюра Адэльгаўзера-Цюнта|гравюры Маціяса Цюнта]] 1568 года і [[Тамаш Макоўскі|Тамаша Макоўскага]] 1600 года. Паводле іх, гэта быў двухпавярховы будынак, завершаны высокай вежай з [[гадзіннік]]ам і назіральнай пляцоўкай. Можна меркаваць, што будынак быў вельмі падобны на ратушу ў [[Бранева|Браўнсбергу]].<ref name="SM-05-12-2016"/> Паводле інфармацыі з крыніц, каля ратушы працавалі крамы, важніца<ref name="SM-29-01-2017"/>, а пад будынкам знаходзілася гарадская турма. Ратуша была зруйнавана ў 1660-х гадах у выніку захопу горада маскоўскімі войскамі. У зруйнаваным стане яна прастаяла больш за стагоддзе, пакуль у 1784 годзе на руінах старой не была ўзведзена новая ратуша, якая, аднак, неўзабаве была пашкоджана пажарам. У 1815—1826 гадах ратуша была рэканструявана па праекце губернскага архітэктара [[Карл Вільгельмавіч Багеміле|Карла Багеміле]] ў [[Класіцызм|класіцыстычным стылі]]<ref name="SM-06-01-2017"/>. Пасля [[Вайна 1812 года|вайны 1812 года]] грошай у гарадскім бюджэце амаль не было, таму аднаўляў будынак за свае сродкі купец Юдэль Гутка з правам арэнды на 20 гадоў. Дзякуючы малюнку [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]] 1867 года, захаваным планам і пісьмовым крыніцам, вядома, што будынак уяўляў сабой двухпавярховы атынкаваны цагляны аб’ём, замкнёны па перыметры, з выступам у паўднёва-ўсходняй частцы<ref name="SM-01-06-2015"/>. Фасады былі асіметрычныя, паўднёвы і паўночны былі ўпрыгожаны шасцікалоннымі порцікамі з элементамі [[Дарычны ордар|дарычнага ордара]]. Пастаўленыя на стэрэабаты (п’едэсталы) калоны падтрымлівалі антаблемент з трохвугольным франтонам, на якім быў надпіс «MAGISTRAT» (у 1832 годзе надпіс заменены на «ГОРОДОВОЙ МАГИСТРАТЪ») з вялікіх пазалочаных медных літар<ref name="SM-17-11-2020"/>. Пад франтонамі размяшчаліся аркавыя праезды. Паверхі на фасадах будынка размяжоўваліся прафіляваным паяском. Дзверы і вокны на першым ярусе абрамлялі фігурныя ліштвы. Дах двухсхільны, з вальмамі. Сістэма планіроўкі на другім ярусе была калідорная. Ва ўсходняй частцы будынка знаходзіўся ганак з васьмю калонамі. У 1821 годзе частка ратушы, што знаходзілася з боку вуліцы Купецкай (цяпер Маркса), была прыстасавана пад [[Гаўптвахта|гаўптвахту]] (вязніцу для вайскоўцаў){{sfn|Супрон|2017|с=95-106}}. Сам магістрат займаў палову другога паверха з боку вуліцы Замкавай. Пасля ліквідацыі магістрата ў выніку судовай рэформы 1864 года яго памяшканні заняла гарадская дума, а будынак перайменавалі ў «гасцінны двор». Да канца 1860-х гадоў былая ратуша прыйшла ў аварыйны стан. Пасля працяглай перапіскі і абмеркавання ўладамі было прынята рашэнне: «''Городской Гостиный двор предполагается перестроить в один этаж с мезонином и устройством в оном в нижнем этаже помещения с той стороны здания, где прежде помещалась главная Гаубтвахта, 7 магазинов, а в остальных частях снаружи и внутри 77 лавок, в мезонине же помещение для Городской Думы, Сиротского суда и Квартирной Комиссии, и кроме сего во дворе гостиного здания 28 деревянных лавок для мелочной продажи''». Будынак быў перароблены ў 1869—1870 гадах [[Давід Гальперн|Давідам Гальпернам]] за права атрымліваць сродкі за арэнду на працягу пэўнага часу. Падчас [[Пажар у Гродне (1885)|пажару 1885 года]] будынак згарэў, а разам з ім архіў гарадской думы з усімі актамі гродзенскага магістрата XVII—XIX стст. і старэйшымі дакументамі. Цягам наступных гадоў адрамантаваны<ref name="SM-15-03-2014"/>. У міжваенны час будынак належаў магістрату Гродна. У ім жыло пяць чалавек — магістрацкі супрацоўнік, вартаўнік, пераплётчык і служачыя. Акрамя жылых пакояў у будынку знаходзіліся бюро розных устаноў, у тым ліку Дзяржаўнага кіраўніцтва біржай працы і Польскага саюзу хатняй працы, канцылярыя Саюза інвалідаў вайны і Добраахвотнае таварыства пажарнай бяспекі. Асноўную частку памяшканняў магістрата займалі крамы. Агулам на 1924 год іх было 69. Будынак зруйнаваны ў 1949 годзе для пашырэння [[Савецкая плошча (Гродна)|Савецкай плошчы.]] == Зноскі == <references> <ref name="SM-05-12-2016">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/112707.html Двайнік гарадзенскай ратушы?] 05.12.2016</ref> <ref name="SM-29-01-2017">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/124850.html Гарадзенская важніца] 29.01.2017</ref> <ref name="SM-17-11-2020">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/136693.html Magistrat] 17.11.2020</ref> <ref name="SM-01-06-2015">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/72071.html Гарадзенская ратуша: перыяд класіцызму] 01.06.2015</ref> <ref name="SM-06-01-2017">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/124446.html Гарадзенская ратуша: новыя факты] 06.01.2017</ref> <ref name="SM-15-03-2014">''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/39511.html Гарадзенскі гасцінны двор (ратуша) на старых фотаздымках] 15.03.2014</ref>. </references> == Літаратура == * ''Гардзееў Ю.'' [https://harodnia.com/be/uczora/vkl-recz-paspalitaja/73-hardziejeu-ratusza Да пытання аб гісторыі гарадзенскай ратушы (канец XV—XVIII ст.)] // «Краязнаўчыя запіскі», вып. 4. — Горадня, 1997. — С. 57-65. * ''Лапеха І.'' [https://harodnia.com/be/uczora/vkl-recz-paspalitaja/417-staraja-hrodzienskaja-ratusza Старая гродзенская ратуша (XVI—XVII стст.): да праблемы рэканструкцыі знешняга выгляду] // Горад Святога Губерта: альманах лакальнай гісторыі. Выпуск 7 (2013) / рэдкал. А. Смалянчук [і інш.]. — Гродна, 2013. — 166 с. — (Гарадзенская бібліятэка). — С. 13-24. * {{h|Супрон|2017|}}''Супрон М.'' [https://supron-licvin.livejournal.com/107380.html Гарадзенская ратуша (гасцінны двор) у ХІХ — пач. ХХ стст.: функцыі і знешні выгляд] // Гарадзенскі гадавік, 2014. — С. 95-106. == Спасылкі == {{Commons|Category:Town hall (Horadnia)}} * {{radzima|6424}} * [http://s13.ru/archives/42163 Графічная рэканструкцыя рэнесанснай ратушы ў Гродна] * [http://supron-licvin.livejournal.com/28843.html Спроба рэканструкцыі рэнесанснай ратушы ў Гродна] {{Ратушы Беларусі}} {{Славутасці Гродна}} [[Катэгорыя:Ратушы Беларусі|Гродна]] [[Катэгорыя:Славутасці Гродна]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1513 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1946 годзе]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Гродна]] [[Катэгорыя:Савецкая плошча (Гродна)]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Беларусі, знішчаныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:1513 год у Еўропе]] ha09oftqfh11ogegr0xpjc6zmdxvqye 0 165415 4192051 3862705 2022-08-22T18:12:02Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Бітва | Канфлікт = Нясвіжскае паўстанне | Частка = [[польска-савецкая вайна]] | Выява = | Подпіс = | Дата = 15-17 сакавіка | Год = 1919 | Месца = [[Горад Нясвіж|Нясвіж]] | Вынік = перамога бальшавікоў, расстрэл арганізатараў | Бок1 = {{Сцяг Польшчы}} насельніцтва Нясвіжа | Бок2 = {{Сцяг СССР}} савецкая Расія | Камандуючы1 = Мечыслаў Валністы, Палікарп Каляда, Юзаф Янушкевіч, Канстанцін Шыдлоўскі, Станіслаў Іваноўскі | Камандуючы2 = | Сілы1 = | Сілы2 = | Страты1 = | Страты2 = }} '''Нясвіжскае паўстанне''' — [[Антыкамунізм|антыкамуністычнае]] ўзброенае паўстанне ў [[Горад Нясвіж|Нясвіжы]] [[15 сакавіка|15]]-[[17 сакавіка]] [[1919]] года за далучэнне горада да [[Польская Рэспубліка (1918-1939)|Польскай Рэспублікі]]. З-за пераацэнкі паўстанцамі хуткасці наступлення [[Войска Польскае|Польскага войска]], паўстанне было задушанае, а арганізатары расстраляныя. У памяць пра паўстанне былі пастаўлены два помнікі, адзін з іх захаваўся да сённяшняга часу. == Гісторыя паўстання == === Прычыны === У снежні [[1918]] года нямецкія войскі, якія падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] амаль дзесяць месяцаў займалі большую частку Беларусі, пачалі адыходзіць, а ўладу ў горадзе перанялі саветы. Пасля захаплення маёнтку Малева былі забраныя коні і створаны чырвонаармейскі конны атрад. Гэты эскадрон на чале з Андрэем Пракапчуком рушыў на мястэчка Лань, дзе арыштаваў абранага насельніцтвам старшыню валасной управы эсэра Кадэбскага і ўтварыў са свайго складу рэвалюцыйны камітэт, а потым накіраваўся ў [[Нясвіж]]. Там Андрэй Пракапчук стаў першым камендантам пасля адыходу немцаў.<ref>[http://www.nesvizh-news.by/2019/07/nyasvizh-u-1919-m-naradzhenne-respubliki/ Нясвіжскія навіны. Нясвіж у 1919-м. Нараджэнне рэспублікі]</ref> Хутка ў горад прыбыў атрад [[Усерасійская надзвычайная камісія па барацьбе з контррэвалюцыяй і сабатажам|чэкістаў]] пад кіраўніцтвам Салдатава, які ўсталяваў у горадзе дыктатуру, пачаў арышты незадаволеных, наклаў кантрыбуцыю і разагнаў мясцовы рэўкам, але ў студзені 1919 года з дапамогай рэгулярнай савецкай арміі быў раззброены, а сабраная кантрыбуцыя знікла. У лютым [[1919]] года пачалася [[польска-савецкая вайна]] і [[Войска польскае|Польскае войска]] пачала выцясняць [[Чырвоная армія|Чырвоную армію]] на ўсход. Навучэнцы мясцовай гімназіі аб’ядналіся ў таемную арганізацыю і прынялі рашэнне пра паўстанне і вызваленне горада з рук бальшавікоў яшчэ перад прыходам польскіх войскаў. === Падзеі === Арганізацыйны камітэт паўстання ўзначаліў выкладчык лацінскай мовы, Мечыслаў Валністы (часамі яго памылкова называюць дырэктарам)<ref name=a>{{кніга |частка = Цэнтральная Беларусь. Мінская вобласць| загаловак = Месцы...| старонкі = 211—213}}</ref><ref name=b>[https://budzma.by/news/niasvizhskaje-paustannie-1919.html Будзьма беларусамі! Нясвіжскае паўстанне 1919 года: як гімназісты бальшавікоў з гораду выганялі]</ref>. Першачарговай задачай стаў збор зброі, якую гімназісты таемна звозілі з бацькоўскіх дамоў і навакольных вёсак. Удалося сабраць каля 30 вінтовак і некалькі рэвальвераў, за захаванне якіх быў адказны службовец магістрата Палікарп Каляда. Паводле гісторыка Андрэя Блінца, у паўстанцаў не было выразнага плана дзеянняў, яны больш спадзяваліся на зброю. На пачатку сакавіка савецкім уладам было вядома пра падрыхтоўку паўстання, але старшыня выканкама Файнберг лічыў, што няма падставаў для далейшых рэпрэсій, хаця камісары Стыкуць і Розэнблюм прапанавалі правесці арышты. У тым самым часе фронт набліжаўся і ў ваколіцах пачалі з’яўляцца польскія конныя атрады «легіянераў», якія праводзілі дыверсіі ў тылах [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]]. У выніку [[13 сакавіка]] савецкі 9-ы пагранічны полк, які знаходзіўся ў Нясвіжы, быў накіраваны на фронт, а ў горадзе застаўся невялікі атрад Пракапчука і нейкая колькасць міліцыянераў. Ноччу з [[14 сакавіка|14]] на [[15 сакавіка]] [[1919]] года «легіянеры» нечаканым налётам захапілі мястэчка Сіняўка за 35 км ад Нясвіжа, а потым накіраваліся ў бок Клецка і Снова. З-за гэтага ў ваколіцах пайшлі чуткі нібы атака ідзе ўжо на [[Бабруйск]] і [[Мінск]], а атрад Пракапчука быў высланы насустрач польскім раз’ездам. Нехта ў ваколіцах убачыў раз’езд і пачуў нібы польскія войскі ўжо хутка будуць у горадзе, таму паўстанцы вырашылі дзейнічаць. Уначы з [[15 сакавіка|15]] на [[16 сакавіка]] паўстанцы занялі самыя важныя будынкі горада і ліквідавалі мясцовы савет<ref name=a/>. Частку міліцыянераў захапілі соннымі на кватэрах і раззброілі. Застаўшыся без войска, мясцовыя бальшавікі спрабавалі змагацца, аднак у часе бітвы загінулі старшыня выканкаму Файнберг, камісары Розенблюм і Грынблат ды старшыня ЧК Татур. Над ратушай узнялі [[Сцяг Польшчы|польскі сцяг]]. Вайсковае камандаванне было даручана Мечыславу Валністаму, на дарогах былі расстаўленыя патрулі, была арганізаваная камендатура. Аднак далейшай абароны паўстанцы не арганізоўвалі і спадзяваліся на хуткі прыезд польскіх кавалерыстаў, ня ведаючы, што тыя не збіраліся ісці на горад. У гэты час у Нясвіж вярнуўся савецкі атрад Пракапчука, але адразу адступіў, бо ініцыятыва была ў руках паўстанцаў. У вёсцы Рудаўка, якая знаходзілася ў 4 кіламетрах ад Нясвіжа, была наладжана тэлеграфная сувязь з [[Мінск]]ам, адкуль Пракапчук атрымаў загад ад камісара Крывашэіна нікуды не рухацца і чакаць бронецягнік разам з ротай жаўнераў. Каля пяці гадзін вечара [[16 сакавіка]] абяцаная рота з двума кулямётамі злучылася з атрадам Пракапчука і рушыла на горад. Пасля некалькігадзіннай перастрэлкі ў паўстанцаў скончыліся набоі і яны адступілі ў цэнтр горада. У выніку адсутнасці дапамогі і кіраўніцтва кожны мусіў ратавацца самастойна. Да раніцы панядзелка [[17 сакавіка]] [[1919]] года паўстанне было канчаткова ліквідаванае. == Вынікі і ацэнкі паўстання == === Наступствы === Пасля заняцця горада ЧК арыштавала кіраўнікоў паўстання — Мечыслава Валністага (выкладчык лацінскай мовы), Палікарпа Каляду (службовец магістрата), Юзафа Янушкевіча (службовец княжацкага палаца), Канстанціна Шыдлоўскага і Станіслава Іваноўскага (бухгалтар радзівілаўскай адміністрацыі). Яны былі перавезеныя ў даўні кляштар бенедыктынцаў, які бальшавікі выкарыстоўвалі як турму, а пазней, [[24 сакавіка]] [[1919]] года, іх расстралялі ў лесе за горадам.<ref name=a/> Большую частку арыштаваных выпусцілі праз розныя тэрміны: нехта прабыў у зняволенні дзесяць дзён, нехта — два месяцы.<ref name=b/> === Ацэнкі паўстання === * Савецкі камісар Крывашэін, які вядомы тым, што разагнаў [[Першы Усебеларускі з’езд]], у сваёй справаздачы казаў так: «Замест рэгулярных сіл у Нясвіжы мы сутыкнуліся з жалюгоднымі легіянерамі і бойскаутамі. Хапіла 80 добра ўзброеных камуністаў, каб выгнаць бандытаў з Нясвіжа. Пры падыходзе чырвонаармейцаў белыя, мамкіны сынкі, пужлівыя бойскауты ўцякалі, як труслівыя зайцы».<ref name=b/>. * Адзін з удзельнікаў антыкамуністычнага паўстання ацаніў яго так: «Купка моладзі не мела ніякіх шанцаў на перамогу, але некалькі гадзін мужна абараняла горад. Нарэшце большасць з іх адступіла ў напрамку Альбы, а адтуль — на захад, для злучэння з аддзеламі Войска Польскага. Другія расцерушыліся па наваколлі, каб схавацца ад рэпрэсій».<ref name=b/>. === Паведамленні ў прэсе === * [[Варшава|Варшаўскі]] «Kurier Poranny» пісаў: «Бальшавіцкія войскі пачалі ажыццяўляць жахлівыя эксцэсы. Усіх секлі і ўсё палілі. Расстраляна звыш 50 чалавек, у тым ліку ксяндзы Станіслаў Рокаш, [[Вінцэнт Гадлеўскі]] і дырэктар гімназіі Мар’ян Масоніус. Вёскі Слаўкава і Качановічы спалены за тое, што далі прытулак уцекачам, кожны дзясяты іх жыхар расстраляны, жанчыны згвалтаваны, і канфіскавана ўсё, што можна. Каталіцкае насельніцтва Нясвіжа асуджана на галодную смерць».<ref>Ніхто з названых асоб не загінуў падчас паўстання: вядомы беларускі дзеяч [[Вінцэнт Гадлеўскі]] пражыў яшчэ больш за 20 год, Станіслаў Рокаш яшчэ доўга служыў у Нясвіжскім касцёле. а навуковец Мар’ян Масоніус у тым самым годзе ўвайшоў у склад камітэта па доглядзе Нясвіжскага замка па запрашэнні савецкай улады.</ref> * Савецкая [[Звязда (газета)|газета «Звезда»]] паведамляла: «…нашы чырвонаармейскія аддзелы ўвайшлі ў горад і арыштавалі вінаватых, якіх тут жа на месцы расстралялі. Усяго расстраляна звыш 100 чалавек. Іх маёмасць канфіскавана». === Прыналежнасць паўстання === * Паводле гісторыка Андрэя Блінца паўстанне ў Нясвіжы мела выразна польскі характар. == Ушанаванне == * Пасля заканчэння [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]], калі Нясвіж увайшоў у склад [[Польская Рэспубліка (1918-1939)|Польскай Рэспублікі]], у горадзе ўсталявалі два помнікі ў памяць пра ахвяраў паўстання. Адзін з іх знаходзіўся ў цэнтры горада і быў разбураны ў час [[Другая сусветная вайна|ІІ сусветнай вайны]]. Другі — гэта надмагілле на каталіцкіх могілках у Нясвіжы, усталяванае [[24 сакавіка]] [[1926]] года на магіле арганізатараў паўстання. Яго фундатарамі былі вучні і настаўнікі мясцовай гімназіі. Пасля 1990 ён быў адрамантаваны і існуе да сённяшняга часу. Мае форму вялікага, чатырохбаковага крыжа з чырвонага граніту, на якім напісаны прозвішчы расстраляных, дата смерці і цытата польскага паэта [[Ян Каханоўскі з Чарналесся|Яна Каханоўскага]]: «''A jeśli komu droga otwarta do nieba, Tym, co służą ojczyźnie''» (бел. «''Калі каму і адчынена дарога на неба, то гэта тым, хто служыць Айчыне''»). Пасля [[1944]] года з магілы быў сцёрты надпіс ''pomordowani przez bolszewików'' (бел. ''забітыя бальшавікамі'')<ref name=a/>. * У міжваенны час, калі Нясвіж уваходзіў у склад [[Польская Рэспубліка (1918-1939)|Польскай Рэспублікі]], паўстанне стала неад’емнай часткай патрыятычнага выхавання. * Да верасня [[1939]] года ў актавым зале Нясвіжскай гімназіі імя [[Уладзіслаў Сыракомля|Уладзіслава Сыракомлі]] вісеў вялікі партрэт Мечыслава Валністага. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга | аўтар = | загаловак = Месцы памяці ахвяраў камунізму ў Беларусі| спасылка = http://www.stiftung-aufarbeitung.de/download.php?file=uploads/pdf_publikationen/belarusgof.pdf|адказны = Пад рэд. Анны Камінскі| месца = Лейпцыг| выдавецтва = [[Фонд даследавання камуністычных дыктатур]]| год = 2011| старонак = 278}} * ''Віцьбіч Ю.'' [http://jivebelarus.net/history/new-history/anticom-resist-and-partisans-at-belarus.html?page=7#lnk6 Нясьвіжскае паўстаньне] // Антыбальшавіцкія паўстаньні і партызанская барацьба на Беларусі / Юрка Віцьбіч. — Вільня: Gudas, 2007. — 308 с. {{Савецка-польская вайна}} {{Беларускі антысавецкі супраціў (1918—1933)}}{{Пратэсты ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Паўстанні ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Антысавецкія паўстанні]] [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Гісторыя Нясвіжа]] [[Катэгорыя:Сакавік 1919 года]] [[Катэгорыя:1919 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1919 года]] odvnztrudzrhpbol9ud80u4k7aaoxge 0 171695 4192270 3891011 2022-08-23T07:07:36Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Брандэнбург}} {{НП |статус=горад |беларуская назва=Брандэнбург-на-Хафелі |арыгінальная назва=Brandenburg an der Havel |краіна=Германія |від рэгіёна=Землі Германіі{{!}}Зямля |рэгіён=Брандэнбург |рэгіён у табліцы=Брандэнбург |від раёна=раён |раён= |раён у табліцы= |від абшчыны=кіраванне |абшчына= |абшчына ў табліцы= |падначаленне= |герб=DEU Brandenburg an der Havel COA.svg |сцяг= |шырыня герба= |шырыня сцяга= |выява=Brandenburg-townhall.JPG |подпіс=Старая ратуша Брандэнбурга-на-Хафелі |lat_dir=N |lat_deg=52 |lat_min=24 |lat_sec=42 |lon_dir=E |lon_deg=12 |lon_min=33 |lon_sec=22 |CoordAddon= |CoordScale= |карта краіны= |карта рэгіёна= |карта раёна= |памер карты краіны= |памер карты рэгіёна= |памер карты раёна= |унутраны падзел=6 гарадскіх раёнаў і 8 падраёнаў |від главы=Обербургамістр |глава=Штэфен Шэлер |дата заснавання= |першае згадванне= |ранейшыя імёны= |статус з= |плошча=228,80 |вышыня цэнтра НП=32 |від вышыні= |клімат= |афіцыйная мова= |афіцыйная мова-ref= |насельніцтва= |год перапісу= |шчыльнасць= |агламерацыя= |нацыянальны склад= |канфесійны склад= |этнахаронім= |часавы пояс=+1 |DST=ёсць |тэлефонны код=03381 |паштовы індэкс=14770-14778 |паштовыя індэксы= |аўтамабільны код=BRB |від ідэнтыфікатара=Ідэнтыфікацыйны код суб'екта самакіравання{{!}}Афіцыйны код |лічбавы ідэнтыфікатар=12 0 51 000 |катэгорыя ў Commons=Brandenburg an der Havel |сайт=http://www.stadt-brandenburg.de/ |мова сайта=de |мова сайта 2= |мова сайта 3= |мова сайта 4= |мова сайта 5= |add1n= |add1= |add2n= |add2= |add3n= |add3= }} '''Брандэнбург-на-Хафелі''' ({{lang-de|Brandenburg an der Havel}}) — горад на рацэ [[Хафель]] у [[Германія|Германіі]], у [[Землі Германіі|зямлі]] [[Брандэнбург]]. Найстаражытнейшы горад зямлі [[Брандэнбург]]. Займаючы плошча 228,80 км², Брандэнбург-на-Хафелі з'яўляецца самым буйным па плошчы горадам зямельнага падпарадкавання ў Брандэнбургу. Насельніцтва складае 71&nbsp;778 чалавек (на 31 снежня 2010 года).<ref>Amt für Statistik Berlin-Brandenburg: ''[http://www.statistik-berlin-brandenburg.de//Publikationen/OTab/2011/OT_A01-04-00_124_201012_BB.pdf Bevölkerung im Land Brandenburg am 31. Dezember 2010 nach amtsfreien Gemeinden, Ämtern und Gemeinden]'' (PDF; 31,71 KB), Stand 31. Dezember 2010.</ref> [[Ідэнтыфікацыйны код суб'екта самакіравання|Афіцыйны код]] — ''12 0 51 000''. Горад падраздзяляецца на 6 гарадскіх раёнаў. {| | valign="top" | {| class="prettytable" |-class="" !Год !Насельніцтва |- |2005 | align="right" style="font-family:Verdana, Arial;font-size:11px;font-weight:bold;"|74 875 |- |2010 | align="right" style="font-family:Verdana, Arial;font-size:11px;font-weight:bold;"|72 264 |- |} |} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.stadt-brandenburg.de/ Афіцыйная старонка] * {{ВТ-ЭСБЕ|Бранденбург (город)}} {{Раёны ў Брандэнбургу}} {{Ганза}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Брандэнбурга]] [[Катэгорыя:Былыя сталіцы]] [[Катэгорыя:Ганза]] 5pw1s97i4eao4adrbxgoatsi8fuqw37 10 171705 4192212 2661753 2022-08-23T06:15:56Z Minorax 86995 ([[c:GR|GR]]) [[File:Hanseatic Cross from Bremen ribbon bar.png]] → [[File:432px ribbon bar of the Hanseatic Cross from Bremen.svg]] vva wikitext text/x-wiki <includeonly><imagemap>Выява: 432px ribbon bar of the Hanseatic Cross from Bremen.svg|border|60px|Ганзейскі крыж Брэмена default [[Ганзейскі крыж Брэмена]] desc none</imagemap>{{#if:{{{nocat|}}}||{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Катэгорыя:Кавалеры Ганзейскага крыжа]]}}}}</includeonly><noinclude>{{Дакументацыя ўзнагароды}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Узнагароды:Германія|Ганзейскі крыж]]</noinclude> 5rdyv6lbaonkhl89d0ijltz8rixj1ug 0 177116 4191884 4030693 2022-08-22T13:08:09Z Frantishak 22737 арфаграфія wikitext text/x-wiki {{Правінцыя Грэцыі| назва = Эпір | грэчаская назва = Περιφέρεια Ηπείρου | карта = GreeceEpirus.png | сталіца = [[горад Яніна|Яніна]] | номы = [[ном Арта|Арта]], [[ном Яніна|Яніна]], [[ном Прэвеза|Прэвеза]], [[Тэспратыя]] | насельніцтва = 358 698 | год = 2005 | плошча = 9203| шчыльнасць = 39| }} '''Эпі́р''' ({{lang-grc|Ἤπειρος}}, {{lang-el|Ήπειρος}}) — акруга на паўночным захадзе [[Грэцыя|Грэцыі]], з адміністрацыйным цэнтрам у [[горад Яніна|Яніне]], гістарычная частка старажытнай [[Элада|Элады]], з рэкамі [[Ахеран]] і [[Какіт]] і [[ілірыйцы|ілірыйскім]] насельніцтвам. На поўначы ад Эпіра размяшчалася [[Ілірыя]], на паўночным усходзе — [[Македонія, Грэцыя|Македонія]], на ўсходзе — [[Фесалія]]. На поўдні размяшчаліся вобласці [[Амбракія]], [[Амфілохія]], [[Акарнанія]], [[Этолія]]. Клімат Эпіра значна халаднейшы, чым у іншых грэчаскіх абласцях, не даваў магчымасці займацца земляробствам у традыцыйных для грэкаў формах. Таму [[грэкі]] сяліліся тут толькі ў асобных калоніях з больш спрыяльным мікракліматам. == Антычнасць == {{main|Старажытнаэпірскае царства}} Існуе тэорыя, што менавіта Эпір быў прарадзімай [[грэкі|грэчаскіх]] плямёнаў, адкуль яны рассяліліся па [[Балканскі паўвостраў|Балканскаму паўвостраву]] і астравам [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]]. Аднак у класічнай Грэцыі эпіроты не лічыліся элінамі. На ўзбярэжжы Эпіра было некалькі грэчаскіх калоній. У цэнтры Эпіра ў [[Дадона|Дадоне]] было вядома грэчаскае свяцілішча, аракул [[Зеўс]]а. У V стагоддзі да н.э. на тэрыторыі Эпіра ўзнікла царства, заснавальнікам якога быў [[Адмет Пірыдскі|Адмет]]. Ён лічыў сябе нашчадкам цара [[Неапталем]]а — сына легендарнага [[Ахіл]]а (іншае імя Неапталема — Пір). Адмет заснаваў знакаміты род [[Пірыды|Пірыдаў]], якія кіравалі Эпірам аж да [[231 да н.э.]] Найбольш знакамітым з Пірыдаў быў [[Пір, цар эпірскі|Пір]], які да канца IV — пачатку III стагоддзя да н.э. аб'яднаў малосаў у адзіную дзяржаву. Да роду Пірыдаў належала і [[Алімпіяда, эпірскі царэўна|Алімпіяда]], маці [[Аляксандр Македонскі|Аляксандра Македонскага]]. У [[168 да н.э.]] Эпір стаў [[Старажытны Рым|рымскай]] правінцыяй, а падчас кіравання імператара [[Гай Юлій Цэзар Актавіян Аўгуст|Аўгуста]] Эпір увайшоў у склад рымскай правінцыі [[Ахая]]. У III стагоддзі быў падзелены на дзве правінцыі — Стары Эпір і Новы Эпір. З [[IV]] стагоддзя ў складзе Усходняй Рымскай імперыі, затым [[Візантыя|Візантыі]] ([[Фема|фемы]] Эпір і [[фема Нікопаліс|Нікопаліс]]). == Эпірскае царства == {{асноўны артыкул|Эпірскае царства}} У [[XIII]] стагоддзі пасля заваявання [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]] ў [[1204]] годзе падчас [[Чацвёрты крыжовы паход|чацвёртага крыжовага паходу]] [[Міхаіл I Ангел]] (кіраваў да [[1215]] года) аб'яднаў фемы Эпір і [[Нікопаль, Эпір|Нікопаль]] пад сваёй уладаў, утварыўшы [[Эпірскае царства]], якое стала нароўні з [[Нікейская імперыя|Нікейскай]] і [[Трапезундская імперыя|Трапезундскай]] імперыямі адным з трох грэчаскіх дзяржаўных утварэнняў на тэрыторыі былой Візантыйскай імперыі. Тэрыторыя царства першапачаткова займала Эпір, [[Албанія|Албанію]] і востраў [[востраў Керкіра|Керкіру]], з гарадамі Аўлон, [[Дырахій]], [[Наўпакт]], [[Охрыд]], Іааніна. Сталіцай царства стала [[горад Арта, Грэцыя|Арта]]. У 1271 годзе каталікамі былостворана [[Албанія, сярэднявечнае каралеўства|Каралеўства Албанія]]. == Эпір пасля сербскага заваявання == У [[1348]] Эпір заваяваны [[Сербія|сербскім]] каралём [[Стэфан Душан|Стэфанам Душанам]], у [[1432]] быў заваяваны [[Асманская імперыя|туркамі-асманамі]], у [[1447]] вызваліўся ад апошніх; з [[1466]] — ізноў пад турэцкай уладай дзе існаваў як пашалык Яніна, з 1868 года як вілает Яніна; з [[1881]] года паўднёва-ўсходняя частка Эпіра складала грэчаскую [[намархія|намархію]] [[горад Арта, Грэцыя|Арта]], астатні Эпір — частка [[Албанія|Албаніі]]. Падчас Першай сусветнай вайны была абвешчана Аўтаномная Рэспубліка Паўночны Эпір, але неўзабаве была ліквідавана. == Насельніцтва == Значную частку насельніцтва Эпіра ў [[сярэднявечча|Сярэднявеччы]] складалі [[албанцы]], якія мігрыравалі з поўначы (асабліва [[арнауты]], большая частка якіх пазней была [[элінізацыя|элінізавана]]), а таксама [[цыгане]]. У наш час рэгіён з'яўляецца транзітным для шматлікіх сучасных нелегальных мігрантаў з [[Албанія|Албаніі]]. == Гл. таксама == * [[Пірыды]] == Літаратура == * ''Левек П.'' [http://www.sno.7hits.net/lib/levec/index.htm Эллинистический мир] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060618110752/http://www.sno.7hits.net/lib/levec/index.htm |date=18 чэрвеня 2006 }}. — М., 1989 «Наука», Главная редакция восточной литературы. * ''Васильев А. А.'' История Византийской империи / Пер. с англ. А. Г. Грушевой. — СПб.: Алетейя, 2000. — 1800 экз. — ISBN 978-5-403-01726-8 * ''Вершинин Л. Р.'' Государство молоссов и территориальная консолидация античного Эпира // ВДИ. 1987. № 1; * ''Казаров С. С.'' [http://www.centant.pu.ru/centrum/publik/confcent/2001-03/kazarov.htm Царь Пирр: опыт сакрализации власти] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20050503103031/http://www.centant.pu.ru/centrum/publik/confcent/2001-03/kazarov.htm |date=3 мая 2005 }} * ''Казаров С. С.'' Царь Пирр и Эпирское государство в эллинистическом мире. — Ростов-на-Дону: Изд-во РГПУ, 2004. — 288 с. * ''Казаров С. С.'' [http://annals.xlegio.ru/greece/pyrr_vic.htm Ещё раз о «Пирровой победе»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120204123024/http://annals.xlegio.ru/greece/pyrr_vic.htm |date=4 лютага 2012 }} // ВИ. 2003. 8. * ''Казаров С. С.'' [http://ama.sgu.ru/ama11/ama1104.html Последняя кампания царя Пирра в Италии] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20050517071147/http://ama.sgu.ru/ama11/ama1104.html |date=17 мая 2005 }} // АМА. 2002. 11. {{Адміністрацыйны падзел Грэцыі}} [[Катэгорыя:Эпір]] o1ofysar2krdagykyp3ybyrzp28w129 0 183866 4192393 3990409 2022-08-23T08:44:07Z Maksim L. 13 афармленне wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Сігб’ёрн Обстфелер''', або '''Сігб’ёрн Обстфельдэр''' ({{lang-no|Sigbjørn Obstfelder}}; {{ДН|21|11|1866}}, [[Ставангер]] — {{ДС|29|7|1900}}, [[Капенгаген]]) — нарвежскі [[пісьменнік]]. Обстфелер найболей вядомы як [[паэт]]-мадэрніст. Яго першы зборнік «Вершы» (Digte, 1893) — адзін з ранніх узораў нарвежскай літаратуры [[мадэрнізм]]у. Спрабаваў сябе і ў жанры апавядання, а таксама пісаў п’есы. У творах заўважна моцны ўплыў французскага рэаліста [[Шарль Бадлер|Шарля Бадлера]]. Творы Обстфелера часта называюць літаратурным аналагам карцін [[Эдвард Мунк|Эдварда Мунка]], які быў яго блізкім сябрам. Усё жыццё Обстфелер змяняў прафесіі, падоўгу не затрымліваючыся на адным месцы. Памёр ад [[сухоты|сухотаў]] у Капенгагене ў 1900 годзе і пахаваны ў дзень нараджэння дачкі — адзінага дзіця Обстфелера. == Беларускія пераклады == * Выбраная паэзія / Сігб’ёрн Обстфэльдэр. — Мінск : Зміцер Колас, 2018. — 93, [1] с. — («Паэты планеты»). Пераклад [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Л. Баршчэўскага]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://prajdzisvet.org/texts/kits/sczixni,-czudounaya-muzyika-nochyi.html Сціхні, цудоўная музыка ночы…] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Обсфелер}} [[Катэгорыя:Нарвежскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Нарвежскамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Паэты Нарвегіі]] 5bqde0opgillbyx57uklpiuz5hrqw8m 4192408 4192393 2022-08-23T08:47:24Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Сігб’ёрн Обстфелер''', або '''Сігб’ёрн Обстфельдэр''' ({{lang-no|Sigbjørn Obstfelder}}; {{ДН|21|11|1866}}, [[Ставангер]] — {{ДС|29|7|1900}}, [[Капенгаген]]) — нарвежскі [[пісьменнік]]. Обстфелер найболей вядомы як [[паэт]]-мадэрніст. Яго першы зборнік «Вершы» (Digte, 1893) — адзін з ранніх узораў нарвежскай літаратуры [[мадэрнізм]]у. Спрабаваў сябе і ў жанры апавядання, а таксама пісаў п’есы. У творах заўважна моцны ўплыў французскага рэаліста [[Шарль Бадлер|Шарля Бадлера]]. Творы Обстфелера часта называюць літаратурным аналагам карцін [[Эдвард Мунк|Эдварда Мунка]], які быў яго блізкім сябрам. Усё жыццё Обстфелер змяняў прафесіі, падоўгу не затрымліваючыся на адным месцы. Памёр ад [[сухоты|сухотаў]] у Капенгагене ў 1900 годзе і пахаваны ў дзень, калі нарадзілася дачка — адзінае дзіця Обстфелера. == Беларускія пераклады == * Выбраная паэзія / Сігб’ёрн Обстфэльдэр. — Мінск : Зміцер Колас, 2018. — 93, [1] с. — («Паэты планеты»). Пераклад [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Л. Баршчэўскага]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://prajdzisvet.org/texts/kits/sczixni,-czudounaya-muzyika-nochyi.html Сціхні, цудоўная музыка ночы…] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Обсфелер}} [[Катэгорыя:Нарвежскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Нарвежскамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Паэты Нарвегіі]] 2g9xybw3ohj1upsly9npe4t22p7d27u 4192409 4192408 2022-08-23T08:47:48Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Сігб’ёрн Обстфелер''', або '''Сігб’ёрн Обстфельдэр''' ({{lang-no|Sigbjørn Obstfelder}}; {{ДН|21|11|1866}}, [[Ставангер]] — {{ДС|29|7|1900}}, [[Капенгаген]]) — нарвежскі [[пісьменнік]]. Обстфелер найболей вядомы як [[паэт]]-мадэрніст. Яго першы зборнік «Вершы» (''Digte'', 1893) — адзін з ранніх узораў нарвежскай літаратуры [[мадэрнізм]]у. Спрабаваў сябе і ў жанры апавядання, а таксама пісаў п’есы. У творах заўважна моцны ўплыў французскага рэаліста [[Шарль Бадлер|Шарля Бадлера]]. Творы Обстфелера часта называюць літаратурным аналагам карцін [[Эдвард Мунк|Эдварда Мунка]], які быў яго блізкім сябрам. Усё жыццё Обстфелер змяняў прафесіі, падоўгу не затрымліваючыся на адным месцы. Памёр ад [[сухоты|сухотаў]] у Капенгагене ў 1900 годзе і пахаваны ў дзень, калі нарадзілася дачка — адзінае дзіця Обстфелера. == Беларускія пераклады == * Выбраная паэзія / Сігб’ёрн Обстфэльдэр. — Мінск : Зміцер Колас, 2018. — 93, [1] с. — («Паэты планеты»). Пераклад [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Л. Баршчэўскага]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://prajdzisvet.org/texts/kits/sczixni,-czudounaya-muzyika-nochyi.html Сціхні, цудоўная музыка ночы…] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Обсфелер}} [[Катэгорыя:Нарвежскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Нарвежскамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Паэты Нарвегіі]] c4awb5wygz32mkpql5pc58xetx5x8eh 100 193297 4191944 4190297 2022-08-22T15:50:44Z NirvanaBot 40832 +5 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Allium bakhtiaricum|2022-08-22T12:48:24Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium bajtulinii|2022-08-22T12:39:11Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium baekdusanense|2022-08-22T12:29:51Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Blanus cinereus|2022-08-22T12:15:30Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Уладзімір Фёдаравіч Храленка|2022-08-18T18:57:33Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Хуан Фернандэс дэ Наварэтэ|2022-08-18T06:07:57Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Лілія Сямёнаўна Кучур|2022-08-17T09:49:17Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Allium backhousianum|2022-08-17T07:36:11Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium azaurenum|2022-08-17T07:24:10Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium aybukeae|2022-08-17T07:20:12Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium austrosibiricum|2022-08-17T07:16:15Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium austrokyushuense|2022-08-17T07:09:15Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium auriculatum|2022-08-17T07:03:26Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium atropurpureum|2022-08-17T06:57:38Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Франц Адам фон Вальдштайн|2022-08-17T05:11:57Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium asperiflorum|2022-08-17T04:53:52Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium asclepiadeum|2022-08-17T04:38:38Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium aschersonianum|2022-08-16T21:05:47Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium asarense|2022-08-16T20:49:41Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium aroides|2022-08-16T20:22:19Z|Хомелка}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> h75p32fftkk6c4sqsewotnteqazbsoh 100 193441 4191942 4191274 2022-08-22T15:50:24Z NirvanaBot 40832 +6 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Храм Збавіцеля (Быдгашч)|2022-08-22T13:22:24Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Склады Лекерта|2022-08-22T12:50:47Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Будынак фельчарскай школы (Магілёў)|2022-08-22T12:29:23Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Касцёл Звеставання Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Лабішын)|2022-08-21T17:23:21Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Астраглядскі касцёл|2022-08-21T12:37:27Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Касцёл Святога Казіміра (Лахова)|2022-08-20T19:31:03Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Магілёўскі гарадскі выканаўчы камітэт|2022-08-19T10:31:40Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Аглядная вежа (Гомель)|2022-08-18T10:42:26Z|Balachon77}} {{Новы артыкул|Шарль-Жазеф Натуар|2022-08-18T06:33:17Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Георг Мухэ|2022-08-17T06:39:46Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Эда Мурціч|2022-08-17T06:17:35Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Замак у Дыбаве|2022-08-16T20:42:33Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Парніковая вуліца (Мінск)|2022-08-16T15:48:32Z|Андрэй Берастоўскі}} {{Новы артыкул|Кляштарная брама (Торунь)|2022-08-16T09:11:58Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Паулус Марэлсэ|2022-08-16T08:59:52Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Джозеф Пакстан|2022-08-15T21:15:46Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Антушы)|2022-08-15T18:43:09Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Юнацтва (стадыён, Смаргонь)|2022-08-15T09:29:50Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|Лядовы палац спорту (Баранавічы)|2022-08-15T08:58:26Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Ежы Станіслаў Цеханавецкі|2022-08-14T12:04:22Z|Чаховіч Уладзіслаў}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 80l9qu1nv9ormie6gnor3zqcd9a8z21 100 193442 4191946 4106445 2022-08-22T15:51:05Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Ахеран|2022-08-22T13:04:13Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Пірэйскі ўніверсітэт|2022-04-13T15:22:19Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Георгіяс Бусіяніс|2022-03-21T06:17:15Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Дэміс Русас|2022-02-08T09:01:52Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Бактрыйска-Маргіянскі археалагічны комплекс|2021-08-18T13:38:00Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Герайскія гульні|2021-07-09T08:46:48Z|Liashko}} {{Новы артыкул|Псеўда-Арыстоцель|2021-06-26T17:37:17Z|Liashko}} {{Новы артыкул|Ёргас Ланцімас|2021-04-22T10:01:57Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Амалфея|2021-02-10T20:14:21Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Філапемен|2021-01-15T17:29:20Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Вакх і Арыядна (карціна Тыцыяна)|2020-12-19T20:33:14Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Ігнацій Баганосец|2020-12-06T22:48:37Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Троя (перакладная аповесць)|2020-12-02T09:22:19Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Антоніс Самарас|2020-03-30T19:05:18Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Панаётыс Пікраменас|2020-03-30T18:01:05Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Фратрыя|2020-01-24T23:39:24Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Канстанцінас Караманліс|2019-12-15T18:12:51Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Канстанцінас Міцатакіс|2019-12-11T19:08:04Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Плутон (міфалогія)|2019-11-24T09:05:52Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Агон|2019-11-01T23:23:41Z|Sir Ksandr}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 72tzddvmztm5crj938awqr590s6e8nd 100 193443 4191948 4190298 2022-08-22T15:51:25Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Сістэма футбольных ліг Украіны|2022-08-22T15:38:57Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|ФК Таўрыя Сімферопаль|2022-08-18T16:47:08Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|Сяргей Леанідавіч Зяневіч|2022-08-17T16:17:38Z|Aliaksandr y}} {{Новы артыкул|Усеіндыйская футбольная федэрацыя|2022-08-16T12:21:42Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|ФК Элас Верона|2022-08-15T14:05:55Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Юнацтва (стадыён, Смаргонь)|2022-08-15T09:29:50Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|ФК Велес-2020 Віцебск|2022-08-13T12:41:03Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|ФК Градзец-Кралавэ|2022-08-06T22:21:54Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|ФК Шахцёр Караганда|2022-08-02T08:44:46Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|Англійская Прэм’ер-ліга 2022/2023|2022-07-30T19:36:29Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Ла Ліга 2022/2023|2022-07-27T20:55:35Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Ліга 1 у сезоне 2022/2023|2022-07-27T20:15:05Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Гарадскі стадыён імя Яўгена Паўтына|2022-07-25T09:12:30Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|ФК Колас-Меліяратар-Дружба|2022-07-25T07:28:18Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|Кубак Кыргызстана па футболе|2022-07-23T13:00:36Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|Сезон 2021/2022 ЖФК Быдгашч|2022-07-23T08:29:33Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Жаночы Кубак Польшчы па футболе|2022-07-23T07:21:00Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Футбольная Бундэсліга Германіі 2022/2023|2022-07-22T20:21:39Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Кубак Кыргызстана па футболе 2022|2022-07-20T14:22:38Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|Экстракляса 2022/2023|2022-07-18T19:20:50Z|Imlookingfor}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 5k6movalt801ef3pyyp5l9irkgq5xmf 0 193656 4192312 3987107 2022-08-23T07:29:15Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гарады-пабрацімы */ wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Мішкальц |арыгінальная назва = {{lang-hu|Miskolc}} |краіна = Венгрыя |герб = HUN Miskolc Címer.svg |сцяг = |шырыня сцяга = |шырыня герба = |lat_deg = 48 |lat_min = 06 |lat_sec = 20 |lon_deg = 20 |lon_min = 47 |lon_sec = 00 |CoordAddon = type:city(181565)_region:HU |CoordScale = |ЯндэксКарта = |памер карты краіны = 250 |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = Медзье |рэгіён = Боршад-Абаўй-Земплен |рэгіён у табліцы = |від раёна = |раён = |раён у табліцы = |унутранны падзел = |від главы = мэр |глава = Акаш Фрыза ([[Фідэс]]) |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = 84,15 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 130 |клімат = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 161265 |год перапісу = 2014 |плотнасць = |агламарацыя = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = (+36) 46 |пачтовы індэкс = 3500 |аўтамабільны код = |выгляд ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Miskolc |сайт = http://www.miskolc.hu |мова сайта = hu }} [[Выява:MiskolcV1V2.jpg|thumb|right|250px|У цэнтры горада]] [[Выява:MindszentChurch.jpg|thumb|thumb|180px|Касцёл]] [[Выява:Miskolc national theatre.jpg|thumb|right|180px|Нацыянальны тэатр]] '''Мі́шкальц''' ({{lang-hu|Miskolc}}, {{lang-sk|Miškovec}}, {{lang-cs|Miškovec}}, {{lang-pl|Miszkolc}}) — горад на паўночным усходзе [[Венгрыя|Венгрыі]]. Адміністрацыйны цэнтр [[медзье]] [[Боршад-Абаўй-Земплен]]. Чацвёрты пасля [[Будапешт]]а, [[Дэбрэцэн]]а і [[Сегед]]а горад Венгрыі па колькасці жыхароў, налічвае 161 265 чал. (2014). Мішкальц стаіць на рацэ [[Слана|Шая]] каля падножжа горнага масіва [[Бюк (горны масіў)|Бюк]]. Вядомы перш за ўсё як прамысловы цэнтр. == Геаграфія і траспарт == Горад размешчаны на рацэ [[Сінва|Сінве]], каля яе ўпадзення ў [[Слана|Шая]], за 175 км на паўночны ўсход ад [[Будапешт]]а. Мішкальц звязаны з Будапештам аўтатрасай і чыгуначнай магістраллю. Звычайныя чыгуначныя цягнікі праязджаюць адлегласць паміж гарадамі ў сярэднім за 2-2,5 гадзіны; хуткасныя экспрэсы за 1 гадзіну 40 хвілін. Чыгункі вядуць таксама ў бок славацкіх [[Кошыцы|Кошыцаў]] і [[Ньірэдзьхаза|Ньірэдзьхазы]], аўтамабільныя дарогі — на Кошыцы і [[Дэбрэцэн]]. Гарадскі транспарт складаецца з 45 аўтобусных ліній і двух трамвайных. Каля горада ёсць невялікі аэрапорт, але для перавозкі пасажыраў ён не выкарыстоўваецца. == Гісторыя == [[Выява:Diosgyor castle and king louis.jpg|thumb|right|250px|крэпасць Дзьяшдзьёр і помнік каралю Людовіку]] Паселішча на месцы Мішкальца існуе з часоў [[палеаліт]]у, згодна з вынікамі раскопак людзі жылі тут каля 70 000 гадоў таму (Селецкая пячора, якая знаходзіцца на ўзгорку [[Аваш (холм)|Аваш]], і ў якой жылі старажытныя людзі, дала назву [[Селецкая культура|селецкай культуры]]). Да рымскага заваявання тут жылі [[кельты|кельцкія плямёны]], пасля распаду імперыі рэгіён падзяліў лёс усёй сучаснай Венгрыі — яго насялялі [[авары]], [[славяне]], а з IX стагоддзя — венгры. У [[1364]] годзе кароль [[Людовік Венгерскі]] надаў Мішкальцу статус горада. У яго ж праўленне была пабудавана крэпасць Дзьяшдзьёр, якая ў той час знаходзілася каля горада, а цяпер у яго межах. У 1544 годзе Мішкальц быў спалены туркамі, поўнасцю горад быў вызвалены толькі ў канцы XVII стагоддзя. У пачатку XVIII стагоддзя Мішкальц быў адным з цэнтраў антыгабсбургскай вайны пад кіраўніцтвам [[Ферэнц II Ракацы|Ферэнца Ракацы]]. У 1707 годзе імперскае войска захапіла горад, цалкам яго спаліла і ўзарвала муры крэпасці. У XVIII—XIX стагоддзях горад паступова аднаўляўся і развіваўся. У гэты перыяд у горадзе таксама стала развівацца прамысловасць, першыя печы для выплаўкі чыгуна былі пабудаваны ў 1770-я гады. Да пачатку мінулага стагоддзя горад зрабіўся аднім з галоўных індустрыяльных цэнтраў Венгрыі, цэнтрам металургіі і цяжкага машынабудавання краіны. Пасля завяршэння сацыялістычнай эпохі ў 1990-я гады прамысловасць горада зведала цяжкі і працяглы крызіс, шмат у чым не пераадолены і цяпер. Крызіс выклікаў адток працоўнага насельніцтва з горада, і ў выніку, рэзкае скарачэнне колькасці насельніцтва: з 211 тысяч чалавек у 1985 годзе да 178 тысяч у 2004. == Эканоміка == У 80-х гадах XX стагоддзя каля 2/3 ад насельніцтва горада працавала ў металургіі і цяжкім машынабудаванні. Падчас эканамічнага крызісу была закрыта большая частка прадпрыемстваў, што выклікала масавае беспрацоўе. Да сярэдзіны першага дзесяцігоддзя XXI стагоддзя крызіс быў у асноўным пераадолены шляхам развіцця малога бізнесу, а таксама рэканструкцыі старых савецкіх прадпрыемстваў на сучаснай аснове. == Спорт == У Мішкальцы базуецца футбольны клуб [[ФК Дзьяшдзьёр|«Дзьяшдзьёр»]] (таксама быў вядомы як ВТК). У 1978 годзе ён стаў бронзавым прызёрам нацыянальнага першынства, двойчы, у 1977 і 1980 выйграваў кубак краіны. У 2009 годзе Мішкальц прыймаў чэмпіянат свету па спартыўным арыентаванні. == Славутыя мясціны == * '''Ратушная плошча'''. Цэнтр старога горада — тыповы ўзор венгерскага Старога горада з забудовай XVIII—XIX стагоддзяў * '''Нацыянальны тэатр Мішкальца'''. Быў пабудаваны ў стылі [[класіцызм]] у 1856 годзе. Штогод у тэатры адбываецца вядомы оперны фестываль. * '''Кальвінісцкая царква'''. Знаходзіцца каля падножжа халма [[Аваш (холм)|Аваш]]. Пабудавана ў [[гатычны стыль|гатычным стылі]] ў 1410 годзе. У XVII стагоддзі перабудавана. Мае каштоўны драўляны інтэр’ер. * '''Грэчаская праваслаўная царква'''. Пабудавана грэчаскімі гандлярамі ў канцы XVIII стагоддзя, ў стылі позняга [[барока]]. Галоўная славутасць царквы — вядомы [[іканастас]] (1783 год). Вышыня іканастаса — 16 метраў — робіць яго буйнейшым у цэнтральнай Еўропе. * '''Прыхадская каталіцкая царква'''. Пабудавана ў стылі барока ў XVII стагоддзі. Асвечана ў гонар святых апосталаў Пятра і Паўла, але часта неафіцына называецца царква Міндсенці, бо пабудавана на плошчы, якая носіць імя [[кардынал]]а [[Ёжэф Міндсенці|Ёжэфа Міндсенці]]. * '''Крэпасць Дзьяшдзьёр'''. Пабудавана ў XII стагоддзі, у XVI стагоддзі была разбурана туркамі, а ў 1706 годзе разбурэнне крэпасці працягнула імперскае войска, якое змагалася з антыгабсбургскімі паўстанцамі. У 1950-я гады крэпасць была часткова адрэстаўравана. * '''[[Пячорная купальня|Купальня]]'''. Складаецца з адкрытых пляцовак, шэрага тэрмальных басейнаў і вадзяных пячор. == Вядомыя ўраджэнцы == * [[Іштван Чуяк]] з Мішкальца (1575—1646) — венгерскі паэт * [[Габар Дойка]] (1769—1796) — венгерскі паэт * [[Матэ Камараш]] (нар. 1976) — венгерскі акцёр, музыкант * [[Holdviola]] — венгерская поп-група. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|10|артыкул=Мішкальц|старонкі=492}} {{Гарады Венгрыі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Венгрыі]] [[Катэгорыя:Мішкальц| ]] mfnuj8jfhiwmszwxmrd18kxhs5lsmic 100 193811 4191947 4163753 2022-08-22T15:51:15Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Ахеран|2022-08-22T13:04:13Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Алена Роўнаапостальная|2022-07-23T10:09:32Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Барыс Мікалаевіч Палеалог|2022-06-06T05:46:12Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Мадонна з доўгай шыяй|2022-05-22T17:06:15Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Дабрадзея|2022-04-12T11:05:46Z|Culamar}} {{Новы артыкул|Псілы|2022-04-07T19:13:05Z|Spadar z-pad Miensku}} {{Новы артыкул|Opus interrasile|2022-04-04T07:13:12Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Малая Арменія|2022-03-23T09:44:34Z|Spadar z-pad Miensku}} {{Новы артыкул|Візантыйская Албанія|2022-03-20T20:18:46Z|Spadar z-pad Miensku}} {{Новы артыкул|Рымскае царства|2022-03-18T08:37:50Z|Spadar z-pad Miensku}} {{Новы артыкул|Турхан-султан|2022-03-11T09:31:10Z|DobryBrat}} {{Новы артыкул|Ad hominem|2022-03-09T11:06:25Z|Zmickli}} {{Новы артыкул|Мадонна канцлера Ралена|2022-03-03T15:30:50Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Вігіланскі кодэкс|2022-01-14T09:28:00Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Другая Пунічная вайна|2022-01-11T05:47:45Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Табаікара|2021-12-19T11:45:43Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Герадыян|2021-12-19T11:24:26Z|Virsky}} {{Новы артыкул|Ігнат Блажэй Лапацінскі|2021-12-11T21:03:09Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Acta diurna|2021-12-08T14:31:32Z|Liashko}} {{Новы артыкул|Гарсіласа дэ ла Вега|2021-07-05T15:44:56Z|Frantishak}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> pq1r6vao78o4fffxvq2yghihekh4dvz 0 200223 4192030 3862760 2022-08-22T18:02:33Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |назва = Варшаўская бітва |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = Polish-soviet_war_1920_Aftermath_of_Battle_of_Warsaw.jpg |подпіс = |дата = 12—25 жніўня, 1920 года |месца = каля [[Варшава|Варшавы]], [[Польшча]] |вынік = Вырашальная перамога польскага войска |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польшча]]<br />{{Сцяг|Украіна|УНР}} [[Украінская Народная Рэспубліка|УНР]]<br />{{Сцяг|Беларусь|БНР}} [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[РСФСР]] |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Юзаф Пілсудскі]]<br />{{Сцяг Польшчы}} [[Тадэвуш Ёрдан-Развадоўскі]]<br />{{Сцяг Польшчы}} [[Уладзіслаў Сікорскі]]<br />{{Сцяг Польшчы}} [[Эдвард Рыдз-Сміглы]]<br />{{Сцяг|Польшча}} [[Юзаф Галер]]<br />{{Сцяг Польшчы}} [[Баляслаў Роя]]<br />{{Сцяг Польшчы}} [[Францішак Ляцінік]]<br />{{Сцяг Польшчы}} [[Леанард Скерскі]]<br />{{Сцяг|Польшча}} [[Люцыян Жалігоўскі]]<br />{{Сцяг|Беларусь|БНР}} [[Станіслаў Булак-Балаховіч]]<br />{{Сцяг|Украіна|УНР}} [[Міхаіл Амельяновіч-Паўленка]] |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Леў Троцкі]]<br /> {{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Міхаіл Тухачэўскі]]<br />{{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Сямён Будзённы]]<br />{{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Іосіф Сталін]]<br />{{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Гай Дзмітрыевіч Гай]]<br />{{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Сяргей Каменеў]]<br />{{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Аляксандр Ільіч Ягораў|Аляксандр Ягораў]] |Сілы1 = 113,000-123,000<ref name=Szczep>Szczepański, Janusz. [http://www.mowiawieki.pl/artykul.html?id_artykul=404 «Kontrowersje Wokół Bitwy Warszawskiej 1920 Roku»] (Controversies surrounding the Battle of Warsaw in 1920). Mówią Wieki. Retrieved 2008-05-12. {{ref-pl}}</ref> |Сілы2 = 104 000 — 140 000<ref name=Szczep/> |Страты1 = 4500 загінулых<br />22 000 параненых<br />10 000 зніклых<ref name=Szczep/> |Страты2 = 25 000 загінулых<br />невядомая лічба параненых<br />65 000 — 66 000 захопленых<br />30 000 — 35 000 канцэнтраваныя<br />ва Усходнюю Прусію<ref name=Szczep/> |Дадаткі = }} '''Варшаўская бітва''' ({{lang-ru|Варшáвское сражéние}}, {{lang-pl|Bitwa Warszawska}}), часам завецца '''Цудам над Віслай''' ({{lang-pl|Cud nad Wisłą}}) — вырашальная бітва ў польска-савецкай вайне 1919—1920 гадоў, якая пачалася неўзабаве пасля заканчэння [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] ў [[1918]] г. і цягнулася да заключэння [[Рыжскі мірны дагавор|Рыжскай мірнага дагавора]] (1921). Бітва працягвалася з [[12 жніўня|12]] па [[25 жніўня]] [[1920]] года па хадзе набліжэння войскаў [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]] пад камандваннем [[Міхаіл Тухачэўскі|Міхаіла Тухачэўскага]] да польскай сталіцы ў [[Варшава|Варшаве]] і сумежнай [[Модлінская крэпасць|Модлінскай крэпасці]]. [[16 жніўня]] [[1920]] года польскія сілы пад камандваннем [[Юзаф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]] контратакавалі з поўдня, правакуючы савецкую армію да дысарганізаванага адступлення на ўсход і ў напрамку да [[Нёман]]а. Прыблізныя страты савецкай арміі налічвалі 10 000 забітых, 500 зніклых, 30 000 параненых і 66 000 узятых у палон салдат. Польскія страты налічвалі 4500 забітых, 10 000 зніклых і 22 000 параненых салдат. Перад перамогай Польшчы пад [[Вісла]]й, як бальшавікі, так і большасць замежных экспертаў лічылі, што Польшча знаходзіцца на грані паражэння. Ашаламляльная, нечаканая польская перамога зламала бальшавіцкія сілы. Па словах [[Уладзімір Ленін|Леніна]], бальшавікі «пацярпелі жудаснае паражэнне»<ref>[http://books.google.com/books?id=PKrjew-H0JMC&printsec=frontcover&dq=timothy+snyder Sketches from a Secret War] by [[Цімаці Снайдэр|Timothy Snyder]], Yale University Press, 2007, p. 11</ref>. У наступных месяцах, шэраг польскіх перамогаў, якія паследвалі за Варшаўскай бітвай захавалі незалежнасць Польшчы і прывялі да [[Рыжскі мірны дагавор|мірнага дагавора з Савецкім Саюзам 1921 года]], забяспечваючы ўсходнія межы польскай дзяржавы. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Польска-савецкая вайна}} [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:1920 год у Варшаве]] [[Катэгорыя:Бітвы 1920 года]] [[Катэгорыя:Жнівень 1920 года]] [[Катэгорыя:Гісторыя Варшавы]] 79zhwowilcsgj4cuqquiw2gxs98v0b1 10 200227 4192024 3191060 2022-08-22T17:59:21Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Канфлікт |імя = Савецка-польская вайна |Назва = [[Польска-савецкая вайна]] (1919—1921) |колер = lightsteelblue |Бітвы =<div> {{nobr|'''1919''' <br>[[Бой за Бярозу-Картузскую|Бяроза-Картузская]] •}} {{nobr|[[Нясвіжскае паўстанне|Нясвіж]] •}} {{nobr|[[Баі за Ліду, 1919|Ліда]] (1) •}} {{nobr|[[Віленская аперацыя, 1919|Вільня]] (2) •}} {{nobr|[[Аперацыя Мінск|Мінск]]}}<br> {{nobr|'''1920''' <br> [[Баі за Дзвінск|Дзвінск]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Латычаве|Латычаў]] •}} {{nobr|[[Мазырская аперацыя|Мазыр]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя Войскі Польскага, 1920|Кіеў]] (1) •}} {{nobr|[[Рэйд на Казацін|Казацін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Жытомір|Жытомір]] •}} {{nobr|[[Майская аперацыя, 1920|Майская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя РСЧА, 1920|Кіеў]] (2) •}} {{nobr|[[Бітва пры Валадарцы|Валадарка]] •}} {{nobr|[[Бой за Быстрык|Быстрык]] •}} {{nobr|[[Бой пад Барыспалем|Барыспаль]] •}} {{nobr|[[Наваград-Валынская аперацыя|Наваград–Валынскі]] •}} {{nobr|[[Ровенская аперацыя, 1920|Роўна]] •}} {{nobr|[[Ліпеньская аперацыя, 1920|Ліпеньская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Ільвоўская аперацыя, 1920|Львоў]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Гродна, 1920|Гродна]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Брэст, 1920|Брэст]] •}} {{nobr|[[Варшаўская бітва (1920)|Варшава]] •}} {{nobr|[[Радзымінская бітва|Радзымін]] •}} {{nobr|[[Осаўская бітва|Осаў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Насельск|Насельск]] •}} {{nobr|[[Бой пад Коцкам, 1920|Коцк]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Цыцаве|Цыцаў]] •}} {{nobr|[[Контрудар на Вепшы|Вепш]] •}} {{nobr|[[Бітва пад Задвор'ем|Задвор'е]] •}} {{nobr|[[Беластоцкая бітва|Беласток]] •}} {{nobr|[[Абарона Замосця|Замосце]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Камараве, 1920|Камараў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Кобрын (1920)|Кобрын]] •}} {{nobr|[[Бой у Дзіцяціна|Дзіцяцін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Ковель|Ковель]] •}} {{nobr|[[Бітва на Нёмане|Нёман]] •}} {{nobr|[[Бой за Ліду|Ліда]] (2)}} ---- {{nobr|[[Ваеннапалонныя польска-савецкай вайны|Ваеннапалонныя]] •}} {{nobr|[[Рыжскі мірны дагавор (1921)|Рыжскі дагавор]] •}} {{nobr|[[Польска-літоўская вайна|Мяцеж Жалігоўскага]]}} </div> }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Войны]] </noinclude><noinclude> [[Катэгорыя:Вертыкальныя навігацыйныя шаблоны]] </noinclude> m6atcvow1dme7co7qbqc0jnrecvkuff 4192058 4192024 2022-08-22T18:15:24Z JerzyKundrat 174 Перасылае да [[Польска-савецкая вайна]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Польска-савецкая вайна]] th0fuvt7fhhgrwd9b6qj9qnq8fzxfb8 4192060 4192058 2022-08-22T18:15:55Z JerzyKundrat 174 Мэта перасылкі зменена з [[Польска-савецкая вайна]] на [[Шаблон:Польска-савецкая вайна]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шаблон:Польска-савецкая вайна]] cpigxlsix3kabl8jfibmgjqy2h3iyat 0 200231 4192054 4189714 2022-08-22T18:12:22Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Аперацыя Мінск |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = PL-RU war 1919 phase II.svg |загаловак = |дата = пачатак жніўня, [[1919]] года |месца = [[Мінск]]ія ваколіцы |вынік = Перамога польскага войска |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польшча]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[РСФСР]] |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Станіслаў Шаптыцкі]] |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} |сілы1 = 14 000 салдат<br>40 гармат |сілы2 = ? |страты1 = ? |страты2 = ? |заўвага = }} '''Аперацыя Мінск''' — польскі наступ на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]], які скончыўся захопам палякамі [[Мінск]]у [[8 жніўня]] [[1919]]. Улетку 1919 пасля поспеху [[Войска польскае|польскіх войскаў]] у некалькіх сутычках з войскамі [[СССР|Савецкай Расіі]], абодвум бакам спатрэбіўся час, для рэарганізацыі сваіх сіл і канцэнтрацыі войскаў. Аднак польскае кіраўніцтва вырашыла, што яны павінны зрабіць яшчэ адзін удар па бальшавіках, карыстаючыся з польскага наступу. Мэтай была [[16 армія, РСФР|16 армія]] з камандваннем у Мінску. Гэта б дазволіла знішчыць матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне савецкіх войскаў, пасля ўзяцця кантролю над чыгункай у раёне Мінску. [[4 ліпеня]] польскія войскі ([[Літоўска-Беларускі фронт]]) начале генерала [[Станіслаў Шаптыцкі|Станіслава Шаптыцкага]] захапілі [[Маладзечна]]. Пасля камандуючы фронтам спыніў наступ, каб перагрупаваць і папоўніць ваенныя сілы. Гэтым скарысталіся бальшавікі і паспрабавалі вярнуць Маладзечна. [[17 ліпеня]] атакў распачалі 52-я і 5-я стралковыя савецкія дывізіі. Польскія войскі адбілі суперніка і сіламі — 41-га і 42-га палкоў пяхоты і часткі 2-га палка пяхоты легіянераў — распачалі контратаку і выйшлі на лінію [[Заслаўе]] — [[Паперня, Мінская вобласць|Паперня]] — [[Беларучча]]. Генерал Шаптыцкі ізноў прыпыніў свой наступ чакючы падыходу падмацавання — Велікапольскай групы. Паводле польскага плана Мінск абхопліваўся шырокімі [[Абцугі|абцугамі]]. [[8 жніўня]] 2 дывізія пяхоты легіянераў у складзе: 12 000 пяхоты, 2000 кавалерыі і 40 гармат, абароненая на поўначы і паўночным усходзе 1-й Дывізіяй Пяхоты Легіянераў, пачала наступ на Мінск з паўночнага захаду, Велікапольская група з паўднёвага захаду. [[15 уланскі полк]] атрымаў задачу рэалізацыі перарэзаць чыгунку Мінск — Барысаў. На Мінск рушылі дзве дывізіі выдзеленыя з 2ДПЛ: 2 і 3 батальёны 4-га палка пяхоты легіянераў начале маёра Станіслава Тэсара і групы маёра Стывена Джозафа ў сладзе 1-га батальёна 2-га палка пяхоты легіянераў узмоцненага штурмавым батальёнам з 2, 3 і 4-га Палкоў пяхоты легіянераў. Штурмавы батальён быў самым паспяховым, і ў 10:00 увайшоў у прадмесце Мінска. Палякі змагаючыся з савецкай пяхотай, якую падтрымлівалі браневікі, каля 12:00 занялі заходнюю частку горада і ўзарвалі чыгуначныя рэйкі на [[Бабруйск]]. Да вечара польскія войскі ўварваліся ў горад. Бальшавіцкія войскі панеслі цяжкія страты. Палякі захапілі ў палон каля 500 палонных, захапілі 8 паравозаў, 90 вагонаў якія рускія не паспелі эвакуіраваць. [[8 жніўня]] ў вечары Саветы здалі Мінск палякам. Гэты поспех дазволіў палякам значна пасунуць лінію фронту да канца жніўня, калі [[Юзаф Пілсудскі]] не выдаў загад, які забараніў наступ у сувязі з захопам на гэтым участку фронту ўсіх важных для Польшчы земляў. [[Выява:Do tutejszaho narodu.jpg|thumb|Польская ўлётка да мясцовага насельніцтва]] == Літаратура == * Norman Davies, "Biały Orzeł, Czerwona Gwiazda", Wydawnictwo: Znak 2006, ISBN 83-240-0749-0 * J. Odziemkowski, Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920, wyd. RYTM Warszawa 2004. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Савецка-польская вайна}} [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны|Мінск]] [[Катэгорыя:1919 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Мінска]] [[Катэгорыя:Жнівень 1919 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1919 года]] jrmvuawm842fp2flcetxq4cccsjsjz3 0 200233 4192074 4189747 2022-08-22T18:52:41Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бітва на Нёмане |частка = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = BnN 2.png |загаловак = |дата = [[20 верасня|20]]—[[26 верасня]] [[1920]] года |месца = [[Гродна|Гродзенскі]] рэгіён |вынік = Перамога польскага войска, што стала заканчэннем вайны |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польшча]]<br /> [[Выява:Flag_of_Belarus_(1918,_1991-1995).svg|border|22px]] [[Беларуская Народная Рэспубліка]] |праціўнік2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[РСФСР]] |камандзір1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Юзаф Пілсудскі]]<br />{{Сцяг Польшчы}} [[Эдвард Рыдз-Сміглы]]<br />{{Сцяг Польшчы}} [[Леанард Скерскі]]<br />{{Сцяг|Беларусь|БНР}} [[Станіслаў Булак-Балаховіч]] |камандзір2 = {{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Міхаіл Тухачэўскі]]<br />{{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Уладзімір Саламонавіч Лазарэвіч|Уладзімір Лазарэвіч]]<br />{{Сцяг РСФСР (1918-1954)}} [[Мікалай Салагуб]] |сілы1 = 97 000 |сілы2 = каля 100 000 |страты1 = 7000 |страты2 = каля 40 000 |заўвага = }} '''Бітва на Нёмане''' ({{lang-pl|Bitwa nad Niemnem}}, {{lang-ru|Сражение на Немане}}) — апошняя значная бітва ў [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайне]] [[1919]]—[[1920]] гадоў. Працягвалася з [[20 верасня]] да [[26 верасня]] (некаторыя лічаць да [[28 верасня]]). Другая па значнасці перамога польскага войска, пасля [[Варшаўская бітва, 1920|Цуду пад Варшавай]], якая скончыла разгром Чырвонай Арміі [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходняга фронту]] і ў выніку прывяло да падпісання [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскага мірнага дагавора]] ([[1921]]). == Планаванне == === Падрыхтоўка Тухачэўскага === [[26 жніўня]] [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] [[Міхаіл Тухачэўскі|Міхаіла Тухачэўскага]] спыніўся на лініі рэк [[Нёман]], [[Шчара]] і [[Свіслач, басейн Нёмана|Свіслач]]. Сюды сцягваліся савецкія рэзервы. За кароткі час былі адноўлены амаль усе дывізіі разбітыя пад [[Варшава]]й. Пад камандаю Тухачэўскага знаходзілася каля 73 тысячы салдат і 220 гармат. Галоўнакамандуючы Чырвонай Арміяй [[Сяргей Камянеў]], загадаў рыхтавацца да новага наступу. Камандуючы Фронту збіраўся правесці наступ сіламі трох армій, захапіць [[Беласток]] і [[Брэст]], а пасля нанесці ўдар у кірунку [[Люблін]]а. Удары павінны былі наносіць: [[3 Армія, РСФСР|3 Армія]] Уладзіміра Лазарэвіча (шэсць дывізій), [[15 Армія, РСФСР|15 Армія]] Корка (чатыры дывізіі) і [[16 Армія, РСФСР|16 Армія]] Салагуба (чатыры дывізіі). Тухачэўскі разлічваў таксама на дапамогу воска перакінутага з фінскага фронту. ==== Расстаноўка Чырвонага войска ==== * [[3 Армія, РСФСР|3 Армія]] [[Уладзімір Саламонавіч Лазарэвіч|Уладзіміра Лазарэвіча]] (паўночнае крыло [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходняга Фронту]]) ** тры дывізіі (5, 6, 56 стралковыя дывізіі) занялі рубеж ад літоўскай граніцы па Свіслач ** у рэзерве знаходзіліся 2, 21 стралковыя дывізіі і 33 Кубанская дывізія * [[15 Армія, РСФСР|15 Армія]] [[Аўгуст Корк|Аўгуста Корка]] (цэнтр групоўкі фронту) ** 11 і 16 стралковыя дывізіі па рацэ Свіслач ** рэзерв стваралі 27 стралковая дывізія і аддзелы «ВУАР» (ВОХР) * [[16 Армія, РСФСР|16 Армія]] [[Мікалай Салагуб|Мікалая Салагуба]] * 17 і 48 стралковая дывізія занялі пазіцыі на поўдні ад Свілачы * 8 і 10 стралковыя дывізіі былі рэзервам Арміі. * [[4 Армія, РСФСР|4 Армія]] (паўднёвае крыло [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходняга Фронту]]) * 17 дывізія кавалерыі і 19, 55, 57 Сталковыя дывізіі трымалі пінскі кірунак. === Падрыхтоўка Польскага войска === [[10 верасня]] ў Штабе Галоўнанкамандуючага ў [[Брэст|Брэсце]] пры ўдзеле камандуючых 2 і 4 Армій [[Юзаф Пілсудскі]] прадставіў план аперацыі бітвы на Нёмане і Шчары. На думку камандуючага патрэбны быў удар у кірунку [[Гродна]] і [[Ваўкавыск]]а, каб звязаць асноўныя сілы бальшавікоў. Адначасова ўдарная група 2 Арміі мусіла шыбкім маршам прайсці праз [[Літва|літоўскую]] тэрыторыю і выйсці ў глыбокія тылы Чырвонай Арміі, якая загразне ў баях на лініі Нёмана. Загад ад [[19 верасня]] ўдакладніў заданні армій, аперацыйным групоўкам і асобным адзінкам. На правядзенне аперацыі былі вызначаны: * 2 Армія ген. Эдварда Рыдз-Сміглага ў складзе: 1 ДП Лег, 3 ДП Лег, 17 ДП, 21 Горная дывізія, 22 дывізія Добраахвотнікаў, 1 дывізія Літоўска-Беларуская, 2 i 4 брыгада кавалерыі, Групоўка Цяжкай артылерыі. * 4 Армія ген. Леанарда Скерскага ў складзе 11, 14, 15, 16 ДП. Абедзве арміі налічвалі 67 тысяч салдат і 432 гарматы. ==== Расстаноўка Войска Польскага ==== * 2 Армія Рыдза-Сміглага ** левае крыло арміі — паўночная ўдарная група — 1 дывізія пяхоты Легіёнаў і 1 дывізія Літоўска-Беларуская, а таксама 2 і 4 брыгада кавалерыі павінны былі правесці атаку па асі [[Сейны]] — [[Друскенікі]], прабіцца на тэрыторыю Літвы, а пасля, выкарыстоўваючы наступ галоўных сіл на гарадзенскім кірунку, рушыць на [[Ліда|Ліду]]. ** 17 дывізія пяхоты абараняла Сувальшчыну перад магчымай атакай літоўскага войска ** цэнтр 2 Арміі: 21 і 22 дывізіі ўзмоцненыя Групоўкаю Цяжкай Артылерыі павінны былі наступаць на [[Гродна]] ** правае крыло Арміі: 3 дывізія пяхоты легіёнаў атрымала загад апанаваць пераправы на [[Нёман]]е ў ваколіцах [[Масты|Мастоў]]. * 4 армія Скерскага ** Павінна была захапіць на працягу двух дзён ад пачатку наступу [[Ваўкавыск]], значны чыгуначны вузел на лініях [[Беласток]] — [[Ліда]] і Беласток — [[Баранавічы]] і быць гатоваю замкнуць кола акружэння з паўднёвага боку. == Ваенныя дзеянні == === Баі за Гродна === [[20 верасня]] 21 Горная дывізія ген. Анджэя Галіцы і 22 дывізія Добраахвотнікаў палк. Адама Коца ўдарылі па 5 і 6 стралковых дывізіях, каб выправіць палажэнне адддзелаў і стварыць найлепшыя варункі для наступу. Для бальшавікоў гэта было зусім нечакана. Яны спешна пачалі адыход у бок [[Гродна|Гродзенскіх]] фартоў. Адначасова 3 ПДЛ, што дзейнічаў на правым крыле 2 Арміі адкінуў 11 і 16 стралковыя дывізіі і сфарсавалі [[Свіслач, басейн Нёмана|Свіслач]]. [[21 верасня]] ізноў прынёс поспех польскаму боку. Контратакі 5 і 6 стралковых дывізій не прынеслі поспеху саветам. 11 стралковая дывізія панесла вялікія страты ў баях з 3 дывізіяй пяхоты легіёнаў каля [[Вялікая Бераставіца|Вялікай Бераставіцай]]. Палякі разбілі 93 і 97 стралковыя палкі і пагражалі штабу дывізіі. Іх камандзір быў паранены і ратаваўся ўцёкамі. ==== Контрудары Чырвонай арміі ==== 22 верасня да баёў далучыліся рэзервовыя 3 і 15 Арміі. Тры польскія дывізіі (каля 19 000 салдат, 124 гарматы) сутыкнуліся з шасцю савецкімі дывізіямі (каля 20 000 салдат, 100 гармат). 2 Армія Рыдза-Сміглага распачала надзвычай зацятыя баі. Шмат якія ўмацаванні неаднаразова пераходзілі з рук у рукі. Дабраахвотная дывізія плк. Коца адбіла некалькі атакаў на [[Новы Двор]] і Рагачэў, Горная дывізія білася каля Кузніцы і Длугасельцаў. Затое 3 ДП Легіёнаў пад [[Вялікая Бераставіца|Вялікай]] і [[Малая Бераставіца|Малой Бераставіцамі]] адбіла некалькі атак 11, 16 стралковых дывізій і 56 Самастойнай стралковай брыгады пераведзенай з фінскага фронту. ==== Сігнал да атакі ==== [[23 версня]] галоўныя сілы 2 Арміі павінны былі [[фарсіраванне|фарсіраваць]] Нёман і захапіць Гродна. Але зацяты адпор Чырвонай Арміі не дазволіў тое ажыццявіць. 21 Горная дывізія крывавілася пад [[Індура]]й і [[Адэльск]]ам з савецкаімі 6 і 56 дывізіямі. 22 дывізія Добраахвотнікаў, толькі ўвечары левым крылом дасягнула Нёмана на поўнач ад Гродна. 205 дабраахвотны полк пяхоты маёра [[Бернард Монд|Бернарда Монда]] пад покрывам ночы зачапіўся за паўразбураны мост над [[Гожа]]й і распачаў пераправу праз Нёман. Але з-за недахопу сувязі, той поспех не быў своечасова выкарыстаны. Пад [[Вялікая Бераставіца|Вялікай Бераставіцай]] 3 ДП Лег. адбіваў хвалі савецкіх атак. Але [[24 верасня]] контратакі бальшавікоў пачалі слабець. Да палякаў пачалі перабягаць чырвонаармейцы беларускай і ўкраінскай нацыянальнасцей. Дайшлі паведамленні пра сфарсаванне Нёману аддзеламі маёра Монда, які самастойна набліжаўся да [[форт]]аў Гродна. 2 кавалерыйскай брыгадзе было загадана патрымаць 205 полк пяхоты. === Удар з поўначы === [[22 верасня]] распачала свае дзеянні польская Ударная Група 2 арміі. Начале яе ішла 4 кавалерыйская брыгада падпалкоўніка Адама Нянеўскага і змятала літоўскія аддзелы, якія спрабавалі яе стрымаць. [[23 верасня]] яна забыла не знішчаны мост на Нёмане ў [[Друскенікі|Друскеніках]]. Узяла некалькі палонных. 1 ДП Лег. у шасцігадзіннай бітве разбіла [[22 верасня]] два літоўскія палкі пяхоты, узяла каля 1700 палонных, 12 гармат і захапіла [[Сейны]]. [[23 верасня]] дывізія была ў Друскеніках, а [[24 верасня]] заняла [[Марцінканцы]]. У гэты час [[1-я беларуска-літоўская дывізія]] ген. Жандкоўскага з 2 кавалерыйскай Брагадай разбілі літоўскі 7 полк пяхоты і дасягнула [[Парэчча, Гродзенскі раён|Парэчча]]. Але далейшыя дзеянні групоўкі залежалі ад развіцця сітуацыі на цэнтральным кірунку ў раёне Гродна. == Вынікі == Бітва на Нёмане гэта апошняя вялікая бітва [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. Чырвоная Армія пацярпела паражэнне, гэткую ж значную як і ў [[Варшаўская бітва|Варшаўскай бітве]]. Палякі захапілі 40 тысяч палонных і 140 гармат, шмат амуніцыі і ваеннага ладунку. Гэта бітва мела вялізны ўплыў падчас падпісання [[Рыжскі мірны дагавор|Рыжскага мірнага дагавора]]. Чырвонае войска было разбіта і дэмаралізавана. Савецкая дэлегацыя саступіла ад ранейшых патрабаванняў і пакідала польскую дзяржаву ў супакоі. Аднак [[Беларусь]] была падзелена на дзве часткі. Да Польшчы адыйшла 4,5-мільённая [[Заходняя Беларусь]] плошчай больш за 110 тыс. км². Кіраўнік савецкай дэлегацыі А. Ёфэ, увогуле, прапаноўваў саступіць Польшчы ўсю тэрыторыю тагачаснай [[БССР]] (да Бярэзіны) наўзамен на тэрытарыяльныя саступкі ва Украіне, аднак польскі бок не прыняў гэту прапанову.<ref>[http://www.jivebelarus.net/history/new-history/slutsk-history-turn.html А. Грыцкевіч. Слуцкае паўстанне. На крутым павароце гісторыі]</ref> Гэта справакавала пачатак [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]]. == Арганізацыя войска == === Войска польска === [[Выява:Pilsudski and Rydz-Smigly.jpg|thumb|250px|Пілсудскі і [[Эдвард Рыдз-Сміглы|Рыдз-Сміглы]] ў часе [[польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]] ў 1920 годзе]] Аператыўнае кіраўніцтва 2 і 4 Арміямі праводзіў [[Юзаф Пілсудскі]]. * 2 Армія [[Эдвард Рыдз-Сміглы|Эдварда Рыдз-Сміглага]] (баявы стан: 44 000 салдат): ** Франтавая Група: *** [[3 дывізія пяхоты Легіёнаў]], *** [[21 дывізія Горнай пяхоты|Горная дывізія]], *** Дабраахвтоная дывізія, ** Абыходная Група: *** [[1 дывізія пяхоты Легіёнаў]], *** [[1-я беларуска-літоўская дывізія]], *** II брыгада кавалерыі ген. брыг. Здзіслаў Кастэцкі *** [[IV брыгада кавалерыі]] [[падпалкоўнік]] [[Адам Наленч Нянеўскі]] ** [[17 Велікапольская дывізія пяхоты]], ** Група цяжкай артылерыі ген. [[Ігнацы Ледухоўскі]]. [[Выява:Leonard Skierski.PNG|thumb|250px|[[Леанард Скерскі]]]] * 4 Армія [[Леанард Скерскі|Леанарда Скерскага]] (баявы стан 23 000 салдат): ** Група ген. Юнга: *** [[15 Велікапольская дывізія пяхоты]], *** IV брыгада пяхоты, *** [[18 Полк уланаў паморскіх]] *** [[26 Полк уланаў вялікапольскіх|215 Дабраахвотны полк уланаў]], ** [[11 Карпацкая дывізія пяхоты]], ** [[14 Велікапольская дывізія пяхоты]], *** 32 Полк пяхоты, *** [[15 Полк уланаў пазнаньскіх]] [[падпалкоўнік]] [[Уладзіслаў Андэрс]] ** [[16 Паморская дывізія пяхоты]], * Рэзерв галоўнакамандуючага (баявы стан 30 000): ** [[2 дывізія пяхоты Легіёнаў]] (без IV БП), ** 4 дывізія пяхоты, ** 9 дывізія пяхоты, ** 10 дывізія пяхоты, ** III брыгада кавалерыі ** 34 полк пяхоты, ** 213 Дабраахвотны полк пяхоты (паліцыйны). === Чырвоная армія === [[Выява:Tukhachevsky-mikhail-2.jpg|thumb|250px|[[Міхаіл Тухачэўскі]]]] [[Заходні фронт, Грамадзянская вайна|Заходні фронт]] генерала [[Міхаіл Тухачэўскі]] (каля 100 000 салдат, 220 гармат) * 3 Армія [[Уладзімір Саламонавіч Лазарэвіч|Уладзіміра Лазарэвіча]] ** 2 стралковая дывізія ** 5 стралковая дывізія ** 6 стралковая дывізія ** 21 стралковая дывізія ** 56 стралковая дывізія ** 33 Кубанская дывізія * 15 Армія [[Аўгуст Корк|Аўгуста Корка]] ** 11 стралковая дывізія ** 16 стралковая дывізія ** 27 стралковая дывізія ** Адзел «Вохра» (''раўназначны стралковай дывізіі'') * 16 Армія [[Мікалай Салагуб|Мікалая Салагуба]] ** 8 стралковая дывізія ** 10 стралковая дывізія ** 17 стралковая дывізія ** 48 стралковая дывізія * 4 Армія (''даўнейшая Мазырская Група'') ** 19 стралковая дывізія ** 55 стралковая дывізія ** 57 стралковая дывізія ** 17 стралковая дывізія {{Зноскі}} {{Польска-савецкая вайна}} [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Верасень 1920 года]] [[Катэгорыя:Гісторыя Гродзенскай вобласці]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1920 года]] mgp5hrcuufc5rey7iwc5bzuqpxyty7k 0 200236 4192055 4189716 2022-08-22T18:12:49Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Бітва за Кобрын}} {{Узброены канфлікт |назва =Бітва за Кобрын |частка = [[Польска-бальшавіцкая вайна]] |выява = |загаловак = |дата = [[11 верасня|11]]—[[24 верасня]] [[1920]] |месца = [[Беларусь]] |прычына = |вынік = Перамога [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]] |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг Польшчы}} [[Другая Рэч Паспалітая|Польшча]]<br />{{Сцяг БНР}} [[Узброеныя сілы БНР|БНР]] |праціўнік2 = {{Сцяг|РСФСР|1918}} [[РСФСР]] |камандзір1 = [[Леанард Скерскі]] |камандзір2 = [[Аляксандр Шуваеў]] |сілы1 = |сілы2 = |страты1 = 500 чалавек забітымі і параненымі |страты2 = |агульныя страты = |заўвага = }} '''Бітва за Кобрын''' — адна з бітваў у часе [[Польска-савецкая вайна|вайны Савецкай Расіі з Польшчай 1919—1920 гадоў]], што адбывалася [[11 верасня|11]]—[[24 верасня]] [[1920]]. == Перадумовы == У жніўні 1920 [[РСЧА]] атрымала паражэнне пад [[Варшаўская бітва, 1920|Варшавай]], аднак вялікія страты панес і польскі бок. У баявых дзеяннях наступіла паўза, падчас якое абодва бакі папаўнялі войскі і арганізоўвалі іх забеспячэнне. == Сілы бакоў == На [[Палессе|Палессі]], асобна ад асноўных польскіх войскаў, дзейнічала правае крыло польскай 4-й арміі (камандоўца — генерал [[Леанард Скерскі]]). Асновай гэтай групы была 18-я пяхотная дывізія. Яна дзейнічала ва ўзаемадзеянні з аператыўнай групай генерала [[Францішак Краёўскі|Краёўскага]], якая наступала з поўдня, з украінскае часткі Палесся. Супраць польскіх войскаў дзейнічала наноў сфарміраваная [[4-я армія, РСЧА|4-я бальшавіцкая армія]], якую ўзначальваў [[Аляксандр Шуваеў]]. Армія складалася з дзвюх стралковых дывізій (48-й і 57-й) і аднае каваларыйскае (17-й), а ў яе тыле фарміраваліся яшчэ дзве дывізіі (19-я і 55-я). [[Міхаіл Тухачэўскі]] паручыў Шуваеву адбіць у польскіх войскаў [[Брэст]]. Са свайго боку Скерскі вырашыў апярэдзіць расійскія войскі і пачаць наступ на ўсход. На яго загад часткі 14-й пяхотнай дывізіі 8 верасня авалодалі [[Жабінка]]й, а пасля разбілі адну з частак [[12-я армія, РККА|12-й арміі]] пад [[Макраны, Брэсцкая вобласць|Макранамі]]; адначасна 16-я пяхотная дывізія з бітвамі дасягнула [[Маларыта|Маларыты]]. == Хада бітвы == 11 верасня генерал Скерскі даў загад авалодаць істотным пунктам на Палессі — горадам [[Кобрын]]. Узяцце Кобрына было даручана 57-му палку 14-й дывізіі (з захаду), 47-му і 48-му палкам 11-й дывізіі (з поўдня). Уночы з 11 на 12 верасня, прарваўшы абарону 57-й стралковай дывізіі, польскія войскі ўзялі Кобрын. Дзеля абароны горада з поўдня была дадаткова падцягнутая 16-я пяхотная дывізія, якая размясцілася на беразе [[Рака Мухавец|Мухаўца]]. Камандаванне 4-й расійскай арміі зрабіла спробу вярнуць Кобрын сіламі трох дывізій — 55-й, 57-й і 19-й. Уночы з 15 на 16 верасня бальшавіцкія сапёры пабудавалі мост на Мухаўцы, па якім на паўночны бераг пераправілася большая частка 19-й стралковай дывізіі. На досвітку бальшавікі пры падтрымцы артылерыі перайшлі ў наступ, аднак польскі 57-ы пяхотны полк вытрымаў атаку. Цяжкія баі адбываліся на ўчастку 16-й пяхотнай дывізіі, якую атакавалі палкі 57-й стралковай і 17-й каваларыйскай дывізій. Польскія часткі былі адкінуты на захад, аднак пасля прыбыцця падмацавання вярнулі большую частку сваіх пазіцый. Іх страты падчас бітвы склалі 500 чалавек забітых і параненых. Дзеля адцягвання бальшавіцкіх сіл ад Кобрына генерал Скерскі загадаў здзейсніць атаку на [[Пружаны]]. Гэтую задачу выканала група генерала [[Міхал Мілеўскі|Міхала Мілеўскага]], у склад якой увайшлі часткі трох пяхотных палкоў. Уночы з 18 на 19 верасня Пружаны былі захоплены. Да 22 верасня рускія намагаліся адбіць горада, аднак польскія войскі здолелі ўтрымаць Пружану. У баях за Кобрын і Пружаны бальшавіцкая 4-я армія, панесшы вялізныя страты і страціўшы шмат боепрыпасаў, вымушаная былі перайсці да абароны па лініі Пружаны—[[Гарадзец, Кобрынскі раён|Гарадзец]]. == Бітва пад Гарадцом == Пакуль бальшавікі займалі абарончыя пазіцыі каля [[Гарадзец, Кобрынскі раён|Гарадцу]], польская 16-я пяхотная дывізія (камандзір — [[Казімір Ладась]]) рыхтавала наступ у гэтай мясцовасці. Узяцце Гарадцу адкрывала польскім войскам шлях на [[Пінск]]. Ранкам 21 верасня палякі атакавалі Гарадзец. Другой атакай бальшавіцкія часткі былі адкінуты за [[Дняпроўска-Бугскі канал]]. 22 верасня ішла артылярыйская страляніна. 23 верасня польскі 66-ы пяхотны полк распачаў наступ, аднак быў спынены ўпартай абаронай частак 57-й стралковай дывізіі. Тады палкоўнік Ладась накіраваў да Гарадцу 63-і пяхотны полк, які ўвечары захапіў мост пад [[Мяфёдавічы|Мяфёдавічамі]] і пераправіўся на ўсходні бераг каналу. Уночы з 23 на 24 верасня полк пачаў аточваць Гарадзец. 24 верасня да 16 гадзін 66-ы полк здолеў захапіць невялікі ўчастак на ўсходнім беразе канале, пасля чаго расійскія войскі пакінулі мястэчка. == Вынікі == Заваяванне Кобрына і прасоўванне польскіх войскаў на Палессі ва ўсходнім кірунку стварыла пагрозу выхаду іх з поўначы ў тыл бальшавіцкай 12-й арміі, якая вяла баі на [[Валынь|Валыні]]. 26 верасня каваларыйскі атрад [[Станіслаў Булак-Балаховіч|Булак-Балаховіча]] нечаканым ударам захапіў [[Пінск]] і паланіў частку штабу 4-й арміі РСФСР. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга |аўтар = А. П. Грицкевич. |частка = |загаловак = Западный фронт РСФСР 1918—1920. Борьба между Россией и Польшей за Белоруссию |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = [[Харвест]] |год = 2010 |том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 978-985-16-6650-4 |тыраж = }} {{Польска-савецкая вайна}} [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны|Кобрын]] [[Катэгорыя:Гісторыя Кобрына]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Беларусі]] [[Катэгорыя:1920 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1920 года]] k6lpi73sy9bbr0pg9ztkplptw7ks8p3 0 205643 4192122 3492820 2022-08-22T20:01:34Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki [[Выява:Theatre Farce (Petrov-Vodkin).jpg|thumb|250px|Прагляд фарсу ў тэатры ([[Кузьма Пятроў-Водкін]])]] '''Фарс''' ({{lang-la|farcio}} — начыняю) — малая, аднаактная пацяшальная [[камедыя]]. Узнік каля 12 ст. ў гарадах [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропы]] ў якасці [[жарт]]оўнай устаўкі (начыння) ў літургічнай драме, [[містэрыі]] і плошчавым [[карнавал]]ьным паказе. Росквіту дасягнуў у [[французская літаратура|французскай літаратуры]] 14—16 стст., дзе акрэсліўся ў самастойны [[жанр]] народнага паказу. Выяўленчыя асаблівасці: [[Карыкатура|карыкатурнасць]] дзейных асоб (з выкарыстаннем вобразаў-масак), [[Буфанада|буфанаднасць]] прыёмаў, эксцэнтрычнасць паказу падзей, схільнасць да адвольных знешніх эфектаў, вострасюжэтных грубавата-пікантных абставін і зніжанай лексікі. У ходзе развіцця часам набліжаецца да сатырычнай камедыі. Разам з пераважна пацяшальным прызначэннем выконвае ролю палітычнай [[Сатыра|сатыры]] і [[памфлет]]а. Да фарсавасці ў сваіх творах шматкроць прыбягалі [[Бертальд Брэхт]], [[Лопэ дэ Вега]], [[Карла Гальдоні]], Жан [[Мальер]], [[Мігель Сервантэс]] і [[Уільям Шэкспір]]. Многія прыёмы захаваліся ў сучаснай [[цырк]]авой [[Клоўн|клаўнадзе]] і святочна-карнавальных паказах. У беларускай [[Драматургія|драматургіі]] выяўленчыя прыёмы таксама шырока выкарыстоўваліся ([[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] «[[Пінская шляхта, п'еса|Пінская шляхта]]», [[Янка Купала]] «[[Прымакі]]», [[Леапольд Родзевіч]] «[[Конскі партрэт]]», [[Уладзіслаў Галубок]] «[[Ветрагоны]]», [[Еўсцігней Міровіч]] «[[Каваль-ваявода]]», [[Андрэй Макаёнак]] «Трыбунал» і [[Алесь Петрашкевіч]] «Куды ноч, туды сон»)<ref>{{Кніга|аўтар=[[Сцяпан Лаўшук]].|частка=Фарс|загаловак=[[Беларуская энцыклапедыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданне=|месца=Мінск|выдавецтва=[[Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі]]|год=2003|том=16|старонкі=326-327|старонак=576|серыя=|isbn=985-11-0263-6|тыраж=10 000}} </ref>. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камедыя]] [[Катэгорыя:Віды і жанры тэатра]] [[Катэгорыя:Жанры кіно]] [[Катэгорыя:Драматургія]] [[Катэгорыя:Сатыра]] [[Катэгорыя:Цырк]] dn3al9k6b5ve8pyuhbpcidulu1vivxd 0 210496 4191826 3563908 2022-08-22T12:08:37Z Culamar 102133 wikitext text/x-wiki '''Назараў''' — прозвішча, жаночая форма — [[Назарава]]. == Вядомыя носьбіты == * [[Аляксандр Паўлавіч Назараў]] (нар. [[1948]]) — беларускі архітэктар. * [[Валерый Мікалаевіч Назараў]] (нар. [[1946 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1946]]) — беларускі мастак-пастаноўшчык * [[Рыгор Іванавіч Назараў]] — беларускі стаматолаг, доктар медыцынскіх навук * [[Сяргей Іванавіч Назараў]] — беларускі вучоны ў галіне механізацыі сельскай гаспадаркі * [[Юрый Віктаравіч Назараў]] — беларускі дзяржаўны дзеяч {{неадназначнасць}} pp19jt7sz2jrbh6ev3reoogzgtjlbzg 0 212174 4192271 4096314 2022-08-23T07:09:12Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП |статус=горад |беларуская назва=Гальтэрн-ам-Зэе |арыгінальная назва=Haltern am See |краіна=Германія |від рэгіёна=Землі Германіі{{!}}Зямля |рэгіён=Паўночны Рэйн — Вестфалія |рэгіён у табліцы=Паўночны Рэйн — Вестфалія |від раёна=раён |раён=раён Рэклінггаўзен |раён у табліцы=Рэклінггаўзен |від абшчыны=кіраванне |абшчына= |абшчына ў табліцы= |падпарадкаванне= |герб=DEU Haltern am See COA.svg |сцяг= |шырыня герба= |шырыня сцяга= |lat_dir=N|lat_deg=51|lat_min=45|lat_sec=0 |lon_dir=E|lon_deg=7|lon_min=11|lon_sec=0 |CoordAddon= |CoordScale= |карта краіны= |карта рэгіёна= |карта раёна= |памер карты краіны= |памер карты рэгіёна= |памер карты раёна= |унутраны падзел=8 гарадскіх раёнаў |від главы= |глава=Бода Клімпель<br />([[Хрысціянска-дэмакратычны саюз, Германія|ХДС]]) |дата заснавання= |першае згадванне= |ранейшыя імёны= |статус з= |плошча=158,34 |вышыня цэнтра НП=40 |від вышыні= |клімат= |афіцыйная мова= |афіцыйная мова-ref= |насельніцтва=37&nbsp;763 |год перапісу=2010 |шчыльнасць= |агламерацыя= |нацыянальны склад= |канфесійны склад= |этнахаронім= |часавы пояс=+1 |DST=ёсць |тэлефонны код=0 23 64 (Haltern am See) 0 23 60 (Lippramsdorf) |паштовы індэкс=45721 |паштовыя індэксы= |аўтамабільны код=RE |від ідэнтыфікатара=Ідэнтыфікацыйны код суб'екта самакіравання{{!}}Афіцыйны код |лічбавы ідэнтыфікатар=05 5 62 016 |катэгорыя ў Commons=Haltern am See |сайт=http://www.haltern.de |мова сайта=de |мова сайта 2= |мова сайта 3= |мова сайта 4= |мова сайта 5= |add1n= |add1= |add2n= |add2= |add3n= |add3= }} '''Гальтэрн-ам-Зэе'''<ref name=pr>Варыянт напісання '''Гальтэрн''' у адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.12., Мн., 2001: Карта Паўночнага Рэйна-Вестфаліі да асноўнага артыкула</ref> ({{lang-de|Haltern am See}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у [[Землі Германіі|зямлі]] [[Паўночны Рэйн — Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Адміністрацыйная акруга, Германія|адміністрацыйнай акрузе]] [[Адміністрацыйная акруга Мюнстэр|Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад раёна [[раён Рэклінггаўзен|Рэклінггаўзен]]. Насельніцтва складае 37&nbsp;763 чалавека (на 31 снежня 2010 года).<ref>{{Internetquelle|url=http://www.it.nrw.de/statistik/a/daten/amtlichebevoelkerungszahlen/index.html|hrsg=Landesbetrieb Information und Technik Nordrhein-Westfalen (IT.NRW)|titel=Amtliche Bevölkerungszahlen|zugriff=2011-06-27|title=Архіўная копія|accessdate=25 кастрычніка 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110928045301/http://www.it.nrw.de/statistik/a/daten/amtlichebevoelkerungszahlen/index.html|archivedate=28 верасня 2011|deadurl=yes}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110729073506/http://www.it.nrw.de/statistik/a/daten/amtlichebevoelkerungszahlen/index.html |date=29 ліпеня 2011 }}</ref> Займае плошчу 158,34 км². [[Ідэнтыфікацыйны код суб'екта самакіравання|Афіцыйны код]] — ''05 5 62 016''. Горад падзелены на 8 гарадскіх раёнаў. Вядомы дзякуючы масаваму паломніцтву да [[Цудатворная ікона|цудатворнага абраза]] [[Святая Ганна|Св. Ганны]] ў [[Паломніцтва|паломніцкую]] [[Царква, збудаванне|царкву]] [[Паломніцкая царква Анаберг|Анаберг]]. == Галерэя == <gallery> Выява:Haltern-Kupferstich-Merian.png|Гальтэрн у 1647 годзе Файл:Haltern St Sixtus Kirche.jpg| <!--St. Sixtus Kirche am Marktplatz]]--> Файл:Haltern Siebenteufelsturm.jpg| <!--Der Siebenteufelturm von 1502]]--> Файл:Haltern_Neues_Rathaus.jpg|Новая ратуша Файл:Haltern Schloss Sythen 1.jpg| <!--Schloss Sythen]]--> Файл:Haltern Sythen Mühle.jpg| <!--Die Sythener Mühle]]--> Файл:Kapelle Haltern Annaberg.jpg| <!--Die Annaberg-Kapelle]]--> Файл:Haltern Halterner See.jpg|Хальтэрнскае вадасховішча </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.haltern.de Афіцыйная старонка] {{Ганза}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] [[Катэгорыя:Ганза]] ek7vnprijk8rdr6i7gz9ddo04rs5kc1 0 214023 4192352 4125026 2022-08-23T08:07:15Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|Вяляцічы}} {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Вяляцічы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 9|lat_sec = 53.7 |lon_dir = |lon_deg = 28|lon_min = 54|lon_sec = 21.2 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Барысаўскі |сельсавет2 = Вяляціцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = 1562 |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 157 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 1388 |год перапісу = 2008 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243024535 }} '''Вяля́цічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Віля́цічы'''</ref> ({{lang-be-trans|Vialiacičy}}, {{lang-ru|Велятичи}}) — [[аграгарадок]] у [[Барысаўскі раён|Барысаўскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]], на рацэ [[Нача (прыток Бабра)|Нача]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Вяляціцкі сельсавет, Барысаўскі раён|Вяляціцкага сельсавета]]. Размешчаны за 27 км на ўсход ад [[Барысаў|Барысава]], за 10 км на паўночны ўсход ад [[Аздзяцічы|Аздзяцічаў]], за 5 км на поўдзень ад [[Сморкі|Сморак]]. На ўсход ад Вяляцічаў знаходзіцца [[Вяляціцкая лясная дача]]. == Гісторыя == Паводле адной з версій, назва «Вяляцічы» паходзіць ад імя старажытнага племя волатаў ([[вельты|вельт]]аў, вялетаў), якія быццам жылі ў гэтых мясцінах. Пра даўняе пасяленне людзей у краі сведчаць знаходкі рэчаў [[Каменны век|каменнага веку]]. У 1916 годзе ў Вяляцічах знойдзены старажытныя каменныя сякера-клін і зерняцёркі. Пазней каля ўпадзення [[Нача (прыток Бабра)|Начы]] ў [[Бобр (рака)|Бобр]] знойдзены крамянёвыя прылады працы. У 1954 годзе ў кар’еры на левым беразе Начы было выяўлена самае старое з вядомых ў Барысаўскім раёне пахаванняў, датаванае часамі ранняга бронзавага перыяду (2000—1500 да н. э.), апроч чалавечых рэштак яно змяшчала сякеру ў выглядзе ладдзі з грыбападобным абухам і дзве крамянёвыя вузкаабушныя сякеры. З XIX ст. даследчыкам вядома пра гарадзішча ў Вяляцічах паблізу ўпадзення Начы ў Бобр, датаванае канцом 1-га тысячагоддзя да нашай эры — 1-й паловай 1-га тысячагоддзя нашай эры. У 1936 годзе праводзілі даследаванне гарадзішча, выяўлены рэчы [[Культура штрыхаванай керамікі|культуры штрыхаванай керамікі]] і [[Мілаградская культура|мілаградскай культуры]]. Вакол гарадзішча яшчэ ў XIX ст. добра прасочваўся [[Роў (фартыфікацыя)|роў]] выразна абарончага прызначэння. Да цяперашняга часу гарадзішча і знаходкі з яго не захаваліся. Курганы (валатоўкі, капцы) з пахаваннямі Х—ХІ стст. знаходзяцца ва ўрочышчы [[Валаткова поле]] паблізу [[Перавоз (Вяляцічы)|Перавозу]], яны выяўлены ў 1924 годзе, адзначалася група курганоў. Станам на 1979 год курганоў заставалася 13. Станам на 2000 год курганы засталося толькі 3. У 1516 годзе праз гэтыя землі дарогай [[горад Друцк|Друцк]] — [[Вялікае Горадна|Гародна]] — [[Барысаў]] ехаў [[Сігізмунд Герберштэйн]], у канцы 1516 года гэтай жа дарогай ён вяртаўся з Масквы. Аднак Вяляцічы ў яго запісках не згаданы, наогул у запісках Герберштэйна паміж Гроднай і Барысавам названа толькі адна вёска на палове шляху паміж імі, вандроўнік адзначаў бязлюднасць. Упершыню Вяляцічы згадваюцца пад 1562 годам. У ХVІ ст. мясціны вакол Вяляцічаў ў прыватным ўладанні, у ХVII ст. ужо належылі дзяржаве. На пачатку XIX стагоддзя землі ў пажыццёвым уладанні І. Тышкевіча, але з сярэдзіне XIX ст. зноў была дзяржаўныя. Цэнтрам землеўладанняў быў Вяляціцкі маёнтак. Значна пацярпелі падчас [[Вайна 1812 года|вайны 1812 года]]. Паводле падання, падчас адступлення французаў у Вяляцічах спынілася іх група войскаў, каля ўпадзення Начы ў Бобр французы вырашылі капаць вялікія ямы і сабралі мясцовых мужыкоў, у ямы закопвалі забітых салдат і маёмасць, а ўсіх працаўнікоў забралі з сабою, каб нічога не расказалі пра закапаныя скарбы. У маёнтку быў [[вадзяны млын]], ён згадваецца ў 1644, 1722, 1800, 1870 і іншых гадах. Апошні млын быў двухпавярховы, драўляны, пабудаваны да 1917 года і працаваў яшчэ нейкі час пасля 2-й сусветнай вайны. Рэшткі млына і падваднога канала захаваліся да цяперашняга часу. У Вяляцічах згадваецца карчма (1722), лесапілка (1800), сукнавальня (1800, 1932), піцейная крама, хлебазапасны магазін (1870), смалакурня, кузня, ваўначоска (1917). У XIX — пачатку XX стст. Вяляцічы -- цэнтр воласці. Станам на 1890 год у Вяляціцкай воласці 43 паселішчы 1310 сялянскімі і 195 несялянскімі дварамі, агульная колькасць насельніцтва 10625 чалавек. 15 мая 1869 года Вяляцічы купляе Пётр Занцэвіч, яго нашчадкам маёнтак належаў да 1917 года. Напярэдадні рэвалюцыі 1917 года ў маёнтку было некалькі будынкаў, у тым ліку сядзібны дом і шэраг гаспадарчых пабудоў, знаходзіліся яны на беразе сажалкі, быў прыгожы і дагледжаны парк, алеі парка асвятляліся ліхтарамі. Пасля рэвалюцыі маёнтак і яго парк хутка прыйшлі ў заняпад. Да цяперашняга часу нічога ад маёнтка не захавалася, некаторыя рэчы з сядзібы Занцэвічаў разабралі мясцовыя жыхары Мелі Вяляцічы ў старыя часы дзве школы. Адна з іх — так званае народнае (міністэрскае) вучылішча — была заснавана ў [[1845]] годзе (паводле іншых звестак у [[1868]] годзе). У ёй у [[1892]] годзе навучалася больш за сотню хлопчыкаў і дзяўчат. У [[1908]] годзе для школы быў узведзены асобны будынак. Іншая, элітная навучальная ўстанова — лясная школа, існавала ў непасрэднай блізкасці ад Вяляцічаў на левым беразе ракі Нача. У яе маглі трапіць дзеці толькі з багатых сем’яў або дзеці бацькоў, якія займалі пэўнае становішча ў грамадстве. Пасля рэвалюцыі тут была спачатку база Мінскага лесатэхнічнага інстытута, пазней — размешчана ваенная частка. Знаходзілася яна там да нядаўняга часу. [[Файл:Vialacičy, Pakroŭskaja. Вяляцічы, Пакроўская (1900).jpg|міні|Пакроўская царква]] Багата на традыцыі рэлігійнае жыццё Вяляцічаў. З даўніх часоў тут існаваў праваслаўны манастыр. Знаходзіўся ён на востраве, які ўтвараўся з аднаго боку ракой Нача, з другога — забалочанай поймай з каналам, або старым рэчышчам ракі. Гэта месца яшчэ і зараз вельмі добра прасочваецца. Час заснавання манастыра невядомы. Існавала паданне, што калісьці на гэтым месцы з’явіўся і быў заўважаны старцамі-інакамі з [[Кіеў|Кіева]], што прыйшлі ў Вяляцічы, абраз Маці Божай. У гонар гэтага старцы пасяліліся тут у падземнай пячоры, пабудавалі спачатку капліцу, а потым і царкву. Так быў заснаваны манастыр. Спыніў ён сваё існаванне ў [[1706]] годзе, а яго манахі перасяліліся ў Кіеў. Царква, якая мела назву Пакроўская, на месцы манастыра яшчэ амаль два з паловай стагоддзі працягвала існаваць, а за месцам, дзе яна знаходзілася, замацавалася назва [[Манастырок]]. На ім першапачаткова былі пахаванні толькі тамтэйшых настаяцеляў манастыра і яго манахаў. Пасля яго закрыцця тут сталі хаваць жыхароў наваколляў, і Манастырок паступова пераўтварыўся ў могілкі. Апошняя тутэйшая царква была пабудавана з дрэва на пачатку XIX стагоддзя. Набажэнствы ў ёй праводзіліся толькі на святы, калі на могілках збіраліся людзі. Праіснавала царква амаль да [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Пасля чаго яна была разабрана і перавезена ў цэнтр вёскі. Тут з яе бярвенняў была зроблена крама. Да нашага часу яна таксама не захавалася. Калі разбіралі царкву, людзі, каб выратаваць абразы, забіралі іх дадому. Так частка з іх здолела дайсці да нашага часу. Кажуць, што такім чынам людзі змаглі захаваць і найгалоўную каштоўнасць Манастырка — абраз Маці Божай. [[Файл:Vialacičy, Spaskaja. Вяляцічы, Спаская (1900).jpg|міні|Спаская царква]] Былі на Манастырку яшчэ тры капліцы: адна ля крыніцы і дзве на могілках. Усе яны ўзгадваюцца яшчэ ў XIX стагоддзі. Існавалі яны і пасля рэвалюцыі. Толькі адна з іх — на могілках — была муравана і захавалася да нашага часу. Яшчэ ў сярэдзіне XIX стагоддзя на Манастырку на маладзіковую нядзелю (першую нядзелю пасля маладзіка) у царкве здзяйсняўся хросны ход. Сюды збіраліся паломнікі не толькі з навакольных вёсак, але і з больш далёкіх краёў. Згодна П. Шпілеўскага, кожны з іх нёс з сабою выяву з дрэва той часткі цела, якая ў яго хварэла. Калі быў падзёж быдла, неслі выяву часткі адпаведных жывёлін. Усе гэтыя выявы кідаліся на дарогу, якая вяла праз забалоцістую пойму да Манастырка. Такім чынам тут штогод абнаўлялася такая спецыфічная грэбля. Пачынаўся гэты шлях ад крынічкі, на месцы якой была зроблена студня. Яе вада лічылася гаючай. Таму вернікі набіралі яе для вылечвання розных хвароб і потым развозілі яе дадому. На самім Манастырку вернікі пакланяліся цудатворнаму абразу Маці Божай. Аднак на працягу XIX стагоддзя традыцыя паломніцтва на Манастырок на маладзіковую нядзелю практычна знікла. Іншае, больш значнае і больш масавае свята на Манастарку, адбывалася на [[Пакроў]]. У гэты дзень таксама збіралася вялікая колькасць людзей як з Вяляцічаў, так і з іншых месцаў. Прыходзілі як пешшу, так і прыязджалі на конях. Былі як простыя людзі, так і [[шляхта]]. Штогод на Пакроў адбывалася асвяшчэнне вады ў крыніцы. Вернікі як і на маладзіковую нядзелю набіралі яе для лекавання розных хвароб. У каго былі хворыя вочы, мылі іх ёю і г. д. Паабапал грэблі збіраліся людзі, якія сваімі спевамі хацелі зарабіць грошы. Іх было чуваць здалёк. Ва ўзнагароду за спевы ім давалі грошы хто колькі мог. Хто бядней — даваў капейкі, хто багацей — мог пакласці і рубель. Пасля набажэнства ў царкве людзі ішлі да пахаванняў сваіх родзічаў і паміналі іх. На ўзвышшы перад пачаткам грэблі ладзіўся [[кірмаш]]. Тут можна было набыць што заўгодна. Для аматараў ласункаў былі абаранкі і іншыя пачастункі, для гаспадынь былі самапрадкі, шпулкі і шмат чаго яшчэ. Гэта традыцыя працягвалася да другой сусветнай вайны. Хто-ніхто з вяляцічцаў яшчэ і зараз выкарыстоўвае ваду з той крыніцы, на якой зараз маецца калодзеж, для мэтаў лекавання. Аднак зараз гэта робіцца без лішняй агалоскі, а традыцыі паломніцтва ўжо канчаткова забытыя. Акрамя царквы і капліц на Манастырку існавала ў цэнтры Вяляцічаў прыходская царква, якая мела назву Прэабражэнская. Апошні яе будынак быў узведзены з дрэва ў [[1850]] годзе (па іншых дадзеных — у [[1851]] годзе). Пакроўская царква на Манастырку была прыпісана да яе. Не пазней пачатку [[18 стагоддзе|ХVIII стагоддзя]] вяляціцкія цэрквы з іх прыхаджанамі перайшлі ва [[уніяцтва]]. Магчыма, што гэта і было адной з асноўных прычын закрыцця манастыра. З уніяцтва ў [[РПЦ Масквы|маскоўскае праваслаўе]] вяляціцкія вернікі перайшлі пасля касавання уніі ў [[1839]] годзе. Апошнім перад рэвалюцыяй святаром у Вяляціцкай царкве быў Фёдар Шаркоўскі. Падчас другой сусветнай вайны царква яшчэ функцыянавала. Разабрана яна была пасля вайны. Пры гэтым частка абразоў была перавезена ў царкву ў [[Сморкі|Сморках]]. Туды ж яшчэ доўгі час працягвалі хадзіць вернікі на набажэнствы. У [[2000]] годзе ў Вяляцічах на іншым месцы была пабудавана новая царква. Частка абразоў старой царквы ў яе была са Сморак вернута. Яшчэ адна цікавая традыцыя існуе ў Вяляцічах на вуліцы Кастрычніцкай. Звязана яна са штогадовай перадачай у дзень святога Міхаіла абраза Божай маці з хаты ў хату. Калі надыходзіць гэты дзень, гаспадар хаты, у якой знаходзіцца ікона, запрашае з царквы айца. Ладзіцца служба, пасля чаго абраз нясецца па вуліцы ў тую хату, дзе яго прымаюць. Так паўтараецца штогод. Прычым абраз гэты быў захаваны, нягледзячы ні на вайну, ні на гады атэістычнай барацьбы з рэлігіяй. З 1924 года Вяляцічы -- цэнтр сельсавета. == Насельніцтва == Здаўна Вяляцічы былі адным з найбольшых пасяленняў на Барысаўшчыне. У [[1722]] годзе тут узгадваецца 45 двароў. Так, у [[1848]] годзе ў іх было 85 двароў, што было меней толькі колькасці двароў у Барысаве (422 двары) і [[Лошніца|Лошніцы]] (113 двароў). У [[1886]] годзе ў Вяляцічах ужо было 130 двароў і 1070 жыхароў, у [[1908]] годзе — 297 двароў (паводле іншых звестак — 270) і 2045 жыхароў, у [[1917]] годзе — 344 двары і 2185 жыхароў, у [[1926]] годзе — 395 двароў, 2460 жыхароў, у [[2002]] годзе — больш за 700 двароў, аднак, менш за 1900 жыхароў, у [[2007]] годзе — 1373 жыхароў, у [[2008]] годзе — 1388 жыхароў. == Інфраструктура == Функцыянуюць: сярэдняя школа, музычная школа, дашкольная ўстанова, сельская ўчастковая бальніца, аптэка, Дом культуры, гандлёвы цэнтр, КПП, аддзяленне сувязі, аддзяленне АСБ «[[Беларусбанк]]», маюцца бібліятэка і стадыён. На тэрыторыі аграгарадка размешчана РУСПП "Птушкасаўгас «Вяляціцкі», асноўнымі кірункамі якога з’яўляюцца вытворчасць мяса птушкі і малака. == Славутасці == [[Файл:Вяляцічы. Царква Праабражэння Гасподняга.jpg|thumb|Царква Праабражэння Гасподняга]] * Царква Праабражэння Гасподняга (1990-я гг.) * Капліца === Страчаная спадчына === * Царква Покрыва Прасв. Багародзіцы (1848—1851 гг.) * Царква Праабражэння Гасподняга (18-19 ст.ст.) * Вадзяны млын * Дзве капліцы == Вядомыя асобы == * [[Марфа Васілеўна Паўлавец]] — беларускі нейрахірург * [[Святлана Міхайлаўна Герасімовіч]] — беларускі палітык. * [[Пётр Якаўлевіч Герке]] (1904—1985) — вучоны ў галіне гісталогіі і эмбрыялогіі, акадэмік АН Латвіі. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{radzima|vyalyacichy-1}} * [http://pda.weather-in.by/by/minskaja/1347 Прагноз надвор’я ў в. Вяляцічы] * {{Глобус Беларусі|velyatichi_bor}} * [[Міхась Мацельскі]], [[Іван Белы]]. Багатыя на традыцыі Вяляцічы // [[Гоман Барысаўшчыны]] {{Вяляціцкі сельсавет, Барысаўскі раён}} {{Барысаўскі раён}} [[Катэгорыя:Вяляціцкі сельсавет (Барысаўскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Барысаўскага раёна]] ae26bazvgkzmra9irjys2j987lhj3zk 0 225114 4192039 3835948 2022-08-22T18:06:43Z Artsiom91 31770 новы ключ сартавання для [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг]]: "Англія" з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Чэмпіянат Англіі па футболе''' — найстарэйшы чэмпіянат па футболе, які праводзіцца да гэтага часу. Складаецца з больш чым 140 ліг, якія ўключаюць больш за 480 дывізіёнаў. Дакладная колькасць клубаў вар'іруецца год ад года, але прыкладная іх колькасць складае, зыходзячы з прыблізна пятнаццаці клубаў на дывізіён, 7000 каманд. [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг|Англія]] ==Сістэма футбольных ліг Англіі== ''У табліцы прыведзена сучасная сістэма футбольных ліг Англіі''. {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !colspan="1" width="4%" | Узровень !colspan="6" width="96%" | Ліга/Дывізіён |- |colspan="1" width="4%" | 1 |colspan="6" width="96%" | '''[[Англійская Прэм'ер-ліга|Прэм'ер-ліга]]'''<br /> ''20 клубаў'' |- |colspan="1" width="4%" | 2 |colspan="6" width="96%" | '''[[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі|Чэмпіянат]] [[Футбольная ліга Англіі|Футбольнай лігі]]'''<br /> ''24 клуба'' |- |colspan="1" width="4%" | 3 |colspan="6" width="96%" | '''[[Першая Футбольная ліга Англіі|Першая]] [[Футбольная ліга Англіі|Футбольная ліга]]'''<br /> ''24 клуба'' |- |colspan="1" width="4%" | 4 |colspan="6" width="96%" | '''[[Другая Футбольная ліга Англіі|Другая]] [[Футбольная ліга Англіі|Футбольная ліга]]'''<br /> ''24 клуба'' |- |colspan="1" width="4%" | 5 |colspan="6" width="96%" | '''[[Нацыянальная Канферэнцыя]]'''<br /> ''24 клуба'' |- |colspan="1" width="4%" | 6 |colspan="3" width="48%" | '''[[Паўночная Канферэнцыя|Паўночная]] [[Футбольная Канферэнцыя Англіі|Канферэнцыя]]'''<br /> ''22 клуба'' |colspan="3" width="48%" | '''[[Паўднёвая Канферэнцыя|Паўднёвая]] [[Футбольная Канферэнцыя Англіі|Канферэнцыя]]'''<br /> ''22 клуба'' |- |colspan="1" width="4%" | 7 |colspan="2" width="32%" | '''[[Прэм'ер дывізіён Паўночнай Прэм'ер-лігі|Прэм'ер-дывізіён]] [[Паўночная Прэм'ер-лига|Паўночнай Прэм'ер-лігі]]'''<br /> ''24 клуба'' |colspan="2" width="32%" | '''[[Прэм'ер дывізіён Паўднёвай футбольнай лігі|Прэм'ер-дывізіён]] [[Паўднёвая Футбольная Ліга|Паўднёвай Футбольнай Лігі]]'''<br /> ''24 клуба'' |colspan="2" width="32%" | '''[[Прэм'ер дывізіён Істмійскай лігі|Прэм'ер-дывізіён]] [[Істмійская ліга|Істмійскай лігі]]'''<br /> ''24 клуба'' |- |colspan="1" width="4%" | 8 |colspan="1" width="16%" | '''[[Першы дывізіён (Поўнач) Паўночнай Прэм'ер-лігі|Першы дывізіён (Поўнач)]] [[Паўночная Прэм'ер-ліга|Паўночнай Прэм'ер-лігі]]'''<br /> ''22 клуба'' |colspan="1" width="16%" | '''[[Першы дывізіён (Поўдзень) Паўночнай Прэм'ер-лігі|Першы дывізіён (Поўдзень)]] [[Паўночная Прэм'ер-ліга|Паўночнай Прэм'ер-лігі]]'''<br /> ''22 клуба'' |colspan="1" width="16%" | '''[[Першы дывізіён (Цэнтр) Паўднёвай Футбольнай Лігі|Першы дывізіён (Цэнтр)]] [[Паўднёвая Футбольная Ліга|Паўднёвай Футбольнай Лігі]]'''<br /> ''22 клуба'' |colspan="1" width="16%" | '''[[Первый дывізіён (Паўднёвы-Захад) Южной футбольной лиги|Первый дывізіён (Юго-Запад)]] [[Южная Футбольная Лига|Южной Футбольной Лиги]]'''<br /> ''22 клуба'' |colspan="1" width="16%" | '''Першы дывізіён (Поўнач) [[Істмійская ліга|Істмійскай лігі]]'''<br /> ''22 клуба'' |colspan="1" width="16%" | '''Першы дывізіён (Поўдзень) [[Істмійская ліга|Істмійскай лігі]]'''<br /> ''22 клуба'' |- |colspan="1" width="4%" | 9 |colspan="6" width="96%" | North West Counties Football League Division One ''20 клубов''<br /> Northern Counties East Football League Premier Division ''20 клубов''<br /> Northern League Division One ''22 клуба''<br /> Western League Premier Division ''21 клуб''<br /> Wessex League Premier Division ''23 клуба''</small><br /> Sussex County Football League Division 1 ''20 клубов''<br /> Hellenic Football League Premier Division ''22 клуба''<br /> Midland Football Alliance ''22 клуба''<br /> United Counties Football League Premier Division ''21 клуб''<br /> Eastern Counties Football League Premier Division ''22 клуба''<br /> Kent League Premier Division ''17 клубов''<br /> Spartan South Midlands Football League Premier Division ''22 клуба''<br /> Combined Counties Football League Premier Division ''22 клуба''<br /> Essex Senior Football League ''17 клубов''<br /> '''(Усе дывізіёны існуюць раўналежна)''' |- |colspan="1" width="4%" | 10 |colspan="6" width="96%" | North West Counties Football League Division Two ''18 клубов''<br /> Northern Counties East Football League Division One ''17 клубов''<br /> East Midlands Counties Football League ''18 клубов''<br /> Northern League Division Two ''20 клубов''<br /> Western League Division One ''21 клуб''<br /> South West Peninsula League Premier Division ''18 клубов''<br /> Wessex League Division One ''21 клуб''<br /> Sussex County Football League Division Two ''18 клубов''<br /> Hellenic Football League Division One West ''18 клубов''<br /> Hellenic Football League Division One East ''17 клубов''<br /> United Counties Football League Division One ''16 клубов''<br /> Eastern Counties Football League First Division ''19 клубов''<br /> Spartan South Midlands Football League Division One ''19 клубов''<br /> Combined Counties League Division One ''20 клубов''<br /> West Midlands Regional League Premier Division ''21 клуб''<br /> Midland Football Combination Premier Division ''22 клуба''<br /> '''(Усе дывізіёны існуюць раўналежна)''' |- |colspan="1" width="4%" | 11 |colspan="3" width="48%" style="font-size: smaller;" valign="top" | Anglian Combination Premier Division ''16 Клубов''<br /> Bedfordshire Football League Premier Division ''15 ''<br /> Brighton Hove and District Football League Premier Division ''11 клубов''<br /> Cambridgeshire Football League Premier Division ''15 клубов''<br /> Central Midlands League Supreme Division ''18 клубов''<br /> Cheshire Association Football League Division One ''16 клубов''<br /> Crawley and District Football League Premier Division ''9 клубов''<br /> Dorset Premier Football League ''15 клубов''<br /> East Berkshire Football League Premier Division ''12 клубов''<br /> East Sussex Football League Premier Division ''10 клубов''<br /> Essex and Suffolk Border Football League Premier Division ''16 клубов''<br /> Essex Olympian Football League Division One ''14 клубов''<br /> Gloucestershire County League ''17 клубов''<br /> Hampshire Premier League ''18 клубов''<br /> Hertfordshire Senior County League Premier Division ''16 клубов''<br/> Kent County League Premier Division ''15 клубов''<br /> Leicestershire Senior League Premier Division ''14 клубов''<br/> Liverpool County Premier League Premier Division ''16 клубов''<br /> Manchester Football League Premier Division ''18 клубов''<br /> Mid-Sussex Football League Premier Division ''13 клубов''<br /> Middlesex County Football League Premier Division ''14 клубов''<br /> Midland Football Combination Division One ''16 клубов''<br /> North Berks Football League Division One ''12 клубов''<br /> |colspan="3" width="48%" style="font-size: smaller;" valign="top" | Northamptonshire Football Combination|Northamptonshire Combination Premier Division ''14 клубов''<br/> Northampton Town Football League|Northampton Town League Premier Division ''12 клубов''<br /> Northern Football Alliance Premier Division ''17 клубов''<br /> Oxfordshire Senior Football League Premier Division''12 клубов''<br /> Peterborough and District Football League|Peterborough and District League Premier Division ''16 клубов''<br /> Reading Football League Senior Division ''12 клубов''<br /> Somerset County Football League Premier Division ''18 клубов''<br /> South West Peninsula League Division One East ''18 клубов''<br /> South West Peninsula League Division One West ''17 клубов''<br /> Spartan South Midlands League Division Two ''18 клубов''<br /> Staffordshire County Senior Football League|Staffordshire County Senior League Premier Division ''18 клубов''<br /> Suffolk and Ipswich Football League Senior Division ''16 клубов''<br /> Surrey Elite Intermediate League''16 клубов'' <br /> Sussex County League Division 3 ''14 клубов''<br /> Wearside Football League ''20 клубов''<br /> West Cheshire Amateur Football League|West Cheshire Amateur League Division One ''17 клубов''<br /> West Lancashire Football League Premier Division ''16 клубов''<br /> West Riding County Amateur Football League Premier Division ''14 клубов''<br /> West Midlands (Regional) League Division One ''17 клубов''<br /> West Sussex Football League Premier Division ''10 клубов''<br /> West Yorkshire Football League Premier Division ''16 клубов''<br /> Wiltshire Football League Premier Division ''17 клубов''<br /> Worthing and District Football League Premier Division ''10 клубов'' |- |colspan="1" width="4%" | 12 |colspan="3" width="48%" style="font-size: smaller;" valign="top" | Aldershot & District League Senior Division <br/> Anglian Combination Division One <br/> Bedfordshire Football League Division One <br/> Brighton Hove and District Football League Division One <br/> Bristol Premier Combination Premier Division <br/> Bristol and Suburban Association Football League Premier Division One <br/> Cambridgeshire Football League Senior A Division <br/> Central Midlands League Premier Division <br/> Cheshire Association Football League Division Two ''16 клубов''<br /> Cornwall Combination <br/> Crawley and District Football League Division One <br/> Devon and Exeter Football League Premier Division <br/> Dorset Senior League Senior Division <br/> East Berkshire Football League Division One <br/> East Cornwall League Premier Division <br/> East Sussex Football League Division One <br/> Essex and Suffolk Border Football League Division One <br/> Essex Olympian Football League Division Two <br/> Gloucester Northern Senior League Division One <br/> Hampshire League <br/> Hertfordshire Senior County League Division One <br/> Kent County League Division One East <br/> Kent County League Division One West <br/> Leicestershire Senior League Division One <br/> Liverpool County Premier League Division One <br/> Manchester Football League Division One <br/> Mid-Sussex Football League Division One <br/> |colspan="3" width="48%" style="font-size: smaller;" valign="top" | Middlesex County Football League Division One <br/> Midland Football Combination Division Two <br/> North Berks Football League Division Two <br/> North Bucks and District League Premier Division <br/> North Devon Football League Premier Division <br/> Northamptonshire Football Combination Division One <br/> Northampton Town Football League Division One <br/> Northern Football Alliance Division One <br/> Oxfordshire Senior Football League Division One <br/> Peterborough and District Football League Division One <br/> Plymouth and West Devon Combination Premier Division <br/> Reading Football League Premier Division <br/> Somerset County Football League Division One <br/> South Devon Football League Premier Division <br/> Staffordshire County Senior Football League Division One <br/> Suffolk and Ipswich Football League Division One <br/> Surrey County Intermediate League (Western) Premier Division <br/> Surrey South Eastern Combination Intermediate Division One <br/> Teesside Football League Division One <br /> West Cheshire Amateur Football League Division Two <br/> West Lancashire Football League Division One <br/> West Midlands (Regional) League Division Two <br/> West Riding County Amateur Football League Division One <br/> West Sussex Football League Division One <br/> West Yorkshire Football League Division One <br/> Wiltshire Football League Division One <br/> Worthing and District Football League Division One |- |colspan="1" width="4%" | 13 |colspan="3" width="48%" style="font-size: smaller;" valign="top" | Aldershot & District League Division One <br/> Andover and District Saturday Football League<br/> Anglian Combination Division Two <br/> Altrincham and District Amateur Football League Division One <br/> Banbury District and Lord Jersey FA Premier Division <br/> Basingstoke and District Football League Premier Division <br/> Bedfordshire Football League Division Two <br/> Bournemouth Saturday Football League Division One <br/> Brighton Hove and District Football League Division Two <br/> Bristol Premier Combination Division One <br/> Bristol and Suburban Association Football League Premier Division Two <br/> Cambridgeshire Football League Senior B Division <br/> Chesterfield and District Amateur League <br/> Crawley and District Football League Division Two <br/> Devon and Exeter Football League Senior Division One <br/> Doncaster and District Senior League Premier Division <br/> Dorset Senior League Division One <br/> East Berkshire Football League Division Two <br/> East Cornwall League Division One <br/> East Sussex Football League Division Two <br/> Essex and Suffolk Border Football League Division Two <br/> Essex Olympian Football League Division Three <br/> Falmouth & Helston League|Falmouth and Helston League Division One <br/> Gloucester Northern Senior League Division Two <br/> Hertford and District League Premier Division <br/> Humber Premier League Premier Division <br/> Ilford and District League Premier Division <br/> Kent County League Division Two East <br/> Kent County League Division Two West <br/> Leicester and District League Premier Division <br/> Leicester City Football League Division One <br/> Liverpool County Premier League Division Two <br/> Mid-Essex League Premier Division <br/> Mid-Sussex Football League Division Two <br/> Middlesex County Football League Division Two <br/> Midland Football Combination Division Three <br/> Midlands Regional Alliance Premier Division <br/> |colspan="3" width="48%" style="font-size: smaller;" valign="top" | Mining League Division One <br/> North Berks Football League Division Three <br/> North Bucks and District League Intermediate Division <br/> North Devon Football League Senior Division <br/> Northamptonshire Football Combination Division Two <br/> North & Mid-Herts Football League Premier Division <br/> North Leicestershire League Premier Division <br/> Northern Football Alliance Division Two <br/> Nottinghamshire Senior League <br/> Peterborough and District Football League Division Two <br/> Plymouth and West Devon Combination Senior Division <br/> Portsmouth Saturday Football League Premier Division <br/> Reading Football League Division One <br/> Sheffield and Hallamshire County Senior League Premier Division <br/> Shropshire County Premier Football League Premier Division<br /> Somerset County Football League Division Two East <br/> Somerset County Football League Division Two West <br/> Southampton Saturday Football League Premier Division <br/> South Devon Football League Division One <br/> Southend Borough Combination Premier Division <br/> Staffordshire County Senior Football League Division Two <br/> Suffolk and Ipswich Football League Division Two <br/> Surrey County Intermediate League (Western) Division One <br/> Surrey South Eastern Combination Intermediate Division Two <br /> Teesside Football League Division Two <br /> West Cheshire Amateur Football League Division Three <br/> West Lancashire Football League Division Two <br/> West Riding County Amateur Football League Division Two <br/> West Sussex Football League Division Two North <br/> West Sussex Football League Division Two South <br/> West Yorkshire Football League Division Two <br/> Wiltshire Football League Division Two <br/> Winchester and District Saturday Football League<br/> Witney and District League Premier Division <br/> Worthing and District Football League Division Two |- |colspan="1" width="4%" | 14 |colspan="6" width="96%" style="font-size: smaller;" | Aldershot & District League Division Two | Anglian Combination Division Three | Altrincham and District Amateur Football League Division Two | Banbury District and Lord Jersey FA Division One | Basingstoke and District Football League Division One | Bath and District League Division One | Bedfordshire Football League Division Three | Bournemouth Saturday Football League Division Two | Bradford League | Brighton Hove and District Football League Division Three | Bristol and District League Senior Division | Bristol and Suburban Association Football League Division One | Cambridgeshire Football League Division One A | Cambridgeshire Football League Division One B | Cheltenham League Division One | Cirencester and District League Division One | Craven and District League Premier Division | Devon and Exeter Football League Senior Division Two | Doncaster and District Senior League Division One | Dorset Senior League Division Two | Driffield and District League Premier Division | Duchy League Premier Division | East Berkshire Football League Division Three | East Riding Amateur League Premier Division | East Riding County League Premier Division | East Sussex Football League Division Three | Essex and Suffolk Border Football League Division Three | Essex Business Houses Football League Premier Division | Falmouth & Helston League|Falmouth and Helston League Division Two | Furness Premier League Premier Division | Guildford and Woking Alliance League Premier Division | Halifax and District League Premier Division | Harrogate and District League Premier Division | Hertford and District League Division One | Humber Premier League Division One | Huddersfield and District Association Football League Division One | Ilford and District League Division One | Lancashire Amateur League Premier Division | Leeds Red Triangle Football League Premier Division | Leicester and District League Division One | Leicester City Football League Division Two | Mid-Essex League Division One | Mid Somerset League Premier Division | Mid-Sussex Football League Division Three | Middlesex County Football League Division Three East | Middlesex County Football League Division Three West | Midlands Regional Alliance Division One | Mining League Division Two | Newcastle Corinthians League Division One | North Berks Football League Division Four | North Bucks and District League Division One | North Devon Football League Intermediate Division One | North Gloucestershire League Premier Division | North & Mid-Herts Football League Division One Mid | North & Mid-Herts Football League Division One North | North Leicestershire League Division One | North Northumberland League Division One | Northamptonshire Football Combination Division Three | Plymouth and West Devon Combination Intermediate Division | Portsmouth Saturday Football League Division One | Reading Football League Division Two | Sheffield and Hallamshire County Senior League Division One | Shropshire County Premier Football League Division One | Southampton Saturday Football League Senior Division One | South Devon Football League Division Two | Southend Borough Combination Division One | Spen Valley and District Football League Premier Division | Stroud and District League Division One | Suffolk and Ipswich Football League Division Three | Taunton & District Saturday League Division One | Tyneside Amateur League Division One | Wakefield and District League Premier Division | Weston super Mare and District League Division One | West Sussex Football League Division Three North | West Sussex Football League Division Three South | Witney and District League Division One | Worthing and District Football League Division Three | Yeovil and District League Premier Division | York Football League Premier Division | Yorkshire Old Boys League Senior Division A |- |colspan="1" width="4%" | 15 |colspan="6" width="96%" style="font-size: smaller;" | Aldershot & District League Division Three | Anglian Combination Division Four | Banbury District and Lord Jersey FA Division Two | Bath and District League Division Two | Bournemouth Saturday Football League Division Three | Brighton Hove and District Football League Division Four | Bristol and District League Division One | Bristol and Suburban Association Football League Division Two | Cambridgeshire Football League Division Two A | Cambridgeshire Football League Division Two B | Cheltenham League Division Two | Cirencester and District League Division Two | Colchester and East Essex Football League Premier Division | Craven and District League Division One | Devon and Exeter Football League Senior Division Three | Dorset Senior League Division Three | Driffield and District League Division One | Duchy League Division One | East Berkshire League Division Four | East Riding Amateur League Division One | East Riding County League Division One | East Sussex Football League Division Four | Essex Business Houses Football League Division One | Falmouth & Helston League|Falmouth and Helston League Falmouth & Helston League#Division Three|Division Three | Furness Premier League Division One | Guildford and Woking Alliance League Division One | Halifax and District League Division One | Harrogate and District League Division One | Hertford and District League Division Two | Huddersfield and District Association Football League Division Two | Ilford and District League Division Two | Isle of Wight Saturday Football League Division One | Lancashire Amateur League Lancashire Amateur League Division 1|Division One | Leeds Red Triangle Football League Division One | Leicester and District League Division Two | Mid-Essex League Division Two | Mid Somerset League Division One | Mid-Sussex Football League Division Four | Midlands Regional Alliance Division Two | Mining League Division Three | Newcastle Corinthians League Division Two | North Berks Football League Division Five | North Bucks and District League Division Two | North Devon Football League Intermediate Division Two | North Gloucestershire League Division One | North Leicestershire League Division Two | North Northumberland League Division Two | Northamptonshire Football Combination Division Four | Portsmouth Saturday Football League Division Two | Reading Football League Division Three | Sheffield and Hallamshire County Senior League Division Two | Southampton Saturday Football League Junior Division One | South Devon Football League Division Three | Southend Borough Combination Division Two | Spen Valley and District Football League Division One | Stroud and District League Division Two | Suffolk and Ipswich Football League Division Four | Taunton & District Saturday League Division Two | Tyneside Amateur League Division Two | Wakefield and District League Division One | West Sussex Football League Division Four North | West Sussex Football League Division Four South | Weston super Mare and District League Division Two | Witney and District League Division Two | Yeovil and District League Division One | York Football League Division One | Yorkshire Old Boys League Senior Division B |- |colspan="1" width="4%" | 16 |colspan="6" width="96%" style="font-size: smaller;" | Anglian Combination Division Five | Banbury District and Lord Jersey FA Division Three | Basingstoke and District Football League Division Two | Bath and District League Division Three | Bournemouth Saturday Football League Division Four | Bristol and District League Division Two | Bristol and Suburban Association Football League Division Three | Cambridgeshire Football League Division Three A | Cambridgeshire Football League Division Three B | Cheltenham League Division Three | Colchester and East Essex Football League Division One | Craven and District League Division Two | Devon and Exeter Football League Senior Division Four | Dorset Senior League Division Four | Driffield and District League Division Two | Duchy League Division Two | East Riding Amateur League Division Two | East Riding County League Division Two | East Sussex Football League Division Five | Essex Business Houses Football League Division Two | Guildford and Woking Alliance League Division Two | Halifax and District League Division Two | Harrogate and District League Division Two | Hertford and District League Division Three | Huddersfield and District Association Football League Division Three | Ilford and District League Division Three | Isle of Wight Saturday Football League Division Two | Lancashire Amateur League Division Two | Mid-Essex League Division Three | Mid Somerset League Division Two | Mid-Sussex Football League Division Five | North Gloucestershire League Division Two | North Leicestershire League Division Three | Southampton Saturday Football League Junior Division Two | South Devon Football League Division Four | Southend Borough Combination Division Three | South Yorkshire Amateur League Premier Division | Stroud and District League Division Three | Suffolk and Ipswich Football League Division Five | Taunton & District Saturday League Division Three | Wakefield and District League Division Two | West Sussex Football League Division Five North | West Sussex Football League Division Five South | West Sussex Football League Division Five Central | Weston super Mare and District League Division Three | Witney and District League Division Three | Yeovil and District League Division Two | York Football League Division Two | Yorkshire Old Boys League Division One |- |colspan="1" width="4%" | 17 |colspan="6" width="96%" style="font-size: smaller;" | Anglian Combination Division Six | Bournemouth Saturday Football League Division Five | Bristol and District League Division Three | Bristol and Suburban Association Football League Division Four | Cambridgeshire Football League Division Four A | Cambridgeshire Football League Division Four B | Cheltenham League Division Four | Colchester and East Essex Football League Division Two | Craven and District League Division Three | Devon and Exeter Football League Senior Division Five | Driffield and District League Division Three | Duchy League Division Three | East Riding County League Division Three | East Sussex Football League Division Six | Essex Business Houses Football League Division Three | Guildford and Woking Alliance League Division Three | Halifax and District League Division Three | Harrogate and District League Division Three | Huddersfield and District Association Football League Division Four | Isle of Wight Saturday Football League Division Three | Lancashire Amateur League Division Three | Mid-Essex League Division Four | Mid Somerset League Division Three | Mid-Sussex Football League Division Six | North Gloucestershire League Division Three | North Leicestershire League Division Four | Southampton Saturday Football League Junior Division Three | South Devon Football League Division Five | South Yorkshire Amateur League Division One A | South Yorkshire Amateur League Division One B | Southend Borough Combination Division Four | Stroud and District League Division Four | Suffolk and Ipswich Football League Division Six | Taunton & District Saturday League Division Four | Wakefield and District League Division Three | Weston super Mare and District League Division Four | Yeovil and District League Division Three | York Football League Division Three | Yorkshire Old Boys League Division Two |- |colspan="1" width="4%" | 18 |colspan="6" width="96%" style="font-size: smaller;" | Bournemouth Saturday Football League Division Six | Bristol and District League Division Four | Bristol and Suburban Association Football League Division Five | Bury and District League Division One | Cambridgeshire Football League Division Five A | Cambridgeshire Football League Division Five B | Central and South Norfolk League Division One | Cheltenham League Division Five | Colchester and East Essex Football League Division Three | Devon and Exeter Football League Intermediate Division One | Duchy League Division Four | East Riding County League Division Four | Guildford and Woking Alliance League Division Four | Lancashire Amateur League Division Four | Mid-Essex League Division Five | Mid-Sussex Football League Division Seven | North Gloucestershire League Division Four | Southampton Saturday Football League Junior Division Four | South Devon Football League Division Six | Southend Borough Combination Division Five | Stroud and District League Division Five | Weston super Mare and District League Division Five | Yorkshire Old Boys League Division Three |- |colspan="1" width="4%" | 19 |colspan="6" width="96%" style="font-size: smaller;" | Bristol and District League Division Five | Bury and District League Division Two | Central and South Norfolk League Division Two | Devon and Exeter Football League Intermediate Division Two | Duchy League Division Five | East Riding County League Division Five | Huddersfield and District Works and Combination League | Lancashire Amateur League Division Five | Mid-Sussex Football League Division Eight | Southampton Saturday Football League Junior Division Five | South Devon Football League Division Seven | Southend Borough Combination Division Six | Stroud and District League Division Six | Weston super Mare and District League Division Six | Yorkshire Old Boys League Division Four |- |colspan="1" width="4%" | 20 |colspan="6" width="96%" style="font-size: smaller;" | Bristol and District League Division Six | Bury and District League Division Three | Central and South Norfolk League Division Three | Devon and Exeter Football League Intermediate Division Three | Lancashire Amateur League Division Six | Mid-Sussex Football League Division Nine | Southampton Saturday Football League Junior Division Six | Stroud and District League Division Seven | Yorkshire Old Boys League Division Five |- |colspan="1" width="4%" | 21 |colspan="6" width="96%" style="font-size: smaller;" | Bristol and Avon League | Central and South Norfolk League Division Four | Devon and Exeter Football League Intermediate Division Four | Lancashire Amateur League Division Seven | Southampton Saturday Football League Junior Division Seven | Stroud and District League Division Eight |} {{Футбол у Англіі}} {{Сістэмы футбольных ліг УЕФА}} [[Катэгорыя:Чэмпіянат Англіі па футболе]] m496oa7wjus51x0aveoykyhfi57w8my 0 230544 4191935 3417216 2022-08-22T14:58:57Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Палітыка Украіны}} '''Усеўкраінскі рэферэндум (1991)''' — [[рэферэндум]] ва [[Украіна|Украіне]], які адбыўся [[1 снежня]] [[1991]] года ў адзін дзень з [[Прэзідэнцкія выбары ва Украіне, 1991|першымі выбарамі]] [[прэзідэнты Украіны|прэзідэнта Украіны]]. Рэферэндум быў абвешчаны [[24 жніўня]] [[1991]] года разам з ''Актам абвяшчэння незалежнасці Украіны'' і зацверджаны [[11 кастрычніка]] таго ж года пастановай [[Вярхоўная рада|Вярхоўнай рады Украіны]]. На рэферэндум было вынесена адно пытанне — «Ці пацвярджаеце Вы [[Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны]]?». У бюлетэні для галасавання быў выкладзены такі тэкст (на ўкраінскай мове):[[Выява:Buleten 1991-12.jpg|thumb|злева|Бюлетэнь для галасавання]] {{пачатак цытаты}} АКТ АБВЯШЧЭННЯ НЕЗАЛЕЖНАСЦІ УКРАІНЫ Зыходзячы са смяротнай небяспекі, навіслай над Украінай у сувязі з дзяржаўным пераваротам у СССР [[19 жніўня]] 1991 года,<br /> — працягваючы тысячагадовую традыцыю дзяржаўнага будаўніцтва ва Украіне,<br /> — зыходзячы з [[Права на самавызначэнне|правы на самавызначэнне]], прадугледжанага [[Статут ААН|Статутам ААН]] і іншымі міжнародна-прававымі дакументамі,<br /> — ажыццяўляючы [[Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Украіны|Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Украіны]],<br /> [[Вярхоўны Савет УССР|Вярхоўны Савет]] [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Украінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]] ўрачыста '''абвяшчае незалежнасць Украіны''' і стварэнне самастойнай украінскай дзяржавы — '''УКРАІНЫ'''. Тэрыторыя Украіны з'яўляецца непадзельнай і недатыкальнай. З гэтага часу на тэрыторыі Украіны маюць сілу выключна [[Канстытуцыя Украіны#Канстытуцыя Украінскай ССР 1978 года|Канстытуцыя]] і законы Украіны. Гэты акт набывае сілу з моманту яго ўхвалення. ВЯРХОЎНАЯ РАДА УКРАІНЫ<br /> 24 жніўня 1991 '''«Ці пацвярджаеце Вы Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны?»''' {{oq|ua|АКТ ПРОГОЛОШЕННЯ НЕЗАЛЕЖНОСТІ УКРАЇНИ Виходячи із смертельної небезпеки, яка нависла була над Україною в зв’язку з державним переворотом в СРСР 19 серпня 1991 року,<br /> — продовжуючи тисячолітню традицію державотворення в Україні,<br /> — виходячи з [[:uk:Національне самовизначення|права на самовизначення]], передбаченого [[:uk:Статут ООН|Статутом ООН]] та іншими міжнародно-правовими документами,<br /> — здійснюючи [[:uk:Декларація про державний суверенітет України|Декларацію про державний суверенітет України]],<br /> Верховна Рада [[:uk:Українська Радянська Соціалістична Республіка|Української Радянської Соціалістичної Республіки]] урочисто '''проголошує незалежність України''' та створення самостійної української держави — '''УКРАЇНИ'''. Територія України є неподільною і недоторканною. Віднині на території України мають чинність виключно [[:uk:Конституції УРСР 1919—1978#Конституція 1978 року|Конституція]] і закони України. Цей акт набирає чинності з моменту його схвалення.<br /><br /> ''ВЕРХОВНА РАДА УКРАЇНИ''<br /> ''24 серпня 1991 року'' '''«Чи підтверджуєте Ви Акт проголошення незалежності України?»'''}} {{канец цытаты}} Напярэдадні галасаванні Прэзідыум [[Вярхоўны Савет УССР|Вярхоўнага савета Украіны]] выступіў са зваротам да народа, у якім былі такія словы: {{пачатак цытаты}} Сёння не падтрымаць незалежнасць азначае толькі адно — падтрымаць залежнасць. Але тады ўзнікае пытанне: залежнасць ад каго? Дзе тая краіна, ад якой мы горача жадаем быць залежнымі і, такім чынам, працаваць на яе? Наколькі вядома, ніводная з краін-суседзяў і ніводная з краін свету не прэтэндуе на тое, каб абвясціць Украіну залежнай ад сябе. Гэта было б недарэчна. Такім чынам, незалежнасць. Альтэрнатывы — няма. Толькі незалежная Украіна зможа, як раўнапраўны партнёр уступаць у любую міждзяржаўную супольнасць з суседзямі, у першую чаргу з найбольш блізкай нам [[Расія]]й. {{канец цытаты|крыніца=[http://takie.org/news/rozhdenie_nezalehzhnoj/2012-12-07-1835 Зварот Прэзідыума Вярхоўнага Савета Украіны да народа Украінскай СССР напярэдадні рэферэндуму (1 снежня 1991 года) ва Украіне][http://www.webcitation.org/6MhkupdW2]}} == Вынікі == [[Файл:Ukr Referendum 1991 Gen.png|міні|Вынікі рэферэндуму 1991 года]] [[Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны]] быў падтрыманы ва ўсіх 27 [[Адміністрацыйны падзел Украіны | адміністрацыйных рэгіёнах Украіны]]: 24 вобласці, 1 аўтаномная рэспубліка, і 2 горада са спецыяльным статусам. У бюлетэнь было ўнесена пытанне: «Ці пацвярджае Вы Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны?». У галасаванні прынялі ўдзел 84,18 % грамадзян Украіны, якія мелі права голасу (31 891 742 чалавека). 28 804 071 (90,32 %) з іх падтрымаў Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны. Такім чынам абвяшчэнне незалежнасці [[Украіна|Украіны]] было пацверджана ўсенародным галасаваннем. {| class="wikitable" width=100% ! width=20%| [[Адміністрацыйны падзел Украіны | Рэгіёны]] !colspan=2 width=20%| Галасавалі |colspan=2 width=20% bgcolor=#2995F5 align=center| <font color=#FFCC00>'''Так (асоб, %)'''</font> |colspan=2 width=20% bgcolor=#f66 align=center| <font color=white>'''Не (асоб, %)'''</font> !colspan=2 width=20%| Несапраўдныя |} {| class="wikitable sortable" width=100% !width=20%| Вобласці !width=10%|асоб !width=10%|% !width=10%|асоб !width=10%|% !width=10%|асоб !width=10%|% !width=10%|асоб ! width=10%|% |- |[[Адэская вобласць]] | align=right | {{nobr|1412228}} | align=right | {{nobr|75.01}} | align=right | {{nobr|1205755}} | align=right | {{nobr|85.38}} | align=right | {{nobr|163831}} | align=right | {{nobr|11.60}} | align=right | {{nobr|42642}} | align=right | {{nobr|3.02}} |- |[[Вінніцкая вобласць]] | align=right | {{nobr|1301765}} | align=right | {{nobr|91.41}} | align=right | {{nobr|1242244}} | align=right | {{nobr|95.43}} | align=right | {{nobr|39387}} | align=right | {{nobr|3.03}} | align=right | {{nobr|20134}} | align=right | {{nobr|1.55}} |- |[[Валынская вобласць]] | align=right | {{nobr|710989}} | align=right | {{nobr|93.20}} | align=right | {{nobr|684834}} | align=right | {{nobr|96.32}} | align=right | {{nobr|16299}} | align=right | {{nobr|2.29}} | align=right | {{nobr|9856}} | align=right | {{nobr|1.39}} |- |[[Днепрапятроўская вобласць]] | align=right | {{nobr|2354169}} | align=right | {{nobr|81.80}} | align=right | {{nobr|2127089}} | align=right | {{nobr|90.36}} | align=right | {{nobr|181529}} | align=right | {{nobr|7.71}} | align=right | {{nobr|45551}} | align=right | {{nobr|1.93}} |- |[[Данецкая вобласць]] | align=right | {{nobr|2957372}} | align=right | {{nobr|76.73}} | align=right | {{nobr|2481157}} | align=right | {{nobr|83.90}} | align=right | {{nobr|372157}} | align=right | {{nobr|12.58}} | align=right | {{nobr|104.058}} | align=right | {{nobr|3.52}} |- |[[Жытомірская вобласць]] | align=right | {{nobr|1000425}} | align=right | {{nobr|90.53}} | align=right | {{nobr|950.976}} | align=right | {{nobr|95.06}} | align=right | {{nobr|35798}} | align=right | {{nobr|3.58}} | align=right | {{nobr|13.651}} | align=right | {{nobr|1.36}} |- |[[Закарпацкая вобласць]] | align=right | {{nobr|710286}} | align=right | {{nobr|82.91}} | align=right | {{nobr|657.678}} | align=right | {{nobr|92.59}} | align=right | {{nobr|31891}} | align=right | {{nobr|4.49}} | align=right | {{nobr|20717}} | align=right | {{nobr|2.92}} |- |[[Запарожская вобласць]] | align=right | {{nobr|1252225}} | align=right | {{nobr|80.59}} | align=right | {{nobr|1135271}} | align=right | {{nobr|90.66}} | align=right | {{nobr|91929}} | align=right | {{nobr|7.34}} | align=right | {{nobr|25.025}} | align=right | {{nobr|2.00}} |- |[[Івана-Франкоўская вобласць]] | align=right | {{nobr|975655}} | align=right | {{nobr|95.73}} | align=right | {{nobr|960281}} | align=right | {{nobr|98.42}} | align=right | {{nobr|10028}} | align=right | {{nobr|1.03}} | align=right | {{nobr|5.346}} | align=right | {{nobr|0.55}} |- |[[Кіеў]] | align=right | {{nobr|1537585}} | align=right | {{nobr|80.35}} | align=right | {{nobr|1428001}} | align=right | {{nobr|92.88}} | align=right | {{nobr|81246}} | align=right | {{nobr|5.28}} | align=right | {{nobr|28338}} | align=right | {{nobr|1.84}} |- |[[Кіеўская вобласць]] | align=right | {{nobr|1259129}} | align=right | {{nobr|88.02}} | align=right | {{nobr|1202773}} | align=right | {{nobr|95.52}} | align=right | {{nobr|36.086}} | align=right | {{nobr|2.87}} | align=right | {{nobr|20270}} | align=right | {{nobr|1.61}} |- |[[Кіраваградская вобласць]] | align=right | {{nobr|813833}} | align=right | {{nobr|88.07}} | align=right | {{nobr|764.053}} | align=right | {{nobr|93.88}} | align=right | {{nobr|35.613}} | align=right | {{nobr|4.38}} | align=right | {{nobr|14.167}} | align=right | {{nobr|1.74}} |- |[[Аўтаномная рэспубліка Крым | Крымская АССР]] | align=right | {{nobr|1036190}} | align=right | {{nobr|67.50}} | align=right | {{nobr|561498}} | align=right | {{nobr|54.19}} | align=right | {{nobr|437505}} | align=right | {{nobr|42.22}} | align=right | {{nobr|37187}} | align=right | {{nobr|3.59}} |- |[[Луганская вобласць]] | align=right | {{nobr|1682344}} | align=right | {{nobr|80.65}} | align=right | {{nobr|1410894}} | align=right | {{nobr|83.86}} | align=right | {{nobr|225589}} | align=right | {{nobr|13.41}} | align=right | {{nobr|45861}} | align=right | {{nobr|2.73}} |- |[[Львоўская вобласць]] | align=right | {{nobr|1915597}} | align=right | {{nobr|95.24}} | align=right | {{nobr|1866921}} | align=right | {{nobr|97.46}} | align=right | {{nobr|35.671}} | align=right | {{nobr|1.86}} | align=right | {{nobr|13.005}} | align=right | {{nobr|0.68}} |- |[[Мікалаеўская вобласць]] | align=right | {{nobr|818538}} | align=right | {{nobr|84.10}} | align=right | {{nobr|732179}} | align=right | {{nobr|89.45}} | align=right | {{nobr|66858}} | align=right | {{nobr|8.17}} | align=right | {{nobr|19501}} | align=right | {{nobr|2.38}} |- |[[Палтаўская вобласць]] | align=right | {{nobr|1206801}} | align=right | {{nobr|91.87}} | align=right | {{nobr|1145639}} | align=right | {{nobr|94.93}} | align=right | {{nobr|44308}} | align=right | {{nobr|3.67}} | align=right | {{nobr|16854}} | align=right | {{nobr|1.40}} |- |[[Ровенская вобласць]] | align=right | {{nobr|757151}} | align=right | {{nobr|92.99}} | align=right | {{nobr|726575}} | align=right | {{nobr|95.96}} | align=right | {{nobr|19369}} | align=right | {{nobr|2.56}} | align=right | {{nobr|11207}} | align=right | {{nobr|1.48}} |- |[[Севастопаль]] | align=right | {{nobr|195688}} | align=right | {{nobr|63.74}} | align=right | {{nobr|111671}} | align=right | {{nobr|57.07}} | align=right | {{nobr|77091}} | align=right | {{nobr|39.39}} | align=right | {{nobr|6926}} | align=right | {{nobr|3.54}} |- |[[Сумская вобласць]] | align=right | {{nobr|948278}} | align=right | {{nobr|88.41}} | align=right | {{nobr|878198}} | align=right | {{nobr|92.61}} | align=right | {{nobr|46479}} | align=right | {{nobr|4.90}} | align=right | {{nobr|23601}} | align=right | {{nobr|2.49}} |- |[[Харкаўская вобласць]] | align=right | {{nobr|1798977}} | align=right | {{nobr|75.68}} | align=right | {{nobr|1553065}} | align=right | {{nobr|86.33}} | align=right | {{nobr|187.631}} | align=right | {{nobr|10.43}} | align=right | {{nobr|58281}} | align=right | {{nobr|3.24}} |- |[[Херсонская вобласць]] | align=right | {{nobr|753843}} | align=right | {{nobr|83.40}} | align=right | {{nobr|679451}} | align=right | {{nobr|90.13}} | align=right | {{nobr|54248}} | align=right | {{nobr|7.20}} | align=right | {{nobr|20144}} | align=right | {{nobr|2.67}} |- |[[Хмяльніцкая вобласць]] | align=right | {{nobr|1059021}} | align=right | {{nobr|93.44}} | align=right | {{nobr|1019813}} | align=right | {{nobr|96.30}} | align=right | {{nobr|27743}} | align=right | {{nobr|2.62}} | align=right | {{nobr|11465}} | align=right | {{nobr|1.08}} |- |[[Цярнопальская вобласць]] | align=right | {{nobr|836667}} | align=right | {{nobr|97.10}} | align=right | {{nobr|825526}} | align=right | {{nobr|98.67}} | align=right | {{nobr|6565}} | align=right | {{nobr|0.78}} | align=right | {{nobr|4576}} | align=right | {{nobr|0.55}} |- |[[Чаркаская вобласць]] | align=right | {{nobr|1040971}} | align=right | {{nobr|90.17}} | align=right | {{nobr|999603}} | align=right | {{nobr|96.03}} | align=right | {{nobr|28703}} | align=right | {{nobr|2.76}} | align=right | {{nobr|12665}} | align=right | {{nobr|1.22}} |- |[[Чарнавіцкая вобласць]] | align=right | {{nobr|586377}} | align=right | {{nobr|87.68}} | align=right | {{nobr|544.022}} | align=right | {{nobr|92.78}} | align=right | {{nobr|24226}} | align=right | {{nobr|4.13}} | align=right | {{nobr|18129}} | align=right | {{nobr|3.09}} |- |[[Чарнігаўская вобласць]] | align=right | {{nobr|969638}} | align=right | {{nobr|90.78}} | align=right | {{nobr|908904}} | align=right | {{nobr|93.74}} | align=right | {{nobr|39774}} | align=right | {{nobr|4.10}} | align=right | {{nobr|20960}} | align=right | {{nobr|2.16}} |- |} {| class="wikitable" width=100% |- ! width=20%| [[Украіна]] ! align=right width=10%| {{nobr|31891742}} ! align=right width=10%| {{nobr|84.18}}% | align=center bgcolor=#2995F5 width=10%| <font color=#FFCC00>'''{{nobr|28804071}}'''</font> | align=center bgcolor=#89C5FA width=10%| <font color=#FFCC00>'''{{nobr|90.32}}%'''</font> | align=center bgcolor=#f66 width=10%| <font color=white>'''{{nobr|2417554}}'''</font> | align=center bgcolor=#FFB5B5 width=10%| <font color=white>'''{{nobr|7.58}}%'''</font> ! align=right width=10%| {{nobr|670.117}} ! align=right width=10%| {{nobr|2.10}}% |} <center> {| class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2" |- |[[Файл:Ukr Referendum 1991.png|border|400px|]] |[[Файл:Ukr Referendum 1991 No.png|border|400px|]] |- |<center>Так, падтрымліваю (%)</center> |<center>Не, не падтрымліваю (%)</center> |} </center> == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://gska2.rada.gov.ua/site/postanova/akt_nz.htm Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны 24 жніўня 1991] * [http://zakon1.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=1660%2D12 Пастанова Вярхоўнай рады Украіны пра правядзенне Усеўкраінскага рэферэндуму ад 11 кастрычніка 1991] * [http://zakon1.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=1661%2D12 Пастанова Вярхоўнай рады Украіны пра ўтрыманне бюлетэня на Усеўкраінскім рэферэндуме ад 11 кастрычніка 1991] * [http://www.archives.gov.ua/Sections/15r-V_Ref/index.php?11 Відомості про результати Всеукраїнського референдуму 1 грудня 1991 року] {{Выбары ва Украіне}} {{Распад СССР}} [[Катэгорыя:Усеўкраінскія рэферэндумы]] [[Катэгорыя:Рэферэндумы аб незалежнасці]] [[Катэгорыя:1991 год ва Украіне]] [[Катэгорыя:Выбары 1991 года]] [[Катэгорыя:Рэферэндумы 1991 года]] [[Катэгорыя:Распад СССР]] [[Катэгорыя:Падзеі 1 снежня]] [[Катэгорыя:Снежань 1991 года]] 3re19a2169jextrarljnfwerw2udtih 4191936 4191935 2022-08-22T14:59:37Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Палітыка Украіны}} '''Усеўкраінскі рэферэндум (1991)''' — [[рэферэндум]] ва [[Украіна|Украіне]], які адбыўся [[1 снежня]] [[1991]] года ў адзін дзень з [[Прэзідэнцкія выбары ва Украіне, 1991|першымі выбарамі]] [[прэзідэнты Украіны|прэзідэнта Украіны]]. Рэферэндум быў абвешчаны [[24 жніўня]] [[1991]] года разам з ''Актам абвяшчэння незалежнасці Украіны'' і зацверджаны [[11 кастрычніка]] таго ж года пастановай [[Вярхоўная рада Украіны|Вярхоўнай рады Украіны]]. На рэферэндум было вынесена адно пытанне — «Ці пацвярджаеце Вы [[Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны]]?». У бюлетэні для галасавання быў выкладзены такі тэкст (на ўкраінскай мове):[[Выява:Buleten 1991-12.jpg|thumb|злева|Бюлетэнь для галасавання]] {{пачатак цытаты}} АКТ АБВЯШЧЭННЯ НЕЗАЛЕЖНАСЦІ УКРАІНЫ Зыходзячы са смяротнай небяспекі, навіслай над Украінай у сувязі з дзяржаўным пераваротам у СССР [[19 жніўня]] 1991 года,<br /> — працягваючы тысячагадовую традыцыю дзяржаўнага будаўніцтва ва Украіне,<br /> — зыходзячы з [[Права на самавызначэнне|правы на самавызначэнне]], прадугледжанага [[Статут ААН|Статутам ААН]] і іншымі міжнародна-прававымі дакументамі,<br /> — ажыццяўляючы [[Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Украіны|Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Украіны]],<br /> [[Вярхоўны Савет УССР|Вярхоўны Савет]] [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Украінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]] ўрачыста '''абвяшчае незалежнасць Украіны''' і стварэнне самастойнай украінскай дзяржавы — '''УКРАІНЫ'''. Тэрыторыя Украіны з'яўляецца непадзельнай і недатыкальнай. З гэтага часу на тэрыторыі Украіны маюць сілу выключна [[Канстытуцыя Украіны#Канстытуцыя Украінскай ССР 1978 года|Канстытуцыя]] і законы Украіны. Гэты акт набывае сілу з моманту яго ўхвалення. ВЯРХОЎНАЯ РАДА УКРАІНЫ<br /> 24 жніўня 1991 '''«Ці пацвярджаеце Вы Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны?»''' {{oq|ua|АКТ ПРОГОЛОШЕННЯ НЕЗАЛЕЖНОСТІ УКРАЇНИ Виходячи із смертельної небезпеки, яка нависла була над Україною в зв’язку з державним переворотом в СРСР 19 серпня 1991 року,<br /> — продовжуючи тисячолітню традицію державотворення в Україні,<br /> — виходячи з [[:uk:Національне самовизначення|права на самовизначення]], передбаченого [[:uk:Статут ООН|Статутом ООН]] та іншими міжнародно-правовими документами,<br /> — здійснюючи [[:uk:Декларація про державний суверенітет України|Декларацію про державний суверенітет України]],<br /> Верховна Рада [[:uk:Українська Радянська Соціалістична Республіка|Української Радянської Соціалістичної Республіки]] урочисто '''проголошує незалежність України''' та створення самостійної української держави — '''УКРАЇНИ'''. Територія України є неподільною і недоторканною. Віднині на території України мають чинність виключно [[:uk:Конституції УРСР 1919—1978#Конституція 1978 року|Конституція]] і закони України. Цей акт набирає чинності з моменту його схвалення.<br /><br /> ''ВЕРХОВНА РАДА УКРАЇНИ''<br /> ''24 серпня 1991 року'' '''«Чи підтверджуєте Ви Акт проголошення незалежності України?»'''}} {{канец цытаты}} Напярэдадні галасаванні Прэзідыум [[Вярхоўны Савет УССР|Вярхоўнага савета Украіны]] выступіў са зваротам да народа, у якім былі такія словы: {{пачатак цытаты}} Сёння не падтрымаць незалежнасць азначае толькі адно — падтрымаць залежнасць. Але тады ўзнікае пытанне: залежнасць ад каго? Дзе тая краіна, ад якой мы горача жадаем быць залежнымі і, такім чынам, працаваць на яе? Наколькі вядома, ніводная з краін-суседзяў і ніводная з краін свету не прэтэндуе на тое, каб абвясціць Украіну залежнай ад сябе. Гэта было б недарэчна. Такім чынам, незалежнасць. Альтэрнатывы — няма. Толькі незалежная Украіна зможа, як раўнапраўны партнёр уступаць у любую міждзяржаўную супольнасць з суседзямі, у першую чаргу з найбольш блізкай нам [[Расія]]й. {{канец цытаты|крыніца=[http://takie.org/news/rozhdenie_nezalehzhnoj/2012-12-07-1835 Зварот Прэзідыума Вярхоўнага Савета Украіны да народа Украінскай СССР напярэдадні рэферэндуму (1 снежня 1991 года) ва Украіне][http://www.webcitation.org/6MhkupdW2]}} == Вынікі == [[Файл:Ukr Referendum 1991 Gen.png|міні|Вынікі рэферэндуму 1991 года]] [[Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны]] быў падтрыманы ва ўсіх 27 [[Адміністрацыйны падзел Украіны | адміністрацыйных рэгіёнах Украіны]]: 24 вобласці, 1 аўтаномная рэспубліка, і 2 горада са спецыяльным статусам. У бюлетэнь было ўнесена пытанне: «Ці пацвярджае Вы Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны?». У галасаванні прынялі ўдзел 84,18 % грамадзян Украіны, якія мелі права голасу (31 891 742 чалавека). 28 804 071 (90,32 %) з іх падтрымаў Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны. Такім чынам абвяшчэнне незалежнасці [[Украіна|Украіны]] было пацверджана ўсенародным галасаваннем. {| class="wikitable" width=100% ! width=20%| [[Адміністрацыйны падзел Украіны | Рэгіёны]] !colspan=2 width=20%| Галасавалі |colspan=2 width=20% bgcolor=#2995F5 align=center| <font color=#FFCC00>'''Так (асоб, %)'''</font> |colspan=2 width=20% bgcolor=#f66 align=center| <font color=white>'''Не (асоб, %)'''</font> !colspan=2 width=20%| Несапраўдныя |} {| class="wikitable sortable" width=100% !width=20%| Вобласці !width=10%|асоб !width=10%|% !width=10%|асоб !width=10%|% !width=10%|асоб !width=10%|% !width=10%|асоб ! width=10%|% |- |[[Адэская вобласць]] | align=right | {{nobr|1412228}} | align=right | {{nobr|75.01}} | align=right | {{nobr|1205755}} | align=right | {{nobr|85.38}} | align=right | {{nobr|163831}} | align=right | {{nobr|11.60}} | align=right | {{nobr|42642}} | align=right | {{nobr|3.02}} |- |[[Вінніцкая вобласць]] | align=right | {{nobr|1301765}} | align=right | {{nobr|91.41}} | align=right | {{nobr|1242244}} | align=right | {{nobr|95.43}} | align=right | {{nobr|39387}} | align=right | {{nobr|3.03}} | align=right | {{nobr|20134}} | align=right | {{nobr|1.55}} |- |[[Валынская вобласць]] | align=right | {{nobr|710989}} | align=right | {{nobr|93.20}} | align=right | {{nobr|684834}} | align=right | {{nobr|96.32}} | align=right | {{nobr|16299}} | align=right | {{nobr|2.29}} | align=right | {{nobr|9856}} | align=right | {{nobr|1.39}} |- |[[Днепрапятроўская вобласць]] | align=right | {{nobr|2354169}} | align=right | {{nobr|81.80}} | align=right | {{nobr|2127089}} | align=right | {{nobr|90.36}} | align=right | {{nobr|181529}} | align=right | {{nobr|7.71}} | align=right | {{nobr|45551}} | align=right | {{nobr|1.93}} |- |[[Данецкая вобласць]] | align=right | {{nobr|2957372}} | align=right | {{nobr|76.73}} | align=right | {{nobr|2481157}} | align=right | {{nobr|83.90}} | align=right | {{nobr|372157}} | align=right | {{nobr|12.58}} | align=right | {{nobr|104.058}} | align=right | {{nobr|3.52}} |- |[[Жытомірская вобласць]] | align=right | {{nobr|1000425}} | align=right | {{nobr|90.53}} | align=right | {{nobr|950.976}} | align=right | {{nobr|95.06}} | align=right | {{nobr|35798}} | align=right | {{nobr|3.58}} | align=right | {{nobr|13.651}} | align=right | {{nobr|1.36}} |- |[[Закарпацкая вобласць]] | align=right | {{nobr|710286}} | align=right | {{nobr|82.91}} | align=right | {{nobr|657.678}} | align=right | {{nobr|92.59}} | align=right | {{nobr|31891}} | align=right | {{nobr|4.49}} | align=right | {{nobr|20717}} | align=right | {{nobr|2.92}} |- |[[Запарожская вобласць]] | align=right | {{nobr|1252225}} | align=right | {{nobr|80.59}} | align=right | {{nobr|1135271}} | align=right | {{nobr|90.66}} | align=right | {{nobr|91929}} | align=right | {{nobr|7.34}} | align=right | {{nobr|25.025}} | align=right | {{nobr|2.00}} |- |[[Івана-Франкоўская вобласць]] | align=right | {{nobr|975655}} | align=right | {{nobr|95.73}} | align=right | {{nobr|960281}} | align=right | {{nobr|98.42}} | align=right | {{nobr|10028}} | align=right | {{nobr|1.03}} | align=right | {{nobr|5.346}} | align=right | {{nobr|0.55}} |- |[[Кіеў]] | align=right | {{nobr|1537585}} | align=right | {{nobr|80.35}} | align=right | {{nobr|1428001}} | align=right | {{nobr|92.88}} | align=right | {{nobr|81246}} | align=right | {{nobr|5.28}} | align=right | {{nobr|28338}} | align=right | {{nobr|1.84}} |- |[[Кіеўская вобласць]] | align=right | {{nobr|1259129}} | align=right | {{nobr|88.02}} | align=right | {{nobr|1202773}} | align=right | {{nobr|95.52}} | align=right | {{nobr|36.086}} | align=right | {{nobr|2.87}} | align=right | {{nobr|20270}} | align=right | {{nobr|1.61}} |- |[[Кіраваградская вобласць]] | align=right | {{nobr|813833}} | align=right | {{nobr|88.07}} | align=right | {{nobr|764.053}} | align=right | {{nobr|93.88}} | align=right | {{nobr|35.613}} | align=right | {{nobr|4.38}} | align=right | {{nobr|14.167}} | align=right | {{nobr|1.74}} |- |[[Аўтаномная рэспубліка Крым | Крымская АССР]] | align=right | {{nobr|1036190}} | align=right | {{nobr|67.50}} | align=right | {{nobr|561498}} | align=right | {{nobr|54.19}} | align=right | {{nobr|437505}} | align=right | {{nobr|42.22}} | align=right | {{nobr|37187}} | align=right | {{nobr|3.59}} |- |[[Луганская вобласць]] | align=right | {{nobr|1682344}} | align=right | {{nobr|80.65}} | align=right | {{nobr|1410894}} | align=right | {{nobr|83.86}} | align=right | {{nobr|225589}} | align=right | {{nobr|13.41}} | align=right | {{nobr|45861}} | align=right | {{nobr|2.73}} |- |[[Львоўская вобласць]] | align=right | {{nobr|1915597}} | align=right | {{nobr|95.24}} | align=right | {{nobr|1866921}} | align=right | {{nobr|97.46}} | align=right | {{nobr|35.671}} | align=right | {{nobr|1.86}} | align=right | {{nobr|13.005}} | align=right | {{nobr|0.68}} |- |[[Мікалаеўская вобласць]] | align=right | {{nobr|818538}} | align=right | {{nobr|84.10}} | align=right | {{nobr|732179}} | align=right | {{nobr|89.45}} | align=right | {{nobr|66858}} | align=right | {{nobr|8.17}} | align=right | {{nobr|19501}} | align=right | {{nobr|2.38}} |- |[[Палтаўская вобласць]] | align=right | {{nobr|1206801}} | align=right | {{nobr|91.87}} | align=right | {{nobr|1145639}} | align=right | {{nobr|94.93}} | align=right | {{nobr|44308}} | align=right | {{nobr|3.67}} | align=right | {{nobr|16854}} | align=right | {{nobr|1.40}} |- |[[Ровенская вобласць]] | align=right | {{nobr|757151}} | align=right | {{nobr|92.99}} | align=right | {{nobr|726575}} | align=right | {{nobr|95.96}} | align=right | {{nobr|19369}} | align=right | {{nobr|2.56}} | align=right | {{nobr|11207}} | align=right | {{nobr|1.48}} |- |[[Севастопаль]] | align=right | {{nobr|195688}} | align=right | {{nobr|63.74}} | align=right | {{nobr|111671}} | align=right | {{nobr|57.07}} | align=right | {{nobr|77091}} | align=right | {{nobr|39.39}} | align=right | {{nobr|6926}} | align=right | {{nobr|3.54}} |- |[[Сумская вобласць]] | align=right | {{nobr|948278}} | align=right | {{nobr|88.41}} | align=right | {{nobr|878198}} | align=right | {{nobr|92.61}} | align=right | {{nobr|46479}} | align=right | {{nobr|4.90}} | align=right | {{nobr|23601}} | align=right | {{nobr|2.49}} |- |[[Харкаўская вобласць]] | align=right | {{nobr|1798977}} | align=right | {{nobr|75.68}} | align=right | {{nobr|1553065}} | align=right | {{nobr|86.33}} | align=right | {{nobr|187.631}} | align=right | {{nobr|10.43}} | align=right | {{nobr|58281}} | align=right | {{nobr|3.24}} |- |[[Херсонская вобласць]] | align=right | {{nobr|753843}} | align=right | {{nobr|83.40}} | align=right | {{nobr|679451}} | align=right | {{nobr|90.13}} | align=right | {{nobr|54248}} | align=right | {{nobr|7.20}} | align=right | {{nobr|20144}} | align=right | {{nobr|2.67}} |- |[[Хмяльніцкая вобласць]] | align=right | {{nobr|1059021}} | align=right | {{nobr|93.44}} | align=right | {{nobr|1019813}} | align=right | {{nobr|96.30}} | align=right | {{nobr|27743}} | align=right | {{nobr|2.62}} | align=right | {{nobr|11465}} | align=right | {{nobr|1.08}} |- |[[Цярнопальская вобласць]] | align=right | {{nobr|836667}} | align=right | {{nobr|97.10}} | align=right | {{nobr|825526}} | align=right | {{nobr|98.67}} | align=right | {{nobr|6565}} | align=right | {{nobr|0.78}} | align=right | {{nobr|4576}} | align=right | {{nobr|0.55}} |- |[[Чаркаская вобласць]] | align=right | {{nobr|1040971}} | align=right | {{nobr|90.17}} | align=right | {{nobr|999603}} | align=right | {{nobr|96.03}} | align=right | {{nobr|28703}} | align=right | {{nobr|2.76}} | align=right | {{nobr|12665}} | align=right | {{nobr|1.22}} |- |[[Чарнавіцкая вобласць]] | align=right | {{nobr|586377}} | align=right | {{nobr|87.68}} | align=right | {{nobr|544.022}} | align=right | {{nobr|92.78}} | align=right | {{nobr|24226}} | align=right | {{nobr|4.13}} | align=right | {{nobr|18129}} | align=right | {{nobr|3.09}} |- |[[Чарнігаўская вобласць]] | align=right | {{nobr|969638}} | align=right | {{nobr|90.78}} | align=right | {{nobr|908904}} | align=right | {{nobr|93.74}} | align=right | {{nobr|39774}} | align=right | {{nobr|4.10}} | align=right | {{nobr|20960}} | align=right | {{nobr|2.16}} |- |} {| class="wikitable" width=100% |- ! width=20%| [[Украіна]] ! align=right width=10%| {{nobr|31891742}} ! align=right width=10%| {{nobr|84.18}}% | align=center bgcolor=#2995F5 width=10%| <font color=#FFCC00>'''{{nobr|28804071}}'''</font> | align=center bgcolor=#89C5FA width=10%| <font color=#FFCC00>'''{{nobr|90.32}}%'''</font> | align=center bgcolor=#f66 width=10%| <font color=white>'''{{nobr|2417554}}'''</font> | align=center bgcolor=#FFB5B5 width=10%| <font color=white>'''{{nobr|7.58}}%'''</font> ! align=right width=10%| {{nobr|670.117}} ! align=right width=10%| {{nobr|2.10}}% |} <center> {| class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2" |- |[[Файл:Ukr Referendum 1991.png|border|400px|]] |[[Файл:Ukr Referendum 1991 No.png|border|400px|]] |- |<center>Так, падтрымліваю (%)</center> |<center>Не, не падтрымліваю (%)</center> |} </center> == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://gska2.rada.gov.ua/site/postanova/akt_nz.htm Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны 24 жніўня 1991] * [http://zakon1.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=1660%2D12 Пастанова Вярхоўнай рады Украіны пра правядзенне Усеўкраінскага рэферэндуму ад 11 кастрычніка 1991] * [http://zakon1.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=1661%2D12 Пастанова Вярхоўнай рады Украіны пра ўтрыманне бюлетэня на Усеўкраінскім рэферэндуме ад 11 кастрычніка 1991] * [http://www.archives.gov.ua/Sections/15r-V_Ref/index.php?11 Відомості про результати Всеукраїнського референдуму 1 грудня 1991 року] {{Выбары ва Украіне}} {{Распад СССР}} [[Катэгорыя:Усеўкраінскія рэферэндумы]] [[Катэгорыя:Рэферэндумы аб незалежнасці]] [[Катэгорыя:1991 год ва Украіне]] [[Катэгорыя:Выбары 1991 года]] [[Катэгорыя:Рэферэндумы 1991 года]] [[Катэгорыя:Распад СССР]] [[Катэгорыя:Падзеі 1 снежня]] [[Катэгорыя:Снежань 1991 года]] teoxio6vmdxkamylai6nmysrpzixxxm 0 247812 4191832 4191780 2022-08-22T12:18:43Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|2=Балотня}} {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Балотня |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 12|lat_sec = 46 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 36|lon_sec = 29 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Рагачоўскі |сельсавет = Балатнянскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |OpenStreetMap = 243042326 }} '''Бало́тня'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Balotnia}}, {{lang-ru|Болотня}}) — [[аграгарадок]] у [[Рагачоўскі раён|Рагачоўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Балатнянскі сельсавет|Балатнянскага сельсавета]]. == Геаграфія == Аграгарадок знаходзіцца за 45 км у напрамку на паўночны ўсход ад горада [[Рагачоў]], за 106 км ад [[Гомель|Гомеля]]<ref name="bel2">{{Крыніцы/БелЭн|2к}}</ref>, за 3 км на паўднёвы ўсход ад вёскі [[Новыя Журавічы]] і аўтамабільнай дарогі {{Таблічка-by|Р|43}}<ref name="atl">{{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Гомельская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2011|старонкі=|старонак=68|isbn=978-985-508-107-5|тыраж=10&nbsp;000}}{{ref-ru}}</ref>. Каля паўднёвай ускраіны аграгарадка працякае рака [[Гутлянка]]<ref name="atl" /> (прыток [[Дняпро|Дняпра]]). == Насельніцтва == * [[1995]] год — 617 жыхароў, 199 двароў<ref name="bel2" />. == Памятныя мясціны == * [[Брацкая магіла]] савецкіх воінаў, загінуўшых у [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]]<ref name="bel2" /> ([[1943]]) — {{ГККРБ 4|313Д000601}} * Магіла ахвяр фашызму<ref name="bel2" />. * [[Свята-Пакроўская царква (Балотня)|Свята-Пакроўская царква]] (2002) == Вядомыя асобы == * [[Наталля Рыгораўна Кухарэнка]] (1909—1992) — работнік сельскай гаспадаркі (даярка), Герой Сацыялістычнай Працы (1954). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|2}} — С. 260. * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Гомельская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2011|старонкі=|старонак=68|isbn=978-985-508-107-5|тыраж=10&nbsp;000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-36-98. Выданне 1979 г.{{ref-ru}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Балатнянскі сельсавет}} {{Рагачоўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Балатнянскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Рагачоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Балотня]] livpaqahz4827m0zamy6mhd8q0oa7xf 0 266172 4192462 4005756 2022-08-23T09:31:11Z FORTH EORLINGAS11.08 101746 /* Біяграфія */Дададзены раздзел (удзел у фільмах) wikitext text/x-wiki {{Музыкант |Імя = Арва Пярт |Сапраўднае_імя = Arvo Pärt |Лога = |Памер_лога = |Апісанне_лога = |Фота = Arvo Pärt.jpg |Памер_фота = 200пкс |Апісанне_фота = |Дата_нараджэння = |Месца нараджэння = |Дата смерці = |Месца смерці = |Краіна = {{EST}} |Прафесіі = |Жанры = |Вікісховішча = |Узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Ордэн Дзяржаўнага герба 1 класа}}{{!!}}{{Ордэн Дзяржаўнага герба 2 класа}} {{!}}} }} '''А́рва Пярт''' ({{lang-et|Arvo Pärt}}, [{{IPA|ˈɑrvo ˈpært|est}}]; нарадзіўся 11 верасня 1935 года, [[Пайдэ]], [[Эстонія]]) — [[Эстонцы|эстонскі]] {{кампазітар|Эстоніі|СССР|XX стагоддзя|XXI стагоддзя}} [[Класічная музыка|класічнай]] і [[Рэлігійная музыка|сакральнай музыкі]]<ref>[http://www.answers.com/topic/arvo-p-rt Arvo Part Answers]</ref>. З канца 1970-х Пярт працаваў у [[Мінімалізм|мінімалістычным]] стылі, які ўключае яго ўласна вынайдзеную тэхніку, {{Не перакладзена 3|тынтынабулі|||Tintinnabuli}}. яго музыка часткова натхнёная [[Грыгарыянскі спеў|грыгарыянскімі спевамі]]. == Біяграфія == Пярт нарадзіўся ў павеце [[Ярвамаа]] і выхоўваўся мамай і айчымам у [[Ракверэ]] ў паўночнай Эстоніі. Пачаў іграць на фартэпіяна дома, у 1954 пачаў навучанне ў [[талін]]скай сярэдняй музычнай школе, але ўжо праз год пайшоў у войска, дзе іграў у ансамблі на габоі і ўдарных. У [[Эстонская акадэмія музыкі і тэатру|Талінскай кансерваторыі]] вывучаў кампазіцыю ў [[Хейна Элер]]а. Яшчэ студэнтам пачаў ствараць музыкі для кіно і тэатру. У 1950-х ён таксама напісаў першы вакальны твор — [[Кантата|кантату]] «Meie aed» («Наш сад») для дзіцячага хору і аркестра. Скончыў кансерваторыю ў 1963. У 1957—1967 працаваў гукапрадзюсарам на [[Эстонскае радыё|Эстонскім радыё]]. Старшыня [[Саюз кампазітараў СССР|Саюза кампазітараў СССР]] [[Ціхан Хрэннікаў]] раскрытываў Арва Пярта за прымяненне [[серыялізм]]у ў творы «Некралог» (1960) і «падпаданне пад замежныя ўплывы», што, аднак, не перашкодзіла Пярту атрымаць першую прэмію зладжанага Саюзам капазітараў конкурсу, у якім спаборнічалі 1200 твораў. У 1970 творца замест складання ўласных кампазіцый вывучаў сярэдневяковую і рэнесансную музыку. Прыкладна ў той самы час ён перайшоў з [[лютэранства]] ў [[праваслаўе]]<ref name="BBC">Peter Quinn. [http://www.classical-music.com/topic/arvo-p%C3%A4rt Arvo Pärt] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131023063212/http://www.classical-music.com/topic/arvo-p%C3%A4rt |date=23 кастрычніка 2013 }}, ''classical-music.com'', the official website of BBC Music Magazine</ref>. У 1980, пасля працяглай барацьбы з наменклатурай, ён атрымаў дазвол на выезд з СССР усёй сям’ёй. Спачатку пасяліўся ў [[Вена|Вене]], дзе прыняў [[Аўстрыя|аўстрыйскае]] грамадзянства, а ў 1991 пераехаў у [[Берлін]]. На пераломе XX—XXI стагоддзяў Пярт вярнуўся ў Эстонію і жыве папераменна ў Таліне<ref name="playbill">New York City Ballet program notes in ''Playbill,'' January 2008.</ref> і Берліне<ref>{{cite web|url=http://www.swr.de/swr2/.../swr2-musikstunde-20110427.pdf|title=Radio :: SWR2 - SWR.de|work=swr.online|accessdate=25 верасня 2014}}</ref>. Бегла размаўляе па-нямецку і мае нямецкае грамадзянства<ref>P. Hillier, ''Arvo Pärt'', 1997, p. 33.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theartsdesk.com/classical-music/arvo-p%C3%A4rt-special-1-how-sacred-music-scooped-interview|title=Arvo Pärt Special 1: How Sacred Music Scooped an Interview|accessdate=25 верасня 2014}}</ref><ref>P. Bohlman, ''The Music of European Nationalism: Cultural Identity and Modern History'', p. 75.</ref>. == Удзел у фільмах == === Ігравое кіно === Брыльянты для дыктатуры пралетарыяту (1975) — тапёр у рэстарацыі == Зноскі == {{Заўвагі|30em}} == Літаратура == * Hillier, Paul. (1997). ''Arvo Pärt''. Oxford : [[Oxford University Press]]. 10-ISBN 0-19-816616-8; 13-ISBN 978-0-19-816616-0 (paper) == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.universaledition.com/Arvo-Paert/composers-and-works/composer/534 Біяграфія і творы Арва Пярта] * [http://www.classical.net/music/comp.lst/articles/part/disco.php Дыскаграфія Арва Пярта] * [http://www.arvopart.ee/ Цэнтр Арва Пярта] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Пярт, Арва}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Эстонскай акадэміі музыкі і тэатра]] [[Катэгорыя:Акадэмічныя музыканты СССР]] [[Катэгорыя:Акадэмічныя музыканты Эстоніі]] [[Катэгорыя:Кампазітары-мінімалісты]] [[Катэгорыя:Выканаўцы ECM Records]] d5bmotx9dwry6zsebxy442b1glexfmc 4192492 4192462 2022-08-23T09:55:55Z Maksim L. 13 /* Ігравое кіно */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Музыкант}} '''А́рва Пярт''' ({{lang-et|Arvo Pärt}}, [{{IPA|ˈɑrvo ˈpært|est}}]; нар. 11 верасня 1935, [[Пайдэ]], [[Эстонія]]) — [[Эстонцы|эстонскі]] {{кампазітар|Эстоніі|СССР|XX стагоддзя|XXI стагоддзя}} [[Класічная музыка|класічнай]] і [[Рэлігійная музыка|сакральнай музыкі]]<ref>[http://www.answers.com/topic/arvo-p-rt Arvo Part Answers]</ref>. З канца 1970-х Пярт працаваў у [[Мінімалізм|мінімалістычным]] стылі, які ўключае яго ўласна вынайдзеную тэхніку, {{Не перакладзена 3|тынтынабулі|||Tintinnabuli}}. яго музыка часткова натхнёная [[Грыгарыянскі спеў|грыгарыянскімі спевамі]]. == Біяграфія == Пярт нарадзіўся ў павеце [[Ярвамаа]] і выхоўваўся мамай і айчымам у [[Ракверэ]] ў паўночнай Эстоніі. Пачаў іграць на фартэпіяна дома, у 1954 пачаў навучанне ў [[талін]]скай сярэдняй музычнай школе, але ўжо праз год пайшоў у войска, дзе іграў у ансамблі на габоі і ўдарных. У [[Эстонская акадэмія музыкі і тэатру|Талінскай кансерваторыі]] вывучаў кампазіцыю ў [[Хейна Элер]]а. Яшчэ студэнтам пачаў ствараць музыкі для кіно і тэатру. У 1950-х ён таксама напісаў першы вакальны твор — [[Кантата|кантату]] «Meie aed» («Наш сад») для дзіцячага хору і аркестра. Скончыў кансерваторыю ў 1963. У 1957—1967 працаваў гукапрадзюсарам на [[Эстонскае радыё|Эстонскім радыё]]. Старшыня [[Саюз кампазітараў СССР|Саюза кампазітараў СССР]] [[Ціхан Хрэннікаў]] раскрытываў Арва Пярта за прымяненне [[серыялізм]]у ў творы «Некралог» (1960) і «падпаданне пад замежныя ўплывы», што, аднак, не перашкодзіла Пярту атрымаць першую прэмію зладжанага Саюзам капазітараў конкурсу, у якім спаборнічалі 1200 твораў. У 1970 творца замест складання ўласных кампазіцый вывучаў сярэдневяковую і рэнесансную музыку. Прыкладна ў той самы час ён перайшоў з [[лютэранства]] ў [[праваслаўе]]<ref name="BBC">Peter Quinn. [http://www.classical-music.com/topic/arvo-p%C3%A4rt Arvo Pärt] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131023063212/http://www.classical-music.com/topic/arvo-p%C3%A4rt |date=23 кастрычніка 2013 }}, ''classical-music.com'', the official website of BBC Music Magazine</ref>. У 1980, пасля працяглай барацьбы з наменклатурай, ён атрымаў дазвол на выезд з СССР усёй сям’ёй. Спачатку пасяліўся ў [[Вена|Вене]], дзе прыняў [[Аўстрыя|аўстрыйскае]] грамадзянства, а ў 1991 пераехаў у [[Берлін]]. На пераломе XX—XXI стагоддзяў Пярт вярнуўся ў Эстонію і жыве папераменна ў Таліне<ref name="playbill">New York City Ballet program notes in ''Playbill,'' January 2008.</ref> і Берліне<ref>{{cite web|url=http://www.swr.de/swr2/.../swr2-musikstunde-20110427.pdf|title=Radio :: SWR2 - SWR.de|work=swr.online|accessdate=25 верасня 2014}}</ref>. Бегла размаўляе па-нямецку і мае нямецкае грамадзянства<ref>P. Hillier, ''Arvo Pärt'', 1997, p. 33.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theartsdesk.com/classical-music/arvo-p%C3%A4rt-special-1-how-sacred-music-scooped-interview|title=Arvo Pärt Special 1: How Sacred Music Scooped an Interview|accessdate=25 верасня 2014}}</ref><ref>P. Bohlman, ''The Music of European Nationalism: Cultural Identity and Modern History'', p. 75.</ref>. == Удзел у фільмах == === Ігравое кіно === * «Брыльянты для дыктатуры пралетарыяту» (1975) — тапёр у рэстаране {{зноскі}} == Літаратура == * Hillier, Paul. (1997). ''Arvo Pärt''. Oxford : [[Oxford University Press]]. 10-ISBN 0-19-816616-8; 13-ISBN 978-0-19-816616-0 (paper) == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.universaledition.com/Arvo-Paert/composers-and-works/composer/534 Біяграфія і творы Арва Пярта] * [http://www.classical.net/music/comp.lst/articles/part/disco.php Дыскаграфія Арва Пярта] * [http://www.arvopart.ee/ Цэнтр Арва Пярта] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Пярт, Арва}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Эстонскай акадэміі музыкі і тэатра]] [[Катэгорыя:Акадэмічныя музыканты СССР]] [[Катэгорыя:Акадэмічныя музыканты Эстоніі]] [[Катэгорыя:Кампазітары-мінімалісты]] [[Катэгорыя:Выканаўцы ECM Records]] h3vg5o672xhtfcambzlu83rtrofcx8z 0 267854 4192027 4189963 2022-08-22T18:00:53Z JerzyKundrat 174 неа wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Вайна за галіцка-валынскую спадчыну}} {{Falseredirect|Мяцеж Жалігоўскага|:en:Żeligowski's Mutiny|англ.}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Польска-літоўская вайна |выява = Sejny Parada.jpg |загаловак = Парад польскай кавалерыі ў [[Сэйны|Сэйнах]] |дата = Літоўская гістарыяграфія:<br />вясна [[1919]] — [[29 лістапада]] [[1920]]<br />Польская гістарыяграфія:<br />[[1 верасня]] — [[7 кастрычніка]] [[1920]] |месца = [[Віленскі край]] |вынік = Перамога Польшчы |праціўнік1 = {{flagicon|Poland}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]] <small>([[дэ-юрэ]] да 7 кастрычніка 1920; [[дэ-факта]] на працягу ўсёй вайны)</small><br />[[Выява:Flag of Central Lithuania 1920.svg|border|22px]] [[Сярэдняя Літва]] <small>(з 12 кастрычніка 1920)</small> |праціўнік2 = {{flagicon|Lithuania|1918}} [[Літва]] |камандзір1 = {{flagicon|Poland}} [[Адам Нянеўскі]] <br />[[Выява:Flag of Central Lithuania 1920.svg|border|22px]] [[Люцыян Жалігоўскі]] |камандзір2 = {{flagicon|Lithuania|1918}} [[Сільвястрас Жукаўскас]] |сілы1 = ? |сілы2 = каля 8000 |страты1 = |страты2 = }} '''Польска-літоўская вайна''' [[1920]] года — узброены канфлікт паміж [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчай]] і [[Літва|Літвой]] з-за тэрытарыяльных спрэчак аб [[Віленскі край|Віленскім краі]]. Падчас наступу польскай арміі ў саюзе з часцямі [[Сімон Васільевіч Пятлюра|Пятлюры]] ва [[Украіна|Украіне]] падчас [[Савецка-польская вайна 1919—1921 гадоў|савецка-польскай вайны]] савецкі ўрад заключыў [[Маскоўскі дагавор РСФСР — Літва, 1920|Маскоўскі дагавор]] пра прызнанне незалежнай літоўскай дзяржавы (са сталіцай у [[Вільнюс]]е і вялікай тэрыторыяй на паўднёвы ўсход ад горада, уключаючы [[Гродна]], [[Ашмяны]], [[Ліда|Ліду]]) [[12 ліпеня]] [[1920]] года. Аднак фармальна перададзеныя Літве тэрыторыі кантраляваліся савецкімі военачальнікамі — [[14 ліпеня]] [[1920]] года [[Чырвоная армія]] ([[3-ці кавалерыйскі корпус]] [[Гая Дзмітрыевіч Гай|Г. Гая]]) паўторна заняла [[Вільнюс|Вільню]], [[19 ліпеня]] — Гродна. Толькі пасля эвакуацыі чырвоных часцей ([[26 жніўня]]) з [[Вільнюс|Вільні]] ў горад [[28 жніўня]] ўвайшла літоўскія войскі. Аднак ужо [[22 верасня]] польскія войскі распачалі новы наступ. Месцамі адбыліся сутычкі польскіх і літоўскіх часцей, пасля таго як польскія часці фарсіравалі раку [[Нёман]] у раёне [[Друскінінкай|Друскенікаў]] і [[25 верасня]] занялі горад [[Гродна]]. Для прадухілення далейшых сутыкненняў пад ціскам ваеннай кантрольнай камісіі [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]] [[7 кастрычніка]] [[1920]] года ў горадзе [[Сувалкі]] быў падпісаны дагавор, які прадугледжваў спыненне баявых дзеянняў, абмен [[палон]]нымі і [[Дэмаркацыйная лінія|дэмаркацыйную лінію]], якая размежала літоўскія і польскія тэрыторыі такім чынам, што большая частка [[Віленскі край|Віленскага края]] апынялася пад кантролем Літвы. Дагавор павінен быў набыць сілу [[10 кастрычніка]] [[1920]] года. Але напярэдадні, [[9 кастрычніка]], польскія войскі 1-й літоўска-беларускай дывізіі генерала [[Люцыян Жалігоўскі|Люцыяна Жалігоўскага]] занялі [[Вільня|Вільню]]. [[12 кастрычніка]] Жалігоўскі абвясціў сябе вярхоўным кіраўніком створанай ім жа дзяржавы «[[Сярэдняя Літва]]» (які да правядзення выбараў у орган, меў паўнамоцны вырашаць лёс края)<ref name=Veidas>{{cite web |url = http://www.inosmi.ru/world/20070718/235603.html |title = Договор, принесший разочарование |author = Томас Чивас, Арас Лукшас |quote = 7 кастрычніка 1920 года ў Сувалках упаўнаважаныя дэлегацыі Літвы і Польшчы падпісалі пагадненне аб перамір'і, якое павінна было пачацца 10 кастрычніка. У пагадненні была абумоўлена дэмаркацыйная лінія паміж дзвюма дзяржавамі, паводле якой Вільня адыходзіла Літве. Але напярэдадні набыцця сілы пагадненнем польскі генерал Люцыян Жалігоўскі, інсцэнаваўшы бунт польскіх салдатаў і жыхароў Віленскага края, рэзкім кідком заняў Вільнюс і стварыў тут дзяржаву Сярэдняй Літвы. |date = 2003-07-18 |work = Мир |publisher = Ресурс «ИноСМИ» |accessdate = 2013-06-15 |lang = ru |description = [[Veidas|«Вяйдас»]], Литва |archiveurl = https://www.webcitation.org/6HaO1qqjM?url=http://www.inosmi.ru/world/20070718/235603.html |archivedate = 23 чэрвеня 2013 |deadurl = no }}</ref>. Баявыя дзеянні па патрабаванні [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]] былі спынены пасля бітваў пад [[Гіедрайчэй|Гедройцамі]] ([[19 лістапада]]) і [[Шырвінтас|Шырвінтамі]] ([[21 лістапада]]). Пасля гэтага Ліга Нацый спрабавала ўрэгуляваць канфлікт шляхам стварэння федэрацыі ([[План Гіманса]]), але безвынікова. Паводле рэзалюцыі [[Віленскі сейм|Віленскага сейма]], сфарміраванага паводле выбараў [[8 студзеня]] [[1922]] года, прынятай [[20 лютага]] [[1922]] года, і Акта ўз'яднання Віленскага края, прынятага Устаноўчым сеймам у [[Варшава|Варшаве]] [[22 сакавіка]] [[1922]] года, [[Віленскі край]] у аднабаковым парадку ўвайшоў у склад [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]]. Літва прызнала анексію Віленскага края Польшчай толькі ў [[1937]] годзе. [[10 кастрычніка]] [[1939]] года, пасля ліквідацыі Польскай дзяржавы, [[СССР]] вярнуў Вільню (частку Віленскага края) незалежнай Літве. У кастрычніку 1940 года ў склад Літве была перададзена астатняя частка Віленскага края і частка тэрыторыі [[БССР]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Першая сусветная вайна}} [[Катэгорыя:Войны XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:1920 год у Польшчы]] [[Катэгорыя:Польска-літоўскія адносіны]] [[Катэгорыя:1920 год у Літве]] [[Катэгорыя:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Войны Літвы]] 2xud52258c2c4vicfsplvf39viiwyqc 0 276105 4192011 3666382 2022-08-22T17:36:47Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Андрэеўцы}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Андрэеўцы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 40|lat_sec = 42 |lon_dir = |lon_deg = 26|lon_min = 22|lon_sec = 43 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гродзенская |раён = Смаргонскі |сельсавет = Жодзішкаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242998891 }} '''Андрэ́еўцы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гродзенская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Andrejeŭcy}}, {{lang-ru|Андреевцы}}) — [[вёска]] ў [[Смаргонскі раён|Смаргонскім раёне]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Жодзішкаўскі сельсавет|Жодзішкаўскага сельсавета]]. Каля вёскі, на правым беразе [[Рака Вілія|р. Вілія]] знаходзяцца [[Андрэеўцы, археалагічны помнік|курганны могільнік]]. == Вядомыя асобы == * [[Эдвард Пятровіч Рожка]] (1936—2017) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1976). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Жодзішкаўскі сельсавет}} {{Смаргонскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Жодзішкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смаргонскага раёна]] [[Катэгорыя:Андрэеўцы (Смаргонскі раён)| ]] p92ox66mfbilzmoy393ly5pulyryx5a 0 289590 4192356 3972918 2022-08-23T08:11:04Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Навуковец |Імя = Давыд Майсеевіч Голуб |Арыгінал імя = |Фота = |Шырыня = |Подпіс = |Дата нараджэння = |Месца нараджэння = |Дата смерці = |Месца смерці = |Грамадзянства = |Навуковая сфера = |Месца працы = гл. у тэксце |Навуковая ступень = {{Навуковая ступень|доктар|медыцынскіх навук}} |Навуковае званне = {{Навуковае званне|АН БССР|0}}, {{Навуковае званне||0}} |Альма-матэр = |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = [[Анатоль Сяргеевіч Леанцюк]], [[Пётр Іосіфавіч Лабко]] |Вядомы як = Адзін з заснавальнікаў нейрамарфалагічных даследаванняў у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] |Узнагароды і прэміі = {{Дзяржаўная прэмія СССР|1973}} {{Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга}} {{Медаль Францыска Скарыны}} |Роспіс = |Шырыня роспісу = |Сайт = |Вікікрыніцы = }} {{Цёзкі2|Голуб}} '''Давыд Майсеевіч (Моўшавіч) Голуб'''; {{ДН|10|8|1901}}, {{МН|Чэрвень||}} — {{ДС|23|8|2001}}, {{МС|Мінск||}}) — беларускі вучоны ў галіне [[Анатомія|анатоміі]]<ref name="БС">{{кніга|аўтар = |частка = Голуб Давид Мовшевич|загаловак = Биографический справочник|месца = Мн.|выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки|год = 1982|том = 5|старонкі = 155|старонак = 737|тыраж = }}</ref>. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1936), [[прафесар]] (1935). [[Заслужаны дзеяч навукі БССР]] (1971)<ref name="БС"/>. Адзін з заснавальнікаў {{нп3|Нейрамарфалогія|нейрамарфалагічных||Neuromorphology}} даследаванняў у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. == Біяграфія == Паходзіў з сям’і настаўніка ''Майсея (Моўшы) Беркавіча Голуба''. Дзядзя — ''Кушаль Беркавіч Голуб'' — загадчык İгуменскай Талмуд-Торы. Скончыў медыцынскі факультэт [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта]] (1926). Навуковы супрацоўнік кафедры нармальнай анатоміі БДУ, [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага медыцынскага інстытута]] (1926—1931); выкладчык (1931—1932), дацэнт кафедры (1932—1934), адначасова супрацоўнік [[Інстытут псіханеўралогіі АН БССР|Інстытута псіханеўралогіі (фізіялогіі)]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН БССР]] (1933)<ref name="БС"/>. Загадчык кафедры нармальнай анатоміі Мінскага медыцынскага інстытута (1934—1941 і 1943—1975). У перыяд [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] загадчык кафедры нармальнай анатоміі {{нп3|Іркуцкі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Іркуцкага медыцынскага інстытута|ru|Иркутский государственный медицинский университет}} (1941—1943), адначасова яго прарэктар; загадчык кафедры нармальнай анатоміі Беларускага медыцынскага інстытута ў [[Яраслаўль|Яраслаўлі]] (1943—1944). Дэкан лячэбнага факультэта Мінскага медыцынскага інстытута, кіраўнік і ўдзельнік работ па аднаўленні Мінскага медыцынскага інстытута, яго анатамічнага корпуса (1944—1945). Абраны акадэмікам АН БССР (1960). З 1975 кіраўнік лабараторыі марфалогіі нервовай сістэмы, групы функцыянальнай нейрамарфалогіі АН БССР і дарадца пры дырэкцыі [[Інстытут фізіялогіі НАН Беларусі|Інстытута фізіялогіі АН Беларусі]]<ref name="БС"/>. Член прэзідыума праўлення Усесаюзнага таварыства анатамаў, гістолагаў і эмбрыёлагаў, арганізатар і кіраўнік беларускага аддзялення таварыства. Ганаровы старшыня Беларускага і ганаровы член Расійскага, Украінскага, Грузінскага, Балгарскага і Чэхаславацкага таварыстваў анатамаў, гістолагаў і эмбрыёлагаў. Ганаровы член Расійскага таварыства нейрамарфолагаў. Член Міжнароднага таварыства па вывучэнні мозгу. Двойчы абіраўся дэпутатам [[Мінскі гарадскі Савет дэпутатаў|Мінскага гарадскога Савета дэпутатаў]]. == Навуковая дзейнасць == Асноўныя навуковыя працы па анатоміі і эмбрыялогіі [[Нервовая сістэма|нервовай]] і сасудзістай сістэм чалавека і жывёл<ref name="БС"/>. Выявіў асноўныя заканамернасці развіцця перыферычнай нервовай сістэмы, распрацаваў тэорыю акольнай шматсегментарнай і контрлатэральнай інервацыі ўнутраных органаў, даследаваў кампенсатарныя прыстасаванні ў [[Аўтаномная нервовая сістэма|вегетатыўнай нервовай сістэме]], распрацаваў прынцыпы ўтварэння новых нервовых і сасудзістых шляхоў, якія знайшлі прымяненне ў клінічнай практыцы<ref name="БС"/>. === Навуковыя працы === * «Строение периферической нервной системы в эмбриогенезе человека», 1962 * «Образование новых нервных и сосудистых путей», 1964 * Восстановление иннервации мочевого пузыря: экспериментально- морфологическое исследование / Д. М. Голуб, [[Фаіна Барысаўна Хейнман|Ф. Б. Хейнман]] ; АН Белорусской ССР. — Минск: Наука и техника, 1974. * «Развитие сплетений спинно-мозговых нервов. Атлас», Минск, 1982 (сааўт.); * «Ганглиопексия и иннервация органов». Минск, 1986 (сааўт.). == Узнагароды == [[Заслужаны дзеяч навукі БССР]] (1971). [[Дзяржаўная прэмія СССР]] 1973 года за цыкл работ па развіцці нервовай сістэмы, тэарэтычныя і эксперыментальныя абгрунтаванні метаду стварэння новых нервовых сувязяў і цэнтраў (1949—1971)<ref name="БС"/>. Узнагароджаны [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга]] (1944), [[Медаль Францыска Скарыны|медалём Францыска Скарыны]] (1996) і іншымі медалямі<ref name="nan">[http://nasb.gov.by/rus/members/memoriam/golub.php Академик ГОЛУБ Давид Мовшевич]{{ref-ru}} // Сайт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларусь: Энцыкл. даведнік|адказны=Беларуская энцыклапедыя; Рэдкал. [[Барыс Іванавіч Сачанка|Б. І. Сачанка]] (гал. рэд.) і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1995|старонкі=231|старонак=800|isbn=985-11-0026-9|тыраж=5000}} == Спасылкі == * [http://www.bsmu.by/page/55/3243/ Голуб Давид Моисеевич (Мовшевич) // Учреждение образования «Белорусский государственный медицинский университет»]{{ref-ru}} * [http://www.rujen.ru/index.php/ГОЛУБ_Давид_Моисеевич ГОЛУБ Давид Моисеевич // Российская Еврейская Энциклопедия] * [http://nasb.gov.by/rus/members/memoriam/golub.php Академик ГОЛУБ Давид Мовшевич]{{ref-ru}} // Сайт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі * [https://csl.bas-net.by/personalii/59168/golub-david-moiseevich/ Давыд Майсеевіч Голуб] у базе даных «История белорусской науки в лицах» [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} * [http://www.mednovosti.by/persons.aspx?id=24 ''Лобко П. И., Леонтюк А. С.'' Академик Д. М. Голуб и белорусская морфологическая наука (к 100-летию со дня рождения) // Медицинские новости — 2001. — № 7. — С. 70-71.]{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Голуб Давыд Майсеевіч}} [[Катэгорыя:Анатамы Беларусі]] [[Катэгорыя:Медыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДУ]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДМУ]] [[Катэгорыя:Заслужаныя дзеячы навукі Беларускай ССР]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Мінскага гарадскога Савета дэпутатаў]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] lgbju6692ilrwixa5jq6pq22v47ldgb 0 305210 4192088 4139664 2022-08-22T19:03:00Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Сукала}} {{Вучоны |Імя = Аляксандр Васільевіч Сукала }} '''Алякса́ндр Васі́льевіч Сука́ла''' ({{ДН|25|2|1951}}, г. {{МН|Рагачоў||}}, [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|3|5|2022}}<ref>[http://gazeta-navuka.by/images/electronic-catalog/11.05.22.pdf Памяти Александра Васильевича Сукало // Навука. — 2022. — 11 траўня. — С. 6]</ref>) — беларускі вучоны ў галіне [[педыятрыя|педыятрыі]], дзіцячай [[нефралогія|нефралогіі]] і экапаталогіі, [[імуналогія|імуналогіі]] дзіцячага ўзросту. [[Акадэмік]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] (2014; [[член-карэспандэнт]] з 2009), [[доктар медыцынскіх навук]] (1995), [[прафесар]] (1996). == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1975). У 1975—1978 гадах — урач-інтэрн, ардынатар 2-й Дзіцячай клінічнай бальніцы горада [[Мінск]]а. З 1981 года — у Мінскім дзяржаўным медыцынскім універсітэце (з 2001 — Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт), з 1988 — дэкан, з 1994 — загадчык 1-й кафедры дзіцячых хвароб, адначасова ў 1998—2001 гадах — прарэктар па вучэбнай і выхаваўчай рабоце, ў 2012—2019<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=P31900187&p1=1 УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ от 16 мая 2019 г. № 187 «Об А. В. Сукало»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220221064056/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=P31900187&p1=1 |date=21 лютага 2022 }}</ref> — намеснік Старшыні Прэзідыума НАН Беларусі. == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы прысвечаны вывучэнню прычын і распрацоўцы спосабаў прафілактыкі рэцыдываў нефратычнага сіндрому ў дзяцей, клінічнаму і эксперыментальнаму даследаванням неспрыяльных знешнеасяроддзевых уздзеянняў ([[цэзій-137|цэзію-137]] і нітрытаў) на ўзнікненне, цячэнне і канец гламеруланефрытаў у дзяцей Беларусі ў постчарнобыльскі перыяд. Устанавіў факты змянення цячэння і ўчашчэння неспрыяльных зыходаў гламеруланефрытаў (развіццё хранічнай [[ныркі|нырачнай]] недастатковасці) пры ўздзеянні цэзію-137, нітрытаў і іх спалучэнняў, якія леглі ў аснову аднаго з раздзелаў сучаснай нефралогіі — экалагічнай нефралогіі дзіцячага ўзросту. Устанавіў новыя маркёры прагназавання зыходаў першасных і другасных гламеруланефрытаў, прапанаваў метады аптымізацыі тэрапіі вострай і хранічнай нырачнай недастатковасці, уключаючы трансплантацыю нырак. Распрацаваў і ўкараніў у клінічную практыку пратаколы супрацьрэцыдыўнай тэрапіі гламеруланефрытаў, што дазволіла мінімізаваць адмоўныя ўздзеянні патагенетычнага глюкакортыкастэроіднага і цытастатычнага лячэння гламеруланефрытаў. Укараненне ў лячэбны працэс высокатэхналагічных спосабаў нырачна-заменнай тэрапіі дазволіла знізіць смяротнасць дзяцей ад вострай нырачнай недастатковасці з 35 % практычна да нуля. У галіне эндакрыннай паталогіі ў педыятрыі распрацаваў алгарытмы абследавання, прафілактыкі і лячэння дзяцей з залішняй масай цела. Аўтар звыш 650 навуковых прац. == Узнагароды і званні == Узнагароджаны медалём «[[За працоўныя заслугі]]» (2007), [[ордэн Свяціцеля Кірыла Тураўскага|ордэнам Свяціцеля Кірыла Тураўскага]] ІІ ступені (2011), [[ордэн Ефрасінні Полацкай|ордэнам Ефрасінні Полацкай]] (2012), [[Падзяка Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|падзякай Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]] (2021)<ref>[https://president.gov.by/ru/documents/rasparadzhenne-no-215rp-ad-15-kastrychnika-2021-g-1634883511 Распараджэнне № 219рп ад 19 кастрычніка 2021 г. «Аб аб’яўленні Падзякі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь»]</ref>. [[Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь]] (2002). Выдатнік аховы здароўя СССР (1978), [[выдатнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] (2012). == Бібліяграфія == * Первичный гломерулонефрит у детей Беларуси в современных экологических условиях (клинико-экспериментальное исследование) : Автореф. дис…. д-ра мед.наук ; МГМИ. — Минск : Б.и., 1995. — 32 с. * Заболевания почек у детей // Справочник по госпитальной педиатрии, Мінск, 2002. * Врожденный ихтиоз у детей, Мінск, 2013 (у суаўт.). * Аллергия у новорожденных детей, Мінск, 2013 (у суаўт.) * Справочник по поликлинической педиатрии / А. В. Сукало, И. Э. Бовбель ; Национальная академия наук Беларуси, Отделение медицинских наук. — Минск : Беларуская навука, 2015. — 312 с.; 3-е издание, пересм. — Минск : Беларуская навука, 2020. — 310 с. * Большевесные новорожденные дети : перспективы физического развития и состояния здоровья / А. В. Сукало. — Минск : Беларуская навука, 2016. — 87 с. * Острая почечная недостаточность, острое почечное повреждение. Хроническая почечная недостаточность, хроническая болезнь почек / А. В. Сукало, И. В. Шевчук. // Медицинский журнал : научно-практический рецензируемый журнал / учредитель: Учреждение образования «Белорусский государственный медицинский университет». — 2018. — № 2. — С. 154—159. * Гастроэнтерология и диетология в детском возрасте : руководство для врачей / А. В. Сукало. — Минск : Беларуская навука, 2019. — 425 с. * Системная красная волчанка с поражением почек у детей / И. А. Козыро, А. В. Сукало ; Национальная академия наук Беларуси, Министерство здравоохранения Республики Беларусь, Белорусский государственный медицинский университет. — Минск : Беларуская навука, 2021. — 212 с. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://nasb.gov.by/bel/members/akademiki/sukalo.php Біяграфія на сайце НАНБ] * [https://csl.bas-net.by/personalii/56628/sukalo-aleksandr-vasilievich/ Аляксандр Васільевіч Сукала] ў базе даных «История белорусской науки в лицах» [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} * {{bis.nlb.by|141815|Сукала Аляксандр Васільевіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сукала Аляксандр Васільевіч}} [[Катэгорыя:Намеснікі Старшыні Прэзідыума НАНБ]] [[Катэгорыя:Педыятры Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]] bh2zv0udhmn7jenykdc8a064hh5xzcd 4192228 4192088 2022-08-23T06:38:33Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]]; дададзена [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Сукала}} {{Вучоны |Імя = Аляксандр Васільевіч Сукала }} '''Алякса́ндр Васі́льевіч Сука́ла''' ({{ДН|25|2|1951}}, г. {{МН|Рагачоў||}}, [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|3|5|2022}}<ref>[http://gazeta-navuka.by/images/electronic-catalog/11.05.22.pdf Памяти Александра Васильевича Сукало // Навука. — 2022. — 11 траўня. — С. 6]</ref>) — беларускі вучоны ў галіне [[педыятрыя|педыятрыі]], дзіцячай [[нефралогія|нефралогіі]] і экапаталогіі, [[імуналогія|імуналогіі]] дзіцячага ўзросту. [[Акадэмік]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] (2014; [[член-карэспандэнт]] з 2009), [[доктар медыцынскіх навук]] (1995), [[прафесар]] (1996). == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1975). У 1975—1978 гадах — урач-інтэрн, ардынатар 2-й Дзіцячай клінічнай бальніцы горада [[Мінск]]а. З 1981 года — у Мінскім дзяржаўным медыцынскім універсітэце (з 2001 — Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт), з 1988 — дэкан, з 1994 — загадчык 1-й кафедры дзіцячых хвароб, адначасова ў 1998—2001 гадах — прарэктар па вучэбнай і выхаваўчай рабоце, ў 2012—2019<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=P31900187&p1=1 УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ от 16 мая 2019 г. № 187 «Об А. В. Сукало»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220221064056/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=P31900187&p1=1 |date=21 лютага 2022 }}</ref> — намеснік Старшыні Прэзідыума НАН Беларусі. == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы прысвечаны вывучэнню прычын і распрацоўцы спосабаў прафілактыкі рэцыдываў нефратычнага сіндрому ў дзяцей, клінічнаму і эксперыментальнаму даследаванням неспрыяльных знешнеасяроддзевых уздзеянняў ([[цэзій-137|цэзію-137]] і нітрытаў) на ўзнікненне, цячэнне і канец гламеруланефрытаў у дзяцей Беларусі ў постчарнобыльскі перыяд. Устанавіў факты змянення цячэння і ўчашчэння неспрыяльных зыходаў гламеруланефрытаў (развіццё хранічнай [[ныркі|нырачнай]] недастатковасці) пры ўздзеянні цэзію-137, нітрытаў і іх спалучэнняў, якія леглі ў аснову аднаго з раздзелаў сучаснай нефралогіі — экалагічнай нефралогіі дзіцячага ўзросту. Устанавіў новыя маркёры прагназавання зыходаў першасных і другасных гламеруланефрытаў, прапанаваў метады аптымізацыі тэрапіі вострай і хранічнай нырачнай недастатковасці, уключаючы трансплантацыю нырак. Распрацаваў і ўкараніў у клінічную практыку пратаколы супрацьрэцыдыўнай тэрапіі гламеруланефрытаў, што дазволіла мінімізаваць адмоўныя ўздзеянні патагенетычнага глюкакортыкастэроіднага і цытастатычнага лячэння гламеруланефрытаў. Укараненне ў лячэбны працэс высокатэхналагічных спосабаў нырачна-заменнай тэрапіі дазволіла знізіць смяротнасць дзяцей ад вострай нырачнай недастатковасці з 35 % практычна да нуля. У галіне эндакрыннай паталогіі ў педыятрыі распрацаваў алгарытмы абследавання, прафілактыкі і лячэння дзяцей з залішняй масай цела. Аўтар звыш 650 навуковых прац. == Узнагароды і званні == Узнагароджаны медалём «[[За працоўныя заслугі]]» (2007), [[ордэн Свяціцеля Кірыла Тураўскага|ордэнам Свяціцеля Кірыла Тураўскага]] ІІ ступені (2011), [[ордэн Ефрасінні Полацкай|ордэнам Ефрасінні Полацкай]] (2012), [[Падзяка Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|падзякай Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]] (2021)<ref>[https://president.gov.by/ru/documents/rasparadzhenne-no-215rp-ad-15-kastrychnika-2021-g-1634883511 Распараджэнне № 219рп ад 19 кастрычніка 2021 г. «Аб аб’яўленні Падзякі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь»]</ref>. [[Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь]] (2002). Выдатнік аховы здароўя СССР (1978), [[выдатнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] (2012). == Бібліяграфія == * Первичный гломерулонефрит у детей Беларуси в современных экологических условиях (клинико-экспериментальное исследование) : Автореф. дис…. д-ра мед.наук ; МГМИ. — Минск : Б.и., 1995. — 32 с. * Заболевания почек у детей // Справочник по госпитальной педиатрии, Мінск, 2002. * Врожденный ихтиоз у детей, Мінск, 2013 (у суаўт.). * Аллергия у новорожденных детей, Мінск, 2013 (у суаўт.) * Справочник по поликлинической педиатрии / А. В. Сукало, И. Э. Бовбель ; Национальная академия наук Беларуси, Отделение медицинских наук. — Минск : Беларуская навука, 2015. — 312 с.; 3-е издание, пересм. — Минск : Беларуская навука, 2020. — 310 с. * Большевесные новорожденные дети : перспективы физического развития и состояния здоровья / А. В. Сукало. — Минск : Беларуская навука, 2016. — 87 с. * Острая почечная недостаточность, острое почечное повреждение. Хроническая почечная недостаточность, хроническая болезнь почек / А. В. Сукало, И. В. Шевчук. // Медицинский журнал : научно-практический рецензируемый журнал / учредитель: Учреждение образования «Белорусский государственный медицинский университет». — 2018. — № 2. — С. 154—159. * Гастроэнтерология и диетология в детском возрасте : руководство для врачей / А. В. Сукало. — Минск : Беларуская навука, 2019. — 425 с. * Системная красная волчанка с поражением почек у детей / И. А. Козыро, А. В. Сукало ; Национальная академия наук Беларуси, Министерство здравоохранения Республики Беларусь, Белорусский государственный медицинский университет. — Минск : Беларуская навука, 2021. — 212 с. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://nasb.gov.by/bel/members/akademiki/sukalo.php Біяграфія на сайце НАНБ] * [https://csl.bas-net.by/personalii/56628/sukalo-aleksandr-vasilievich/ Аляксандр Васільевіч Сукала] ў базе даных «История белорусской науки в лицах» [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} * {{bis.nlb.by|141815|Сукала Аляксандр Васільевіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сукала Аляксандр Васільевіч}} [[Катэгорыя:Намеснікі Старшыні Прэзідыума НАНБ]] [[Катэгорыя:Педыятры Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] 3sllcjzo5jyoznri3arw72a0uwdm7sg 0 306030 4192082 4189951 2022-08-22T18:58:58Z JerzyKundrat 174 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Заходні фронт}} {{Вайсковае фарміраванне |назва = Западный фронт<br />(Заходні фронт) |выява = |подпіс = |гады = [[12 лютага]] [[1919]](г.)—[[8 красавіка]] [[1924]] |краіна = {{Сцягафікацыя|РСФСР|1918}} |падпарадкаванне = |у складзе = [[РСЧА]] |тып = |уключае_ў_сябе = |роля = |памер = ~ 180 000 чалавек |камандная_структура = |размяшчэнне = заходні ды паўночна-заходні стратэгічныя напрамкі |мянушка = |заступнік = |дэвіз = |колеры = |марш = |талісман = |рыштунак = |бітвы = |знакі_адрознення = |вядомыя_камандзіры = }} '''Заходні фронт''' — аператыўна-стратэгічнае злучэнне войскаў [[РСЧА]] ў часы [[Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай вайны]]. Быў утвораны дырэктывай галоўкама Чырвонай Арміі ад 12 лютага 1919 года, каб аб’яднаць дзеянні савецкіх войскаў на заходнім ды паўночна-заходнім стратэгічных напрамках. Кіраўніцтва Заходняга фронта было ўтворана на аснове кіраўніцтва расфармаванага [[Паўночны фронт, 1918|Паўночнага фронта]]. Штаб фронта ў розны час быў размешчаны ў пунктах [[Старая Руса]], [[Маладзечна]], [[Дзвінск]], [[Смаленск]], [[Менск]]. == Склад == '''У склад Заходняга фронта ўваходзілі:''' * [[7-я армія РСЧА|7-я армія]] (19 лютага 1919 — 10 мая 1921); * [[Армія Савецкай Латвіі]], з 7 чэрвеня 1919 — [[15-я армія РСЧА|15-я армія]] (19 лютага 1919 — 4 кастрычніка 1920); * Заходняя армія, з 13 сакавіка 1919 — [[Беларуска-літоўская армія]], з 9 чэрвеня 1919 — 16-я армія (19 лютага 1919 — 7 мая 1921); * [[Эстонская армія РСЧА|Эстонская армія]] (19 лютага — 30 мая 1919); * [[12-я армія РСЧА|12-я армія]] (16 чэрвеня — 27 ліпеня, 7 верасня — 17 кастрычніка 1919, 14 жніўня — 27 верасня 1920); * [[Мазырская група]] войскаў (18 мая — верасня 1920); * [[3-я армія РСЧА|3-я армія]] (11 чэрвеня — 31 снежня 1920); * [[4-я армія РСЧА|4-я армія]] (11 чэрвеня — 18 кастрычніка 1920); * [[15-я армія РСЧА|15-я армія]] * [[1-я Конная армія]] (14 жніўня — 27 верасня 1920); * [[Дняпроўская ваенная флатылія]] (1919); * [[Запасныя арміі]] (жнівень — лістапад 1920). З войскамі Заходняга фронта узаемадзейнічалі таксама караблі Балтыйскага флота (люты — снежань 1919). == Баявыя дзеянні == [[Файл:ApproxPositionsWWI-1919.png|thumb|Становішча бальшавікоў і процібальшавікоў у маі 1919. {{ref-en}}]] У момант фармавання Заходняга фронта войскі (81,5 тысяч штыхаў і шабляў) змагаліся на фронце, працяглым больш як на 2000 км, у гэтым ліку на мурманскім напрамку (супраць [[Белы рух|белагвардзейцаў]] ды інтэрвентаў Антанты), петразаводскім, аланецкім напрамках і Карэльскім перашыйку супраць Фінляндыі. У Балтыі і Беларусі войскі біліся з мясцовымі антысавецкімі фарміраваннямі, з германскімі, потым з польскімі войскамі. Да ліпеня 1919 года войскі Заходняга фронта пад ударам супраціўніка адышлі з Балтыі. У Беларусі Заходні фронт спыніў наступ польскіх войскаў на Бярэзіне. У жніўні 1919 года войскі фронта месціліся на лініі [[Фінскі заліў]] — [[Пскоў]] — [[Полацк]] — [[рака Бярэзіна]]. У чэрвені — жніўні і кастрычніку — лістападзе 1919 года 7-я і 15-я арміі падтрыманыя Балтфлотам адбілі два наступы [[ПЗА|белай арміі]] [[Мікалай Мікалаевіч Юдэніч|Юдэніча]] на Петраград ([[Петраградская абарона]]) і ўчынілі ёй паразу, пасля чаго стала магчымым сканцэнтраваць усе высілкі Чырвонай Арміі на змаганні з войскамі Дзянікіна і Калчака. У 1920 годзе Заходні фронт стаў галоўным фронтам [[РСФСР|Савецкай Рэспублікі]] і ўдзельнічаў у адбіцці польскага наступу падчас [[Польска-савецкая вайна|вайны польска-бальшавіцкай]]. [[Майская аперацыя]] (1920) Заходняга фронта не дасягнула пастаўленай мэты, але паспрыяла паспяховаму контрнаступу войскаў [[Паўднёва-Заходні фронт, 1920|Паўднёва-Заходняга фронта]] на Украіне. [[Ліпеньская аперацыя]] (1920) Заходняга фронта дазволіла заняць Беларусь і частку Літвы, у жніўні 1920 года войскі Заходняга фронта падышлі да Варшавы. Аднак пераацэнка савецкім кіраўніцтвам сваёй моцы, а таксама парушэнне камунікацыі паміж Заходнім і Паўночна-Заходнім франтамі прывялі да паразы савецкіх войскаў Заходняга фронта ў [[Варшаўская бітва, 1920|Варшаўскай аперацыі 1920]] ды выхаду іх з Польшчы. Нягледзячы на разбіццё Чырвонай Арміі, Польшча выйшла з вайны, што дазволіла Чырвонай Арміі перавесці асноўныя сілы на барацьбу з войскамі [[Пётр Мікалаевіч Урангель|Урангеля]]. Заходні фронт з кіраўніцтвамі быў па сканчэнні ваенных дзеянняў метамарфазаваны ў [[БВА|Заходнюю Ваенную акругу]] 8 красавіка 1924 года. == Камандны склад == '''Камандзіры:''' * [[Дзмітрый Мікалаевіч Надзёжны|Д. М. Надзёжны]] (19 лютага — 22 ліпеня 1919), * [[Уладзімір Міхайлавіч Гіціс|У. М. Гіціс]] (22 ліпеня 1919 — 29 красавіка 1920), * [[Міхаіл Мікалаевіч Тухачэўскі|М. М. Тухачэўскі]] (29 красавіка 1920 — 4 сакавіка 1921, 24 студзеня 1922 — 26 сакавіка 1924), * [[Іван Мікалаевіч Захараў|І. М. Захараў]] (врид, 4 сакавіка — 20 верасня 1921), * [[Аляксандр Ільіч Ягораў|А. І. Ягораў]] (20 верасня 1921 — 24 студзеня 1922), * [[Аўгуст Іванавіч Корк|А. І. Корк]] (врид, 26 сакавіка — 5 красавіка 1924), * [[Аляксандр Іванавіч Кук|А. І. Кук]] (врид., 5 — 8 красавіка 1924) '''Члены РВС:''' * Р. А. Рым (19 лютага — 19 мая 1919), * Я. М. Пятніцкі (19 лютага — 15 мая 1919), * А. Я. Семашко (19 лютага — 14 чэрвеня 1919), * О. А. Сціга (24 сакавіка — 22 ліпеня 1919), * А. І. Акулаў (19 мая — 21 чэрвеня 1919), * Б. П. Позерн (5 чэрвеня — 1 жніўня 1919), * А. І. Пацяеў (21 чэрвеня 1919 — 3 студзеня 1920), * [[Рэйнгальд Іосіфавіч Берзін|Р. І. Бярэзін]] (7 ліпеня — 10 снежня 1919), * [[І. В. Сталін]] (9 ліпеня — 30 верасня 1919), * К. К. Юрэнеў (14 кастрычніка 1919 — 3 студзеня 1920), * [[Іосіф Станіслававіч Уншліхт|І. С. Уншліхт]] (11 снежня 1919 — 12 красавіка 1921), * [[Аркадзь Паўлавіч Розенгольц|А. П. Розенгольц]] (8 мая — 2 чэрвеня 1920), * І. Ц. Смілга (30 мая — 24 кастрычніка 1920), * [[Фелікс Эдмундавіч Дзяржынскі|Ф. Э. Дзяржынскі]] (9 жніўня — 10 верасня 1920), * [[Рамуальд Адамавіч Муклевіч|Р. А. Муклевіч]] (12 красавіка 1921 — 5 жніўня 1922), * Н. Ф. Новікаў (23 лістапада 1921 — 1 лістапада 1922), * І. Н. Перапечанка (8 жніўня 1922 — 8 лютага 1923), * У. Н. Касаткін (врид, 8 лютага — 5 снежня 1923), * У. Г. Валодзін (5 снежня 1923 — 8 красавіка 1924). '''Кіраўнікі штаба:''' * М. М. Дамажыраў (19 лютага — 26 мая 1919), * М. М. Пецін (26 мая — 17 кастрычніка 1919), * А. М. Перамытаў (врид, 17 кастрычніка — 13 лістапада 1919), * У. С. Лазарэвіч (13 кастрычніка 1919 — 9 лютага 1920), * М. М. Шварц (25 лютага — 30 верасня 1920), * М. У. Салагуб (1 кастрычніка — 6 снежня 1920), * П. І. Ярмолін (6 снежня 1920 — 7 чэрвеня 1921), * М. А. Баторскі (7 чэрвеня — 23 лістапада 1921), * С. А. Мяжэнінаў (23 лістапада 1921 — 6 ліпеня 1923), * І. І. Глудзін (врид, 6 ліпеня — 30 верасня 1923), * А. І. Кук (30 верасня 1923 — 8 красавіка 1924). == Літаратура == * Гражданская война и военная интервенция в СССР. Энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1983. * История гражданской войны в СССР, т. 4, — М., 1959. * История гражданской войны в СССР, т. 5, — М., 1960. * ''Корнатовский Н. А.'' [http://militera.lib.ru/h/kornatovsky_na/index.html Борьба за Красный Петроград.] — Москва: АСТ, 2004. — 606 с. — (Военно-историческая библиотека). — 5 000 экз. — ISBN 5-17-022759-0 * ''Какурин Н., Меликов В.'' [http://militera.lib.ru/h/kakurin_melikov/index.html Гражданская война в России: Война з белополяками.] — М.: ACT; СПб.: Terra Fantastica, 2002. * ''[[Анатоль Грыцкевіч|Грицкевич А. П.]]'' Западный фронт РСФСР 1918—1920. Борьба между Россией и Польшей за Белоруссию — Минск, Харвест, 2010. ISBN 978-985-16-6650-4 * ''Мельтюхов М. И.'' [http://militera.lib.ru/research/meltyukhov2/index.html Советско-польские войны.] — М.: Вече, 2001. {{Польска-савецкая вайна}} [[Катэгорыя:Савецкія франты падчас Грамадзянскай вайны]] id1r5zbhhz7aehbtphjfbrgdiou59t7 0 313306 4192276 4188996 2022-08-23T07:13:09Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}}{{фарматаванне}} '''Менеджмент супольнасці''' або менеджмент агульных рэсурсаў — гэта калі супольнасць, кіруе агульнымі рэсурсамі або сваім развіццём праз калектыўныя дзеянні [[валанцёр]]аў і ўсіх [[зацікаўлены бок|зацікаўленых бакоў]] (stakeholders). Рэсурсы, якія кіруюцца, могуць быць матэрыяльнымі і інфармацыйнымі. Прыклады дэманструюць кіраванне агульнай пашай або правамі на ваду<ref>{{citation |url=http://cje.oxfordjournals.org/content/11/2/95.extract |title=The management of common property resources |author=R Wade |journal=Cambridge Journal of Economics |year=1987}}</ref>, рыбным промыслам<ref>{{citation |title=Community management and common property of coastal fisheries in Asia and the Pacific |author=R. S. Pomeroy |year=1994 |url=http://books.google.co.uk/books?hl=en&lr=&id=bj_dEgl59CQC}}</ref> і адкрытым-свабодным праграмным забеспячэннем<ref>{{citation |url=http://www.springerlink.com/content/c229131m5v22271g/ |title=The governance of open source initiatives: what does it mean to be community managed? |author=SO'Mahony |journal=Journal of Management and Governance |year=2007 |accessdate=2 сакавіка 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200212125432/http://www.springerlink.com/content/c229131m5v22271g/ |archivedate=12 лютага 2020 |deadurl=yes }}{{subscription required}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200212125432/http://www.springerlink.com/content/c229131m5v22271g/ |date=12 лютага 2020 }}</ref>. У выпадку матэрыяльных рэсурсаў стратэгіі менеджмента агульнымі рэсурсамі часта прадумваюцца для пазбягання «[[трагедыя агульнага|трагедыі агульнага]]» і ўхваляецца [[Устойлівае развіццё|ўстойлівае развіццё]]. == Праблема агульнага пула == Без адмысловага кіравання матэрыяльныя рэсурсы супольнасці могуць знасіцца або стаць непрыдатнымі для карыстання.<ref>Camille Antinori and Gustavo A. Garcia-Lopez ''[http://are.berkeley.edu/~antinori/AntGarV5.pdf Cross-Scale Linkages in Common-Pool Resource Management: The Evolution of Forest Associations in the Mexican Forest Commons] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120308084546/http://are.berkeley.edu/~antinori/AntGarV5.pdf |date=8 сакавіка 2012 }}''. Prepared for the 12th IASC 2008 Biennial Conference, University of Gloucester, Cheltenham, England, U.K.</ref> [[Праблема агульнага пула]] — гэта эканамічная сітуацыя, якая ўзнікае, калі тавары канкурэнтныя і могуць выкарыстоўвацца ўсімі (глядзі рэсурс агульнай уласнасці — common-pool resource). Таму гэтыя рэсурсы з’яўляюцца агульнай уласнасцю, а індывіды не маюць прыватных стымулаў захоўваць іх, але будуць шукаць максімум эксплуатацыю перад тым, як іншыя змогуць атрымаць карысць ад гэтых рэсурсаў. Класічны прыклад — гэта рыбы ў акіяне, кожны можа лавіць рыбу, але рыба, якая злоўлена, не можа злавіцца іншым рыбаком. Таму рыбакі будуць шукаць спосабы максімізацыі іх выгоды, ловячы рыбы як мага болей, што будзе весці да яе канчатковага знікнення. Гэта сітуацыя падобна да [[праблемы свабодных ездакоў]], і заключаецца ў тым, што той, хто не ахвяруе для гэтага рэсурсу, можа выкарыстоўваць яго без пакарання, але праблема агульнага пула звычайна разглядаецца як эканамічная «праблема», што ў сваю чаргу вядзе да вычарпання рэсурса.<ref>Holahan, William L., Schug, Mark C.; ''Conservation of resources and the common pool problem''; Social Studies; Nov/Dec97, Vol. 88 Issue 6, p264, 4p, 1 chart; [http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=aph&AN=9712232994&site=ehost-live]</ref> Іншы прыклад праблемы агульнага пула раскрываецца праз шарынг абмежаванага інтэрнэт-канала ва ўніверсітэце, калі злучэнне ўсіх карыстальнікаў запавольваецца некалькімі «цяжкімі» злучэннямі. <span class="cx-segment" data-segmentid="32"></span> Элінар Острам і Олівер Уіл’ямсан [[Элінар Острам|(Elinor Ostrom]] and [[Олівер Уільямсан|Oliver E. Williamson]]) выйгралі ў 2009 годзе [[Нобелеўская прэмія|Нобелеўскую прэмію]] па эканоміцы працай у гэтай галіне, дзе яны прапаноўвалі, што з добрым супольнасным мэнеджмэнтам агульных рэсурсаў «[[трагедыя агульнага]]» можа быць пазбегнута.<ref>{{cite web |url= http://www.ft.com/cms/s/0/f928f23a-b75f-11de-9812-00144feab49a.html |title= Nobel insights |publisher= [[The Financial Times]] |author= Editorial |date = 2009-10-12 |accessdate=2010-09-12}} </ref> == Агульныя інфармацыйныя рэсурсы == Распрацоўка [[адкрытага і свабоднага праграмнага забеспячэння]] або іншыя праекты, пабудаваныя на супрацы, такія як [[Вікіпедыя]], звычайна патрабуюць пэўнай формы супольнаснага менеджмента, які ўключае [[лідарства]] і [[эгалітарызм]]. Гэта непадобна да выпадку з матэрыяльнымі рэсурсамі, дзе [[шарынг]] інфармацыі неабавязкова пагаршае стан рэсурса. Тым не менш адмысловы менеджмент можа быць неабходны для стымулявання [[сеткавага эфекту]], дзе сумеснае выкарыстанне звычайна ўзбагачае рэсурс і пазбягае канфлікт.<span class="cx-segment" data-segmentid="53"></span> Больш агульна, менеджмент супольнасці стымулюе гэту актыўнасць устанаўленнем камунікацыі, матывацыяй і эфектыўнасцю ў групе ўдаленых індывідаў, часта звязаных толькі праз інтэрнэт. Гэты менеджмент будзе ўносіць поспех у ініцыятывы з адкрытымі рэсурсамі, падтрымліваючы актыўнасць форумаў з інфармацыяй, пытаннямі і выклікамі, арганізуючы [[рэальныя]] мерапрыемствы для віртуальных суполак або арганізуючы спаборніцтвы, хакатоны з фокусам усіх сіл для дасягнення агульнай мэты. Гэты тып менеджмента можа таксама выкарыстоўвацца для павелічэння матывацыі і [[сінэргіі]] ў вялікіх арганізацыях (як карпарацыі або публічныя арганізацыі), ствараючы атмасферу прыналежнасці і ўпэўненасці, што члены ведаюць пра працу адзін аднаго. Менеджмент супольнасці патрабуе чалавечых навыкаў ([[Менеджер супольнасцяў|менеджера супольнасцяў]]) і выкарыстання адмысловых прылад (напрыклад, [[сацыяльныя сеткі]], [[імгненныя паведамленні]], [[шарынг|шарынг рэсурсаў]] і інш). == Метады кіравання == [[Супольнасць]] можа сама актыўна развівацца і кіравацца для таго, каб прасоўваць агульную актыўнасць і дабрабыт. У некаторых выпадках, задача кіравання матэрыяльнымі рэсурсамі можа дэлегавацца прафесіяналам, якіх называюць менеджерамі па супольнасцях.<ref><cite class="citation" id="CITEREFStephen_R._Barber2008" contenteditable="false">Stephen R. Barber (2008), [http://books.google.co.uk/books?id=r_oMpWbiaX0C&pg=PA1 ''Community Associations: A Guide to Successful Management'']</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ACommunity+management&rft.au=Stephen+R.+Barber&rft.btitle=Community+Associations%3A+A+Guide+to+Successful+Management&rft.date=2008&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3Dr_oMpWbiaX0C%26pg%3DPA1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" contenteditable="false">&nbsp;</span></ref> У выпадку інтэрнэт рэсурсаў прывілеяванне пэўнаму тыпу перадачы дадзеных можа гарантаваць лепшую ў канчатковым выпадку якасць сэрвіса для большасці карыстальнікаў, гэта з’яўляецца супрацьлеглым дактрыне [[сеткавая нейтральнасць|сеткавай нейтральнасці]]. == Глядзеце таксама == * [[Устойлівае развіццё]] * [[Рэсурсны менеджмент]] == References == {{Reflist}} [[Катэгорыя:Менеджмент]] s6cuhtt9iu1cmigub21pfsszq61ou8r 0 323094 4192471 4183194 2022-08-23T09:33:22Z Artsiom91 31770 увайшоў у трэнерскі штаб «Атырау» wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Андрэй Місюк | поўнае імя = Андрэй Уладзіміравіч Місюк | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Атырау|Атырау]] | нумар = | пасада = трэнер па фізпадрыхтоўцы | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |1997—1999| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нёман-2 Гродна|Нёман-2 (Гродна)]]|52 (0) |2001—2004| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік (Слонім)]]|100 (22) |2005—2007| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дарыда|Дарыда (Ждановічы)]]|71 (8) |2008—2009| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гомель|Гомель]]|54 (4) |2010| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]]|20 (0) |2011| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Партызан Мінск|Партызан (Мінск)]]|27 (2) |2012—2013| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гарадзея|Гарадзея]]|41 (4) |2014—2016| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]|76 (17)}} | трэнерскія клубы = {{футбольная кар’ера |2017—2020| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]|{{Comment|трэнер|асістэнт галоўнага трэнера}} |2021| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]]|{{Comment|трэнер|асістэнт галоўнага трэнера}} |2022—| {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Атырау|Атырау]]|{{Comment|трэнер|трэнер па фіхпадрыхтоўцы}} }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 23 жніўня 2022 }} '''Андрэй Місюк''' (нар. {{ДН|20|3|1981}}, {{МН|Гродна}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]] ([[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]) і трэнер. У цяперашні час працуе трэнерам па фізпадрыхтоўцы ў казахстанскім клубе [[ФК Атырау|«Атырау»]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец гродзенскай СДЮШАР-6, выступаў за [[ФК Нёман-2 Гродна|«Нёман-2»]] у Другой лізе, а ў 2001 годзе далучыўся да слонімскага [[ФК Камунальнік Слонім|«Камунальніка»]]. У 2005—2010 гадах выступаў у Вышэйшай лізе за [[ФК Дарыда|«Дарыду»]], [[ФК Гомель|«Гомель»]] і [[ФК Белшына|«Белшыну»]]. У сезоне 2011 гуляў у Першай лізе за мінскі [[ФК Партызан Мінск|«Партызан»]] і дапамог яму вярнуцца ў Вышэйшую лігу, але клуб спыніў існаванне, а Місюк далучыўся да [[ФК Гарадзея|«Гарадзеі»]]. У сакавіку 2014 года перайшоў у [[ФК Іслач|«Іслач»]]<ref>[http://by.tribuna.com/football/158806131.html Тишкевич и еще пять футболистов перешли в «Ислочь»]</ref>. У наступным годзе дапамог «Іслачы» перамагчы ў Першай лізе. У лютым 2016 года падоўжыў кантракт з клубам<ref>[http://www.football.by/news/81054.html Кротов, Тишкевич, Папуш и Мисюк продлили контракты с "Ислочью"]</ref>. У першай палове сезона 2016 трывала выхадзіў у аснове на пазіцыі правага паўабаронцы, але потым страціў месца ў складзе. == Клубная кар’ера == У студзені 2017 года абвясціў аб завяршэнні кар’еры<ref>[http://www.football.by/news/95061.html Полузащитник «Ислочи» Мисюк завершил карьеру]</ref> і ўвайшоў у трэнерскі штаб «Іслачы»<ref>[https://by.tribuna.com/tribuna/blogs/isloch/1160184.html «Еще вчера играл с ребятами в чемпионате, а сейчас придется их тренировать». Знакомимся с новым тренером «Ислочи»]</ref>, дзе на працягу чатырох гадоў дапамагаў [[Віталь Жукоўскі|Віталю Жукоўскаму]]. У жніўні 2019 года атрымаў трэнерскую ліцэнзію катэгорыі B<ref>[http://football.by/news/129742.html Омельянчук, Сосновский, Панковец и Ботяновская получили тренерские лицензии УЕФА категории "В"]</ref>, у снежні 2021 года — трэнерскую ліцэнзію катэгорыі A<ref>[https://football.by/news/159564.html В Доме футбола завершились тренерские курсы категории "А"]</ref>. У студзені 2021 года ўслед за Жукоўскім далучыўся да трэнерскага штабу барысаўскага [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]<ref>[https://www.pressball.by/news/football/376160 Футбол. Лисовский, Володько, Плют, Мисюк, Милютин, Дрозд и Кравченко вошли в штаб Виталия Жуковского в БАТЭ]</ref>. У снежні 2021 года разам з Жукоўскім пакінуў БАТЭ<ref>[https://football.by/news/159816.html Официально: Виталий Жуковский покинул БАТЭ]</ref>. У жніўні 2022 года вярнуўся ў [[ФК Іслач|«Іслач»]] трэнерам юнацкай каманды (2008 года нараджэння)<ref>[https://football.by/news/166657.html Андрей Мисюк снова тренер "Ислочи"]</ref>, аднак хутка ў якасці трэнера па фізпадрыхтоўцы ўвайшоў у штаб Віталя Жукоўскага, прызначанага галоўным трэнерам казахстанскага [[ФК Атырау|«Атырау»]]<ref>[https://www.pressball.by/news/football/420489 Футбол. Виталий Жуковский официально возглавил "Атырау"]</ref>. == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|2015]] == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=50 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=80 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|1997]] || Д3 || [[ФК Нёман-2 Гродна|Нёман-2]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 13 || 0 |- align="center" | [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|1998]] || Д3 || [[ФК Нёман-2 Гродна|Нёман-2]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 21 || 0 |- align="center" | [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|1999]] || Д3 || [[ФК Нёман-2 Гродна|Нёман-2]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 18 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|2001]] || Д2 || [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 24 || 6 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|2002]] || Д2 || [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 24 || 4 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|2003]] || Д2 || [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 24 || 3 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|2004]] || Д2 || [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 28 || 9 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|2005]] || Д1 || [[ФК Дарыда|Дарыда]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 21 || 2 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|2006]] || Д1 || [[ФК Дарыда|Дарыда]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 24 || 1 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|2007]] || Д1 || [[ФК Дарыда|Дарыда]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 26 || 5 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|2008]] || Д1 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 29 || 3 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|2009]] || Д1 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 25 || 1 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|2010]] || Д1 || [[ФК Белшына|Белшына]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 20 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|2011]] || Д2 || [[ФК Партызан Мінск|Партызан]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 27 || 2 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|2012]] || Д2 || [[ФК Гарадзея|Гарадзея]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 23 || 2 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|2013]] || Д2 || [[ФК Гарадзея|Гарадзея]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 18 || 2 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|2014]] || Д2 || [[ФК Іслач|Іслач]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 30 || 8 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|2015]] || Д2 || [[ФК Іслач|Іслач]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 28 || 8 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|2016]] || Д1 || [[ФК Іслач|Іслач]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 18 || 1 |- align="center" |} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{kick-off.by|misyuk|Гарадзея}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Місюк Андрэй Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Нёман-2 Гродна]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Камунальнік Слонім]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дарыда]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гомель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Партызан Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гарадзея]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Іслач]] [[Катэгорыя:Футбольныя трэнеры Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Гродзенскага дзяржаўнага аграрнага ўніверсітэта]] m0lx1i417zmfao9u57j9c162apcqjv2 0 324702 4192000 3962868 2022-08-22T17:20:23Z 37.214.70.208 Змяніла аўтара аповесці, па якой быў зняты фільм. Яго прозвішча было пазначана няправільна. wikitext text/x-wiki {{Фільм |Беларуская назва = Цені забытых продкаў |Арыгінальная назва = Тіні забутих предків |Выява = Постар фільма Цені забытых продкаў.jpg |Памер = 300 px |Жанр = [[Драма (жанр)|драма]] |Рэжысёр = [[Сяргей Параджанаў]]<br />[[Уладзімір Лугоўскі]] |Прадзюсар = |Сцэнарыст = [[Іван Чэндэй]]<br />[[Сяргей Параджанаў]] |Акцёры = [[Іван Мікалайчук]]<br /> [[Ларыса Кадачнікава]] |Аператар = [[Юрый Іленка]] |Кампазітар = [[Міраслаў Скорык]] |Кампанія = «Кіеўская кінастудыя мастацкіх фільмаў імя Аляксандра Даўжэнкі» |Бюджэт = |Зборы = |Краіна = [[Украіна]] |Мова = [[Украінская мова|украінская]] |Час = 98 хвілін |Год = 1964 |Папярэдні фільм = |Наступны фільм = |imdb_id = 0058642 }} '''«Цені забытых продкаў»''' ({{lang-uk|«Ті́ні забу́тих пре́дків»}}) — [[Украіна|украінскі]] мастацкі фільм рэжысёра [[Сяргей Параджанаў|Сяргея Параджанава]], зняты ў 1964 годзе на кінастудыі «[[Кіеўская кінастудыя мастацкіх фільмаў імя Аляксандра Даўжэнкі]]», экранізацыя [[Цені забытых продкаў, аповесць|аднайменнай аповесці]] [[Міхаіл Міхайлавіч Кацюбінскі|Міхаіла Кацюбінскага]]. Здымкі фільма праводзіліся ў сапраўдных гуцульскай хатах і ваколіцах [[Вёска Крыварыўня|вёскі Крыварыўня]] [[Вэрхавынскі раён|Вэрхавынскага раёна]] [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай вобласці]]. Менавіта тут Міхаіл Кацюбінскі напісаў сваю аповесць. [[Катэгорыя:Фільмы на ўкраінскай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы СССР]] [[Катэгорыя:Фільмы Кіеўскай кінастудыі імя Аляксандра Даўжэнкі]] [[Катэгорыя:Фільмы Украіны]] [[Катэгорыя:Фільмы пра Украіну]] [[Катэгорыя:Фільмы Сяргея Параджанава]] 45ylz9k8dnmlok44z4ib513evg5ucsa 4192005 4192000 2022-08-22T17:27:31Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Фільм |Беларуская назва = Цені забытых продкаў |Арыгінальная назва = Тіні забутих предків |Выява = Постар фільма Цені забытых продкаў.jpg |Памер = 300 px |Жанр = [[Драма (жанр)|драма]] |Рэжысёр = [[Сяргей Параджанаў]]<br />[[Уладзімір Лугоўскі]] |Прадзюсар = |Сцэнарыст = [[Іван Чэндэй]]<br />[[Сяргей Параджанаў]] |Акцёры = [[Іван Мікалайчук]]<br /> [[Ларыса Кадачнікава]] |Аператар = [[Юрый Іленка]] |Кампазітар = [[Міраслаў Скорык]] |Кампанія = «Кіеўская кінастудыя мастацкіх фільмаў імя Аляксандра Даўжэнкі» |Бюджэт = |Зборы = |Краіна = [[Украіна]] |Мова = [[Украінская мова|украінская]] |Час = 98 хвілін |Год = 1964 |Папярэдні фільм = |Наступны фільм = |imdb_id = 0058642 }} '''«Цені забытых продкаў»''' ({{lang-uk|«Ті́ні забу́тих пре́дків»}}) — [[Украіна|украінскі]] мастацкі фільм рэжысёра [[Сяргей Параджанаў|Сяргея Параджанава]], зняты ў 1964 годзе на к[[Кіеўская кінастудыя мастацкіх фільмаў імя Аляксандра Даўжэнкі]], экранізацыя [[Цені забытых продкаў (аповесць)|аднайменнай аповесці]] [[Міхаіл Міхайлавіч Кацюбінскі|Міхаіла Кацюбінскага]]. Фільм здымалі ў сапраўдных гуцульскіх хатах і ваколіцах сяла [[Крыварыўня]] [[Вэрхавынскі раён|Вэрхавынскага раёна]] [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай вобласці]]. Менавіта тут Міхаіл Кацюбінскі напісаў сваю аповесць. [[Катэгорыя:Фільмы на ўкраінскай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы СССР]] [[Катэгорыя:Фільмы Кіеўскай кінастудыі імя Аляксандра Даўжэнкі]] [[Катэгорыя:Фільмы Украіны]] [[Катэгорыя:Фільмы пра Украіну]] [[Катэгорыя:Фільмы Сяргея Параджанава]] c3z0s09609yggejx40j3njoc16d3f18 4192066 4192005 2022-08-22T18:26:11Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Фільм |Беларуская назва = Цені забытых продкаў |Арыгінальная назва = Тіні забутих предків |Выява = Постар фільма Цені забытых продкаў.jpg |Памер = 300 px |Жанр = [[Драма (жанр)|драма]] |Рэжысёр = [[Сяргей Параджанаў]]<br />[[Уладзімір Лугоўскі]] |Прадзюсар = |Сцэнарыст = [[Іван Чэндэй]]<br />[[Сяргей Параджанаў]] |Акцёры = [[Іван Мікалайчук]]<br /> [[Ларыса Кадачнікава]] |Аператар = [[Юрый Іленка]] |Кампазітар = [[Міраслаў Скорык]] |Кампанія = «Кіеўская кінастудыя мастацкіх фільмаў імя Аляксандра Даўжэнкі» |Бюджэт = |Зборы = |Краіна = [[Украіна]] |Мова = [[Украінская мова|украінская]] |Час = 98 хвілін |Год = 1964 |Папярэдні фільм = |Наступны фільм = |imdb_id = 0058642 }} '''«Цені забытых продкаў»''' ({{lang-uk|«Ті́ні забу́тих пре́дків»}}) — [[Украіна|украінскі]] мастацкі фільм рэжысёра [[Сяргей Параджанаў|Сяргея Параджанава]], зняты ў 1964 годзе на [[Кіеўская кінастудыя мастацкіх фільмаў імя Аляксандра Даўжэнкі|Кіеўскай кінастудыі мастацкіх фільмаў імя Аляксандра Даўжэнкі]], экранізацыя [[Цені забытых продкаў (аповесць)|аднайменнай аповесці]] [[Міхаіл Міхайлавіч Кацюбінскі|Міхаіла Кацюбінскага]]. Фільм здымалі ў сапраўдных гуцульскіх хатах і ваколіцах сяла [[Крыварыўня]] [[Вэрхавынскі раён|Вэрхавынскага раёна]] [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай вобласці]]. Менавіта тут Міхаіл Кацюбінскі напісаў сваю аповесць. [[Катэгорыя:Фільмы на ўкраінскай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы СССР]] [[Катэгорыя:Фільмы Кіеўскай кінастудыі імя Аляксандра Даўжэнкі]] [[Катэгорыя:Фільмы Украіны]] [[Катэгорыя:Фільмы пра Украіну]] [[Катэгорыя:Фільмы Сяргея Параджанава]] m7ctgopcc0ivx51owosr13hl63xx69z 0 325965 4192351 4100382 2022-08-23T08:06:24Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{пісьменнік}} {{Цёзкі2|Герке}} '''Наташа Герке''' ({{lang-pl|Natasza Goerke}}; {{ДН|13|3|1960}}, [[Познань]]) — польская пісьменніца, спецыялізуецца на кароткіх гратэскна-сюррэалістычных апавяданнях з элементамі іроніі і чорнага гумару. Скончыла аддзяленне паланістыкі ў [[Пазнаньскі ўніверсітэт|Пазнанскім універсітэце]] і арыенталістыкі ў [[Ягелонскі універсітэт|Ягелонскім універсітэце]] ў Кракаве, вывучала мовы Тыбету і ўсходнія рэлігіі. У сярэдзіне 1980-х гадоў эмігравала з Польшчы, жыве ў [[Гамбург]]у. Аўтар зборнікаў прозы «Фракталы. Крамы з прасцінамі» (''Fractale. Sklepy prześcieradłowe'', 1994), «Кніга паштэтаў» (''Księga pasztetów'', 1997), «Развітанні з плазмай» (''Pożegnania plazmy'', 1999), «47 наводмаш» (''47 na odlew'', 2002). За апошнюю кнігу пісьменніца была намінаваная на літаратурную прэмію Nike (2003). У 2005 годзе адно з апавяданняў Герке было ўключанае ў зборнік «Параненыя. Сем апавяданняў пра [[СНІД]]» (''Trafieni. Siedem opowiadań o AIDS'') — першую польскую анталогію, прысвечаную гэтай тэматыцы. Творчасць Наташы Герке складана класіфікаваць і залічыць да пэўнай плыні ў літаратуры. Паводле прызнання самой аўтаркі, яна не адчувае даверу ні да словаў, ні да сюжэту. Ідэалам для сябе пісьменніца лічыць афабулярную прозу. Асобныя яе апавяданні пераклала на беларускую мову [[Святлана Рогач]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://prajdzisvet.org/authors/250-hierkie-natasha.html Наташа Герке] на сайце «[[ПрайдзіСвет]]» {{ізаляваны артыкул}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Герке Нат}} [[Катэгорыя:Пісьменніцы Польшчы]] [[Катэгорыя:Польскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Познані]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Універсітэта імя Адама Міцкевіча]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Ягелонскага ўніверсітэта]] 4bx4ogxth6365b7euydg1h20lnyjqjb 0 326951 4191914 3187997 2022-08-22T14:12:13Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{музыкант}} '''Дымітрые Папо́віч-Ба́йройт''' ({{lang-ro|Dimitrie Popovici-Bayreuth}}; {{ДН|19|7|1860}}, г. {{МН|Бырлад||}}, [[Румынія]] — {{ДС|6|4|1927}}) — [[Румынія|румынскі]] [[спявак]] ([[барытон]]), [[педагог]]. == Біяграфія == Вучыўся спевам у [[Бухарэсцкая кансерваторыя|Бухарэсцкай кансерваторыі]]. З 1892 года некалькі гадоў спяваў у [[Байройцкі тэатр|Байройцкім тэатры]], адсюль прозвішча — байройцкі. У 1904—1919 гадах яе дырэктар і прафесар. Адзін з заснавальнікаў і першы дырэктар у 1919—1927 гадах [[Румынская опера, Клуж|Румынскай оперы]] ў г. [[Клуж-Напока|Клуж]]. На опернай сцэне з 1881 года. Выступаў у буйнейшых тэатрах свету. == Творчасць == Вядомы інтэрпрэтатар партый у [[опера]]х [[Р. Вагнер]]а. Сярод партый: Тэльрамунд, Клінгзор, Вальфрам, Альберых і Вотан, Ганс Сакс, Галандзец («[[Лаэнгрын, опера|Лаэнгрын]]», «[[Парсіфаль, опера|Парсіфаль]]», «[[Тангейзер, опера|Тангейзер]]», «[[Пярсцёнак нібелунга, опера|Пярсцёнак нібелунга]]», «[[Нюрнбергскія майстэрзінгеры]]», «[[Лятучы галаадзец, опера|Лятучы галаадзец]]» [[Рыхард Вагнер|Вагнера]]), Фігара («[[Севільскі цырульнік]]» [[Дж. Расіні]]), Дон Жуан («[[Дон Жуан, опера|Дон Жуан]]» [[В. А. Моцарт]]а), Рыгалета, Рэната («[[Рыгалета]]», «[[Баль-маскарад, опера|Баль-маскарад]]» [[Дж. Вердзі]]), Эскамілья («[[Кармэн, опера|Кармэн]]» [[Ж. Бізэ]]), Тоніа («[[Паяцы]]» [[Р. Леанкавала]]). {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/БЭ|12}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{DEFAULTSORT:Паповіч-Байройт Дымітрые}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Бухарэсцкай кансерваторыі]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Бухарэсцкай кансерваторыі]] [[Катэгорыя:Оперныя спевакі і спявачкі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Оперныя спевакі і спявачкі XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Оперныя спевакі і спявачкі Румыніі]] [[Катэгорыя:Барытоны]] pisltat872ww1mqehcvyk40gggjhv6n 0 333345 4191952 3639027 2022-08-22T16:14:44Z Tar-ba-gan 959 /* Вядомыя носьбіты */ В русской вп появился композитор Полонский С. В. wikitext text/x-wiki == Прозвішча == '''Палонскі''' — польскае прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Вітольд Альфонсавіч Палонскі]] (1876—1944) — расійскі [[акцёр]] нямога кіно, сын шляхціча з [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]], які прымаў удзел у [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстанні 1863—1864 гадоў]] * [[Леанід Аляксандравіч Палонскі]] (1833—1913) — расійскі [[журналіст]] і [[пісьменнік]], паходзіў з шляхтіцкай сям’і [[Віленская губерня|Віленскай губерні]] * [[Маўрыцый Палонскі]] (1781—1836) — дзеяч каталіцкага касцёла, [[педагог]] * {{нп3|Самуіл Уладзіміравіч Палонскі||ru|Полонский, Самуил Владимирович}} (1902—1955) — [[кампазітар]], харавы дырыжор, Заслужаны артыст БССР * [[Юзаф Палонскі]] — педагог, выкладчык [[Полацкі езуіцкі калегіум|Полацкага езуіцкага калегіума]] == Тапонімы == * [[Палонскі раён]] — адміністрацыйная адзінка ў складзе [[Хмяльніцкая вобласць|Хмяльніцкай вобласці]] [[Украіна|Украіны]] {{неадназначнасць}} rrpn6gxhtwbyt6krjj96ucy6229zzsk 0 344822 4192038 3186844 2022-08-22T18:06:36Z Artsiom91 31770 новы ключ сартавання для [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг]]: "Азербайджан" з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Сістэма футбольных ліг Азербайджана''' з'яўляецца адной з самых кампактных сістэм футбольных чэмпіянатаў краін-членаў [[УЕФА]]. Яна складаецца ўсяго з двух частак: [[Азербайджанская Прэм'ер-ліга|Прэм'ер-лігі]] і [[Першы дывізіён Азербайджана па футболе|Першага дывізіёна]], у кожнай з ліг гуляюць па 12 каманд. Раней у чэмпіянаце Азербайджана быў [[Другі дывізіён Азербайджана па футболе|Другі дывізіён]], які не функцыянуе на дадзены момант. Дэ-факта пасля Першага дывізіёна ніжэй ідуць дзевяць рэгіянальных ліг, каманды з якіх носяць прафесійны статус, але не маюць права гуляць у [[Кубак Азербайджана па футболе|Кубку Азербайджана]]. Першынство па футболе сярод аматарскіх каманд складаецца з чатырох рэгіянальных ліг. У жаночым футболе Азербайджана ёсць толькі чэмпіянаты для дзяўчат не старэйшыя за 17 і 15 гадоў: жаночае першынство не праводзіцца з 2011 года. == Спасылкі == * [http://www.affa.az/ Афіцыйны сайт Асацыяцыі футбольных федэрацый Азербайджана] {{ref-az}} {{ref-en}} {{Сістэмы футбольных ліг УЕФА}} [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг|Азербайджан]] [[Катэгорыя:Футбол у Азербайджане]] m7narysvk1z39cpm4333fkyq77ddok4 0 352259 4191894 4014611 2022-08-22T13:21:10Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki {{Аб'ект Сусветнай спадчыны | BelName = Калат-аль-Бахрэйн | Name = Qal’at al-Bahrain – Ancient Harbour and Capital of Dilmun | Image = [[Файл:Bahrain Fort 7.jpg|270px]] | State Party = {{BHR}} | Type = Культурны | Criteria = ii, iii, iv | ID = 1192 | Region = [[Спіс аб'ектаў Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў Азіі|Арабскія краіны]] |lat_dir = N |lat_deg = 26 |lat_min = 14 |lat_sec = 01 |lon_dir = E |lon_deg = 50 |lon_min = 31 |lon_sec = 14 | Year = [[2005 год]] | Session = 29-я }} {{Сусветная спадчына|1192}} '''Калат-аль-Бахрэйн''' ({{lang-ar|قلعة البحرين}} — «[[крэпасць]] [[Бахрэйн]]») — аб'ект са спісу [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]] [[ЮНЕСКА]] ў Бахрэйне, прадстаўляе сабою штучны ўзгорак, створаны культурнымі наслаеннямі з 2300 гг. да н.э. да 1700 гг. н.э.<ref name="unesсo">{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/1192|author=UNESCO|title=Qal’at al-Bahrain – Ancient Harbour and Capital of Dilmun|lang=en|accessdate=22 лістапада 2016|archiveurl=https://www.webcitation.org/66cd0DXvA?url=http://whc.unesco.org/en/list/1192|archivedate=2 красавіка 2012|deadurl=no}}</ref> З 3 ст. да н.э. да 16 ст. н.э. у гэтым партовым горадзе гандлявалі, будавалі дамы і храмы, прыязджалі і з'язджалі многія пакаленні жыхароў. Яго захоплівалі і здавалі военачальнікі розных імперый. Мяркуюць, што тут знаходзілася [[сталіца]] [[Дзяржава|дзяржавы]] [[Дыльмун]], якая была цэнтрам цывілізацыі гэтага рэгіёну. [[Горад]] быў скрыжаваннем розных [[Культура|культур]], і гэта адлюстравалася на яго [[Архітэктура|архітэктуры]]. У выніку шматвекавой дзейнасці з'явіўся велізарны ўзгорак культурных напластаванняў вышынёй 12 м. Яго верхні слой — [[Партугалія|партугальская]] крэпасць, ад яе імя археалагічны аб'ект атрымаў сваю назву («кала» — крэпасць). У адным і тым жа месцы можна ўбачыць прыклады фартыфікацыйных збудаванняў розных эпох, [[палац]]ы, якія ўплылі на палацавае [[дойлідства]] іншых краін, і проста жылую забудову. == Гісторыя == Археалагічныя знаходкі, раскапаныя ў крэпасці, раскрываюць многае пра гісторыю краіны. Гэтая мясцовасць была заселеная на працягу каля 5000 гадоў і ўтрымлівае каштоўную інфармацыю аб [[Медны век|Медным]] і [[Бронзавы век|Бронзавым]] вяках у Бахрэйне. Першая крэпасць Бахрэйна была пабудавана каля трох тысяч гадоў таму на паўночна-ўсходнім піку вострава Бахрэйн. Крэпасць Калат-аль-Бахрэйн датуецца шостым стагоддзем нашай эры. Сталіца цывілізацыі Дзілмун быў паводле «[[Эпас пра Гільгамеша|Эпасу аб Гільгамешы]]», «зямлёй неўміручасці», радавым месцам [[Шумеры|шумераў]] і месцам сустрэчы багоў.<ref name="Cavendish2006">{{cite book|last=Cavendish|first=Marshall|title=World and Its Peoples|url=https://books.google.com/books?id=j894miuOqc4C&pg=PA42|accessdate=5 May 2011|date=September 2006|publisher=Marshall Cavendish|isbn=978-0-7614-7571-2|page=42}}</ref> З 1987 года археолагі Бахрэйна працуюць над аб'ектам. Археалагічныя знаходкі паказалі сем гарадскіх цывілізацый, пачынаючы з Дзілмуна, найбольш важнай старажытнай цывілізацыі рэгіёну. == Раскопкі == Раскопкі паказваюць невялікае паселішча, адзінае з гэтага перыяду ва [[Аравія|Ўсходняй Аравіі]], на яго паўночным баку. Зроблена выснова, што вёска была заселеная людзьмі, якія развівалі сельскую гаспадарку побач з [[аазіс]]ам, садзілі [[пальмы]], пасвілі [[Аўца|авец]] і [[Каза|коз]], займаліся [[рыбалка]]й у [[Аравійскае мора|Аравійскім моры]]. Маленькія домікі былі зробленыя з грубага [[Прыродны камень|каменя]] з [[гліна]]й або растворам у якасці злучнага матэрыялу. У дамах былі прасторныя [[Тынкоўка|абтынкаваныя]] падлогі. Раскопкі таксама сведчаць, што вёска была падзелена на [[Вуліца|вуліцы]], якія раздзялялі жылыя комплексы. Знойдзены [[Металы|металічныя]] артэфакты: [[Медзь|медныя]] адліўкі, прылады лоўлі; малыя і вялікія ціглі, якія выкарыстоўваюцца для плаўкі металу, былі выяўленыя ў значных колькасцях, што сведчыць аб вялікім маштабе вытворчасці прафесійных [[Рамяство|рамеснікаў]]. Медныя вырабы затым гандляваліся ў суседніх краінах — [[Аман]]е і [[Месапатамія|Месапатаміі]]. == Літаратура == * Тысяча чудес света. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2007. — 336 с. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Бахрэйн]] [[Катэгорыя:ЮНЕСКА]] bki9aeuvaeu8kyjdk5cjfy5868kgn7x 4191897 4191894 2022-08-22T13:22:56Z Frantishak 22737 Як у ЮНЕСКА wikitext text/x-wiki {{Аб'ект Сусветнай спадчыны | BelName = Калат-аль-Бахрэйн | Name = Qal’at al-Bahrain – Ancient Harbour and Capital of Dilmun | Image = [[Файл:Bahrain Fort 7.jpg|270px]] | State Party = {{BHR}} | Type = Культурны | Criteria = ii, iii, iv | ID = 1192 | Region = [[Еўропа]] і [[Азія]] |lat_dir = N |lat_deg = 26 |lat_min = 14 |lat_sec = 01 |lon_dir = E |lon_deg = 50 |lon_min = 31 |lon_sec = 14 | Year = [[2005 год]] | Session = 29-я }} {{Сусветная спадчына|1192}} '''Калат-аль-Бахрэйн''' ({{lang-ar|قلعة البحرين}} — «[[крэпасць]] [[Бахрэйн]]») — аб'ект са спісу [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]] [[ЮНЕСКА]] ў Бахрэйне, прадстаўляе сабою штучны ўзгорак, створаны культурнымі наслаеннямі з 2300 гг. да н.э. да 1700 гг. н.э.<ref name="unesсo">{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/1192|author=UNESCO|title=Qal’at al-Bahrain – Ancient Harbour and Capital of Dilmun|lang=en|accessdate=22 лістапада 2016|archiveurl=https://www.webcitation.org/66cd0DXvA?url=http://whc.unesco.org/en/list/1192|archivedate=2 красавіка 2012|deadurl=no}}</ref> З 3 ст. да н.э. да 16 ст. н.э. у гэтым партовым горадзе гандлявалі, будавалі дамы і храмы, прыязджалі і з'язджалі многія пакаленні жыхароў. Яго захоплівалі і здавалі военачальнікі розных імперый. Мяркуюць, што тут знаходзілася [[сталіца]] [[Дзяржава|дзяржавы]] [[Дыльмун]], якая была цэнтрам цывілізацыі гэтага рэгіёну. [[Горад]] быў скрыжаваннем розных [[Культура|культур]], і гэта адлюстравалася на яго [[Архітэктура|архітэктуры]]. У выніку шматвекавой дзейнасці з'явіўся велізарны ўзгорак культурных напластаванняў вышынёй 12 м. Яго верхні слой — [[Партугалія|партугальская]] крэпасць, ад яе імя археалагічны аб'ект атрымаў сваю назву («кала» — крэпасць). У адным і тым жа месцы можна ўбачыць прыклады фартыфікацыйных збудаванняў розных эпох, [[палац]]ы, якія ўплылі на палацавае [[дойлідства]] іншых краін, і проста жылую забудову. == Гісторыя == Археалагічныя знаходкі, раскапаныя ў крэпасці, раскрываюць многае пра гісторыю краіны. Гэтая мясцовасць была заселеная на працягу каля 5000 гадоў і ўтрымлівае каштоўную інфармацыю аб [[Медны век|Медным]] і [[Бронзавы век|Бронзавым]] вяках у Бахрэйне. Першая крэпасць Бахрэйна была пабудавана каля трох тысяч гадоў таму на паўночна-ўсходнім піку вострава Бахрэйн. Крэпасць Калат-аль-Бахрэйн датуецца шостым стагоддзем нашай эры. Сталіца цывілізацыі Дзілмун быў паводле «[[Эпас пра Гільгамеша|Эпасу аб Гільгамешы]]», «зямлёй неўміручасці», радавым месцам [[Шумеры|шумераў]] і месцам сустрэчы багоў.<ref name="Cavendish2006">{{cite book|last=Cavendish|first=Marshall|title=World and Its Peoples|url=https://books.google.com/books?id=j894miuOqc4C&pg=PA42|accessdate=5 May 2011|date=September 2006|publisher=Marshall Cavendish|isbn=978-0-7614-7571-2|page=42}}</ref> З 1987 года археолагі Бахрэйна працуюць над аб'ектам. Археалагічныя знаходкі паказалі сем гарадскіх цывілізацый, пачынаючы з Дзілмуна, найбольш важнай старажытнай цывілізацыі рэгіёну. == Раскопкі == Раскопкі паказваюць невялікае паселішча, адзінае з гэтага перыяду ва [[Аравія|Ўсходняй Аравіі]], на яго паўночным баку. Зроблена выснова, што вёска была заселеная людзьмі, якія развівалі сельскую гаспадарку побач з [[аазіс]]ам, садзілі [[пальмы]], пасвілі [[Аўца|авец]] і [[Каза|коз]], займаліся [[рыбалка]]й у [[Аравійскае мора|Аравійскім моры]]. Маленькія домікі былі зробленыя з грубага [[Прыродны камень|каменя]] з [[гліна]]й або растворам у якасці злучнага матэрыялу. У дамах былі прасторныя [[Тынкоўка|абтынкаваныя]] падлогі. Раскопкі таксама сведчаць, што вёска была падзелена на [[Вуліца|вуліцы]], якія раздзялялі жылыя комплексы. Знойдзены [[Металы|металічныя]] артэфакты: [[Медзь|медныя]] адліўкі, прылады лоўлі; малыя і вялікія ціглі, якія выкарыстоўваюцца для плаўкі металу, былі выяўленыя ў значных колькасцях, што сведчыць аб вялікім маштабе вытворчасці прафесійных [[Рамяство|рамеснікаў]]. Медныя вырабы затым гандляваліся ў суседніх краінах — [[Аман]]е і [[Месапатамія|Месапатаміі]]. == Літаратура == * Тысяча чудес света. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2007. — 336 с. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Бахрэйн]] [[Катэгорыя:ЮНЕСКА]] a031kikdxeipjdmsy65d1om2gbqtl8j 0 420308 4191888 4190655 2022-08-22T13:09:47Z StachLysy 62453 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Фільм |Беларуская назва = Лабірынт фаўна |Арыгінальная назва = {{lang-es|El Laberinto del Fauno}} |Выява = El laberinto del fauno (poster).jpg |Памер = 270px |Прадзюсар = Гільерма дэль Тора<br />[[Берта Навара]]<br />[[Альфонса Куарон]]<br />[[Фрыда Торэсбланка]]<br />[[Альвара Агусцін]] |Кампанія = Telecinco Cinema<br />Estudios Picasso<br />Tequila Gang<br />Esperanto Filmoj<br />Sententia Entertainment |Бюджэт = [[Долар ЗША|$]]19 млн.<ref name="Box Office Mojo" /> |Зборы = $83,8 млн.<ref name="Box Office Mojo" /> |Папярэдні фільм = «''[[Хрыбет д’ябла]]''» }} '''«Лабіры́нт фа́ўна»''' ({{lang-es|El Laberinto del Fauno}}) — [[Іспанія|іспанска]]-[[мексіка]]нскі<ref name="MCU" /> фільм у жанры [[Цёмнае фэнтэзі|цёмнага фэнтэзі]]<ref name="MTV, on Dark fantasy" /><ref name="scene4">{{cite web|url=https://www.scene4.com/archivesqv6/mar-2007/html/milesmoore0307.html|title=The Depth of Fantasy: Pan's Labyrinth|author=Miles David Moore|date=сакавік 2007|publisher=Сайт міжнароднага часопіса мастацтва і культуры «''Scene4''»|accessdate=2018-04-26|lang=en}}</ref>, зняты ў [[2006]] годзе мексіканскім [[кінарэжысёр]]ам [[Гільерма дэль Тора]] па ўласным сцэнарыі. Дзеянне фільма разгортваецца ў Іспаніі ў маі-чэрвені [[1944]] года, праз пяць гадоў пасля [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|Грамадзянскай вайны]], у пачатку [[Франкісцкая Іспанія|франкісцкага]] перыяду. Змрочная рэальнасць Іспаніі часоў Грамадзянскай вайны пераплятаецца з не менш змрочным і небяспечным чароўным светам. Гісторыя разварочваецца вакол зарослага закінутага [[лабірынт]]а і загадкавага [[фаўн]]а, якога сустракае галоўная гераіня фільма — Афелія. Тым часам як айчым Афеліі, фалангіст капітан Відаль, палюе на іспанскіх партызан, што змагаюцца супраць рэжыму Франсіска Франка, а цяжарная маці Афеліі ўсё больш жорстка пакутуе з-за хваробы, Афелія сустракае дзіўных міфічных істот, якія праводзяць яе праз шэраг выпрабаванняў<ref name="Guardian, Mark Kermode review" />. {{Пераход|Сюжэт|1}} Прэм’ера фільма адбылася 27 мая 2006 года ў межах конкурснай праграмы [[Канскі кінафестываль 2006|59-га Канскага кінафестывалю]]. Упершыню фільм з’явіўся ў шырокім пракаце ў Іспаніі 11 кастрычніка 2006 года, пасля чаго ў Мексіцы — 20 кастрычніка. {{Пераход|Выхад і прызнанне|1}} «''Лабірынт фаўна''» атрымаў шырокае прызнанне крытыкаў і мноства міжнародных узнагарод, сярод якіх тры прэміі «''[[Оскар]]''»<ref name="Oscar 2007" />, тры ўзнагароды «''[[BAFTA]]''»<ref name="BAFTA 2007" />, у тым ліку за найлепшы неангламоўны фільм. Фільм быў намінаваны на «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатую пальмавую галіну]]''» Канскага кінафестывалю. {{Пераход|Узнагароды|1}} Аўтар сцэнарыя і рэжысёр Гільерма дэль Тора сцвярджае, што ён лічыць гэтую гісторыю прытчай, якая ўзнікла пад уплывам [[Казка|казак]]. Паводле каментарыяў Дэль Тора «''Лабірынт фаўна''» тэматычна звязаны з яго ранейшым фільмам «''[[Хрыбет д’ябла]]''» (2001) і з’яўляецца яго духоўным пераемнікам{{sfn|Mar Diestro-Dópido, Pan's Labyrinth|2013|p=9}}. У [[2019]] годзе выйшла навелізацыя фільма за аўтарствам {{нп5|Карнелія Функе|Карнеліі Функе|en|Cornelia Funke}} і Гільерма дэль Тора. == Сюжэт == {| class="toccolours" style="font-size:100%; background:#FFF8E8; color:black;" cellspacing="3" |style="text-align:left"| [[Cлоган]] фільма: «''Нявіннасць мае сілу, якую зло не можа нават уявіць''»<ref name="Guardian, Mark Kermode review" />. |} Паданне сцвярджае, што здавён-даўна ў падземным царстве, дзе не было ні хлусі, ні болю, жыла прынцэса Маана, якая марыла патрапіць у свет людзей. Яна марыла аб блакіце нябёсаў, лёгкім ветрыку і сонечным святле. Аднойчы, уцёкшы ад аховы, прынцэса збегла. Выйшаўшы на паверхню, яна была аслеплена сонцам, якое сцерла з яе памяці ўсе ўспаміны. Прынцэса забылася, хто яна і адкуль прыйшла. Яе цела пакутавала ад холаду, хвароб і болю, і ўрэшце рэшт яна памерла. Аднак яе Айцец кароль заўжды ведаў, што душа прынцэсы вернецца, магчыма ў іншым целе, у іншым месцы і ў іншы час. [[1944]] год. Пасляваенная [[Іспанія]] пад уладай [[Франсіска Франка]]. Тым не менш, асобныя групы партызан працягваюць барацьбу з дыктатурай. Для іх ліквідацыі ўлады ствараюць спецыяльныя карныя атрады. Адзін з такіх атрадаў узначальвае капітан Відаль. Ён і яго людзі размясціліся на старым млыне ў правінцыяльнай глыбінцы. Відаль заўзяты фалангіст. Жорсткі і бязлітасны, ён ставіць перад сабой мэту любой цаной знайсці і вынішчыць партызан, што хаваюцца ў гарах. Па патрабаванні Відаля да яго едзе цяжарная жонка Кармэн са сваёй дачкой Афеліяй, бацька якой загінуў на вайне. Дарогай Афелія заўважае вялікае [[Насякомыя|насякомае]], якое яна прымае за [[Фея|фею]]. Па прыездзе Афелія зноў сустракае фею і, ідучы за ёй, апынаецца ля ўваходу ў старадаўні каменны [[лабірынт]]. Там яе пераймае Мерсэдэс, хатняя прыслужніца Відаля, і папярэджвае, што хадзіць у лабірынт небяспечна, можна заблукаць. Той жа ноччу насякомае з’яўляецца ў спальні Афеліі, дзе прымае выгляд феі, і кліча дзяўчынку за сабой у лабірынт. У цэнтры лабірынта Афелія сустракае старога [[фаўн]]а, які абвяшчае ёй, што яна — прынцэса Маана. Яна можа вярнуцца да свайго Айца ў падземнае царства, але каб упэўніцца, што яна не стала звычайнай смяротнай, яна мусіць прайсці тры выпрабаванні да наступлення [[Поўня (фаза Месяца)|поўні]]. Фаўн дае ёй чароўную кнігу, якая мусіць накіроўваць яе. Першае выпрабаванне — уратаваць зачахлую [[Інжыр|смакоўніцу]] ад вялізарнай [[жабы]], што пасялілася ў яе каранях. Для гэтага Афелія павінна скарміць жабе тры чароўныя каменьчыкі. На наступны дзень на млыне плануецца сустрэча важных гасцей. Пакуль свецкае грамадства святкуе, Афелія тайком збягае з дому. Чароўная кніга паказвае ёй шлях да смакоўніцы. Прабраўшыся праз трэшчыну ў ствале, Афелія патрапляе да каранёў дрэва, дзе сутыкаецца з вялізарнай жабай, і, перахітрыўшы яе, дае ёй з’есці каменьчыкі. Тады жабу літаральна выварочвае і яна памірае. Афелія здабывае ключ, які быў у жабы ў жываце. Капітан Відаль, праследуючы партызан, знаходзіць ампулу з антыбіётыкамі і пачынае падазраваць, што паўстанцам дапамагае нехта з яго людзей. Тым часам маці Афеліі становіцца горш, і дзяўчынка адмаўляецца выконваць наступнае заданне. Каб супакоіць яе, Фаўн дае Афеліі корань [[мандрагора|мандрагоры]]. Яна мусіць пакласці яго ў місу з малаком пад ложкам у маці і штодня капаць туды дзве кроплі крыві. Нечакана Кармэн становіцца значна лепей. Доктар Ферэйра, які лечыць Кармэн, не можа знайсці тлумачэння такому хуткаму выздараўленню. Надыходзіць час другога задання. Фаўн дае Афеліі чароўную крэйду і адпраўляе яе ў надзвычай небяспечнае месца, дзе жыве «''не чалавек''». Фаўн дае ў дапамогу Афеліі трох фей. Афелія малюе крэйдай на сцяне дзверы і ўваходзіць у калідор, у канцы якога знаходзіцца зала з доўгім сталом, поўным ежы. У галаве стала́ сядзіць страшэнная бледная істота без вачэй, вочы ляжаць перад ёй на блюдзе. На сценах залы адлюстраваны сцэны, дзе Бледны чалавек забівае дзяцей. Збоку ляжыць гара дзіцячых пантофляў. Феі нагадваюць Афеліі пра заданне. Яны ўказваюць ёй на адну з трох дзверцаў у сцяне — сярэднюю. Дзяўчынка дастае ключ, аднак адчыняе іншую дзверцу — левую. Там Афелія знаходзіць кінжал. Не гледзячы на папярэджанне Фаўна нічога не піць і не есці, яна спакушаецца і з’ядае некалькі вінаградзін, што ўмомант абуджае Бледнага Чалавека. Ён зжырае дзвюх фей і кіруецца ўдагонку за Афеліяй, і ёй ледзьве ўдаецца ўцячы. Раззлаваўшыся на яе непаслушэнства, Фаўн адмаўляецца даць Афеліі трэцяе заданне. На наступны дзень паўстанцы пускаюць пад адхон цягнік, і пакуль капітан Відаль даследую справу з цягніком, рабуюць яго склад. Вярнуўшыся, Відаль знаходзіць склад разрабаваным, але дзверы — непашкоджанымі. Ён канчаткова ўпэўніваецца, што побач з ім здраднік. Між тым яму ўдаецца ўзяць у палон аднаго паўстанца. Відаль катуе палоннага мяцежніка, пасля чаго выклікае доктара Ферэйра, каб той прывёў таго да прытомнасці, але доктар робіць палоннаму смяротную ін’екцыю. Відаль забівае доктара Ферэйра як здрадніка. У той жа дзень Відаль знаходзіць Афелію, якая клапоціцца пра корань мандрагоры пад ложкам у маці. Кармэн не верыць тлумачэнням Афеліі і выкідае мандрагору ў агонь, дзе тая выгінаецца і курчыцца ў агоніі. Знянацку Кармэн апаноўвае моцны боль, і яна памірае, нараджаючы сына. Неўзабаве пасля гэтага, Відаль выяўляе, што яго хатняя прыслужніца Мерсэдэс за адно з паўстанцамі, і што праз яе паўстанцы атрымалі ключ ад склада. Ён вядзе Мерсэдэс на катаванне. Аднак, як толькі яны застаюцца адзін на адзін, Мерсэдэс удаецца вызваліцца, ударыць Відаля нажом і ўцячы. Яна далучаецца да атрада паўстанцаў. Нечакана за дзень да поўні Фаўн вяртаецца да Афеліі, замкнёнай у пакоі, і дае ёй яшчэ адзін шанец. Трэцяе выпрабаванне заключаецца ў тым, што Афелія мусіць прынесці свайго маленькага брата ў лабірынт. Афелія выбіраецца з замкнёнага пакою пры дапамозе чароўнай крэйды і выкрадае немаўля, але Відаль заўважае гэта і праследуе яе да цэнтра лабірынта. У цэнтры лабірынта Афелію сустракае Фаўн і гаворыць ёй, што адкрыццё партала ў іншы свет патрабуе крыві нявіннага. Фаўн дастае кінжал, здабыты Афеліяй у логаве Бледнага Чалавека, і прапануе ўзяць кроў яе малодшага брата. Афелія ж катэгарычна адмаўляецца пашкодзіць брату; калі яна не падпарадкоўваецца яго загаду, Фаўн адмаўляецца дапамагаць ёй. Відаль даганяе Афелію і бачыць, што тая размаўляе з кімсьці, але нікога апроч Афеліі не бачыць. Ён забірае немаўля і страляе ў Афелію. На выхадзе з лабірынта яго акружаюць паўстанцы. Ведаючы, што будзе забіты, ён аддае дзіцяці на рукі Мерсэдэс, патрабуючы, каб яна сказала яго сыну дакладны час смерці бацькі. Мерсэдэс жа адказвае, што дзіця і імя яго не даведаецца. Яе брат Пэдра забівае Відаля. Мерсэдэс уваходзіць у лабірынт і суцяшае паміраючую дзяўчынку, спяваючы ёй калыханку. Кроплі крыві Афеліі падаюць у цэнтр каменнай спіральнай лесвіцы на [[алтар]]. Нечакана Афелія знаходзіць сябе ў залатым тронным зале. Кароль падземнага свету кажа, што яна прайшла апошняе, трэцяе выпрабаванне, праліўшы сваю кроў замест крыві свайго маленькага брата. Фаўн, які стаіць побач з тронам, ухваляе яе ўчынак і звяртаецца да яе са словамі «''ваша вялікасць''». Каралева падземнага свету запрашае дачку Маану сесці побач з Айцом. Паміраючы ў каменным лабірынце, Афелія ўсміхаецца. Паданне сцвярджае, што прынцэса Маана вярнулася ў сваё каралеўства і кіравала ім доўга і з мудрасцю, і што на зямлі засталіся непрыкметныя сляды яе жыцця, якія могуць убачыць тыя, хто ведае, куды глядзець. На старой смакоўніцы распускаецца кветка. == Акцёрскі склад == <gallery mode="packed" heights="180px" style="float:left; background:#f5f5f5"> Выява:Ivana Baquero.jpg|[[Івана Бакера]] Выява:Sergi Lopez San Sebastian cropped.jpg|[[Сержы Лопес]] Выява:Maribel Verdú - Seminci 2011 (2).jpg|[[Марыбэль Верду]] Выява:Doug Jones 2007.jpg|[[Даг Джонс]] Выява:Ariadna gil.jpg|[[Арыядна Хіль]] Выява:Álex Angulo - ukberri.net 02 (cropped).jpg|[[Алекс Ангула]] </gallery><br style="clear: both" /> {{Спіс роляў | [[Івана Бакера]] | ''Афелія'' / ''прынцэса Маана'' | [[Сержы Лопес]] | ''капітан Відаль, айчым Афеліі'' | {{нп5|Марыбэль Верду||en|Maribel Verdú}} | ''Мерсэдэс, хатняя прыслужніца Відаля'' | {{нп5|Даг Джонс||en|Doug Jones (actor)}} | ''Фаўн'' / ''Бледны Чалавек'' | {{нп5|Арыядна Хіль||en|Ariadna Gil}} | ''Кармэн, маці Афеліі і жонка Відаля'' / ''Каралева падземнага свету, маці прынцэсы Мааны'' | {{нп5|Алекс Ангула||en|Álex Angulo}} | ''доктар Ферэйра, лекар на службе ў Відаля'' | {{нп5|Манола Сола||en|Manolo Solo}} | ''Гарсэс, адзін з лейтэнантаў Відаля'' | [[Сесар Веа]] | ''Серана, адзін з лейтэнантаў Відаля'' | {{нп5|Рохэр Касамахар||en|Roger Casamajor}} | ''Пэдра, брат Мерсэдэс і адзін з паўстанцаў'' | {{нп5|Федэрыка Лупі||en|Federico Luppi}} | ''Цар падземнага свету, айцец прынцэсы Мааны'' | [[Пабла Адан]] | ''расказчык'' / ''голас Фаўна'' }} == Вытворчасць == === Перадгісторыя === {{Некалькі выяў|image1=Guillermo del Toro (4840406830) (cropped).jpg|width1=130|image2=Alfonso Cuarón 2013 (cropped).jpg|width2=144|footer=Рэжысёр, сцэнарыст і прадзюсар [[Гільерма дэль Тора]] (злева), прадзюсар [[Альфонса Куарон]] (справа).}} «''Лабірынт фаўна''» — другі фільм [[Гільерма дэль Тора]], дзеянне якога адбываецца на гістарычным фоне [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|Грамадзянскай вайны ў Іспаніі]] (1936—1939). Вайна пачалася, калі група правых ваенных генералаў паспрабавала зрынуць нядаўна абраны левы ўрад, які, сярод іншага, імкнуўся правесці значную зямельную рэформу для сялян-фермераў краіны. Паўстанцкія нацыяналісты пад камандаваннем [[Франсіска Франка]] былі падтрыманы іерархіяй [[Каталіцтва|каталіцкай царквы]] і іспанскай землеўладальніцкай элітай, а таксама атрымалі матэрыяльную дапамогу і ўзброеную падтрымку ад урадаў [[Адольф Гітлер|Гітлера]] і [[Беніта Мусаліні|Мусаліні]]. Многія простыя іспанцы разам з [[Камунізм|камуністамі]] і [[Анархізм|анархістамі]] далучыліся да ўрадавай рэспубліканскай арміі; рэспубліканцы таксама атрымалі людскія рэсурсы і падтрымку ад прагрэсіўных інтэрнацыянальных брыгад, [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкага Саюза]] і [[Мексіка|Мексікі]]. Ацэнкі ахвяраў вайны вар’іруюцца ад 250 000 да 1 мільёна чалавек<ref name="Emanuel Levy" />. Інтарэс Дэль Тора да вайны і [[Франкізм|рэжыму Франка]] ўзыходзіць да яго дзяцінства ў Мексіцы, дзе многія іспанскія выгнаннікі шукалі прытулку. Гэтыя экспатрыянты моцна паўплывалі на мексіканскую культуру і кінематограф. Дэль Тора адзначае: «''Некаторыя з іх сталі ключавымі настаўнікамі майго сталення. Яны апавядалі гісторыі, як дзяцьмі пакінулі Іспанію. Гэтыя расказы моцна паўплывалі на мяне''»<ref name="Emanuel Levy" />. Дэль Тора ўпершыню даследаваў гэты перыяд у сваёй гісторыі пра прывідаў «''[[Хрыбет д’ябла]]''» (2001), дзеянне якой адбывалася ў прытулку для хлопчыкаў у апошнія дні вайны. Першапачаткова ён задумваў «''Лабірынт фаўна''» як працяг гэтага фільма, але ў выніку адкінуў ідэю. Пасля «''Хрыбта д’ябла''» ён заняўся рэжысурай «''{{нп5|Блэйд II|Блэйда II|en|Blade II}}''» (2002), а затым зняў адаптацыю серыі коміксаў {{нп5|Майк Міньёла|Майка Міньёлы|en|Mike Mignola}} «''{{нп5|Хелбой (фільм, 2004)|Хелбой|en|Hellboy (2004 film)}}''» (2004)<ref name="Emanuel Levy" />. Калі ў 2003 годзе Дэль Тора змог вярнуцца да працы над «''Лабірынтам фаўна''», у яго была іншая ідэя для фільма: зрабіць яго ў форме [[Казка|казкі]]<ref name="Emanuel Levy" />. Дэль Тора мяркуе, што казкі мелі адзін з найбольш ранніх уплываў на яго. Створаныя на аснове вусных народных гісторый, якія перадаюцца з глыбіні стагоддзяў, пісьмовыя казкі XVII—XIX стагоддзяў былі напоўнены крывёй і гвалтам, а таксама прыгажосцю і чараўніцтвам. Якімі б фантастычнымі яны ні былі, гісторыі апавядалі пра страхі і трывогі, з якімі сутыкалася іх аўдыторыя, як дарослыя, так і дзеці<ref name="Emanuel Levy" />. «''Я быў зачараваны казкамі і механікай, якая ў іх працуе, з ранняга дзяцінства''», — кажа Дэль Тора. — «''Мне падабалася чытаць арыгінальныя версіі казак [[Браты Грым|братоў Грым]], і я заўсёды выяўляў, што сама форма лёгка стварае глыбока трывожныя вобразы. У [[Ханс Крысціян Андэрсен|Ханса Крысціяна Андэрсена]] і [[Оскар Уайльд|Оскара Уайльда]] насамрэч ёсць некалькі гісторый аб тонка завуаляваным {{нп5|Садамазахізм|садамазахізме|en|Sadomasochism}}, поўных жудасных і жорсткіх момантаў''»<ref name="Emanuel Levy" />. Дэль Тора абмеркаваў канцэпцыю «''Лабірынта фаўна''» з [[Альфонса Куарон]]ам, сваім блізкім сябрам і калегам на працягу больш чым 20 гадоў. Ідэя Куарону спадабалася, гэтаксама зацікаўленасць праявіла і яго партнёрка па прадзюсарскай кампаніі «''{{нп5|Esperanto Filmoj||en|Esperanto Filmoj}}''» {{нп5|Фрыда Торэсбланка||en|Frida Torresblanco}}. У выніку, «''Esperanto Filmoj''» аб’яднала сілы з «''The Tequila Gang''», прадзюсарскай кампаніяй Дэль Тора і яго даўняй калегі {{нп5|Берта Навара|Берты Навара|d|Q97925345}}. Торэсбланка адзначае, што дамоўленасць дазваляла Дэль Тора працаваць без аніякіх творчых абмежаванняў. Сярод іншага, гэта было выклікана жывым інтарэсам Куарона да задумкі Дэль Тора<ref name="Emanuel Levy" />. === Ідэя фільма і праца над сцэнарыем === Ідэя фільма нарадзілася на старонках нататнікаў Дэль Тора. Па яго словах, яны запоўнены «''крамзолямі, ідэямі, малюнкамі і дробязямі сюжэту''», якія ён занатоўваў на працягу дваццаці гадоў. «''Тут мы знаходзім арыгінальныя малюнкі „расліннага немаўля“, якога Афелія кладзе пад ложак сваёй маці, выкармленнага малаком і магіяй, і жахлівага „бледнага чалавека“, гнеў якога яна выклікае, крадучы з яго стала''»<ref name="Guardian, Mark Kermode review" />. Аднаго разу падчас вытворчасці фільма, рэжысёр забыўся свой нататнік у [[лондан]]скім таксі і быў моцна засмучаны, але таксіст вярнуў яму нататнік праз два дні<ref name="Los Angeles Times, on Del Toro's notebook" />. [[Файл:Fantasy Worlds of Myth and Magic, EMP, Seattle (15388051142).jpg|thumb|Твар фаўна з «''Лабірынта фаўна''».]] Першапачаткова гэта была гісторыя пра сямейную пару: цяжарная жонка трапляла ў лабірынт і ўлюблялася ў фаўна. Фаўн казаў ёй: «''Калі ты аддасі мне сваё дзіця і даверышся мне, каб я забіў яго, ты знойдзеш нас абодвух — яго і мяне — па іншы бок, і лабірынт зноў заквітнее''», і яна здзяйсняла гэты скачок веры. Паводле слоў Дэль Тора, гэта была «''шакіруючая гісторыя''», якая аднак у яго выкананні цалкам змянілася<ref name="Collider, Guillermo Del Toro interview" />. Сержы Лопес распавядае, што Дэль Тора апісаў яму канчатковую версію сюжэта за палтара гады да здымкаў: «''за дзве з паловай гадзіны ён патлумачыў мне цалкам фільм з усімі падрабязнасцямі, гэта было неверагодна. Калі ён скончыў, я запытаўся, ці ёсць у яго сцэнарый? Ён адказаў: „Не, нічога не напісана“''». Лопес пагадзіўся здымацца і атрымаў сцэнарый праз год. «''Гэта было дакладна тое самае, гэта было нешта неверагоднае. У сваёй маленькай галаве ён трымаў усю гісторыю з вялікай колькасцю дробных дэталяў, з мноствам персанажаў, як быццам, калі вы зараз глядзіце фільм, то бачыце менавіта тое, што было ў яго галаве''»<ref>{{cite web|url=http://www.canmag.com/nw/6255-sergi-lopez-pans-labyrinth-interview|title=Sergi Lopez on Pan's Labyrinth|author=Fred Topel|date=2007-01-02|publisher=Сайт «''CanMag''»|accessdate=2018-04-26|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070124023210/http://www.canmag.com/nw/6255-sergi-lopez-pans-labyrinth-interview|archivedate=24 студзеня 2007|deadurl=yes}}</ref>. Паводле слоў Дэль Тора, ён пачэрпнуў ідэю фаўна з дзіцячых «''усвядомленых сноў''»<ref>{{cite web|url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=7422528|title='Labyrinth' Fantasy World Gets Oscar Attention|author=Neal Conan|date=2007-02-15|publisher=Сайт «''National Public Radio''»|accessdate=2018-04-28|lang=en}}</ref>. Дэль Тора сцвярджае: «''Кожную ноч дакладна апоўначы ў маёй спальні з шафы выходзіў фаўн. Мабыць, гэта былі ўсвядомленыя сны, але для дзіцяці гэта было рэальнасцю. Я бачыў яго''»<ref name="Guardian, Guillermo del Toro interview" />. === Падбор акцёраў і праца над ролямі === Дэль Тора распавядае, што вельмі нерваваўся з-за кастынгу на галоўную ролю, і што знайшоў 10-гадовую іспанскую актрысу чыста выпадкова. «''Гераіня, якую я апісаў першапачаткова, была маладзейшай, каля 8 або 9 гадоў, а Івана была крыху старэйшай за свой персанаж, з кучаравымі валасамі, якіх я зусім не ўяўляў у сваёй гераіні. Але мне спадабалася яе першае чытанне, жонка плакала, і аператарка плакала пасля яе чытання, і было нескладана зразумець, што Івана самая найлепшая актрыса з праслуханых, але я ведаў, што мне прыйдзецца змяніць сцэнарый, улічыўшы яе ўзрост''»<ref>{{cite web|url=http://www.filmmonthly.com/Profiles/Articles/GuillermoDelToroPan/GuillermoDelToroPan.html|title=Del Toro's 'Labrynth'|author=Paul Fischer|date=2006-09-27|publisher=Сайт «''FilmMonthly''»|accessdate=2018-04-17|lang=en}}</ref>. На момант здымкаў актрысе было 11 гадоў. Бакера распавядае, што Дэль Тора паслаў ёй шмат коміксаў і казак, каб дапамагчы «''паглыбіцца ў атмасферу Афеліі і ў тое, што яна адчувае''». Актрыса адзначае, што фільм паводле яе меркавання «''дзівосны''», і што «''ён адначасова можа прынесці вам і боль, і смутак, і спалох, і шчасце''»<ref name="SciFi, Del Toro and Baquero interview" />. Дэль Тора сустрэўся з Лопесам у [[Барселона|Барселоне]] за палтара гады да пачатку здымкаў, каб прапанаваць яму ролю Відаля. У Іспаніі Лопес лічыўся меладраматычным і камедыйным акцёрам, і прадзюсары папярэдзілі Дэль Тора: «''Вы павінны быць вельмі асцярожным, бо не ведаеце некаторых рэчаў, так як Вы мексіканец. Гэты хлопец не справіцца з працай''»; на што Дэль Тора адказаў: «''Гэта не тое, чаго я не ведаю, гэта тое, што мяне не хвалюе''»<ref name="AwardsDaily" />. Наконт свайго персанажа Лопес гаворыць: «''Ён самы злы персанаж з усіх, што я іграў за сваю кар’еру. Яго немагчыма ўдасканаліць, настолькі цвёрды характар ён мае і так добра напісаны. Відаль — шалёны псіхапат, якога немагчыма абараняць. Не гледзячы на тое, што асоба яго бацькі мела вызначальную ролю ў яго жыцці — і, безумоўна, гэта з’яўляецца адной з прычын яго псіхічнага растройства — гэта не можа служыць апраўданнем. Было б вельмі цынічна выкарыстоўваць гэта, каб апраўдваць або тлумачыць яго жорсткія і баязлівыя ўчынкі. Я лічу, гэта выдатна, што фільм не дае ніякага апраўдання фашызму''». На ролю спагадлівай рэвалюцыянеркі Мерсэдэс Дэль Тора абраў актрысу Марыбэль Верду, таму што ён «''убачыў у ёй смутак, які, на яго думку, ідэальна падыходзіў для гэтай ролі''»<ref name="AwardsDaily" />. У адным з інтэрв’ю Дэль Тора падкрэслівае, што «''Мерсэдэс — гэта будучыня Афеліі, калі тая абярэ шлях нявер’я''»<ref name="screenanarchy">{{cite web|url=http://screenanarchy.com/2006/12/pans-labyrinthinterview-with-guillermo-del-toro.html|title=PAN'S LABYRINTH—Interview With Guillermo Del Toro|author=Michael Guillen|date=2006-12-17|publisher=Сайт «''ScreenAnarchy''»|accessdate=2018-04-30|lang=en}}</ref>. Афелія і Мерсэдэс бачаць сябе адна ў адной. Мерсэдэс любіць чысціню гэтай дзяўчынкі, а Афелія інстынктыўна здагадваецца аб прыродзе гэтай жанчыны. Між імі ўтвараецца сувязь маці і дачкі. І ў гэтым, на думку Дэль Тора, заключаецца асаблівы трагізм фінала фільма, бо «''для Мерсэдэс дзяўчынка памерла, а мы ведаем, што гэта не так''»<ref name="screenanarchy" />. Даг Джонс, які зыграў у фільме адразу дзве ролі — Фаўна і Бледнага Чалавека — ужо раней працаваў з Дэль Тора над некалькімі фільмамі і распавядае, што рэжысёр адправіў яму электронны ліст, у якім было сказана: «''Ты павінен быць у гэтым фільме. Ніхто не зможа зыграць гэтую ролю, акрамя цябе''». Джонс з энтузіязмам успрыняў англійскі пераклад сцэнарыя, але потым даведаўся, што фільм будзе на іспанскай мове, якой ён не валодаў. Джонс быў у жаху і Дэль Тора прапанаваў вывучыць сцэнарый на слых, але Джонс адмовіўся, вырашыўшы самастойна вывучыць неабходную лексіку. Ён распавядае: «''Я сапраўды, сапраўды закасаў рукавы і ўзяў на сябе абавязак вучыць слова за словам, і ў мяне ўжо было напаўправільнае вымаўленне, калі мы пачалі працу''». Джонсу прыходзілася грыміравацца на працягу пяці гадзін штодня, і ён практыкаваўся ўвесь гэты час, пры гэтым грымёры папраўлялі яго, калі той памыляўся<ref>{{cite web|url=http://www.canmag.com/news/4/3/6216|title=Doug Jones En Espanol|author=Fred Topel|date=2006-12-27|publisher=Сайт «''CanMag''»|accessdate=2018-04-26|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110316095803/http://www.canmag.com/news/4/3/6216|archivedate=16 сакавіка 2011|deadurl=yes}}</ref>. Пазней Дэль Тора вырашыў дубліраваць Джонса голасам Пабла Адана, «''аўтарытэтнага тэатральнага акцёра''», але намаганні Джонса ўсё адно мелі каштоўнасць, бо Адану было значна прасцей чытаць тэкст так, каб ён адпавядаў рухам вуснаў Джонса<ref>{{cite web|url=https://www.straight.com/article/labyrinth-s-faun-unmasked|title=Labyrinth’s faun unmasked|author=Ken Eisner|date=2007-01-10|publisher=Сайт «''straight''»|accessdate=2018-04-26|lang=en}}</ref>. === Здымкі і візуальныя эфекты === [[Файл:Pradera_del_Laberinto_del_Fauno.jpg|міні|Хваёвы лес непадалёк ад Cеговіі, у якім была знята большая частка фільма.]] Здымкі фільма адбываліся на працягу 11 тыдняў з [[11 ліпеня]] па [[15 кастрычніка]] [[2005]] года<ref name="IMDb, Filming & Production" />{{sfn|Mar Diestro-Dópido, Pan's Labyrinth|2013|p=100}}. Здымкі праходзілі ў [[Мадрыд]]зе і ў [[Хвоя звычайная|хваёвым]] лесе, што знаходзіцца ў Сьера-дэ-Гуадарама, Цэнтральная [[Іспанія]]. Аператар {{нп5|Гільерма Навара||en|Guillermo Navarro}} кажа, што «''пасля працы ў Галівудзе над іншымі фільмамі і ў іншых рэжысёраў, праца на роднай мове і ў разнастайных дэкарацыях дапамагла яму вярнуцца да тых першапачатковых прычын, з-за якіх ён хацеў здымаць кіно. У асноўным гэта жаданне распавядаць гісторыі цалкам свабодна, дазваляючы відэашэрагу сапраўды спрыяць расповеду''»<ref>{{cite web|url=https://theasc.com/ac_magazine/January2007/PansLabyrinth/page1.html|title=Fear and Fantasy|author=John Calhoun|date=студзень 2007|publisher=«''Амерыканскае таварыства кінематаграфістаў''»|accessdate=2018-04-26|lang=en}}</ref>. Казачны свет «''Лабірынта фаўна''» і істоты, якія яго насяляюць, часткова былі створаны пры дапамозе [[CGI (графіка)|камп’ютарнай графікі]], але ў асноўным пры дапамозе працы грымёраў і аніматронікі. Стварэннем візуальных эфектаў для фільма займалася прадпрыемства па вытворчасці візуальных эфектаў «''{{нп5|Cafe FX||en|Cafe FX}}''», для якога «''Лабірынт фаўна''» стаў 58-ым мастацкім фільмам, над якім яно працавала<ref name="newtimesslo">{{cite web|url=https://www.newtimesslo.com/sanluisobispo/amazing-journey/Content?oid=2950435|title=Amazing journey: Fantasy both frightening and beautiful lurks in this award-winning labyrinth|author=Craig Shafer|date=2007-01-18|publisher=Сайт «''New Times''»|accessdate=2018-04-16|lang=en}}</ref>. Агулам з бюджэту ў 17 млн. долараў на візуальныя эфекты было затрачана 2 млн.<ref name="newtimesslo" /> У адной з пачатковых сцэн фільма Афелія сустракае [[Палачнікі|насякомае-палачніка]], які пазней пераўтвараецца ў фею. Рухі насякомага, якое пазней было створана пры дапамозе камп’ютарнай графікі, імітавалі рухі сапраўдных палачнікаў, для чаго быў запрошаны мясцовы [[Энтамалогія|энтамолаг]], які прадставіў дызайнерам магчымасць назіраць жывых насякомых. Для стварэння феі, у якую ператвараецца насякомае, дызайнеры візуальных эфектаў даследавалі рухі [[калібры]], [[Стракозы|стракоз]], а таксама танцораў<ref name="newtimesslo" /><ref name="vfx">{{cite web|url=https://www.awn.com/vfxworld/pans-labyrinth-partnering-make-fantasy-vfx-reality|title='Pan's Labyrinth': Partnering to Make Fantasy VFX a Reality|author=Tara DiLullo|date=2006-12-28|publisher=Сайт «''Animation World Network''»|accessdate=2018-04-30|lang=en}}</ref>. Пры здымках казачных істот Гільерма дэль Тора імкнуўся максімальна выкарыстоўваць аніматроніку, аднак часам яе прыходзілася замяняць камп’ютарнай графікай. Так, адным з выпрабаванняў Афеліі было атрымаць залаты ключ ад велізарнай жабы. Першапачаткова меркавалася, што пры здымках будзе выкарыстоўвацца лялька, але з-за сырасці асяроддзя, дзе адбываліся здымкі, прыйшлося замяніць ляльку камп’ютарнай графікай. «''Cafe FX''» таксама замяніла лялечны корань мандрагоры, бо пры здымках не атрымлівалася схаваць кабелі<ref name="newtimesslo" /><ref name="vfx" />. Камп’ютарныя эфекты выкарыстоўваліся таксама для замены ўсёй піратэхнікі, бо ў час здымкаў панавала засуха і былі распаўсюджаны лясныя пажары. Лічбавыя эфекты дадаваліся для кожнай успышкі пры выстралах і нават для пылу, які ўзнікаў пры пападанні куляў у дрэвы і скалы<ref name="newtimesslo" />. Не гледзячы на значнасць прац спецыялістаў па візуальных эфектах, яны адзначаюць, што поспех карціны — гэта цалкам заслуга Дэль Тора. «''Гэта яго гісторыя, яго бачанне. Мы толькі аказвалі падтрымку гэтай гісторыі''»<ref name="newtimesslo" />. === Музычнае суправаджэнне і гукавы дызайн === {{Асноўны артыкул|Лабірынт фаўна (саўндтрэк)}} Для напісання саўндтрэка да фільма «''Лабірынт фаўна''» [[Гільерма дэль Тора]] запрасіў іспанскага кампазітара [[Хаўер Наварэтэ|Хаўера Наварэтэ]], з якім раней ужо працаваў над фільмам «''[[Хрыбет д’ябла]]''» (2001). Рэжысёр падняў пытанне саўндтрэка яшчэ да пачатку здымкаў. Перш за ўсё ён перадаў [[Хаўер Наварэтэ|Наварэтэ]] некалькі музычных фрагментаў «''для натхнення''» і папрасіў напісаць «''[[Калыханка|калыханку]]''». Апісваючы сваё ўяўленне аб цэнтральнай музычнай тэме фільма, Дэль Тора казаў: «''Гэта павінна быць калыханка, якая навявала б нешта кельцкае з поўначы Іспаніі і была б поўная смутку''»<ref name="Emanuel Levy" />. З’яўленне гэтай музычнай тэмы да пачатку здымкаў мела прынцыповае значэнне для рэжысёра. З аднаго боку, гэтую мелодую ў некалькіх сцэнах павінна была напяваць гераіня {{нп5|Марыбэль Верду||en|Maribel Verdú}} Мерседэс. З іншага боку, рэжысёр адчуваў, што гэтая мелодыя стане вызначальнай для яго бачання ўсёй гісторыі<ref name="El Laberinto del fauno booklet" />. Асноўным патрабаваннем Дэль Тора была меладычнасць і эмацыйнасць музыкі, што стала сапраўдным выпрабаваннем для кампазітара<ref name="Film Music Institute, Javier Navarrete interview" /><ref name="Movie Music International, Javier Navarrete interview" />. Калі Наварэтэ напісаў першы варыянт, рэжысёр музыку ўпадабаў, аднак палічыў яе недастаткова меладычнай. Дэль Тора адзначаў: «''Большасць кампазітараў баяцца мелодыі, але найлепшыя з калыханак якраз такія: просты матыў, што мае моц абудзіць цеплыню мацярынскага голасу''»<ref name="El Laberinto del fauno booklet" />. Наступны варыянт, прапанаваны Наварэтэ, меў мелодыю, аднак, паводле Дэль Тора, «''у ім усё яшчэ не даставала некалькіх нот, быццам ён [кампазітар] любым коштам намагаўся пазбегнуць празмернай запамінальнасці, празмернай меладычнасці''»<ref name="El Laberinto del fauno booklet" />. У выніку, мелодыя была дапрацавана, як таго жадаў рэжысёр. Па прызнанні Дэль Тора, ён канчаткова пераканаўся ў завершанасці калыханкі, калі яго дачка запатрабавала мелодую на свой {{нп5|iPod||en|iPod}}<ref name="El Laberinto del fauno booklet" />. Сам рэжысёр выкарыстоўваў калыханку ў якасці натхнення пры працы над раскадроўкай фільма<ref name="El Laberinto del fauno booklet" />. Выкарыстаны ў калыханцы [[Памер (музыка)|музычны памер]] 3/4 аказаў уплыў і на іншыя кампазіцыі саўндтрэка. Чым далей прасоўвалася праца над музычным суправаджэннем кінастужкі, тым больш рэжысёр і кампазітар прыходзілі да ўсведамлення, што музычная форма гэтай гісторыі — [[вальс]]. У выніку, асацыяцыі з вальсавай музыкай набылі добрыя персанажы і пачуцці — гэта і настальгічная іспанская мелодыя «''The Refuge''», і пачатак кампазіцыі «''The Funeral''», і мелодыя «''Waltz of the Mandrake''», дзе музычная форма адлюстравана ў назве<ref name="El Laberinto del fauno booklet" />. Запіс саўндтрэка адбываўся паралельна са стварэннем гукавога афармлення фільма<ref name="El Laberinto del fauno booklet" />, працу над якім Дэль Тора даручыў {{нп5|Марцін Эрнандэз|Марціну Эрнандэзу|en|Martin Hernández}}<ref name="Emanuel Levy" />. Эрнандэз з камандай спецыялістаў падрыхтавалі тысячы гукавых дарожак для навакольнага асяроддзя і жывых істот<ref name="Emanuel Levy" />. Рэжысёр разумеў, што канчатковы выбар паміж гукавымі эфектамі і музыкай, а таксама іх камбінаванне будзе адбывацца на стадыі мантажа. Каб адчуваць сябе больш свабодна ў мантажнай, ён папрасіў Наварэтэ напісаць і прадставіць у яго распараджэнне дадатковую колькасць музычных тэм. Паколькі такім чынам музыкі апынулася больш, чым патрэбна, у выніковым мантажы фільма некаторыя кампазіцыі прыйшлося моцна ўрэзаць, а ад некаторых увогуле адмовіцца. Аднак, пры выпуску саўндтрэка рэжысёр настаяў, каб у альбом былі ўключаны ўсе кампазіцыі, якія Наварэтэ напісаў да фільма<ref name="AllMusic" /><ref name="El Laberinto del fauno booklet" />. Альбом быў запісаны на студыі «''{{нп5|Barrandov Studio|Барандаў|en|Barrandov Studios}}''» ([[Прага]]), звядзенне музыкі выконвалася на студыі «''Soundtrack''» ([[Барселона]])<ref name="MusicBrainz" /><ref name="Discogs" />. Альбом быў выпушчаны 23 кастрычніка 2006 года [[Лэйбл гуказапісу|лэйблам]] «''{{нп5|Milan Records||en|Milan Records}}''»<ref name="Rate Your Music" />. Спалучэнне музыкі і гукавога дызайну стварыла атмасферу, якую Дэль Тора апісаў як «''вельмі выразную, вельмі грандыёзную, у некаторых аспектах падобную на казку''»<ref name="Emanuel Levy" />. == Выхад і прызнанне == === Пракат і зборы === [[Файл:Pan's_Labyrinth_premiere.jpg|злева|міні|264x264пкс|Івана Бакера і Гільерма дэль Тора ў Elgin Theatre у [[Таронта]].]] {| class="wikitable infobox collapsible sortable" style="float: right; font-size: 80%; text-align: center; vertical-align:middle; margin:0.5em 0 0.5em 1em; padding:0;" cellpadding="0" cellspacing="0"" !colspan="3" style="background:#d1dbdf; padding:0 0 0 2.5em; text-align: center; font-size:120%;"|Зборы |- !style="background-color: #e8f4f8;"|Краіна !style="background-color: #e8f4f8;"|Прэм’ера !style="background-color: #e8f4f8;"|Зборы |- |[[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] |align="center" data-sort-value="2006-12-29"|29.12.2006 |$37,634,615 |- |[[Іспанія]] |align="center" data-sort-value="2006-10-11"|11.10.2006 |$11,774,227 |- |[[Мексіка]] |align="center" data-sort-value="2006-10-20"|20.10.2006 |$6,883,588 |- |[[Вялікабрытанія]] |align="center" data-sort-value="2006-11-24"|24.11.2006 |$5,556,152 |- |[[Паўднёвая Карэя|Паўд. Карэя]] |align="center" data-sort-value="2006-11-30"|30.11.2006 |$2,897,045 |- |[[Францыя]] |align="center" data-sort-value="2006-11-01"|01.11.2006 |$2,411,020 |- |[[Германія]] |align="center" data-sort-value="2007-02-22"|22.02.2007 |$2,294,316 |- |[[Аўстралія]] |align="center" data-sort-value="2007-01-18"|18.01.2007 |$1,907,570 |- |[[Грэцыя]] |align="center" data-sort-value="2007-02-08"|08.02.2007 |$1,159,900 |} Прэм’ера фільма адбылася [[27 мая]] [[2006]] года ў межах конкурснай праграмы [[Канскі кінафестываль 2006|59-га Канскага кінафестывалю]]<ref name="IMDb, Release Info" />. Пасля прэм’ернага паказу фільм быў ушанаваны 22-хвіліннай авацыяй стоячы, адной з самых працяглых авацый у гісторыі кінафестывалю<ref name="Emanuel Levy" /><ref name="MTV, on Dark fantasy" /><ref name="Seattle Times, Rene Rodriguez review" />. [[10 верасня]] [[2006]] года фільм быў сустрэты авацыяй стоячы на {{нп5|Кінафестываль у Таронта|Міжнародным кінафестывалі ў Таронта|en|Toronto International Film Festival}}<ref>{{cite web|url=http://www.firstshowing.net/2006/pans-labyrinth-receives-standing-ovation-at-toronto-film-fest/|title=Pan's Labyrinth Receives Standing Ovation at Toronto Film Fest|author=Alex Billington|date=2006-09-11|publisher=Сайт «''First Showing''»|accessdate=2018-04-17|lang=en}}</ref>, дзе адбыўся яго першы паказ на [[Амерыка|Амерыканскім кантыненце]]. У шырокі пракат стужка ўпершыню трапіла [[11 кастрычніка]] [[2006]] года ў [[Іспанія|Іспаніі]], услед за тым [[20 кастрычніка]] ў [[Мексіка|Мексіцы]]. Напрацягу лістапада прэм’еры адбыліся ў [[Францыя|Францыі]], [[Сербія|Сербіі]], [[Бельгія|Бельгіі]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Ірландыя|Ірландыі]], [[Італія|Італіі]], [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]], [[Расія|Расіі]] і [[Сінгапур]]ы. У [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] фільм спачатку быў выпушчаны ў абмежаваны пракат [[29 снежня]] 2006 года, а калі [[19 студзеня]] [[2007]] года пачаўся шырокі пракат, то фільм быў паказаны ў 1143 [[кінатэатр]]ах<ref name="Box Office Mojo" />. Прэм’ера фільма ў [[Беларусь|Беларусі]] адбылася [[12 студзеня]] 2007 года ў межах праекту «''Канаманія''» ў [[Мінск]]у ў кінатэатры «''[[Дом кіно (Мінск)|Дом кіно]]''». Фільм ішоў у абмежаваным пракаце з 12 па 21 студзеня<ref name="Naviny.By, Канномания" />. Зборы карціны перавысілі мільён долараў у дзевяці краінах: [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] ($37,634,615), [[Іспанія]] ($11,774,227), [[Мексіка]] ($6,883,588), [[Вялікабрытанія]] ($5,556,152), [[Паўднёвая Карэя]] ($2,897,045), [[Францыя]] ($2,411,020), [[Германія]] ($2,294,316), [[Аўстралія]] ($1,907,570), [[Грэцыя]] ($1,159,900)<ref name="Box Office Mojo" />. [[12 сакавіка]] 2007 года фільм быў выпушчаны на [[DVD]] у Вялікабрытаніі фірмай Optimum Releasing спецыяльным двухдыскавым выданнем. 15 мая 2007 года кампанія {{нп5|New Line Home Entertainment||en|New Line Home Entertainment}} выпусціла дыск у ЗША. Гэты выпуск быў прадстаўлены як у аднадыскавай версіі, так і ў спецыяльнай двухдыскавай з дадатковай DTS-ES аўдыядарожкай, якой не было ў брытанскім выданні. Высакаякасная версія «''Лабірынта фаўна''» была выпушчана ў снежні 2007 года на {{нп5|Blu-ray||en|Blu-ray}} і ў {{нп5|HD DVD||en|HD DVD}} фармаце. Неўзабаве студыя New Line заявіла, што пераходзіць выключна на Blu-ray, і такім чынам «''Лабірынт фаўна''» стаў першым і апошнім выданнем студыі ў HD DVD фармаце<ref name="High-Def Digest, New Line Transition to Blu-ray" />. У кастрычніку 2016 года {{нп5|The Criterion Collection||en|The Criterion Collection}} перавыдала фільм на Blu-ray у ЗША. Версія фільма на {{нп5|Ultra HD Blu-ray||en|Ultra HD Blu-ray}} была выпушчана 1 кастрычніка 2019 года кампаніяй {{нп5|Warner Bros. Home Entertainment||en|Warner Bros. Home Entertainment}} з рэмастэрынгам для 4K<ref name="HD Report, Pan’s Labyrinth 4K release" />. === Ацэнкі і крытыка === {{Рэйтынгі |rev1 = ''[[AllMovie]]'' |rev1Score = {{rating|5|5}}<ref name="AllMovie" /> |rev2 = ''[[Chicago Reader]]'' |rev2Score = {{rating|4|4}}<ref name="Chicago Reader, Jonathan Rosenbaum review" /> |rev3 = ''[[Empire (часопіс)|Empire]]'' |rev3Score = {{rating|5|5}}<ref name="Empire, Kim Newman review" /> |rev4 = ''[[Internet Movie Database]]'' |rev4Score = {{rating|8.2|10}}<ref name="IMDb" /> |rev5 = ''[[Metacritic]]'' |rev5Score = {{rating|9.8|10}}<ref name="Metacritic" /> |rev6 = ''[[Review Graveyard]]'' |rev6Score = {{rating|9|10}}<ref name="Review Graveyard" /> |rev7 = ''[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]'' |rev7Score = {{rating|4|4}}<ref name="Roger Ebert review" /> |rev8 = ''[[Rolling Stone]]'' |rev8Score = {{rating|4|4}}<ref name="Rolling Stone, Peter Travers review" /> |rev9 = ''[[Rotten Tomatoes]]'' |rev9Score = {{rating|9.5|10}}<ref name="Rotten Tomatoes" /> |rev10 = ''[[The Globe and Mail]]'' |rev10Score = {{rating|4|4}}<ref name="Globe and Mail, Liam Lacey review" /> |rev11 = ''[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]'' |rev11Score = {{rating|9|10}}<ref name="Nasha Niva" /> }} «''Лабірынт фаўна''» атрымаў практычна ўсеагульнае прызнанне крытыкаў. Так, агрэгатар крытычных аглядаў «''[[Metacritic]]''» дае фільму ўсярэдненую ацэнку ў 98 балаў са 100 на аснове 37 рэцэнзій прафесійных крытыкаў<ref name="Metacritic" />. Такі ўзровень ухвалення ўзносіць карціну на дадзеным рэсурсе на 1-е месца ў дзесяцігоддзі<ref name="Metacritic, Best Movies of the Decade" /> і на 17-е месца сярод найлепшых фільмаў усіх часоў<ref name="Metacritic, Best Movies of All Time" />. На агрэгатары крытычных аглядаў «''[[Rotten Tomatoes]]''» сярод 239 рэцэнзентаў станоўчую ацэнку фільму далі 227 крытыкаў, што складае 95 %. Глядацкі рэйтынг кінастужкі на дадзеным рэсурсе склаў 91 % на аснове больш чым 250 тысяч галасоў<ref name="Rotten Tomatoes" />. Абагуленае меркаванне крытыкаў сфармулявана наступным чынам: {{Цытата|«Лабірынт фаўна» — гэта «Аліса ў краіне цудаў» для дарослых, у якой жахі рэальнасці і фантазіі зліліся ў адно неверагоднае заварожваючае паданне<ref name="Rotten Tomatoes" />.}} Глядацкія ацэнкі на іншых папулярных сайтах, прысвечаных кіно: 4.5/5 на сайце «''[[AllMovie]]''»<ref name="AllMovie" />, 3.9/5 на сайце «''[[AlloCiné]]''»<ref name="AlloCiné" />, 7.2/10 на сайце «''[[FilmAffinity]]''»<ref name="FilmAffinity" />, 8.2/10 на сайце «''[[Internet Movie Database|IMDb]]''»<ref name="IMDb" />, 7.6/10 на сайце «''[[КиноПоиск]]''»<ref name="KinoPoisk" />. Вядомы амерыканскі кінакрытык [[Роджэр Эберт]] у сваім аглядзе назваў «''Лабірынт фаўна''» «''адным з найлепшых фэнтэзі-фільмаў''», адзначыўшы яго чатырма зоркамі з чатырох магчымых і занёсшы ў свой спіс «''[[Выдатныя фільмы (Роджэр Эберт)|Выдатных фільмаў]]''». Падводзячы вынік, Роджэр Эберт сцвярджае: «''На маю думку, такое магуцце „Лабірынту фаўна“ надае тое, што Дэль Тора яднае ў адно дзве відавочна не сумяшчальныя матэрыі і настойвае на праўдзівасці абедзвюх да самага канца. Тут няма месца кампрамісу, няма шляху для адступлення, небяспекі прысутныя ў адным свеце заўжды прысутнічаюць і ў іншым''»<ref name="Roger Ebert review" />. Пазней Роджэр Эберт аддаў 1-е месца «''Лабірынту фаўна''» ў сваім спісе найлепшых фільмаў 2006 года, адзначыўшы, што хоць яшчэ не скончыў агляд усіх фільмаў гэтага года, аднак практычна перакананы, што ніводзін фільм не прымусіць яго перамяніць меркаванне, што найлепшым фільмам быў «''Лабірынт фаўна''»<ref name="Roger Ebert, Best of 2006" />. Кінакрытык {{нп5|Кім Ньюман||en|Kim Newman}} прыйшоў у захапленне ад майстэрскага змяшання жанраў. У заключэнні сваёй рэцэнзіі ён ахарактарызаваў фільм наступным чынам: «''Змрочны, мудрагелісты і прыгожы, ён пераплятае казачнае фэнтэзі з ваенным фільмам жахаў, ствараючы ашаламляльны эфект''»<ref name="Empire, Kim Newman review" />. Падобную думку выказаў рэцэнзент з «''{{нп5|The Globe and Mail||en|The Globe and Mail}}''»: «''Гэта не падобна ні на адзін фільм, які вы бачылі раней, запамінальная сумесь жахаў, гісторыі і фэнтэзі, якая працуе адначасова на ўсіх узроўнях''»<ref name="Globe and Mail, Liam Lacey review" />. Высокай ацэнкі крытыкаў удастоіліся мастак-пастаноўшчык і майстры па візуальных эфектах. {{нп5|Джасцін Чанг||en|Justin Chang}} з «''[[Variety]]''» адзначыў умеранасць выкарстання камп’ютарнай графікі: «''Нягледзячы на высокі ўзровень стылізацыі выявы, лічбавыя эфекты прымяняецца ашчадна і дакладна, ніколі не ператвараючыся ў візуальную празмернасць''»<ref name="Variety, Justin Chang review" />. Кінакрытык {{нп5|Марк Кермад||en|Mark Kermode}} адзначыў, што Дэль Тора «''стварыў „[[Грамадзянін Кейн|Грамадзяніна Кейна]]“ фэнтэзійнага кіно, шэдэўр, цалкам створаны на яго ўласных умовах''»<ref name="Guardian, Mark Kermode review" />. === Спісы === Падводзячы вынікі [[2006 год у гісторыі кіно|2006 года ў вобласці кіно]], шэраг перыядычных выданняў унёс фільм у свае спісы найлепшых<ref name="Metacritic, Top Ten Lists 2006" />: {{Калонкі|3}} * 1-е месца — {{нп5|Марк Кермад||en|Mark Kermode}}, «''{{нп5|The Observer||en|The Observer}}''» * 1-е месца — [[Эндру О’Хехір]], «''{{нп5|Salon.com|Salon|en|Salon.com}}''» * 1-е месца — [[Роджэр Эберт]], «''{{нп5|Chicago Sun-Times||en|Chicago Sun-Times}}''» * 1-е месца — {{нп5|Лу Люменік||en|Lou Lumenick}}, «''[[New York Post]]''» * 1-е месца — [[Марджары Баўмгартэн]], «''{{нп5|The Austin Chronicle||en|The Austin Chronicle}}''» * 1-е месца — {{нп5|Рычард Корліс||en|Richard Corliss}}, «''[[Time]]''» * 1-е месца — {{нп5|Шон Леві (пісьменнік)|Шон Леві|en|Shawn Levy (writer)}}, «''{{нп5|The Oregonian||en|The Oregonian}}''» * 1-е месца — «''{{нп5|Film Threat||en|Film Threat}}''» * 2-е месца — «''{{нп5|Empire (часопіс)|Empire|en|Empire (film magazine)}}''» * 2-е месца — {{нп5|Энтані Олівер Скот||en|A. O. Scott}}, «''[[The New York Times]]''» * 2-е месца — {{нп5|Эн Хорнадэй||en|Ann Hornaday}}, «''[[Washington Post|The Washington Post]]''» * 2-е месца — [[Джэк Мэцьюз]], «''{{нп5|New York Daily News||en|New York Daily News}}''» * 2-е месца — [[Марк Саўлаў]], «''{{нп5|The Austin Chronicle||en|The Austin Chronicle}}''» * 2-е месца — [[Пітэр Хартлаўб]], «''{{нп5|San Francisco Chronicle||en|San Francisco Chronicle}}''» * 2-е месца — {{нп5|Стывен Холдэн||en|Stephen Holden}}, «''[[The New York Times]]''» * 3-е месца — [[Кіт Фіпс]], «''{{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}''» * 3-е месца — [[Лоўрэнс Топман]], «''{{нп5|The Charlotte Observer||en|The Charlotte Observer}}''» * 3-е месца — {{нп5|Ліза Шварцбаўм||en|Lisa Schwarzbaum}}, «''[[Entertainment Weekly]]''» * 3-е месца — [[Рэй Бэнэт]], «''[[The Hollywood Reporter]]''» * 3-е месца — [[Рэнэ Радрыгес]], «''{{нп5|The Miami Herald||en|Miami Herald}}''» * 3-е месца — [[Рычард Джэймс Хэвіс]], «''[[The Hollywood Reporter]]''» * 4-е месца — {{нп5|Стэфані Захарэк||en|Stephanie Zacharek}}, «''{{нп5|Salon.com|Salon|en|Salon.com}}''» * 5-е месца — [[Майкл Уілмінгтан]], «''[[Чыкага Трыб’юн|Chicago Tribune]]''» * 6-е месца — {{нп5|Глен Кені||en|Glenn Kenny}}, «''{{нп5|Premiere (часопіс)|Premiere|en|Premiere (magazine)}}''» * 6-е месца — [[Ноэль Мюрэй]], «''{{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}''» * 7-е месца — {{нп5|Клаўдзія Пуіг||en|Claudia Puig}}, «''{{нп5|USA Today||en|USA Today}}''» * 8-е месца — {{нп5|Кенет Туран||en|Kenneth Turan}}, «''[[Los Angeles Times]]''» * 9-е месца — [[Кевін Краст]], «''[[Los Angeles Times]]''» * 9-е месца — {{нп5|Кірк Ханікат||de|Kirk Honeycutt}}, «''[[The Hollywood Reporter]]''» * Топ-10 (без месцаў) — {{нп5|Тай Бэр||en|Ty Burr}}, «''[[The Boston Globe]]''» * Топ-10 (без месцаў) — {{нп5|Дана Стывенс (крытык)|Дана Стывенс|en|Dana Stevens (critic)}}, «''{{нп5|Slate (часопіс)|Slate|en|Slate (magazine)}}''» * Топ-10 (без месцаў) — {{нп5|Джо Моргенштэрн||en|Joe Morgenstern}}, «''{{нп5|The Wall Street Journal||en|The Wall Street Journal}}''» * Топ-10 (без месцаў) — [[Ліам Лэйсі]] і [[Рык Грын]], «''{{нп5|The Globe and Mail||en|The Globe and Mail}}''» * Топ-10 (без месцаў) — [[Рут Штайн]], «''{{нп5|San Francisco Chronicle||en|San Francisco Chronicle}}''» * Топ-10 (без месцаў) — {{нп5|Стывен Ры||en|Steven Rea}}, «''{{нп5|The Philadelphia Inquirer||en|The Philadelphia Inquirer}}''» {{Канец кал}} На сайце «''[[Internet Movie Database|IMDb]]''» станам на снежань 2021 года фільм уваходзіць у {{нп5|250 найлепшых фільмаў па версіі IMDb|спіс 250 найлепшых фільмаў|ru|250 лучших фильмов по версии IMDb}}<ref name="IMDb, Top 250" />. === Узнагароды === {{Асноўны артыкул|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Лабірынт фаўна»}} Фестывальнае жыццё фільма «''Лабірынт фаўна''» пачалося з удзелу ў асноўным конкурсе [[Канскі кінафестываль 2006|59-га Канскага кінафестывалю]], дзе карціна была добра прынята, але не заваявала ніводнай узнагароды<ref name="Cinema Francais, Cannes 2006" />. Пазней, фільм стаў трыумфатарам фестывалю «''{{нп5|Fantasporto||en|Fantasporto}}''», дзе ўдастоіўся галоўнай узнагароды, Гран-пры Fantasporto за найлепшы фільм, а таксама ўзнагароды за найлепшую мужчынскую ролю ([[Сержы Лопес]]). На {{нп5|Кінафестываль у Палм-Спрынгс|Кінафестывалі ў Палм-Спрынгс|en|Palm Springs International Film Festival}} фільм атрымаў прэмію [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|ФІПРЭСІ]], як найлепшы замежны фільм. На фестывалі, прысвечаным ушанаванню працы кінааператараў, «''[[Camerimage]]''», аператар фільма {{нп5|Гільерма Навара||en|Guillermo Navarro}} атрымаў галоўны прыз — «''Залатую жабу''». Падчас падвядзення вынікаў 2006 года прэміі за найлепшы фільм, найлепшы замежны фільм або найлепшы фільм на замежнай мове «''Лабірынту фаўна''» прысудзілі наступныя арганізацыі: {{нп5|Анлайн-асацыяцыя кіно і тэлебачання||pt|Prémio Online Film & Television Association}}<ref name="OFTA 2007" />, {{нп5|Асацыяцыя кінакрытыкаў Остына||en|Austin Film Critics Association}}<ref name="Austin Chronicle, AFCA 2006" />, {{нп5|Асацыяцыя кінакрытыкаў Паўднёвага ўсходу ЗША||fr|Southeastern Film Critics Association}}<ref name="SEFCA 2006" />, {{нп5|Асацыяцыя кінакрытыкаў Сент-Луіса||en|St. Louis Film Critics Association}}<ref name="SLFCA 2007" />, {{нп5|Асацыяцыя кінакрытыкаў Турцыі||en|Turkish Film Critics Association}}, {{нп5|Кінакрытыкі Нью-Ёрка анлайн||en|New York Film Critics Online}}<ref name="Rotten Tomatoes, NYFCO 2006" />, {{нп5|Кола кінакрытыкаў Аклахомы||fr|Oklahoma Film Critics Circle}}, {{нп5|Кола кінакрытыкаў раёна заліва Сан-Францыска|Кола кінакрытыкаў Сан-Францыска|en|San Francisco Bay Area Film Critics Circle}}<ref name="SFGATE, SFFCC 2006" />, {{нп5|Кола кінакрытыкаў Фларыды||en|Florida Film Critics Circle}}, [[Нацыянальнае таварыства кінакрытыкаў ЗША]]<ref name="NSFC 2007" />, {{нп5|Таварыства анлайн-кінакрытыкаў||en|Online Film Critics Society}}<ref name="OFCS 2007" />, {{нп5|Таварыства кінакрытыкаў Бостана||en|Boston Society of Film Critics}}<ref name="BSFC 2000s" />, {{нп5|Таварыства кінакрытыкаў Лас-Вегаса||fr|Las Vegas Film Critics Society}}<ref name="LVFCS, Sierra Award Winners" />. Прэміяльны сезон 2007 года прынёс «''Лабірынту фаўна''» шэраг нацыянальных кінапрэмій, сярод якіх: * 9 мексіканскіх прэмій «''{{нп5|Арыэль (прэмія)|Арыэль|en|Ariel Award}}''» (Найлепшы фільм, Найлепшы рэжысёр, Найлепшая актрыса, Найлепшая аператарская праца, Найлепшая музыка, Найлепшая праца мастака-пастаноўшчыка, Найлепшы дызайн касцюмаў, Найлепшыя спецэфекты, Найлепшы грым)<ref name="El Mundo, Ariel 2007" /><ref name="El Pais, Ariel 2007" /><ref name="La Vanguardia, Ariel 2007" /> * 7 іспанскіх прэмій «''[[Гоя (прэмія)|Гоя]]''» (Найлепшы арыгінальны сцэнарый, Найлепшы дэбют актрысы, Найлепшая аператарская праца, Найлепшы мантаж, Найлепшыя грым і прычоскі, Найлепшы гук, Найлепшыя спецэфекты)<ref name="Goya 2007" /><ref name="El Mundo, Goya 2007" /> * 3 амерыканскія прэміі «''[[Оскар]]''» (Найлепшая праца мастака-пастаноўшчыка, Найлепшая аператарская праца, Найлепшы грым)<ref name="Oscar 2007" /> * 3 брытанскія прэміі «''[[BAFTA]]''» (Найлепшы дызайн касцюмаў, Найлепшыя грым і прычоскі, Найлепшы неангламоўны фільм)<ref name="BAFTA 2007" /> * Дацкая прэмія «''[[Бодыль (прэмія)|Бодыль]]''» за Найлепшы неамерыканскі фільм<ref name="Bodil 2008" /> * Каталонская прэмія «''[[Сан Жордзі (кінапрэмія)|Сан Жордзі]]''» за Найлепшы фільм<ref name="Europa Press, Sant Jordi 2007" /> Паводле рэсурса «''[[Internet Movie Database]]''» агулам фільм быў адзначаны 109 кінаўзнагародамі і яшчэ 115 намінацыямі<ref name="IMDb, Awards" />. == Вобразы і тэмы == [[Файл:SekienTenome.jpg|злева|міні|Тарыяма Сэкіэн. «''Тэномэ''».]] Адну з найважнейшых роляў у кінастужцы мае вобраз Фаўна. Іспанская назва фільма адносіць гледачоў да [[фаўн]]аў [[Рымская міфалогія|Рымскай міфалогіі]], «''адначасова істотаў разбурэння і істотаў выхавання і жыцця''»<ref name="SciFi, Del Toro and Baquero interview" />. У той жа час, [[Англійская мова|англійская]], [[Нямецкая мова|нямецкая]] і [[Французская мова|французская]] назвы адсылаюць гледача да фаўнападобнага грэчаскага бажаства [[Пан (міфалогія)|Пана]]. Дэль Тора, аднак, заяўляў, што гэта ўсяго толькі недакладнасць перакладу і яго Фаўн не мае да Пана ніякага дачынення<ref name="SciFi, Del Toro and Baquero interview" />. Паводле першапачатковай задумы, Фаўн павінен быў быць класічным паўчалавекам паўказлом. Але ў выніку развіцця вобразу Фаўн стаў істотай з казліным тварам, якая амаль цалкам складаецца з зямлі, імху, лазы і кары дрэў. Ён падазроная істота, якая адначасова пакідае ўражанне надзейнасці і ў той жа час дае прычыны яму наогул не давяраць. «''Фаўн — сатыр, які ахоўвае лабірынт, — з’яўляецца загадкай, ён то гуллівы, то ўгодлівы, то люты. Па сутнасці, гэта яго характар''», — адзначае Дэль Тора. — «''У класічнай міфалогіі сатыры не з’яўляюцца ні добрымі, ні дрэннымі. Гэта гарэзныя, неадназначныя істоты, здольныя забіць чалавека або спарадзіць поле кветак. Яны — прырода: раўнадушная, але нейтральная. Фаўн з’яўляецца пасланцам, выпрабавальнікам, які будзе падштурхоўваць Афелію да раскрыцця свайго ўласнага духу або да правалу ў гэтым''»<ref name="Emanuel Levy" />. Пры стварэнні вобраза Фаўна Дэль Тора імкнуўся пакласці ў яго аснову мужчынскі пачатак, не столькі агрэсіўнасць, колькі мудрагелістасць. «''Я памятаю, як размаўляў з Дагам Джонсам, калі ён упершыню пачаў працаваць над роллю і сказаў: „Больш [[Мік Джагер|Міка Джагера]], менш [[Дэвід Боўі|Дэвіда Боўі]]!“ Я хацеў, каб фаўн меў якасці рок-зоркі. Усё, што датычылася фаўна і яго асобы, мусіла быць мужчынскім, бо трэба было сутыкнуць жаночую энергію дзяўчынкі з нечым маналітным''»<ref name="Guardian, Mark Kermode review" />. Дэль Тора сцвярджае, што ў вобразах некаторых істот хацеў прадэманстраваць пэўныя палітычныя сілы. Так, па сцвярджэнні рэжысёра, Бледны Чалавек мусіў сімвалізаваць фашызм і царкву, якая паглынае дзяцей<ref name="Guardian, Mark Kermode review" /><ref name="screenanarchy" />. Таксама правобраз Бледнага Чалавека — істоты з вачыма ў далонях — можна сустрэць у японскай міфалогіі. Імя пачвары {{нп5|Тэномэ||en|Tenome}} (''Te-no-me'') непасрэдна і азначае «''вочы на руках''»<ref name="Scary for Kids, Pale Man" />. Насуперак таму, што паводле задумы Дэль Тора, пачвара з вачыма ў далонях мусіла сімвалізаваць [[Каталіцтва|Каталіцкі касцёл]], сам фільм мае відавочны ўплыў каталіцкіх поглядаў і неадназначную рэлігійную ацэнку. Сам Дэль Тора сцвярджае, што лічыць «''Лабірынт фаўна''» «''чыста свецкім фільмам, імправізацыяй міраніна на тэму каталіцкіх догмаў''», у той час як яго сябар і калега [[Алехандра Гансалес Іньярыту]] назваў фільм «''сапраўдным каталіцкім фільмам''»<ref name="Guardian, Pan's people" />. Дэль Тора аднак пацвярджае, што «''адкупленне праз кроў''» і «''перараджэнне праз ахвярапрынашэнне''» ўзяты ім з каталіцтва<ref name="screenanarchy" />. Адной з важных тэм, якія падымае Дэль Тора ў фільме, з’яўляецца бессмяроцце. Рэжысёр хацеў уключыць у фільм сцэну, дзе Афелія распавядае свайму яшчэ ненароджанаму браціку казку пра цмока. У гэтай казцы цмок па імені Вараніум Сілекс ахоўвае гару, акружаную цернямі, на вяршыні якой расце сіняя ружа, здольная дараваць несмяротнасць. Цмок і церні адпужвалі ад ружы многіх людзей, якія больш жадалі пазбегнуць болю, чым атрымаць яе дар. Хоць сцэна была тэматычна важнай, яна не была знята з-за недахопу часу і бюджэту і ў выніку з’явілася ў фільме ў візуальна больш спрошчанай версіі<ref>{{cite web|url=http://www.john-howe.com/blog/2008/10/16/forging-more-dragons/|title=Forging (More) Dragons|author=Guillermo del Toro|date=2008-10-16|publisher=Афіцыйны сайт ілюстратара [[Джон Хаў|Джона Хаў]]|accessdate=2018-04-26|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140503160317/http://www.john-howe.com/blog/2008/10/16/forging-more-dragons/|archivedate=3 мая 2014|deadurl=yes}}</ref>. У дачыненні да таго, ці з’яўляецца казачны свет у фільме рэальнасцю ці фантазіяй Афеліі, Дэль Тора заявіў у інтэрв’ю, што, хоць ён лічыць гэты свет рэальным, аднак фільм «''павінен успрымацца кожным па-свойму. Гэта мусіць быць пытаннем для асабістага абмеркавання''». Між тым ён згадаў, што ў фільме ёсць некалькі намёкаў, якія ўказваюць на сапраўднасць казачнага свету<ref name="screenanarchy" />. У іншым месцы Дэль Тора ўдакладняе, што казачныя элементы фільма могуць успрымацца як «''духоўная рэальнасць''»<ref name="AwardsDaily" />. == Уплывы == === Літаратурныя ўплывы === Сярод літаратурных прац, з якіх Дэль Тора чэрпаў натхненне, варта адзначыць кнігі [[Льюіс Кэрал|Льюіса Кэрала]] пра Алісу, збор апавяданняў [[Хорхэ Луіс Борхес|Хорхе Луіса Борхеса]] «''{{нп5|Вымыслы||en|Ficciones}}''», творы {{нп5|Артур Мэкен|Артура Мэкена|en|Arthur Machen}} «''{{нп5|Вялікі бог Пан||en|The Great God Pan}}''» і «''{{нп5|Белыя людзі||en|The White People}}''», кнігу {{нп5|Лорд Дансені|Лорда Дансені|en|Lord Dunsany}} «''Блаславенне Пана''», зборнік {{нп5|Алджэрнан Блэквуд|Алджэрнана Блэквуда|en|Algernon Blackwood}} «''Сад Пана''». Кінакрытык {{нп5|Марк Кермад||en|Mark Kermode}} называе сярод магчымых крыніц натхнення «''{{нп5|Кніга крыві|Кнігу крыві|en|Books of Blood}}''» {{нп5|Клайв Баркер|Клайва Баркера|en|Clive Barker}}<ref name="Guardian, Mark Kermode review" />. Даследчык {{нп5|Пол Джуліан Сміт||en|Paul Julian Smith}} звяртае ўвагу, што Афелію часта лаюць за чытанне казак. Па яго меркаванні, гэта моцна нагадвае нацыянальны наратыў Іспаніі, «''[[Дон Кіхот|Дон Кіхота]]''», у якім фантастычная літаратура таксама пераўтварае штодзённы досвед ізгоя ў нешта фантастычнае. «''Можа быць, не выпадкова асноўнае месца дзеяння фільма — млын, хоць і пазбаўлены вялізных ветразяў, якія спарадзілі самы вядомы подзвіг рыцара''», — дадае даследчык<ref name="Film Quarterly, Paul Julian Smith article" />. Яшчэ на пачатку вытворчасці карціны ў 2004 годзе Дэль Тора адзначаў: «''Пан — арыгінальная гісторыя. Некаторыя з маіх улюбёных пісьменнікаў (Борхес, Блэквуд, Мэкен, Дансені) даследавалі вобраз бога Пана і сімвал лабірынта. Гэтыя рэчы я лічу надзвычайнымі і спрабую змешваць іх і гуляцца з імі''»<ref name="Del Toro Films" />. === Уплыў выяўленчага мастацтва === [[Файл:Francisco de Goya, Saturno devorando a su hijo (1819-1823).jpg|thumb|[[Франсіска Гоя]]. «''{{нп5|Сатурн, які пажырае свайго сына||en|Saturn Devouring His Son}}''» (каля 1819—1823).]] Значны ўплыў на «''Лабірынт фаўна''» аказалі творы выяўленчага мастацтва, сярод якіх карціны вядомых майстроў, а таксама працы ілюстратараў. Сярод апошніх, Дэль Тора асабліва акцэнтуе ўвагу на працах {{нп5|Артур Рэкхэм|Артура Рэкхэма|en|Arthur Rackham}}<ref name="Emanuel Levy" />. Падабенства «''Лабірынт фаўна''» з яго ілюстрацыямі можна ўбачыць, напрыклад, «''у вялікіх, вузлаватых, першабытных дрэвах''», — кажа рэжысёр<ref name="Guardian, Pan's people" />. У іншым месцы Дэль Тора дадае яшчэ некалькі важных для яго імён: «''Мне падабаюцца ілюстрацыі да казак за аўтарствам Артура Рэкхэма, {{нп5|Эдмунд Дзюлак|Эдмунда Дзюлака|en|Edmund Dulac}} і {{нп5|Кей Нільсэн|Кея Нільсэна|en|Kay Nielsen}}, і я застаюся ў захапленні ад таго, як яны зрабілі казкі пачуццёвымі і змрочнымі. Рэкхэм, у прыватнасці, быў ключавым у гэтым фільме. У яго творчасці ёсць скажоныя падтэксты. Ягонае бачанне пераследавалі вузлаватыя, перакручаныя рэчы, маючыя скажоную волю да жыцця''»<ref name="Emanuel Levy" />. Іншай крыніцай натхнення рэжысёр называе карціны [[Франсіска Гоя|Франсіска Гоі]]. Асабліва гэта тычыцца персанажа Бледнага Чалавека: «''У адной са сцэн Бледны Чалавек адкусвае галовы феям. Гэта сышло непасрэдна з карціны Гоі „{{нп5|Сатурн, які пажырае свайго сына||en|Saturn Devouring His Son}}“''»<ref name="Guardian, Pan's people" />. Даследчык {{нп5|Пол Джуліан Сміт||en|Paul Julian Smith}} заўважае падабенства «''Лабірынта фаўна''» з карцінамі [[Дыега Веласкес]]а: «''Калі мы пераходзім да інтэр’ераў млына, асноўнага месца дзеяння, залацістае святло падае на цёмна-карычневую драўляную мэблю. Пажылыя жанчыны пад наглядам стальной ахмістрыні Мерсэдэс наразаюць карняплоды або трыбушаць трусоў. Гэтая сцэна і эстэтыка нагадваюць Веласкеса (напрыклад, карціну „{{нп5|Старая гатуе яешню||en|Old Woman Frying Eggs}}“)''»<ref name="Film Quarterly, Paul Julian Smith article" />. === Кінематаграфічныя ўплывы === Сярод фільмаў найбольш значны ўплыў на «''Лабірынт фаўна''» аказала іспанская карціна «''{{нп5|Дух вулля||en|The Spirit of the Beehive}}''» ([[1973]], рэж. {{нп5|Віктар Эрысэ||en|Víctor Erice}})<ref name="Film Quarterly, Paul Julian Smith article" /><ref name="Empire, Kim Newman review" />. Зняты ў франкісцкай Іспаніі, фільм пераносіць гледача ў 1940 год у спустошаную сельскую мясцовасць, дзе чарнавокая шасцігадовая дзяўчынка мае сутыкнуцца тварам у твар з безыменным жахам. Ана сустракае не фаўна, а монстра {{нп5|Віктар Франкенштэйн|Франкенштэйна|en|Victor Frankenstein}}, якога яна бачыла ў імправізаваным вясковым кінатэатры. У адным з эпізодаў фільма дзеці на ўроку вывучаюць будову чалавечага цела, размяшчаючы розныя органы на манекене, і Ане дастаюцца вочы. Гэты момант рыфмуецца з пачаткам «''Лабірынта фаўна''», дзе Афелія знаходзіць камень з выяўленым вокам, а затым вяртае яго бязвокай статуі<ref name="Film Quarterly, Paul Julian Smith article" />. Аналізуючы гэтую паралель, {{нп5|Пол Джуліан Сміт||en|Paul Julian Smith}} адзначае: «''Такім чынам, Дэль Тора не толькі паўтарае іспанскую гісторыю ў мексіканскім стылі, які ён удасканаліў у іншых месцах; ён таксама перароблівае іспанскае кіно, ператвараючы строгую і мінімалісцкую драму Эрысэ ў пышна створаную мізансцэну і надзвычайна вынаходлівую аператарскую працу''»<ref name="Film Quarterly, Paul Julian Smith article" />. Падабенства фільмаў пацвярджаў і сам Дэль Тора<ref name="Guardian, Guillermo del Toro interview, part two" />. Кінакрытык Даг Камінгс праводзіць паралель між «''Лабірынтам фаўна''» і іншым іспанскім фільмам часоў Франка — «''{{нп5|Выкармі крумкача||en|Cría Cuervos}}''» ([[1975]], рэж. [[Карлас Саура]]). Ён адзначае, што пры аналізе карціны Дэль Тора рэцэнзенты часта абмяжоўваюцца кароткімі згадкамі «''Духа вулля''», тым часам як фільм Сауры не менш багаты кропкамі судатыкнення. Галоўная гераіня «''Выкармі крумкача''», дзяўчынка па імені Ана, вымушана спрабаваць разабрацца ў прыглушаным, прыгнечаным свеце дарослых апошніх дзён рэжыму Франка. «''Яна апынаецца ў хістаннях паміж цяперашнім і мінулым, канфліктам і спекуляцыяй і, у рэшце рэшт, паміж фантазіяй і рэальнасцю. Аднак, у адрозненні ад Дэль Тора і Эрысэ, Саура звязвае ўяўленне Аны не столькі з міфалогіяй ці фальклёрам, колькі з успамінамі''»<ref name="Film Journey, Doug Cummings review" />. У інтэрв’ю [[2007]] года Дэль Тора адзначыў дзіўнае падабенства паміж сваім фільмам і «''Хронікамі Нарніі''»: дзеянне абодвух фільмаў адбываецца прыблізна ў той жа час, маюць падобных па ўзросце галоўных герояў, якія сустракаюцца з міфічнымі істотамі (у прыватнасці, з фаўнам), а таксама фільмы яднаюць тэмы «''непаслушэнства і выбару''». На самай справе, Дэль Тора было прапанавана зрэжысіраваць фільм «''{{нп5|Хронікі Нарніі: Леў, вядзьмарка і гардэроб||en|The Chronicles of Narnia: The Lion, the Witch and the Wardrobe}}''», але ён адхіліў прапанову дзеля «''Лабірынта фаўна''». Апроч «''Хронік Нарніі''» «''Лабірынт фаўна''» часта параўноўваюць з фільмамі «''{{нп5|Лабірынт (фільм, 1986)|Лабірынт|en|Labyrinth (film)}}''» (1986), «''[[Панесеныя прывідамі]]''» (2001), «''{{нп5|Люстэркавая маска||en|MirrorMask}}''» (2005) і «''{{нп5|Мост у Тэрабітыю||en|Bridge to Terabithia (2007 film)}}''» (2007)<ref name="Time Out, Ben Walters review" /><ref name="CanMag, Bridge to Terabithia comparison" />. Крытыкі таксама адзначалі падабенства «''Лабірынта фаўна''» з іншым фільмам Дэль Тора «''[[Хрыбет д’ябла|Хрыбтом д’ябла]]''» (2001)<ref name="Empire, Kim Newman review" />. «''Зноўку, амаль асірацелае дзіця, якое знаходзіцца ў страшнай небяспецы з боку змрочна-прыгожай, дрэннай айцоўскай фігуры падчас узрушэнняў, выкліканых Грамадзянскай вайной у Іспаніі, трапляе ў чароўны свет, які дапаўняе і без таго небяспечную рэальнасць паралелямі звышнатуральных праблем, але ў той жа час дае магчымасць для ўцёкаў''»<ref name="Empire, Kim Newman review" />. Дэль Тора пацвердзіў моцную тэматычную звязанасць гэтых фільмаў, заявіўшы, што «''Лабірынт фаўна''» варта разглядаць як нефармальны сіквэл «''Хрыбта д’ябла''», які працягвае падымаць пэўныя пытанні. Новая кінастужка Дэль Тора ўспадкавала і некалькіх акцёраў «''Хрыбта д’ябла''». Выканаўцы першапланавых роляў Карласа і Хаймэ — {{нп5|Фернанда Тыельве||en|Fernando Tielve}} і Іньіга Гарсэс — з’явіліся ў «''Лабірынце фаўна''» ў другарадных ролях салдат-партызан. == Адменены сіквэл == Паводле слоў Гільерма дэль Тора «''Лабірынт фаўна''» з’яўляецца другой часткай іспанамоўнай трылогіі, фільмы якой аб’яднаны тэматыкай [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|Грамадзянскай вайны ў Іспаніі]]. Падчас Канскага кінафестывалю ў маі 2006 года, Гільерма дэль Тора абвясціў, што збіраецца працягнуць працу над «''іспанскай''» трылогіяй, дзвюма першымі часткамі якой з’яўляюцца фільмы «''[[Хрыбет д’ябла]]''» (2001) і «''Лабірынт фаўна''» (2006). Для завяршаючай часткі трылогіі Гільерма дэль Тора абраў сцэнарый маладога іспанскага сцэнарыста {{нп5|Серхіа Санчэс|Серхіа Санчэса|en|Sergio G. Sánchez}} пад назвай «''3993''»<ref name="Variety, on 3993" />{{sfn|Mar Diestro-Dópido, Pan's Labyrinth|2013|p=9}}. Дзеянне гэтага фільма павінна было адбывацца ў двух часавых пласкасцях, адлюстоўваючы фантастычную сувязь Іспаніі 1993 года з Іспаніяй часоў Грамадзянскай вайны ў 1939 годзе<ref name="Variety, on 3993" />. Тым не менш, Дэль Тора адмовіўся ад праекта дзеля здымкаў фільма «''{{нп5|Хэлбой II: Залатая армія||en|Hellboy II: The Golden Army}}''». == Навелізацыя == У [[2019]] годзе выйшла навелізацыя фільма, напісаная вядомай пісьменніцай {{нп5|Карнелія Функе|Карнеліяй Функе|en|Cornelia Funke}} (Гільерма дэль Тора ўказаны суаўтарам). У кнізе, у адрозненні ад фільма, двухсэнсоўнасць і прастора для трактовак адсутнічаюць, і ўсе цуды паказаны як стопрацэнтна рэальныя<ref name="Мир фантастики, Новелизация Лабиринта Фавна" />. == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="AllMovie">{{cite web|url=https://www.allmovie.com/movie/v326961|title=Pan's Labyrinth (2006)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[AllMovie]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="AllMusic">{{cite web|url=https://www.allmusic.com/album/pans-labyrinth-soundtrack-mw0000447593|title=Pan's Labyrinth (Soundtrack) – Javier Navarrete|author=|date=|publisher=Сайт «''[[AllMusic]]''»|lang=en|accessdate=2022-06-17|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="AlloCiné">{{cite web|url=https://www.allocine.fr/film/fichefilm_gen_cfilm=57689.html|title=Le Labyrinthe de Pan|author=|date=|publisher=Сайт «''[[AlloCiné]]''»|lang=fr|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Austin Chronicle, AFCA 2006">{{cite web|url=https://www.austinchronicle.com/screens/2007-01-05/433600/|title=Cinema's Labyrinth: The year in film, 2006|author=|date=2007-01-05|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|The Austin Chronicle||en|The Austin Chronicle}}''»|lang=en|accessdate=2022-01-18|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="AwardsDaily">{{cite web|url=https://www.awardsdaily.com/pans-labyrinth-a-story-that-needed-guillermo-del-toro/|title=Pan's Labyrinth: A Story that Needed Guillermo Del Toro|author=|date=|publisher=Сайт «''Awards Daily''»|lang=en|accessdate=2022-08-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="BAFTA 2007">{{cite web|url=http://awards.bafta.org/award/2007/film|title=Film in 2007|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[BAFTA]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Bodil 2008">{{cite web|url=http://www.bodilprisen.dk/aar-for-aar/2008-2/|title=2008|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Бодыль (прэмія)|Бодыль]]''»|lang=da|accessdate=2021-07-23|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Box Office Mojo">{{cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0457430/|title=Pan's Labyrinth (2006)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Box Office Mojo]]''»|lang=en|accessdate=2021-09-13|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="BSFC 2000s">{{cite web|url=https://bostonfilmcritics.org/past-winners-2000s/|title=BSFC Winners 2000s|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Таварыства кінакрытыкаў Бостана||en|Boston Society of Film Critics}}|lang=en|accessdate=2021-11-24|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="CanMag, Bridge to Terabithia comparison">{{cite web|url=http://www.canmag.com/nw/6778-bridge-terabithia-review|title=Bridge to Terabithia a Pan's Labyrinth for Kids|author=Fred Topel|date=2007-02-15|publisher=Сайт «''CanMag''»|lang=en|accessdate=2018-10-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181021024621/http://www.canmag.com/nw/6778-bridge-terabithia-review|archivedate=2018-10-21|deadurl=yes}}</ref> <ref name="Cinema Francais, Cannes 2006">{{cite web|url=https://www.cinema-francais.fr/cannes/cannes_2006.htm|title=59ème Festival de Cannes|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Le Cinema Francais]]''»|lang=fr|accessdate=2021-07-23|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Jonathan Rosenbaum review">{{cite web|url=https://chicagoreader.com/film/thinking-inside-the-box-2/|title=Thinking Inside the Box|author=[[Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum]]|date=2007-01-04|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}''»|lang=en|accessdate=2021-12-21|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Collider, Guillermo Del Toro interview">{{cite web|url=https://collider.com/guillermo-del-toro-interviewed-pans-labyrinth/|title=Guillermo Del Toro Interviewed – ‘Pan’s Labyrinth’|author=Steve Weintraub|date=2007-01-03|publisher=Сайт «''{{нп5|Collider||en|Collider (website)}}''»|lang=en|accessdate=2022-08-09|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Del Toro Films">{{cite web|url=http://www.deltorofilms.com/forum/viewtopic.php?p=28#28|title=Answers Archive (August 2004 to Present)|author=|date=|publisher=Сайт «''DelToroFilms.com''»|lang=en|accessdate=2007-09-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927050559/http://www.deltorofilms.com/forum/viewtopic.php?p=28#28|archivedate=2007-09-27|deadurl=yes}}</ref> <ref name="Discogs">{{cite web|url=https://www.discogs.com/release/1082254-Javier-Navarrete-Pans-Labyrinth|title=Javier Navarrete – Pan's Labyrinth|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Discogs]]''»|lang=en|accessdate=2022-06-17|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="El Laberinto del fauno booklet">{{cite album-notes|title=El Laberinto del fauno|artist=[[Хаўер Наварэтэ|Javier Navarrete]]|year=2006|url=https://www.discogs.com/release/11498663-Javier-Navarrete-El-Laberinto-Del-Fauno/image/SW1hZ2U6MzQyMTQ2MDQ=|format=booklet|publisher={{нп5|Milan Records||en|Milan Records}}}}</ref> <ref name="El Mundo, Ariel 2007">{{cite web|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2007/03/21/cultura/1174451988.html|title=Maribel Verdú y 'La vida secreta de las palabras', premios Ariel en México|author=|date=2007-03-21|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|El Mundo||en|El Mundo (Spain)}}''»|lang=es|accessdate=2021-09-06|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="El Mundo, Goya 2007">{{cite web|url=https://www.elmundo.es/especiales/2007/01/cultura/goya/nominados/index.html|title=Premios Goya 2007|author=|date=|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|El Mundo||en|El Mundo (Spain)}}''»|lang=es|accessdate=2021-09-06|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="El Pais, Ariel 2007">{{cite web|url=https://elpais.com/cultura/2007/03/21/actualidad/1174431602_850215.html|title='El Laberinto del fauno' acapara los premios Ariel del cine mexicano|author=|date=2007-03-21|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|El País||en|El País}}''»|lang=es|accessdate=2021-09-06|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Emanuel Levy">{{cite web|url=https://emanuellevy.com/interviews/pans-labyrinth-brilliant-del-toro-1/|title=Pan's Labyrinth Brilliant Del Toro|author={{нп5|Эмануэль Леві|Emanuel Levy|en|Emanuel Levy}}|date=2006-11-18|website=Сайт {{нп5|Эмануэль Леві|Эмануэля Леві|en|Emanuel Levy}}|lang=en|accessdate=2022-07-24|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Empire, Kim Newman review">{{cite web|url=https://www.empireonline.com/movies/reviews/pan-labyrinth-review/|title=Pan's Labyrinth Review: Empire|author=Kim Newman|date=2006-10-27|publisher=Сайт часопіса «''{{нп5|Empire (часопіс)|Empire|en|Empire (film magazine)}}''»|lang=en|accessdate=2022-08-16|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Europa Press, Sant Jordi 2007">{{cite web|url=https://www.europapress.es/catalunya/noticia-rne-catalunya-entrega-premis-sant-jordi-reconocen-laberinto-fauno-veronica-echegui-20070423204820.html|title=RNE en Catalunya entrega los Premis Sant Jordi que reconocen a 'El laberinto del fauno' y Verónica Echegui|author=|date=2007-04-23|publisher=Сайт «''[[Europa Press]]''»|lang=|accessdate=2021-08-11|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="FilmAffinity">{{cite web|url=https://www.filmaffinity.com/es/film977734.html|title=El laberinto del fauno|author=|date=|publisher=Сайт «''[[FilmAffinity]]''»|lang=es|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Film Journey, Doug Cummings review">{{cite web|url=http://filmjourney.org/?p=907|title=Cria cuervos|author=Doug Cummings|date=2007-03-31|publisher=Сайт «''Film Journey''»|lang=en|accessdate=2021-05-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523190719/http://filmjourney.org/?p=907|archivedate=2021-05-23|deadurl=yes}}</ref> <ref name="Film Music Institute, Javier Navarrete interview">{{cite web|url=https://filmmusicinstitute.com/interview-with-javier-navarrete-3/|title=Interview with Javier Navarrete|author=Daniel Schweiger|date=2021-10-29|publisher=Сайт «''The Film Music Institute''»|lang=en|accessdate=2022-06-11|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Film Quarterly, Paul Julian Smith article">{{артыкул|аўтар={{нп5|Пол Джуліян Сміт|Paul Julian Smith|en|Paul Julian Smith}}.|загаловак=Pan’s Labyrinth|арыгінал=|спасылка=https://filmquarterly.org/2007/06/01/pans-labyrinth/|аўтар выдання=|выданне={{нп5|Film Quarterly||en|Film Quarterly}}|тып=|месца=|выдавецтва=|год=Summer 2007|выпуск=|volume=60|нумар=4|старонкі=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en|ref=}}</ref> <ref name="Globe and Mail, Liam Lacey review">{{cite web|url=https://www.theglobeandmail.com/arts/pans-labyrinth/article20418233/|title=Pan's Labyrinth|author=Liam Lacey|date=2006-12-22|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|The Globe and Mail||en|The Globe and Mail}}''»|lang=en|accessdate=2022-08-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220816141600/https://www.theglobeandmail.com/arts/pans-labyrinth/article20418233/|archivedate=2022-08-16|deadurl=no}}</ref> <ref name="Goya 2007">{{cite web|url=https://www.premiosgoya.com/21-edicion/nominaciones/por-categoria/|title=Estas son las nominaciones de los Premios Goya 2007|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Гоя (прэмія)|Гоя]]''»|lang=es|accessdate=2021-09-06|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Guardian, Guillermo del Toro interview">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2006/nov/21/guardianinterviewsatbfisouthbank|title=Guillermo del Toro|author=Mark Kermode|date=2006-11-21|publisher=«''[[The Guardian]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-10|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Guardian, Guillermo del Toro interview, part two">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2006/nov/21/guardianinterviewsatbfisouthbank1|title=Guillermo del Toro - part two|author=|date=2006-11-21|publisher=«''[[The Guardian]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-10|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Guardian, Mark Kermode review">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2006/nov/05/features.review1|title='Pain should not be sought - but it should never be avoided'|author=Mark Kermode|date=2006-10-05|publisher=«''[[The Guardian]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-10|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Guardian, Pan's people">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2006/nov/17/2|title=Pan's people|author=[[Гільерма дэль Тора|Guillermo del Toro]]|date=2006-11-17|publisher=«''[[The Guardian]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-10|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="HD Report, Pan’s Labyrinth 4K release">{{cite web|url=https://hd-report.com/2019/05/04/pans-labyrinth-releasing-to-4k-ultra-hd-blu-ray/|title=Pan’s Labyrinth releasing to 4K Ultra HD Blu-ray|author=|date=2019-05-04|publisher=Сайт «''HD Report''»|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="High-Def Digest, New Line Transition to Blu-ray">{{cite web|url=https://www.highdefdigest.com/news/show/New_Line/Industry_Trends/New_Line_Details_Transition_to_Blu-ray/1351|title=New Line Details Transition to Blu-ray|author=Peter Bracke|date=2008-01-08|publisher=Сайт «''High-Def Digest''»|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="IMDb">{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/tt0457430/|title=El laberinto del fauno (2006) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="IMDb, Awards">{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/tt0457430/awards|title=El laberinto del fauno — Awards|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="IMDb, Filming & Production">{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/tt0457430/locations|title=El laberinto del fauno — Filming & Production|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="IMDb, Release Info">{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/tt0457430/releaseinfo|title=El laberinto del fauno — Release Info|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="IMDb, Top 250">{{cite web|url=https://www.imdb.com/chart/top|title=Top Rated Movies|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2021-12-02|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="KinoPoisk">{{cite web|url=https://www.kinopoisk.ru/film/103733/|title=Лабиринт Фавна|author=|date=|publisher=Сайт «''[[КиноПоиск]]''»|lang=ru|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="La Vanguardia, Ariel 2007">{{cite web|url=https://www.lavanguardia.com/cultura/20070321/51314068167/el-laberinto-del-fauno-acapara-los-premios-ariel-con-nueve-estatuillas.html|title='El laberinto del fauno' acapara los Premios Ariel con nueve estatuillas|author=|date=2007-03-21|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|La Vanguardia||en|La Vanguardia}}''»|lang=es|accessdate=2021-09-06|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, on Del Toro's notebook">{{cite web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-05-ca-pan5-story.html|title=Almost a horror story|author=John Horn|date=2006-11-05|publisher=Сайт газеты «''[[Los Angeles Times]]''»|lang=en|accessdate=2022-08-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210515110702/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-05-ca-pan5-story.html|archivedate=2021-05-15|deadurl=no}}</ref> <ref name="LVFCS, Sierra Award Winners">{{cite web|url=http://www.lvfcs.org/sierra-award-winners.html|title=Previous Sierra Award Winners|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Таварыства кінакрытыкаў Лас-Вегаса||fr|Las Vegas Film Critics Society}}|lang=en|accessdate=2021-11-24|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="MCU">Іспанская вытворчасць — 78%, мексіканская — 22% {{cite web|url=http://www.mcu.es/comun/bases/cine/Anuarios/2006/P111905.pdf|title=El Laberinto del Fauno|author=|date=|website=Сайт Міністэрства адукацыі, культуры і спорту Іспаніі|lang=en|accessdate=2018-04-16|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Metacritic">{{cite web|url=https://www.metacritic.com/movie/pans-labyrinth|title=Pan's Labyrinth|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Metacritic]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Metacritic, Best Movies of All Time">{{cite web|url=https://www.metacritic.com/browse/movies/score/metascore/all/filtered?sort=desc|title=Best Movies of All Time - Metacritic|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Metacritic]]''»|lang=en|accessdate=2021-12-02|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Metacritic, Best Movies of the Decade">{{cite web|url=https://www.metacritic.com/feature/the-best-movies-of-the-decade|title=Ten Years of Metacritic: The Best (and Worst) Movies of the Decade|author=Jason Dietz|date=2009-12-17|publisher=Сайт «''[[Metacritic]]''»|lang=en|accessdate=2021-12-02|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Metacritic, Top Ten Lists 2006">{{cite web|url=http://www.metacritic.com:80/film/awards/2006/toptens.shtml|title=Film Critic Top Ten Lists: 2006 Critics' Picks|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Metacritic]]''»|lang=en|accessdate=2010-03-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100301064110/http://www.metacritic.com:80/film/awards/2006/toptens.shtml|archivedate=2010-03-01|deadurl=yes}}</ref> <ref name="Movie Music International, Javier Navarrete interview">{{cite web|url=https://jonman492000.wordpress.com/2014/02/11/javier-navarette/|title=JAVIER NAVARRETE.|author=|date=2014-02-11|publisher=Блог «''Movie Music International''»|lang=en|accessdate=2022-06-11|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="MTV, on Dark fantasy">{{cite web|url=http://www.mtv.com/news/1544179/scariest-film-of-the-year-pans-labyrinth-director-spills-his-guts/|title=Scariest Film Of The Year? 'Pan's Labyrinth' Director Spills His Guts|author=Larry Carroll|date=2006-10-26|website=[[MTV]]|accessdate=2018-04-26|lang=en|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="MusicBrainz">{{cite web|url=https://musicbrainz.org/release/2c7c9ff1-2d71-47e9-a583-173f5bb05385|title=Pan’s Labyrinth|author=|date=|publisher=Сайт «''[[MusicBrainz]]''»|lang=en|accessdate=2022-06-17|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Nasha Niva">{{cite web|url=https://nashaniva.by/?c=ar&i=5795|title=Дзіця ў лябірынце пачвараў|author=Андрэй Расінскі|date=2007-01-09|publisher=Сайт газеты «''[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]''»|lang=be|accessdate=2020-10-10|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Naviny.By, Канномания">{{cite web|url=https://naviny.by/rubrics/culture/2007/01/13/ic_news_117_265579|title=На "Канномании" в Минске показали фильм Гильермо дель Торо "Лабиринт Фавна"|author=|date=2007-01-13|website=Сайт «''Naviny.By''»|publisher=БелаПАН|lang=ru|accessdate=2018-04-17|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="NSFC 2007">{{cite web|url=https://nationalsocietyoffilmcritics.com/about-2/|title=Past Awards — National Society of Film Critics|author=|date=|publisher=Сайт [[Нацыянальнае таварыства кінакрытыкаў ЗША|Нацыянальнага таварыства кінакрытыкаў ЗША]]|lang=en|accessdate=2021-08-20|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="OFCS 2007">{{cite web|url=http://www.altfg.com/blog/awards/online-film-critics-society-awards-2006/|title=2007 Online Film Critics Society Awards|publisher=Сайт {{нп5|Таварыства анлайн-кінакрытыкаў||en|Online Film Critics Society}}|lang=en|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121003011121/http://www.altfg.com/blog/awards/online-film-critics-society-awards-2006/|archivedate=2012-10-03|deadurl=}}</ref> <ref name="OFTA 2007">{{cite web|url=http://www.oftaawards.com/film-awards/11th-annual-film-awards-2006/|title=11th Annual Film Awards (2006)|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Анлайн-асацыяцыя кіно і тэлебачання|Анлайн-асацыяцыі кіно і тэлебачання|pt|Prémio Online Film & Television Association}}|lang=en|accessdate=2021-08-05|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Oscar 2007">{{cite web|url=https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/2007|title=The 79th Academy Awards — 2007|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Оскар]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Rate Your Music">{{cite web|url=https://rateyourmusic.com/release/album/javier-navarrete/le-labyrinthe-de-pan.p/|title=Le labyrinthe de Pan|author=|date=|publisher=Сайт «''{{нп5|Rate Your Music||en|Rate Your Music}}''»|lang=en|accessdate=2022-05-03|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Review Graveyard">{{cite web|url=http://www.reviewgraveyard.com/2007_Reviews/dvd/07-03-12_panslabyrinth.htm|title=Pan's Labyrinth — DVD Review|author=|date=|publisher=Сайт «''Review Graveyard''»|lang=en|accessdate=2022-08-09|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Best of 2006">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/rogers-journal/the-best-movies-of-2006|title=The best movies of 2006: Roger Ebert's Journal|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=2007-11-22|publisher=Сайт [[Роджэр Эберт|Роджэра Эберта]]|lang=en|accessdate=2022-07-10|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert review">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/great-movie-pans-labyrinth-2006|title=When worlds collide|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=2007-08-25|publisher=Сайт [[Роджэр Эберт|Роджэра Эберта]]|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Rolling Stone, Peter Travers review">{{cite web|url=https://www.rollingstone.com/movies/reviews/pans-labyrinth-20061229|title=Pan's Labyrinth: Rolling Stone|author=Peter Travers|date=2006-12-29|publisher=Rolling Stone|lang=en|accessdate=2018-04-12|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Rotten Tomatoes">{{cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/m/pans_labyrinth|title=Pan's Labyrinth (2006)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Rotten Tomatoes]]''»|lang=en|accessdate=2021-07-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Rotten Tomatoes, NYFCO 2006">{{cite web|url=https://editorial.rottentomatoes.com/article/2006-nyfco-awards-announced/|title=2006 NYFCO Awards Announced!|author=Edward Douglas|date=2006-12-12|publisher=Сайт «''[[Rotten Tomatoes]]''»|lang=en|accessdate=2021-08-20|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Scary for Kids, Pale Man">{{cite web|url=https://www.scaryforkids.com/pale-man/|title=The Pale Man: Tenome Japanese Legend|author=|date=2015-10-01|publisher=Сайт «''Scary for Kids''»|lang=en|accessdate=2022-07-12|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="SciFi, Del Toro and Baquero interview">{{cite web|url=http://www.scifi.com/sfw/interviews/sfw14471.html|title=Guillermo del Toro and Ivana Baquero escape from a civil war into the fairytale land of ''Pan's Labyrinth''|author=Ian Spelling|date=2006-12-25|publisher=Сайт «''SCI FI Weekly''»|lang=en|accessdate=2008-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080609075453/http://www.scifi.com/sfw/interviews/sfw14471.html|archivedate=2008-06-09|deadurl=yes}}</ref> <ref name="Seattle Times, Rene Rodriguez review">{{cite web|url=https://www.seattletimes.com/entertainment/director-keeps-hollywood-out-of-pans-labyrinth/|title=Director keeps Hollywood out of “Pan’s Labyrinth”|author=Rene Rodriguez|date=2007-01-16|publisher=Сайт «''The Seattle Times''»|lang=en|accessdate=2022-08-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="SEFCA 2006">{{cite web|url=https://www.sefca.net/winners#/2006|title=Winners — 2006|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Асацыяцыя кінакрытыкаў Паўднёвага ўсходу ЗША|Асацыяцыі кінакрытыкаў Паўднёвага ўсходу ЗША|en|Turkish Film Critics Association}}|lang=en|accessdate=2022-01-26|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="SLFCA 2007">{{cite web|url=http://www.stlfilmcritics.org/annual-awards/|title=Annual Awards|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Асацыяцыя кінакрытыкаў Сент-Луіса|Асацыяцыі кінакрытыкаў Сент-Луіса|en|St. Louis Film Critics Association}}|lang=en|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150624002421/http://www.stlfilmcritics.org/annual-awards/|archivedate=2015-06-24|deadurl=}}</ref> <ref name="SFGATE, SFFCC 2006">{{cite web|url=https://www.sfgate.com/bayarea/article/SF-Film-Critics-Awards-announced-2482425.php|title=SF Film Critics Awards announced|author=Ruthe Stein|date=2006-12-12|publisher=Сайт «''SFGATE''»|lang=en|accessdate=2021-08-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> <ref name="Time Out, Ben Walters review">{{cite web|url=https://www.timeout.com/movies/pans-labyrinth|title=Pan's Labyrinth|author=Ben Walters|date=2006-08-23|publisher=Сайт часопіса «''{{нп5|Time Out||en|Time Out (magazine)}}''»|lang=en|accessdate=2022-08-16|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Variety, Justin Chang review">{{cite web|url=https://variety.com/2006/film/reviews/pan-s-labyrinth-2-1200515882/|title=Film Review: Pan’s Labyrinth|author={{нп5|Джасцін Чанг|Justin Chang|en|Justin Chang}}|date=2006-05-27|publisher=Сайт «''[[Variety]]''»|lang=en|accessdate=2022-08-22|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Variety, on 3993">{{cite web|url=https://variety.com/2006/film/news/del-toro-returns-to-spanish-trio-1200335916/|title=Del Toro returns to Spanish trio|author=John Hopewell, Anna Marie De La Fuente|date=2006-05-21|publisher=Сайт «''[[Variety]]''»|lang=en|accessdate=2022-08-20|archiveurl=|archivedate=|deadurl=no}}</ref> <ref name="Мир фантастики, Новелизация Лабиринта Фавна">{{cite web|url=https://www.mirf.ru/book/cornelia-funke-guillermo-del-toro-labirint-favna/|title=Корнелия Функе, Гильермо дель Торо «Лабиринт Фавна»|author=Евгения Сафонова|date=2020-02-19|publisher=Сайт часопіса «''{{нп5|Мир фантастики||ru|Мир фантастики}}''»|lang=ru|accessdate=2021-12-02|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> }} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Mar Diestro-Dópido|частка=|загаловак=Pan's Labyrinth|арыгінал=|спасылка=https://books.google.ru/books?id=BP28nQEACAAJ|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Bloomsbury Academic|год=2013|том=|pages=|allpages=104|серыя=BFI Film Classics|isbn=978-1-844-57745-3|ref=Mar Diestro-Dópido, Pan's Labyrinth}} * {{кніга|аўтар=Tanya Jones|частка=|загаловак=Studying Pan's Labyrinth|арыгінал=|спасылка=https://books.google.by/books?id=IEDMQgAACAAJ|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Columbia University Press|год=2010|том=|pages=|allpages=96|серыя=Studying films|isbn=978-1-906733-30-8|ref=Tanya Jones, Studying Pan's Labyrinth}} * {{артыкул|аўтар={{нп5|Пол Джуліян Сміт|Paul Julian Smith|en|Paul Julian Smith}}.|загаловак=Pan’s Labyrinth|арыгінал=|спасылка=https://filmquarterly.org/2007/06/01/pans-labyrinth/|аўтар выдання=|выданне={{нп5|Film Quarterly||en|Film Quarterly}}|тып=|месца=|выдавецтва=|год=Summer 2007|выпуск=|volume=60|нумар=4|старонкі=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en|ref=}} == Спасылкі == * {{AllMovie title|v326961|Лабірынт фаўна}} {{рэйтынг-5|5}} (на 13.09.2021) * [https://www.filmaffinity.com/es/film977734.html Лабірынт фаўна] на сайце «''[[FilmAffinity]]''» {{ref-es}} {{рэйтынг-10|7.2}} (на 13.09.2021) * {{Imdb title|0457430|Лабірынт фаўна}} {{рэйтынг-10|8.2}} (на 13.09.2021) * {{Metacritic film|pans-labyrinth|Лабірынт фаўна}} {{рэйтынг-10|9.8}} (на 13.09.2021) * {{Rotten Tomatoes|pans_labyrinth|Лабірынт фаўна}} {{рэйтынг-10|9.5}} (на 13.09.2021) * [https://www.kinopoisk.ru/film/103733/ Лабірынт фаўна] на сайце «''[[КиноПоиск]]''» {{ref-ru}} {{рэйтынг-10|7.6}} (на 13.09.2021) {{^}} {{Добры артыкул|Кінематограф}} {{Артыкул года|2018}} {{^}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Гільерма дэль Тора}} {{Прэмія «Імперыя» за найлепшы навукова-фантастычны/фэнтэзійны фільм}} {{Прэмія «Спадарожнік» за найлепшы анімацыйны або змешаны мастацкі фільм}} {{Прэмія Таварыства кінакрытыкаў Бостана за найлепшы фільм на замежнай мове}} [[Катэгорыя:Фільмы-драмы 2006 года]] [[Катэгорыя:Фільмы 2006 года ў жанры фэнтэзі]] [[Катэгорыя:Фільмы Мексікі 2006 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Іспаніі 2006 года]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Мексікі]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Фільмы Мексікі ў жанры фэнтэзі]] [[Катэгорыя:Фільмы Іспаніі ў жанры фэнтэзі]] [[Катэгорыя:Фільмы на іспанскай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы пра Іспанію]] [[Катэгорыя:Фільмы пра лабірынты]] [[Катэгорыя:Фільмы Гільерма дэль Тора]] [[Катэгорыя:Фільмы па сцэнарыях Гільерма дэль Тора]] [[Катэгорыя:Фільмы, музыку да якіх напісаў Хаўер Наварэтэ]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты прэміі BAFTA]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты прэміі «BAFTA» за найлепшы фільм на замежнай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты прэміі «Арыэль»]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты прэміі «Сатурн»]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты кінафестывалю Fantasporto]] [[Катэгорыя:Фільмы, знятыя лаўрэатамі прэміі «Оскар» за «Найлепшую работу мастака»]] [[Катэгорыя:Фільмы, знятыя лаўрэатамі прэміі «Оскар» за «Найлепшую работу аператара»]] [[Катэгорыя:Выдатныя фільмы (Роджэр Эберт)]] 3yrhp7dj5375uiila4u3lr7efgqiyai 0 465484 4192437 3858162 2022-08-23T09:10:41Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Біран Ндой | поўнае імя = | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Сенегал}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Сенегал}} [[ФК Ньяры Тэлі|Ньяры Тэлі]] | нумар = | пазіцыя = [[абаронца (футбол)|абаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2013—2016| {{Сцяг|Сенегал||20px}} [[ФК Ньяры Тэлі|Ньяры Тэлі]]| |2017| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]]|22 (3) |2018—2020| {{Сцяг|Сенегал||20px}} [[ФК Пор Аўтаном|Пор Аўтаном]]| |2020—| {{Сцяг|Сенегал||20px}} [[ФК Ньяры Тэлі|Ньяры Тэлі]]| }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 23 жніўня 2022 }} '''Біран Ндой''' ({{lang-fr|Birane Ndoye}}; нар. {{ДН|4|4|1994}}) — сенегальскі [[футбол|футбаліст]], [[абаронца (футбол)|абаронца]] клуба [[ФК Ньяры Тэлі|«Ньяры Тэлі»]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец футбольнага цэнтра падрыхтоўкі ''Elit foot'', на працягу чатырох гадоў выступаў на радзіме за клуб [[ФК Ньяры Тэлі|«Ньяры Тэлі»]], з якім стаў срэбраным прызёрам нацыянальнага чэмпіянату і ўладальнікам кубка краіны. У студзені 2017 года стала вядома, што Біран Ндой разам з братам [[Іса Ндой|Ісам]] прыбудзе на прагляд у беларускі клуб [[ФК Славія Мазыр|«Славія»]] з [[Мазыр]]а<ref>[https://by.tribuna.com/football/1047333950.html Челядко, Курлович, два сенегальца и еще два футболиста пройдут просмотр в «Славии»]</ref>. Прыехаў у Мазыр у лютым<ref>[https://www.football.by/news/96064.html Биран Ндой: "В Беларусь приехал, чтобы прогрессировать"]</ref> і пасля паспяховага прагляду ў сакавіку падпісаў кантракт<ref>[https://www.football.by/news/96997.html Сенегальский защитник Биран Ндой подписал контракт со "Славией"]</ref>. У складзе «Славіі» стаў асноўным цэнтральным абаронцам. Па выніках сезона 2017 «Славія» страціла месца ў Вышэйшай лізе, пасля чаго Біран пакінуў мазырскі клуб<ref>[http://football.by/news/107533.html Братья Ндой, Джавашвили и еще четыре игрока покинули "Славию"]</ref>. У 2018 годзе вярнуўся ў Сенегал, гуляў за [[ФК Пор Аўтаном|«Пор Аўтаном»]], а ў 2020 годзе зноў далучыўся да [[ФК Ньяры Тэлі|«Ньяры Тэлі»]]. == Дасягненні == * {{Сцяг|Сенегал||20px}} Срэбраны прызёр чэмпіянату Сенегала: 2015 * {{Сцяг|Сенегал||20px}} Уладальнік Кубка Сенегала: 2016 {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ндой Біран}} [[Катэгорыя:Футбалісты Сенегала]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Ньяры Тэлі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Славія Мазыр]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Пор Аўтаном]] szsx5sa8zryla2wed4ukdtjt85tccwd 0 468863 4191839 3706543 2022-08-22T12:27:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Картка каледжа | назва =Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж | скарачэнне =МагДМК | выява =Магілёў. Вуліца Карла Маркса, 13 - Завулак Пажарны, 28 (01).jpg | эмблема = | арыгінал = | заснаваны = [[1865]] | дырэктар = Уладзімір Уладзіміравіч Рыжкоў | размяшчэнне = {{сцяг Беларусі}} [[Магілёў]] | сайт = [https://med1.by/ med1.by] | неафіцыйны сайт = | дэвіз = | адрас = г. [[Магілёў]], [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вул. К. Маркса]], 13 |}} '''Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж''' ('''МагДМК''') — [[сярэдняя спецыяльная навучальная ўстанова]] ў г. [[Магілёў]]. Размешчаны па адрасе [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вул. К. Маркса]], 13. Вядзецца навучанне па спецыяльнасцях: лячэбная справа, сястрынская справа, фармацыя, медыка-дыягнастычная справа. == Гісторыя == У 1847 годзе пры Магілёўскай лякарні загаду грамадскага догляду была адкрыта «родадапаможная ўстанова па падрыхтоўцы павітух». Аддзяленне штогод рыхтавала толькі некалькі выпускніц. [[23 лютага]] [[1865]]<ref name="catalog">[http://catalog.library.mogilev.by/kray/Znak_new/mogreglib/medical_kolledg.htm Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]</ref> г. пачала работу ''Магілёўская школа павітух'', заснаваная па праекце акушэра Магілёўскай губернскай медычнай управы [[Мікалай Мартынавіч Мандэльштам|Мікалая Мартынавіча Мандэльштама]]. Тут рыхтаваліся сельскія павітухі з ліку сялянак [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. Для яе быў адведзены спецыяльны будынак шпіталя, дзе размясціліся класы для выкладання і кватэры для вучаніц. Навучаліся жанчыны ад 20 да 35 гадоў. На кожны курс прымалася 18 чалавек: 14 сялянак і 4 [[вольны слухач|вольныя слухачкі]] з аплатай па 40 рублёў за курс навучання<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. Асноўнымі выкладчыкамі школы былі дырэктар М. Мандэльштам і лекары бальніцы, выпускнікі [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскага]], [[Харкаўскі ўніверсітэт|Харкаўскага]], [[Маскоўскі ўніверсітэт|Маскоўскага ўніверсітэтаў]]. 6 мая 1874 г. было прынята пастанова аб пераўтварэнні школы у ''Цэнтральную школу павітух'' для Магілёўскай, [[Мінская губерня|Мінскай]] і [[Віцебская губерня|Віцебскай губерняў]]. Школа была разлічана на 50 вучаніц-пансіянерок і на 20 вольных слухачак. Навучанне праводзілася ў розныя тэрміны: найбольш здольныя вучыліся 1 год 10 месяцаў, большасць — 2 гады, а тыя, хто дрэнна авалодваў ведамі — 2 гады 2 месяцы<ref name="kropki"/>. Вопыт школы быў выкарыстаны для заснавання [[14 студзеня]] [[1875]] г. ''Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы'', што рыхтавала кваліфікаваных фельчараў з асоб сялянскага паходжання. Яна размясцілася ў цагляным будынку, пабудаваным за кошт земскіх збораў трох губерняў па распараджэнні губернатара [[Аляксандр Дамбавецкі|Аляксандра Дамбавецкага]]<ref name="kropki"/>. Прымаліся асобы жаночага полу ад 18 да 25 гадоў, штогод — па 18 слухачоў, з якіх 14 з [[сяляне|сялянскага]] асяроддзя накіроўвалі на пансіённае забеспячэнне, а 4 месцы прадастаўлялі вольным слухачам розных саслоўяў. Існавалі 2 падрыхтоўчыя і 2 спецыяльныя класы. Тэрмін навучання — 3—4 гады. Выпускніцы-пансіянеркі павінны былі адпрацаваць па 1,5 гады за кожны год навучання ў якасці сельскіх павітух у губерні, якая іх утрымлівала<ref name="catalog"/>. Адукацыя, атрыманая ў гэтай ўстанове, дазваляла яе выпускнікам пры неабходнасці выконваць функцыі ўрачоў. Па колькасці прадметаў і аб’ёму ведаў яна пераўзыходзіла такія ж установы Расійскай імперыі і служыла для іх узорам. Магілёў быў адзіным беларускім горадам, дзе існавалі дзве медыцынскія ўстановы такога ўзроўню<ref name="kropki"/>. [[File:Выпускники Центральной фельдшерской школы 1906 года. г. Могилев.jpg|250px|thumb|Выпускніцы Цэнтральнай фельчарскай школы 1906 года, г. Магілёў]] У 1902 г. быў урачыста адчынены новы мураваны будынак<ref name="kropki"/>. У [[1907]] г. з мэтай паляпшэння медыцынскага абслугоўвання сельскага насельніцтва фельчарская школа была пераўтворана ў '''Магілёўскую фельчарска-акушэрскую''', статут якой зацвердзілі [[24 кастрычніка]] [[1913]] г. Высокі ўзровень падрыхтоўкі дазваляў выпускнікам гэтай навучальнай установы замяшчаць пасаду ўрача<ref name="catalog"/>. У [[1923]] г. на яе базе арганізаваны медыцынскі тэхнікум, а ў [[1926]] г. — медпалітэхнікум з акушэрскім і фармацэўтычным аддзяленнямі. У [[1937]] г. рэарганізаваны ў фельчарска-акушэрскую і фармацэўтычную школу з колькасцю навучэнцаў у 1200 чалавек<ref name="catalog"/>. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] многія выпускнікі і выкладчыкі змагаліся ў радах [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]], удзельнічалі ў партызанскім руху<ref name="catalog"/>. У [[1956]] г. Бабруйская і Магілёўская навучальныя ўстановы аб’яднаныя ў '''Магілёўскае медыцынскае вучылішча''', якое рыхтавала фельчараў, акушэраў, медсясцёр, клінічных лабарантаў, фармацэўтаў<ref name="catalog"/>. З [[1976]] г. у вучылішчы працавала аддзяленне ўдасканалення кваліфікацыі спецыялістаў з сярэдняй медыцынскай і фармацэўтычнай адукацыяй<ref name="catalog"/>. У [[1985]] г. створаны музей гісторыі вучылішча, у якім сабраны цікавыя экспанаты і дакументы. З [[2007]] г. УА «Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж»<ref name="catalog"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * Аўчыннікава, А. Мудрасць прыходзіць з гадамі / А. Аўчыннікава / Звязда. — 2002. — 23 красавіка. — С. 12 * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдактар Г. П. Пашкоў. — Мінск, 1999. — Т. 9. — С. 460. * Гришанова, Л. От повитух до светил медицины / Л. Гришанова // Магілёўскія ведамасці. — 2009. — 17 лютага. — С. 3 : фото. * Гришанова, Л. «Ромашки» из фельдшерской школы / Л. Гришанова // Магілёўскія ведамасці. — 2008. — 28 чэрвеня. — С. 13 : фото. * Дзядзюля, А. Магілёўскі медбрат ідзе нарасхват / А. Дзядзюля // Чырвоная змена. — 2001. — 14 ліпеня. — С. 6. * Клименко, Е. Фармацевты «родом» из Могилева / Елена Клименко // Медицинский вестник. — 2006. — 13 июля. — С. 11. * Кривощеков, Ю. Повивальная бабка: здорова, красива, понятлива. И молода / Юрий Кривощеков // Медицинский вестник. — 2009. — 4 июня. —С. 5 : фото. * Курков, И. Лучшие повитухи империи / И. Курков // Обозреватель. —2004. — 18 июня. — С. 12. * Памятная книжка Могилевской губернии на 1876 год : репринтное издание. — Гродно, 2011. — С. 15—16. == Спасылкі == * [https://med1.by/ Афіцыйны сайт] * [http://catalog.library.mogilev.by/kray/Znak_new/mogreglib/medical_kolledg.htm Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Пажарны завулак (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]] [[Катэгорыя:1865 год у Магілёве]] [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы Магілёва]] fnw8kxd5godr6a12fswc6j69cy5xo8n 4191840 4191839 2022-08-22T12:28:13Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Картка каледжа | назва =Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж | скарачэнне =МагДМК | выява =Магілёў. Вуліца Карла Маркса, 13 - Завулак Пажарны, 28 (01).jpg | эмблема = | арыгінал = | заснаваны = [[1865]] | дырэктар = Уладзімір Уладзіміравіч Рыжкоў | размяшчэнне = {{сцяг Беларусі}} [[Магілёў]] | сайт = [https://med1.by/ med1.by] | неафіцыйны сайт = | дэвіз = | адрас = г. [[Магілёў]], [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вул. К. Маркса]], 13 |}} '''Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж''' ('''МагДМК''') — [[сярэдняя спецыяльная навучальная ўстанова]] ў г. [[Магілёў]]. Размешчаны па адрасе [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вул. К. Маркса]], 13. Вядзецца навучанне па спецыяльнасцях: лячэбная справа, сястрынская справа, фармацыя, медыка-дыягнастычная справа. == Гісторыя == У 1847 годзе пры Магілёўскай лякарні загаду грамадскага догляду была адкрыта «родадапаможная ўстанова па падрыхтоўцы павітух». Аддзяленне штогод рыхтавала толькі некалькі выпускніц. [[23 лютага]] [[1865]]<ref name="catalog">[http://catalog.library.mogilev.by/kray/Znak_new/mogreglib/medical_kolledg.htm Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]</ref> г. пачала работу ''Магілёўская школа павітух'', заснаваная па праекце акушэра Магілёўскай губернскай медычнай управы [[Мікалай Мартынавіч Мандэльштам|Мікалая Мартынавіча Мандэльштама]]. Тут рыхтаваліся сельскія павітухі з ліку сялянак [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. Для яе быў адведзены спецыяльны будынак шпіталя, дзе размясціліся класы для выкладання і кватэры для вучаніц. Навучаліся жанчыны ад 20 да 35 гадоў. На кожны курс прымалася 18 чалавек: 14 сялянак і 4 [[вольны слухач|вольныя слухачкі]] з аплатай па 40 рублёў за курс навучання<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. Асноўнымі выкладчыкамі школы былі дырэктар М. Мандэльштам і лекары бальніцы, выпускнікі [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскага]], [[Харкаўскі ўніверсітэт|Харкаўскага]], [[Маскоўскі ўніверсітэт|Маскоўскага ўніверсітэтаў]]. 6 мая 1874 г. было прынята пастанова аб пераўтварэнні школы у ''Цэнтральную школу павітух'' для Магілёўскай, [[Мінская губерня|Мінскай]] і [[Віцебская губерня|Віцебскай губерняў]]. Школа была разлічана на 50 вучаніц-пансіянерок і на 20 вольных слухачак. Навучанне праводзілася ў розныя тэрміны: найбольш здольныя вучыліся 1 год 10 месяцаў, большасць — 2 гады, а тыя, хто дрэнна авалодваў ведамі — 2 гады 2 месяцы<ref name="kropki"/>. Вопыт школы быў выкарыстаны для заснавання [[14 студзеня]] [[1875]] г. ''Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы'', што рыхтавала кваліфікаваных фельчараў з асоб сялянскага паходжання. Яна размясцілася ў цагляным будынку, пабудаваным за кошт земскіх збораў трох губерняў па распараджэнні губернатара [[Аляксандр Дамбавецкі|Аляксандра Дамбавецкага]]<ref name="kropki"/>. Прымаліся асобы жаночага полу ад 18 да 25 гадоў, штогод — па 18 слухачоў, з якіх 14 з [[сяляне|сялянскага]] асяроддзя накіроўвалі на пансіённае забеспячэнне, а 4 месцы прадастаўлялі вольным слухачам розных саслоўяў. Існавалі 2 падрыхтоўчыя і 2 спецыяльныя класы. Тэрмін навучання — 3—4 гады. Выпускніцы-пансіянеркі павінны былі адпрацаваць па 1,5 гады за кожны год навучання ў якасці сельскіх павітух у губерні, якая іх утрымлівала<ref name="catalog"/>. Адукацыя, атрыманая ў гэтай ўстанове, дазваляла яе выпускнікам пры неабходнасці выконваць функцыі ўрачоў. Па колькасці прадметаў і аб’ёму ведаў яна пераўзыходзіла такія ж установы Расійскай імперыі і служыла для іх узорам. Магілёў быў адзіным беларускім горадам, дзе існавалі дзве медыцынскія ўстановы такога ўзроўню<ref name="kropki"/>. [[File:Выпускники Центральной фельдшерской школы 1906 года. г. Могилев.jpg|250px|thumb|Выпускніцы Цэнтральнай фельчарскай школы 1906 года, г. Магілёў]] У 1902 г. быў урачыста адчынены новы мураваны будынак<ref name="kropki"/>. У [[1907]] г. з мэтай паляпшэння медыцынскага абслугоўвання сельскага насельніцтва фельчарская школа была пераўтворана ў ''Магілёўскую фельчарска-акушэрскую'', статут якой зацвердзілі [[24 кастрычніка]] [[1913]] г. Высокі ўзровень падрыхтоўкі дазваляў выпускнікам гэтай навучальнай установы замяшчаць пасаду ўрача<ref name="catalog"/>. У [[1923]] г. на яе базе арганізаваны медыцынскі тэхнікум, а ў [[1926]] г. — медпалітэхнікум з акушэрскім і фармацэўтычным аддзяленнямі. У [[1937]] г. рэарганізаваны ў фельчарска-акушэрскую і фармацэўтычную школу з колькасцю навучэнцаў у 1200 чалавек<ref name="catalog"/>. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] многія выпускнікі і выкладчыкі змагаліся ў радах [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]], удзельнічалі ў партызанскім руху<ref name="catalog"/>. У [[1956]] г. Бабруйская і Магілёўская навучальныя ўстановы аб’яднаныя ў ''Магілёўскае медыцынскае вучылішча'', якое рыхтавала фельчараў, акушэраў, медсясцёр, клінічных лабарантаў, фармацэўтаў<ref name="catalog"/>. З [[1976]] г. у вучылішчы працавала аддзяленне ўдасканалення кваліфікацыі спецыялістаў з сярэдняй медыцынскай і фармацэўтычнай адукацыяй<ref name="catalog"/>. У [[1985]] г. створаны музей гісторыі вучылішча, у якім сабраны цікавыя экспанаты і дакументы. З [[2007]] г. УА «Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж»<ref name="catalog"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * Аўчыннікава, А. Мудрасць прыходзіць з гадамі / А. Аўчыннікава / Звязда. — 2002. — 23 красавіка. — С. 12 * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдактар Г. П. Пашкоў. — Мінск, 1999. — Т. 9. — С. 460. * Гришанова, Л. От повитух до светил медицины / Л. Гришанова // Магілёўскія ведамасці. — 2009. — 17 лютага. — С. 3 : фото. * Гришанова, Л. «Ромашки» из фельдшерской школы / Л. Гришанова // Магілёўскія ведамасці. — 2008. — 28 чэрвеня. — С. 13 : фото. * Дзядзюля, А. Магілёўскі медбрат ідзе нарасхват / А. Дзядзюля // Чырвоная змена. — 2001. — 14 ліпеня. — С. 6. * Клименко, Е. Фармацевты «родом» из Могилева / Елена Клименко // Медицинский вестник. — 2006. — 13 июля. — С. 11. * Кривощеков, Ю. Повивальная бабка: здорова, красива, понятлива. И молода / Юрий Кривощеков // Медицинский вестник. — 2009. — 4 июня. —С. 5 : фото. * Курков, И. Лучшие повитухи империи / И. Курков // Обозреватель. —2004. — 18 июня. — С. 12. * Памятная книжка Могилевской губернии на 1876 год : репринтное издание. — Гродно, 2011. — С. 15—16. == Спасылкі == * [https://med1.by/ Афіцыйны сайт] * [http://catalog.library.mogilev.by/kray/Znak_new/mogreglib/medical_kolledg.htm Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Пажарны завулак (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]] [[Катэгорыя:1865 год у Магілёве]] [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы Магілёва]] c1bkb946ut0543swzy2aw0ixipcbdb9 4191841 4191840 2022-08-22T12:28:50Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Картка каледжа | назва =Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж | скарачэнне =МагДМК | выява =Магілёў. Вуліца Карла Маркса, 13 - Завулак Пажарны, 28 (01).jpg | эмблема = | арыгінал = | заснаваны = [[1865]] | дырэктар = Уладзімір Уладзіміравіч Рыжкоў | размяшчэнне = {{сцяг Беларусі}} [[Магілёў]] | сайт = [https://med1.by/ med1.by] | неафіцыйны сайт = | дэвіз = | адрас = г. [[Магілёў]], [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вул. К. Маркса]], 13 |}} '''Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж''' ('''МагДМК''') — [[сярэдняя спецыяльная навучальная ўстанова]] ў г. [[Магілёў]]. Размешчаны па адрасе [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вул. К. Маркса]], 13. Вядзецца навучанне па спецыяльнасцях: лячэбная справа, сястрынская справа, фармацыя, медыка-дыягнастычная справа. == Гісторыя == У 1847 годзе пры Магілёўскай лякарні загаду грамадскага догляду была адкрыта «родадапаможная ўстанова па падрыхтоўцы павітух». Аддзяленне штогод рыхтавала толькі некалькі выпускніц. [[23 лютага]] [[1865]]<ref name="catalog">[http://catalog.library.mogilev.by/kray/Znak_new/mogreglib/medical_kolledg.htm Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]</ref> г. пачала работу ''Магілёўская школа павітух'', заснаваная па праекце акушэра Магілёўскай губернскай медычнай управы [[Мікалай Мартынавіч Мандэльштам|Мікалая Мартынавіча Мандэльштама]]. Тут рыхтаваліся сельскія павітухі з ліку сялянак [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. Для яе быў адведзены спецыяльны будынак шпіталя, дзе размясціліся класы для выкладання і кватэры для вучаніц. Навучаліся жанчыны ад 20 да 35 гадоў. На кожны курс прымалася 18 чалавек: 14 сялянак і 4 [[вольны слухач|вольныя слухачкі]] з аплатай па 40 рублёў за курс навучання<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. Асноўнымі выкладчыкамі школы былі дырэктар М. Мандэльштам і лекары бальніцы, выпускнікі [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскага]], [[Харкаўскі ўніверсітэт|Харкаўскага]], [[Маскоўскі ўніверсітэт|Маскоўскага ўніверсітэтаў]]. 6 мая 1874 г. было прынята пастанова аб пераўтварэнні школы у ''Цэнтральную школу павітух'' для Магілёўскай, [[Мінская губерня|Мінскай]] і [[Віцебская губерня|Віцебскай губерняў]]. Школа была разлічана на 50 вучаніц-пансіянерок і на 20 вольных слухачак. Навучанне праводзілася ў розныя тэрміны: найбольш здольныя вучыліся 1 год 10 месяцаў, большасць — 2 гады, а тыя, хто дрэнна авалодваў ведамі — 2 гады 2 месяцы<ref name="kropki"/>. Вопыт школы быў выкарыстаны для заснавання [[14 студзеня]] [[1875]] г. ''Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы'', што рыхтавала кваліфікаваных фельчараў з асоб сялянскага паходжання. Яна размясцілася ў цагляным будынку, пабудаваным за кошт земскіх збораў трох губерняў па распараджэнні губернатара [[Аляксандр Дамбавецкі|Аляксандра Дамбавецкага]]<ref name="kropki"/>. Прымаліся асобы жаночага полу ад 18 да 25 гадоў, штогод — па 18 слухачоў, з якіх 14 з [[сяляне|сялянскага]] асяроддзя накіроўвалі на пансіённае забеспячэнне, а 4 месцы прадастаўлялі вольным слухачам розных саслоўяў. Існавалі 2 падрыхтоўчыя і 2 спецыяльныя класы. Тэрмін навучання — 3—4 гады. Выпускніцы-пансіянеркі павінны былі адпрацаваць па 1,5 гады за кожны год навучання ў якасці сельскіх павітух у губерні, якая іх утрымлівала<ref name="catalog"/>. Адукацыя, атрыманая ў гэтай ўстанове, дазваляла яе выпускнікам пры неабходнасці выконваць функцыі ўрачоў. Па колькасці прадметаў і аб’ёму ведаў яна пераўзыходзіла такія ж установы Расійскай імперыі і служыла для іх узорам. Магілёў быў адзіным беларускім горадам, дзе існавалі дзве медыцынскія ўстановы такога ўзроўню<ref name="kropki"/>. [[File:Выпускники Центральной фельдшерской школы 1906 года. г. Могилев.jpg|250px|thumb|Выпускніцы Цэнтральнай фельчарскай школы 1906 года, г. Магілёў]] У 1902 г. быў урачыста адчынены [[Будынак фельчарскай школы (Магілёў)|новы мураваны будынак]]<ref name="kropki"/>. У [[1907]] г. з мэтай паляпшэння медыцынскага абслугоўвання сельскага насельніцтва фельчарская школа была пераўтворана ў ''Магілёўскую фельчарска-акушэрскую'', статут якой зацвердзілі [[24 кастрычніка]] [[1913]] г. Высокі ўзровень падрыхтоўкі дазваляў выпускнікам гэтай навучальнай установы замяшчаць пасаду ўрача<ref name="catalog"/>. У [[1923]] г. на яе базе арганізаваны медыцынскі тэхнікум, а ў [[1926]] г. — медпалітэхнікум з акушэрскім і фармацэўтычным аддзяленнямі. У [[1937]] г. рэарганізаваны ў фельчарска-акушэрскую і фармацэўтычную школу з колькасцю навучэнцаў у 1200 чалавек<ref name="catalog"/>. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] многія выпускнікі і выкладчыкі змагаліся ў радах [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]], удзельнічалі ў партызанскім руху<ref name="catalog"/>. У [[1956]] г. Бабруйская і Магілёўская навучальныя ўстановы аб’яднаныя ў ''Магілёўскае медыцынскае вучылішча'', якое рыхтавала фельчараў, акушэраў, медсясцёр, клінічных лабарантаў, фармацэўтаў<ref name="catalog"/>. З [[1976]] г. у вучылішчы працавала аддзяленне ўдасканалення кваліфікацыі спецыялістаў з сярэдняй медыцынскай і фармацэўтычнай адукацыяй<ref name="catalog"/>. У [[1985]] г. створаны музей гісторыі вучылішча, у якім сабраны цікавыя экспанаты і дакументы. З [[2007]] г. УА «Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж»<ref name="catalog"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * Аўчыннікава, А. Мудрасць прыходзіць з гадамі / А. Аўчыннікава / Звязда. — 2002. — 23 красавіка. — С. 12 * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдактар Г. П. Пашкоў. — Мінск, 1999. — Т. 9. — С. 460. * Гришанова, Л. От повитух до светил медицины / Л. Гришанова // Магілёўскія ведамасці. — 2009. — 17 лютага. — С. 3 : фото. * Гришанова, Л. «Ромашки» из фельдшерской школы / Л. Гришанова // Магілёўскія ведамасці. — 2008. — 28 чэрвеня. — С. 13 : фото. * Дзядзюля, А. Магілёўскі медбрат ідзе нарасхват / А. Дзядзюля // Чырвоная змена. — 2001. — 14 ліпеня. — С. 6. * Клименко, Е. Фармацевты «родом» из Могилева / Елена Клименко // Медицинский вестник. — 2006. — 13 июля. — С. 11. * Кривощеков, Ю. Повивальная бабка: здорова, красива, понятлива. И молода / Юрий Кривощеков // Медицинский вестник. — 2009. — 4 июня. —С. 5 : фото. * Курков, И. Лучшие повитухи империи / И. Курков // Обозреватель. —2004. — 18 июня. — С. 12. * Памятная книжка Могилевской губернии на 1876 год : репринтное издание. — Гродно, 2011. — С. 15—16. == Спасылкі == * [https://med1.by/ Афіцыйны сайт] * [http://catalog.library.mogilev.by/kray/Znak_new/mogreglib/medical_kolledg.htm Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Пажарны завулак (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]] [[Катэгорыя:1865 год у Магілёве]] [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы Магілёва]] o59d47m8hxlozn927znwidq3k4py9n8 4191893 4191841 2022-08-22T13:20:41Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Картка каледжа | назва =Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж | скарачэнне =МагДМК | выява =Магілёў. Вуліца Карла Маркса, 13 - Завулак Пажарны, 28 (01).jpg | эмблема = | арыгінал = | заснаваны = [[1865]] | дырэктар = Уладзімір Уладзіміравіч Рыжкоў | размяшчэнне = {{сцяг Беларусі}} [[Магілёў]] | сайт = [https://med1.by/ med1.by] | неафіцыйны сайт = | дэвіз = | адрас = г. [[Магілёў]], [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вул. К. Маркса]], 13 |}} '''Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж''' ('''МагДМК''') — [[сярэдняя спецыяльная навучальная ўстанова]] ў г. [[Магілёў]]. Размешчаны па адрасе [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вул. К. Маркса]], 13. Вядзецца навучанне па спецыяльнасцях: лячэбная справа, сястрынская справа, фармацыя, медыка-дыягнастычная справа. == Гісторыя == У 1847 годзе пры Магілёўскай лякарні прыказа грамадскага догляду была адкрыта «родадапаможная ўстанова па падрыхтоўцы павітух». Аддзяленне штогод рыхтавала толькі некалькі выпускніц. [[23 лютага]] [[1865]]<ref name="catalog">[http://catalog.library.mogilev.by/kray/Znak_new/mogreglib/medical_kolledg.htm Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]</ref> г. пачала работу ''Магілёўская школа павітух'', заснаваная па праекце акушэра Магілёўскай губернскай медычнай управы [[Мікалай Мартынавіч Мандэльштам|Мікалая Мартынавіча Мандэльштама]]. Тут рыхтаваліся сельскія павітухі з ліку сялянак [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. Для яе быў адведзены спецыяльны будынак шпіталя, дзе размясціліся класы для выкладання і кватэры для вучаніц. Навучаліся жанчыны ад 20 да 35 гадоў. На кожны курс прымалася 18 чалавек: 14 сялянак і 4 [[вольны слухач|вольныя слухачкі]] з аплатай па 40 рублёў за курс навучання<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. Асноўнымі выкладчыкамі школы былі дырэктар М. Мандэльштам і лекары бальніцы, выпускнікі [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскага]], [[Харкаўскі ўніверсітэт|Харкаўскага]], [[Маскоўскі ўніверсітэт|Маскоўскага ўніверсітэтаў]]. 6 мая 1874 г. было прынята пастанова аб пераўтварэнні школы ў ''Цэнтральную школу павітух'' для Магілёўскай, [[Мінская губерня|Мінскай]] і [[Віцебская губерня|Віцебскай губерняў]]. Школа была разлічана на 50 вучаніц-пансіянерак і на 20 вольных слухачак. Навучанне праводзілася ў розныя тэрміны: найбольш здольныя вучыліся 1 год 10 месяцаў, большасць — 2 гады, а тыя, хто дрэнна авалодваў ведамі — 2 гады 2 месяцы<ref name="kropki"/>. Вопыт школы быў выкарыстаны для заснавання 14 студзеня 1875 г. ''Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы'', што рыхтавала кваліфікаваных фельчараў з асоб сялянскага паходжання. Яна размясцілася ў цагляным будынку, пабудаваным за кошт земскіх збораў трох губерняў па распараджэнні губернатара [[Аляксандр Дамбавецкі|Аляксандра Дамбавецкага]]<ref name="kropki"/>. Прымаліся асобы жаночага полу ад 18 да 25 гадоў, штогод — па 18 слухачоў, з якіх 14 з [[сяляне|сялянскага]] асяроддзя накіроўвалі на пансіённае забеспячэнне, а 4 месцы прадастаўлялі вольным слухачам розных саслоўяў. Існавалі 2 падрыхтоўчыя і 2 спецыяльныя класы. Тэрмін навучання — 3—4 гады. Выпускніцы-пансіянеркі павінны былі адпрацаваць па 1,5 гады за кожны год навучання ў якасці сельскіх павітух у губерні, якая іх утрымлівала<ref name="catalog"/>. Адукацыя, атрыманая ў гэтай ўстанове, дазваляла яе выпускнікам пры неабходнасці выконваць функцыі ўрачоў. Па колькасці прадметаў і аб’ёму ведаў яна пераўзыходзіла такія ж установы Расійскай імперыі і служыла для іх узорам. Магілёў быў адзіным беларускім горадам, дзе існавалі дзве медыцынскія ўстановы такога ўзроўню<ref name="kropki"/>. [[File:Выпускники Центральной фельдшерской школы 1906 года. г. Могилев.jpg|250px|thumb|Выпускніцы Цэнтральнай фельчарскай школы 1906 года, г. Магілёў]] У 1902 г. быў урачыста адкрыты [[Будынак фельчарскай школы (Магілёў)|новы мураваны будынак]]<ref name="kropki"/>. У 1907 г. з мэтай паляпшэння медыцынскага абслугоўвання сельскага насельніцтва фельчарская школа была пераўтворана ў ''Магілёўскую фельчарска-акушэрскую'', статут якой зацвердзілі 24 кастрычніка 1913 г. Высокі ўзровень падрыхтоўкі дазваляў выпускнікам гэтай навучальнай установы замяшчаць пасаду ўрача<ref name="catalog"/>. У 1923 г. на яе базе арганізаваны медыцынскі тэхнікум, а ў 1926 г. — медпалітэхнікум з акушэрскім і фармацэўтычным аддзяленнямі. У 1937 г. рэарганізаваны ў фельчарска-акушэрскую і фармацэўтычную школу з колькасцю навучэнцаў у 1200 чалавек<ref name="catalog"/>. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] многія выпускнікі і выкладчыкі змагаліся ў радах [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]], удзельнічалі ў партызанскім руху<ref name="catalog"/>. У 1956 г. Бабруйская і Магілёўская навучальныя ўстановы аб’яднаныя ў ''Магілёўскае медыцынскае вучылішча'', якое рыхтавала фельчараў, акушэраў, медсясцёр, клінічных лабарантаў, фармацэўтаў<ref name="catalog"/>. З 1976 г. у вучылішчы працавала аддзяленне ўдасканалення кваліфікацыі спецыялістаў з сярэдняй медыцынскай і фармацэўтычнай адукацыяй<ref name="catalog"/>. У 1985 г. створаны музей гісторыі вучылішча, у якім сабраны цікавыя экспанаты і дакументы. З 2007 г. УА «Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж»<ref name="catalog"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * Аўчыннікава, А. Мудрасць прыходзіць з гадамі / А. Аўчыннікава / Звязда. — 2002. — 23 красавіка. — С. 12 * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдактар Г. П. Пашкоў. — Мінск, 1999. — Т. 9. — С. 460. * Гришанова, Л. От повитух до светил медицины / Л. Гришанова // Магілёўскія ведамасці. — 2009. — 17 лютага. — С. 3 : фото. * Гришанова, Л. «Ромашки» из фельдшерской школы / Л. Гришанова // Магілёўскія ведамасці. — 2008. — 28 чэрвеня. — С. 13 : фото. * Дзядзюля, А. Магілёўскі медбрат ідзе нарасхват / А. Дзядзюля // Чырвоная змена. — 2001. — 14 ліпеня. — С. 6. * Клименко, Е. Фармацевты «родом» из Могилева / Елена Клименко // Медицинский вестник. — 2006. — 13 июля. — С. 11. * Кривощеков, Ю. Повивальная бабка: здорова, красива, понятлива. И молода / Юрий Кривощеков // Медицинский вестник. — 2009. — 4 июня. —С. 5 : фото. * Курков, И. Лучшие повитухи империи / И. Курков // Обозреватель. —2004. — 18 июня. — С. 12. * Памятная книжка Могилевской губернии на 1876 год : репринтное издание. — Гродно, 2011. — С. 15—16. == Спасылкі == * [https://med1.by/ Афіцыйны сайт] * [http://catalog.library.mogilev.by/kray/Znak_new/mogreglib/medical_kolledg.htm Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж] [[Катэгорыя:Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]] [[Катэгорыя:1865 год у Магілёве]] [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы Магілёва]] jsupdb6886rxbagfn2e74hinhxt0464 0 471899 4192327 3896245 2022-08-23T07:43:36Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{Цёзкі2|Сарока}} '''Мікала́й Фё́даравіч Саро́ка''' (нар. {{ДН|2|1|1949}}, в. [[Асіннікі (Камянецкі раён)|Асіннікі]] [[Камянецкі раён|Камянецкага раёна]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]) — беларускі медык. == Біяграфічныя звесткі == Нарадзіўся ў в. Асіннікі [[Камянецкі раён|Камянецкага раёна]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. З 1966 года вучыўся на лячэбным факультэце [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута]] (МГМІ, суч. БДМУ), які з адзнакай скончыў у 1972 годзе * З 1972 па 1975 гады — лекар-ардынатар кардыялагічнага аддзялення 2-й гарадской клінічнай бальніцы г. Мінска. * З 1975 года — аспірант 2-й кафедры ўнутраных захворванняў МДМІ. * У 1978 г. абараніў дысертацыю, у 1979 годзе прысуджана навукавая ступень [[Кандыдат навук|кандыдата медыцынскіх навук]]. * Пасля завяршэння ардынатуры працаваў асістэнтам (1978—1986), а з 1986 па 1990 год дацэнтам гэтай кафедры. * З 1987 па 1991 гг працаваў дэканам лячэбнага факультэту МДМІ. * У 1992 годзе абараніў доктарскую дысертацыю, у 1993 годзе прысуджана навуковая ступень [[Доктар навук|доктара медыцынскіх навук]]. * З 1994 года намеснік 2-й кафедры ўнутраных захворванняў МДМІ. * У 1995 годзе зацверджаны у навуковы званні [[прафесар]]а. З 1975 года па цяперашні час працуе ў ВУ «Беларускі дзяржаўны медыцынскі універсітэт», дзе прайшоў шлях ад аспіранта да загадчыка кафедры. == Навуковая дзейнасць == М. Ф. Сарока з’яўляецца спецыялістам у галіне тэрапіі і рэўматалогіі, адзін з вядучых вучоных у галіне клінічнай медыцыны. Ён ўнёс значны ўклад у распрацоўку новых метадаў дыягностыкі і лячэння захворванняў унутраных органаў. Асноўныя навуковыя накірункі работы М. Ф. Сарокі маюць як фундаментальны так і прыкладны характар, у асноўным у галіне рэўматалогіі: і фактараў рызыкі, імуналагічныя працэсы, клінічныя праявы, дыягностыка і спосабы лячэння рэўматычныя захворванняў. Ім сфармуляваная арыгінальная канцэпцыя біяхімічнай гетэрагеннасці рэўматоіднага артрыту (РА). Праведзены буйныя даследаванні у дачыненні да РА па вывучэнні: * гарманальны і імуналагічных статус пры РА * іммуногенетычныя маркеры РА * ролі апаптоза лімфацытаў пры сістэмных захворваннях злучальнай тканіны * доназалагічнай стадыі РА * ролі віруснай і бактэрыяльный інфекцыі пры захворваннях суставаў * выкарыстанню клінічных і лабараторных метадаў у дыягностыцы сістэмных захворванняў злучальнай тканіны і захворванняў суставаў, * вывучэнню фактараў актыўнасці і распрацоўка метадаў запаволення прагрэсавання валчаначнага нефрыту * прымяненню генна-інжынерных біялагічных прэпаратаў у рэўматалогіі * вывучэнню біомаркёраў і пабочных рэакцый лекавых сродкаў * механізмаў дзеяння і ўкараненню новых лекавых сродкаў для лячэння захворванняў суставаў. == Навукова-педагагічная дзейнасць == Пад кіраўніцтвам М. Ф. Сарокі абаронена 22 кандыдацкіх і 3 доктарскіх дысертацыі. У сапраўдным час ажыццяўляе кіраўніцтва ў 1 доктарскай і 4 кандыдацкіх дысертацыях. Аўтар больш за 500 навуковых прац, у тым ліку 22 манаграфій, дапаможнікаў і даведнікаў, 10 брашур, 11 патэнтаў і аўтарскіх пасведчанняў. Пад яго кіраўніцтвам паспяхова выканана 15 праектаў у рамках Дзяржаўных навукова-тэхнічных праграм. У практыку аховы здароўя ўкараніў шэраг новых метадаў дыягностыкі і лячэння. Міністэрствам аховы здароўя зацверджана больш за 20 інструкцый па ўжыванні і метадычных рэкамендацый. Вопытны і высокакваліфікаваны клініцыст ў галіне тэрапіі. На працягу 20 гадоў з’яўляецца кіраўнік рэспубліканскага цэнтра рэўматалогіі, на працягу 15 гадоў былі галоўны пазаштатны рэўматолаг Міністэрства аховы здароўя. Аўтар тыпавых вучэбных праграм для студэнтаў медыцынскіх універсітэтаў краіны па вучэбных дысцыплінах «Унутраныя хваробы» і «Клінічная імуналогія, алергалогія». Актыўна прапагандуе дасягнення навукі і медыцынскіх ведаў у перыядычным друку. Аб высокай міжнародным навуковым аўтарытэце прафесара М. Ф. Сарокі ў галіне тэрапіі сведчыць яго абранне Ганаровым членам асацыяцыі рэўматолагаў Расіі, Украіны і Польшчы, Ганаровым членам амерыканскага каледжа інтерністаў, асацыяцыі інтерністаў Польшчы. Акадэміяй Медыцынскіх Навук Украіны узнагароджаны залатым медалём акадэміка Н. Д. Стражэска (2009). == Навукова-арганізацыйная работа == М. Ф. Сарока вядзе вялікую навукова-арганізацыйную работу: На працягу 6 гадоў быў членам прэзідыума ВАК Беларусі. з’яўляецца: * старшынёй Беларускага таварыства тэрапеўтаў * членам праўлення рэспубліканскага таварыства кардыёлагаў * членам Праўлення Асацыяцыі рэўматолагаў Расіі * членам савета па абароне доктарскіх дысертацый * старшынёй метадычнай камісіі тэрапеўтычных дысцыплін у БДМУ * старшыня камісіі па выданні вучэбнай медыцынскай літаратуры пры Міністэрстве адукацыі * членам рэдкалегіі медыцынскіх часопісаў: ** «Ахова здароўя» ** «Медыцынскія навіны» ** «Рэцэпт» ** «Праблемы здароўя і экалогіі» ** «ARSMedica» (Беларусь) ** «Навукова-практычная рэўматалогія» (Расія) ** «Украінскі рэўматалагічным часопіс» (Украіна) ** «Рэўматалогія» (Польшча) ** «InternationalJournalofBiomed» == Узнагароды і ганаровыя знакі == Узнагароджаны ганаровымі граматамі [[Ганаровая грамата Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]], [[Ганаровая грамата Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]], Дзяржаўнага камітэту па навуцы і тэхналогіі Рэспублікі Беларусь, Вышэйшай атэстацыйнай камісіі Рэспублікі Беларусь, Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь і Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь. Мае нагрудныя знакі «[[Выдатнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]]» (2000) і «Выдатнік друку Рэспублікі Беларусь» (2009). Двойчы быў удастоены персанальнай надбаўкі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь за выдатны ўклад у развіццё аховы здароўя Рэспублікі Беларусь. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|14|Сарока Мікалай Фёдаравіч||184}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/352/ Персанальная старонка на сайце БДМУ]{{ref-ru}} * [http://kb.brl.by/index.php/heritage/item/1884-2-studzenya-2019-g-70-gadou-z-dnya-naradzhennya-mikalaya-fjodaravicha-saroki-1949-belaruskaga-vuchonaga-u-galine-terapii-i-reumatalogii/1884-2-studzenya-2019-g-70-gadou-z-dnya-naradzhennya-mikalaya-fjodaravicha-saroki-1949-belaruskaga-vuchonaga-u-galine-terapii-i-reumatalogii 2 студзеня 2019 г. — 70 гадоў з дня нараджэння Мікалая Фёдаравіча Сарокі (1949), беларускага вучонага ў галіне тэрапіі і рэўматалогіі // Краязнаўства Берасцейшчыны] {{DEFAULTSORT:Сарока Мікалай Фёдаравіч}} [[Катэгорыя:Узнагароджаныя Ганаровай граматай Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя Ганаровай граматай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] 1v9ek6aol2e0z4hr4w0ktt6l92wmlxl 0 473012 4192081 3747340 2022-08-22T18:58:48Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki '''Хлебазапасны магазін''', рускае гутарковае '''мангазея''' — скарбовая або грамадская ўстанова ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], якая займалася назапашваннем [[збожжа]] на выпадак голаду або стыхійнага бедства, а таксама выдачай збожжавых пазык (напрыклад, сялянам на пасеў пасля засухі), часам і гандлем збожжам. Пачатковы запас выдаткоўваў дзяржаўны скарб або збірала грамада збожжам ці грашыма. Прыбыткі ад пазык і гандлю ішлі на павелічэнне запасаў. Хлебазапасныя магазіны былі часткай сістэмы назапашвання рэсурсаў агулам. == Літаратура == * ''Агапитова Р. В.'' [http://talci-irkutsk.ru/doc/doc/izd/1_Obshchestvennye_khlebozapasnye_magaziny.pdf Общественные хлебозапасные магазины (мангазеи) и особенности их функционирования] // Архитектор и время  : материалы чтений, посвященных 100-летию со дня рождения Галины Геннадьевны Оранской (1913—1986) / М-во культуры и архивов Иркут. обл., Архитектур.-этнограф. музей «Тальцы»; отв. ред. Ю. П. Лыхин. — Иркутск : Репроцентр А1, 2013. — 274 с. : ил. ; 20,5 см. — Библиография в конце статей. — 300 экз.. — <nowiki>ISBN 978-5-91344-575-9</nowiki> (в пер.) : — С .245-252. — Библиография в конце статей : фот. * ''Пьянков С. А.'' [http://elar.urfu.ru/bitstream/10995/30339/1/uibch_2014_1-44.pdf Земские ревизии сельской хлебозапасной системы в конце XIX века (по материалам Среднего Урала)] // Урал индустриальный. Бакунинские чтения: Индустриальная модернизация Урала в XVIII—XXI вв. — Екатеринбург: Уральский федеральный университет, 2014. — Т. 1. — С. 243—250. [[Катэгорыя:Эканоміка Расійскай імперыі]] cjozgf2qvg7kfafj99056egof3heg4y 0 534993 4192427 3846527 2022-08-23T09:00:05Z Maksim L. 13 афармленне wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Юхан Борген''' ({{lang-no|Johan Borgen}}; {{ДН|28|4|1902}}, [[Хрысціянія]] — {{ДС|16|10|1979}}) — нарвежскі [[пісьменнік]], журналіст і [[драматург]]. У сваёй творчасці даследаваў экзістэнцыялісцкія праблемы сучаснага грамадства. Адзін з найбуйнейшых еўрапейскіх пісьменнікаў сярэдзіны ХХ ст. Падчас Другой сусветнай вайне Борген дапамагаў перапраўцы ўцекачоў у Швецыю, за свае творы трапіў у канцэнтрацыйны лагер Грыні, але неўзабаве быў вызвалены. У цэнтры творчасці Боргена трылогія «Маленькі лорд», «Цёмныя крыніцы» і «Цяпер ён не ўцячэ». Аўтар мемуараў «Дні ў Грыні». == Беларускія пераклады == На беларускую мову перакладзены апавяданне «Нумерманы» — [[Васіль Сёмуха|Васілём Сёмухам]] для газеты «Літаратура і мастацтва» (28.10.1969) і [[Лявон Баршчэўскі|Лявонам Баршчэўскім]] для часопіса «Annus Albaruthenicus» (№ 3, 2002), і навела «Звер» [[Валерый Буйвал|Валерам Буйвалам]], надрукавана ў часопісе «Annus Albaruthenicus» (№ 7, 2006). {{зноскі}} {{Лаўрэаты прэміі Доблаўга}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Борген Юхан}} [[Катэгорыя:Пісьменнікі Нарвегіі]] kvo2ojefo8unx97i2btdr41wh9kmxyv 0 552693 4191851 3215596 2022-08-22T12:38:47Z 112.200.10.229 wikitext text/x-wiki {{Загаловак з малой літары}} {{не блытаць|Архіў Інтэрнэту|архівам Інтэрнэту archive.org}} {{Infobox Website |назва = arXiv |logo = ArXiv logo 2022.png |screenshot = |caption = |url = [http://arXiv.org/ arXiv.org] |alexa = |commercial = Не |type = Навуковы |language = Англійская |registration = |owner = |author = |launch date = 1991 |бягучы статус = Online |revenue = |slogan = }} '''arXiv.org''' — найбуйнейшы бясплатны [[архіў]] электронных публікацый навуковых артыкулаў і іх [[прэпрынт]]аў па [[фізіка|фізіцы]], [[матэматыка|матэматыцы]], [[астраномія|астраноміі]], [[інфарматыка|інфарматыцы]] і [[біялогія|біялогіі]]. == Апісанне == Большасць публікацый архіва даступна ў зыходным выглядзе ў фармаце [[TeX|{{TeX}}]] (і яго варыянтах), але можна таксама запампаваць дакументы, якія генеруюцца аўтаматычна ў фарматах [[PostScript]] і [[PDF]]. Частка артыкулаў выкладваецца аўтарамі ў фарматах, адрозных ад {{TeX}} (а менавіта, PDF, PostScript і HTML). Існуе магчымасць аформіць e-mail-падпіску на спіс новых артыкулаў з іх анатацыямі. Можна падпісацца або на ўсе артыкулы, або на артыкулы толькі па цікавай тэматыцы, напрыклад: вылічальный геаметрыі, дыскрэтнай матэматыцы і інш. Пры даданні ў архіў публікацыя аўтаматычна дадаецца ў базу цытавання [[Citebase]]. Гэта дазваляе ацаніць [[Індэкс цытавання навуковых артыкулаў|індэкс цытавання]], гэта значыць фармальную прыкмету значнасці артыкула. Артыкулы, якія выкладваюцца аўтарамі ў архіў, не праходзяць працэдуру навуковага [[Рэцэнзаванне|рэцэнзавання]] (і ў сувязі з гэтым, строга кажучы, не лічацца навуковымі публікацыямі). Мадэратары архіва могуць удакладніць і перакласіфікаваць кірунак (раздзел архіва), у якім з'явіцца артыкул. У студзені 2004 года ў архіве была ўведзена сістэма папярэдняга пацверджання ({{lang-en|endorsement}}), у адпаведнасці з якой аўтар, які накіроўвае артыкул, павінен мець статус «даручальніка» ({{lang-en2|endorser}}) ці артыкул мусіць быць рэкамендаваны іншым даручальнікам; статус даручальніка атрымліваюць аўтаматычна аўтары з прызнаных акадэмічных устаноў. Гэта сістэма дазваляе паменшыць колькасць [[Псеўданавука|псеўданавуковых]] публікацый. Артыкулы архіва могуць быць зменены іх аўтарамі; пры гэтым, як правіла, застаюцца даступнымі і раннія варыянты. == Гісторыя == Архіў быў створаны [[Пол Джынспарг|Полам Джынспаргам]]<ref name="ДжинспаргTRVScience">[https://trv-science.ru/2017/12/19/elektronnyj-arxiv-nauki/ Электронны arXiv навукі]</ref> у [[1991]] годзе ў [[Лос-Аламаская нацыянальная лабараторыя|Лос-Аламаскай нацыянальнай лабараторыі]] і першапачаткова прызначаўся для фізічных артыкулаў, але паступова ўзніклі раздзелы, прысвечаныя іншым навукам. Старое [[даменнае імя]] архіва — [http://xxx.lanl.gov xxx.lanl.gov] было зменена таму, што некаторыя праграмы-фільтры блакіравалі доступ да сайта, успрымаючы ''xxx'' як указанне на [[парнаграфія|парнаграфічны]] змест. Тым не менш старое даменнае імя працягвае падтрымлівацца нароўні з асноўным — arxiv.org. Існуе некалькі дзясяткаў люстэркаў архіва (у тым ліку было люстэрка і ў Расіі, але ў красавіку 2012 года яно было закрыта).{{ref+|Артыкулы ў arXiv выкладваюць навукоўцы, якія працуюць у розных краінах свету. Большасць артыкулаў напісана на англійскай мове. Можна апублікаваць артыкул і на любой мове, пры ўмове, што загаловак і анатацыя напісаны на англійскай мове.|Да}} У наш час архіў спансуецца і абслугоўваецца [[Карнельскі ўніверсітэт|Карнельскім універсітэтам]] ЗША, часткай чыёй бібліятэкі і лічыцца. == Статыстыка == Да канца лістапада [[2011]] года ў архіве змяшчалася больш за{{formatnum:716688}} публікацый за ўвесь перыяд існавання<ref>{{cite web | url = http://arxiv.org/ | title = arXiv.org | accessdate = 2012-08-15 | description = Open access to 716,688 e-prints in Physics, Mathematics, Computer Science, Quantitative Biology, Quantitative Finance and Statistics | lang = en }}</ref>, а сярэднямесячнае папаўненне публікацыямі ў 2011 годзе па кірунках склала: * [[Фізіка|Physics]]: 5709 (65,56 %) ** <small>''astro-ph'' ([[Астрафізіка|Astrophysics]]/Астрафізіка): 1105 (19,79 %) ** ''cond-mat'' ([[Фізіка кандэнсаванага стану|Condensed Matter]]/Фізіка кандэнсаванага стану): 1123 (20,11 %) ** ''gr-qc'' ([[Агульная тэорыя адноснасці|General Relativity]] and [[Квантавая касмалогія|Quantum Cosmology]]/Агульная тэорыя адноснасці і квантавая касмалогія): 331 (5,93 %) ** ''hep-ex'' ([[Фізіка элементарных часціц|High Energy Physics]] — [[Эксперыментальная фізіка|Experiment]]/Фізіка высокіх энергій — эксперымент): 213 (3,81 %) ** ''hep-lat'' (High Energy Physics — [[Рашоткавая мадэль (фізіка)|Lattice]]/Фізіка высокіх энергій на рашотцы): 78 (1,40 %) ** ''hep-ph'' (High Energy Physics — [[Фенаменалогія элементарных часціц|Phenomenology]]/Фізіка высокіх энергій — фенаменалогія): 532 (9,53 %) ** ''hep-th'' (High Energy Physics — [[Тэарэтычная фізіка|Theory]]/Фізіка высокіх энергій — тэорыя): 457 (8,18 %) ** ''math-ph'' ([[Матэматычная фізіка|Mathematical Physics]]/Матэматычная фізіка): 326 (5,84 %) ** ''nlin'' ([[Нелінейная дынаміка|Nonlinear Sciences]]/Нелінейная дынаміка): 124 (1,42 %) ** ''nucl-ex'' ([[Ядзерная фізіка|Nuclear]] Experiment/Ядзерная фізіка — эксперымент): 101 (1,81 %) ** ''nucl-th'' (Nuclear Theory/Ядзерная фізіка — тэорыя): 189 (3,38 %) ** ''physics'' (іншыя раздзелы фізікі): 696 (12,46 %) ** ''quant-ph'' ([[Квантавая механіка|Quantum Physics]]/Квантавая фізіка): 434 (7,77 %)</small> * ''math'' ([[Матэматыка|Mathematics]]/Матэматыка): 1943 (22,31 %) * ''CoRR'' ([[Камп'ютарныя навукі|Computer Science]] — Computing Research Repository/Камп'ютарныя навукі — рэпазітар): 738 (8,47 %) * ''q-bio'' ([[Матэматычная біялогія|Quantitative Biology]]/Матэматычная біялогія): 113 (1,30 %) * ''q-fin'' ([[Фінансавая матэматыка|Quantitative Finance]]/Фінансавая матэматыка): 46 (0,53 %) * ''stat'' ([[Статыстыка|Statistics]]/Статыстыка): 159 (1,83 %) * Усяго: 8708 (100 %)<ref>{{cite web | url = http://arxiv.org/ | title = arXiv.org | accessdate = 2012-08-15 | description = Паводле даных статыстыкі па кожным раздзеле на афіцыйным сайце | lang = en }}</ref>/ Такім чынам, кожны месяц дадавалася ў сярэднім 8000—9000 артыкулаў, з якіх асноўная маса даводзіцца на фізіку і матэматыку. == Гл. таксама == * [[Электронны часопіс]] * [[CiteSeer]] == Каментарыі == {{заўвагі|group=Да}} {{зноскі}} == Спасылкі == * {{url|arxiv.org}} [[Катэгорыя:Навуковыя сайты]] [[Катэгорыя:Электронныя архівы]] [[Катэгорыя:Сайты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Сайты, якія з’явіліся ў 1991 годзе]] [[Катэгорыя:Адкрытая навука]] [[Катэгорыя:Лос-Аламаская нацыянальная лабараторыя]] [[Катэгорыя:Сайты ЗША]] rw3kwga9n2l06e0u4vf2218dj45d3qq 0 552977 4192305 4039199 2022-08-23T07:26:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гарады-пабрацімы */ wikitext text/x-wiki {{НП}}'''Обергоф''' ({{Lang-de|Oberhof}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у [[Землі Германіі|зямлі]] [[Цюрынгія]]. Уваходзіць у склад раёна Шмалькальдэн-Майнінгене. Насельніцтва складае 1530 чалавек (на 31 снежня 2010 года).<ref>[http://www.statistik.thueringen.de/datenbank/TabAnzeige.asp?tabelle=gg000102%7C%7C Thüringer Landesamt für Statistik – Bevölkerung nach Gemeinden, erfüllenden Gemeinden und Verwaltungsgemeinschaften]</ref> Займае плошчу 23,47 км². Афіцыйны код — ''16 0 66 047''. Обергоф з’яўляецца цэнтрам зімовага спорту (скачковыя трампліны, бабслейная траса, лыжны стадыён і г. д.). Обергоф быў цэнтральнай базай падрыхтоўкі алімпійскай зборнай [[Германская Дэмакратычная Рэспубліка|ГДР]]. На [[Біятлон|біятлонным]] стадыёне DKB-Ski-Arena штогод (з 1984 года) праводзяцца этапы [[Кубак свету па біятлоне|Кубка свету па біятлоне]], у 2004 годзе тут прайшоў чэмпіянат свету па біятлоне. У 2016 годзе этап Кубка свету не адбыўся з-за цёплага надвор’я і адсутнасці снегу<ref>[http://www.ntv.ru/sport/1586422/ Этап Кубка свету па біятлоне ў Обергофе адмянілі з-за надвор’я]</ref>. == Этымалогія == Обергоф у перакладзе з нямецкага «Oberer Hof» азначае «высокі заезны двор»<ref>[http://www.mirbiatlona.ru/areny/oberhof Стадыён Обергоф] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160129210817/http://www.mirbiatlona.ru/areny/oberhof |date=29 студзеня 2016 }}</ref>. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} == Галерэя == <center><gallery> Файл:Oberhof stadtansicht d schmidt 08 2006.jpg Файл:BrandleitetunnelOberhof.jpg Файл:Schneekopf blick oberhof d schmidt 12 2008 commons.jpg Файл:Oberhof Skiarena, 2.jpg </gallery></center> [[Катэгорыя:Гарады Цюрынгіі]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты паводле алфавіта]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.oberhof.de/ Афіцыйны сайт] {{ref-de}} {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} fkr6k7gsy0mlpgten9aij2hnepz8gjl 0 562347 4192379 4161883 2022-08-23T08:39:19Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Адана Дэмірспор» wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Дзюба (значэнні)|Дзюба}} {{Футбаліст |імя = Арцём Дзюба |поўнае імя = Арцём Сяргеевіч Дзюба |выява = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Расія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Адана Дэмірспор|Адана Дэмірспор]] |пасада = |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |1997—2002|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]]| |2002—2003|{{Сцяг|Расія||20px}} ДЮСШ Футбольная Справа| |2003—2008|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]]|}} |клубы = {{футбольная кар’ера |2006—2015|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]]|126 (26) |2009|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Том Томск|Том (Томск)]]|10 (3) |2010|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Том Томск|Том (Томск)]]|24 (1) |2013—2014|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Растоў|Растоў]]|28 (17) |2015|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Растоў|Растоў]]|11 (1) |2015—2022|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]|181 (85) |2018|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Арсенал Тула|Арсенал (Тула)]]|10 (6) |2022—|{{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Адана Дэмірспор|Адана Дэмірспор]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2009|{{Сцяг|Расія||20px}} [[Моладзевая зборная Расіі па футболе|Расія (да 21)]]|9 (4) |2011|{{Сцяг|Расія||20px}} [[Другая зборная Расіі па футболе|Расія Б]]|1 (0) |2011—2021|{{Сцяг|Расія||20px}} [[Зборная Расіі па футболе|Расія]]|55 (30) }} |абнаўленне даных пра клуб = 23 жніўня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 19 ліпеня 2022 }} '''Арцё́м Сярге́евіч Дзю́ба''' ({{lang-ru|Артём Сергеевич Дзюба}}, нар. {{ДН|22|8|1988}}, {{МН|Масква||}}, [[СССР]]) — расійскі футбаліст, нападнік турэцкага клуба [[ФК Адана Дэмірспор|«Адана Дэмірспор»]]. Ігрок [[Зборная Расіі па футболе|нацыянальнай зборнай Расіі]] (2011—2021). Майстар спорту Расіі (2015). Чатырохразовы чэмпіён Расіі (2019, 2020, 2021, 2022), трохразовы ўладальнік Кубка Расіі (2014, 2016, 2020), чатырохразовы ўладальнік Суперкубка Расіі (2015, 2016, 2020, 2021). == Клубная кар’ера == Нарадзіўся [[22 жніўня]] [[1988]] года ў горадзе [[Масква]]. Бацька украінец, з [[Палтаўская вобласць|Палтаўскай вобласці]], працаваў міліцыянерам, маці з горада [[Цывільск]], [[Чувашыя]], працавала ў краме.<ref>[http://www.rusteam.permian.ru/players/dzuba.html Дзюба Арцём Сяргеевіч. Зборная Расіі па футболе] — ''rusteam.permian.ru''. {{ref-ru}}</ref> Выхаванец футбольнай школы клуба [[ФК Спартак Масква|«Спартак» (Масква)]]. Дарослую футбольную кар’еру пачаў у 2006 годзе ў асноўнай камандзе таго ж клуба, у якім правёў тры сезоны, прыняўшы ўдзел у 47 матчах чэмпіянату. На працягу 2009—2010 гадоў на правах арэнды гуляў за клуб [[ФК Том Томск|«Том»]]. Пасля вяртання з арэнды далучыўся да [[ФК Спартак Масква|Спартака]] 2011 годзе. На гэты раз згуляў за маскоўскіх спартакаўцаў наступныя два сезоны сваёй гульнявой кар’еры. Большасць часу, праведзенага ў складзе маскоўскага «Спартака», быў асноўным іграком атакавалага звяна каманды. На працягу 2013—2014 гадоў абараняў колеры каманды клуба [[ФК Растоў|«Растоў»]], гуляючы на правах арэнды. У склад клуба [[ФК Спартак Масква|«Спартак» (Масква)]] вярнуўся ў 2014 годзе. З тых часоў паспеў адыграць за маскоўскіх спартакаўцаў 13 матчаў у нацыянальным чэмпіянаце. 6 лютага 2015 года было абвешчана, што Дзюба падпісаў кантракт з [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|пецярбургскім «Зенітам»]]. Па яго ўмовах ігрок павінен быў далучыцца да каманды з 1 ліпеня 2015 года, калі яго кантракт з масквічамі павінен быў скончыцца, а зарплата Дзюбы склала 3,3&nbsp;млн еўра ў год<ref>[http://www.sport-express.ru/money/news/782206/ «Зеніт» абвясціў аб падпісанні Дзюбы] {{Архівавана|url=https://archive.today/20150211021459/http://www.sport-express.ru/money/news/782206/ |date=11 лютага 2015 }}</ref>. Да пераходу Дзюбы з «Спартака» у «Зеніт» ігрок быў пераведзены ў дубль<ref>[http://sport.rbc.ru/article/250802/ Савет дырэктараў «Спартака» перавёў Дзюбу ў дубль]</ref>. 9 красавіка 2016 года забіў 100-ы гол у кар’еры, паразіўшы вароты «[[Амкар]]а»<ref>[http://tass.ru/sport/3190581 Арцём Дзюба забіў 100-ы гол у кар’еры]</ref>. У пачатку 2017 года быў абраны віцэ-капітанам «Зеніта»<ref>[https://www.sports.ru/football/1048082421.html Дзюба стаў капітанам «Зеніта»]</ref>. 19 лістапада 2017 года адыграў у матчы з «Тосна», правёўшы 100-ы матч у складзе пецярбургскай каманды<ref>[http://fc-zenit.ru/news/2017-11-19-artem-dzyuba-provodit-sotyy-match-za-zenit.htm Арцём Дзюба праводзіць соты матч за «Зеніт»]</ref>. У далейшым быў выведзены са складу каманды і не ўдзельнічаў у яе першым зборы ў студзені 2018 года. Па выніках сезона прыняў удзел у 24 матчах і забіў два мячы. Па ходзе сезона Дзюба канчаткова страціў месца ў стартавым складзе «Зеніта». У выніку 31 студзеня 2018 года быў аддадзены ў арэнду да канца сезона ў [[ФК Арсенал Тула|тульскі «Арсенал»]]<ref name="NW">[http://www.newsru.com/sport/31jan2018/artem.html Футбаліст зборнай Расіі Арцём Дзюба перайшоў з «Зеніта» ў тульскі «Арсенал»] «NEWSru.com», 31.08.2018</ref>. 9 сакавіка Арцём забіў першы гол за «кананіраў», паразіўшы вароты «[[Амкар]]а». Будучы ў арэндзе, Дзюба 22 красавіка прыняў удзел у матчы супраць свайго дзеючага клуба «Зеніта», у якім адзначыўся галявой перадачай, а на апошніх хвілінах вызначыўся забітым голам, прынёс сваёй камандзе нічыю, матч скончыўся з лікам 3:3. У маі 2022 года абвсяціў аб сыходзе з «Зеніта». У жніўні 2022 года падпісаў кантракт з турэцкім клубам [[ФК Адана Дэмірспор|«Адана Дэмірспор»]]<ref>[https://www.pressball.by/news/football/420180 Футбол. Артем Дзюба подписал контракт с "Адана Демирспор"]. pressball.by.</ref>. == Міжнародная кар’ера == На працягу 2009—2011 гадоў прыцягваўся ў склад [[Моладзевая зборная Расіі па футболе|моладзевай зборнай Расіі]]. На маладзёжным узроўні адыграў у 9 афіцыйных матчах, забіў 4 галы. У 2011 годзе дэбютаваў у афіцыйных матчах у складзе [[Зборная Расіі па футболе|зборнай Расіі]]. Правёў у форме галоўнай каманды краіны 23 матчаў, забіўшы 11 галы. У складзе зборнай быў удзельнікам [[Чэмпіянат Еўропы па футболе 2016|чэмпіянату Еўропы 2016 года]] ў [[Францыя|Францыі]], [[Чэмпіянат свету па футболе 2018|чэмпіянату свету 2018 года]] ў [[Расія|Расіі]]. На хатнім мундыялі ў матчы-адкрыцці супраць [[Зборная Саудаўскай Аравіі па футболе|Саудаўскай Аравіі]] выйшаў на поле на 70-й хвіліне замест [[Фёдар Міхайлавіч Смолаў|Фёдара Смолава]], а на 71-й забіў гол, зрабіўшы лік 4:0 у карысць Расіі. == Дасягненні == * [[Расійская Прэм’ер-ліга|Чэмпіён Расіі]] (4): 2019, 2020, 2021, 2022 * Уладальнік [[Кубак Расіі па футболе|Кубка Расіі]] (3): 2014, 2016, 2020 * Уладальнік [[Суперкубак Расіі па футболе|Суперкубка Расіі]] (4): 2015, 2016, 2020, 2021 {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Навігацыйны блок2 |стыль_загалоўка = background:#D52B1E;color:white;border: 1px #0039A6 solid |state = collapsed |загаловак = Склады зборнай Расіі |Склад зборнай Расіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016 |Склад зборнай Расіі па футболе на чэмпіянаце свету 2018 |Склад зборнай Расіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2020 }} {{DEFAULTSORT:Дзюба Арцём Сяргеевіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Расіі]] [[Катэгорыя:Майстры спорту Расіі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Расіі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спартак Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Том Томск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Растоў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Зеніт Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арсенал Тула]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Адана Дэмірспор]] pkp271962wa9xs3ce6h590l4f7n38w4 0 562873 4192441 3960913 2022-08-23T09:14:32Z Maksim L. 13 афармленне wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Адам Міхнік''' ({{lang-pl|Adam Michnik}}; нар. [[17 кастрычніка]] [[1946]], [[Варшава]]) — польскі гісторык, палітычны публіцыст, галоўны рэдактар «[[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]]». У 1968—1989 гадах адзін з галоўных стваральнікаў нелегальнай апазіцыі ў [[ПНР]], пасол Сейма X склікання. Лаўрэат шматлікіх узнагарод, кавалер [[Ордэн Белага Арла|Ордэна Белага Арла]]. Ганаровы прафесар [[Кіева-Магілянская акадэмія|Кіева-Магілянскай акадэміі]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=3579 Адам Міхнік: Лукашэнке засталося нядоўга] // Наша Ніва, 31 жніўня 2006.</ref>. == Міхнік і Беларусь == 21 снежня 2010 года адзін з арганізатараў і падпісантаў Беларускай адозвы былых дзеячаў польскай апазіцыі ({{lang-pl|Apel białoruski}}) ў падтрымку беларускай дэмакратычнай апазіцыі<ref>[http://wyborcza.pl/1,75477,8853609,Apel_bialoruski.html Apel białoruski] // Gazeta Wyborcza 21-12-2010 {{ref-pl}}; пераклад [http://elup.livejournal.com/19791.html Беларуская адозва (зварот былых дзеячаў польскай апазіцыі)]</ref> . == Беларускія пераклады == Паасобныя эсэ на беларускую пераклаў [[Лявон Баршчэўскі]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Adam Michnik|выгляд=міні}} * [http://www.nv-online.info/by/77/20/14887/ Адам Міхнік: «Абавязак суседзяў Беларусі падтрымліваць дэмакратаў»]. «[[Народная Воля]]» 31 мая 2010 {{DEFAULTSORT:Міхнік Адам}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў ПНР (1944—1989)]] [[Катэгорыя:Грамадскія дзеячы Польшчы]] [[Катэгорыя:Дысідэнты Польшчы]] [[Катэгорыя:Журналісты Польшчы]] 1urcnjuel2y2fnrc88c47d9jk6bcvvj 4192445 4192441 2022-08-23T09:17:11Z Maksim L. 13 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Адам Міхнік''' ({{lang-pl|Adam Michnik}}; нар. [[17 кастрычніка]] [[1946]], [[Варшава]]) — польскі гісторык, палітычны публіцыст, галоўны рэдактар «[[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]]». У 1968—1989 гадах адзін з галоўных стваральнікаў нелегальнай апазіцыі ў [[ПНР]], пасол Сейма X склікання. Лаўрэат шматлікіх узнагарод, кавалер [[Ордэн Белага Арла|Ордэна Белага Арла]]. Ганаровы прафесар [[Кіева-Магілянская акадэмія|Кіева-Магілянскай акадэміі]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=3579 Адам Міхнік: Лукашэнке засталося нядоўга] // Наша Ніва, 31 жніўня 2006.</ref>. == Міхнік і Беларусь == 21 снежня 2010 года адзін з арганізатараў і падпісантаў Беларускай адозвы былых дзеячаў польскай апазіцыі ({{lang-pl|Apel białoruski}}) ў падтрымку беларускай дэмакратычнай апазіцыі<ref>[http://wyborcza.pl/1,75477,8853609,Apel_bialoruski.html Apel białoruski] // Gazeta Wyborcza 21-12-2010 {{ref-pl}}; пераклад [http://elup.livejournal.com/19791.html Беларуская адозва (зварот былых дзеячаў польскай апазіцыі)]</ref> . == Беларускія пераклады == Паасобныя эсэ на беларускую пераклаў [[Лявон Баршчэўскі]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Adam Michnik|выгляд=міні}} * [http://www.nv-online.info/by/77/20/14887/ Адам Міхнік: «Абавязак суседзяў Беларусі падтрымліваць дэмакратаў»] // Народная Воля, 31 мая 2010. {{DEFAULTSORT:Міхнік Адам}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў ПНР (1944—1989)]] [[Катэгорыя:Грамадскія дзеячы Польшчы]] [[Катэгорыя:Дысідэнты Польшчы]] [[Катэгорыя:Журналісты Польшчы]] l10encfyeicyx23h1aqmvsouk0aj0vl 4192484 4192445 2022-08-23T09:41:00Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Адам Міхнік''' ({{lang-pl|Adam Michnik}}; нар. [[17 кастрычніка]] [[1946]], [[Варшава]]) — польскі гісторык, палітычны публіцыст, галоўны рэдактар «[[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]]» (з 1989). У 1968—1989 гадах адзін з галоўных стваральнікаў нелегальнай апазіцыі ў [[ПНР]], пасол Сейма X склікання. Лаўрэат шматлікіх узнагарод, кавалер [[Ордэн Белага Арла|Ордэна Белага Арла]]. Ганаровы прафесар [[Кіева-Магілянская акадэмія|Кіева-Магілянскай акадэміі]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=3579 Адам Міхнік: Лукашэнке засталося нядоўга] // Наша Ніва, 31 жніўня 2006.</ref>. == Міхнік і Беларусь == 21 снежня 2010 года адзін з арганізатараў і падпісантаў Беларускай адозвы былых дзеячаў польскай апазіцыі ({{lang-pl|Apel białoruski}}) у падтрымку беларускай дэмакратычнай апазіцыі<ref>[http://wyborcza.pl/1,75477,8853609,Apel_bialoruski.html Apel białoruski] // Gazeta Wyborcza 21-12-2010 {{ref-pl}}; пераклад [http://elup.livejournal.com/19791.html Беларуская адозва (зварот былых дзеячаў польскай апазіцыі)]</ref> . == Беларускія пераклады == Паасобныя эсэ на беларускую пераклаў [[Лявон Баршчэўскі]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Adam Michnik|выгляд=міні}} * [http://www.nv-online.info/by/77/20/14887/ Адам Міхнік: «Абавязак суседзяў Беларусі падтрымліваць дэмакратаў»] // Народная Воля, 31 мая 2010. {{DEFAULTSORT:Міхнік Адам}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў ПНР (1944—1989)]] [[Катэгорыя:Грамадскія дзеячы Польшчы]] [[Катэгорыя:Дысідэнты Польшчы]] [[Катэгорыя:Журналісты Польшчы]] ly9gxmtgxff6c2dc5ildkegsdmi6sxk 0 564785 4192308 3882274 2022-08-23T07:28:03Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Дзюрэн''' ({{lang-de|Düren}}) — горад на захадзе [[Германія|Германіі]], недалёка ад мяжы з [[Бельгія]]й і [[Нідэрланды|Нідэрландамі]]. Насельніцтва — 92 820 чал. (2010). Размешчаны ў даліне ракі [[Рур (прыток Мааса)|Рур]]. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Іаган Петэр Густаў Лежон Дзірыхле]] (1805—1859) — нямецкі [[матэматык]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 3s99vkz0kwvpskp2doi34ezyuhccqnb 0 567819 4192041 3186843 2022-08-22T18:07:01Z Artsiom91 31770 новы ключ сартавання для [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг]]: "Ізраіля" з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Чэмпіянат Ізраіля па футболе''' — футбольныя спаборніцтвы [[Ізраіль|Ізраіля]], якія падзяляюцца на іерархію ліг і складаюцца з пяці дывізіёнаў. На вяршыні сістэмы знаходзіцца [[Ізраільская Прэм’ер-ліга|прэм’ер-ліга]]. == Сістэма == <center> {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- ! Узровень ! Ліга |- | align="center" | 1 | align="center" | '''[[Ізраільская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-ліга]]'''<br />''14 клубаў'' |- | align="center" | 2 | align="center" | '''[[Ліга Леўміт]]'''<br />''16 клубаў'' |- | align="center" | 3 | align="center" | '''[[Ліга Алеф]]'''<br />''2 дывізіёны па 16 клубаў'' |- | align="center" | 4 | align="center" | '''[[Ліга Бет]]'''<br />''4 дывізіёны па 16 клубаў'' |- | align="center" | 5 | align="center" | '''[[Ліга Гімель]]'''<br />''8 дывізіёнаў па 11—16 клубаў'' |} </center> {{Сістэмы футбольных ліг УЕФА}} [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг|Ізраіля]] [[Катэгорыя:Футбол у Ізраілі]] srzsmqc6zpzwlau08sjyimbo940zb25 0 570410 4192009 4037248 2022-08-22T17:36:13Z Maksim L. 13 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{архітэктар}} {{цёзкі2|Багеміле}} '''Карл Вільгельмавіч Багемі́ле''' ({{lang-ru|Карл Вильгельмович Багемиле (Багемиль)}}) — [[архітэктар]] першай паловы [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]]. З 1824 года тытулярны саветнік<ref>[https://gufo.me/dict/biography_encyclopedia/%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D1%8C,_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC Багельмиль, Вильгельм]</ref>. == Біяграфія == Скончыў акадэмію ў [[Рым]]е. У [[1811]]—[[1826]] гадах [[Галоўныя архітэктары Гродна#губернскія архітэктары|гродзенскі губернскі архітэктар]]. == Творчасць == [[Файл:Horadnia, Novy zamak. Горадня, Новы замак (1817).jpg|250px|міні|Фіксацыйны чарцёж будынка стайняў (карэтнай) з жылымі памяшканнямі пры [[Новы замак (Гродна)|Новым замку]] ў [[Гродна|Гродне]]]] [[Файл:Палац Агінскага ў Гродне 01.jpg|250px|міні|Фасады і планы паверхаў будынкаў палацавага комплекса Агінскага ў Гродне. Фіксацыйны чарцёж<ref>РДГА, ф. 1488, воп. 168, воп. 1, спр. 949</ref>]] Распрацаваў праект рэканструкцыі [[Ратуша (Гродна)|ратушы ў Гродне]] ў класіцыстычным стылі, ажыццёўлены ў 1815—1826 гадах. Распрацаваў праект павятовых казначэйстваў для [[Брэст]]а і [[Кобрын]]а (1820), [[Ліда|Ліды]] (1824). Выканаў фіксацыйныя чарцяжы старажытных пабудоў [[Гродна]]. У 1822 годзе займаўся рамонтам часткі [[Палац Агінскіх (Гродна)|дома Агінскага]] і казармы юнкераў ў [[Гродна|Гродне]]<ref name="Кулагін">''[[Анатоль Мікалаевіч Кулагін|Кулагин А. Н.]]'' [https://www.imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_22.pdf Гродненские зодчие XIX — начала XX веков (новые архивные изыскания)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200327143106/http://www.imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_22.pdf |date=27 сакавіка 2020 }}. // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. Выпуск 22. — Мінск: «Права і эканоміка», 2017. — С. 77—78. У крыніцы памылкова названы ''Багемін''</ref>. У 1822 годзе на тэрыторыі [[Фарныя могілкі|Фарных могілак]] на сродкі К. Студніцкага была ўзведзена капліца па праекте К. Багеміле. Званіцу капліцы дабудавалі ў 1907 годзе<ref name="Кулагін"/><ref>[http://tourgrodno.by/information/monuments/kladbishze/staroe-kladbiszhe.html Православное и католическое кладбища по ул. Антонова] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200128141244/http://tourgrodno.by/information/monuments/kladbishze/staroe-kladbiszhe.html |date=28 студзеня 2020 }} {{ref-ru}}</ref>. У 1825 годзе склаў каштарыс на рамонт палкавога лазарэта і пад’ёмнага моста ў павятовым горадзе [[Кобрын]]е<ref name="Кулагін"/><ref>НГАБ. — Ф. 8. Воп. 1., спр. 6, л. 1, 2, 26 — 27</ref>. У 1825 годзе склаў праект і каштарыс на пабудову паштовай станцыі ў маёнтку [[Чыжэўшчына (Жабінкаўскі раён)|Крупчыцы]]<ref name="Кулагін"/><ref>цяпер [[Жабінкаўскі раён]]</ref><ref>НГАБ. — Ф. 8. Воп. 1., спр. 11, л. 14 б</ref>. 4 снежня 1825 года Багеміле рапартаваў: «Па выкананні прадпісання Вашага правасхадзіцельства ад 26-га мая склаў план і каштарыс на пабудову паштовага са службамі Дома [[Навагрудскі павет (Расійская імперыя)|Навагрудскага павета]] ў мястэчку [[Сталовічы|Сталовічах]]… а таксама на пабудову такога ж Дома ў [[Гродна|Гародні]]»<ref name="Кулагін"/><ref>НГАБ. — Ф. 8. Воп. 1., спр. 19, л. 1</ref>. == Спадчына == У {{нп3|Дзяржаўны архіў у Лодзі|Дзяржаўным архіве ў Лодзі|pl|Archiwum Państwowe w Łodzi}} захоўваецца дакумент «Пра спадчыну, якая засталася ад Карла Багеміля», датаваны 1892 годам. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Архітэктура Беларусі (1993)|Багеміле Карл Вільгельмавіч}} * {{Крыніцы/БелЭн|2}} — С. 207. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Багеміле Карл Вільгельмавіч}} [[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] [[Катэгорыя:Архітэктары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Архітэктары Гродна]] [[Катэгорыя:Архітэктары Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Архітэктары Брэста]] [[Катэгорыя:Архітэктары Ліды]] [[Катэгорыя:Архітэктары Кобрына]] [[Катэгорыя:Гродзенскія губернскія архітэктары]] rwnlq5kmgjc5amquhty2fbpuf2wbuii 0 571068 4191950 4014807 2022-08-22T16:04:28Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki '''Камп’ютарная лінгвістыка''' — {{нп3|Міждысцыплінарнасць|міждысцыплінарная|en|interdisciplinary}} галіна, якая тычыцца заснаванага на правілах апрацоўкі статыстычнага мадэлявання, а таксама вывучэння адпаведных камп’ютарных падыходаў да моўных пытанняў. Традыцыйна, камп’ютарная лінгвістыка выканалася камп’ютарнымі навукоўцамі, якія спецыялізуюцца ў галіне прымянення ЭВМ у апрацоўцы натуральнай мовы. Сёння вылічальныя лінгвісты часта працуюць у якасці членаў міждысцыплінарнай каманды, якая можа ўключаць у сябе звычайных лінгвістаў, спецыялістаў па тэгавай (выходнай) мове, і камп’ютарнікаў. У цэлым, камп’ютарная лінгвістыка абапіраецца на дапамогу лінгвістаў, камп’ютарных навукоўцаў, спецыялістаў у галіне [[Штучны інтэлект|штучнага інтэлекту]], матэматыкаў, логікаў, філосафаў, кагнітыўных навукоўцаў, кагнітыўных псіхолагаў, псіхалінгвістаў, антраполагаў і нейрабіёлагаў, сярод іншых. Камп’ютарная лінгвістыка мае тэарэтычныя і прыкладныя кампаненты. Тэарэтычная камп’ютарная лінгвістыка факусуецца на пытаннях у галіне тэарэтычнай лінгвістыкі і кагнітыўнай навукі, а прыкладная камп’ютарная лінгвістыка — на практычных выніках карыстання мадэляваннем чалавечай мовы.<ref>{{cite web |first=Hans |last=Uszkoreit |title=What Is Computational Linguistics? |url=http://www.coli.uni-saarland.de/~hansu/what_is_cl.html |publisher=Department of Computational Linguistics and Phonetics of Saarland University}}</ref> Асацыяцыя камп’ютарнай лінгвістыкі вызначае камп’ютарную лінгвістыку як: {{quote|...the scientific study of [[language]] from a computational perspective. Computational linguists are interested in providing [[computational model]]s of various kinds of linguistic phenomena.<ref>{{cite web |publisher=The Association for Computational Linguistics |url=http://www.aclweb.org/archive/misc/what.html |title=What is Computational Linguistics? |date=February 2005}}</ref>}} == Паходжанне == Камп’ютарная лінгвістыка часта групуецца ў вобласці штучнага інтэлекту, але на самой справе яна існавала і да распрацоўкі штучнага інтэлекту. Камп’ютарная лінгвістыка паўстала з намаганнямі ў Злучаных Штатах у 1950-х гадах, каб выкарыстоўваць камп’ютары для аўтаматычнага перакладу тэкстаў з замежных моў, у тым ліку расійскіх навуковых часопісаў, на ангельскую мову.<ref>John Hutchins: [http://www.hutchinsweb.me.uk/MTS-1999.pdf Retrospect and prospect in computer-based translation.] Proceedings of MT Summit VII, 1999, pp. 30–44.</ref> Так як камп’ютары могуць зрабіць арыфметычныя вылічэнні нашмат хутчэй і дакладней, чым людзі, то лічылася, што гэта толькі справа часу, перш чым яны б маглі таксама пачаць апрацоўваць мовы.<ref>Arnold B. Barach: [https://www.flickr.com/photos/bostworld/2152048032/in/set-72157603898383698/ Translating Machine] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20151116022646/https://www.flickr.com/photos/bostworld/2152048032/in/set-72157603898383698/ |date=16 лістапада 2015 }} 1975: And the Changes To Come.</ref> Вылічальныя і колькасныя метады таксама выкарыстоўваюцца ў спробе рэканструкцыі ранніх формаў сучасных моў і групаванні сучасных моў у моўныя сем’і. Раней такія метады, як лексікастатыстыка і глотахраналогія апынуліся дачаснымі і недакладнымі. Тым не менш, у апошні час міждысцыплінарныя даследаванні, якія запазычваюць канцэпцыі з біялагічных ведаў (як, напрыклад, карціраванне генаў), вырабляюць больш складаныя аналітычныя прылады і робяць больш даверныя вынікі.<ref>T. Crowley., C. Bowern. An Introduction to Historical Linguistics. Auckland, N.Z.: Oxford UP, 1992. Print.</ref> Калі машынны пераклад (таксама вядомы як механічны пераклад) не даў адразу дакладнага перакладу, аўтаматызаваная апрацоўка чалавечых моў была прызнана нашмат больш складанай, чым першапачаткова меркавалася. Камп’ютарная лінгвістыка нарадзілася як назва новай вобласці ведаў, прысвечаных распрацоўцы алгарытмаў і праграмнага забеспячэння для інтэлектуальнай апрацоўцы моўных дадзеных. Сам тэрмін «камп’ютарная лінгвістыка» ўпершыню быў прыдуманы Дэвідам Хейсам, членам-заснавальнікам Асацыяцыі камп’ютарнай лінгвістыкі і Міжнароднага камітэта па камп’ютарнай лінгвістыцы.<ref>{{cite web|url=http://nlp.shef.ac.uk/iccl/committee.html#deceased|title=Deceased members|website=ICCL members|accessdate=15 November 2017|ref=ICCLmembers|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170517235543/http://nlp.shef.ac.uk/iccl/committee.html#deceased|archivedate=17 мая 2017|deadurl=yes}}</ref> У 1960-х гадах галіна лінгвістыцы, адказваючы за разуменне на чалавечым узроўні і стварэнне натуральных моў, стала падраздзяленнем штучнага інтэлекту. Для таго, каб перавесці з адной мовы на іншую, было адзначана, што адразу трэба было зразумець граматыку абедзвюх моў, уключаючы і марфалогію (граматыку словаформ), і сінтаксіс (граматыку структуры сказа). Для таго, каб зразумець сінтаксіс, таксама трэба было зразумець семантыку і лексікон (ці «слоўнікавы запас»), і нават нешта з прагматыкі выкарыстання мовы. Такім чынам, тое, што пачыналася як спроба перакладу паміж мовамі эваліціянавала ў цэлую дысцыпліну, прысвечаную спосабам прадстаўлення і апрацоўцы натуральных моў з дапамогай камп’ютараў.<ref> {{артыкул|аўтар=Liz Liddy, Eduard Hovy, Jimmy Lin, John Prager, Dragomir Radev, Lucy Vanderwende, Ralph Weischedel.|загаловак=Natural Language Processing|арыгінал=|спасылка=https://www-nlpir.nist.gov/MINDS/FINAL/NLP.web.pdf|аўтар выдання=|выданне=|тып=|месца=|выдавецтва=|год=|выпуск=|том=|нумар=|старонкі=|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en|ref=|archiveurl=|archivedate=}}</ref> У цяперашні час даследаванне ў рамках камп’ютарнай лінгвістыцы робіцца ў камп’ютарных аддзелах<ref>{{cite web|url=http://www.coli.uni-saarland.de/|title=Computational Linguistics and Phonestics|author=|date=|publisher=«''coli.uni-saarland.de''»|lang=en|accessdate=2018-10-12}}</ref>, лабараторыях па камп’ютарнай лінгвістыцы<ref>[http://yatsko.zohosites.com/home.html "Yatsko's Computational Linguistics Laboratory"].</ref>, дэпартаментах камп’ютарнай навукі<ref>[https://wiki.umiacs.umd.edu/clip/index.php/Main_Page "CLIP"].</ref> і лінгвістычных аддзелах.<ref>[http://linguistics.georgetown.edu/programs/graduate/computational/ Computational Linguistics&nbsp;– Department of Linguistics&nbsp;– Georgetown College<!-- Bot generated title -->]</ref><ref>[http://www.ling.upenn.edu/research/computational.html "UPenn Linguistics: Computational Linguistics"].</ref> Некаторыя даследаванні ў галіне камп’ютарнай лінгвістыцы накіраваны на стварэнне працоўнага маўлення або сістэмы апрацоўкі тэксту, а іншыя імкнуцца стварыць сістэму, якая дазваляе ўзаемадзеянне чалавек-машына. Праграмы, прызначаныя для сувязі чалавека і машыны называюцца дыялогавыя(гутарковыя) агенты. <ref>Jurafsky, D., & Martin, J. H. (2009). Speech and language processing: An introduction to natural language processing, computational linguistics, and speech recognition. Upper Saddle River, N.J: Pearson Prentice Hall.</ref> == Падыходы == У наступных раздзелах разглядаецца некаторая наяўная літаратура, падзеленая на чатыры асноўныя вобласці дыскурсу: анталінгвістыка, структурная лінгвістыка, лінгвістычная вытворчасць і лінгвістычнае разуменне. === Падыход развіцця === Мова з’яўляецца кагнітыўным навыкам, які развіваецца на працягу ўсяго жыцця чалавека. Гэты працэс развіцця быў вывучаны з выкарыстаннем шэрагу метадаў, у тым ліку і вылічальнага. Развіццё чалавечай мовы прадугледжвае некаторыя абмежаванні, якія робяць больш цяжкім прымяненне вылічальнага метаду для яго разумення. Напрыклад, падчас засваення мовы, дзеці ў асноўным падвяргаюцца толькі ўздзеянню станоўчага доказу.<ref>Bowerman, M. (1988). [http://pubman.mpdl.mpg.de/pubman/item/escidoc:468143:4/component/escidoc:532427/bowerman_1988_The-No.pdf The "no negative evidence" problem: How do children avoid constructing an overly general grammar. Explaining language universals].</ref> Гэта азначае, што падчас моўнага развіцця асобы, існуе доказ толькі таго, што падаецца правільным, і няма доказу таго, што не з’яўляецца правільным. Гэтага ўсяго не хапае, каб правераць нават простую гіпотэзу ў такой складанай рэчы, як мова. І таму гэты момант ставіць пэўныя межы для вылічальнага падыходу, дастасоўнага да мадэлявання развіцця і засваення мовы ў індывіда.<ref name="autogenerated1971">Braine, M.D.S. (1971). On two types of models of the internalization of grammars. In D.I. Slobin (Ed.), The ontogenesis of grammar: A theoretical perspective. New York: Academic Press.</ref> Былі зроблены спробы змадэліраваць працэс развіцця засваення мовы ў дзяцей з вылічальнага пункту гледжання, прыцягваючы веды па статыстычнай граматыцы і канэкцыянальным мадэлям.<ref name="powers1989">Powers, D.M.W. & Turk, C.C.R. (1989). ''Machine Learning of Natural Language''. Springer-Verlag. {{ISBN|978-0-387-19557-5}}.</ref> Праца ў гэтай галіне таксама была прапанавана ў якасці спосабу растлумачыць эвалюцыю мовы праз гісторыю.<ref name="autogenerated1993">Elman, J. (1993). [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0010027793900584 Learning and development in neural networks: The importance of starting small]. Cognition, 71-99.</ref> Выкарыстоўваючы мадэлі, было паказана, што мовы могуць быць вывучаны з дапамогай камбінацый простага ўводу, прадстаўленага паступова, таму як дзіця развівае лепшую памяць і даўжэйшую працягласць канцэнтрацыі ўвагі. <ref name="autogenerated1993"/>Абедзве высновы былі зроблены дзякуючы моцы нейронавай сеткі, створанай праектам. Дзеля праверкі лінгвістычных тэорый з выкарыстаннем робатаў таксама была змадэліравана i здольнасць дзяцей развіваць сваю мову.<ref>Salvi, G., Montesano, L., Bernardino, A., & Santos-Victor, J. (2012). Language bootstrapping: learning word meanings from perception-action association. IEEE transactions on systems, man, and cybernetics. Part B, Cybernetics : a publication of the IEEE Systems, Man, and Cybernetics Society, 42(3), 660-71. {{DOI|10.1109/TSMCB.2011.2172420}}</ref> Запраграмаваная навучацца, як дзеці, мадэль была зроблена на аснове мадэлі афардэнса («магчымасцяў выкарыстання»), у якой была створана адпаведнасць паміж дзеяннямі, успрыманнямі і эфектамі, пасля злучанымі з вымаўленчымі словамі. Важна адзначыць, што гэтыя робаты былі здольны набыць адпаведнасці «слова-значэнне» без неабходнасці прыцягнення граматычнай структуры, што значна спрашчае працэс навучання і пралівае святло на інфармацыю, якая пашырае сучаснае разуменне моўнага развіцця. Важна адзначыць, што гэтая інфармацыя можа быць праверана толькі дасведчаным шляхам, выкарыстоўваючы вылічальны падыход. У час, калі нашае разуменне моўнага развіцця асобы на працягу жыцця пастаянна паляпшаецца (у першую чаргу, з выкарыстаннем нейронавых сетак і навучання рабатызаваных сістэм), трэба мець на ўвазе, што і самі мовы з цягам часу змяняюцца і развіваюцца. Вылічальныя падыходы да разумення гэтай з’явы раскапалі вельмі цікавую інфармацыю. Выкарыстоўваючы дынаміку Price Equation і Pólya urn, даследчыкі стварылі сістэму, якая не толькі прадказвае будучую моўную эвалюцыю, але і дае ўяўленне пра гісторыю эвалюцыі моў сучасных. Гэтае намаганне мадэлявання дасягаецца з дапамогай камп’ютарнай лінгвістыкі, што ў адваротным выпадку было б немагчыма.<ref>{{cite journal|author1=Gong, T.|author2=Shuai, L.|author3=Tamariz, M.|author4=Jäger, G.|lastauthoramp=y|year=2012|title=Studying Language Change Using Price Equation and Pólya-urn Dynamics|editor=E. Scalas|journal=PLoS ONE|volume=7|issue=3|page=e33171|doi=10.1371/journal.pone.0033171}}</ref> Відавочна, што разуменне моўнага развіцця ў арганізме чалавека, а таксама на працягу эвалюцыйнага часу было фантастычна палепшана з-за дасягнення ў вобласці камп’ютарнай лінгвістыкі. Магчымасць мадэляваць і мадыфікаваць сістэмы па жаданні дае навуцы этычны метад праверкі гіпотэз, які ў іншым выпадку мог бы быць недасягальным. === Структурны падыход === Для таго, каб стварыць найлепшыя вылічальныя мадэлі мовы, вырашальнае значэнне мае разуменне структуры мовы. З гэтай мэтай, англійская мова была старанна вывучана з выкарыстаннем вылічальных падыходаў, каб лепш зразумець, як працуе мова на структурным узроўні. Адной з самых важных частак для вывучэння лінгвістычнай структуры з’яўляецца наяўнасць вялікіх моўных карпусоў або ўзораў. Гэта дае камп’ютарным лінгвістам дадзеныя, неабходныя для запуску сваіх мадэляў і атрымання больш глыбокага разумення асноўных структур, прысутных у велізарнай колькасці дадзеных, якія змяшчаюцца ў любой мове. Адзін з найбольш цытуемых ангельскіх моўных карпусоў — гэта Penn Treebank.<ref>{{cite journal|author1=Marcus, M.|author2=Marcinkiewicz, M.|lastauthoramp=y|year=1993|url=https://www.aclweb.org/anthology/J/J93/J93-2004.pdf|title=Building a large annotated corpus of English: The Penn Treebank|journal=Computational linguistics|volume=19|issue=2|pages=313–330}}</ref> Вытворны ад неабсяжна розных крыніц, такіх як камп’ютарнае кіраўніцтва IBM і расшыфраваныя тэлефонныя размовы, гэты корпус утрымлівае больш за 4,5 мільёна слоў амерыканскага-ангельскай мовы. Гэты корпус быў галоўным чынам анатаваны з выкарыстаннем часткамоўнай разметкі і сінтаксічнага брэкецінга.<ref>{{cite book|last1=Taylor|first1=Ann|title=Treebanks|date=2003|publisher=Spring Netherlands|pages=5-22|chapter=1}}</ref> Былі распрацаваны таксама і тэарэтычныя падыходы да структуры моў. Гэтыя працы дазваляюць вылічальнай лінгвістыцы мець фрэймворк, у рамках якога выпрацаваныя гіпотэзы значна пашыраць разуменне мовы. Адно з першых тэарэтычных палажэнняў па інтэрналізацыі граматыцы і структуры мовы прапанавала два тыпа мадэляў. У гэтых мадэлях, правіла альбо патэрны павялічваюць сваю моц з частатой іх сустрэчы. Гэтая праца таксама стварыла пытанне для камп’ютарных лінгвістаў: як жа дзіця вывучае спецыфічную і нестандартную граматыку (нармальная форма Хомскага) без захрасання ў завучванні занадта агульных рэчаў? Тэарэтычныя намаганні, падобна гэтым, ставяць для даследаванняў мэту паглыбіцца ў ранейшае жыццё вобласці даследавання. Відавочна, гэта мае вырашальнае значэнне для роста гэтай вобласці. Структурная інфармацыя аб мовах дазваляе адкрываць і рэалізаваць распазнанне падабенства паміж парамі тэкставых выказванняў. Напрыклад, нядаўна было даказана, што на падставе структурнай інфармацыі, прадстаўленай у мадэлі чалавечага дыскурсу, канцэптуальныя recurrence plots могуць быць выкарыстаны для мадэлявання і візуалізацыі тэндэнцый у дадзеных і таксама ствараць надзейныя меры падабенства паміж натуральнымі выказваннямі. Гэты метад з’яўляецца магутным інструментам для далейшага зандзіравання структуры чалавечага дыскурса. Без вылічальнага падыходу да гэтага пытання, вельмі складаная інфармацыя, якая прысутнічае ў дадзеных дыскурса заставалася б недаступнай для навукоўцаў.<ref name="autogenerated2">{{cite journal|author1=Angus, D.|author2=Smith, A.|author3=Wiles, J.|lastauthoramp=y|year=2012|title=Conceptual recurrence plots: revealing patterns in human discourse|journal=IEEE transactions on visualization and computer graphics|volume=18|issue=6|pages=988–97|doi=10.1109/TVCG.2011.100}}</ref> Інфармацыя аб структурных дадзеных мовы даступна для ангельскай мовы, а таксама на іншых мовах (напрыклад, на японскай).<ref name="autogenerated3">{{cite journal|author1=Furuhashi, S.|author2=Hayakawa, Y. |lastauthoramp=y|year=2012|title=Lognormality of the Distribution of Japanese Sentence Lengths|journal=Journal of the Physical Society of Japan|volume=81|issue=3|page=034004|DOI=10.1143/JPSJ.81.034004}}</ref> Выкарыстоўваючы вылічальныя метады, былі прааналізаваны японскія карпусы сказаў. У сувязі з гэтым была выяўлена мадэль логнармальнай дыстрыбуцыі, дачыненая да даўжыні сказа. Хаця і дакладная прычына гэтай логнармальнасці застаецца невядомай, менавіта такога роду інтрыгуючая інфармацыя павінна быць раскрыта камп’ютарнай лінгвістыкай. У далейшым гэтая інфармацыя можа прывесці да важных адкрыццяў у дачыненні да структуры, якая ляжыць у аснове японскай мовы. Без вылічальнага падыходу да структуры лінгвістычных дадзеных, значная частка даступнай сёння інфармацыі ўсё яшчэ была бы схавана пад гіганцкай колькасцю дадзеных якой-небудзь мовы. Камп’ютарная лінгвістыка дазваляе навукоўцам надзейна і эфектыўна аналізаваць вялізныя аб’ёмы дадзеных, ствараючы магчымасць для адкрыццяў, недаступных для большасці іншых падыходаў. === Вытворчы падыход === Вытворчасць мовы з’яўляецца гэтак жа складанай як і ў прадастаўленні інфармацыі, так і ў неабходных навыках, якія ўпэўнены вытворца (fluent producer) павінен мець. Разуменне з’яўляецца толькі паловай праблемы камунікацыі. Іншая палова заключаецца ў тым, як сістэма прадукуе мову. І ў гэтай плыні камп’ютарная лінгвістыка зрабіла вельмі цікавыя адкрыцці. [[Файл:Alan_Turing_Aged_16.jpg|міні|Алан Цьюрынг: камп’ютарны навуковец і  распрацоўшчык тэста Цьюрынга як метада вымярэння інтэлекту машыны.]] У адным знакамітым артыкуле, апублікаваным у 1950 годзе, Алан Цьюрынг прапанаваў магчымасць таго, што машыны могуць мець адзін дзень права на «падумаць». Як разумовы эксперымент, які б мог вызначыць, што такое думкі ў машынах, ён прапанаваў «тэст імітацыі», у якім чалавек мае толькі дзве тэкставыя размовы (адна — з чалавекам, а другая — з машынай, якая імітуе чалавечы адказ). Т’юрынг прапануе, што калі суб’ект не можа адрозніць размову паміж чалавекам і машынай, то можна зрабіць выснову аб тым, што машына здольная думаць.<ref>{{cite journal|author=Turing, A. M.|year=1950|jstor=10.2307/2251299|title=Computing machinery and intelligence|journal=Mind|volume=59|issue=236|pages=433–460|doi=10.1093/mind/lix.236.433}}</ref> Сёння гэты тэст вядомы як тэст Цьюрынга, і ён застаецца ўплывовай ідэяй у вобласці штучнага інтэлекту. [[Файл:Joseph_Weizenbaum.jpg|міні|Джозэф Вайцэнбаум: былы  прафесар МТІ і навуковец, які распрацаваў Элізу, прымітыўную камп’ютарную праграму, з выкарыстаннем [[Апрацоўка натуральнай мовы|апрацоўкі натуральнай мовы]].]] Адным з самых ранніх і найбольш вядомых прыкладаў камп’ютарнай праграмы, прызначанай для размовы з людзьмі, з’яўляецца праграма Эліза, распрацаваная Вейценбаум у MIT ў 1966 годзе. Праграма эмулявала так званага Роджэрскага псіхатэрапеўта, адказваючы на пісьмовыя заявы і пытанні, зададзеныя карыстальнікам. Яна апынулася здольнай зразумець, што ёй было сказана, адказваючы разумна, але на самой справе праграма проста ішла па паттэрну, які абапіраўся выключна на разуменне некалькі ключавых слоў у кожным сказе. Яе адказы былі згенерыраваны рэкамбінацыяй невядомых частак сказу вакол належным чынам перакладзеных версій вядомых слоў. Напрыклад, у фразе «Мне здаецца, што ты мяне ненавідзіш» Эліза разумее «ты» і «я», які адпавядае агульнаму паттэрну «вы [некаторыя словы] мяне», дазваляючы Элізе аднавіць словы «ты» і «я» да «я» і «ты» і адказаць «Што прымушае цябе думаць, я ненавіджу цябе?». У гэтым прыкладзе Эліза не разумее словы «ненавіджу», але гэта не патрабуецца для лагічнага адказу ў кантэксце гэтага віду псіхатэрапіі.<ref>{{cite journal|author=Weizenbaum, J.|year=1966|title=ELIZA—a computer program for the study of natural language communication between man and machine|journal=Communications of the ACM|volume=9|issue=1|pages=36–45|DOI=10.1145/365153.365168}}</ref> Некаторыя праекты ўсё яшчэ спрабуюць вырашыць праблему, якую ўпершыню паставілі камп’ютарныя лінгвісты як галоўную ў сваёй галіне. Тым не менш, метады сталі больш выдасканаленымі і разумнымі, і, такім чынам, вынікі, атрыманыя з дапамогай камп’ютарных лінгвістаў сталі больш карыснымі. У спробе палепшыць камп’ютарны пераклад, былі параўнованы некалькі мадэляў, у тым ліку схаваныя Маркаўскія мадэлі, метады згладжвання і іншыя.<ref>{{cite journal|author1=Och, F. J.|author2=Ney, H.|year=2003|title=A Systematic Comparison of Various Statistical Alignment Models|journal=Computational Linguistics|volume=29|issue=1|pages=19–51|url=http://www.mitpressjournals.org/doi/pdf/10.1162/089120103321337421|doi=10.1162/089120103321337421}}</ref> Знойдзенымі мадэлямі, падыходзячымі для стварэння найбольш натуральных перакладаў нямецкіх і французскіх слоў, былі ўдакладненая мадэль выраўноўвання з залежнасцю першага парадку і мадэль нараджальнасці. Пошук мадэляў і стварэнне алгарытмаў з’яўляецца спецыфічным для камп’ютарнай лінгвістыкі, але іх прымяненне значна палепшае разуменне таго, як прадукуецца і разумеецца мова камп’ютарам. Значная праца таксама была зроблена ў стварэнні камп’ютарам мовы ў больш натуралістычнай манеры. Выкарыстоўваючы лінгвістычную інфармацыю ад чалавека, былі пабудаваны алгарытмы, здольныя змяніць стылізацыю сістэмы вытворчасці на аснове лінгвістычнага ўваходу ад чалавека, ці больш абстрактных фактараў, як ветлівасць або любыя з пяці асноўных аспектаў асобы.<ref>{{cite journal|author=Mairesse, F.|year=2011|url=http://www.mitpressjournals.org/doi/abs/10.1162/COLI_a_00063|title=Controlling user perceptions of linguistic style: Trainable generation of personality traits|journal=Computational Linguistics|doi=10.1162/COLI_a_00063|volume=37|issue=3|pages=455–488}}</ref> Гэтая праца карыстаецца вылічальным падыходам з дапамогай мадэляў ацэнкі параметраў для класіфікацыі вялізнага масіва моўных стыляў, прысутных у розных людзей, што ў выніку робіць узаемадзеянне «чалавек-камп’ютар» больш натуральнай. ==== Тэкст на аснове інтэрактыўнага падыходу ==== Многія з самых ранніх і найпростых мадэляў узаемадзеяння чалавека і камп’ютара, такія як ELIZA, напрыклад, уключаць у сябе тэкставы ўвод ад карыстальніка, каб генерыраваць адказ ад камп’ютара. З дапамогай гэтага метаду, словы, набраныя карыстальнікам, запускаюць камп’ютарнае распазнанне пэўных узораў і адпаведны адказ праз працэс, вядомы як keyword spotting. ==== Размова на аснове інтэрактыўнага падыходу ==== Нядаўнія тэхналогіі паставілі цвёрды акцэнт на маўленчых інтэрактыўных сістэмах. Гэтыя сістэмы (напрыклад, Siri аперацыйнай сістэмы IOS) працуюць на аналагічных распазнавальных методыках, што і тэкставыя, але ў дадзеным выпадку карыстальніцкі ўвод ажыццяўляецца праз распазнанне прамовы. Гэтая галіна лінгвістыкі ўключае апрацоўку прамовы карыстальніка ў выглядзе гукавых хваль і інтэрпрэтацыі акустыкі і моўных патэрнаў для дзеля далейшага распазнання .<ref>{{Cite book|title=Language Files|url=https://archive.org/details/languagefilesmat0000unse_m7m9|last=|first=|publisher=The Ohio State University Department of Linguistics|year=2011|isbn=9780814251799|location=|pages=[https://archive.org/details/languagefilesmat0000unse_m7m9/page/624 624]–634}}</ref> === Падыход разумення === Большая частка ўвагі сучаснай камп’ютарнай лінгвістыкі накіравана на разуменне. З распаўсюджваннем Інтэрнэту і багаццем лёгкадаступнай пісьмовай мовы, магчымасць стварыць праграму, здольную разумець чалавечую мову зараз мае шмат шырокіх і цікавых магчымасцяў (у тым ліку палепшаных пошукавых сістэм, аўтаматызаванага абслугоўвання кліентаў, а таксама анлайн-адукацыі). Раннія працы ў разуменні ўключалі прымяненне Байесаўскай статыстыкі да задач аптычнага распазнавання сімвалаў, што было праілюстравана Бледсо і Броўнінгам у 1959 годзе. Тады шляхам вывучэння прыкладаў літар быў атрыманы вялікі слоўнік магчымых літар. Іншыя спробы прымянення Байесаўскай статыстыкі для аналізу мовы ўключаюць працы Мостэллера і Уоллес (1963), у якіх быў выкарыстаны аналіз слоў часопісаў The Federalist Papers з мэтай вызначэння іх аўтарства (мяркуецца, што Мэдысан, хутчэй за ўсё, з’яўляецца аўтарам большасці часопісаў).<ref>{{cite journal|author=Mosteller, F.|year=1963|jstor=10.2307/2283270|title=Inference in an authorship problem|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-the-american-statistical-association_1963-06_58_302/page/275|journal=Journal of the American Statistical Association|volume=58|issue=302|pages=275–309|doi=10.2307/2283270}}</ref> У 1971 годзе Тэры Вінаград распрацаваў ранні рухавік апрацоўкі натуральнай мовы, здольны інтэрпрэтаваць натуральна пісьмовыя каманды ў асяроддзі, кіруемым простымі правіламі. Праграма моўнага разбору ў гэтым праекце мела назву SHRDLU. Яна была здольная выконваць у некаторым родзе натуральную размову з карыстальнікам, даючы ёй розныя каманды. Але ўсё гэта выконвалася толькі ў межах цацачнага асяроддзя, прызначанага для выканання дадзенай задачы. Гэтая серада складалася з блокаў рознай формы і колеру, і SHRDLU магла інтэрпрэтаваць такія каманды, як «Знайсці блок, які вышэй, чым той, які ты трымаеш у руках, і пакласці яго ў скрынку.» і задаваць такія пытанні, як: «Я не разумею, якую піраміду вы маеце на ўвазе.» у адказ на ўвод карыстальніка.<ref>{{cite web|author=Winograd, T.|year=1971|url=http://www.dtic.mil/docs/citations/AD0721399|title=Procedures as a Representation for Data in a Computer Program for Understanding Natural Language|type=Report|accessdate=12 кастрычніка 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161101032951/http://www.dtic.mil/docs/citations/AD0721399|archivedate=1 лістапада 2016|deadurl=yes}}</ref> Нягледзячы на ўражлівасць, гэты від апрацоўкі натуральнай мовы апынуўся значна больш складаным за межамі цацачнага асяроддзя. Падобным чынам NASA быў распрацаваны праект пад назвай Lunar. Ён даваў адказы на пісьмовыя пытанні аб геалагічным аналізе месяцовых парод, вернутых у выніку місій Апалонам.<ref>{{cite journal|author1=Woods, W.|author2=Kaplan, R.|author3=Nash-Webber, B.|lastauthoramp=y|year=1972|url=https://www.researchgate.net/publication/247926251_The_Lunar_Science_Natural_Language_Information_System_Final_Report|title=The lunar sciences natural language information system|type=Report}}</ref> Такія сістэмы называюцца пытанне-адказнымі сістэмамі, альбо QA-сістэмамі. Першапачатковыя спробы разумець гутарковую мову былі заснаваны на працы, праведзенай у 1960-я і 1970-я гады ў вобласці мадэлявання сігналу, дзе невядомы сігнал аналізуецца для пошуку мадэляў і распрацоўцы прагнозаў, заснаваныя на яго гісторыі. Пачатковы і ў некаторым сэнсе паспяховы падыход да прымянення такога роду сігнальнага мадэлявання для мовы быў дасягнуты з выкарыстаннем схаваных Маркаўскіх мадэляў, што падрабязна апісана Рабінер у 1989 годзе.<ref>{{cite journal|author=Rabiner, L.|year=1989|url=http://ieeexplore.ieee.org/xpls/abs_all.jsp?arnumber=18626|title=A tutorial on hidden Markov models and selected applications in speech recognition|journal=Proceedings of the IEEE|doi=10.1109/5.18626}}</ref> Гэты падыход спрабуе вызначыць верагоднасць для адвольнага ліку мадэляў, якія могуць быць выкарыстаны пры стварэнні маўлення, а таксама пры мадэляванні верагоднасці для розных слоў, атрыманых ад кожнага з гэтых магчымых мадэляў.<ref>{{cite journal|author1=Bahl, L.|author2=Baker, J.|author3=Cohen, P.|author4=Jelinek, F.|year=1978|url=http://ieeexplore.ieee.org/xpls/abs_all.jsp?arnumber=1170402|title=Recognition of continuously read natural corpus|journal=Acoustics, Speech, and Signal|volume=3|pages=422–424|doi=10.1109/ICASSP.1978.1170402}}</ref> Зусім нядаўна гэтыя віды статыстычных падыходаў былі ўжыты для больш складаных задач, такіх як, напрыклад, вызначэнне тэмы з выкарыстаннем ацэнкі Байесаўскіх параметраў, каб вывесці верагоднасць сустрэчы тых альбо іншых тэм у тэкставых дакументах.<ref>{{cite journal|author1=Blei, D.|author2=Ng, A. |lastauthoramp=y|year=2003|url=http://dl.acm.org/citation.cfm?id=944937|title=Latent dirichlet allocation|journal=The Journal of Machine Learning|volume=3|pages=993–1022}}</ref> == Прымяненне == Сучасная камп’ютарная лінгвістыка часта з’яўляецца спалучэннем ведаў у такіх галінах, як інфарматыка, праграмаванне, матэматыка, статыстыка, структура мовы i апрацоўка натуральнай мовы. У сукупнасці гэтыя палі часцей за ўсё прыводзяць да стварэння сістэм, якія могуць распазнаваць маўленне і на аснове гэтага выконваць некаторыя задачы. Прыклады ўключаюць у сябе розныя прадукты ПЗ па распазнанню маўлення, такія як сістэма Siri ад Apple, інструменты для выпраўлення пісьмовых памылак, праграмы сінтэзу маўлення (якія часта выкарыстоўваюцца для дэманстрацыі вымаўлення альбо для дапамогі інвалідам), а таксама праграмы машыннага перакладу і вэб-сайты, такія як Google Translate і Word Reference.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.cla.csulb.edu/departments/linguistics/careers-computational-linguistics/|title=Careers in Computational Linguistics|last=|first=|date=|website=|publisher=California State University|access-date=19 September 2016}}</ref> Камп’ютарная лінгвістыка можа быць асабліва карысна ў сітуацыях, звязаных з сацыяльнымі медыя і Інтэрнэтам. Напрыклад, камп’ютарная лінгвістыка патрабуецца ў фільтрах для чатаў або ў пошуку на вэб-сайтах. Чат-аператары часта выкарыстоўваюць фільтры, каб ідэнтыфікаваць пэўныя словы або фразы, і не дазваляюць карыстальнікам іх адсылаць, калі лічаць іх непрыстойнымі. Іншы прыклад выкарыстання фільтраў прадстаўлены на вэб-сайтах. Школы выкарыстоўваюць фільтры, каб схаваць ад дзяцей вэб-сайты з пэўнымі ключавымі словамі. Ёсць таксама шмат праграм, у якіх бацькі выкарыстоўваюць так званы Бацькоўскі кантроль. Камп’ютарныя лінгвісты могуць таксама распрацоўваць праграмы, групы і арганізацыі кантэнту праз Майнінг сацыяльных медыя. Прыкладам гэтага з’яўляецца Twitter, у яком праграмы могуць групаваць твіты па тэме або ключавым словам. Камп’ютарная лінгвістыка таксама выкарыстоўваецца для пошуку дакументаў і кластарызацыі. Калі вы робіце пошук у Інтэрнэце, дакументы і вэб-сайты вяртаюцца на аснове частаты ўнікальных пазнак, адпаведных таму, што вы ўвялі ў пошукавую сістэму. Напрыклад, калі вы шукаеце «чырвоны, вялікі, чатырохколавы транспартны сродак» з мэтай знайсці фатаграфіі чырвонага грузавіка, пошукавая сістэма будзе знаходзіць патрэбную інфармацыю супастаўленнем слова «чатырохколавы» са словам «аўтамабіль».<ref>{{Cite web|url=https://plato.stanford.edu/entries/computational-linguistics/#DocRetCluApp|title=Computational Linguistics|last=|first=|date=Feb 26, 2014|website=Stanford Encyclopedia of Philosophy|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=Apr 19, 2017}}</ref> == Астатнія сферы == Камп’ютарная лінгвістыка можа быць падзелена на асноўныя напрамкі ў залежнасці ад тыпу мовы, якая апрацоўваецца (вусная ці тэкставая); і ад таго, які працэс выконваецца: аналіз мовы (распазнаванне) або сінтэз мовы (стварэнне). Распазнаванне і сінтэз маўлення мае справу з тым, як гутарковая мова можа быць зразумета ці створана з дапамогай камп’ютараў. Парсінг і генерацыя з’яўляюцца падраздзяленнямі камп’ютарнай лінгвістыкі, звязаных адпаведна з расчляненнем мовы і складаннем яе разам. Машынны пераклад застаецца падраздзяленнем камп’ютарнай лінгвістыкі, якая займаецца перакладам паміж мовамі камп’ютарам. Магчымасць аўтаматычнага перакладу мовы, аднак, і дагэтуль застаецца надзвычай цяжкай задачай. Спіс некаторых абласцей даследаванняў па камп’ютарнай лінгвістыцы: * Камп’ютарная складанасць натуральнай мовы, у асноўным па ўзоры тэорыі аўтаматаў, з ужываннем кантэкстна-залежнай граматыкі і лінейна абмежаваных машын Цьюрынга. * Вылічальная семантыка ўключае ў сябе вызначэнне падыходнай логікі для лінгвістычнага прадстаўлення сэнсу, аўтаматычна іх будуючы і разважаючы з імі * Камп’ютарызаваныя корпусная лінгвістыка, якая выкарыстоўваецца з 1970-х гадоў як спосаб зрабіць дэталёвыя дасягненні ў галіне аналізу дыскурсу.<ref>{{cite book|last=McEnery|first=Thomas|title=Corpus Linguistics: An Introduction|year=1996|publisher=Edinburgh University Press|location=Edinburgh|isbn=0748611657|page=114|url=https://books.google.com/books?id=nwmgdvN_akAC&pg=PA114&lpg=PA114&dq=%22computer+aided+corpus+linguistics%22&source=bl&ots=9McOnkDLQh&sig=1fwQ0LzbQveZaXuF80WfkFJOsYY&hl=en&sa=X&ei=fSdLUs2GMsemqQHwk4GABQ&sqi=2&ved=0CCoQ6AEwAA#v=onepage&q=%22computer%20aided%20corpus%20linguistics%22&f=false}}</ref> * Распрацоўка парсераў або чанкераў для натуральных моў * Распрацоўка праграм тэгіравання як POS-Taggers (часткамоўная разметка) * Машынны пераклад як адзін з самых ранніх і самых складаных задач камп’ютарнай лінгвістыкі прыцягвае іншыя сферы. * Мадэляванне і даследаванне эвалюцыі мовы ў гістарычнай лінгвістыцы / глотахраналогіі. <br /> == Спадчына == Прадмет камп’ютарнай лінгвістыкі паўплываў на масавую культуру: * У 1983 ў фільме '''WarGames''' дзейнічаў малады камп’ютарны хакер, які ўзаемадзейнічае са штучным інтэлектам.<ref>{{Citation|title = WarGames|url = https://www.imdb.com/title/tt0086567/|date = 1983-06-03|accessdate = 2016-02-22|first = John|last = Badham}}</ref> * Фільм 1997 года, '''Conceiving Ada''', факусуецца на Адзе Лавлейс, якая лічыцца адным з першых навукоўцаў-камп’ютарнікаў (у тым ліку камп’ютарнай лінгвісткай).<ref>{{Citation|title = Conceiving Ada|url = https://www.imdb.com/title/tt0118882/|date = 1999-02-19|accessdate = 2016-02-22|first = Lynn|last = Hershman-Leeson}}</ref> * '''Her''', фільм 2013 года, адлюстроўвае ўзаемадзеянне чалавека з «першай у свеце аперацыйнай сістэмай штучнага інтэлекту.»<ref>{{Citation|title = Her|url = https://www.imdb.com/title/tt1798709/|date = 2014-01-10|accessdate = 2016-02-18|first = Spike|last = Jonze}}</ref> * Зняты ў 2013, фільм '''The Imitation Game''' паведамляе аб навукоўцы Алане Цьюрынге, распрацоўшчыку тэсту Цьюрынга.<ref>{{Citation|title = The Imitation Game|url = https://www.imdb.com/title/tt2084970/?ref_=nv_sr_1|date = 2014-12-25|accessdate = 2016-02-18|first = Morten|last = Tyldum}}</ref> * Фільм 2015 году '''Ex Machina''' засяроджваецца вакол узаемадзеяння чалавека са штучным інтэлектам.<ref>{{Citation|title = Ex Machina|url = https://www.imdb.com/title/tt0470752/|date = 2015-04-24|accessdate = 2016-02-18|first = Alex|last = Garland}}</ref> == Зноскі == {{Reflist|2}} [[Катэгорыя:Прыкладная лінгвістыка]] [[Катэгорыя:Кагнітыўныя навукі]] [[Катэгорыя:Камп’ютарная лінгвістыка]] [[Катэгорыя:Фармальныя навукі]] fl7a1k38gfvmcknxef0db6hx2sfo01l 0 571133 4192362 3339800 2022-08-23T08:17:42Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki '''Орлік''': == Аб'екты == * [[Замак Орлік]] == Вядомыя асобы == * [[Вільгельм Орлік-Рукеман]] — польскі ваенны дзеяч, апошні камандзір [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы памежжа]] * [[Піліп Орлік]] — украінскі палітычны і дзяржаўны дзеяч * [[Эміль Орлік]] — чэшскі мастак, графік і фатограф == Тапонім == === Казахстан === * [[Орлік (Атыраўская вобласць)]] === Расія === * [[Орлік (Бурація)]] {{неадназначнасць}} e8qo6tk0kh4l5gcorvx59mo9rdo00bh 4192363 4192362 2022-08-23T08:18:01Z Maksim L. 13 /* Тапонім */ wikitext text/x-wiki '''Орлік''': == Аб'екты == * [[Замак Орлік]] == Вядомыя асобы == * [[Вільгельм Орлік-Рукеман]] — польскі ваенны дзеяч, апошні камандзір [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы памежжа]] * [[Піліп Орлік]] — украінскі палітычны і дзяржаўны дзеяч * [[Эміль Орлік]] — чэшскі мастак, графік і фатограф == Тапонімы == === Казахстан === * [[Орлік (Атыраўская вобласць)]] === Расія === * [[Орлік (Бурація)]] {{неадназначнасць}} d67rr3j15wm9w37lil0yupr1qlifa1c 0 584390 4191833 4083944 2022-08-22T12:19:00Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|2=Балотня}} {{НП-Украіна}} '''Бало́тня'''<ref name="ТКП">{{ТКП-Украіна}}</ref> ({{lang-uk|Боло́тня}}) — вёска ў [[Іванкіўскі раён|Іванкіўскім раёне]] [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай вобласці]] [[Украіна|Украіны]]. Уваходзіць у склад [[Іванкіўскі пасялковы савет|Іванкіўскага пассавета]]. == Вядомыя ўраджэнцы == * [[Марыя Аўксенцьеўна Прымачэнка]] (1909—1997) — украінская мастачка, народная мастачка УССР (1988). {{зноскі}} {{Населеныя пункты Іванкіўскага раёна}} {{Заліўка НП-Украіна}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Іванкіўскага раёна]] sz2k5mcn761v6ylaxuo7qf158m4l39v 0 589925 4192020 3624248 2022-08-22T17:49:42Z 37.214.77.91 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Асоба |партрэт = Анцулевіч_Уладзімір.jpg }} '''Уладзімір Іванавіч Анцулевіч''' ({{ДН|15|5|1954}}, в. [[Жытомля]] Гродзенскага раёна — {{ДС|27|2|2019}}) — беларускі [[фізік]], палітычны дзеяч, педагог. == Біяграфія == Скончыў [[фізічны факультэт БДУ]] (1976). Кандыдат фізіка-матэматычных навук па спецыяльнасці «Оптыка» (1989). Працаваў у [[Інстытут фізікі імя Б. І. Сцяпанава НАН Беларусі|Інстытуце фізікі Акадэміі навук Беларусі]]: стажор-даследчык, малодшы навуковы супрацоўнік, загадчык сектарам, навуковы супрацоўнік, старшы навуковы супрацоўнік (1976—1993). Настаўнік інфарматыкі гімназіі № 5 г. Мінска (1993—1996). Быў актывістам [[БНФ Адраджэньне|Беларускага народнага фронту]]. Арганізоўваў выданне масавай перыёдыкі БНФ, ладзіў працу ў рэгіёнах<ref>[https://www.svaboda.org/a/29794617.html svaboda.org]</ref>. У 1992 годзе ўзначаліў ініцыятыўную групу па правядзенні рэспубліканскага рэферэндуму па пытанні аб роспуску [[Вярхоўны Савет Беларусі|Вярхоўнага Савета]] і правядзенні датэрміновых выбараў паводле новага выбарчага закона. На працягу двух месяцаў групай было сабрана 442 тысячы подпісаў грамадзян Беларусі. Член [[партыя БНФ|партыі Беларускага народнага фронту]] з моманту яе заснавання. Узначальваў выбарчы камітэт Беларускага народнага фронту, быў членам Сойму. У 1995 годзе выйшаў з кіраўніцтва БНФ з-за рознагалоссяў з лідарам. У 1996 годзе ўзначальваў грамадскую Камісію па назіранні за ініцыяваным [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|А. Лукашэнкам]] [[Рэферэндум у Беларусі (1996)|рэферэндумам]]. Сустаршыня Грамадскага навукова-аналітычнага цэнтра «Беларуская перспектыва» (1995—1999), навуковы сакратар Народнага ўніверсітэта — самай масавай праграмы «Беларускай перспектывы» (1997). Рэдактар аддзела часопіса [[Мастацтва (часопіс)|«Мастацтва»]] (1996—1999). Пасля вярнуўся да фізікі, дацэнт кафедры методыкі выкладання фізікі [[БДПУ]], адначасова настаўнік гімназіі № 5. У якасці настаўніка фізікі падгатаваў удзельнікаў ал Мае больш за 70 навуковых публікацый па фізічнай оптыцы. Выступаў у друку па грамадска-палітычных праблемах. Пісаў дапаможнікі, у якасці настаўніка фізікі сумесна з Вячаславам Наумавічам Чэрціным падрыхтаваў шэраг пераможцаў алімпіяд па фізіцы<ref>{{cite web|url=https://part.gov.by/2453-chestvovanie-pobeditelej-respublikanskoj-olimpiady|title=Чествование победителей республиканской олимпиады|lang=ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == Уладзімір Анцулевіч: «Вучу студэнтаў вучыць гімназістаў. І наадварот». // Настаўнік. 13 (1097). 27 кастрычніка 2011. {{DEFAULTSORT:Анцулевіч Уладзімір Іванавіч}} [[Катэгорыя:Выпускнікі фізічнага факультэта БДУ]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДПУ імя Максіма Танка]] [[Катэгорыя:Педагогі Беларусі]] [[Катэгорыя:Фізікі Беларусі]] nttejo3b4wfu5xic7zkadqjmsqc96oz 4192067 4192020 2022-08-22T18:27:40Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Асоба |партрэт = Анцулевіч_Уладзімір.jpg }} '''Уладзімір Іванавіч Анцулевіч''' ({{ДН|15|5|1954}}, в. [[Жытомля]] Гродзенскага раёна — {{ДС|27|2|2019}}) — беларускі [[фізік]], палітычны дзеяч, педагог. == Біяграфія == Скончыў [[фізічны факультэт БДУ]] (1976). Кандыдат фізіка-матэматычных навук па спецыяльнасці «Оптыка» (1989). Працаваў у [[Інстытут фізікі імя Б. І. Сцяпанава НАН Беларусі|Інстытуце фізікі Акадэміі навук Беларусі]]: стажор-даследчык, малодшы навуковы супрацоўнік, загадчык сектарам, навуковы супрацоўнік, старшы навуковы супрацоўнік (1976—1993). Настаўнік інфарматыкі гімназіі № 5 г. Мінска (1993—1996). Быў актывістам [[БНФ Адраджэньне|Беларускага народнага фронту]]. Арганізоўваў выданне масавай перыёдыкі БНФ, ладзіў працу ў рэгіёнах<ref>[https://www.svaboda.org/a/29794617.html svaboda.org]</ref>. У 1992 годзе ўзначаліў ініцыятыўную групу па правядзенні рэспубліканскага рэферэндуму па пытанні аб роспуску [[Вярхоўны Савет Беларусі|Вярхоўнага Савета]] і правядзенні датэрміновых выбараў паводле новага выбарчага закона. На працягу двух месяцаў групай было сабрана 442 тысячы подпісаў грамадзян Беларусі. Член [[партыя БНФ|партыі Беларускага народнага фронту]] з моманту яе заснавання. Узначальваў выбарчы камітэт Беларускага народнага фронту, быў членам Сойму. У 1995 годзе выйшаў з кіраўніцтва БНФ з-за рознагалоссяў з лідарам. У 1996 годзе ўзначальваў грамадскую Камісію па назіранні за ініцыяваным [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|А. Лукашэнкам]] [[Рэферэндум у Беларусі (1996)|рэферэндумам]]. Сустаршыня Грамадскага навукова-аналітычнага цэнтра «Беларуская перспектыва» (1995—1999), навуковы сакратар Народнага ўніверсітэта — самай масавай праграмы «Беларускай перспектывы» (1997). Рэдактар аддзела часопіса [[Мастацтва (часопіс)|«Мастацтва»]] (1996—1999). Пасля вярнуўся да фізікі, дацэнт кафедры методыкі выкладання фізікі [[БДПУ]], адначасова настаўнік гімназіі № 5. Мае больш за 70 навуковых публікацый па фізічнай оптыцы. Выступаў у друку па грамадска-палітычных праблемах. Пісаў дапаможнікі, у якасці настаўніка фізікі сумесна з Вячаславам Наумавічам Чэрціным падрыхтаваў шэраг пераможцаў алімпіяд па фізіцы<ref>{{cite web|url=https://part.gov.by/2453-chestvovanie-pobeditelej-respublikanskoj-olimpiady|title=Чествование победителей республиканской олимпиады|lang=ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == Уладзімір Анцулевіч: «Вучу студэнтаў вучыць гімназістаў. І наадварот». // Настаўнік. 13 (1097). 27 кастрычніка 2011. {{DEFAULTSORT:Анцулевіч Уладзімір Іванавіч}} [[Катэгорыя:Выпускнікі фізічнага факультэта БДУ]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДПУ імя Максіма Танка]] [[Катэгорыя:Педагогі Беларусі]] [[Катэгорыя:Фізікі Беларусі]] d1lfi5fkuic0ya6cjy6ia8yytgbhrd4 0 616592 4192426 3457035 2022-08-23T09:00:03Z Underfell Flowey 96458 wikitext text/x-wiki {{НП-Украіна}} '''Шаўмян'''<ref name="ТКП">{{ТКП-Украіна}}</ref>{{У Крыме}} ({{lang-uk|Шаумя́н}}, {{lang-crh|Şaumân}}) — вёска ў [[Сакскі раён|Сакскім раёне]] [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнай Рэспублікі Крым]] [[Украіна|Украіны]]. За [[Дэкамунізацыя ва Украіне|законамі пра дэкамунызацыю ва Ўкраіне]] мае быць перайменаванае на '''Яны Кёгенеш''' ({{lang-uk|Яни Кьогенеш}}, {{lang-crh|Yañı Kögeneş}}). {{зноскі}} {{Населеныя пункты Сакскага раёна}} {{Заліўка НП-Украіна}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Сакскага раёна]] ou40c944rxgz3mi8a3dwae8nkdgw2sd 4192430 4192426 2022-08-23T09:01:36Z Underfell Flowey 96458 wikitext text/x-wiki {{НП-Украіна}} '''Шаўмян'''<ref name="ТКП">{{ТКП-Украіна}}</ref>{{У Крыме}} ({{lang-uk|Шаумя́н}}, {{lang-crh|Şaumân}}) — вёска ў [[Сакскі раён|Сакскім раёне]] [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнай Рэспублікі Крым]] [[Украіна|Украіны]]. За [[Дэкамунізацыя ва Украіне|законамі пра дэкамунызацыю ва Украіне]] мае быць перайменаванае на '''Яны Кёгенеш''' ({{lang-uk|Яни Кьогенеш}}, {{lang-crh|Yañı Kögeneş}}). {{зноскі}} {{Населеныя пункты Сакскага раёна}} {{Заліўка НП-Украіна}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Сакскага раёна]] 3ajbgy9ohxrg0qb9url4lvrg9zsakmc 4192433 4192430 2022-08-23T09:05:09Z Underfell Flowey 96458 wikitext text/x-wiki {{НП-Украіна}} '''Шаўмян'''<ref name="ТКП">{{ТКП-Украіна}}</ref>{{У Крыме}} ({{lang-uk|Шаумя́н}}, {{lang-crh|Şaumân}}) — вёска ў [[Сакскі раён|Сакскім раёне]] [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнай Рэспублікі Крым]] [[Украіна|Украіны]]. За [[Дэкамунізацыя ва Украіне|законамі пра дэкамунызацыю ва Украіне]] мае быць перайменаваная на '''Яны Кёгенеш''' ({{lang-uk|Яни Кьогенеш}}, {{lang-crh|Yañı Kögeneş}}). {{зноскі}} {{Населеныя пункты Сакскага раёна}} {{Заліўка НП-Украіна}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Сакскага раёна]] ru9ql0lsxue3gtdndkffgn6bve5ajvq 4192453 4192433 2022-08-23T09:24:15Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП-Украіна}} '''Шаўмян'''<ref name="ТКП">{{ТКП-Украіна}}</ref>{{У Крыме}} ({{lang-uk|Шаумя́н}}, {{lang-crh|Şaumân}}) — вёска ў [[Сакскі раён|Сакскім раёне]] [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнай Рэспублікі Крым]] [[Украіна|Украіны]]. У адпаведнасці з [[Дэкамунізацыя ва Украіне|законамі пра дэкамунізацыю ва Украіне]] мае быць перайменаваная на '''Яны Кёгенеш''' ({{lang-uk|Яни Кьогенеш}}, {{lang-crh|Yañı Kögeneş}}). {{зноскі}} {{Населеныя пункты Сакскага раёна}} {{Заліўка НП-Украіна}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Сакскага раёна]] bzd0b73njoon91ttsx4fi1ob621egpb 0 621252 4192213 3504607 2022-08-23T06:17:42Z Minorax 86995 ([[c:GR|GR]]) [[File:Allgemeines Ehrenzeichen (Hesse) - ribbon bar.png]] → [[File:436px ribbon bar of the General Honor Decoration.svg]] vva wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Эдуард Дзітль |арыгінал імя = {{lang-de|Eduard Wohlrath Christiaan Dietl}} |дата нараджэння = |дата смерці = |месца нараджэння = |месца смерці = |партрэт = |подпіс = |мянушка = |прыналежнасць = {{Сцяг|Германія|імперыя}} [[Германская імперыя]]<br/>{{Сцяг|Германія|1919}} [[Веймарская рэспубліка]]<br/>{{Сцягафікацыя|Трэці рэйх}} |гады службы = [[1910]]—[[1944]] |званне = {{Германія, Генерал-палкоўнік}} |род войскаў = {{сцяг|Трэці рэйх|Сухапутныя}} [[Сухапутныя войскі]] |камандаваў = |частка = |бітвы = [[Першая сусветная вайна]] [[Другая сусветная вайна]] |узнагароды = '''[[Германская імперыя]]''' {{{!}} {{!}} {{Жалезны крыж 1-га класа}} {{!!}} {{Жалезны крыж 2-га класа}} {{!!}} {{Баварскі ордэн «За ваенныя заслугі»}} {{!}}- {{!}} [[Файл:436px ribbon bar of the General Honor Decoration.svg|60px|link=:de:Allgemeines Ehrenzeichen (Hessen)|Медаль «За храбрасць» (Вялікае герцагства Гесэн)]]{{!!}}[[Файл:DEU Wound Badge 1918 Silver BAR.png|60px|link=Нагрудны знак «За раненне»|Нагрудны знак «За раненне» ў срэбры (1918)]] {{!}}} '''[[Трэці рэйх]]''' {{{!}} {{!}} {{Рыцарскі крыж Жалезнага крыжа з Дубовым лісцем і Мячамі}} {{!!}} {{Ганаровы крыж ветэрана вайны}} {{!!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 1 класа}} {{!}}- {{!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 2 класа}} {{!!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 3 класа}} {{!!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 4 класа}} {{!}}- {{!}} {{Медаль «У памяць 13 сакавіка 1938»}} {{!!}} {{Медаль «У памяць 1 кастрычніка 1938»}} {{!!}} {{Медаль «За зімовую кампанію на Усходзе 1941-1942»}} {{!}}- {{!}} {{Залаты партыйны знак НСДАП}} {{!!}} {{Ордэн Белай ружы}} {{!!}} {{Камандор ордэна Заслуг (Чылі)}} {{!}}} {{{!}} {{!}} {{Вялікі крыж ордэна Крыжа Свабоды}} {{!!}} {{Ордэн Крыжа Свабоды 1 класа з мячамі}} {{!}}} |сувязі = |у адстаўцы = }} '''Эдуард Дзітль''' ({{lang-de|Eduard Wohlrath Christiaan Dietl}}; {{ДН|21|7|1890}} — {{ДС|23|6|1944}}) — нямецкі [[военачальнік]], [[генерал-палкоўнік]] ([[1942]]), камандуючы [[20-я горная армія (Германія)|20-й горнай арміяй]]. 23 чэрвеня 1944 года загінуў у авіякатастрофе [[Ju-52]] у [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Eduard Dietl|Эдуард Дзітль}} {{Генерал-палкоўнікі нацысцкай Германіі}} {{бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дзітль, Эдуард}} [[Катэгорыя:Удзельнікі Першай сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Другой сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Загінулі ў авіякатастрофах]] 7t9raqh5w802clo1p5z6htmymhlr2q6 0 622040 4192214 3508267 2022-08-23T06:17:45Z Minorax 86995 ([[c:GR|GR]]) [[File:Allgemeines Ehrenzeichen (Hesse) - ribbon bar.png]] → [[File:436px ribbon bar of the General Honor Decoration.svg]] vva wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Карл-Адольф Голіт |арыгінал імя = {{lang-de|Karl-Adolf Hollidt}} |дата нараджэння = |дата смерці = |месца нараджэння = |месца смерці = |партрэт = |подпіс = |мянушка = |прыналежнасць = {{Сцяг|Германія|імперыя}} [[Германская імперыя]]<br/>{{Сцяг|Германія|1919}} [[Веймарская рэспубліка]]<br/>{{Сцягафікацыя|Трэці рэйх}} |гады службы = [[1907]]—[[1945]] |званне = {{Германія, Генерал-палкоўнік}} |род войскаў = {{сцяг|Трэці рэйх|Сухапутныя}} [[Сухапутныя войскі]] |камандаваў = |частка = |бітвы = [[Першая сусветная вайна]] [[Другая сусветная вайна]] |узнагароды = '''[[Германская імперыя]]''' {{{!}} {{!}} {{Жалезны крыж 1-га класа}} {{!!}} {{Жалезны крыж 2-га класа}} {{!!}}[[Файл:436px ribbon bar of the General Honor Decoration.svg|60px|link=:de:Allgemeines Ehrenzeichen (Hessen)|Медаль «За храбрасць» (Вялікае герцагства Гесэн)]] {{!}}- {{!}}[[Файл:DEU Wound Badge 1918 Black BAR.png|60px|Нагрудны знак «За раненне» у чорным (1918)]] {{!}}} '''[[Трэці рэйх]]''' {{{!}} {{!}} {{Рыцарскі крыж Жалезнага крыжа з Дубовым лісцем}} {{!!}} {{Спражка да Жалезнага крыжа 1 класа (1939)}} {{!!}} {{Спражка да Жалезнага крыжа 2 класа (1939)}} {{!}}- {{!}} {{Ганаровы крыж ветэрана вайны (з мячамі)}} {{!!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 1 класа}} {{!!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 2 класа}} {{!}}- {{!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 3 класа}} {{!!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 4 класа}} {{!!}} {{Медаль «За зімовую кампанію на Усходзе 1941-1942»}} {{!}}- {{!}} {{Ордэн Міхая Храбрага}} {{!}}} |сувязі = |у адстаўцы = }} '''Карл-Адольф Голіт''' ({{lang-de|Karl-Adolf Hollidt}}; {{ДН|28|4|1891}} — {{ДС|22|5|1985}}) — нямецкі [[военачальнік]], [[генерал-палкоўнік]] ([[1943]]), камандуючы [[6-я армія (Германія)|6-й арміяй]] ([[1945]]). {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Karl-Adolf Hollidt|Карл-Адольф Голіт}} {{Генерал-палкоўнікі нацысцкай Германіі}} {{бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Голіт, Карл-Адольф}} [[Катэгорыя:Удзельнікі Першай сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Другой сусветнай вайны]] r2z3k4uurhegjxuz16govr6u4l4avdz 0 622356 4192215 3510047 2022-08-23T06:17:48Z Minorax 86995 ([[c:GR|GR]]) [[File:Allgemeines Ehrenzeichen (Hesse) - ribbon bar.png]] → [[File:436px ribbon bar of the General Honor Decoration.svg]] vva wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Келер}} {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Альфрэд Келер |арыгінал імя = {{lang-de|Alfred Keller}} |дата нараджэння = |дата смерці = |месца нараджэння = |месца смерці = |партрэт = |подпіс = |мянушка = |прыналежнасць = {{Сцяг|Германія|імперыя}} [[Германская імперыя]]<br/>{{Сцяг|Германія|1919}} [[Веймарская рэспубліка]]<br/>{{Сцягафікацыя|Трэці рэйх}} |гады службы = [[1902]]—[[1945]] |званне = {{Генерал-палкоўнік люфтвафэ}} |род войскаў = {{сцяг|Трэці рэйх|Люфтвафэ}} [[Люфтвафэ]] |камандаваў = |частка = |бітвы = [[Першая сусветная вайна]] [[Другая сусветная вайна]] |узнагароды = '''[[Германская імперыя]]''' {{{!}} {{!}}- {{!}} {{Ордэн «Pour le Mérite» (Прусія)}} {{!}}- {{!}} {{Рыцарскі крыж Каралеўскага ордэна Дома Гогенцолернаў (з мячамі)}} {{!!}} {{Жалезны крыж 1-га класа}} {{!!}} {{Жалезны крыж 2-га класа}} {{!}}- {{!}} {{Баварскі ордэн «За ваенныя заслугі»}} {{!!}} [[Файл:436px ribbon bar of the General Honor Decoration.svg|60px|link=:de:Allgemeines Ehrenzeichen (Hessen)|Медаль «За храбрасць» (Вялікае герцагства Гесэн)]] {{!}}} '''[[Трэці рэйх]]''' {{{!}} {{!}} {{Рыцарскі крыж Жалезнага крыжа}} {{!!}} {{Спражка да Жалезнага крыжа 1 класа (1939)}} {{!!}} {{Спражка да Жалезнага крыжа 2 класа (1939)}} {{!}}- {{!}} {{Ганаровы крыж ветэрана вайны (з мячамі)}} {{!!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 2 класа}} {{!!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 3 класа}} {{!}}- {{!}} {{Медаль За выслугу гадоў у вермахце 4 класа}} {{!}}} |сувязі = |у адстаўцы = }} '''Альфрэд Келер''' ({{lang-de|Alfred Keller}}; {{ДН|19|9|1882}} — {{ДС|11|02|1974}}) — нямецкі [[военачальнік]], [[генерал-палкоўнік]] [[люфтвафэ]] ([[1940]]), камандуючы [[Нацыянал-сацыялістычны авіякорп|Нацыянал-сацыялістычным авіякорпусам]] ([[1943]]—[[1945]]). {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Alfred Keller|Альфрэд Келер}} {{Генерал-палкоўнікі нацысцкай Германіі}} {{бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Келер, Альфрэд}} [[Катэгорыя:Удзельнікі Першай сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Другой сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Германскія лётчыкі Першай сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Лётчыкі люфтвафэ]] o6kgz5zibszmd3f0g352fscvv72a2w3 0 628671 4191928 4113309 2022-08-22T14:47:46Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = Касцёл |Беларуская назва = Касцёл Святых Пятра і Паўла |Арыгінальная назва = | Выява = | Подпіс выявы = | Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Гарадскі пасёлак |Месцазнаходжанне = [[Бешанковічы]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = [[Рымска-каталіцкая царква]] |Епархія = [[Віцебская дыяцэзія]] |Добрапрыстойнасць = [[Лепельскі дэканат]] |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 2011 |Заканчэнне будаўніцтва = 2019 |Рэліквіі = |Сучасны стан = |Сайт = |Commons = }} '''Касцёл Святых Пятра і Паўла''' — мураваны [[каталіцызм|каталіцкі]] храм у гарадскім пасёлку [[Бешанковічы]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Знаходзіцца на вул. Энгельса, 11<ref>[http://catholicvitebsk.by/parish/бешанковічы-парафія-святых-апостал/ Бешанковічы — Парафія Святых Апосталаў Пятра і Паўла]</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Biešankovičy, Śviatych Kazimiera i Rafała. Бешанковічы, Сьвятых Казімера і Рафала (1913).jpg|міні|злева|[[Касцёл Святых Казіміра і Рафаіла (Бешанковічы)|Касцёл Святых Казіміра і Рафаіла]] (1913)]] У 1650-м годзе [[Казімір Леў Сапега]] пабудаваў у паселішчы першы вядомы каталіцкі касцёл. У 1876 годзе на месцы старога драўлянага касцёла, пабудаванага ксяндзом Ляскоўскім на сродкі ксяндза Кярсноўскага, быў пабудаваны драўляны двухвежавы касцёл пад тытулам [[Касцёл Святых Казіміра і Рафаіла (Бешанковічы)|Святога Казіміра Каралевіча і Святога Арханёла Рафала]]. Храм меў чатыры алтары з абразамі Езуса Укрыжаванага, Найсвяцейшай панны Марыі і Святога Антонія. Драўляны касцёл быў разбураны камуністычнымі ўладамі<ref>[http://catholicnews.by/novy-kascjol-asvechany-beshankovichah/ Новы касцёл асвечаны ў Бешанковічах]</ref>. Сучасная парафія ў Бешанковічах была зарэгістравана 10 жніўня 2000 года. 1 ліпеня 2011 года быў зацверджаны праект і распачата будаўніцтва. 2 кастрычніка 2011 года быў урачыста асвечаны і ўмараваны краевугольны камень. Урачыстасць узначаліў віцебскі біскуп Уладзіслаў Блін у саслужэнні пробашча кс. Славаміра Самковіча, канцлера віцебскай курыі кс. Аляксандра Дулінца, кс. [[Алег Буткевіч|Алега Буткевіча]] з [[Віцебск|Віцебска]], кс. Андрэя Бульчака з [[Чашнікі|Чашнікаў]], дыякана Данілы Сваяка. Падчас набажэнства таксама быў умураваны, разам з каменем, эрэкцыйны акт<ref>[https://maja-parafija.livejournal.com/#post-maja_parafija-8711 Рымска-каталіцкая парафія сьв. Пётры ды Паўла ў Бешанковічах]</ref>. 29 чэрвеня 2019 года касцёл быў асвячоны біскупам [[Віцебская дыяцэзія|віцебскім]] [[Алег Буткевіч|Алегам Буткевічам]]<ref>[http://www.gztzara.by/2019/07/v-beshenkovichah-posle-vosmi-let-stroitelstva-otkrylsya-kostjol/ В Бешенковичах после восьми лет строительства открылся костёл]</ref>. == Пробашчы парафіі == * Казімір Гваздовіч * Павел Самсонаў * Славамір Самковіч * Алег Буткевіч * Аляксандр Півавар {{зноскі}} == Спасылкі == * {{catholic.by|https://catholic.by/3/kasciol/parishes/20-vicebsk/3702-beshankovichy-parafiya-svyatykh-pyatra-i-paula}} * {{ГБ|https://globustut.by/beshenkovi/index.htm#newkostel}} * [https://www.radzima.net/be/parafia/bieszenkowicze.html Бешанковічы — касцёл і каталіцкая парафія Святых Казіміра і Рафала Арханёла] radzima.net {{Лепельскі дэканат}} [[Катэгорыя:Касцёлы Бешанковіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Касцёлы Віцебскай дыяцэзіі]] [[Катэгорыя:Храмы Бешанковічаў]] [[Катэгорыя:2019 год у Беларусі]] 2ixjtidkamk0b2bgj9nhf9nfu8ifcik 0 634075 4192086 3675280 2022-08-22T19:02:05Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Вучоны | Імя = Уладзімір Гарбачоў | Арыгінал імя = Уладзімір Васільевіч Гарбачоў | Фота = | Шырыня = | Подпіс = | Дата нараджэння = | Навуковая сфера = [[кардыялогія]] | Месца працы = |Навуковая ступень = |Навуковае званне = | Альма-матэр = | Навуковы кіраўнік = | Знакамітыя вучні = | Вядомы як = | Узнагароды і прэміі = | Сайт = }} {{цёзкі2|Гарбачоў}} '''Уладзімір Васільевіч Гарбачоў''' ({{ДН|10|1|1926}}, {{МН|Талачын||}} — {{ДС|5|10|2016}}) — беларускі кардыёлаг. [[Кандыдат медыцынскіх навук]] (1961), [[доктар медыцынскіх навук]] (1970), [[прафесар]] (1972). == Біяграфія == Нарадзіўся 10 студзеня 1926 года ў Талачыне. Потым пераехаў у [[Мінск]], скончыў васьмігодку. 24 чэрвеня 1943 года ў час бамбёжкі пакінуў Мінск і накіраваўся на [[Лепельскі раён|Лепельшчыну]], у вёску [[Аношкі (Лепельскі раён)|Аношкі]]. Тут ён стаў партызанам чашніцкай брыгады «Дубава», а з ліпеня 1943 года — лепельскай брыгады імя I. В. Сталіна. У 1952 годзе скончыў [[Віцебскі медыцынскі інстытут]]. У тым жа годзе стаў членам [[КПСС]]. У 1952—1954 гадах працаваў у [[Полацк]]у, з 1954 года па 1958 год — у Талачыне (галоўны ўрач раённай санэпідэмстанцыі, загадчык раённага аддзела аховы здароўя, галоўны ўрач раённай бальніцы), з 1958 года — у [[Мінскі медыцынскі інстытут|Мінскім медыцынскім інстытуце]]. У 1970 годзе абараніў доктарскую дысертацыю, яму прысвоена званне прафесара (1972). 3 1970 года — загадчык кафедры тэрапіі ў [[Беларускі інстытут удасканалення ўрачоў|Беларускім інстытуце ўдасканалення ўрачоў]], адначасова (1973—1984) прарэктар па навуковай рабоце. == Узнагароды == * [[Заслужаны дзеяч навукі Беларусі]] (1991) * [[Ордэн Айчыннай вайны|ордэн Айчыннай вайны ІІ ступені]] * медаль «Партызану Вялікай Айчыннай вайны» II ступені == Навуковая дзейнасць == Асноўнае месца ў навуковай дзейнасці займаюць працы па даследаванні патагенезу, лячэнні каранарнага атэрасклерозу і ішэмічнай хваробы сэрца. Аўтар больш за 250 навуковых прац, у тым ліку манаграфій: «Цяжкасці і памылкі дыягностыкі некаторых захворванняў сардэчна-сасудзістай сістэмы» (1978), «Дыягностыка кардыялагічных захворванняў» (1990), «Даведнік лекара агульнай практыкі» ў 2-х тамах (1995), «Лячэнне ўнутраных хвароб» (1997), «Дысліпідэмія» (1996, сааўтар А. Г. Мрочак), «Практычная кардыялогія» ў 2-х тамах (1997); «Недастатковасць кровазвароту» (1999); «Прафілактыка заўчаснай і раптоўнай смерці» (2000, сааўтар А. Г. Мрочак); «Вітаміны, мікра- і макраэлементы» (2002, сааўтар В. Н. Гарбачова); «Атэрасклероз» (2005, сааўтар А. Г. Мрочак); «Клінічная кардыялогія» (2006)<ref>[http://pridvinie.vlib.by/index.php/mtree-lib/vydatnyya-i-znakamityya-lyudzi/garbacho-uladzimir-vasilevich Гарбачоў Уладзімір Васільевіч]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Абрамовіч, С. Яму адкрытыя ўсе нашы сардэчныя таямніцы / С. Абрамовіч // [[Наша Талачыншчына]]. — 2011. — 15 студз. — С. 5. * Бірукоў, В. Доктара Гарбачова памятаюць і ведаюць у нас / В. Бірукоў // Сцяг Ільіча (Талачын). — 2001. — 10 студз. — С. 1. * В. В. Горбачёв // Моя Толочинщина: страницы истории / А. Шнейдер. — 2-е изд, с изм. — Минск : Бизнесофсет, 2006. — С. 126—127. * Гарбачоў Уладзімір Васілевіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. — Мінск : БелЭн, 1997. — Т. 5 : Гальцы-Дагон. — С. 55. * Горбачёв Владимир Васильевич // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2010. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 1. — С. 327. * Горбачёв Владимир Васильевич // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.] / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2006. — Т. 3 : Герасименко-Картель. — С. 125. * Клятве Гиппократа верен // Синеокая Толочинщина: история, экономика, культура, памятные места / А. А. Шнейдер. — Минск : Бизнесофсет, 2009. — С. 39-40. * Уладзімір Васілевіч Гарбачоў // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Талачынскага раёна / рэдкал.: І. П. Шамякін [і інш.]; мастак А. М. Хількевіч. — Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 1988. — С. 641—642. * Шнейдер, А. Верен клятве Гиппократа / А. Шнейдер // Наша Талачыншчына. — 2006. — 11 студз. — С. 3. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гарбачоў Уладзімір Васільевіч}} [[Катэгорыя:Кардыёлагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]] 8yokq89i4o83gmlznj8rcaots0qt04s 4192230 4192086 2022-08-23T06:38:44Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]]; дададзена [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Вучоны | Імя = Уладзімір Гарбачоў | Арыгінал імя = Уладзімір Васільевіч Гарбачоў | Фота = | Шырыня = | Подпіс = | Дата нараджэння = | Навуковая сфера = [[кардыялогія]] | Месца працы = |Навуковая ступень = |Навуковае званне = | Альма-матэр = | Навуковы кіраўнік = | Знакамітыя вучні = | Вядомы як = | Узнагароды і прэміі = | Сайт = }} {{цёзкі2|Гарбачоў}} '''Уладзімір Васільевіч Гарбачоў''' ({{ДН|10|1|1926}}, {{МН|Талачын||}} — {{ДС|5|10|2016}}) — беларускі кардыёлаг. [[Кандыдат медыцынскіх навук]] (1961), [[доктар медыцынскіх навук]] (1970), [[прафесар]] (1972). == Біяграфія == Нарадзіўся 10 студзеня 1926 года ў Талачыне. Потым пераехаў у [[Мінск]], скончыў васьмігодку. 24 чэрвеня 1943 года ў час бамбёжкі пакінуў Мінск і накіраваўся на [[Лепельскі раён|Лепельшчыну]], у вёску [[Аношкі (Лепельскі раён)|Аношкі]]. Тут ён стаў партызанам чашніцкай брыгады «Дубава», а з ліпеня 1943 года — лепельскай брыгады імя I. В. Сталіна. У 1952 годзе скончыў [[Віцебскі медыцынскі інстытут]]. У тым жа годзе стаў членам [[КПСС]]. У 1952—1954 гадах працаваў у [[Полацк]]у, з 1954 года па 1958 год — у Талачыне (галоўны ўрач раённай санэпідэмстанцыі, загадчык раённага аддзела аховы здароўя, галоўны ўрач раённай бальніцы), з 1958 года — у [[Мінскі медыцынскі інстытут|Мінскім медыцынскім інстытуце]]. У 1970 годзе абараніў доктарскую дысертацыю, яму прысвоена званне прафесара (1972). 3 1970 года — загадчык кафедры тэрапіі ў [[Беларускі інстытут удасканалення ўрачоў|Беларускім інстытуце ўдасканалення ўрачоў]], адначасова (1973—1984) прарэктар па навуковай рабоце. == Узнагароды == * [[Заслужаны дзеяч навукі Беларусі]] (1991) * [[Ордэн Айчыннай вайны|ордэн Айчыннай вайны ІІ ступені]] * медаль «Партызану Вялікай Айчыннай вайны» II ступені == Навуковая дзейнасць == Асноўнае месца ў навуковай дзейнасці займаюць працы па даследаванні патагенезу, лячэнні каранарнага атэрасклерозу і ішэмічнай хваробы сэрца. Аўтар больш за 250 навуковых прац, у тым ліку манаграфій: «Цяжкасці і памылкі дыягностыкі некаторых захворванняў сардэчна-сасудзістай сістэмы» (1978), «Дыягностыка кардыялагічных захворванняў» (1990), «Даведнік лекара агульнай практыкі» ў 2-х тамах (1995), «Лячэнне ўнутраных хвароб» (1997), «Дысліпідэмія» (1996, сааўтар А. Г. Мрочак), «Практычная кардыялогія» ў 2-х тамах (1997); «Недастатковасць кровазвароту» (1999); «Прафілактыка заўчаснай і раптоўнай смерці» (2000, сааўтар А. Г. Мрочак); «Вітаміны, мікра- і макраэлементы» (2002, сааўтар В. Н. Гарбачова); «Атэрасклероз» (2005, сааўтар А. Г. Мрочак); «Клінічная кардыялогія» (2006)<ref>[http://pridvinie.vlib.by/index.php/mtree-lib/vydatnyya-i-znakamityya-lyudzi/garbacho-uladzimir-vasilevich Гарбачоў Уладзімір Васільевіч]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Абрамовіч, С. Яму адкрытыя ўсе нашы сардэчныя таямніцы / С. Абрамовіч // [[Наша Талачыншчына]]. — 2011. — 15 студз. — С. 5. * Бірукоў, В. Доктара Гарбачова памятаюць і ведаюць у нас / В. Бірукоў // Сцяг Ільіча (Талачын). — 2001. — 10 студз. — С. 1. * В. В. Горбачёв // Моя Толочинщина: страницы истории / А. Шнейдер. — 2-е изд, с изм. — Минск : Бизнесофсет, 2006. — С. 126—127. * Гарбачоў Уладзімір Васілевіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. — Мінск : БелЭн, 1997. — Т. 5 : Гальцы-Дагон. — С. 55. * Горбачёв Владимир Васильевич // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2010. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 1. — С. 327. * Горбачёв Владимир Васильевич // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.] / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2006. — Т. 3 : Герасименко-Картель. — С. 125. * Клятве Гиппократа верен // Синеокая Толочинщина: история, экономика, культура, памятные места / А. А. Шнейдер. — Минск : Бизнесофсет, 2009. — С. 39-40. * Уладзімір Васілевіч Гарбачоў // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Талачынскага раёна / рэдкал.: І. П. Шамякін [і інш.]; мастак А. М. Хількевіч. — Мінск : БелЭн імя П. Броўкі, 1988. — С. 641—642. * Шнейдер, А. Верен клятве Гиппократа / А. Шнейдер // Наша Талачыншчына. — 2006. — 11 студз. — С. 3. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гарбачоў Уладзімір Васільевіч}} [[Катэгорыя:Кардыёлагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] ggcmeg0l5dg4gwlfk7vqilwlnmnflsc 828 634872 4192171 4191594 2022-08-23T00:00:46Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6543063, edits = 1101302361, files = 893907, pages = 56392205, users = 44047614, depth = 1133.55 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125820, edits = 34882858, files = 0, pages = 11232203, users = 93570, depth = 2.15797 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717664, edits = 224045844, files = 128868, pages = 7504742, users = 3980334, depth = 92.62978 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552393, edits = 51008238, files = 0, pages = 6121251, users = 832344, depth = 16.29159 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448134, edits = 195874326, files = 68558, pages = 12156840, users = 4448663, depth = 253.4015 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098946, edits = 62494377, files = 20, pages = 4468082, users = 1225423, depth = 17.81957 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847365, edits = 124723499, files = 237940, pages = 7413855, users = 3234278, depth = 152.7431 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796730, edits = 145071890, files = 0, pages = 7713581, users = 6620590, depth = 203.959 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768479, edits = 128654521, files = 138787, pages = 7497184, users = 2285345, depth = 180.0694 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342114, files = 1476, pages = 2010203, users = 189094, depth = 0.2448925 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533213, edits = 67679148, files = 262, pages = 3559676, users = 1187448, depth = 33.21367 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338816, edits = 90903938, files = 30144, pages = 3956427, users = 1970104, depth = 87.83102 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298570, edits = 73020916, files = 60839, pages = 7126083, users = 3254204, depth = 206.3631 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275383, edits = 68974928, files = 24548, pages = 19377083, users = 877700, depth = 717.068 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287563, files = 42, pages = 2881776, users = 52961, depth = 3.554678 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188931, edits = 36841515, files = 110540, pages = 4126700, users = 639952, depth = 54.50754 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183631, edits = 58957235, files = 50032, pages = 7813877, users = 2292569, depth = 236.7539 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094405, edits = 64068536, files = 58352, pages = 5404203, users = 2795011, depth = 183.853 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924207, edits = 35333015, files = 81865, pages = 5343756, users = 1143954, depth = 151.1999 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708939, edits = 30524243, files = 15586, pages = 1766608, users = 426510, depth = 38.45799 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661773, edits = 25138288, files = 36424, pages = 3986485, users = 310871, depth = 159.1606 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 41, articles = 627116, edits = 21532955, files = 47696, pages = 3297280, users = 1347234, depth = 118.3935 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601698, edits = 33126152, files = 12705, pages = 2736378, users = 749620, depth = 152.3713 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596409, edits = 22852776, files = 4, pages = 1699719, users = 559527, depth = 46.01173 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537475, edits = 20686608, files = 70347, pages = 1410957, users = 521089, depth = 38.72281 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512313, edits = 28325899, files = 37571, pages = 2386907, users = 1420997, depth = 158.8883 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510557, edits = 25143891, files = 8434, pages = 1449510, users = 510785, depth = 58.66925 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508825, edits = 21574495, files = 1, pages = 1404706, users = 586859, depth = 47.61228 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481555, edits = 8688056, files = 315, pages = 908335, users = 30796, depth = 7.512645 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456882, edits = 41242182, files = 10240, pages = 4644309, users = 176476, depth = 745.9453 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432924, edits = 15016884, files = 116484, pages = 2622173, users = 592154, depth = 146.4487 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134410, files = 362, pages = 1063229, users = 54029, depth = 6.31128 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417587, edits = 3527367, files = 6105, pages = 564964, users = 43211, depth = 0.77767 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397564, edits = 9003584, files = 0, pages = 826100, users = 138812, depth = 12.6632 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359994, edits = 5636242, files = 19611, pages = 1042117, users = 298829, depth = 19.41816 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323280, edits = 7675978, files = 11202, pages = 716848, users = 199698, depth = 15.87042 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320956, edits = 34466261, files = 73979, pages = 1342079, users = 998045, depth = 259.9449 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293118, edits = 8484231, files = 11353, pages = 988768, users = 124071, depth = 48.32977 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283886, edits = 11201662, files = 0, pages = 908294, users = 435979, depth = 59.66299 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283798, edits = 11474062, files = 549, pages = 632294, users = 311841, depth = 27.36371 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523699, files = 246, pages = 571886, users = 38064, depth = 4.933655 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241740, edits = 7404553, files = 0, pages = 549506, users = 221946, depth = 21.84091 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232086, edits = 3059655, files = 10541, pages = 588160, users = 121063, depth = 12.24502 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229810, edits = 6173380, files = 756, pages = 542680, users = 168504, depth = 21.08479 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225614, edits = 2444535, files = 177, pages = 385459, users = 16150, depth = 3.183348 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221455, edits = 4183494, files = 3247, pages = 647285, users = 121014, depth = 23.8971 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217417, edits = 8383602, files = 36, pages = 704722, users = 1225786, depth = 59.76233 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213124, edits = 6433191, files = 20971, pages = 445801, users = 278237, depth = 17.19996 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212721, edits = 9614368, files = 18497, pages = 630611, users = 369790, depth = 58.83861 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203953, edits = 6656407, files = 23844, pages = 500330, users = 166679, depth = 28.09391 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188270, edits = 6155982, files = 350, pages = 472727, users = 128458, depth = 29.72747 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186275, edits = 6574982, files = 23670, pages = 511523, users = 252200, depth = 39.18768 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177450, edits = 5729108, files = 8314, pages = 439941, users = 213831, depth = 28.49505 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175531, edits = 5117970, files = 12596, pages = 996482, users = 149924, depth = 112.3453 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169551, edits = 2797656, files = 2087, pages = 693142, users = 77214, depth = 38.4907 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390701, files = 16, pages = 372457, users = 121929, depth = 15.14236 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162487, edits = 4398005, files = 14840, pages = 460099, users = 143294, depth = 32.06772 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152349, edits = 5610891, files = 3600, pages = 1191431, users = 710655, depth = 219.0703 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149586, edits = 10239449, files = 27287, pages = 974790, users = 430249, depth = 319.6732 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148245, edits = 3489164, files = 7723, pages = 466405, users = 207965, depth = 34.45794 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689849, files = 0, pages = 275825, users = 158330, depth = 13.6826 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099112, files = 11273, pages = 275278, users = 73830, depth = 43.45557 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792290, files = 8680, pages = 524536, users = 103435, depth = 84.05544 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129980, edits = 3706752, files = 0, pages = 228675, users = 106972, depth = 9.345705 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126635, edits = 6047041, files = 15366, pages = 991111, users = 385512, depth = 284.3276 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864121, files = 2629, pages = 285153, users = 244039, depth = 10.27638 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115255, edits = 3666409, files = 25559, pages = 467908, users = 108109, depth = 73.35945 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107755, edits = 1309309, files = 485, pages = 262886, users = 36177, depth = 10.32279 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104524, edits = 2516289, files = 9615, pages = 373091, users = 152463, depth = 44.52654 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103673, edits = 755527, files = 2977, pages = 217132, users = 103338, depth = 4.167472 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045969, files = 3, pages = 245147, users = 28871, depth = 10.7036 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90369, edits = 3416022, files = 5463, pages = 367779, users = 144717, depth = 87.52639 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321242, files = 925, pages = 159389, users = 48473, depth = 8.730908 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86111, edits = 2465305, files = 4732, pages = 263423, users = 144002, depth = 39.68039 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86002, edits = 2145101, files = 19140, pages = 285514, users = 145971, depth = 40.43349 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990205, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332463 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81597, edits = 424995, files = 2688, pages = 111395, users = 33252, depth = 0.5087963 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79085, edits = 3708633, files = 6966, pages = 488842, users = 163448, depth = 203.662 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78890, edits = 2326822, files = 1892, pages = 226678, users = 76323, depth = 36.02369 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78017, edits = 3610931, files = 12635, pages = 306122, users = 114675, depth = 100.836 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240404, files = 2270, pages = 150632, users = 55245, depth = 8.566115 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72612, edits = 2004413, files = 5404, pages = 142203, users = 70270, depth = 12.94696 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25084, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70563, edits = 1594117, files = 5430, pages = 178708, users = 54046, depth = 20.95246 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100852, files = 724, pages = 140386, users = 32122, depth = 8.397613 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67892, edits = 803818, files = 0, pages = 82053, users = 28569, depth = 0.4262004 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855423, files = 2069, pages = 101500, users = 25338, depth = 2.360144 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65828, edits = 606439, files = 225, pages = 113850, users = 32527, depth = 2.83474 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61280, edits = 629381, files = 545, pages = 97409, users = 28420, depth = 2.245892 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61038, edits = 2391789, files = 2376, pages = 131524, users = 55229, depth = 24.25063 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1150035, files = 1456, pages = 170040, users = 35505, depth = 22.26272 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2265, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57417, edits = 1083694, files = 1123, pages = 96274, users = 52644, depth = 5.155314 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347731, files = 0, pages = 69161, users = 21818, depth = 0.28475 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126845, files = 4437, pages = 123927, users = 37805, depth = 14.31629 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1761001, files = 3218, pages = 141682, users = 86869, depth = 31.29444 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53952, edits = 1094420, files = 565, pages = 109255, users = 51927, depth = 10.52507 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749777, files = 537, pages = 97881, users = 31261, depth = 7.218453 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49358, edits = 1087796, files = 7602, pages = 150558, users = 43543, depth = 30.37313 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43122, edits = 1957833, files = 1897, pages = 234171, users = 123638, depth = 164.1097 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42618, edits = 973084, files = 1598, pages = 185553, users = 51514, depth = 58.98932 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78855, depth = 0.4830414 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838397, files = 1499, pages = 128499, users = 68488, depth = 59.8141 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41805, edits = 3272365, files = 0, pages = 172389, users = 32411, depth = 185.2148 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862446, files = 690, pages = 146768, users = 95680, depth = 40.29752 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40162, edits = 487335, files = 209, pages = 60562, users = 25010, depth = 2.076142 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38497, edits = 609894, files = 1581, pages = 134522, users = 42417, depth = 28.20823 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993590, files = 0, pages = 49325, users = 33708, depth = 4.509324 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069430, files = 1258, pages = 103709, users = 58805, depth = 50.27852 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 556687, files = 168, pages = 56064, users = 24984, depth = 5.922822 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825921, files = 0, pages = 117881, users = 69274, depth = 60.30096 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014735, files = 571, pages = 69748, users = 92675, depth = 28.60847 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28527, edits = 1110783, files = 2596, pages = 130512, users = 76294, depth = 108.7775 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 830999, files = 1320, pages = 109266, users = 63591, depth = 70.32673 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41404, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23544, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24093, edits = 114627, files = 0, pages = 29259, users = 3126, depth = 0.1801169 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642101, files = 4, pages = 37753, users = 44818, depth = 5.862956 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27266, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21390, edits = 707776, files = 1475, pages = 98024, users = 78130, depth = 92.67974 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15175, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177676, files = 0, pages = 39792, users = 17906, depth = 4.518397 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17130, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511374, files = 3116, pages = 80271, users = 58492, depth = 75.54933 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17912, edits = 167725, files = 0, pages = 31574, users = 18551, depth = 3.090356 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24200, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16218, edits = 524642, files = 164, pages = 60372, users = 22641, depth = 64.41293 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231630, files = 1323, pages = 41328, users = 18042, depth = 13.66105 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15913, edits = 462044, files = 125, pages = 71828, users = 31157, depth = 79.42223 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566973, files = 347, pages = 32210, users = 25658, depth = 18.48053 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15582, edits = 284227, files = 1733, pages = 54637, users = 27899, depth = 32.68025 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89786, files = 0, pages = 31368, users = 19007, depth = 2.958083 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579288, files = 1062, pages = 44223, users = 45541, depth = 45.90462 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15283, edits = 122729, files = 112, pages = 30804, users = 5425, depth = 4.109248 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15251, edits = 240254, files = 145, pages = 56248, users = 15813, depth = 30.86534 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15046, edits = 371708, files = 1765, pages = 45944, users = 39349, depth = 34.11864 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27771, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381938, files = 1765, pages = 47740, users = 22251, depth = 43.69691 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368816, files = 0, pages = 40267, users = 26973, depth = 33.82485 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213227, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.10645 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454425, files = 623, pages = 65594, users = 26575, depth = 98.88924 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229608, files = 115, pages = 39327, users = 11806, depth = 20.31966 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165827, files = 263, pages = 30429, users = 30301, depth = 8.696128 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152396, files = 2742, pages = 35065, users = 23416, depth = 12.48686 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137359, files = 0, pages = 26481, users = 24201, depth = 6.39533 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12274, edits = 233595, files = 865, pages = 32997, users = 19766, depth = 20.18004 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469664, files = 445, pages = 70257, users = 35472, depth = 164.8326 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388919, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.27041 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380232, files = 0, pages = 97074, users = 94684, depth = 218.6513 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151343, files = 0, pages = 15136, users = 16954, depth = 1.127519 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231863, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42071 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10645, edits = 330934, files = 1705, pages = 73297, users = 34700, depth = 156.3989 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10581, edits = 96746, files = 0, pages = 23982, users = 17638, depth = 6.470959 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184980, files = 0, pages = 27278, users = 13137, depth = 17.6836 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9974, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.5159 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195240, files = 0, pages = 21585, users = 7373, depth = 11.03682 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48830, files = 0, pages = 16221, users = 2233, depth = 1.104473 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282321, files = 1101, pages = 33438, users = 36390, depth = 53.13781 }, ['ig'] = { pos = 165, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9461, edits = 92228, files = 0, pages = 15349, users = 13901, depth = 2.327256 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140175, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378973 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49806, files = 0, pages = 10767, users = 5867, depth = 0.3203012 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97670, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.517904 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239896, files = 0, pages = 25779, users = 32293, depth = 38.99974 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131222, files = 87, pages = 17655, users = 25446, depth = 9.071945 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723469, files = 53, pages = 69140, users = 29765, depth = 609.2726 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300707, files = 0, pages = 20855, users = 26340, depth = 40.35916 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139733, files = 0, pages = 26207, users = 11818, depth = 30.68849 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308861, files = 480, pages = 21225, users = 24677, depth = 46.00955 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320834, files = 571, pages = 20404, users = 25916, depth = 44.70517 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16691, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7423, edits = 98443, files = 0, pages = 17140, users = 5488, depth = 9.841912 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177453, files = 150, pages = 16387, users = 21982, depth = 16.50827 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502465, files = 170, pages = 19503, users = 20747, depth = 73.88052 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151683, files = 0, pages = 31119, users = 14494, depth = 64.82062 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 395010, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.1775 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105953, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39602 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62351, files = 807, pages = 13893, users = 14319, depth = 6.021326 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230646, files = 319, pages = 15810, users = 24842, depth = 31.58766 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176939, files = 196, pages = 12157, users = 13228, depth = 12.59618 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19920, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6012, edits = 139885, files = 0, pages = 17560, users = 26530, depth = 29.39153 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118411, files = 9, pages = 20393, users = 17785, depth = 33.55505 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5751, edits = 309368, files = 185, pages = 20872, users = 18098, depth = 102.4674 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5739, edits = 188742, files = 42, pages = 43704, users = 6408, depth = 188.9913 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14749, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13759, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13262, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186001, files = 0, pages = 8727, users = 15465, depth = 7.826985 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15849, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19849, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120961, files = 9, pages = 17268, users = 13828, depth = 36.28796 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5151, edits = 31749, files = 0, pages = 7275, users = 7196, depth = 0.7420326 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5126, edits = 120663, files = 1, pages = 9768, users = 12085, depth = 10.13028 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95603, files = 0, pages = 8631, users = 15370, depth = 5.687854 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4915, edits = 121231, files = 0, pages = 11365, users = 16500, depth = 18.37032 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12376, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4811, edits = 278846, files = 1145, pages = 19209, users = 20231, depth = 130.0149 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4626, edits = 77202, files = 1, pages = 22488, users = 12825, depth = 51.18311 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67524, files = 0, pages = 14313, users = 2320, depth = 22.01688 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9258, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3895, edits = 32208, files = 0, pages = 10675, users = 6028, depth = 9.141981 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170397, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73312 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163066, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13719 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205729, files = 300, pages = 16574, users = 117914, depth = 150.5909 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19677, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9043, users = 8656, depth = 54.69131 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7905, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116034, files = 0, pages = 7564, users = 16069, depth = 23.63235 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8107, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3316, edits = 85993, files = 0, pages = 9349, users = 11204, depth = 30.44637 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237451, files = 3, pages = 19223, users = 5529, depth = 286.1227 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121856, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08412 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13369, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23375, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606848, files = 0, pages = 10543, users = 21379, depth = 1042.661 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12707, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69913, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38088 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90002, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22853 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2704, edits = 90530, files = 0, pages = 6031, users = 13384, depth = 22.72456 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73104, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23808 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15088, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2113, edits = 93579, files = 0, pages = 5076, users = 13925, depth = 36.25109 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2095, edits = 54832, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.21025 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2052, edits = 44088, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.78624 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85061, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.174 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45975, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91725 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64640, files = 0, pages = 11782, users = 8539, depth = 140.3358 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30404, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18812, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102930, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7102 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7264, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13945, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17620, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255208 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20668, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.333479 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34344, files = 0, pages = 4721, users = 2679, depth = 39.07585 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41827, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60126 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12389, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111661, files = 0, pages = 5717, users = 15023, depth = 223.2458 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13014, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50255, files = 0, pages = 14678, users = 7807, depth = 385.5981 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6868, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62629, files = 9, pages = 7844, users = 9387, depth = 253.1321 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82637, files = 0, pages = 5566, users = 23081, depth = 210.9588 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85765, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.69384 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9482, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42640, files = 0, pages = 3295, users = 9633, depth = 56.73777 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29868, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.862103 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1655, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21848, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38045, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9884 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10491, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46133, files = 0, pages = 3805, users = 17733, depth = 139.6434 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1570, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 942, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15850, files = 0, pages = 3590, users = 227, depth = 50.70078 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9253, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7203, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16405, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36665, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1111 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17014, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12506, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14417, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 529, edits = 25015, files = 0, pages = 2490, users = 7890, depth = 138.0527 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16432, files = 0, pages = 2297, users = 437, depth = 114.7084 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12085, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7244 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49999, files = 0, pages = 3124, users = 13269, depth = 601.8857 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74480, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.214 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 0, articles = 241, edits = 12079, files = 0, pages = 714, users = 175, depth = 65.16598 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29404, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.432 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37390, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2780.664 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3757, articles = 59283872, edits = 3207714151, files = 2758976, pages = 244815657, users = 103493224, depth = 128.3276, date = '@1661212839' }, } return info 2iqgqr6u3qk3hjk3chliay0ghraq968 828 637010 4191817 4191719 2022-08-22T12:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6573014, edits = 1113578096, files = 895617, pages = 56815934, users = 44381577, depth = 1145.173 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125823, edits = 34882902, files = 0, pages = 11232202, users = 93551, depth = 2.157968 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717508, edits = 224028828, files = 128814, pages = 7504180, users = 3980028, depth = 92.6246 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552392, edits = 51005962, files = 0, pages = 6121147, users = 832283, depth = 16.29021 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2447811, edits = 195857908, files = 68552, pages = 12155823, users = 4448249, depth = 253.4321 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098878, edits = 62491035, files = 20, pages = 4467982, users = 1225335, depth = 17.81969 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10579, admins = 77, articles = 1847160, edits = 124706777, files = 237925, pages = 7413174, users = 3233975, depth = 152.7444 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796638, edits = 145060547, files = 0, pages = 7713217, users = 6620103, depth = 203.9548 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768339, edits = 128644481, files = 138848, pages = 7496680, users = 2285144, depth = 180.0731 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596743, edits = 7342086, files = 1476, pages = 2010202, users = 189060, depth = 0.244892 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533145, edits = 67675071, files = 262, pages = 3559482, users = 1187328, depth = 33.21229 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338768, edits = 90897948, files = 30147, pages = 3956278, users = 1969971, depth = 87.82807 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298505, edits = 73015556, files = 60834, pages = 7125810, users = 3254073, depth = 206.3618 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275373, edits = 68973925, files = 24548, pages = 19377053, users = 877647, depth = 717.0684 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287556, files = 42, pages = 2881776, users = 52953, depth = 3.554674 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188741, edits = 36836645, files = 110529, pages = 4126245, users = 639860, depth = 54.51392 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183558, edits = 58953520, files = 50025, pages = 7813142, users = 2292385, depth = 236.7432 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8401, admins = 56, articles = 1094391, edits = 64059471, files = 58350, pages = 5403836, users = 2794721, depth = 183.8141 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924151, edits = 35329493, files = 81858, pages = 5343490, users = 1143823, depth = 151.1963 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708891, edits = 30521965, files = 15581, pages = 1766467, users = 426475, depth = 38.45663 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661723, edits = 25137111, files = 36398, pages = 3986315, users = 310832, depth = 159.1725 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 41, articles = 627081, edits = 21530198, files = 47692, pages = 3296519, users = 1347147, depth = 118.3545 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601597, edits = 33123900, files = 12705, pages = 2736163, users = 749572, depth = 152.4079 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596371, edits = 22851023, files = 4, pages = 1699608, users = 559488, depth = 46.01098 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537434, edits = 20684416, files = 70311, pages = 1410850, users = 521040, depth = 38.7217 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 511893, edits = 28322845, files = 37569, pages = 2386396, users = 1420858, depth = 159.1506 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510517, edits = 25139229, files = 8433, pages = 1449446, users = 510740, depth = 58.66715 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508796, edits = 21572503, files = 1, pages = 1404579, users = 586803, depth = 47.6072 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481429, edits = 8683501, files = 315, pages = 908206, users = 30789, depth = 7.513599 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456879, edits = 41242037, files = 10240, pages = 4644297, users = 176464, depth = 745.951 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 873, admins = 17, articles = 432881, edits = 15015898, files = 116482, pages = 2622011, users = 592120, depth = 146.4613 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134343, files = 362, pages = 1063228, users = 54022, depth = 6.311132 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417587, edits = 3527326, files = 6105, pages = 564953, users = 43205, depth = 0.7775601 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397536, edits = 9003096, files = 0, pages = 826028, users = 138794, depth = 12.6628 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359989, edits = 5635887, files = 19611, pages = 1042104, users = 298810, depth = 19.41726 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323257, edits = 7675206, files = 11183, pages = 716633, users = 199680, depth = 15.86036 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320915, edits = 34463061, files = 73970, pages = 1341947, users = 997891, depth = 259.9664 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293107, edits = 8483964, files = 11353, pages = 988745, users = 124059, depth = 48.33133 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283879, edits = 11201247, files = 0, pages = 908271, users = 435932, depth = 59.66218 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283782, edits = 11473531, files = 549, pages = 632265, users = 311809, depth = 27.36475 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242238, edits = 1523682, files = 246, pages = 571876, users = 38042, depth = 4.933811 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241747, edits = 7404228, files = 0, pages = 549502, users = 221918, depth = 21.83728 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232075, edits = 3059512, files = 10541, pages = 588130, users = 121054, depth = 12.24493 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229803, edits = 6173184, files = 756, pages = 542665, users = 168485, depth = 21.08491 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225609, edits = 2444521, files = 177, pages = 385453, users = 16150, depth = 3.183481 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221408, edits = 4183172, files = 3247, pages = 647209, users = 120991, depth = 23.90495 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217411, edits = 8381795, files = 36, pages = 704662, users = 1225652, depth = 59.74459 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213110, edits = 6432541, files = 20964, pages = 445712, users = 278205, depth = 17.19283 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212704, edits = 9613535, files = 18496, pages = 630568, users = 369739, depth = 58.83961 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203951, edits = 6656001, files = 23844, pages = 500322, users = 166659, depth = 28.09205 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188258, edits = 6155551, files = 350, pages = 472670, users = 128442, depth = 29.72335 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186242, edits = 6574286, files = 23686, pages = 511472, users = 252171, depth = 39.19699 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177438, edits = 5727782, files = 8314, pages = 439907, users = 213817, depth = 28.48973 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175498, edits = 5117556, files = 12595, pages = 996428, users = 149912, depth = 112.3789 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169372, edits = 2795997, files = 2085, pages = 692526, users = 77200, depth = 38.51913 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162662, edits = 3390669, files = 16, pages = 372450, users = 121924, depth = 15.14281 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162478, edits = 4397906, files = 14840, pages = 460081, users = 143281, depth = 32.06987 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152346, edits = 5610565, files = 3600, pages = 1191353, users = 710586, depth = 219.0488 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149581, edits = 10238768, files = 27287, pages = 974818, users = 430218, depth = 319.6897 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148230, edits = 3488815, files = 7723, pages = 466371, users = 207952, depth = 34.45986 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689392, files = 0, pages = 275812, users = 158313, depth = 13.67899 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099024, files = 11273, pages = 275259, users = 73827, depth = 43.44645 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130046, edits = 4792107, files = 8679, pages = 524526, users = 103428, depth = 84.06504 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129974, edits = 3705112, files = 0, pages = 228655, users = 106957, depth = 9.3406 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126612, edits = 6046453, files = 15366, pages = 991017, users = 385460, depth = 284.3835 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864001, files = 2629, pages = 285152, users = 244025, depth = 10.27563 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115252, edits = 3666151, files = 25558, pages = 467884, users = 108100, depth = 73.35313 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107756, edits = 1309305, files = 485, pages = 262886, users = 36172, depth = 10.32243 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104514, edits = 2516168, files = 9615, pages = 373072, users = 152442, depth = 44.53221 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103673, edits = 755492, files = 2977, pages = 217118, users = 103329, depth = 4.16652 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045945, files = 3, pages = 245147, users = 28869, depth = 10.70335 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90365, edits = 3415998, files = 5463, pages = 367771, users = 144706, depth = 87.53291 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89832, edits = 2321192, files = 925, pages = 159388, users = 48467, depth = 8.73097 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86108, edits = 2465150, files = 4732, pages = 263394, users = 143992, depth = 39.67339 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86002, edits = 2144844, files = 19140, pages = 285456, users = 145963, depth = 40.41336 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83914, edits = 990197, files = 0, pages = 162383, users = 49044, depth = 5.332224 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81597, edits = 424974, files = 2688, pages = 111394, users = 33246, depth = 0.5087416 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79081, edits = 3708531, files = 6966, pages = 488820, users = 163431, depth = 203.6682 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78878, edits = 2326710, files = 1892, pages = 226642, users = 76314, depth = 36.02694 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78010, edits = 3610730, files = 12628, pages = 306105, users = 114668, depth = 100.8453 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240282, files = 2270, pages = 150535, users = 55226, depth = 8.548945 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72555, edits = 2004327, files = 5404, pages = 142144, users = 70265, depth = 12.97139 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25079, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70562, edits = 1594103, files = 5430, pages = 178704, users = 54040, depth = 20.95218 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100814, files = 724, pages = 140381, users = 32119, depth = 8.396445 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67887, edits = 803732, files = 0, pages = 82048, users = 28563, depth = 0.4262436 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 43, admins = 4, articles = 66375, edits = 855422, files = 2069, pages = 101500, users = 25337, depth = 2.360141 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 55, admins = 2, articles = 65826, edits = 606419, files = 225, pages = 113846, users = 32524, depth = 2.834682 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61278, edits = 629372, files = 545, pages = 97407, users = 28419, depth = 2.246053 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61036, edits = 2391705, files = 2375, pages = 131518, users = 55225, depth = 24.24972 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60419, edits = 1149806, files = 1456, pages = 170035, users = 35505, depth = 22.25805 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2263, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57408, edits = 1083425, files = 1123, pages = 96254, users = 52636, depth = 5.153803 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347730, files = 0, pages = 69161, users = 21816, depth = 0.2847491 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126833, files = 4437, pages = 123926, users = 37800, depth = 14.31585 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54769, edits = 1760906, files = 3218, pages = 141671, users = 86866, depth = 31.29285 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53951, edits = 1094326, files = 565, pages = 109250, users = 51921, depth = 10.52352 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749739, files = 537, pages = 97878, users = 31258, depth = 7.217411 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49352, edits = 1087724, files = 7602, pages = 150536, users = 43538, depth = 30.37334 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43111, edits = 1957778, files = 1897, pages = 234162, users = 123632, depth = 164.1986 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42610, edits = 972975, files = 1596, pages = 185532, users = 51508, depth = 59.00081 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78851, depth = 0.4830414 }, ['vo'] = { pos = 103, activeusers = 30, admins = 2, articles = 42385, edits = 3271758, files = 0, pages = 172968, users = 32405, depth = 179.5413 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838398, files = 1499, pages = 128499, users = 68482, depth = 59.81413 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40559, edits = 862436, files = 690, pages = 146769, users = 95670, depth = 40.29479 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40160, edits = 487320, files = 209, pages = 60560, users = 25002, depth = 2.076354 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38495, edits = 609879, files = 1581, pages = 134513, users = 42410, depth = 28.20825 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 62, admins = 3, articles = 34285, edits = 553533, files = 168, pages = 59199, users = 24979, depth = 4.937507 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33480, edits = 993556, files = 0, pages = 49316, users = 33704, depth = 4.507384 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32326, edits = 1069393, files = 1258, pages = 103707, users = 58802, depth = 50.27946 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29966, edits = 825897, files = 0, pages = 117871, users = 69264, depth = 60.29601 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014734, files = 571, pages = 69748, users = 92670, depth = 28.60845 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28520, edits = 1110490, files = 2596, pages = 130504, users = 76287, depth = 108.8068 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 833553, files = 1320, pages = 109266, users = 63585, depth = 70.54287 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732876, files = 1407, pages = 55698, users = 41400, depth = 16.64791 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23543, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24085, edits = 114608, files = 0, pages = 29251, users = 3121, depth = 0.180256 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642097, files = 4, pages = 37752, users = 44813, depth = 5.862235 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 34, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27260, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21389, edits = 707731, files = 1475, pages = 98021, users = 78124, depth = 92.68052 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15173, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177674, files = 0, pages = 39790, users = 17902, depth = 4.517669 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19640, edits = 186538, files = 0, pages = 36532, users = 17129, depth = 3.777227 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511338, files = 3116, pages = 80265, users = 58488, depth = 75.53508 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17898, edits = 167671, files = 0, pages = 31554, users = 18550, depth = 3.093439 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17086, edits = 355517, files = 109, pages = 29097, users = 24197, depth = 6.037952 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16209, edits = 524556, files = 164, pages = 60337, users = 22639, depth = 64.43535 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231620, files = 1323, pages = 41327, users = 18041, depth = 13.6597 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15912, edits = 461995, files = 125, pages = 71824, users = 31156, depth = 79.41969 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566972, files = 347, pages = 32210, users = 25657, depth = 18.48049 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 51, admins = 1, articles = 15580, edits = 284219, files = 1733, pages = 54630, users = 27895, depth = 32.68354 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89775, files = 0, pages = 31368, users = 19005, depth = 2.95772 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200761, files = 0, pages = 19629, users = 12293, depth = 0.7661833 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15397, edits = 579260, files = 1062, pages = 44220, users = 45539, depth = 45.9051 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15282, edits = 122728, files = 112, pages = 30803, users = 5422, depth = 4.109885 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15250, edits = 240244, files = 145, pages = 56246, users = 15810, depth = 30.86769 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15043, edits = 371687, files = 1765, pages = 45932, users = 39342, depth = 34.11935 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27770, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14305, edits = 381925, files = 1765, pages = 47737, users = 22250, depth = 43.69905 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23105, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368812, files = 0, pages = 40267, users = 26971, depth = 33.82449 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213227, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.10645 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13727, edits = 454422, files = 623, pages = 65593, users = 26573, depth = 98.90452 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229607, files = 115, pages = 39326, users = 11805, depth = 20.3185 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165821, files = 263, pages = 30429, users = 30296, depth = 8.695813 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152391, files = 2742, pages = 35063, users = 23414, depth = 12.48489 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137361, files = 0, pages = 26481, users = 24199, depth = 6.395423 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12279, edits = 233560, files = 865, pages = 32990, users = 19764, depth = 20.14152 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469653, files = 445, pages = 70246, users = 35461, depth = 164.7925 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388913, files = 616, pages = 27284, users = 22306, depth = 26.27001 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11453, edits = 380219, files = 0, pages = 97064, users = 94680, depth = 218.875 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151343, files = 0, pages = 15136, users = 16951, depth = 1.127519 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231857, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42026 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10644, edits = 330883, files = 1705, pages = 73290, users = 34694, depth = 156.3892 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10584, edits = 96736, files = 0, pages = 23985, users = 17636, depth = 6.465813 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184978, files = 0, pages = 27276, users = 13137, depth = 17.68051 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100526, files = 0, pages = 18670, users = 9973, depth = 3.366469 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.5159 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195236, files = 0, pages = 21585, users = 7372, depth = 11.03659 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48830, files = 0, pages = 16221, users = 2232, depth = 1.104473 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9527, edits = 282297, files = 1101, pages = 33437, users = 36386, depth = 53.17724 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30442, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 11, admins = 2, articles = 9306, edits = 140145, files = 288, pages = 17645, users = 10832, depth = 6.377607 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9253, edits = 90015, files = 0, pages = 15345, users = 13899, depth = 2.542744 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19432, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49799, files = 0, pages = 10767, users = 5866, depth = 0.3202562 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97665, files = 0, pages = 16834, users = 15521, depth = 5.516622 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8457, edits = 239877, files = 0, pages = 25775, users = 32289, depth = 39.02588 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8388, edits = 131221, files = 87, pages = 17655, users = 25444, depth = 9.071876 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723465, files = 53, pages = 69134, users = 29759, depth = 609.2025 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300701, files = 0, pages = 20854, users = 26339, depth = 40.35411 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139731, files = 0, pages = 26205, users = 11818, depth = 30.68376 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7639, edits = 308854, files = 480, pages = 21224, users = 24675, depth = 46.02272 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320832, files = 571, pages = 20404, users = 25912, depth = 44.7049 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16689, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7422, edits = 98342, files = 0, pages = 17128, users = 5488, depth = 9.819086 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177320, files = 150, pages = 16377, users = 21982, depth = 16.46953 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502332, files = 170, pages = 19502, users = 20746, depth = 73.85269 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151668, files = 0, pages = 31118, users = 14492, depth = 64.81097 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 395007, files = 57, pages = 33493, users = 38666, depth = 204.1669 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6439, edits = 105951, files = 0, pages = 15907, users = 12062, depth = 14.40113 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62331, files = 807, pages = 13887, users = 14318, depth = 6.012307 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6395, edits = 230627, files = 319, pages = 15808, users = 24837, depth = 31.60882 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176937, files = 196, pages = 12157, users = 13227, depth = 12.59604 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19919, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6011, edits = 139875, files = 0, pages = 17559, users = 26527, depth = 29.40089 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118386, files = 9, pages = 20390, users = 17782, depth = 33.53893 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5747, edits = 309361, files = 185, pages = 20867, users = 18096, depth = 102.6188 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5737, edits = 188721, files = 42, pages = 43699, users = 6401, depth = 189.0938 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14747, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5518, edits = 199499, files = 6, pages = 11763, users = 13759, depth = 21.72322 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139799, files = 0, pages = 16720, users = 13262, depth = 35.17543 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 185998, files = 0, pages = 8727, users = 15464, depth = 7.826859 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15845, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19845, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120959, files = 9, pages = 17267, users = 13826, depth = 36.28342 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5122, edits = 120622, files = 1, pages = 9764, users = 12083, depth = 10.14682 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5027, edits = 95603, files = 0, pages = 8630, users = 15369, depth = 5.690775 }, ['tum'] = { pos = 203, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5018, edits = 31536, files = 0, pages = 7098, users = 7195, depth = 0.7633716 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4913, edits = 121208, files = 0, pages = 11358, users = 16498, depth = 18.36461 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12376, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4807, edits = 278825, files = 1145, pages = 19205, users = 20230, depth = 130.2487 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4626, edits = 77204, files = 1, pages = 22488, users = 12825, depth = 51.18443 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67513, files = 0, pages = 14307, users = 2319, depth = 21.99552 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9255, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3892, edits = 32184, files = 0, pages = 10670, users = 6028, depth = 9.148146 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3761, edits = 170394, files = 318, pages = 8591, users = 13237, depth = 32.71133 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3755, edits = 163017, files = 51, pages = 9598, users = 18579, depth = 41.12482 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205730, files = 300, pages = 16574, users = 117905, depth = 150.5916 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19675, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9043, users = 8655, depth = 54.69131 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59757, files = 0, pages = 11011, users = 7904, depth = 26.24323 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116025, files = 0, pages = 7562, users = 16067, depth = 23.6142 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43470, files = 0, pages = 11223, users = 8105, depth = 21.13992 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3315, edits = 85972, files = 0, pages = 9349, users = 11202, depth = 30.4674 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237449, files = 3, pages = 19221, users = 5527, depth = 286.0781 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121855, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08382 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13367, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23374, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606846, files = 0, pages = 10542, users = 21378, depth = 1042.485 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67764, files = 0, pages = 6579, users = 12703, depth = 18.90245 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69914, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38169 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 89997, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22685 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2701, edits = 90500, files = 0, pages = 6028, users = 13383, depth = 22.77885 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73097, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23337 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101642, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75947 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15085, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1922, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2118, edits = 93559, files = 0, pages = 5075, users = 13924, depth = 35.93356 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2093, edits = 54823, files = 37, pages = 11755, users = 3310, depth = 99.38841 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2051, edits = 44041, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.79633 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85060, files = 0, pages = 11867, users = 9280, depth = 165.1523 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45972, files = 3, pages = 5119, users = 10260, depth = 23.91569 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64638, files = 0, pages = 11780, users = 8539, depth = 140.2982 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105132, files = 0, pages = 5836, users = 30401, depth = 73.55717 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14717, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.6365 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18807, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102928, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7064 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3851, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7256, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104441, files = 0, pages = 5369, users = 13945, depth = 98.65118 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17612, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.251006 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177710, files = 0, pages = 4408, users = 10835, depth = 146.7129 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20665, files = 0, pages = 3075, users = 7970, depth = 7.332415 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1422, edits = 34309, files = 0, pages = 4720, users = 2679, depth = 39.09923 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7170, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12388, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2880, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111661, files = 0, pages = 5717, users = 15023, depth = 223.2458 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1293, edits = 205280, files = 0, pages = 4295, users = 13011, depth = 257.6367 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8366, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50253, files = 0, pages = 14676, users = 7807, depth = 385.5203 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6866, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62623, files = 9, pages = 7843, users = 9385, depth = 253.0642 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82626, files = 0, pages = 5570, users = 23078, depth = 211.1627 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33377, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.11147 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7044, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85765, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.69384 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9478, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42638, files = 0, pages = 3296, users = 9633, depth = 56.76878 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29864, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.86105 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35965, files = 0, pages = 3712, users = 1654, depth = 63.10817 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46166, files = 0, pages = 3895, users = 21843, depth = 94.16512 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38034, files = 0, pages = 4003, users = 9384, depth = 107.0001 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44148, files = 0, pages = 3324, users = 10490, depth = 99.03275 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46133, files = 0, pages = 3805, users = 17733, depth = 139.6434 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1570, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28446, files = 0, pages = 4255, users = 9447, depth = 109.5178 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 941, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 815, edits = 15844, files = 0, pages = 3587, users = 226, depth = 51.09809 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9251, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7202, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 13, admins = 1, articles = 730, edits = 50223, files = 0, pages = 2701, users = 16402, depth = 135.5519 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36663, files = 0, pages = 3765, users = 8837, depth = 174.1697 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 11, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8970, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17013, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28898, files = 0, pages = 2441, users = 12504, depth = 116.5222 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14416, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 528, edits = 24981, files = 0, pages = 2489, users = 7889, depth = 138.4434 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 9, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16417, files = 0, pages = 2296, users = 435, depth = 114.5288 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12086, files = 0, pages = 3103, users = 5998, depth = 134.6774 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 443, edits = 37971, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 349.2419 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49999, files = 0, pages = 3124, users = 13268, depth = 601.8857 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5690, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 243, edits = 74474, files = 0, pages = 2261, users = 12303, depth = 2271.61 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29404, files = 0, pages = 2281, users = 9218, depth = 1055.432 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37390, files = 0, pages = 2161, users = 16755, depth = 2780.664 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['pcm'] = { pos = 329, activeusers = 17, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280188, admins = 3757, articles = 59313157, edits = 3219806742, files = 2760532, pages = 245231124, users = 103821759, depth = 129.0015, date = '@1661169641' }, } return info ftnt10jigzus37jxepm09tltmm6h27x 4191912 4191817 2022-08-22T14:00:46Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6573043, edits = 1113596708, files = 895630, pages = 56816329, users = 44382060, depth = 1145.191 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125824, edits = 34882903, files = 0, pages = 11232203, users = 93554, depth = 2.157967 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717548, edits = 224032502, files = 128825, pages = 7504304, users = 3980091, depth = 92.62511 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552377, edits = 51006685, files = 0, pages = 6121160, users = 832302, depth = 16.29086 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2447850, edits = 195861177, files = 68553, pages = 12156056, users = 4448332, depth = 253.4335 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098897, edits = 62491860, files = 20, pages = 4467989, users = 1225357, depth = 17.81939 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10579, admins = 77, articles = 1847207, edits = 124711790, files = 237926, pages = 7413354, users = 3234033, depth = 152.7464 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796643, edits = 145061799, files = 0, pages = 7713280, users = 6620164, depth = 203.9578 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768372, edits = 128646950, files = 138831, pages = 7496801, users = 2285184, depth = 180.0725 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342105, files = 1476, pages = 2010203, users = 189068, depth = 0.2448922 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533166, edits = 67676004, files = 262, pages = 3559541, users = 1187346, depth = 33.21253 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338788, edits = 90899720, files = 30147, pages = 3956334, users = 1970003, depth = 87.82833 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298517, edits = 73016850, files = 60840, pages = 7125884, users = 3254113, depth = 206.3639 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275374, edits = 68974225, files = 24548, pages = 19377059, users = 877661, depth = 717.0704 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287557, files = 42, pages = 2881776, users = 52956, depth = 3.554674 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188765, edits = 36837654, files = 110530, pages = 4126345, users = 639883, depth = 54.51472 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183588, edits = 58954068, files = 50025, pages = 7813237, users = 2292410, depth = 236.7352 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8401, admins = 56, articles = 1094397, edits = 64061589, files = 58351, pages = 5403890, users = 2794762, depth = 183.8204 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924173, edits = 35330126, files = 81860, pages = 5343551, users = 1143846, depth = 151.1928 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708894, edits = 30522391, files = 15581, pages = 1766483, users = 426478, depth = 38.45744 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661736, edits = 25137289, files = 36414, pages = 3986358, users = 310841, depth = 159.1685 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 41, articles = 627096, edits = 21530652, files = 47692, pages = 3296564, users = 1347169, depth = 118.3524 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601628, edits = 33124768, files = 12705, pages = 2736257, users = 749585, depth = 152.3999 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596378, edits = 22851308, files = 4, pages = 1699643, users = 559493, depth = 46.01186 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537442, edits = 20684678, files = 70317, pages = 1410874, users = 521049, depth = 38.7218 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 511907, edits = 28323511, files = 37570, pages = 2386435, users = 1420891, depth = 159.1473 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510522, edits = 25139506, files = 8433, pages = 1449455, users = 510745, depth = 58.66679 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508806, edits = 21572989, files = 1, pages = 1404620, users = 586814, depth = 47.6083 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481456, edits = 8685097, files = 315, pages = 908233, users = 30790, depth = 7.513913 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456879, edits = 41242045, files = 10240, pages = 4644297, users = 176466, depth = 745.9512 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 873, admins = 17, articles = 432887, edits = 15016085, files = 116481, pages = 2622041, users = 592128, depth = 146.4606 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134369, files = 362, pages = 1063229, users = 54023, depth = 6.311198 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417587, edits = 3527329, files = 6105, pages = 564953, users = 43206, depth = 0.7775607 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397540, edits = 9003149, files = 0, pages = 826034, users = 138796, depth = 12.66264 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359989, edits = 5635975, files = 19611, pages = 1042105, users = 298813, depth = 19.4176 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323262, edits = 7675510, files = 11183, pages = 716742, users = 199683, depth = 15.86647 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320927, edits = 34463663, files = 73974, pages = 1341977, users = 997920, depth = 259.9548 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293111, edits = 8484029, files = 11353, pages = 988752, users = 124059, depth = 48.33045 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283881, edits = 11201334, files = 0, pages = 908276, users = 435943, depth = 59.66204 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283785, edits = 11473673, files = 549, pages = 632274, users = 311817, depth = 27.36506 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242242, edits = 1523694, files = 246, pages = 571883, users = 38046, depth = 4.933716 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241749, edits = 7404271, files = 0, pages = 549507, users = 221924, depth = 21.83727 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232076, edits = 3059554, files = 10541, pages = 588132, users = 121054, depth = 12.24502 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229805, edits = 6173218, files = 756, pages = 542671, users = 168491, depth = 21.08496 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225610, edits = 2444524, files = 177, pages = 385454, users = 16150, depth = 3.183448 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221418, edits = 4183268, files = 3247, pages = 647234, users = 120998, depth = 23.9041 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217412, edits = 8381918, files = 36, pages = 704686, users = 1225675, depth = 59.74852 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213113, edits = 6432685, files = 20967, pages = 445746, users = 278209, depth = 17.196 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212706, edits = 9613709, files = 18496, pages = 630572, users = 369752, depth = 58.83976 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203955, edits = 6656102, files = 23844, pages = 500328, users = 166661, depth = 28.09142 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188263, edits = 6155611, files = 350, pages = 472678, users = 128445, depth = 29.72219 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186254, edits = 6574677, files = 23685, pages = 511500, users = 252180, depth = 39.19598 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177441, edits = 5728828, files = 8314, pages = 439912, users = 213822, depth = 28.49408 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175509, edits = 5117721, files = 12595, pages = 996451, users = 149914, depth = 112.3691 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169404, edits = 2796369, files = 2086, pages = 692635, users = 77201, depth = 38.51498 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162663, edits = 3390673, files = 16, pages = 372451, users = 121925, depth = 15.1426 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162479, edits = 4397926, files = 14840, pages = 460082, users = 143285, depth = 32.06955 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152341, edits = 5610620, files = 3600, pages = 1191368, users = 710605, depth = 219.0711 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149582, edits = 10238889, files = 27287, pages = 974838, users = 430223, depth = 319.6974 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148234, edits = 3488888, files = 7723, pages = 466378, users = 207955, depth = 34.45885 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689443, files = 0, pages = 275812, users = 158316, depth = 13.67918 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099077, files = 11273, pages = 275280, users = 73827, depth = 43.45637 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130049, edits = 4792129, files = 8679, pages = 524530, users = 103428, depth = 84.06134 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129978, edits = 3705248, files = 0, pages = 228662, users = 106960, depth = 9.340649 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126619, edits = 6046634, files = 15366, pages = 991039, users = 385469, depth = 284.3641 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864047, files = 2629, pages = 285152, users = 244027, depth = 10.27588 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115252, edits = 3666178, files = 25558, pages = 467885, users = 108101, depth = 73.35394 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107756, edits = 1309305, files = 485, pages = 262886, users = 36174, depth = 10.32243 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104515, edits = 2516197, files = 9615, pages = 373073, users = 152446, depth = 44.53175 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103673, edits = 755496, files = 2977, pages = 217120, users = 103330, depth = 4.16665 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045945, files = 3, pages = 245147, users = 28869, depth = 10.70335 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90365, edits = 3416001, files = 5463, pages = 367771, users = 144707, depth = 87.53297 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89832, edits = 2321198, files = 925, pages = 159388, users = 48468, depth = 8.730993 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86108, edits = 2465152, files = 4732, pages = 263395, users = 143992, depth = 39.67372 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86001, edits = 2144880, files = 19140, pages = 285456, users = 145964, depth = 40.41538 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83914, edits = 990198, files = 0, pages = 162384, users = 49045, depth = 5.332333 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81596, edits = 424975, files = 2688, pages = 111394, users = 33246, depth = 0.5087894 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79082, edits = 3708543, files = 6966, pages = 488826, users = 163435, depth = 203.6662 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78878, edits = 2326724, files = 1892, pages = 226642, users = 76316, depth = 36.02715 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78016, edits = 3610812, files = 12629, pages = 306113, users = 114668, depth = 100.8312 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240336, files = 2270, pages = 150577, users = 55227, depth = 8.556386 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72562, edits = 2004347, files = 5404, pages = 142151, users = 70266, depth = 12.96838 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25079, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70562, edits = 1594104, files = 5430, pages = 178704, users = 54041, depth = 20.95219 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100825, files = 724, pages = 140385, users = 32119, depth = 8.397232 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67887, edits = 803732, files = 0, pages = 82048, users = 28563, depth = 0.4262436 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 43, admins = 4, articles = 66375, edits = 855422, files = 2069, pages = 101500, users = 25337, depth = 2.360141 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 55, admins = 2, articles = 65826, edits = 606419, files = 225, pages = 113846, users = 32525, depth = 2.834682 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61278, edits = 629372, files = 545, pages = 97407, users = 28419, depth = 2.246053 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61037, edits = 2391725, files = 2375, pages = 131519, users = 55226, depth = 24.24895 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60419, edits = 1149806, files = 1456, pages = 170035, users = 35505, depth = 22.25805 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2263, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57409, edits = 1083438, files = 1123, pages = 96256, users = 52638, depth = 5.153844 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347730, files = 0, pages = 69161, users = 21816, depth = 0.2847491 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126833, files = 4437, pages = 123926, users = 37803, depth = 14.31585 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54769, edits = 1760923, files = 3218, pages = 141673, users = 86867, depth = 31.29415 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53951, edits = 1094357, files = 565, pages = 109251, users = 51922, depth = 10.5241 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749739, files = 537, pages = 97878, users = 31258, depth = 7.217411 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49353, edits = 1087730, files = 7602, pages = 150539, users = 43538, depth = 30.37287 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43111, edits = 1957787, files = 1897, pages = 234162, users = 123633, depth = 164.1994 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42612, edits = 972993, files = 1596, pages = 185534, users = 51510, depth = 58.99573 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78851, depth = 0.4830414 }, ['vo'] = { pos = 103, activeusers = 30, admins = 2, articles = 42385, edits = 3271758, files = 0, pages = 172968, users = 32406, depth = 179.5413 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838398, files = 1499, pages = 128499, users = 68483, depth = 59.81413 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40559, edits = 862438, files = 690, pages = 146769, users = 95670, depth = 40.29488 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40161, edits = 487324, files = 209, pages = 60561, users = 25003, depth = 2.076233 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38496, edits = 609884, files = 1581, pages = 134514, users = 42410, depth = 28.2068 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 62, admins = 3, articles = 33646, edits = 554175, files = 168, pages = 58559, users = 24979, depth = 5.188459 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33481, edits = 993560, files = 0, pages = 49318, users = 33705, depth = 4.507519 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32326, edits = 1069395, files = 1258, pages = 103707, users = 58804, depth = 50.27955 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825908, files = 0, pages = 117876, users = 69269, depth = 60.29572 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014734, files = 571, pages = 69748, users = 92672, depth = 28.60845 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28523, edits = 1110533, files = 2596, pages = 130507, users = 76288, depth = 108.7856 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 833553, files = 1320, pages = 109266, users = 63586, depth = 70.54287 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732876, files = 1407, pages = 55698, users = 41401, depth = 16.64791 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23543, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24086, edits = 114613, files = 0, pages = 29252, users = 3122, depth = 0.1802427 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642097, files = 4, pages = 37752, users = 44814, depth = 5.862235 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 34, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27261, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21389, edits = 707733, files = 1475, pages = 98021, users = 78125, depth = 92.68079 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15174, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177674, files = 0, pages = 39790, users = 17903, depth = 4.517669 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19640, edits = 186538, files = 0, pages = 36532, users = 17129, depth = 3.777227 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511355, files = 3116, pages = 80271, users = 58490, depth = 75.54652 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17909, edits = 167698, files = 0, pages = 31557, users = 18551, depth = 3.086225 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17086, edits = 355517, files = 109, pages = 29097, users = 24197, depth = 6.037952 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16209, edits = 524569, files = 164, pages = 60338, users = 22640, depth = 64.4388 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231622, files = 1323, pages = 41327, users = 18041, depth = 13.65982 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15912, edits = 461995, files = 125, pages = 71824, users = 31157, depth = 79.41969 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566973, files = 347, pages = 32210, users = 25657, depth = 18.48053 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 51, admins = 1, articles = 15582, edits = 284222, files = 1733, pages = 54632, users = 27895, depth = 32.6743 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89775, files = 0, pages = 31368, users = 19006, depth = 2.95772 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12293, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15397, edits = 579260, files = 1062, pages = 44220, users = 45539, depth = 45.9051 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15283, edits = 122729, files = 112, pages = 30804, users = 5423, depth = 4.109248 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15250, edits = 240244, files = 145, pages = 56246, users = 15810, depth = 30.86769 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15043, edits = 371687, files = 1765, pages = 45932, users = 39345, depth = 34.11935 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27770, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14305, edits = 381925, files = 1765, pages = 47737, users = 22250, depth = 43.69905 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23105, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368812, files = 0, pages = 40267, users = 26972, depth = 33.82449 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213227, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.10645 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13727, edits = 454422, files = 623, pages = 65593, users = 26573, depth = 98.90452 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229607, files = 115, pages = 39326, users = 11805, depth = 20.3185 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165821, files = 263, pages = 30429, users = 30298, depth = 8.695813 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152391, files = 2742, pages = 35063, users = 23414, depth = 12.48489 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137361, files = 0, pages = 26481, users = 24200, depth = 6.395423 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12273, edits = 233603, files = 865, pages = 32996, users = 19764, depth = 20.18464 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469656, files = 445, pages = 70249, users = 35464, depth = 164.8034 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388915, files = 616, pages = 27284, users = 22306, depth = 26.27014 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11455, edits = 380221, files = 0, pages = 97066, users = 94680, depth = 218.7953 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151343, files = 0, pages = 15136, users = 16951, depth = 1.127519 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231862, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42063 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10644, edits = 330890, files = 1705, pages = 73291, users = 34695, depth = 156.3953 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10584, edits = 96736, files = 0, pages = 23985, users = 17636, depth = 6.465813 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184978, files = 0, pages = 27276, users = 13137, depth = 17.68051 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100526, files = 0, pages = 18670, users = 9973, depth = 3.366469 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.5159 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195236, files = 0, pages = 21585, users = 7372, depth = 11.03659 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48830, files = 0, pages = 16221, users = 2232, depth = 1.104473 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9527, edits = 282297, files = 1101, pages = 33437, users = 36387, depth = 53.17724 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30443, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 11, admins = 2, articles = 9306, edits = 140145, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.377607 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9293, edits = 90336, files = 0, pages = 15345, users = 13899, depth = 2.496778 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19432, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49799, files = 0, pages = 10767, users = 5866, depth = 0.3202562 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97665, files = 0, pages = 16834, users = 15521, depth = 5.516622 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8457, edits = 239877, files = 0, pages = 25775, users = 32292, depth = 39.02588 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8388, edits = 131221, files = 87, pages = 17655, users = 25444, depth = 9.071876 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723465, files = 53, pages = 69134, users = 29759, depth = 609.2025 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300704, files = 0, pages = 20855, users = 26339, depth = 40.35876 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139731, files = 0, pages = 26205, users = 11818, depth = 30.68376 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7639, edits = 308854, files = 480, pages = 21224, users = 24677, depth = 46.02272 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320832, files = 571, pages = 20404, users = 25913, depth = 44.7049 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16689, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7422, edits = 98395, files = 0, pages = 17130, users = 5488, depth = 9.827278 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177320, files = 150, pages = 16377, users = 21982, depth = 16.46953 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502346, files = 170, pages = 19502, users = 20746, depth = 73.85475 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151671, files = 0, pages = 31118, users = 14492, depth = 64.81226 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 395008, files = 57, pages = 33494, users = 38667, depth = 204.1765 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105952, files = 0, pages = 15908, users = 12062, depth = 14.39589 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62345, files = 807, pages = 13893, users = 14318, depth = 6.020746 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6395, edits = 230627, files = 319, pages = 15808, users = 24838, depth = 31.60882 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176937, files = 196, pages = 12157, users = 13227, depth = 12.59604 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19919, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6011, edits = 139875, files = 0, pages = 17559, users = 26527, depth = 29.40089 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118392, files = 9, pages = 20391, users = 17783, depth = 33.54364 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5747, edits = 309361, files = 185, pages = 20867, users = 18096, depth = 102.6188 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5737, edits = 188721, files = 42, pages = 43699, users = 6402, depth = 189.0938 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14747, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199500, files = 6, pages = 11764, users = 13759, depth = 21.71361 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139799, files = 0, pages = 16720, users = 13262, depth = 35.17543 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186001, files = 0, pages = 8727, users = 15464, depth = 7.826985 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15847, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19845, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120959, files = 9, pages = 17267, users = 13827, depth = 36.28342 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5125, edits = 120634, files = 1, pages = 9767, users = 12083, depth = 10.13284 }, ['tum'] = { pos = 202, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5100, edits = 31621, files = 0, pages = 7183, users = 7195, depth = 0.7343582 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5027, edits = 95603, files = 0, pages = 8630, users = 15369, depth = 5.690775 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4914, edits = 121211, files = 0, pages = 11361, users = 16498, depth = 18.36414 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12376, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4807, edits = 278825, files = 1145, pages = 19205, users = 20231, depth = 130.2487 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4626, edits = 77204, files = 1, pages = 22488, users = 12825, depth = 51.18443 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67514, files = 0, pages = 14307, users = 2319, depth = 21.99585 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9255, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3892, edits = 32184, files = 0, pages = 10670, users = 6028, depth = 9.148146 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3761, edits = 170394, files = 318, pages = 8591, users = 13238, depth = 32.71133 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3755, edits = 163018, files = 51, pages = 9598, users = 18581, depth = 41.12508 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205730, files = 300, pages = 16574, users = 117906, depth = 150.5916 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19675, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9043, users = 8655, depth = 54.69131 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59757, files = 0, pages = 11011, users = 7905, depth = 26.24323 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116025, files = 0, pages = 7562, users = 16068, depth = 23.6142 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43470, files = 0, pages = 11223, users = 8105, depth = 21.13992 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3315, edits = 85972, files = 0, pages = 9349, users = 11202, depth = 30.4674 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237450, files = 3, pages = 19222, users = 5528, depth = 286.1004 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121855, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08382 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13367, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23375, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606846, files = 0, pages = 10542, users = 21378, depth = 1042.485 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67764, files = 0, pages = 6579, users = 12705, depth = 18.90245 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69914, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38169 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 89997, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22685 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2701, edits = 90501, files = 0, pages = 6028, users = 13383, depth = 22.7791 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73097, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23337 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101642, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75947 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15085, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1922, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2118, edits = 93559, files = 0, pages = 5075, users = 13924, depth = 35.93356 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2093, edits = 54823, files = 37, pages = 11755, users = 3310, depth = 99.38841 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2051, edits = 44044, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.79726 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85060, files = 0, pages = 11867, users = 9280, depth = 165.1523 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45972, files = 3, pages = 5119, users = 10260, depth = 23.91569 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64638, files = 0, pages = 11780, users = 8539, depth = 140.2982 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105132, files = 0, pages = 5836, users = 30401, depth = 73.55717 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18807, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102930, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7102 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3851, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7256, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104441, files = 0, pages = 5369, users = 13945, depth = 98.65118 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17620, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255208 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177710, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7129 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20665, files = 0, pages = 3075, users = 7972, depth = 7.332415 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1422, edits = 34312, files = 0, pages = 4720, users = 2679, depth = 39.10265 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7171, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12388, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2880, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111661, files = 0, pages = 5717, users = 15023, depth = 223.2458 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1293, edits = 205280, files = 0, pages = 4295, users = 13012, depth = 257.6367 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50253, files = 0, pages = 14676, users = 7807, depth = 385.5203 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6867, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62623, files = 9, pages = 7843, users = 9385, depth = 253.0642 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82626, files = 0, pages = 5570, users = 23079, depth = 211.1627 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33377, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.11147 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85765, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.69384 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9478, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42638, files = 0, pages = 3296, users = 9633, depth = 56.76878 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29864, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.86105 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35965, files = 0, pages = 3712, users = 1654, depth = 63.10817 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46166, files = 0, pages = 3895, users = 21843, depth = 94.16512 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38034, files = 0, pages = 4003, users = 9384, depth = 107.0001 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44148, files = 0, pages = 3324, users = 10490, depth = 99.03275 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46133, files = 0, pages = 3805, users = 17733, depth = 139.6434 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1570, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28446, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5178 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 941, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 815, edits = 15844, files = 0, pages = 3587, users = 226, depth = 51.09809 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9252, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7202, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 13, admins = 1, articles = 730, edits = 50223, files = 0, pages = 2701, users = 16404, depth = 135.5519 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36663, files = 0, pages = 3765, users = 8837, depth = 174.1697 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 11, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17013, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28898, files = 0, pages = 2441, users = 12505, depth = 116.5222 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14416, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 528, edits = 24981, files = 0, pages = 2489, users = 7889, depth = 138.4434 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 9, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16417, files = 0, pages = 2296, users = 436, depth = 114.5288 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12086, files = 0, pages = 3103, users = 5998, depth = 134.6774 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 443, edits = 37971, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 349.2419 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49999, files = 0, pages = 3124, users = 13268, depth = 601.8857 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5690, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74480, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.214 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29404, files = 0, pages = 2281, users = 9219, depth = 1055.432 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37390, files = 0, pages = 2161, users = 16755, depth = 2780.664 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['pcm'] = { pos = 329, activeusers = 17, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280188, admins = 3757, articles = 59313296, edits = 3219863656, files = 2760581, pages = 245233311, users = 103823250, depth = 129.0049, date = '@1661176839' }, } return info efl8j8akbv50krrfsyy9cztnohje34s 4191949 4191912 2022-08-22T16:00:46Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6542851, edits = 1101226032, files = 893923, pages = 56390277, users = 44045968, depth = 1133.505 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125820, edits = 34882909, files = 0, pages = 11232201, users = 93559, depth = 2.157972 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717576, edits = 224036414, files = 128830, pages = 7504447, users = 3980144, depth = 92.62751 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552378, edits = 51007256, files = 0, pages = 6121175, users = 832314, depth = 16.29112 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2447872, edits = 195864528, files = 68554, pages = 12156190, users = 4448428, depth = 253.4363 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098911, edits = 62492615, files = 20, pages = 4468013, users = 1225372, depth = 17.81943 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10579, admins = 77, articles = 1847260, edits = 124716289, files = 237933, pages = 7413513, users = 3234099, depth = 152.7457 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796664, edits = 145063549, files = 0, pages = 7713326, users = 6620248, depth = 203.956 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768396, edits = 128648879, files = 138784, pages = 7496846, users = 2285223, depth = 180.0705 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342114, files = 1476, pages = 2010203, users = 189074, depth = 0.2448925 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533174, edits = 67676723, files = 262, pages = 3559580, users = 1187369, depth = 33.21319 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338802, edits = 90901189, files = 30143, pages = 3956371, users = 1970039, depth = 87.82864 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298562, edits = 73018532, files = 60839, pages = 7125991, users = 3254144, depth = 206.3557 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275374, edits = 68974537, files = 24548, pages = 19377061, users = 877677, depth = 717.074 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287557, files = 42, pages = 2881776, users = 52956, depth = 3.554674 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188795, edits = 36838625, files = 110531, pages = 4126484, users = 639904, depth = 54.51561 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183594, edits = 58954651, files = 50027, pages = 7813340, users = 2292451, depth = 236.7389 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8401, admins = 56, articles = 1094394, edits = 64063678, files = 58351, pages = 5403952, users = 2794809, depth = 183.8309 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924174, edits = 35330691, files = 81861, pages = 5343577, users = 1143865, depth = 151.1958 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708901, edits = 30523518, files = 15581, pages = 1766515, users = 426489, depth = 38.45922 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661747, edits = 25137508, files = 36416, pages = 3986396, users = 310847, depth = 159.1657 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 41, articles = 627100, edits = 21530997, files = 47695, pages = 3296584, users = 1347187, depth = 118.3535 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601654, edits = 33125157, files = 12705, pages = 2736298, users = 749591, depth = 152.3884 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596388, edits = 22851598, files = 4, pages = 1699672, users = 559500, depth = 46.0117 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537448, edits = 20685004, files = 70322, pages = 1410894, users = 521059, depth = 38.72224 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 511914, edits = 28323908, files = 37570, pages = 2386459, users = 1420918, depth = 159.1464 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510534, edits = 25139813, files = 8434, pages = 1449477, users = 510756, depth = 58.6651 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508812, edits = 21573390, files = 1, pages = 1404658, users = 586824, depth = 47.61018 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481487, edits = 8687798, files = 315, pages = 908264, users = 30791, depth = 7.515027 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456879, edits = 41242054, files = 10240, pages = 4644298, users = 176469, depth = 745.9517 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 873, admins = 17, articles = 432890, edits = 15016298, files = 116482, pages = 2622064, users = 592134, depth = 146.462 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134379, files = 362, pages = 1063228, users = 54026, depth = 6.311205 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417588, edits = 3527347, files = 6105, pages = 564961, users = 43206, depth = 0.7776238 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397547, edits = 9003227, files = 0, pages = 826051, users = 138801, depth = 12.66264 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359992, edits = 5636030, files = 19611, pages = 1042107, users = 298821, depth = 19.41737 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323265, edits = 7675681, files = 11183, pages = 716773, users = 199686, depth = 15.8681 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320936, edits = 34464273, files = 73977, pages = 1342014, users = 997959, depth = 259.9519 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293113, edits = 8484083, files = 11353, pages = 988756, users = 124063, depth = 48.33018 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283882, edits = 11201414, files = 0, pages = 908280, users = 435953, depth = 59.66235 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283789, edits = 11473792, files = 549, pages = 632277, users = 311828, depth = 27.36429 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523698, files = 246, pages = 571886, users = 38049, depth = 4.933651 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241752, edits = 7404343, files = 0, pages = 549510, users = 221930, depth = 21.83682 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232080, edits = 3059592, files = 10541, pages = 588142, users = 121056, depth = 12.24495 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229807, edits = 6173243, files = 756, pages = 542673, users = 168494, depth = 21.0846 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225610, edits = 2444525, files = 177, pages = 385454, users = 16150, depth = 3.183449 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221422, edits = 4183305, files = 3247, pages = 647241, users = 121000, depth = 23.90353 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217418, edits = 8382033, files = 36, pages = 704698, users = 1225696, depth = 59.74651 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213119, edits = 6432804, files = 20971, pages = 445770, users = 278215, depth = 17.19709 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212709, edits = 9613841, files = 18496, pages = 630577, users = 369765, depth = 58.83901 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203955, edits = 6656166, files = 23844, pages = 500331, users = 166663, depth = 28.09209 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188264, edits = 6155795, files = 350, pages = 472694, users = 128451, depth = 29.72489 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186257, edits = 6574900, files = 23684, pages = 511523, users = 252186, depth = 39.1991 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177443, edits = 5728861, files = 8314, pages = 439916, users = 213823, depth = 28.49378 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175517, edits = 5117779, files = 12596, pages = 996462, users = 149917, depth = 112.3597 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169459, edits = 2796707, files = 2087, pages = 692766, users = 77204, depth = 38.49854 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390685, files = 16, pages = 372454, users = 121925, depth = 15.14197 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162479, edits = 4397929, files = 14840, pages = 460082, users = 143287, depth = 32.06957 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152345, edits = 5610678, files = 3600, pages = 1191391, users = 710622, depth = 219.0656 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149587, edits = 10239075, files = 27287, pages = 974879, users = 430230, depth = 319.6963 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148237, edits = 3489003, files = 7723, pages = 466385, users = 207958, depth = 34.45894 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689699, files = 0, pages = 275821, users = 158318, depth = 13.68145 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099080, files = 11273, pages = 275280, users = 73827, depth = 43.45638 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130052, edits = 4792144, files = 8679, pages = 524533, users = 103431, depth = 84.05724 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129979, edits = 3706209, files = 0, pages = 228670, users = 106963, depth = 9.343926 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126622, edits = 6046851, files = 15366, pages = 991063, users = 385482, depth = 284.3677 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864065, files = 2629, pages = 285152, users = 244032, depth = 10.27598 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115252, edits = 3666216, files = 25559, pages = 467889, users = 108103, depth = 73.35574 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107756, edits = 1309305, files = 485, pages = 262886, users = 36174, depth = 10.32243 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104515, edits = 2516228, files = 9615, pages = 373076, users = 152450, depth = 44.53294 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103673, edits = 755513, files = 2977, pages = 217127, users = 103334, depth = 4.167124 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045946, files = 3, pages = 245147, users = 28870, depth = 10.70336 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90365, edits = 3416005, files = 5463, pages = 367772, users = 144712, depth = 87.53347 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321210, files = 925, pages = 159389, users = 48471, depth = 8.730788 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86108, edits = 2465160, files = 4732, pages = 263394, users = 143994, depth = 39.67356 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86000, edits = 2144990, files = 19140, pages = 285486, users = 145965, depth = 40.42671 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990202, files = 0, pages = 162388, users = 49047, depth = 5.332241 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81596, edits = 424977, files = 2688, pages = 111394, users = 33249, depth = 0.5087917 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79083, edits = 3708580, files = 6966, pages = 488832, users = 163440, depth = 203.6655 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78880, edits = 2326748, files = 1892, pages = 226654, users = 76319, depth = 36.02867 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78016, edits = 3610845, files = 12632, pages = 306116, users = 114672, depth = 100.8338 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240390, files = 2270, pages = 150630, users = 55230, depth = 8.565681 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72566, edits = 2004355, files = 5404, pages = 142155, users = 70266, depth = 12.96664 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25082, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70562, edits = 1594104, files = 5430, pages = 178704, users = 54043, depth = 20.95219 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100830, files = 724, pages = 140385, users = 32119, depth = 8.397271 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67887, edits = 803732, files = 0, pages = 82048, users = 28564, depth = 0.4262436 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 43, admins = 4, articles = 66375, edits = 855422, files = 2069, pages = 101500, users = 25337, depth = 2.360141 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 55, admins = 2, articles = 65827, edits = 606423, files = 225, pages = 113847, users = 32526, depth = 2.83459 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61278, edits = 629372, files = 545, pages = 97407, users = 28419, depth = 2.246053 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61037, edits = 2391753, files = 2375, pages = 131518, users = 55227, depth = 24.24872 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1149821, files = 1456, pages = 170037, users = 35505, depth = 22.25775 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2263, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57411, edits = 1083457, files = 1123, pages = 96258, users = 52640, depth = 5.153468 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347730, files = 0, pages = 69161, users = 21816, depth = 0.2847491 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126833, files = 4437, pages = 123926, users = 37804, depth = 14.31585 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54771, edits = 1760936, files = 3218, pages = 141676, users = 86868, depth = 31.29215 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53951, edits = 1094359, files = 565, pages = 109252, users = 51923, depth = 10.5244 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749739, files = 537, pages = 97878, users = 31258, depth = 7.217411 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49353, edits = 1087746, files = 7602, pages = 150540, users = 43540, depth = 30.37372 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43120, edits = 1957820, files = 1897, pages = 234166, users = 123637, depth = 164.1222 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42612, edits = 973006, files = 1596, pages = 185535, users = 51511, depth = 58.99702 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78854, depth = 0.4830414 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838398, files = 1499, pages = 128499, users = 68485, depth = 59.81413 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41801, edits = 3272358, files = 0, pages = 172385, users = 32406, depth = 185.2542 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40559, edits = 862438, files = 690, pages = 146769, users = 95675, depth = 40.29488 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40162, edits = 487327, files = 209, pages = 60562, users = 25003, depth = 2.076108 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38497, edits = 609889, files = 1581, pages = 134518, users = 42413, depth = 28.20649 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33482, edits = 993580, files = 0, pages = 49324, users = 33706, depth = 4.509639 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069397, files = 1258, pages = 103708, users = 58804, depth = 50.27605 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31632, edits = 556631, files = 168, pages = 56105, users = 24979, depth = 5.938639 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825911, files = 0, pages = 117879, users = 69272, depth = 60.29851 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014736, files = 571, pages = 69748, users = 92673, depth = 28.6085 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28526, edits = 1110585, files = 2596, pages = 130511, users = 76292, depth = 108.7666 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 833553, files = 1320, pages = 109266, users = 63587, depth = 70.54287 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732876, files = 1407, pages = 55698, users = 41401, depth = 16.64791 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23543, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24091, edits = 114620, files = 0, pages = 29257, users = 3122, depth = 0.1801481 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642097, files = 4, pages = 37752, users = 44815, depth = 5.862235 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 34, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27261, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21390, edits = 707755, files = 1475, pages = 98022, users = 78126, depth = 92.67405 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15175, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177674, files = 0, pages = 39790, users = 17903, depth = 4.517669 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17129, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511357, files = 3116, pages = 80271, users = 58490, depth = 75.54681 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17909, edits = 167698, files = 0, pages = 31557, users = 18551, depth = 3.086225 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17086, edits = 355517, files = 109, pages = 29097, users = 24197, depth = 6.037952 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16211, edits = 524588, files = 164, pages = 60351, users = 22640, depth = 64.44347 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231628, files = 1323, pages = 41327, users = 18042, depth = 13.66017 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15912, edits = 461996, files = 125, pages = 71824, users = 31157, depth = 79.41986 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566973, files = 347, pages = 32210, users = 25658, depth = 18.48053 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 51, admins = 1, articles = 15582, edits = 284223, files = 1733, pages = 54633, users = 27896, depth = 32.67549 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89785, files = 0, pages = 31368, users = 19006, depth = 2.95805 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579276, files = 1062, pages = 44223, users = 45539, depth = 45.90366 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15283, edits = 122729, files = 112, pages = 30804, users = 5424, depth = 4.109248 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15250, edits = 240244, files = 145, pages = 56246, users = 15811, depth = 30.86769 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15043, edits = 371691, files = 1765, pages = 45934, users = 39345, depth = 34.12265 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27770, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381926, files = 1765, pages = 47738, users = 22250, depth = 43.69213 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23105, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368815, files = 0, pages = 40267, users = 26973, depth = 33.82476 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213227, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.10645 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13727, edits = 454422, files = 623, pages = 65593, users = 26574, depth = 98.90452 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229607, files = 115, pages = 39326, users = 11805, depth = 20.3185 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165821, files = 263, pages = 30429, users = 30298, depth = 8.695813 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152391, files = 2742, pages = 35063, users = 23415, depth = 12.48489 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137361, files = 0, pages = 26481, users = 24200, depth = 6.395423 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12274, edits = 233604, files = 865, pages = 32997, users = 19765, depth = 20.18082 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469659, files = 445, pages = 70252, users = 35467, depth = 164.8144 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388915, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.27014 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11456, edits = 380225, files = 0, pages = 97070, users = 94683, depth = 218.7657 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151343, files = 0, pages = 15136, users = 16951, depth = 1.127519 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231862, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42063 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10644, edits = 330897, files = 1705, pages = 73293, users = 34697, depth = 156.4044 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10584, edits = 96737, files = 0, pages = 23985, users = 17636, depth = 6.465879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184978, files = 0, pages = 27276, users = 13137, depth = 17.68051 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100526, files = 0, pages = 18670, users = 9973, depth = 3.366469 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.5159 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195236, files = 0, pages = 21585, users = 7372, depth = 11.03659 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48830, files = 0, pages = 16221, users = 2232, depth = 1.104473 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282304, files = 1101, pages = 33437, users = 36389, depth = 53.13174 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30443, depth = 5.844419 }, ['ig'] = { pos = 166, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9332, edits = 90836, files = 0, pages = 15345, users = 13899, depth = 2.457673 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 11, admins = 2, articles = 9306, edits = 140151, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.377881 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19432, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49799, files = 0, pages = 10767, users = 5866, depth = 0.3202562 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97665, files = 0, pages = 16834, users = 15522, depth = 5.516622 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239890, files = 0, pages = 25779, users = 32292, depth = 38.99877 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8388, edits = 131221, files = 87, pages = 17655, users = 25444, depth = 9.071876 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723466, files = 53, pages = 69135, users = 29760, depth = 609.2145 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300704, files = 0, pages = 20855, users = 26339, depth = 40.35876 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139731, files = 0, pages = 26205, users = 11818, depth = 30.68376 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7639, edits = 308854, files = 480, pages = 21224, users = 24677, depth = 46.02272 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320832, files = 571, pages = 20404, users = 25914, depth = 44.7049 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16690, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7422, edits = 98429, files = 0, pages = 17139, users = 5488, depth = 9.84374 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177324, files = 150, pages = 16377, users = 21982, depth = 16.4699 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502370, files = 170, pages = 19502, users = 20746, depth = 73.85828 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151671, files = 0, pages = 31118, users = 14492, depth = 64.81226 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 395010, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.1775 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105953, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39602 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62345, files = 807, pages = 13893, users = 14318, depth = 6.020746 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6395, edits = 230627, files = 319, pages = 15808, users = 24839, depth = 31.60882 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13228, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19919, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6011, edits = 139875, files = 0, pages = 17559, users = 26529, depth = 29.40089 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118393, files = 9, pages = 20391, users = 17785, depth = 33.54392 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5747, edits = 309361, files = 185, pages = 20867, users = 18096, depth = 102.6188 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5738, edits = 188726, files = 42, pages = 43700, users = 6404, depth = 189.0285 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14748, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199502, files = 6, pages = 11764, users = 13759, depth = 21.71382 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139799, files = 0, pages = 16720, users = 13262, depth = 35.17543 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186001, files = 0, pages = 8727, users = 15464, depth = 7.826985 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15847, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19845, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120959, files = 9, pages = 17267, users = 13827, depth = 36.28342 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5133, edits = 31654, files = 0, pages = 7216, users = 7195, depth = 0.722384 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5125, edits = 120642, files = 1, pages = 9767, users = 12083, depth = 10.13351 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15369, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4914, edits = 121223, files = 0, pages = 11364, users = 16499, depth = 18.3782 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12376, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4807, edits = 278827, files = 1145, pages = 19205, users = 20231, depth = 130.2497 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4626, edits = 77204, files = 1, pages = 22488, users = 12825, depth = 51.18443 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67523, files = 0, pages = 14313, users = 2319, depth = 22.01655 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9256, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3892, edits = 32184, files = 0, pages = 10670, users = 6028, depth = 9.148146 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170395, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73273 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3755, edits = 163023, files = 51, pages = 9598, users = 18582, depth = 41.12634 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205730, files = 300, pages = 16574, users = 117907, depth = 150.5916 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19676, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9043, users = 8655, depth = 54.69131 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59757, files = 0, pages = 11011, users = 7905, depth = 26.24323 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116025, files = 0, pages = 7562, users = 16068, depth = 23.6142 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43470, files = 0, pages = 11223, users = 8105, depth = 21.13992 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3315, edits = 85972, files = 0, pages = 9349, users = 11203, depth = 30.4674 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237450, files = 3, pages = 19222, users = 5528, depth = 286.1004 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121855, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08382 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13367, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23375, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606846, files = 0, pages = 10542, users = 21378, depth = 1042.485 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67764, files = 0, pages = 6579, users = 12706, depth = 18.90245 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69914, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38169 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 89997, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22685 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2702, edits = 90514, files = 0, pages = 6029, users = 13383, depth = 22.76174 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73097, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23337 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15086, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1922, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2118, edits = 93562, files = 0, pages = 5075, users = 13925, depth = 35.93471 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2093, edits = 54823, files = 37, pages = 11755, users = 3310, depth = 99.38841 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2051, edits = 44051, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.79946 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85060, files = 0, pages = 11867, users = 9280, depth = 165.1523 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45972, files = 3, pages = 5119, users = 10260, depth = 23.91569 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64638, files = 0, pages = 11780, users = 8539, depth = 140.2982 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105132, files = 0, pages = 5836, users = 30401, depth = 73.55717 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18809, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102930, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7102 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3851, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7258, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104441, files = 0, pages = 5369, users = 13945, depth = 98.65118 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17620, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255208 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177711, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7138 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20665, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.332415 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1422, edits = 34319, files = 0, pages = 4720, users = 2679, depth = 39.11063 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7171, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12388, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111661, files = 0, pages = 5717, users = 15023, depth = 223.2458 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1293, edits = 205285, files = 0, pages = 4295, users = 13012, depth = 257.643 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50253, files = 0, pages = 14676, users = 7807, depth = 385.5203 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6867, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62624, files = 9, pages = 7843, users = 9386, depth = 253.0682 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82637, files = 0, pages = 5566, users = 23080, depth = 210.9588 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33378, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.11288 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85765, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.69384 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9478, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42640, files = 0, pages = 3295, users = 9633, depth = 56.73777 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29864, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.86105 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35965, files = 0, pages = 3712, users = 1655, depth = 63.10817 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46166, files = 0, pages = 3895, users = 21844, depth = 94.16512 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38040, files = 0, pages = 4002, users = 9384, depth = 106.9743 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44148, files = 0, pages = 3324, users = 10490, depth = 99.03275 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46133, files = 0, pages = 3805, users = 17733, depth = 139.6434 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1570, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 941, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 815, edits = 15844, files = 0, pages = 3587, users = 226, depth = 51.09809 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9252, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7202, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 13, admins = 1, articles = 730, edits = 50224, files = 0, pages = 2701, users = 16404, depth = 135.5546 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36665, files = 0, pages = 3764, users = 8837, depth = 174.1111 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 11, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17013, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12505, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14416, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 528, edits = 24981, files = 0, pages = 2489, users = 7889, depth = 138.4434 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 9, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16417, files = 0, pages = 2296, users = 436, depth = 114.5288 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12086, files = 0, pages = 3103, users = 5998, depth = 134.6774 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 443, edits = 37971, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 349.2419 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49999, files = 0, pages = 3124, users = 13268, depth = 601.8857 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74480, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.214 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29404, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.432 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37390, files = 0, pages = 2161, users = 16757, depth = 2780.664 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['pcm'] = { pos = 329, activeusers = 17, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280188, admins = 3757, articles = 59281165, edits = 3207533891, files = 2758863, pages = 244806347, users = 103488249, depth = 128.3278, date = '@1661184040' }, } return info i27zgrhuwerontk2g1pclq4ukarj9w7 4192026 4191949 2022-08-22T18:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6542921, edits = 1101246532, files = 893930, pages = 56390934, users = 44046433, depth = 1133.516 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125820, edits = 34882919, files = 0, pages = 11232203, users = 93560, depth = 2.157974 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717600, edits = 224039494, files = 128845, pages = 7504550, users = 3980197, depth = 92.62893 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552380, edits = 51007616, files = 0, pages = 6121191, users = 832322, depth = 16.29129 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2447945, edits = 195867426, files = 68555, pages = 12156390, users = 4448499, depth = 253.4274 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098924, edits = 62493141, files = 20, pages = 4468044, users = 1225388, depth = 17.81951 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847280, edits = 124718675, files = 237935, pages = 7413625, users = 3234167, depth = 152.748 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796667, edits = 145065699, files = 0, pages = 7713390, users = 6620333, depth = 203.9608 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768414, edits = 128650423, files = 138790, pages = 7496953, users = 2285261, depth = 180.0721 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596743, edits = 7342122, files = 1476, pages = 2010202, users = 189077, depth = 0.2448932 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533181, edits = 67677304, files = 262, pages = 3559596, users = 1187383, depth = 33.21332 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338806, edits = 90901933, files = 30143, pages = 3956387, users = 1970063, depth = 87.82928 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298564, edits = 73019506, files = 60838, pages = 7126023, users = 3254168, depth = 206.359 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275375, edits = 68974723, files = 24548, pages = 19377072, users = 877686, depth = 717.075 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287557, files = 42, pages = 2881776, users = 52958, depth = 3.554674 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188807, edits = 36839562, files = 110534, pages = 4126537, users = 639919, depth = 54.51672 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183598, edits = 58956401, files = 50027, pages = 7813554, users = 2292485, depth = 236.7528 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094399, edits = 64064941, files = 58349, pages = 5404005, users = 2794854, depth = 183.8351 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924189, edits = 35331265, files = 81862, pages = 5343623, users = 1143893, depth = 151.1942 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708909, edits = 30523876, files = 15581, pages = 1766545, users = 426492, depth = 38.45975 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661759, edits = 25137701, files = 36418, pages = 3986425, users = 310853, depth = 159.1616 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 41, articles = 627105, edits = 21531987, files = 47695, pages = 3297245, users = 1347200, depth = 118.3915 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601673, edits = 33125559, files = 12705, pages = 2736346, users = 749598, depth = 152.3821 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596391, edits = 22851854, files = 4, pages = 1699678, users = 559510, depth = 46.01185 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537459, edits = 20685409, files = 70338, pages = 1410928, users = 521067, depth = 38.72252 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 511925, edits = 28324384, files = 37570, pages = 2386508, users = 1420949, depth = 159.1455 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510539, edits = 25140554, files = 8434, pages = 1449490, users = 510764, depth = 58.66616 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508815, edits = 21573704, files = 1, pages = 1404674, users = 586837, depth = 47.61115 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481507, edits = 8687840, files = 315, pages = 908284, users = 30791, depth = 7.514273 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456879, edits = 41242077, files = 10240, pages = 4644302, users = 176473, depth = 745.9527 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432904, edits = 15016457, files = 116482, pages = 2622100, users = 592140, depth = 146.455 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134396, files = 362, pages = 1063228, users = 54027, depth = 6.311239 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417587, edits = 3527366, files = 6105, pages = 564964, users = 43208, depth = 0.7776698 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397558, edits = 9003376, files = 0, pages = 826074, users = 138802, depth = 12.6625 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359993, edits = 5636098, files = 19611, pages = 1042108, users = 298826, depth = 19.41748 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323267, edits = 7675797, files = 11187, pages = 716799, users = 199688, depth = 15.86951 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320939, edits = 34464764, files = 73978, pages = 1342030, users = 997979, depth = 259.9543 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293115, edits = 8484120, files = 11353, pages = 988762, users = 124064, depth = 48.33 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283883, edits = 11201457, files = 0, pages = 908287, users = 435959, depth = 59.66285 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283791, edits = 11473866, files = 549, pages = 632281, users = 311831, depth = 27.36422 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523699, files = 246, pages = 571886, users = 38054, depth = 4.933655 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241745, edits = 7404404, files = 0, pages = 549508, users = 221932, depth = 21.83906 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232080, edits = 3059603, files = 10541, pages = 588145, users = 121058, depth = 12.24514 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229808, edits = 6173309, files = 756, pages = 542676, users = 168499, depth = 21.0848 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225611, edits = 2444526, files = 177, pages = 385455, users = 16150, depth = 3.183414 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221437, edits = 4183382, files = 3247, pages = 647258, users = 121003, depth = 23.90033 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217417, edits = 8382248, files = 36, pages = 704708, users = 1225718, depth = 59.75043 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213121, edits = 6432884, files = 20971, pages = 445773, users = 278220, depth = 17.19701 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212714, edits = 9613944, files = 18496, pages = 630586, users = 369774, depth = 58.83715 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203951, edits = 6656198, files = 23844, pages = 500327, users = 166666, depth = 28.09355 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188265, edits = 6155858, files = 350, pages = 472708, users = 128452, depth = 29.72672 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186258, edits = 6575022, files = 23684, pages = 511522, users = 252193, depth = 39.19901 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177446, edits = 5728909, files = 8314, pages = 439919, users = 213829, depth = 28.49286 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175528, edits = 5117904, files = 12596, pages = 996477, users = 149918, depth = 112.3478 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169521, edits = 2797077, files = 2087, pages = 692912, users = 77208, depth = 38.47971 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390693, files = 16, pages = 372456, users = 121927, depth = 15.14222 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162481, edits = 4397943, files = 14840, pages = 460086, users = 143289, depth = 32.06903 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152345, edits = 5610752, files = 3600, pages = 1191408, users = 710635, depth = 219.0726 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149588, edits = 10239181, files = 27287, pages = 974890, users = 430237, depth = 319.6994 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148239, edits = 3489111, files = 7723, pages = 466394, users = 207961, depth = 34.45993 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689804, files = 0, pages = 275824, users = 158320, depth = 13.68229 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099081, files = 11273, pages = 275280, users = 73828, depth = 43.45638 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130052, edits = 4792167, files = 8680, pages = 524534, users = 103431, depth = 84.05792 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129979, edits = 3706769, files = 0, pages = 228675, users = 106965, depth = 9.346082 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126625, edits = 6047066, files = 15366, pages = 991074, users = 385490, depth = 284.3665 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864076, files = 2629, pages = 285152, users = 244034, depth = 10.27604 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115252, edits = 3666257, files = 25559, pages = 467895, users = 108104, depth = 73.3581 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107755, edits = 1309309, files = 485, pages = 262886, users = 36176, depth = 10.32279 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104520, edits = 2516252, files = 9615, pages = 373083, users = 152457, depth = 44.52892 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103673, edits = 755516, files = 2977, pages = 217129, users = 103336, depth = 4.167249 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045946, files = 3, pages = 245147, users = 28871, depth = 10.70336 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90366, edits = 3416011, files = 5463, pages = 367775, users = 144713, depth = 87.53224 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321221, files = 925, pages = 159389, users = 48472, depth = 8.730829 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86111, edits = 2465191, files = 4732, pages = 263399, users = 143995, depth = 39.67143 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 85999, edits = 2145026, files = 19140, pages = 285498, users = 145968, depth = 40.4319 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990202, files = 0, pages = 162388, users = 49047, depth = 5.332241 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81597, edits = 424990, files = 2688, pages = 111395, users = 33249, depth = 0.5087903 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79083, edits = 3708590, files = 6966, pages = 488835, users = 163443, depth = 203.6678 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78880, edits = 2326786, files = 1892, pages = 226682, users = 76319, depth = 36.03846 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78017, edits = 3610928, files = 12635, pages = 306122, users = 114673, depth = 100.836 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240394, files = 2270, pages = 150631, users = 55234, depth = 8.565877 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72591, edits = 2004389, files = 5404, pages = 142182, users = 70268, depth = 12.95621 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25082, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70563, edits = 1594109, files = 5430, pages = 178708, users = 54044, depth = 20.95235 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100830, files = 724, pages = 140385, users = 32119, depth = 8.397271 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67887, edits = 803734, files = 0, pages = 82048, users = 28565, depth = 0.4262446 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855422, files = 2069, pages = 101500, users = 25337, depth = 2.360141 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65827, edits = 606434, files = 225, pages = 113850, users = 32526, depth = 2.834921 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61279, edits = 629378, files = 545, pages = 97408, users = 28420, depth = 2.245978 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61037, edits = 2391765, files = 2375, pages = 131520, users = 55228, depth = 24.24985 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1149881, files = 1456, pages = 170039, users = 35505, depth = 22.25946 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2264, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57412, edits = 1083521, files = 1123, pages = 96263, users = 52642, depth = 5.154387 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347730, files = 0, pages = 69161, users = 21817, depth = 0.2847491 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126833, files = 4437, pages = 123926, users = 37804, depth = 14.31585 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54771, edits = 1760949, files = 3218, pages = 141677, users = 86868, depth = 31.29288 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53952, edits = 1094367, files = 565, pages = 109253, users = 51925, depth = 10.52399 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749743, files = 537, pages = 97878, users = 31258, depth = 7.217449 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49355, edits = 1087762, files = 7602, pages = 150544, users = 43542, depth = 30.37209 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43122, edits = 1957825, files = 1897, pages = 234169, users = 123637, depth = 164.107 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42614, edits = 973022, files = 1596, pages = 185538, users = 51512, depth = 58.99232 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78854, depth = 0.4830414 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838398, files = 1499, pages = 128499, users = 68485, depth = 59.81413 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41805, edits = 3272365, files = 0, pages = 172389, users = 32409, depth = 185.2148 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40559, edits = 862438, files = 690, pages = 146769, users = 95675, depth = 40.29488 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40162, edits = 487328, files = 209, pages = 60562, users = 25006, depth = 2.076113 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38497, edits = 609890, files = 1581, pages = 134519, users = 42414, depth = 28.20692 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33482, edits = 993580, files = 0, pages = 49324, users = 33706, depth = 4.509639 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069424, files = 1258, pages = 103709, users = 58804, depth = 50.27824 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 556675, files = 168, pages = 56064, users = 24979, depth = 5.922695 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825914, files = 0, pages = 117880, users = 69273, depth = 60.29959 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014736, files = 571, pages = 69748, users = 92673, depth = 28.6085 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28527, edits = 1110611, files = 2596, pages = 130512, users = 76293, depth = 108.7607 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 833553, files = 1320, pages = 109266, users = 63588, depth = 70.54287 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732876, files = 1407, pages = 55698, users = 41401, depth = 16.64791 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23543, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24091, edits = 114620, files = 0, pages = 29257, users = 3123, depth = 0.1801481 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642097, files = 4, pages = 37752, users = 44815, depth = 5.862235 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27262, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21390, edits = 707772, files = 1475, pages = 98023, users = 78128, depth = 92.67774 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15175, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177674, files = 0, pages = 39790, users = 17903, depth = 4.517669 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17129, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511360, files = 3116, pages = 80271, users = 58490, depth = 75.54726 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17910, edits = 167700, files = 0, pages = 31558, users = 18551, depth = 3.085819 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17086, edits = 355517, files = 109, pages = 29097, users = 24199, depth = 6.037952 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16214, edits = 524601, files = 164, pages = 60357, users = 22640, depth = 64.42358 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231628, files = 1323, pages = 41327, users = 18042, depth = 13.66017 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15912, edits = 462034, files = 125, pages = 71826, users = 31157, depth = 79.42987 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566973, files = 347, pages = 32210, users = 25658, depth = 18.48053 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15582, edits = 284223, files = 1733, pages = 54633, users = 27896, depth = 32.67549 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89788, files = 0, pages = 31368, users = 19006, depth = 2.958148 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579284, files = 1062, pages = 44223, users = 45539, depth = 45.9043 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15283, edits = 122729, files = 112, pages = 30804, users = 5424, depth = 4.109248 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15250, edits = 240250, files = 145, pages = 56247, users = 15812, depth = 30.86942 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15044, edits = 371703, files = 1765, pages = 45939, users = 39345, depth = 34.12434 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27770, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381926, files = 1765, pages = 47738, users = 22250, depth = 43.69213 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23105, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368816, files = 0, pages = 40267, users = 26973, depth = 33.82485 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213227, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.10645 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454425, files = 623, pages = 65594, users = 26574, depth = 98.88924 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229607, files = 115, pages = 39326, users = 11805, depth = 20.3185 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165824, files = 263, pages = 30429, users = 30299, depth = 8.695971 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152391, files = 2742, pages = 35063, users = 23415, depth = 12.48489 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137361, files = 0, pages = 26481, users = 24200, depth = 6.395423 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12274, edits = 233604, files = 865, pages = 32997, users = 19765, depth = 20.18082 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469661, files = 445, pages = 70254, users = 35469, depth = 164.8217 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388915, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.27014 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11458, edits = 380230, files = 0, pages = 97072, users = 94683, depth = 218.6877 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151343, files = 0, pages = 15136, users = 16952, depth = 1.127519 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231862, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42063 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10645, edits = 330907, files = 1705, pages = 73295, users = 34698, depth = 156.3804 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10584, edits = 96737, files = 0, pages = 23985, users = 17636, depth = 6.465879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184980, files = 0, pages = 27278, users = 13137, depth = 17.6836 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9973, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.5159 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195236, files = 0, pages = 21585, users = 7372, depth = 11.03659 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48830, files = 0, pages = 16221, users = 2232, depth = 1.104473 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282306, files = 1101, pages = 33437, users = 36389, depth = 53.13212 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30443, depth = 5.844419 }, ['ig'] = { pos = 166, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9382, edits = 91306, files = 0, pages = 15345, users = 13899, depth = 2.40365 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140156, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378109 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49801, files = 0, pages = 10767, users = 5866, depth = 0.3202691 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97670, files = 0, pages = 16835, users = 15523, depth = 5.517904 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239890, files = 0, pages = 25779, users = 32293, depth = 38.99877 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131221, files = 87, pages = 17655, users = 25445, depth = 9.071876 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723468, files = 53, pages = 69137, users = 29762, depth = 609.2385 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300704, files = 0, pages = 20855, users = 26339, depth = 40.35876 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139733, files = 0, pages = 26207, users = 11818, depth = 30.68849 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7639, edits = 308854, files = 480, pages = 21224, users = 24677, depth = 46.02272 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320834, files = 571, pages = 20404, users = 25914, depth = 44.70517 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16690, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7423, edits = 98440, files = 0, pages = 17140, users = 5488, depth = 9.841613 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177339, files = 150, pages = 16380, users = 21982, depth = 16.4792 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502378, files = 170, pages = 19502, users = 20747, depth = 73.85946 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151674, files = 0, pages = 31118, users = 14492, depth = 64.81354 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 395010, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.1775 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105953, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39602 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62345, files = 807, pages = 13893, users = 14318, depth = 6.020746 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6395, edits = 230627, files = 319, pages = 15808, users = 24839, depth = 31.60882 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13228, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19919, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6011, edits = 139875, files = 0, pages = 17559, users = 26529, depth = 29.40089 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118403, files = 9, pages = 20393, users = 17785, depth = 33.55278 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5747, edits = 309361, files = 185, pages = 20867, users = 18096, depth = 102.6188 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5738, edits = 188732, files = 42, pages = 43701, users = 6406, depth = 189.0402 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14748, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13759, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13262, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186001, files = 0, pages = 8727, users = 15464, depth = 7.826985 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15848, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19845, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120961, files = 9, pages = 17268, users = 13827, depth = 36.28796 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5150, edits = 31678, files = 0, pages = 7236, users = 7195, depth = 0.7182462 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5125, edits = 120647, files = 1, pages = 9767, users = 12084, depth = 10.13393 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15369, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4914, edits = 121224, files = 0, pages = 11364, users = 16499, depth = 18.37835 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12376, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4809, edits = 278839, files = 1145, pages = 19207, users = 20231, depth = 130.1334 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4626, edits = 77204, files = 1, pages = 22488, users = 12825, depth = 51.18443 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67524, files = 0, pages = 14313, users = 2319, depth = 22.01688 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9256, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3892, edits = 32201, files = 0, pages = 10672, users = 6028, depth = 9.156664 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170395, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73273 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163042, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13113 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205730, files = 300, pages = 16574, users = 117910, depth = 150.5916 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19676, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9043, users = 8655, depth = 54.69131 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7905, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116025, files = 0, pages = 7562, users = 16069, depth = 23.6142 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8105, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3315, edits = 85976, files = 0, pages = 9349, users = 11203, depth = 30.46882 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237450, files = 3, pages = 19222, users = 5528, depth = 286.1004 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121855, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08382 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13367, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23375, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606846, files = 0, pages = 10542, users = 21378, depth = 1042.485 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67764, files = 0, pages = 6579, users = 12706, depth = 18.90245 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69914, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38169 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90000, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22786 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2702, edits = 90518, files = 0, pages = 6029, users = 13383, depth = 22.76274 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73101, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23605 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15087, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2112, edits = 93570, files = 0, pages = 5075, users = 13925, depth = 36.28909 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2094, edits = 54830, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.32196 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2051, edits = 44051, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.79946 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85061, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.174 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45972, files = 3, pages = 5119, users = 10262, depth = 23.91569 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64640, files = 0, pages = 11782, users = 8539, depth = 140.3358 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30402, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18809, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102930, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7102 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3851, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7258, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13945, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17620, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255208 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20665, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.332415 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1422, edits = 34319, files = 0, pages = 4720, users = 2679, depth = 39.11063 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12388, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111661, files = 0, pages = 5717, users = 15023, depth = 223.2458 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13012, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50253, files = 0, pages = 14676, users = 7807, depth = 385.5203 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6867, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62626, files = 9, pages = 7844, users = 9386, depth = 253.12 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82637, files = 0, pages = 5566, users = 23080, depth = 210.9588 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33378, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.11288 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85765, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.69384 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9479, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42640, files = 0, pages = 3295, users = 9633, depth = 56.73777 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29864, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.86105 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35965, files = 0, pages = 3712, users = 1655, depth = 63.10817 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46166, files = 0, pages = 3895, users = 21846, depth = 94.16512 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38045, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9884 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44150, files = 0, pages = 3324, users = 10490, depth = 99.03723 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46133, files = 0, pages = 3805, users = 17733, depth = 139.6434 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1570, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 941, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15849, files = 0, pages = 3590, users = 226, depth = 50.69758 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9252, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7202, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16404, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36665, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1111 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17013, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12505, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14416, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 528, edits = 24983, files = 0, pages = 2490, users = 7889, depth = 138.5401 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16417, files = 0, pages = 2296, users = 436, depth = 114.5288 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12087, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7467 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 443, edits = 37971, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 349.2419 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49999, files = 0, pages = 3124, users = 13268, depth = 601.8857 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74480, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.214 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29404, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.432 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37390, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2780.664 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['pcm'] = { pos = 329, activeusers = 17, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3757, articles = 59281794, edits = 3207583825, files = 2758922, pages = 244809572, users = 103489611, depth = 128.329, date = '@1661191241' }, } return info fa41bh41pg68t6rvp3t1dscrrjgy5iy 4192120 4192026 2022-08-22T20:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6542978, edits = 1101266230, files = 893937, pages = 56391389, users = 44046900, depth = 1133.526 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125820, edits = 34882921, files = 0, pages = 11232203, users = 93562, depth = 2.157974 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717627, edits = 224042488, files = 128858, pages = 7504641, users = 3980245, depth = 92.62968 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552393, edits = 51007893, files = 0, pages = 6121225, users = 832331, depth = 16.29132 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448037, edits = 195869743, files = 68557, pages = 12156551, users = 4448562, depth = 253.4116 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098937, edits = 62493704, files = 20, pages = 4468065, users = 1225402, depth = 17.81948 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847304, edits = 124720710, files = 237938, pages = 7413711, users = 3234219, depth = 152.7482 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796688, edits = 145067819, files = 0, pages = 7713459, users = 6620419, depth = 203.9605 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768441, edits = 128652038, files = 138790, pages = 7497032, users = 2285291, depth = 180.0702 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596743, edits = 7342131, files = 1476, pages = 2010203, users = 189082, depth = 0.2448946 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533194, edits = 67678169, files = 262, pages = 3559623, users = 1187410, depth = 33.21339 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338805, edits = 90902443, files = 30143, pages = 3956395, users = 1970075, depth = 87.83032 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298565, edits = 73020138, files = 60838, pages = 7126042, users = 3254175, depth = 206.3612 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275383, edits = 68974841, files = 24548, pages = 19377080, users = 877688, depth = 717.0669 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287557, files = 42, pages = 2881776, users = 52959, depth = 3.554674 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188850, edits = 36840540, files = 110538, pages = 4126616, users = 639929, depth = 54.51452 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183605, edits = 58956871, files = 50028, pages = 7813613, users = 2292521, depth = 236.7539 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094408, edits = 64066268, files = 58347, pages = 5404069, users = 2794915, depth = 183.8384 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924194, edits = 35331912, files = 81865, pages = 5343670, users = 1143924, depth = 151.1969 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708913, edits = 30524004, files = 15584, pages = 1766557, users = 426493, depth = 38.4598 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661763, edits = 25137800, files = 36421, pages = 3986434, users = 310857, depth = 159.1604 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 41, articles = 627113, edits = 21532400, files = 47695, pages = 3297264, users = 1347213, depth = 118.391 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601677, edits = 33125766, files = 12705, pages = 2736350, users = 749599, depth = 152.3808 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596399, edits = 22852052, files = 4, pages = 1699693, users = 559518, depth = 46.01118 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537467, edits = 20685865, files = 70345, pages = 1410943, users = 521079, depth = 38.72243 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512082, edits = 28325059, files = 37570, pages = 2386674, users = 1420964, depth = 159.0422 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510552, edits = 25142287, files = 8434, pages = 1449501, users = 510773, depth = 58.66652 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508822, edits = 21574147, files = 1, pages = 1404689, users = 586844, depth = 47.61116 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481527, edits = 8687888, files = 315, pages = 908307, users = 30793, depth = 7.513606 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456880, edits = 41242106, files = 10240, pages = 4644304, users = 176475, depth = 745.95 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432913, edits = 15016634, files = 116483, pages = 2622132, users = 592149, depth = 146.452 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134410, files = 362, pages = 1063229, users = 54027, depth = 6.31128 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417587, edits = 3527367, files = 6105, pages = 564964, users = 43209, depth = 0.77767 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397561, edits = 9003483, files = 0, pages = 826087, users = 138805, depth = 12.66285 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359994, edits = 5636159, files = 19611, pages = 1042109, users = 298827, depth = 19.41756 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323270, edits = 7675897, files = 11191, pages = 716815, users = 199692, depth = 15.87011 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320946, edits = 34465463, files = 73978, pages = 1342048, users = 998002, depth = 259.9504 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293116, edits = 8484177, files = 11353, pages = 988764, users = 124067, depth = 48.33004 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283885, edits = 11201529, files = 0, pages = 908289, users = 435967, depth = 59.66226 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283794, edits = 11473964, files = 549, pages = 632290, users = 311835, depth = 27.36443 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523704, files = 246, pages = 571886, users = 38060, depth = 4.933671 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241745, edits = 7404482, files = 0, pages = 549508, users = 221938, depth = 21.83929 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232083, edits = 3059641, files = 10541, pages = 588153, users = 121060, depth = 12.24515 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229808, edits = 6173353, files = 756, pages = 542677, users = 168500, depth = 21.08504 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225613, edits = 2444528, files = 177, pages = 385457, users = 16150, depth = 3.183344 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221444, edits = 4183476, files = 3247, pages = 647270, users = 121008, depth = 23.89947 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217420, edits = 8382775, files = 36, pages = 704715, users = 1225737, depth = 59.75293 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213121, edits = 6432947, files = 20971, pages = 445778, users = 278230, depth = 17.19773 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212714, edits = 9614083, files = 18496, pages = 630591, users = 369779, depth = 58.83895 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203951, edits = 6656249, files = 23844, pages = 500329, users = 166672, depth = 28.09403 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188268, edits = 6155915, files = 350, pages = 472719, users = 128454, depth = 29.72703 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186258, edits = 6575252, files = 23684, pages = 511526, users = 252197, depth = 39.20103 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177450, edits = 5729052, files = 8314, pages = 439939, users = 213830, depth = 28.49446 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175531, edits = 5117948, files = 12596, pages = 996481, users = 149919, depth = 112.3447 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169549, edits = 2797548, files = 2087, pages = 693128, users = 77210, depth = 38.48913 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390695, files = 16, pages = 372457, users = 121928, depth = 15.14233 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162484, edits = 4397977, files = 14840, pages = 460093, users = 143289, depth = 32.06847 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152347, edits = 5610863, files = 3600, pages = 1191417, users = 710644, depth = 219.0724 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149587, edits = 10239367, files = 27287, pages = 974776, users = 430243, depth = 319.6593 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148241, edits = 3489122, files = 7723, pages = 466397, users = 207962, depth = 34.4591 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689816, files = 0, pages = 275824, users = 158322, depth = 13.68233 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099084, files = 11273, pages = 275280, users = 73828, depth = 43.45639 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792198, files = 8680, pages = 524536, users = 103432, depth = 84.05384 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129979, edits = 3706771, files = 0, pages = 228675, users = 106968, depth = 9.346087 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126630, edits = 6047208, files = 15366, pages = 991094, users = 385501, depth = 284.3549 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864083, files = 2629, pages = 285152, users = 244034, depth = 10.27608 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115255, edits = 3666347, files = 25559, pages = 467903, users = 108104, depth = 73.35692 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107755, edits = 1309309, files = 485, pages = 262886, users = 36176, depth = 10.32279 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104523, edits = 2516275, files = 9615, pages = 373086, users = 152459, depth = 44.52642 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103673, edits = 755519, files = 2977, pages = 217131, users = 103337, depth = 4.167374 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045946, files = 3, pages = 245147, users = 28871, depth = 10.70336 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90367, edits = 3416015, files = 5463, pages = 367776, users = 144714, depth = 87.53017 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321228, files = 925, pages = 159389, users = 48472, depth = 8.730856 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86111, edits = 2465224, files = 4732, pages = 263410, users = 143998, depth = 39.67523 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86002, edits = 2145068, files = 19140, pages = 285514, users = 145969, depth = 40.43288 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990204, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332458 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81597, edits = 424991, files = 2688, pages = 111395, users = 33250, depth = 0.5087916 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79085, edits = 3708602, files = 6966, pages = 488840, users = 163446, depth = 203.6591 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78890, edits = 2326816, files = 1892, pages = 226694, users = 76320, depth = 36.02885 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78017, edits = 3610931, files = 12635, pages = 306122, users = 114675, depth = 100.836 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240399, files = 2270, pages = 150631, users = 55236, depth = 8.56591 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72611, edits = 2004414, files = 5404, pages = 142202, users = 70268, depth = 12.94742 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25082, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70563, edits = 1594109, files = 5430, pages = 178708, users = 54045, depth = 20.95235 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100830, files = 724, pages = 140385, users = 32120, depth = 8.397271 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67889, edits = 803759, files = 0, pages = 82050, users = 28566, depth = 0.4262224 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855423, files = 2069, pages = 101500, users = 25337, depth = 2.360144 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65827, edits = 606434, files = 225, pages = 113850, users = 32526, depth = 2.834921 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61279, edits = 629378, files = 545, pages = 97408, users = 28420, depth = 2.245978 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61037, edits = 2391768, files = 2375, pages = 131520, users = 55229, depth = 24.24988 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1149924, files = 1456, pages = 170039, users = 35505, depth = 22.26029 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2265, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57414, edits = 1083653, files = 1123, pages = 96266, users = 52642, depth = 5.15476 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347731, files = 0, pages = 69161, users = 21817, depth = 0.28475 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126838, files = 4437, pages = 123927, users = 37804, depth = 14.31621 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1760962, files = 3218, pages = 141677, users = 86868, depth = 31.29125 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53952, edits = 1094367, files = 565, pages = 109253, users = 51925, depth = 10.52399 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749761, files = 537, pages = 97880, users = 31260, depth = 7.218074 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49356, edits = 1087764, files = 7602, pages = 150546, users = 43543, depth = 30.37111 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43122, edits = 1957826, files = 1897, pages = 234169, users = 123637, depth = 164.1071 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42618, edits = 973082, files = 1597, pages = 185547, users = 51513, depth = 58.98616 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78854, depth = 0.4830414 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838399, files = 1499, pages = 128499, users = 68485, depth = 59.81416 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41805, edits = 3272365, files = 0, pages = 172389, users = 32409, depth = 185.2148 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862443, files = 690, pages = 146768, users = 95678, depth = 40.29737 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40162, edits = 487331, files = 209, pages = 60562, users = 25008, depth = 2.076125 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38497, edits = 609892, files = 1581, pages = 134520, users = 42415, depth = 28.20739 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993590, files = 0, pages = 49325, users = 33707, depth = 4.509324 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069424, files = 1258, pages = 103709, users = 58804, depth = 50.27824 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 556678, files = 168, pages = 56064, users = 24980, depth = 5.922727 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825917, files = 0, pages = 117880, users = 69273, depth = 60.2998 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014737, files = 571, pages = 69748, users = 92674, depth = 28.60853 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28527, edits = 1110641, files = 2596, pages = 130512, users = 76293, depth = 108.7636 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 833553, files = 1320, pages = 109266, users = 63590, depth = 70.54287 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41402, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23543, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24091, edits = 114620, files = 0, pages = 29257, users = 3124, depth = 0.1801481 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642097, files = 4, pages = 37752, users = 44816, depth = 5.862235 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27264, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21390, edits = 707775, files = 1475, pages = 98023, users = 78130, depth = 92.67814 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15175, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177676, files = 0, pages = 39792, users = 17904, depth = 4.518397 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17130, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511367, files = 3116, pages = 80271, users = 58491, depth = 75.54829 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17910, edits = 167701, files = 0, pages = 31558, users = 18551, depth = 3.085837 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17086, edits = 355517, files = 109, pages = 29097, users = 24199, depth = 6.037952 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16214, edits = 524603, files = 164, pages = 60359, users = 22641, depth = 64.42753 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231629, files = 1323, pages = 41327, users = 18042, depth = 13.66023 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15913, edits = 462044, files = 125, pages = 71828, users = 31157, depth = 79.42223 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566973, files = 347, pages = 32210, users = 25658, depth = 18.48053 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15582, edits = 284224, files = 1733, pages = 54634, users = 27897, depth = 32.67668 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89789, files = 0, pages = 31368, users = 19007, depth = 2.958181 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579286, files = 1062, pages = 44223, users = 45541, depth = 45.90446 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15283, edits = 122729, files = 112, pages = 30804, users = 5425, depth = 4.109248 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15250, edits = 240252, files = 145, pages = 56247, users = 15812, depth = 30.86968 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15044, edits = 371710, files = 1765, pages = 45941, users = 39348, depth = 34.12791 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27770, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381928, files = 1765, pages = 47740, users = 22250, depth = 43.69577 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368816, files = 0, pages = 40267, users = 26973, depth = 33.82485 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213227, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.10645 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454425, files = 623, pages = 65594, users = 26574, depth = 98.88924 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229607, files = 115, pages = 39326, users = 11805, depth = 20.3185 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165827, files = 263, pages = 30429, users = 30299, depth = 8.696128 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152391, files = 2742, pages = 35063, users = 23416, depth = 12.48489 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137361, files = 0, pages = 26481, users = 24200, depth = 6.395423 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12274, edits = 233604, files = 865, pages = 32997, users = 19766, depth = 20.18082 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469662, files = 445, pages = 70255, users = 35470, depth = 164.8253 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388915, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.27014 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380231, files = 0, pages = 97073, users = 94683, depth = 218.6478 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151343, files = 0, pages = 15136, users = 16952, depth = 1.127519 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231862, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42063 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10645, edits = 330919, files = 1705, pages = 73296, users = 34699, depth = 156.389 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10584, edits = 96737, files = 0, pages = 23985, users = 17636, depth = 6.465879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184980, files = 0, pages = 27278, users = 13137, depth = 17.6836 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9973, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.5159 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195237, files = 0, pages = 21585, users = 7372, depth = 11.03665 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48830, files = 0, pages = 16221, users = 2233, depth = 1.104473 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282309, files = 1101, pages = 33437, users = 36390, depth = 53.13268 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['ig'] = { pos = 166, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9406, edits = 91623, files = 0, pages = 15345, users = 13900, depth = 2.380424 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140166, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378563 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49806, files = 0, pages = 10767, users = 5866, depth = 0.3203012 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97670, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.517904 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239890, files = 0, pages = 25779, users = 32293, depth = 38.99877 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131221, files = 87, pages = 17655, users = 25446, depth = 9.071876 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723470, files = 53, pages = 69138, users = 29763, depth = 609.2512 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300704, files = 0, pages = 20855, users = 26339, depth = 40.35876 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139733, files = 0, pages = 26207, users = 11818, depth = 30.68849 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7639, edits = 308854, files = 480, pages = 21224, users = 24677, depth = 46.02272 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320834, files = 571, pages = 20404, users = 25915, depth = 44.70517 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16690, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7423, edits = 98443, files = 0, pages = 17140, users = 5488, depth = 9.841912 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177374, files = 150, pages = 16383, users = 21982, depth = 16.49036 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502385, files = 170, pages = 19502, users = 20747, depth = 73.86049 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151682, files = 0, pages = 31119, users = 14492, depth = 64.82019 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 395010, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.1775 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105953, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39602 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62351, files = 807, pages = 13893, users = 14318, depth = 6.021326 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230635, files = 319, pages = 15810, users = 24839, depth = 31.58615 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13228, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19919, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6012, edits = 139878, files = 0, pages = 17560, users = 26529, depth = 29.39006 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118404, files = 9, pages = 20393, users = 17785, depth = 33.55307 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5747, edits = 309363, files = 185, pages = 20868, users = 18097, depth = 102.6281 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5739, edits = 188743, files = 42, pages = 43704, users = 6407, depth = 188.9923 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14748, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13759, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13262, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186001, files = 0, pages = 8727, users = 15464, depth = 7.826985 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15848, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19845, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120961, files = 9, pages = 17268, users = 13828, depth = 36.28796 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5150, edits = 31678, files = 0, pages = 7236, users = 7196, depth = 0.7182462 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5125, edits = 120659, files = 1, pages = 9767, users = 12084, depth = 10.13494 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15369, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4914, edits = 121230, files = 0, pages = 11364, users = 16500, depth = 18.37926 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12376, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4811, edits = 278846, files = 1145, pages = 19209, users = 20231, depth = 130.0149 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4626, edits = 77204, files = 1, pages = 22488, users = 12825, depth = 51.18443 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67524, files = 0, pages = 14313, users = 2319, depth = 22.01688 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9257, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3892, edits = 32203, files = 0, pages = 10672, users = 6028, depth = 9.157232 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170397, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73312 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163060, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13567 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205730, files = 300, pages = 16574, users = 117911, depth = 150.5916 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19677, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9043, users = 8655, depth = 54.69131 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7905, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116030, files = 0, pages = 7563, users = 16069, depth = 23.62338 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8105, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3315, edits = 85979, files = 0, pages = 9349, users = 11203, depth = 30.46988 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237450, files = 3, pages = 19222, users = 5528, depth = 286.1004 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121855, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08382 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13367, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23375, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606846, files = 0, pages = 10542, users = 21378, depth = 1042.485 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12706, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69914, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38169 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90002, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22853 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2702, edits = 90518, files = 0, pages = 6029, users = 13383, depth = 22.76274 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73104, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23808 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15087, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2113, edits = 93573, files = 0, pages = 5076, users = 13925, depth = 36.24876 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2095, edits = 54832, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.21025 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2051, edits = 44051, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.79946 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85061, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.174 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45972, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91569 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64640, files = 0, pages = 11782, users = 8539, depth = 140.3358 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30402, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18809, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102930, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7102 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7261, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13945, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17620, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255208 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20665, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.332415 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1422, edits = 34319, files = 0, pages = 4720, users = 2679, depth = 39.11063 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12388, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111661, files = 0, pages = 5717, users = 15023, depth = 223.2458 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13012, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50255, files = 0, pages = 14678, users = 7807, depth = 385.5981 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6867, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62626, files = 9, pages = 7844, users = 9386, depth = 253.12 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82637, files = 0, pages = 5566, users = 23080, depth = 210.9588 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85765, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.69384 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9479, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42640, files = 0, pages = 3295, users = 9633, depth = 56.73777 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29864, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.86105 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35978, files = 0, pages = 3720, users = 1655, depth = 63.3737 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46166, files = 0, pages = 3895, users = 21847, depth = 94.16512 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38045, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9884 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44150, files = 0, pages = 3324, users = 10490, depth = 99.03723 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46133, files = 0, pages = 3805, users = 17733, depth = 139.6434 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1570, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 941, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15849, files = 0, pages = 3590, users = 226, depth = 50.69758 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9252, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7202, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16404, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36665, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1111 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17013, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12506, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14416, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 528, edits = 24983, files = 0, pages = 2490, users = 7889, depth = 138.5401 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16425, files = 0, pages = 2296, users = 437, depth = 114.5846 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12087, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7467 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 443, edits = 37971, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 349.2419 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49999, files = 0, pages = 3124, users = 13268, depth = 601.8857 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74480, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.214 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29404, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.432 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37390, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2780.664 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['pcm'] = { pos = 329, activeusers = 17, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3757, articles = 59282569, edits = 3207630558, files = 2758972, pages = 244811630, users = 103490895, depth = 128.3282, date = '@1661198441' }, } return info 14e3h16g3h45sgkcsjkxsa4lcd0sm58 4192163 4192120 2022-08-22T22:00:46Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6543023, edits = 1101285878, files = 893952, pages = 56391887, users = 44047317, depth = 1133.541 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125820, edits = 34882922, files = 0, pages = 11232203, users = 93564, depth = 2.157974 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717662, edits = 224045011, files = 128867, pages = 7504711, users = 3980299, depth = 92.62882 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552398, edits = 51008090, files = 0, pages = 6121244, users = 832337, depth = 16.29139 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448124, edits = 195872379, files = 68558, pages = 12156765, users = 4448618, depth = 253.3992 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098944, edits = 62494219, files = 20, pages = 4468079, users = 1225416, depth = 17.81956 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847338, edits = 124722276, files = 237939, pages = 7413799, users = 3234257, depth = 152.7456 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796709, edits = 145070102, files = 0, pages = 7713525, users = 6620496, depth = 203.9603 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768461, edits = 128653510, files = 138787, pages = 7497106, users = 2285324, depth = 180.0698 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596743, edits = 7342134, files = 1476, pages = 2010203, users = 189088, depth = 0.2448947 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533207, edits = 67678870, files = 262, pages = 3559655, users = 1187431, depth = 33.21349 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338808, edits = 90902984, files = 30143, pages = 3956404, users = 1970089, depth = 87.83067 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298568, edits = 73020466, files = 60839, pages = 7126061, users = 3254192, depth = 206.3618 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275383, edits = 68974880, files = 24548, pages = 19377080, users = 877693, depth = 717.0673 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287558, files = 42, pages = 2881776, users = 52960, depth = 3.554675 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188869, edits = 36841224, files = 110540, pages = 4126672, users = 639947, depth = 54.51442 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183612, edits = 58957459, files = 50032, pages = 7813692, users = 2292550, depth = 236.7562 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094413, edits = 64067553, files = 58349, pages = 5404145, users = 2794962, depth = 183.8439 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924200, edits = 35332475, files = 81865, pages = 5343703, users = 1143947, depth = 151.1982 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708924, edits = 30524166, files = 15586, pages = 1766583, users = 426505, depth = 38.45933 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661770, edits = 25138056, files = 36424, pages = 3986464, users = 310864, depth = 159.1597 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 41, articles = 627112, edits = 21532826, files = 47695, pages = 3297267, users = 1347224, depth = 118.394 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601680, edits = 33125919, files = 12705, pages = 2736353, users = 749609, depth = 152.3798 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596403, edits = 22852631, files = 4, pages = 1699708, users = 559525, depth = 46.01225 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537474, edits = 20686342, files = 70346, pages = 1410954, users = 521086, depth = 38.72236 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512264, edits = 28325606, files = 37571, pages = 2386849, users = 1420981, depth = 158.9194 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510555, edits = 25143667, files = 8434, pages = 1449506, users = 510780, depth = 58.6691 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508824, edits = 21574405, files = 1, pages = 1404702, users = 586853, depth = 47.61208 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481537, edits = 8687913, files = 315, pages = 908317, users = 30795, depth = 7.513232 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456881, edits = 41242138, files = 10240, pages = 4644305, users = 176476, depth = 745.9473 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432924, edits = 15016785, files = 116484, pages = 2622169, users = 592151, depth = 146.4474 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134410, files = 362, pages = 1063229, users = 54028, depth = 6.31128 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417587, edits = 3527367, files = 6105, pages = 564964, users = 43211, depth = 0.77767 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397563, edits = 9003541, files = 0, pages = 826096, users = 138811, depth = 12.66308 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359994, edits = 5636204, files = 19611, pages = 1042109, users = 298827, depth = 19.41772 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323278, edits = 7675966, files = 11197, pages = 716841, users = 199693, depth = 15.87035 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320950, edits = 34465991, files = 73979, pages = 1342062, users = 998023, depth = 259.9502 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293118, edits = 8484214, files = 11353, pages = 988768, users = 124070, depth = 48.32967 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283886, edits = 11201605, files = 0, pages = 908294, users = 435976, depth = 59.66269 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283797, edits = 11474048, files = 549, pages = 632292, users = 311838, depth = 27.36381 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523705, files = 246, pages = 571886, users = 38062, depth = 4.933674 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241740, edits = 7404546, files = 0, pages = 549505, users = 221945, depth = 21.84078 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232086, edits = 3059655, files = 10541, pages = 588160, users = 121063, depth = 12.24502 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229809, edits = 6173370, files = 756, pages = 542678, users = 168502, depth = 21.08488 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225614, edits = 2444535, files = 177, pages = 385459, users = 16150, depth = 3.183348 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221455, edits = 4183519, files = 3247, pages = 647284, users = 121009, depth = 23.89716 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217418, edits = 8383867, files = 36, pages = 704719, users = 1225761, depth = 59.76295 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213123, edits = 6433092, files = 20971, pages = 445795, users = 278235, depth = 17.19936 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212716, edits = 9614237, files = 18496, pages = 630600, users = 369788, depth = 58.83991 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203953, edits = 6656333, files = 23844, pages = 500330, users = 166675, depth = 28.0936 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188269, edits = 6155956, files = 350, pages = 472721, users = 128456, depth = 29.72699 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186267, edits = 6575350, files = 23684, pages = 511539, users = 252200, depth = 39.1978 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177450, edits = 5729101, files = 8314, pages = 439941, users = 213831, depth = 28.49501 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175531, edits = 5117950, files = 12596, pages = 996482, users = 149923, depth = 112.3449 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169551, edits = 2797647, files = 2087, pages = 693142, users = 77213, depth = 38.49057 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390697, files = 16, pages = 372457, users = 121929, depth = 15.14234 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162486, edits = 4398001, files = 14840, pages = 460098, users = 143291, depth = 32.06815 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152349, edits = 5610885, files = 3600, pages = 1191426, users = 710650, depth = 219.0688 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149586, edits = 10239410, files = 27287, pages = 974785, users = 430247, depth = 319.6698 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148242, edits = 3489134, files = 7723, pages = 466398, users = 207962, depth = 34.45869 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689847, files = 0, pages = 275825, users = 158325, depth = 13.68259 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099111, files = 11273, pages = 275278, users = 73828, depth = 43.45557 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792270, files = 8680, pages = 524536, users = 103435, depth = 84.05509 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129979, edits = 3706771, files = 0, pages = 228675, users = 106971, depth = 9.346087 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126632, edits = 6047293, files = 15366, pages = 991100, users = 385508, depth = 284.3508 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864100, files = 2629, pages = 285152, users = 244039, depth = 10.27617 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115255, edits = 3666404, files = 25559, pages = 467904, users = 108105, depth = 73.35831 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107755, edits = 1309309, files = 485, pages = 262886, users = 36177, depth = 10.32279 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104524, edits = 2516299, files = 9615, pages = 373090, users = 152461, depth = 44.52651 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103673, edits = 755526, files = 2977, pages = 217131, users = 103337, depth = 4.167413 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045969, files = 3, pages = 245147, users = 28871, depth = 10.7036 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90368, edits = 3416023, files = 5463, pages = 367777, users = 144716, depth = 87.5282 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321233, files = 925, pages = 159389, users = 48473, depth = 8.730875 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86111, edits = 2465237, files = 4732, pages = 263411, users = 144001, depth = 39.67574 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86002, edits = 2145101, files = 19140, pages = 285514, users = 145971, depth = 40.43349 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990205, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332463 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81597, edits = 424995, files = 2688, pages = 111395, users = 33252, depth = 0.5087963 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79085, edits = 3708632, files = 6966, pages = 488842, users = 163448, depth = 203.6619 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78889, edits = 2326839, files = 1892, pages = 226677, users = 76320, depth = 36.02503 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78017, edits = 3610931, files = 12635, pages = 306122, users = 114675, depth = 100.836 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240404, files = 2270, pages = 150632, users = 55239, depth = 8.566115 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72612, edits = 2004416, files = 5404, pages = 142203, users = 70269, depth = 12.94698 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25083, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70563, edits = 1594117, files = 5430, pages = 178708, users = 54045, depth = 20.95246 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100844, files = 724, pages = 140385, users = 32121, depth = 8.397377 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67890, edits = 803790, files = 0, pages = 82051, users = 28569, depth = 0.4262211 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855423, files = 2069, pages = 101500, users = 25338, depth = 2.360144 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65828, edits = 606435, files = 225, pages = 113850, users = 32527, depth = 2.834722 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61279, edits = 629378, files = 545, pages = 97408, users = 28420, depth = 2.245978 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61038, edits = 2391789, files = 2376, pages = 131524, users = 55229, depth = 24.25063 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1149950, files = 1456, pages = 170040, users = 35505, depth = 22.26107 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2265, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57416, edits = 1083674, files = 1123, pages = 96270, users = 52644, depth = 5.154817 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347731, files = 0, pages = 69161, users = 21818, depth = 0.28475 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126845, files = 4437, pages = 123927, users = 37804, depth = 14.31629 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1760999, files = 3218, pages = 141681, users = 86868, depth = 31.29391 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53952, edits = 1094415, files = 565, pages = 109255, users = 51927, depth = 10.52502 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749777, files = 537, pages = 97881, users = 31261, depth = 7.218453 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49356, edits = 1087774, files = 7602, pages = 150546, users = 43543, depth = 30.3714 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43122, edits = 1957828, files = 1897, pages = 234170, users = 123638, depth = 164.1083 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42618, edits = 973127, files = 1598, pages = 185553, users = 51513, depth = 58.99193 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78855, depth = 0.4830414 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838399, files = 1499, pages = 128499, users = 68486, depth = 59.81416 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41805, edits = 3272365, files = 0, pages = 172389, users = 32411, depth = 185.2148 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862446, files = 690, pages = 146768, users = 95680, depth = 40.29752 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40162, edits = 487333, files = 209, pages = 60562, users = 25009, depth = 2.076134 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38497, edits = 609893, files = 1581, pages = 134521, users = 42416, depth = 28.20781 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993590, files = 0, pages = 49325, users = 33707, depth = 4.509324 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069430, files = 1258, pages = 103709, users = 58805, depth = 50.27852 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 556684, files = 168, pages = 56064, users = 24981, depth = 5.922791 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825920, files = 0, pages = 117880, users = 69273, depth = 60.30003 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014737, files = 571, pages = 69748, users = 92675, depth = 28.60853 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28527, edits = 1110715, files = 2596, pages = 130512, users = 76293, depth = 108.7709 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 833554, files = 1320, pages = 109266, users = 63591, depth = 70.54296 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41404, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23543, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24093, edits = 114627, files = 0, pages = 29259, users = 3124, depth = 0.1801169 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642101, files = 4, pages = 37753, users = 44817, depth = 5.862956 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27264, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21390, edits = 707775, files = 1475, pages = 98023, users = 78130, depth = 92.67814 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15175, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177676, files = 0, pages = 39792, users = 17906, depth = 4.518397 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17130, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511371, files = 3116, pages = 80271, users = 58491, depth = 75.54888 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17910, edits = 167712, files = 0, pages = 31567, users = 18551, depth = 3.089231 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17085, edits = 355520, files = 109, pages = 29094, users = 24199, depth = 6.037322 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16217, edits = 524631, files = 164, pages = 60368, users = 22641, depth = 64.41503 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231630, files = 1323, pages = 41328, users = 18042, depth = 13.66105 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15913, edits = 462044, files = 125, pages = 71828, users = 31157, depth = 79.42223 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566973, files = 347, pages = 32210, users = 25658, depth = 18.48053 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15582, edits = 284226, files = 1733, pages = 54636, users = 27899, depth = 32.67905 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89789, files = 0, pages = 31368, users = 19007, depth = 2.958181 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579287, files = 1062, pages = 44223, users = 45541, depth = 45.90453 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15283, edits = 122729, files = 112, pages = 30804, users = 5425, depth = 4.109248 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15251, edits = 240253, files = 145, pages = 56248, users = 15813, depth = 30.86521 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15044, edits = 371710, files = 1765, pages = 45941, users = 39349, depth = 34.12791 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27771, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381938, files = 1765, pages = 47740, users = 22250, depth = 43.69691 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368816, files = 0, pages = 40267, users = 26973, depth = 33.82485 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213227, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.10645 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454425, files = 623, pages = 65594, users = 26574, depth = 98.88924 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229607, files = 115, pages = 39326, users = 11805, depth = 20.3185 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165827, files = 263, pages = 30429, users = 30300, depth = 8.696128 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152396, files = 2742, pages = 35065, users = 23416, depth = 12.48686 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137361, files = 0, pages = 26481, users = 24201, depth = 6.395423 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12274, edits = 233604, files = 865, pages = 32997, users = 19766, depth = 20.18082 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469663, files = 445, pages = 70256, users = 35471, depth = 164.8289 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388916, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.27021 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380232, files = 0, pages = 97074, users = 94684, depth = 218.6513 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151343, files = 0, pages = 15136, users = 16952, depth = 1.127519 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231863, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42071 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10645, edits = 330920, files = 1705, pages = 73296, users = 34699, depth = 156.3895 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10581, edits = 96746, files = 0, pages = 23982, users = 17638, depth = 6.470959 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184980, files = 0, pages = 27278, users = 13137, depth = 17.6836 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9974, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.5159 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195240, files = 0, pages = 21585, users = 7372, depth = 11.03682 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48830, files = 0, pages = 16221, users = 2233, depth = 1.104473 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282316, files = 1101, pages = 33438, users = 36390, depth = 53.13686 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['ig'] = { pos = 166, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9442, edits = 91997, files = 0, pages = 15345, users = 13900, depth = 2.343281 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140175, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378973 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49806, files = 0, pages = 10767, users = 5866, depth = 0.3203012 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97670, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.517904 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239893, files = 0, pages = 25779, users = 32293, depth = 38.99926 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131222, files = 87, pages = 17655, users = 25446, depth = 9.071945 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723471, files = 53, pages = 69139, users = 29764, depth = 609.2632 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300705, files = 0, pages = 20856, users = 26339, depth = 40.36314 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139733, files = 0, pages = 26207, users = 11818, depth = 30.68849 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308861, files = 480, pages = 21225, users = 24677, depth = 46.00955 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320834, files = 571, pages = 20404, users = 25916, depth = 44.70517 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16690, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7423, edits = 98443, files = 0, pages = 17140, users = 5488, depth = 9.841912 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177409, files = 150, pages = 16385, users = 21982, depth = 16.4989 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502458, files = 170, pages = 19503, users = 20747, depth = 73.87949 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151683, files = 0, pages = 31119, users = 14494, depth = 64.82062 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 395010, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.1775 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105953, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39602 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62351, files = 807, pages = 13893, users = 14318, depth = 6.021326 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230646, files = 319, pages = 15810, users = 24841, depth = 31.58766 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13228, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19920, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6013, edits = 139885, files = 0, pages = 17562, users = 26529, depth = 29.3835 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118414, files = 9, pages = 20393, users = 17785, depth = 33.5559 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5751, edits = 309368, files = 185, pages = 20872, users = 18098, depth = 102.4674 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5739, edits = 188743, files = 42, pages = 43704, users = 6408, depth = 188.9923 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14749, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13759, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13262, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186001, files = 0, pages = 8727, users = 15465, depth = 7.826985 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15848, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19846, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120961, files = 9, pages = 17268, users = 13828, depth = 36.28796 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5151, edits = 31709, files = 0, pages = 7254, users = 7196, depth = 0.7286189 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5126, edits = 120663, files = 1, pages = 9768, users = 12084, depth = 10.13028 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15370, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4915, edits = 121231, files = 0, pages = 11365, users = 16500, depth = 18.37032 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12376, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4811, edits = 278846, files = 1145, pages = 19209, users = 20231, depth = 130.0149 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4626, edits = 77204, files = 1, pages = 22488, users = 12825, depth = 51.18443 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67524, files = 0, pages = 14313, users = 2320, depth = 22.01688 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9258, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3893, edits = 32204, files = 0, pages = 10673, users = 6028, depth = 9.151957 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170397, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73312 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163066, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13719 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205730, files = 300, pages = 16574, users = 117911, depth = 150.5916 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19677, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9043, users = 8655, depth = 54.69131 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7905, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116034, files = 0, pages = 7564, users = 16069, depth = 23.63235 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8105, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3316, edits = 85992, files = 0, pages = 9349, users = 11203, depth = 30.44602 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237450, files = 3, pages = 19222, users = 5528, depth = 286.1004 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121856, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08412 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13369, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23375, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606848, files = 0, pages = 10543, users = 21379, depth = 1042.661 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12707, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69914, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38169 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90002, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22853 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2703, edits = 90522, files = 0, pages = 6030, users = 13383, depth = 22.74314 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73104, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23808 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15088, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2113, edits = 93579, files = 0, pages = 5076, users = 13925, depth = 36.25109 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2095, edits = 54832, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.21025 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2051, edits = 44051, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.79946 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85061, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.174 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45975, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91725 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64640, files = 0, pages = 11782, users = 8539, depth = 140.3358 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30402, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18810, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102930, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7102 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7262, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13945, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17620, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255208 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20666, files = 0, pages = 3076, users = 7973, depth = 7.339719 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34341, files = 0, pages = 4721, users = 2679, depth = 39.07244 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12388, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111661, files = 0, pages = 5717, users = 15023, depth = 223.2458 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13014, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50255, files = 0, pages = 14678, users = 7807, depth = 385.5981 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6868, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62629, files = 9, pages = 7844, users = 9386, depth = 253.1321 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82637, files = 0, pages = 5566, users = 23080, depth = 210.9588 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85765, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.69384 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9482, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42640, files = 0, pages = 3295, users = 9633, depth = 56.73777 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29868, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.862103 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1655, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46166, files = 0, pages = 3895, users = 21848, depth = 94.16512 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38045, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9884 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10490, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46133, files = 0, pages = 3805, users = 17733, depth = 139.6434 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1570, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 942, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15849, files = 0, pages = 3590, users = 226, depth = 50.69758 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9252, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7202, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16405, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36665, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1111 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17013, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12506, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14417, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 529, edits = 24987, files = 0, pages = 2490, users = 7889, depth = 137.8982 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16432, files = 0, pages = 2297, users = 437, depth = 114.7084 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12087, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7467 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49999, files = 0, pages = 3124, users = 13269, depth = 601.8857 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74480, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.214 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 0, articles = 241, edits = 12078, files = 0, pages = 714, users = 174, depth = 65.16058 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29404, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.432 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37390, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2780.664 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3757, articles = 59283474, edits = 3207687185, files = 2759021, pages = 244814276, users = 103492284, depth = 128.3276, date = '@1661205640' }, } return info jgt7v0v1wubx8hz6w97pnrfk8fs0xl6 4192172 4192163 2022-08-23T00:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6543063, edits = 1101302361, files = 893907, pages = 56392205, users = 44047614, depth = 1133.55 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125820, edits = 34882858, files = 0, pages = 11232203, users = 93570, depth = 2.15797 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717664, edits = 224045844, files = 128868, pages = 7504742, users = 3980334, depth = 92.62978 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552393, edits = 51008238, files = 0, pages = 6121251, users = 832344, depth = 16.29159 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448134, edits = 195874326, files = 68558, pages = 12156840, users = 4448663, depth = 253.4015 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098946, edits = 62494377, files = 20, pages = 4468082, users = 1225423, depth = 17.81957 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847365, edits = 124723499, files = 237940, pages = 7413855, users = 3234278, depth = 152.7431 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796730, edits = 145071890, files = 0, pages = 7713581, users = 6620590, depth = 203.959 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768479, edits = 128654521, files = 138787, pages = 7497184, users = 2285345, depth = 180.0694 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342114, files = 1476, pages = 2010203, users = 189094, depth = 0.2448925 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533213, edits = 67679148, files = 262, pages = 3559676, users = 1187448, depth = 33.21367 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338816, edits = 90903938, files = 30144, pages = 3956427, users = 1970104, depth = 87.83102 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298570, edits = 73020916, files = 60839, pages = 7126083, users = 3254204, depth = 206.3631 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275383, edits = 68974928, files = 24548, pages = 19377083, users = 877700, depth = 717.068 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287563, files = 42, pages = 2881776, users = 52961, depth = 3.554678 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188931, edits = 36841515, files = 110540, pages = 4126700, users = 639952, depth = 54.50754 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183631, edits = 58957235, files = 50032, pages = 7813877, users = 2292569, depth = 236.7539 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094405, edits = 64068536, files = 58352, pages = 5404203, users = 2795011, depth = 183.853 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924207, edits = 35333015, files = 81865, pages = 5343756, users = 1143954, depth = 151.1999 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708939, edits = 30524243, files = 15586, pages = 1766608, users = 426510, depth = 38.45799 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661773, edits = 25138288, files = 36424, pages = 3986485, users = 310871, depth = 159.1606 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 41, articles = 627116, edits = 21532955, files = 47696, pages = 3297280, users = 1347234, depth = 118.3935 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601698, edits = 33126152, files = 12705, pages = 2736378, users = 749620, depth = 152.3713 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596409, edits = 22852776, files = 4, pages = 1699719, users = 559527, depth = 46.01173 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537475, edits = 20686608, files = 70347, pages = 1410957, users = 521089, depth = 38.72281 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512313, edits = 28325899, files = 37571, pages = 2386907, users = 1420997, depth = 158.8883 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510557, edits = 25143891, files = 8434, pages = 1449510, users = 510785, depth = 58.66925 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508825, edits = 21574495, files = 1, pages = 1404706, users = 586859, depth = 47.61228 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481555, edits = 8688056, files = 315, pages = 908335, users = 30796, depth = 7.512645 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456882, edits = 41242182, files = 10240, pages = 4644309, users = 176476, depth = 745.9453 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432924, edits = 15016884, files = 116484, pages = 2622173, users = 592154, depth = 146.4487 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134410, files = 362, pages = 1063229, users = 54029, depth = 6.31128 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417587, edits = 3527367, files = 6105, pages = 564964, users = 43211, depth = 0.77767 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397564, edits = 9003584, files = 0, pages = 826100, users = 138812, depth = 12.6632 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359994, edits = 5636242, files = 19611, pages = 1042117, users = 298829, depth = 19.41816 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323280, edits = 7675978, files = 11202, pages = 716848, users = 199698, depth = 15.87042 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320956, edits = 34466261, files = 73979, pages = 1342079, users = 998045, depth = 259.9449 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293118, edits = 8484231, files = 11353, pages = 988768, users = 124071, depth = 48.32977 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283886, edits = 11201662, files = 0, pages = 908294, users = 435979, depth = 59.66299 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283798, edits = 11474062, files = 549, pages = 632294, users = 311841, depth = 27.36371 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523699, files = 246, pages = 571886, users = 38064, depth = 4.933655 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241740, edits = 7404553, files = 0, pages = 549506, users = 221946, depth = 21.84091 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232086, edits = 3059655, files = 10541, pages = 588160, users = 121063, depth = 12.24502 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229810, edits = 6173380, files = 756, pages = 542680, users = 168504, depth = 21.08479 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225614, edits = 2444535, files = 177, pages = 385459, users = 16150, depth = 3.183348 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221455, edits = 4183494, files = 3247, pages = 647285, users = 121014, depth = 23.8971 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217417, edits = 8383602, files = 36, pages = 704722, users = 1225786, depth = 59.76233 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213124, edits = 6433191, files = 20971, pages = 445801, users = 278237, depth = 17.19996 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212721, edits = 9614368, files = 18497, pages = 630611, users = 369790, depth = 58.83861 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203953, edits = 6656407, files = 23844, pages = 500330, users = 166679, depth = 28.09391 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188270, edits = 6155982, files = 350, pages = 472727, users = 128458, depth = 29.72747 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186275, edits = 6574982, files = 23670, pages = 511523, users = 252200, depth = 39.18768 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177450, edits = 5729108, files = 8314, pages = 439941, users = 213831, depth = 28.49505 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175531, edits = 5117970, files = 12596, pages = 996482, users = 149924, depth = 112.3453 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169551, edits = 2797656, files = 2087, pages = 693142, users = 77214, depth = 38.4907 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390701, files = 16, pages = 372457, users = 121929, depth = 15.14236 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162487, edits = 4398005, files = 14840, pages = 460099, users = 143294, depth = 32.06772 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152349, edits = 5610891, files = 3600, pages = 1191431, users = 710655, depth = 219.0703 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149586, edits = 10239449, files = 27287, pages = 974790, users = 430249, depth = 319.6732 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148245, edits = 3489164, files = 7723, pages = 466405, users = 207965, depth = 34.45794 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689849, files = 0, pages = 275825, users = 158330, depth = 13.6826 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099112, files = 11273, pages = 275278, users = 73830, depth = 43.45557 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792290, files = 8680, pages = 524536, users = 103435, depth = 84.05544 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129980, edits = 3706752, files = 0, pages = 228675, users = 106972, depth = 9.345705 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126635, edits = 6047041, files = 15366, pages = 991111, users = 385512, depth = 284.3276 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864121, files = 2629, pages = 285153, users = 244039, depth = 10.27638 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115255, edits = 3666409, files = 25559, pages = 467908, users = 108109, depth = 73.35945 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107755, edits = 1309309, files = 485, pages = 262886, users = 36177, depth = 10.32279 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104524, edits = 2516289, files = 9615, pages = 373091, users = 152463, depth = 44.52654 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103673, edits = 755527, files = 2977, pages = 217132, users = 103338, depth = 4.167472 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045969, files = 3, pages = 245147, users = 28871, depth = 10.7036 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90369, edits = 3416022, files = 5463, pages = 367779, users = 144717, depth = 87.52639 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321242, files = 925, pages = 159389, users = 48473, depth = 8.730908 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86111, edits = 2465305, files = 4732, pages = 263423, users = 144002, depth = 39.68039 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86002, edits = 2145101, files = 19140, pages = 285514, users = 145971, depth = 40.43349 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990205, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332463 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81597, edits = 424995, files = 2688, pages = 111395, users = 33252, depth = 0.5087963 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79085, edits = 3708633, files = 6966, pages = 488842, users = 163448, depth = 203.662 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78890, edits = 2326822, files = 1892, pages = 226678, users = 76323, depth = 36.02369 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78017, edits = 3610931, files = 12635, pages = 306122, users = 114675, depth = 100.836 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240404, files = 2270, pages = 150632, users = 55245, depth = 8.566115 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72612, edits = 2004413, files = 5404, pages = 142203, users = 70270, depth = 12.94696 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25084, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70563, edits = 1594117, files = 5430, pages = 178708, users = 54046, depth = 20.95246 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100852, files = 724, pages = 140386, users = 32122, depth = 8.397613 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67892, edits = 803818, files = 0, pages = 82053, users = 28569, depth = 0.4262004 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855423, files = 2069, pages = 101500, users = 25338, depth = 2.360144 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65828, edits = 606439, files = 225, pages = 113850, users = 32527, depth = 2.83474 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61280, edits = 629381, files = 545, pages = 97409, users = 28420, depth = 2.245892 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61038, edits = 2391789, files = 2376, pages = 131524, users = 55229, depth = 24.25063 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1150035, files = 1456, pages = 170040, users = 35505, depth = 22.26272 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2265, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57417, edits = 1083694, files = 1123, pages = 96274, users = 52644, depth = 5.155314 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347731, files = 0, pages = 69161, users = 21818, depth = 0.28475 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126845, files = 4437, pages = 123927, users = 37805, depth = 14.31629 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1761001, files = 3218, pages = 141682, users = 86869, depth = 31.29444 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53952, edits = 1094420, files = 565, pages = 109255, users = 51927, depth = 10.52507 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749777, files = 537, pages = 97881, users = 31261, depth = 7.218453 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49358, edits = 1087796, files = 7602, pages = 150558, users = 43543, depth = 30.37313 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43122, edits = 1957833, files = 1897, pages = 234171, users = 123638, depth = 164.1097 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42618, edits = 973084, files = 1598, pages = 185553, users = 51514, depth = 58.98932 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78855, depth = 0.4830414 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838397, files = 1499, pages = 128499, users = 68488, depth = 59.8141 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41805, edits = 3272365, files = 0, pages = 172389, users = 32411, depth = 185.2148 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862446, files = 690, pages = 146768, users = 95680, depth = 40.29752 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40162, edits = 487335, files = 209, pages = 60562, users = 25010, depth = 2.076142 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38497, edits = 609894, files = 1581, pages = 134522, users = 42417, depth = 28.20823 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993590, files = 0, pages = 49325, users = 33708, depth = 4.509324 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069430, files = 1258, pages = 103709, users = 58805, depth = 50.27852 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 556687, files = 168, pages = 56064, users = 24984, depth = 5.922822 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825921, files = 0, pages = 117881, users = 69274, depth = 60.30096 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014735, files = 571, pages = 69748, users = 92675, depth = 28.60847 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28527, edits = 1110783, files = 2596, pages = 130512, users = 76294, depth = 108.7775 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 830999, files = 1320, pages = 109266, users = 63591, depth = 70.32673 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41404, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23544, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24093, edits = 114627, files = 0, pages = 29259, users = 3126, depth = 0.1801169 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642101, files = 4, pages = 37753, users = 44818, depth = 5.862956 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27266, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21390, edits = 707776, files = 1475, pages = 98024, users = 78130, depth = 92.67974 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15175, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177676, files = 0, pages = 39792, users = 17906, depth = 4.518397 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17130, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511374, files = 3116, pages = 80271, users = 58492, depth = 75.54933 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17912, edits = 167725, files = 0, pages = 31574, users = 18551, depth = 3.090356 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24200, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16218, edits = 524642, files = 164, pages = 60372, users = 22641, depth = 64.41293 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231630, files = 1323, pages = 41328, users = 18042, depth = 13.66105 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15913, edits = 462044, files = 125, pages = 71828, users = 31157, depth = 79.42223 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566973, files = 347, pages = 32210, users = 25658, depth = 18.48053 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15582, edits = 284227, files = 1733, pages = 54637, users = 27899, depth = 32.68025 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89786, files = 0, pages = 31368, users = 19007, depth = 2.958083 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579288, files = 1062, pages = 44223, users = 45541, depth = 45.90462 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15283, edits = 122729, files = 112, pages = 30804, users = 5425, depth = 4.109248 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15251, edits = 240254, files = 145, pages = 56248, users = 15813, depth = 30.86534 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15046, edits = 371708, files = 1765, pages = 45944, users = 39349, depth = 34.11864 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27771, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381938, files = 1765, pages = 47740, users = 22251, depth = 43.69691 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368816, files = 0, pages = 40267, users = 26973, depth = 33.82485 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213227, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.10645 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454425, files = 623, pages = 65594, users = 26575, depth = 98.88924 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229608, files = 115, pages = 39327, users = 11806, depth = 20.31966 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165827, files = 263, pages = 30429, users = 30301, depth = 8.696128 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152396, files = 2742, pages = 35065, users = 23416, depth = 12.48686 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137359, files = 0, pages = 26481, users = 24201, depth = 6.39533 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12274, edits = 233595, files = 865, pages = 32997, users = 19766, depth = 20.18004 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469664, files = 445, pages = 70257, users = 35472, depth = 164.8326 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388919, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.27041 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380232, files = 0, pages = 97074, users = 94684, depth = 218.6513 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151343, files = 0, pages = 15136, users = 16954, depth = 1.127519 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231863, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42071 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10645, edits = 330934, files = 1705, pages = 73297, users = 34700, depth = 156.3989 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10581, edits = 96746, files = 0, pages = 23982, users = 17638, depth = 6.470959 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184980, files = 0, pages = 27278, users = 13137, depth = 17.6836 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9974, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.5159 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195240, files = 0, pages = 21585, users = 7373, depth = 11.03682 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48830, files = 0, pages = 16221, users = 2233, depth = 1.104473 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282321, files = 1101, pages = 33438, users = 36390, depth = 53.13781 }, ['ig'] = { pos = 165, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9461, edits = 92228, files = 0, pages = 15349, users = 13901, depth = 2.327256 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140175, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378973 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49806, files = 0, pages = 10767, users = 5867, depth = 0.3203012 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97670, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.517904 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239896, files = 0, pages = 25779, users = 32293, depth = 38.99974 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131222, files = 87, pages = 17655, users = 25446, depth = 9.071945 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723469, files = 53, pages = 69140, users = 29765, depth = 609.2726 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300707, files = 0, pages = 20855, users = 26340, depth = 40.35916 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139733, files = 0, pages = 26207, users = 11818, depth = 30.68849 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308861, files = 480, pages = 21225, users = 24677, depth = 46.00955 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320834, files = 571, pages = 20404, users = 25916, depth = 44.70517 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16691, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7423, edits = 98443, files = 0, pages = 17140, users = 5488, depth = 9.841912 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177453, files = 150, pages = 16387, users = 21982, depth = 16.50827 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502465, files = 170, pages = 19503, users = 20747, depth = 73.88052 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151683, files = 0, pages = 31119, users = 14494, depth = 64.82062 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 395010, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.1775 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105953, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39602 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62351, files = 807, pages = 13893, users = 14319, depth = 6.021326 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230646, files = 319, pages = 15810, users = 24842, depth = 31.58766 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176939, files = 196, pages = 12157, users = 13228, depth = 12.59618 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19920, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6012, edits = 139885, files = 0, pages = 17560, users = 26530, depth = 29.39153 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118411, files = 9, pages = 20393, users = 17785, depth = 33.55505 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5751, edits = 309368, files = 185, pages = 20872, users = 18098, depth = 102.4674 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5739, edits = 188742, files = 42, pages = 43704, users = 6408, depth = 188.9913 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14749, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13759, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13262, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186001, files = 0, pages = 8727, users = 15465, depth = 7.826985 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15849, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19849, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120961, files = 9, pages = 17268, users = 13828, depth = 36.28796 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5151, edits = 31749, files = 0, pages = 7275, users = 7196, depth = 0.7420326 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5126, edits = 120663, files = 1, pages = 9768, users = 12085, depth = 10.13028 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95603, files = 0, pages = 8631, users = 15370, depth = 5.687854 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4915, edits = 121231, files = 0, pages = 11365, users = 16500, depth = 18.37032 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12376, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4811, edits = 278846, files = 1145, pages = 19209, users = 20231, depth = 130.0149 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4626, edits = 77202, files = 1, pages = 22488, users = 12825, depth = 51.18311 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67524, files = 0, pages = 14313, users = 2320, depth = 22.01688 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9258, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3895, edits = 32208, files = 0, pages = 10675, users = 6028, depth = 9.141981 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170397, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73312 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163066, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13719 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205729, files = 300, pages = 16574, users = 117914, depth = 150.5909 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19677, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9043, users = 8656, depth = 54.69131 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7905, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116034, files = 0, pages = 7564, users = 16069, depth = 23.63235 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8107, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3316, edits = 85993, files = 0, pages = 9349, users = 11204, depth = 30.44637 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237451, files = 3, pages = 19223, users = 5529, depth = 286.1227 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121856, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08412 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13369, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23375, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606848, files = 0, pages = 10543, users = 21379, depth = 1042.661 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12707, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69913, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38088 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90002, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22853 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2704, edits = 90530, files = 0, pages = 6031, users = 13384, depth = 22.72456 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73104, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23808 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15088, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2113, edits = 93579, files = 0, pages = 5076, users = 13925, depth = 36.25109 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2095, edits = 54832, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.21025 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2052, edits = 44088, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.78624 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85061, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.174 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45975, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91725 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64640, files = 0, pages = 11782, users = 8539, depth = 140.3358 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30404, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18812, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102930, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7102 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7264, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13945, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17620, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255208 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20668, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.333479 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34344, files = 0, pages = 4721, users = 2679, depth = 39.07585 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41827, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60126 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12389, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111661, files = 0, pages = 5717, users = 15023, depth = 223.2458 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13014, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50255, files = 0, pages = 14678, users = 7807, depth = 385.5981 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6868, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62629, files = 9, pages = 7844, users = 9387, depth = 253.1321 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82637, files = 0, pages = 5566, users = 23081, depth = 210.9588 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85765, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.69384 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9482, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42640, files = 0, pages = 3295, users = 9633, depth = 56.73777 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29868, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.862103 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1655, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21848, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38045, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9884 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10491, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46133, files = 0, pages = 3805, users = 17733, depth = 139.6434 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1570, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 942, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15850, files = 0, pages = 3590, users = 227, depth = 50.70078 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9253, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7203, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16405, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36665, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1111 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17014, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12506, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14417, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 529, edits = 25015, files = 0, pages = 2490, users = 7890, depth = 138.0527 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16432, files = 0, pages = 2297, users = 437, depth = 114.7084 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12085, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7244 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49999, files = 0, pages = 3124, users = 13269, depth = 601.8857 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74480, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.214 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 0, articles = 241, edits = 12079, files = 0, pages = 714, users = 175, depth = 65.16598 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29404, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.432 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37390, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2780.664 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3757, articles = 59283872, edits = 3207714151, files = 2758976, pages = 244815657, users = 103493224, depth = 128.3276, date = '@1661212839' }, } return info 2iqgqr6u3qk3hjk3chliay0ghraq968 4192177 4192172 2022-08-23T02:00:45Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6543094, edits = 1101326779, files = 893906, pages = 56393915, users = 44047880, depth = 1133.606 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125821, edits = 34882874, files = 0, pages = 11232204, users = 93572, depth = 2.15797 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717842, edits = 224054434, files = 128868, pages = 7504887, users = 3980350, depth = 92.61812 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552383, edits = 51008329, files = 0, pages = 6121253, users = 832348, depth = 16.29185 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448138, edits = 195872869, files = 68558, pages = 12156878, users = 4448684, depth = 253.3997 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098948, edits = 62494506, files = 20, pages = 4468089, users = 1225429, depth = 17.81962 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847371, edits = 124724252, files = 237942, pages = 7413876, users = 3234297, depth = 152.7434 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796757, edits = 145072035, files = 0, pages = 7713676, users = 6620635, depth = 203.9552 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768486, edits = 128653835, files = 138791, pages = 7497209, users = 2285360, depth = 180.0676 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342126, files = 1476, pages = 2010203, users = 189098, depth = 0.2448929 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533213, edits = 67679305, files = 262, pages = 3559680, users = 1187454, depth = 33.21383 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338828, edits = 90904559, files = 30144, pages = 3956459, users = 1970132, depth = 87.83068 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298580, edits = 73021980, files = 60837, pages = 7126215, users = 3254222, depth = 206.3678 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275385, edits = 68975073, files = 24548, pages = 19377087, users = 877707, depth = 717.0673 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287563, files = 42, pages = 2881776, users = 52961, depth = 3.554678 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188956, edits = 36841727, files = 110540, pages = 4126733, users = 639955, depth = 54.50542 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183626, edits = 58957810, files = 50032, pages = 7813921, users = 2292599, depth = 236.7604 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094398, edits = 64069331, files = 58352, pages = 5404263, users = 2795054, depth = 183.8614 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924207, edits = 35332870, files = 81866, pages = 5343788, users = 1143955, depth = 151.2005 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708940, edits = 30524347, files = 15589, pages = 1766615, users = 426512, depth = 38.45829 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661774, edits = 25138401, files = 36425, pages = 3986503, users = 310873, depth = 159.1617 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 45, articles = 627135, edits = 21532917, files = 47582, pages = 3297175, users = 1347250, depth = 118.3789 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601733, edits = 33126697, files = 12705, pages = 2736427, users = 749629, depth = 152.3554 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596411, edits = 22852863, files = 4, pages = 1699722, users = 559531, depth = 46.0116 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537475, edits = 20686808, files = 70347, pages = 1410958, users = 521094, depth = 38.72325 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512343, edits = 28326199, files = 37571, pages = 2386945, users = 1421003, depth = 158.8702 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510561, edits = 25143618, files = 8434, pages = 1449517, users = 510788, depth = 58.66778 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508825, edits = 21574365, files = 1, pages = 1404707, users = 586861, depth = 47.61206 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481555, edits = 8688138, files = 315, pages = 908335, users = 30796, depth = 7.512716 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456884, edits = 41242217, files = 10240, pages = 4644311, users = 176477, depth = 745.939 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432924, edits = 15016909, files = 116484, pages = 2622179, users = 592157, depth = 146.4494 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134410, files = 362, pages = 1063229, users = 54029, depth = 6.31128 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417587, edits = 3527367, files = 6105, pages = 564964, users = 43212, depth = 0.77767 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397565, edits = 9003582, files = 0, pages = 826103, users = 138812, depth = 12.6632 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359995, edits = 5636262, files = 19611, pages = 1042118, users = 298833, depth = 19.4181 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323282, edits = 7676269, files = 11202, pages = 717115, users = 199701, depth = 15.88629 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320954, edits = 34466101, files = 73979, pages = 1342086, users = 998056, depth = 259.9501 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293118, edits = 8484207, files = 11353, pages = 988768, users = 124071, depth = 48.32963 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283886, edits = 11201566, files = 0, pages = 908294, users = 435983, depth = 59.66248 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283799, edits = 11474077, files = 549, pages = 632295, users = 311843, depth = 27.36352 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523702, files = 246, pages = 571886, users = 38064, depth = 4.933664 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241740, edits = 7404557, files = 0, pages = 549506, users = 221947, depth = 21.84092 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232086, edits = 3059656, files = 10541, pages = 588160, users = 121063, depth = 12.24503 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229798, edits = 6173365, files = 756, pages = 542658, users = 168506, depth = 21.08644 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225614, edits = 2444537, files = 177, pages = 385459, users = 16150, depth = 3.18335 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221455, edits = 4183504, files = 3247, pages = 647286, users = 121014, depth = 23.89723 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217418, edits = 8383699, files = 36, pages = 704730, users = 1225808, depth = 59.76352 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213124, edits = 6433118, files = 20971, pages = 445801, users = 278239, depth = 17.19977 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212722, edits = 9614240, files = 18497, pages = 630614, users = 369790, depth = 58.83756 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203953, edits = 6656413, files = 23844, pages = 500330, users = 166681, depth = 28.09393 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188271, edits = 6155959, files = 350, pages = 472727, users = 128459, depth = 29.72684 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186277, edits = 6575026, files = 23670, pages = 511525, users = 252202, depth = 39.18694 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177450, edits = 5729128, files = 8314, pages = 439941, users = 213832, depth = 28.49515 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175534, edits = 5117985, files = 12596, pages = 996485, users = 149926, depth = 112.3415 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169553, edits = 2797666, files = 2087, pages = 693146, users = 77215, depth = 38.49 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390701, files = 16, pages = 372457, users = 121931, depth = 15.14236 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162487, edits = 4398006, files = 14840, pages = 460099, users = 143294, depth = 32.06773 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152347, edits = 5610711, files = 3600, pages = 1191435, users = 710658, depth = 219.0708 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149586, edits = 10239582, files = 27287, pages = 974806, users = 430255, depth = 319.6845 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148248, edits = 3489191, files = 7723, pages = 466409, users = 207967, depth = 34.45673 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689850, files = 0, pages = 275825, users = 158332, depth = 13.6826 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099031, files = 11273, pages = 275278, users = 73830, depth = 43.45526 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792294, files = 8680, pages = 524536, users = 103435, depth = 84.05552 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129980, edits = 3706752, files = 0, pages = 228675, users = 106972, depth = 9.345705 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126634, edits = 6047103, files = 15366, pages = 991115, users = 385521, depth = 284.3371 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126522, edits = 1864141, files = 2629, pages = 285153, users = 244041, depth = 10.27649 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115255, edits = 3666412, files = 25559, pages = 467909, users = 108109, depth = 73.35976 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107755, edits = 1309313, files = 485, pages = 262886, users = 36179, depth = 10.32282 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104524, edits = 2516289, files = 9615, pages = 373091, users = 152464, depth = 44.52654 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103674, edits = 755535, files = 2977, pages = 217135, users = 103341, depth = 4.167526 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045971, files = 3, pages = 245147, users = 28872, depth = 10.70362 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90369, edits = 3416023, files = 5463, pages = 367779, users = 144717, depth = 87.52641 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321249, files = 925, pages = 159389, users = 48473, depth = 8.730935 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86111, edits = 2465344, files = 4732, pages = 263427, users = 144003, depth = 39.68221 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86002, edits = 2145102, files = 19140, pages = 285514, users = 145971, depth = 40.43351 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990205, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332463 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81597, edits = 424995, files = 2688, pages = 111395, users = 33252, depth = 0.5087963 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79086, edits = 3708659, files = 6966, pages = 488842, users = 163448, depth = 203.6572 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78890, edits = 2326827, files = 1892, pages = 226678, users = 76324, depth = 36.02377 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78017, edits = 3610951, files = 12635, pages = 306129, users = 114676, depth = 100.8405 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240404, files = 2270, pages = 150632, users = 55245, depth = 8.566115 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72612, edits = 2004413, files = 5404, pages = 142203, users = 70270, depth = 12.94696 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25085, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70563, edits = 1594119, files = 5430, pages = 178709, users = 54047, depth = 20.95276 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100871, files = 724, pages = 140387, users = 32122, depth = 8.397934 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67892, edits = 803783, files = 0, pages = 82054, users = 28570, depth = 0.4262369 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855424, files = 2069, pages = 101500, users = 25339, depth = 2.360147 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65828, edits = 606439, files = 225, pages = 113850, users = 32527, depth = 2.83474 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61280, edits = 629381, files = 545, pages = 97409, users = 28420, depth = 2.245892 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61038, edits = 2391789, files = 2376, pages = 131524, users = 55229, depth = 24.25063 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1150049, files = 1456, pages = 170040, users = 35505, depth = 22.26299 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98303, files = 0, pages = 63661, users = 2266, depth = 0.006177424 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57419, edits = 1083793, files = 1123, pages = 96283, users = 52644, depth = 5.156802 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347731, files = 0, pages = 69161, users = 21818, depth = 0.28475 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126845, files = 4437, pages = 123927, users = 37805, depth = 14.31629 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1760999, files = 3218, pages = 141682, users = 86869, depth = 31.29441 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53952, edits = 1094420, files = 565, pages = 109255, users = 51928, depth = 10.52507 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749783, files = 537, pages = 97881, users = 31261, depth = 7.218512 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49358, edits = 1087794, files = 7602, pages = 150558, users = 43544, depth = 30.37307 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43121, edits = 1957857, files = 1897, pages = 234176, users = 123638, depth = 164.1261 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42619, edits = 973094, files = 1598, pages = 185554, users = 51514, depth = 58.98684 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294464, files = 135, pages = 55383, users = 78857, depth = 0.4830414 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838397, files = 1499, pages = 128499, users = 68488, depth = 59.8141 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41805, edits = 3272365, files = 0, pages = 172389, users = 32411, depth = 185.2148 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862446, files = 690, pages = 146768, users = 95682, depth = 40.29752 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40163, edits = 487342, files = 209, pages = 60562, users = 25010, depth = 2.075865 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38497, edits = 609896, files = 1581, pages = 134522, users = 42417, depth = 28.20833 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993588, files = 0, pages = 49325, users = 33708, depth = 4.509315 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069432, files = 1258, pages = 103709, users = 58805, depth = 50.27862 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 556689, files = 168, pages = 56064, users = 24985, depth = 5.922844 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825920, files = 0, pages = 117882, users = 69275, depth = 60.30175 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014736, files = 571, pages = 69748, users = 92676, depth = 28.6085 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28527, edits = 1110803, files = 2596, pages = 130513, users = 76296, depth = 108.7808 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 831000, files = 1320, pages = 109266, users = 63592, depth = 70.32681 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41404, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23544, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24093, edits = 114627, files = 0, pages = 29259, users = 3126, depth = 0.1801169 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642099, files = 4, pages = 37753, users = 44821, depth = 5.862938 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650107, files = 0, pages = 55979, users = 27266, depth = 23.6421 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21390, edits = 707780, files = 1475, pages = 98023, users = 78131, depth = 92.67879 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15175, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19837, edits = 177663, files = 0, pages = 39792, users = 17906, depth = 4.518066 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17130, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511375, files = 3116, pages = 80271, users = 58492, depth = 75.54948 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17915, edits = 167695, files = 0, pages = 31577, users = 18551, depth = 3.088476 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24200, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16218, edits = 524642, files = 164, pages = 60372, users = 22641, depth = 64.41293 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231631, files = 1323, pages = 41328, users = 18042, depth = 13.66111 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15913, edits = 462044, files = 125, pages = 71828, users = 31157, depth = 79.42223 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566972, files = 347, pages = 32210, users = 25658, depth = 18.48049 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15582, edits = 284228, files = 1733, pages = 54637, users = 27899, depth = 32.68037 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89786, files = 0, pages = 31368, users = 19008, depth = 2.958083 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579288, files = 1062, pages = 44223, users = 45541, depth = 45.90462 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15287, edits = 122741, files = 112, pages = 30811, users = 5425, depth = 4.108153 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15251, edits = 240255, files = 145, pages = 56248, users = 15813, depth = 30.86547 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15046, edits = 371708, files = 1765, pages = 45944, users = 39349, depth = 34.11864 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27772, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381941, files = 1765, pages = 47740, users = 22251, depth = 43.69725 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368817, files = 0, pages = 40267, users = 26973, depth = 33.82494 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213228, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.1065 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454425, files = 623, pages = 65594, users = 26575, depth = 98.88924 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229608, files = 115, pages = 39327, users = 11806, depth = 20.31966 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165827, files = 263, pages = 30429, users = 30303, depth = 8.696128 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152397, files = 2742, pages = 35065, users = 23416, depth = 12.48694 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137359, files = 0, pages = 26481, users = 24202, depth = 6.39533 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12274, edits = 233595, files = 865, pages = 32997, users = 19766, depth = 20.18004 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469664, files = 445, pages = 70257, users = 35472, depth = 164.8326 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388919, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.27041 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380234, files = 0, pages = 97075, users = 94685, depth = 218.6553 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151329, files = 0, pages = 15136, users = 16954, depth = 1.127415 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231863, files = 7, pages = 26602, users = 14527, depth = 17.42071 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10645, edits = 330935, files = 1705, pages = 73297, users = 34700, depth = 156.3994 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10581, edits = 96746, files = 0, pages = 23982, users = 17638, depth = 6.470959 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184980, files = 0, pages = 27278, users = 13138, depth = 17.6836 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9974, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272298, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.51521 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195238, files = 0, pages = 21585, users = 7373, depth = 11.0367 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10102, edits = 48833, files = 0, pages = 16221, users = 2233, depth = 1.104541 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282321, files = 1101, pages = 33438, users = 36392, depth = 53.13781 }, ['ig'] = { pos = 165, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9464, edits = 92251, files = 0, pages = 15352, users = 13901, depth = 2.325907 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140175, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378973 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295789, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98777 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49806, files = 0, pages = 10767, users = 5867, depth = 0.3203012 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97670, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.517904 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239897, files = 0, pages = 25779, users = 32294, depth = 38.99991 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131222, files = 87, pages = 17655, users = 25446, depth = 9.071945 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723469, files = 53, pages = 69140, users = 29765, depth = 609.2726 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300707, files = 0, pages = 20855, users = 26340, depth = 40.35916 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139733, files = 0, pages = 26207, users = 11819, depth = 30.68849 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308861, files = 480, pages = 21225, users = 24677, depth = 46.00955 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320834, files = 571, pages = 20404, users = 25916, depth = 44.70517 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153434, files = 0, pages = 13464, users = 16691, depth = 7.524925 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7423, edits = 98489, files = 0, pages = 17148, users = 5488, depth = 9.858131 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177476, files = 150, pages = 16390, users = 21982, depth = 16.51833 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502465, files = 170, pages = 19503, users = 20747, depth = 73.88052 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151685, files = 0, pages = 31119, users = 14495, depth = 64.82147 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394920, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.131 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105953, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39602 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62351, files = 807, pages = 13893, users = 14319, depth = 6.021326 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230646, files = 319, pages = 15810, users = 24843, depth = 31.58766 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13229, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379565, files = 0, pages = 14797, users = 19920, depth = 49.18328 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6012, edits = 139885, files = 0, pages = 17560, users = 26530, depth = 29.39153 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118411, files = 9, pages = 20393, users = 17786, depth = 33.55505 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5752, edits = 309376, files = 185, pages = 20872, users = 18098, depth = 102.4209 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5739, edits = 188742, files = 42, pages = 43704, users = 6409, depth = 188.9913 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214951, files = 0, pages = 15522, users = 14750, depth = 43.20621 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13760, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13264, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186000, files = 0, pages = 8727, users = 15465, depth = 7.826943 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15849, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153850, files = 282, pages = 14955, users = 19849, depth = 33.15876 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120962, files = 9, pages = 17268, users = 13829, depth = 36.28826 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5151, edits = 31749, files = 0, pages = 7275, users = 7196, depth = 0.7420326 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5126, edits = 120663, files = 1, pages = 9768, users = 12085, depth = 10.13028 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95603, files = 0, pages = 8631, users = 15370, depth = 5.687854 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4915, edits = 121229, files = 0, pages = 11365, users = 16501, depth = 18.37001 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12377, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4811, edits = 278846, files = 1145, pages = 19209, users = 20231, depth = 130.0149 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4627, edits = 77205, files = 1, pages = 22489, users = 12825, depth = 51.1607 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67524, files = 0, pages = 14313, users = 2320, depth = 22.01688 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38021, files = 0, pages = 6669, users = 9258, depth = 2.031826 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15473, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3895, edits = 32208, files = 0, pages = 10675, users = 6028, depth = 9.141981 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170389, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73158 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163066, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13719 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205729, files = 300, pages = 16574, users = 117914, depth = 150.5909 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19678, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9044, users = 8656, depth = 54.70517 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7906, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116034, files = 0, pages = 7564, users = 16069, depth = 23.63235 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8107, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3316, edits = 85993, files = 0, pages = 9349, users = 11204, depth = 30.44637 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237451, files = 3, pages = 19223, users = 5529, depth = 286.1227 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121856, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08412 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13369, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23375, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21379, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12707, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69913, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38088 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90003, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22886 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2704, edits = 90530, files = 0, pages = 6031, users = 13384, depth = 22.72456 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73104, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.23808 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101645, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75991 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15088, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2113, edits = 93580, files = 0, pages = 5076, users = 13926, depth = 36.25148 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2095, edits = 54830, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.20663 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2055, edits = 44090, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.7127 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85063, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.1778 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45975, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91725 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64640, files = 0, pages = 11782, users = 8539, depth = 140.3358 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30404, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9244, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18812, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102931, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7121 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7264, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13945, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43687, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47617 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17621, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255734 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20668, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.333479 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34344, files = 0, pages = 4721, users = 2679, depth = 39.07585 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41827, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60126 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12389, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1315, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.864552 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111662, files = 0, pages = 5717, users = 15024, depth = 223.2478 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13015, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50255, files = 0, pages = 14678, users = 7807, depth = 385.5981 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33897, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62482 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6868, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1183, edits = 62629, files = 9, pages = 7844, users = 9387, depth = 253.1321 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23081, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85785, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.70099 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9482, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42640, files = 0, pages = 3295, users = 9634, depth = 56.73777 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29866, files = 0, pages = 1787, users = 502, depth = 7.861576 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1655, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21849, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38045, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9884 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44154, files = 0, pages = 3324, users = 10491, depth = 99.04621 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17734, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1571, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 942, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15850, files = 0, pages = 3590, users = 227, depth = 50.70078 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28184, files = 0, pages = 3687, users = 9253, depth = 107.5698 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7203, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16405, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36665, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1111 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44499, files = 0, pages = 3182, users = 17014, depth = 266.566 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12507, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14417, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 535, edits = 25015, files = 0, pages = 2490, users = 7890, depth = 134.1489 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 459, edits = 16432, files = 0, pages = 2297, users = 437, depth = 114.7084 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12085, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7244 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49998, files = 0, pages = 3124, users = 13269, depth = 601.8738 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74480, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.214 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 0, articles = 241, edits = 12085, files = 0, pages = 714, users = 176, depth = 65.19835 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37381, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2779.994 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3761, articles = 59284276, edits = 3207750904, files = 2758870, pages = 244818436, users = 103493963, depth = 128.3291, date = '@1661220039' }, } return info foancsqcu24qm3rjgufszk44fq5vtw8 4192185 4192177 2022-08-23T04:00:46Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6543120, edits = 1101346194, files = 893893, pages = 56394330, users = 44048191, depth = 1133.627 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125821, edits = 34882875, files = 0, pages = 11232204, users = 93573, depth = 2.15797 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717844, edits = 224054949, files = 128868, pages = 7504898, users = 3980377, depth = 92.61841 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552377, edits = 51007880, files = 0, pages = 6121254, users = 832353, depth = 16.29185 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448142, edits = 195873469, files = 68558, pages = 12156869, users = 4448714, depth = 253.3992 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098948, edits = 62494350, files = 20, pages = 4468089, users = 1225435, depth = 17.81958 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847388, edits = 124724232, files = 237942, pages = 7413896, users = 3234305, depth = 152.7404 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796778, edits = 145073692, files = 0, pages = 7713727, users = 6620699, depth = 203.9535 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768488, edits = 128654178, files = 138792, pages = 7497224, users = 2285370, depth = 180.0681 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342127, files = 1476, pages = 2010203, users = 189101, depth = 0.244893 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533242, edits = 67678804, files = 262, pages = 3559676, users = 1187458, depth = 33.21128 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338829, edits = 90906083, files = 30144, pages = 3956529, users = 1970160, depth = 87.8351 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298598, edits = 73022734, files = 60836, pages = 7126303, users = 3254247, depth = 206.3667 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275387, edits = 68975136, files = 24548, pages = 19377099, users = 877721, depth = 717.066 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287563, files = 42, pages = 2881776, users = 52962, depth = 3.554678 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188961, edits = 36841431, files = 110540, pages = 4126741, users = 639961, depth = 54.50453 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183631, edits = 58958090, files = 50032, pages = 7813960, users = 2292619, depth = 236.7608 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094397, edits = 64068342, files = 58352, pages = 5404275, users = 2795069, depth = 183.8596 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924210, edits = 35333081, files = 81866, pages = 5343796, users = 1143960, depth = 151.2006 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708941, edits = 30524413, files = 15589, pages = 1766621, users = 426515, depth = 38.4585 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661776, edits = 25138241, files = 36425, pages = 3986505, users = 310874, depth = 159.1597 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 45, articles = 627134, edits = 21533472, files = 47573, pages = 3297187, users = 1347283, depth = 118.383 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601756, edits = 33126949, files = 12705, pages = 2736478, users = 749639, depth = 152.3461 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596417, edits = 22852737, files = 4, pages = 1699726, users = 559535, depth = 46.01014 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537476, edits = 20687117, files = 70347, pages = 1410959, users = 521098, depth = 38.72365 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512362, edits = 28325081, files = 37571, pages = 2386966, users = 1421010, depth = 158.8511 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510561, edits = 25143642, files = 8434, pages = 1449517, users = 510788, depth = 58.66784 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508826, edits = 21574388, files = 1, pages = 1404708, users = 586861, depth = 47.61189 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481555, edits = 8688138, files = 315, pages = 908335, users = 30796, depth = 7.512716 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456884, edits = 41242256, files = 10240, pages = 4644314, users = 176478, depth = 745.9402 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432925, edits = 15016849, files = 116484, pages = 2622181, users = 592159, depth = 146.4482 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431651, edits = 3134411, files = 362, pages = 1063229, users = 54029, depth = 6.311282 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417576, edits = 3527366, files = 6105, pages = 564964, users = 43212, depth = 0.7778268 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397565, edits = 9003595, files = 0, pages = 826103, users = 138813, depth = 12.66322 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360002, edits = 5636283, files = 19611, pages = 1042126, users = 298837, depth = 19.41733 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323284, edits = 7676325, files = 11207, pages = 717132, users = 199704, depth = 15.88704 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320954, edits = 34466208, files = 73979, pages = 1342086, users = 998067, depth = 259.9509 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293118, edits = 8484210, files = 11353, pages = 988768, users = 124071, depth = 48.32964 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283896, edits = 11201584, files = 0, pages = 908304, users = 435985, depth = 59.65771 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283799, edits = 11474092, files = 549, pages = 632296, users = 311844, depth = 27.36366 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523707, files = 246, pages = 571886, users = 38064, depth = 4.933681 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241741, edits = 7404510, files = 0, pages = 549507, users = 221949, depth = 21.84056 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232086, edits = 3059597, files = 10541, pages = 588160, users = 121063, depth = 12.24479 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229798, edits = 6173367, files = 756, pages = 542658, users = 168507, depth = 21.08645 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225613, edits = 2444524, files = 177, pages = 385459, users = 16150, depth = 3.183401 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221455, edits = 4183512, files = 3247, pages = 647286, users = 121014, depth = 23.89728 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217447, edits = 8383835, files = 36, pages = 704775, users = 1225835, depth = 59.74866 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213124, edits = 6433121, files = 20971, pages = 445801, users = 278241, depth = 17.19978 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212722, edits = 9614265, files = 18497, pages = 630615, users = 369792, depth = 58.8379 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203953, edits = 6656310, files = 23844, pages = 500330, users = 166681, depth = 28.0935 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188271, edits = 6155961, files = 350, pages = 472727, users = 128460, depth = 29.72685 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186277, edits = 6575071, files = 23670, pages = 511524, users = 252203, depth = 39.18705 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177450, edits = 5729088, files = 8314, pages = 439942, users = 213833, depth = 28.4951 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175535, edits = 5117973, files = 12596, pages = 996488, users = 149929, depth = 112.3402 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169558, edits = 2797556, files = 2087, pages = 693156, users = 77217, depth = 38.48639 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390683, files = 16, pages = 372457, users = 121931, depth = 15.14228 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162487, edits = 4397971, files = 14840, pages = 460103, users = 143294, depth = 32.06805 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152348, edits = 5610747, files = 3600, pages = 1191443, users = 710665, depth = 219.0708 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149586, edits = 10239474, files = 27287, pages = 974828, users = 430263, depth = 319.691 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148253, edits = 3489142, files = 7723, pages = 466416, users = 207967, depth = 34.45383 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689840, files = 0, pages = 275825, users = 158334, depth = 13.68257 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099031, files = 11273, pages = 275278, users = 73831, depth = 43.45526 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792285, files = 8680, pages = 524539, users = 103436, depth = 84.05616 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129980, edits = 3706752, files = 0, pages = 228675, users = 106972, depth = 9.345705 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126633, edits = 6047204, files = 15366, pages = 991121, users = 385527, depth = 284.3492 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126523, edits = 1864089, files = 2629, pages = 285154, users = 244045, depth = 10.27601 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115255, edits = 3666409, files = 25559, pages = 467909, users = 108109, depth = 73.3597 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107755, edits = 1309299, files = 485, pages = 262887, users = 36179, depth = 10.3228 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104524, edits = 2516289, files = 9615, pages = 373091, users = 152465, depth = 44.52654 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103674, edits = 755521, files = 2978, pages = 217135, users = 103341, depth = 4.167449 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045975, files = 3, pages = 245147, users = 28872, depth = 10.70366 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90369, edits = 3416023, files = 5463, pages = 367779, users = 144717, depth = 87.52641 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321251, files = 925, pages = 159389, users = 48474, depth = 8.730943 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86112, edits = 2465297, files = 4732, pages = 263427, users = 144003, depth = 39.68008 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86001, edits = 2145145, files = 19140, pages = 285524, users = 145971, depth = 40.4383 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990203, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332452 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81597, edits = 424971, files = 2688, pages = 111395, users = 33253, depth = 0.5087676 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79089, edits = 3710242, files = 6966, pages = 488846, users = 163448, depth = 203.728 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78890, edits = 2326830, files = 1892, pages = 226678, users = 76325, depth = 36.02382 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78017, edits = 3611165, files = 12635, pages = 306132, users = 114679, depth = 100.8481 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240408, files = 2270, pages = 150632, users = 55245, depth = 8.566143 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72612, edits = 2004413, files = 5404, pages = 142203, users = 70270, depth = 12.94696 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25085, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70569, edits = 1594129, files = 5430, pages = 178717, users = 54047, depth = 20.94916 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100870, files = 724, pages = 140387, users = 32123, depth = 8.397926 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67892, edits = 803783, files = 0, pages = 82054, users = 28570, depth = 0.4262369 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855423, files = 2069, pages = 101500, users = 25339, depth = 2.360144 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65830, edits = 606442, files = 225, pages = 113853, users = 32527, depth = 2.834625 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61281, edits = 629386, files = 545, pages = 97411, users = 28420, depth = 2.245915 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61038, edits = 2391782, files = 2376, pages = 131524, users = 55230, depth = 24.25056 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1150072, files = 1456, pages = 170039, users = 35505, depth = 22.26315 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98301, files = 0, pages = 63661, users = 2266, depth = 0.006177298 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57418, edits = 1084002, files = 1123, pages = 96285, users = 52645, depth = 5.158665 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347729, files = 0, pages = 69161, users = 21818, depth = 0.2847483 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126845, files = 4437, pages = 123927, users = 37805, depth = 14.31629 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1761001, files = 3218, pages = 141682, users = 86869, depth = 31.29444 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53952, edits = 1094411, files = 565, pages = 109255, users = 51929, depth = 10.52498 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749798, files = 537, pages = 97881, users = 31261, depth = 7.218656 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49358, edits = 1087799, files = 7602, pages = 150558, users = 43544, depth = 30.37321 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43121, edits = 1957907, files = 1897, pages = 234179, users = 123642, depth = 164.1334 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42619, edits = 973102, files = 1598, pages = 185554, users = 51514, depth = 58.98732 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294462, files = 135, pages = 55383, users = 78857, depth = 0.4830381 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838397, files = 1499, pages = 128499, users = 68489, depth = 59.8141 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41808, edits = 3270702, files = 0, pages = 172392, users = 32411, depth = 185.0909 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862442, files = 690, pages = 146768, users = 95683, depth = 40.29733 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40163, edits = 487353, files = 209, pages = 60562, users = 25011, depth = 2.075912 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38497, edits = 609894, files = 1581, pages = 134522, users = 42417, depth = 28.20823 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993589, files = 0, pages = 49325, users = 33708, depth = 4.509319 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069416, files = 1258, pages = 103709, users = 58805, depth = 50.27786 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 553551, files = 168, pages = 56064, users = 24986, depth = 5.889457 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825927, files = 0, pages = 117883, users = 69276, depth = 60.30312 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014736, files = 571, pages = 69748, users = 92676, depth = 28.6085 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28527, edits = 1110820, files = 2596, pages = 130514, users = 76297, depth = 108.7837 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 831001, files = 1320, pages = 109266, users = 63592, depth = 70.3269 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41405, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23544, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24093, edits = 114627, files = 0, pages = 29259, users = 3126, depth = 0.1801169 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642099, files = 4, pages = 37753, users = 44822, depth = 5.862938 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650103, files = 0, pages = 55979, users = 27266, depth = 23.64195 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21390, edits = 707790, files = 1475, pages = 98023, users = 78131, depth = 92.6801 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15176, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19844, edits = 177671, files = 0, pages = 39799, users = 17906, depth = 4.51429 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17130, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511402, files = 3116, pages = 80271, users = 58492, depth = 75.55347 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17915, edits = 167705, files = 0, pages = 31577, users = 18551, depth = 3.08866 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24200, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16218, edits = 524631, files = 164, pages = 60372, users = 22641, depth = 64.41158 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231631, files = 1323, pages = 41328, users = 18042, depth = 13.66111 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15913, edits = 462043, files = 125, pages = 71828, users = 31157, depth = 79.42205 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566972, files = 347, pages = 32210, users = 25658, depth = 18.48049 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15582, edits = 284226, files = 1733, pages = 54637, users = 27899, depth = 32.68014 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89786, files = 0, pages = 31368, users = 19008, depth = 2.958083 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200764, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.7661947 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579285, files = 1062, pages = 44223, users = 45541, depth = 45.90438 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15291, edits = 122753, files = 112, pages = 30818, users = 5425, depth = 4.107059 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15251, edits = 240254, files = 145, pages = 56248, users = 15813, depth = 30.86534 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15046, edits = 371708, files = 1765, pages = 45944, users = 39350, depth = 34.11864 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27773, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381940, files = 1765, pages = 47740, users = 22251, depth = 43.69714 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368819, files = 0, pages = 40267, users = 26974, depth = 33.82513 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213228, files = 462, pages = 30207, users = 14954, depth = 10.1065 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454424, files = 623, pages = 65594, users = 26575, depth = 98.88903 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229603, files = 115, pages = 39327, users = 11806, depth = 20.31922 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165826, files = 263, pages = 30429, users = 30303, depth = 8.696075 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152397, files = 2742, pages = 35065, users = 23417, depth = 12.48694 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137359, files = 0, pages = 26481, users = 24202, depth = 6.39533 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12275, edits = 233598, files = 865, pages = 32998, users = 19766, depth = 20.1764 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469648, files = 445, pages = 70257, users = 35472, depth = 164.827 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388902, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.26926 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380234, files = 0, pages = 97075, users = 94685, depth = 218.6553 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151329, files = 0, pages = 15136, users = 16954, depth = 1.127415 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231850, files = 7, pages = 26602, users = 14528, depth = 17.41973 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10645, edits = 330938, files = 1705, pages = 73297, users = 34700, depth = 156.4008 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10581, edits = 96742, files = 0, pages = 23982, users = 17639, depth = 6.470691 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10432, edits = 184979, files = 0, pages = 27278, users = 13138, depth = 17.6835 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9974, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272298, files = 192, pages = 42259, users = 29644, depth = 62.51521 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195238, files = 0, pages = 21585, users = 7373, depth = 11.0367 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10103, edits = 48834, files = 0, pages = 16222, users = 2233, depth = 1.104277 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282316, files = 1101, pages = 33438, users = 36392, depth = 53.13686 }, ['ig'] = { pos = 165, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9465, edits = 92253, files = 0, pages = 15353, users = 13901, depth = 2.325314 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140174, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378927 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295776, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98654 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49805, files = 0, pages = 10767, users = 5867, depth = 0.3202948 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97670, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.517904 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239897, files = 0, pages = 25779, users = 32295, depth = 38.99991 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131221, files = 87, pages = 17655, users = 25447, depth = 9.071876 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723474, files = 53, pages = 69142, users = 29766, depth = 609.2991 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300690, files = 0, pages = 20855, users = 26341, depth = 40.35688 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139732, files = 0, pages = 26207, users = 11819, depth = 30.68827 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308861, files = 480, pages = 21225, users = 24678, depth = 46.00955 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320833, files = 571, pages = 20404, users = 25916, depth = 44.70503 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153427, files = 0, pages = 13464, users = 16691, depth = 7.524581 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7424, edits = 98538, files = 0, pages = 17160, users = 5488, depth = 9.875787 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177476, files = 150, pages = 16390, users = 21982, depth = 16.51833 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502464, files = 170, pages = 19503, users = 20747, depth = 73.88037 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151684, files = 0, pages = 31119, users = 14495, depth = 64.82104 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394920, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.131 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105951, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39575 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62351, files = 807, pages = 13893, users = 14319, depth = 6.021326 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230642, files = 319, pages = 15810, users = 24843, depth = 31.58711 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13229, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379565, files = 0, pages = 14797, users = 19920, depth = 49.18328 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6012, edits = 139885, files = 0, pages = 17560, users = 26530, depth = 29.39153 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118411, files = 9, pages = 20393, users = 17786, depth = 33.55505 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5752, edits = 309376, files = 185, pages = 20872, users = 18098, depth = 102.4209 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5739, edits = 188742, files = 42, pages = 43704, users = 6409, depth = 188.9913 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214951, files = 0, pages = 15522, users = 14750, depth = 43.20621 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13760, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13264, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186000, files = 0, pages = 8727, users = 15465, depth = 7.826943 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68817, files = 49, pages = 10547, users = 15850, depth = 5.851724 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153849, files = 282, pages = 14956, users = 19849, depth = 33.16323 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120961, files = 9, pages = 17268, users = 13829, depth = 36.28796 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5151, edits = 31749, files = 0, pages = 7275, users = 7196, depth = 0.7420326 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5126, edits = 120663, files = 1, pages = 9768, users = 12085, depth = 10.13028 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95603, files = 0, pages = 8631, users = 15370, depth = 5.687854 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4915, edits = 121229, files = 0, pages = 11365, users = 16501, depth = 18.37001 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12377, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4811, edits = 278835, files = 1145, pages = 19209, users = 20231, depth = 130.0098 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4627, edits = 77205, files = 1, pages = 22489, users = 12825, depth = 51.1607 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67523, files = 0, pages = 14313, users = 2320, depth = 22.01655 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38020, files = 0, pages = 6669, users = 9258, depth = 2.031772 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15474, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3895, edits = 32208, files = 0, pages = 10675, users = 6028, depth = 9.141981 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170389, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73158 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163066, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13719 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205729, files = 300, pages = 16574, users = 117914, depth = 150.5909 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19678, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9044, users = 8656, depth = 54.70517 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7906, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116034, files = 0, pages = 7564, users = 16069, depth = 23.63235 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8107, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3316, edits = 86007, files = 0, pages = 9349, users = 11205, depth = 30.45133 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237451, files = 3, pages = 19223, users = 5529, depth = 286.1227 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121854, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08352 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13369, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23376, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606849, files = 0, pages = 10543, users = 21379, depth = 1042.661 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12707, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69913, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38088 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90003, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22886 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2704, edits = 90528, files = 0, pages = 6031, users = 13384, depth = 22.72405 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73088, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.2273 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15089, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2113, edits = 93581, files = 0, pages = 5076, users = 13926, depth = 36.25187 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2095, edits = 54839, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.22291 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106211, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7757 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2055, edits = 44090, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.7127 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85063, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.1778 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45971, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91517 }, ['mdf'] = { pos = 248, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1945, edits = 64640, files = 0, pages = 11782, users = 8539, depth = 140.3358 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30405, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9245, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18812, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102931, files = 1, pages = 8992, users = 4942, depth = 197.7121 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7265, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13945, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17621, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.255734 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7146 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20651, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.327447 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34344, files = 0, pages = 4721, users = 2679, depth = 39.07585 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41827, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60126 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12389, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1317, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.841201 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111662, files = 0, pages = 5717, users = 15024, depth = 223.2478 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13015, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50255, files = 0, pages = 14678, users = 7807, depth = 385.5981 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33895, files = 0, pages = 3826, users = 11756, depth = 38.62254 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1184, edits = 62639, files = 9, pages = 7847, users = 9388, depth = 252.8002 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23081, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85797, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.70529 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9482, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42638, files = 0, pages = 3295, users = 9634, depth = 56.73511 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29866, files = 0, pages = 1787, users = 503, depth = 7.861576 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1655, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21849, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38042, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9799 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10491, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17734, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1571, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 942, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15863, files = 0, pages = 3590, users = 227, depth = 50.74237 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28183, files = 0, pages = 3687, users = 9253, depth = 107.566 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19282, files = 0, pages = 2235, users = 7203, depth = 34.0952 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16405, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36664, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1063 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44499, files = 0, pages = 3182, users = 17015, depth = 266.566 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12507, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14417, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 535, edits = 25015, files = 0, pages = 2490, users = 7890, depth = 134.1489 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 460, edits = 16430, files = 0, pages = 2297, users = 437, depth = 114.0721 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12085, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7244 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 49998, files = 0, pages = 3124, users = 13269, depth = 601.8738 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74479, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.184 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 0, articles = 241, edits = 12085, files = 0, pages = 714, users = 176, depth = 65.19835 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23839, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 993.9664 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37381, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2779.994 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3761, articles = 59284539, edits = 3207770836, files = 2758854, pages = 244819498, users = 103494751, depth = 128.3293, date = '@1661227240' }, } return info 3et9l20vico0f7c2ik9ag7zcqxpzuco 4192207 4192185 2022-08-23T06:00:45Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6543121, edits = 1101363787, files = 893779, pages = 56394142, users = 44048498, depth = 1133.64 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125821, edits = 34882877, files = 0, pages = 11232204, users = 93574, depth = 2.15797 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717855, edits = 224056109, files = 128868, pages = 7504932, users = 3980399, depth = 92.61861 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552377, edits = 51007972, files = 0, pages = 6121262, users = 832359, depth = 16.29193 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448158, edits = 195874468, files = 68559, pages = 12156982, users = 4448739, depth = 253.3999 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098948, edits = 62494470, files = 20, pages = 4468089, users = 1225441, depth = 17.81961 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847394, edits = 124725730, files = 237946, pages = 7413928, users = 3234327, depth = 152.742 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796793, edits = 145074826, files = 0, pages = 7713774, users = 6620748, depth = 203.9527 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768489, edits = 128654776, files = 138791, pages = 7497237, users = 2285380, depth = 180.0692 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342141, files = 1476, pages = 2010205, users = 189103, depth = 0.2448955 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533245, edits = 67679350, files = 262, pages = 3559686, users = 1187460, depth = 33.21157 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338842, edits = 90907334, files = 30144, pages = 3956574, users = 1970194, depth = 87.83576 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298613, edits = 73023959, files = 60837, pages = 7126359, users = 3254278, depth = 206.3666 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275391, edits = 68975457, files = 24549, pages = 19377118, users = 877734, depth = 717.0654 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287564, files = 42, pages = 2881776, users = 52963, depth = 3.554678 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188967, edits = 36841639, files = 110541, pages = 4126769, users = 639973, depth = 54.50473 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183628, edits = 58958551, files = 50032, pages = 7814024, users = 2292630, depth = 236.7667 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094392, edits = 64068601, files = 58353, pages = 5404279, users = 2795086, depth = 183.8626 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924215, edits = 35333418, files = 81866, pages = 5343821, users = 1143976, depth = 151.201 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708936, edits = 30524508, files = 15589, pages = 1766628, users = 426516, depth = 38.45988 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661777, edits = 25138246, files = 36425, pages = 3986506, users = 310878, depth = 159.1592 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 45, articles = 627141, edits = 21534965, files = 47574, pages = 3297210, users = 1347300, depth = 118.3892 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601764, edits = 33127404, files = 12705, pages = 2736515, users = 749654, depth = 152.3462 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596426, edits = 22852772, files = 4, pages = 1699736, users = 559538, depth = 46.00864 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537480, edits = 20687375, files = 70348, pages = 1410965, users = 521105, depth = 38.72358 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512361, edits = 28325227, files = 37572, pages = 2386965, users = 1421018, depth = 158.8526 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510562, edits = 25143694, files = 8434, pages = 1449520, users = 510790, depth = 58.66786 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508827, edits = 21574468, files = 1, pages = 1404710, users = 586866, depth = 47.61192 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481555, edits = 8688144, files = 315, pages = 908335, users = 30796, depth = 7.512721 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456884, edits = 41242289, files = 10240, pages = 4644315, users = 176479, depth = 745.9411 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432928, edits = 15016919, files = 116484, pages = 2622192, users = 592163, depth = 146.4473 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431653, edits = 3134442, files = 362, pages = 1063234, users = 54029, depth = 6.311316 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417576, edits = 3527367, files = 6105, pages = 564964, users = 43212, depth = 0.777827 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397565, edits = 9003613, files = 0, pages = 826103, users = 138813, depth = 12.66324 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360008, edits = 5636373, files = 19611, pages = 1042139, users = 298838, depth = 19.41714 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323287, edits = 7676415, files = 11212, pages = 717145, users = 199705, depth = 15.88745 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320955, edits = 34466611, files = 73979, pages = 1342093, users = 998080, depth = 259.954 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293119, edits = 8484237, files = 11353, pages = 988771, users = 124073, depth = 48.3296 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283896, edits = 11201601, files = 0, pages = 908305, users = 435988, depth = 59.65792 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283800, edits = 11474328, files = 549, pages = 632298, users = 311849, depth = 27.3641 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523709, files = 246, pages = 571886, users = 38065, depth = 4.933687 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241741, edits = 7404515, files = 0, pages = 549507, users = 221950, depth = 21.84057 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232087, edits = 3059610, files = 10541, pages = 588162, users = 121064, depth = 12.24477 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229798, edits = 6173370, files = 756, pages = 542658, users = 168507, depth = 21.08646 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225614, edits = 2444526, files = 177, pages = 385460, users = 16151, depth = 3.183368 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221459, edits = 4183534, files = 3247, pages = 647291, users = 121017, depth = 23.89646 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217474, edits = 8384089, files = 36, pages = 704833, users = 1225848, depth = 59.73831 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213124, edits = 6433125, files = 20971, pages = 445801, users = 278244, depth = 17.19979 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212723, edits = 9614295, files = 18497, pages = 630616, users = 369795, depth = 58.83744 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203954, edits = 6656321, files = 23844, pages = 500331, users = 166681, depth = 28.09321 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188271, edits = 6155968, files = 350, pages = 472727, users = 128461, depth = 29.72688 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186284, edits = 6575172, files = 23670, pages = 511534, users = 252204, depth = 39.18467 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177450, edits = 5729096, files = 8314, pages = 439942, users = 213833, depth = 28.49514 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175551, edits = 5118084, files = 12596, pages = 996514, users = 149933, depth = 112.3219 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169583, edits = 2797758, files = 2087, pages = 693204, users = 77222, depth = 38.47854 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162666, edits = 3390683, files = 16, pages = 372457, users = 121931, depth = 15.14228 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162488, edits = 4397979, files = 14840, pages = 460104, users = 143294, depth = 32.06765 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152349, edits = 5610807, files = 3600, pages = 1191455, users = 710674, depth = 219.0727 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149589, edits = 10239647, files = 27287, pages = 974853, users = 430273, depth = 319.6924 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148252, edits = 3489185, files = 7723, pages = 466417, users = 207969, depth = 34.45509 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689841, files = 0, pages = 275826, users = 158335, depth = 13.68272 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099031, files = 11273, pages = 275278, users = 73831, depth = 43.45526 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792322, files = 8680, pages = 524539, users = 103436, depth = 84.05681 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129980, edits = 3706755, files = 0, pages = 228676, users = 106972, depth = 9.34586 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126639, edits = 6047313, files = 15366, pages = 991136, users = 385537, depth = 284.329 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126523, edits = 1864170, files = 2629, pages = 285156, users = 244048, depth = 10.27664 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115254, edits = 3666415, files = 25559, pages = 467908, users = 108109, depth = 73.36125 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107755, edits = 1309299, files = 485, pages = 262887, users = 36179, depth = 10.3228 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104524, edits = 2516293, files = 9615, pages = 373093, users = 152467, depth = 44.52704 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103674, edits = 755533, files = 2977, pages = 217138, users = 103343, depth = 4.167677 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1045999, files = 3, pages = 245147, users = 28872, depth = 10.70391 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90369, edits = 3416025, files = 5463, pages = 367779, users = 144719, depth = 87.52647 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321258, files = 925, pages = 159390, users = 48474, depth = 8.731165 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86112, edits = 2465301, files = 4732, pages = 263427, users = 144003, depth = 39.68015 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86002, edits = 2145191, files = 19140, pages = 285528, users = 145973, depth = 40.43889 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990203, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332452 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81598, edits = 424991, files = 2688, pages = 111396, users = 33253, depth = 0.5087745 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79088, edits = 3710289, files = 6967, pages = 488846, users = 163450, depth = 203.7368 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78890, edits = 2326845, files = 1892, pages = 226683, users = 76326, depth = 36.0257 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78017, edits = 3611372, files = 12635, pages = 306137, users = 114680, depth = 100.8567 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240416, files = 2270, pages = 150639, users = 55246, depth = 8.567376 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72612, edits = 2004413, files = 5404, pages = 142203, users = 70272, depth = 12.94696 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25086, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70569, edits = 1594143, files = 5430, pages = 178717, users = 54049, depth = 20.94935 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100873, files = 724, pages = 140388, users = 32124, depth = 8.398124 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67892, edits = 803783, files = 0, pages = 82054, users = 28570, depth = 0.4262369 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855423, files = 2069, pages = 101500, users = 25339, depth = 2.360144 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65830, edits = 606445, files = 225, pages = 113853, users = 32528, depth = 2.834639 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61281, edits = 629389, files = 545, pages = 97411, users = 28421, depth = 2.245926 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61038, edits = 2391782, files = 2376, pages = 131524, users = 55230, depth = 24.25056 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1150124, files = 1456, pages = 170039, users = 35505, depth = 22.26416 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59874, edits = 98301, files = 0, pages = 63661, users = 2266, depth = 0.006177298 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57418, edits = 1084081, files = 1123, pages = 96285, users = 52646, depth = 5.159041 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347729, files = 0, pages = 69161, users = 21818, depth = 0.2847483 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126845, files = 4437, pages = 123927, users = 37805, depth = 14.31629 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1761001, files = 3218, pages = 141682, users = 86869, depth = 31.29444 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53952, edits = 1094412, files = 565, pages = 109255, users = 51930, depth = 10.52499 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49667, edits = 749837, files = 537, pages = 97882, users = 31261, depth = 7.219257 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49359, edits = 1087803, files = 7602, pages = 150559, users = 43544, depth = 30.37189 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43122, edits = 1957908, files = 1897, pages = 234180, users = 123647, depth = 164.1252 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42619, edits = 973111, files = 1598, pages = 185555, users = 51514, depth = 58.98838 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294462, files = 135, pages = 55383, users = 78857, depth = 0.4830381 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838397, files = 1499, pages = 128499, users = 68490, depth = 59.8141 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41809, edits = 3270705, files = 0, pages = 172393, users = 32411, depth = 185.0811 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862442, files = 690, pages = 146768, users = 95685, depth = 40.29733 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40163, edits = 487355, files = 209, pages = 60562, users = 25011, depth = 2.075921 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38498, edits = 609898, files = 1581, pages = 134524, users = 42418, depth = 28.20712 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993589, files = 0, pages = 49325, users = 33708, depth = 4.509319 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069416, files = 1258, pages = 103709, users = 58805, depth = 50.27786 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 553551, files = 168, pages = 56064, users = 24986, depth = 5.889457 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825936, files = 0, pages = 117884, users = 69277, depth = 60.30463 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29034, edits = 1014741, files = 571, pages = 69748, users = 92677, depth = 28.60864 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28528, edits = 1110904, files = 2596, pages = 130514, users = 76297, depth = 108.7822 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 831001, files = 1320, pages = 109266, users = 63592, depth = 70.3269 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41405, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23544, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24094, edits = 114632, files = 0, pages = 29260, users = 3126, depth = 0.1801037 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642100, files = 4, pages = 37753, users = 44825, depth = 5.862947 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650103, files = 0, pages = 55979, users = 27266, depth = 23.64195 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21393, edits = 707809, files = 1475, pages = 98027, users = 78133, depth = 92.65524 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15177, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19866, edits = 177709, files = 0, pages = 39829, users = 17906, depth = 4.505477 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17130, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18064, edits = 511410, files = 3116, pages = 80271, users = 58492, depth = 75.55465 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17915, edits = 167725, files = 0, pages = 31577, users = 18551, depth = 3.089028 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24200, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16218, edits = 524631, files = 164, pages = 60372, users = 22641, depth = 64.41158 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231631, files = 1323, pages = 41328, users = 18042, depth = 13.66111 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15913, edits = 462043, files = 125, pages = 71828, users = 31157, depth = 79.42205 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566972, files = 347, pages = 32210, users = 25659, depth = 18.48049 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15592, edits = 284255, files = 1733, pages = 54647, users = 27899, depth = 32.63559 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89786, files = 0, pages = 31368, users = 19008, depth = 2.958083 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200768, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.76621 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579286, files = 1062, pages = 44223, users = 45542, depth = 45.90446 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15291, edits = 122757, files = 112, pages = 30818, users = 5425, depth = 4.107193 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15251, edits = 240254, files = 145, pages = 56248, users = 15813, depth = 30.86534 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15046, edits = 371708, files = 1765, pages = 45944, users = 39350, depth = 34.11864 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27774, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381941, files = 1765, pages = 47740, users = 22251, depth = 43.69725 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368819, files = 0, pages = 40267, users = 26974, depth = 33.82513 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213228, files = 462, pages = 30207, users = 14956, depth = 10.1065 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454424, files = 623, pages = 65594, users = 26575, depth = 98.88903 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229603, files = 115, pages = 39327, users = 11806, depth = 20.31922 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165826, files = 263, pages = 30429, users = 30304, depth = 8.696075 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50773, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7791893 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152397, files = 2742, pages = 35065, users = 23417, depth = 12.48694 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137363, files = 0, pages = 26481, users = 24202, depth = 6.395516 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12275, edits = 233598, files = 865, pages = 32998, users = 19766, depth = 20.1764 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469649, files = 445, pages = 70257, users = 35472, depth = 164.8273 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55136, files = 60, pages = 27155, users = 3300, depth = 3.605137 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388902, files = 616, pages = 27284, users = 22307, depth = 26.26926 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380236, files = 0, pages = 97077, users = 94687, depth = 218.6622 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11331, edits = 151329, files = 0, pages = 15136, users = 16954, depth = 1.127415 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231850, files = 7, pages = 26602, users = 14528, depth = 17.41973 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10646, edits = 330940, files = 1705, pages = 73298, users = 34700, depth = 156.3703 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10581, edits = 96743, files = 0, pages = 23982, users = 17639, depth = 6.470758 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10434, edits = 184984, files = 0, pages = 27280, users = 13138, depth = 17.67591 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9974, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272299, files = 192, pages = 42260, users = 29645, depth = 62.51787 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195238, files = 0, pages = 21585, users = 7374, depth = 11.0367 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10103, edits = 48834, files = 0, pages = 16222, users = 2233, depth = 1.104277 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9530, edits = 282321, files = 1101, pages = 33440, users = 36392, depth = 53.14351 }, ['ig'] = { pos = 165, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9465, edits = 92260, files = 0, pages = 15353, users = 13901, depth = 2.32549 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140174, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378927 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295776, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98654 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49805, files = 0, pages = 10767, users = 5867, depth = 0.3202948 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97676, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.518243 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239897, files = 0, pages = 25779, users = 32295, depth = 38.99991 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131221, files = 87, pages = 17655, users = 25447, depth = 9.071876 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723474, files = 53, pages = 69142, users = 29766, depth = 609.2991 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300690, files = 0, pages = 20855, users = 26341, depth = 40.35688 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139732, files = 0, pages = 26207, users = 11819, depth = 30.68827 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308861, files = 480, pages = 21225, users = 24678, depth = 46.00955 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320833, files = 571, pages = 20404, users = 25916, depth = 44.70503 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153427, files = 0, pages = 13464, users = 16691, depth = 7.524581 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7424, edits = 98622, files = 0, pages = 17176, users = 5488, depth = 9.907479 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177476, files = 150, pages = 16390, users = 21982, depth = 16.51833 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502464, files = 170, pages = 19503, users = 20747, depth = 73.88037 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151692, files = 0, pages = 31120, users = 14495, depth = 64.82768 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394920, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.131 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105951, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39575 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62351, files = 807, pages = 13893, users = 14319, depth = 6.021326 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230642, files = 319, pages = 15810, users = 24843, depth = 31.58711 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13229, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379565, files = 0, pages = 14797, users = 19920, depth = 49.18328 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6012, edits = 139885, files = 0, pages = 17560, users = 26530, depth = 29.39153 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118411, files = 9, pages = 20393, users = 17786, depth = 33.55505 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5752, edits = 309376, files = 185, pages = 20872, users = 18098, depth = 102.4209 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5739, edits = 188746, files = 42, pages = 43705, users = 6410, depth = 189.0009 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214951, files = 0, pages = 15522, users = 14750, depth = 43.20621 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13760, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13265, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186000, files = 0, pages = 8727, users = 15465, depth = 7.826943 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68817, files = 49, pages = 10547, users = 15850, depth = 5.851724 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153849, files = 282, pages = 14956, users = 19849, depth = 33.16323 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120961, files = 9, pages = 17268, users = 13829, depth = 36.28796 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5251, edits = 26952, files = 0, pages = 5788, users = 1322, depth = 0.04869979 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5151, edits = 31749, files = 0, pages = 7275, users = 7196, depth = 0.7420326 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5126, edits = 120672, files = 1, pages = 9768, users = 12085, depth = 10.13104 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95603, files = 0, pages = 8631, users = 15370, depth = 5.687854 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4915, edits = 121229, files = 0, pages = 11365, users = 16501, depth = 18.37001 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12377, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4812, edits = 278840, files = 1145, pages = 19210, users = 20231, depth = 129.9514 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4627, edits = 77209, files = 1, pages = 22489, users = 12825, depth = 51.16335 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4529, edits = 67523, files = 0, pages = 14313, users = 2320, depth = 22.01655 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38020, files = 0, pages = 6669, users = 9258, depth = 2.031772 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15474, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3895, edits = 32208, files = 0, pages = 10675, users = 6028, depth = 9.141981 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170389, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73158 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163066, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13719 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205729, files = 300, pages = 16574, users = 117914, depth = 150.5909 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19678, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9044, users = 8656, depth = 54.70517 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7906, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116034, files = 0, pages = 7564, users = 16069, depth = 23.63235 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8107, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17257, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3316, edits = 86007, files = 0, pages = 9349, users = 11205, depth = 30.45133 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237451, files = 3, pages = 19223, users = 5529, depth = 286.1227 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121854, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08352 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13369, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23376, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606849, files = 0, pages = 10543, users = 21379, depth = 1042.661 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12707, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69913, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38088 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90003, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22886 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2704, edits = 90528, files = 0, pages = 6031, users = 13384, depth = 22.72405 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73088, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.2273 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15089, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2113, edits = 93581, files = 0, pages = 5076, users = 13926, depth = 36.25187 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2095, edits = 54839, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.22291 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106211, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7757 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2055, edits = 44090, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.7127 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85063, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.1778 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1946, edits = 64643, files = 0, pages = 11784, users = 8539, depth = 140.2028 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45971, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91517 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30405, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9245, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18812, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102932, files = 1, pages = 8993, users = 4943, depth = 197.7466 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7265, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13945, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17622, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.25626 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7146 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20651, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.327447 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66598, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68362 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34344, files = 0, pages = 4721, users = 2679, depth = 39.07585 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41827, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60126 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12389, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1317, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.841201 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111662, files = 0, pages = 5717, users = 15025, depth = 223.2478 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13015, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50255, files = 0, pages = 14678, users = 7807, depth = 385.5981 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33895, files = 0, pages = 3826, users = 11757, depth = 38.62254 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1184, edits = 62640, files = 9, pages = 7847, users = 9388, depth = 252.8042 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23081, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85797, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.70529 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9482, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42638, files = 0, pages = 3295, users = 9634, depth = 56.73511 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29866, files = 0, pages = 1787, users = 503, depth = 7.861576 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1655, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21850, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38042, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9799 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10491, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17734, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8887, files = 0, pages = 1629, users = 1571, depth = 4.340605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 942, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15864, files = 0, pages = 3591, users = 227, depth = 50.76804 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28183, files = 0, pages = 3687, users = 9253, depth = 107.566 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19282, files = 0, pages = 2235, users = 7203, depth = 34.0952 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16405, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36664, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1063 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44499, files = 0, pages = 3182, users = 17015, depth = 266.566 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12507, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 575, edits = 38079, files = 0, pages = 2412, users = 7633, depth = 161.1353 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14418, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 535, edits = 25015, files = 0, pages = 2490, users = 7890, depth = 134.1489 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 460, edits = 16430, files = 0, pages = 2297, users = 437, depth = 114.0721 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12085, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7244 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 438, edits = 50010, files = 0, pages = 3125, users = 13269, depth = 602.2738 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74479, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.184 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 0, articles = 241, edits = 12085, files = 0, pages = 714, users = 176, depth = 65.19835 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37381, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2779.994 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3761, articles = 59284808, edits = 3207804601, files = 2758756, pages = 244820277, users = 103495559, depth = 128.3298, date = '@1661234439' }, } return info dxtbavk45tbm8e1zlq8l08546ss9da7 4192348 4192207 2022-08-23T08:00:45Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6543135, edits = 1101383049, files = 893774, pages = 56394496, users = 44048896, depth = 1133.663 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125821, edits = 34882878, files = 0, pages = 11232204, users = 93576, depth = 2.15797 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717874, edits = 224058475, files = 128870, pages = 7504991, users = 3980446, depth = 92.61913 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552377, edits = 51008200, files = 0, pages = 6121266, users = 832370, depth = 16.29203 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448173, edits = 195876112, files = 68556, pages = 12157095, users = 4448781, depth = 253.4017 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098952, edits = 62494779, files = 20, pages = 4468120, users = 1225451, depth = 17.81991 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847419, edits = 124727963, files = 237949, pages = 7414019, users = 3234363, depth = 152.7423 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796790, edits = 145075785, files = 0, pages = 7713783, users = 6620782, depth = 203.9553 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768500, edits = 128655682, files = 138791, pages = 7497297, users = 2285405, depth = 180.0698 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342149, files = 1476, pages = 2010205, users = 189108, depth = 0.2448958 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533248, edits = 67679717, files = 262, pages = 3559700, users = 1187470, depth = 33.21184 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338854, edits = 90908833, files = 30144, pages = 3956602, users = 1970236, depth = 87.83608 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298635, edits = 73025451, files = 60836, pages = 7126398, users = 3254308, depth = 206.3639 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275400, edits = 68975831, files = 24549, pages = 19377141, users = 877750, depth = 717.0593 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287566, files = 42, pages = 2881776, users = 52964, depth = 3.554679 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1188975, edits = 36842227, files = 110547, pages = 4126820, users = 639986, depth = 54.50579 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183642, edits = 58958927, files = 50033, pages = 7814079, users = 2292651, depth = 236.7638 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094392, edits = 64068973, files = 58353, pages = 5404287, users = 2795099, depth = 183.8641 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924222, edits = 35333957, files = 81866, pages = 5343863, users = 1143994, depth = 151.2023 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708942, edits = 30524734, files = 15589, pages = 1766644, users = 426523, depth = 38.4599 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661774, edits = 25138308, files = 36425, pages = 3986503, users = 310882, depth = 159.1611 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 45, articles = 627147, edits = 21535620, files = 47574, pages = 3297225, users = 1347322, depth = 118.3908 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601788, edits = 33128153, files = 12705, pages = 2736613, users = 749670, depth = 152.3426 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596438, edits = 22852981, files = 4, pages = 1699754, users = 559546, depth = 46.00722 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537482, edits = 20687550, files = 70349, pages = 1410971, users = 521113, depth = 38.7238 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512368, edits = 28325501, files = 37574, pages = 2386987, users = 1421036, depth = 158.8509 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510563, edits = 25143901, files = 8434, pages = 1449528, users = 510796, depth = 58.66866 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508829, edits = 21574717, files = 1, pages = 1404716, users = 586876, depth = 47.61232 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481555, edits = 8688151, files = 315, pages = 908335, users = 30798, depth = 7.512727 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456885, edits = 41242313, files = 10240, pages = 4644316, users = 176479, depth = 745.9381 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432930, edits = 15016981, files = 116485, pages = 2622201, users = 592168, depth = 146.4469 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431654, edits = 3134506, files = 362, pages = 1063240, users = 54029, depth = 6.31148 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417576, edits = 3527367, files = 6105, pages = 564964, users = 43212, depth = 0.777827 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397566, edits = 9003640, files = 0, pages = 826105, users = 138815, depth = 12.66325 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360009, edits = 5636467, files = 19611, pages = 1042149, users = 298844, depth = 19.41769 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323290, edits = 7676918, files = 11212, pages = 717447, users = 199708, depth = 15.90563 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320957, edits = 34467014, files = 73979, pages = 1342107, users = 998100, depth = 259.9572 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293119, edits = 8484272, files = 11353, pages = 988771, users = 124073, depth = 48.3298 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283904, edits = 11201657, files = 0, pages = 908312, users = 435994, depth = 59.65422 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283801, edits = 11474366, files = 549, pages = 632300, users = 311849, depth = 27.36408 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242244, edits = 1523713, files = 246, pages = 571887, users = 38065, depth = 4.933722 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241741, edits = 7404535, files = 0, pages = 549508, users = 221954, depth = 21.84074 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232087, edits = 3059654, files = 10542, pages = 588165, users = 121066, depth = 12.24508 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229798, edits = 6173391, files = 756, pages = 542658, users = 168508, depth = 21.08653 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225614, edits = 2444530, files = 177, pages = 385460, users = 16151, depth = 3.183373 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221479, edits = 4183675, files = 3247, pages = 647319, users = 121019, depth = 23.89282 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217476, edits = 8384209, files = 36, pages = 704860, users = 1225868, depth = 59.74191 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213125, edits = 6433200, files = 20971, pages = 445810, users = 278250, depth = 17.20066 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212725, edits = 9614423, files = 18497, pages = 630618, users = 369798, depth = 58.83693 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203954, edits = 6656410, files = 23844, pages = 500331, users = 166684, depth = 28.09359 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188271, edits = 6155989, files = 350, pages = 472732, users = 128461, depth = 29.72771 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186291, edits = 6575460, files = 23673, pages = 511540, users = 252209, depth = 39.18273 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177451, edits = 5731834, files = 8314, pages = 439945, users = 213835, depth = 28.50868 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175576, edits = 5118247, files = 12596, pages = 996545, users = 149936, depth = 112.2917 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169638, edits = 2798090, files = 2089, pages = 693299, users = 77226, depth = 38.45876 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162667, edits = 3390694, files = 16, pages = 372458, users = 121933, depth = 15.1421 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162483, edits = 4397997, files = 14840, pages = 460096, users = 143296, depth = 32.06966 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152354, edits = 5610869, files = 3600, pages = 1191479, users = 710690, depth = 219.0643 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149589, edits = 10239761, files = 27287, pages = 974870, users = 430281, depth = 319.7036 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148253, edits = 3489212, files = 7723, pages = 466422, users = 207972, depth = 34.45538 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137135, edits = 3689846, files = 0, pages = 275826, users = 158336, depth = 13.68274 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099034, files = 11273, pages = 275279, users = 73833, depth = 43.45574 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792341, files = 8680, pages = 524539, users = 103437, depth = 84.05714 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129985, edits = 3706824, files = 0, pages = 228681, users = 106972, depth = 9.345112 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126643, edits = 6047576, files = 15366, pages = 991189, users = 385551, depth = 284.3405 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126523, edits = 1864206, files = 2629, pages = 285158, users = 244050, depth = 10.27702 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115255, edits = 3666476, files = 25559, pages = 467916, users = 108111, depth = 73.36287 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107756, edits = 1309307, files = 485, pages = 262889, users = 36179, depth = 10.32273 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104524, edits = 2516303, files = 9615, pages = 373093, users = 152468, depth = 44.52722 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103674, edits = 755533, files = 2977, pages = 217141, users = 103346, depth = 4.16784 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1046008, files = 3, pages = 245147, users = 28872, depth = 10.704 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90369, edits = 3416025, files = 5463, pages = 367779, users = 144721, depth = 87.52647 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321266, files = 925, pages = 159390, users = 48475, depth = 8.731195 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86112, edits = 2465307, files = 4732, pages = 263427, users = 144003, depth = 39.68024 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86004, edits = 2145262, files = 19140, pages = 285551, users = 145973, depth = 40.44359 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990205, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332463 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81598, edits = 424998, files = 2688, pages = 111396, users = 33254, depth = 0.5087829 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79088, edits = 3710315, files = 6967, pages = 488852, users = 163455, depth = 203.7417 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78890, edits = 2326884, files = 1892, pages = 226688, users = 76327, depth = 36.02794 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78020, edits = 3611731, files = 12638, pages = 306164, users = 114680, depth = 100.8713 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240548, files = 2270, pages = 150674, users = 55247, depth = 8.574183 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72612, edits = 2004413, files = 5404, pages = 142203, users = 70272, depth = 12.94696 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25086, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70582, edits = 1594162, files = 5430, pages = 178731, users = 54049, depth = 20.94063 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100873, files = 724, pages = 140388, users = 32125, depth = 8.398124 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67892, edits = 803783, files = 0, pages = 82054, users = 28570, depth = 0.4262369 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855423, files = 2069, pages = 101500, users = 25340, depth = 2.360144 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65830, edits = 606447, files = 225, pages = 113853, users = 32528, depth = 2.834649 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61281, edits = 629395, files = 545, pages = 97412, users = 28422, depth = 2.246048 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61038, edits = 2391789, files = 2376, pages = 131524, users = 55230, depth = 24.25063 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1150232, files = 1456, pages = 170039, users = 35505, depth = 22.26625 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59875, edits = 98306, files = 0, pages = 63662, users = 2267, depth = 0.006177309 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57418, edits = 1084113, files = 1123, pages = 96285, users = 52646, depth = 5.159194 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347729, files = 0, pages = 69161, users = 21819, depth = 0.2847483 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126846, files = 4437, pages = 123927, users = 37805, depth = 14.31631 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1761005, files = 3218, pages = 141682, users = 86869, depth = 31.29452 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53953, edits = 1094416, files = 565, pages = 109256, users = 51930, depth = 10.52454 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49670, edits = 749867, files = 537, pages = 97887, users = 31261, depth = 7.218904 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49359, edits = 1087804, files = 7602, pages = 150559, users = 43545, depth = 30.37192 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43123, edits = 1957912, files = 1897, pages = 234181, users = 123650, depth = 164.1172 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42621, edits = 973122, files = 1598, pages = 185557, users = 51515, depth = 58.98288 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294462, files = 135, pages = 55383, users = 78859, depth = 0.4830381 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838398, files = 1499, pages = 128499, users = 68491, depth = 59.81413 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41810, edits = 3270710, files = 0, pages = 172394, users = 32411, depth = 185.0715 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862442, files = 690, pages = 146768, users = 95685, depth = 40.29733 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40163, edits = 487355, files = 209, pages = 60562, users = 25011, depth = 2.075921 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38499, edits = 609906, files = 1581, pages = 134527, users = 42420, depth = 28.20657 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993589, files = 0, pages = 49325, users = 33708, depth = 4.509319 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069416, files = 1258, pages = 103709, users = 58805, depth = 50.27786 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 553560, files = 168, pages = 56064, users = 24986, depth = 5.889553 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29967, edits = 825940, files = 0, pages = 117885, users = 69278, depth = 60.30579 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29035, edits = 1014746, files = 571, pages = 69749, users = 92679, depth = 28.60641 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28528, edits = 1111016, files = 2596, pages = 130544, users = 76326, depth = 108.8322 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 831001, files = 1320, pages = 109266, users = 63592, depth = 70.3269 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41405, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23544, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24094, edits = 114632, files = 0, pages = 29260, users = 3126, depth = 0.1801037 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642101, files = 4, pages = 37753, users = 44825, depth = 5.862956 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650103, files = 0, pages = 55979, users = 27266, depth = 23.64195 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21395, edits = 707820, files = 1475, pages = 98029, users = 78133, depth = 92.63746 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15177, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19866, edits = 177711, files = 0, pages = 39831, users = 17906, depth = 4.506205 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186553, files = 0, pages = 36535, users = 17131, depth = 3.776898 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18065, edits = 511420, files = 3116, pages = 80272, users = 58493, depth = 75.54683 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17916, edits = 167763, files = 0, pages = 31577, users = 18552, depth = 3.088931 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24201, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16218, edits = 524633, files = 164, pages = 60374, users = 22641, depth = 64.41552 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231631, files = 1323, pages = 41328, users = 18042, depth = 13.66111 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15914, edits = 462044, files = 125, pages = 71829, users = 31158, depth = 79.41115 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566972, files = 347, pages = 32210, users = 25659, depth = 18.48049 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15592, edits = 284256, files = 1733, pages = 54648, users = 27900, depth = 32.63677 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89786, files = 0, pages = 31368, users = 19008, depth = 2.958083 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200768, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.76621 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579286, files = 1062, pages = 44223, users = 45542, depth = 45.90446 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16216, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15291, edits = 122757, files = 112, pages = 30818, users = 5425, depth = 4.107193 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15251, edits = 240254, files = 145, pages = 56248, users = 15813, depth = 30.86534 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15046, edits = 371708, files = 1765, pages = 45944, users = 39350, depth = 34.11864 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27774, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381943, files = 1765, pages = 47742, users = 22251, depth = 43.70087 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368819, files = 0, pages = 40267, users = 26974, depth = 33.82513 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213236, files = 462, pages = 30207, users = 14956, depth = 10.10688 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454424, files = 623, pages = 65594, users = 26575, depth = 98.88903 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229607, files = 115, pages = 39327, users = 11806, depth = 20.31957 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165826, files = 263, pages = 30429, users = 30304, depth = 8.696075 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50777, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7792507 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152398, files = 2742, pages = 35065, users = 23417, depth = 12.48702 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137363, files = 0, pages = 26481, users = 24202, depth = 6.395516 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12275, edits = 233599, files = 865, pages = 32998, users = 19766, depth = 20.17649 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469653, files = 445, pages = 70257, users = 35472, depth = 164.8287 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55138, files = 60, pages = 27155, users = 3301, depth = 3.605268 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11573, edits = 388902, files = 616, pages = 27284, users = 22308, depth = 26.26926 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380242, files = 0, pages = 97079, users = 94689, depth = 218.6713 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11350, edits = 151349, files = 0, pages = 15155, users = 16954, depth = 1.122383 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231850, files = 7, pages = 26602, users = 14528, depth = 17.41973 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10646, edits = 330940, files = 1705, pages = 73298, users = 34700, depth = 156.3703 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10581, edits = 96743, files = 0, pages = 23982, users = 17639, depth = 6.470758 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185000, files = 0, pages = 27286, users = 13138, depth = 17.65324 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9975, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42260, users = 29645, depth = 62.51833 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195238, files = 0, pages = 21585, users = 7374, depth = 11.0367 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10103, edits = 48837, files = 0, pages = 16223, users = 2233, depth = 1.104638 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9532, edits = 282330, files = 1101, pages = 33442, users = 36392, depth = 53.11973 }, ['ig'] = { pos = 165, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9474, edits = 92336, files = 0, pages = 15353, users = 13902, depth = 2.31589 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140174, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378927 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295776, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98654 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49805, files = 0, pages = 10767, users = 5867, depth = 0.3202948 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97676, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.518243 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239897, files = 0, pages = 25779, users = 32295, depth = 38.99991 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131221, files = 87, pages = 17655, users = 25447, depth = 9.071876 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723474, files = 53, pages = 69142, users = 29766, depth = 609.2991 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300690, files = 0, pages = 20855, users = 26342, depth = 40.35688 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139732, files = 0, pages = 26207, users = 11819, depth = 30.68827 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308861, files = 480, pages = 21225, users = 24678, depth = 46.00955 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320833, files = 571, pages = 20404, users = 25916, depth = 44.70503 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153427, files = 0, pages = 13464, users = 16691, depth = 7.524581 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7424, edits = 98699, files = 0, pages = 17189, users = 5488, depth = 9.934151 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177476, files = 150, pages = 16390, users = 21982, depth = 16.51833 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502464, files = 170, pages = 19503, users = 20747, depth = 73.88037 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151694, files = 0, pages = 31120, users = 14495, depth = 64.82854 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394920, files = 57, pages = 33494, users = 38668, depth = 204.131 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105951, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39575 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62351, files = 807, pages = 13893, users = 14319, depth = 6.021326 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230653, files = 319, pages = 15810, users = 24843, depth = 31.58862 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13229, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379565, files = 0, pages = 14797, users = 19920, depth = 49.18328 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6012, edits = 139891, files = 0, pages = 17566, users = 26531, depth = 29.4133 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118411, files = 9, pages = 20393, users = 17787, depth = 33.55505 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5752, edits = 309376, files = 185, pages = 20872, users = 18098, depth = 102.4209 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5740, edits = 188748, files = 42, pages = 43706, users = 6411, depth = 188.9328 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214951, files = 0, pages = 15522, users = 14750, depth = 43.20621 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13760, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13266, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186000, files = 0, pages = 8727, users = 15466, depth = 7.826943 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68817, files = 49, pages = 10547, users = 15850, depth = 5.851724 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153849, files = 282, pages = 14956, users = 19850, depth = 33.16323 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120961, files = 9, pages = 17268, users = 13830, depth = 36.28796 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5254, edits = 26955, files = 0, pages = 5791, users = 1322, depth = 0.04862439 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5151, edits = 31749, files = 0, pages = 7275, users = 7196, depth = 0.7420326 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5126, edits = 120684, files = 1, pages = 9769, users = 12087, depth = 10.13537 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95603, files = 0, pages = 8631, users = 15370, depth = 5.687854 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4915, edits = 121229, files = 0, pages = 11365, users = 16501, depth = 18.37001 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219256, files = 0, pages = 10372, users = 12377, depth = 27.76631 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4813, edits = 278844, files = 1145, pages = 19211, users = 20231, depth = 129.8925 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4627, edits = 77209, files = 1, pages = 22489, users = 12825, depth = 51.16335 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4530, edits = 67525, files = 0, pages = 14314, users = 2321, depth = 22.00595 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38020, files = 0, pages = 6669, users = 9258, depth = 2.031772 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15474, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3895, edits = 32218, files = 0, pages = 10675, users = 6028, depth = 9.14482 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170389, files = 318, pages = 8590, users = 13241, depth = 32.73158 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163066, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13719 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205729, files = 300, pages = 16574, users = 117914, depth = 150.5909 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19678, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9044, users = 8656, depth = 54.70517 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7906, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116034, files = 0, pages = 7564, users = 16069, depth = 23.63235 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8107, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17258, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3316, edits = 86007, files = 0, pages = 9349, users = 11205, depth = 30.45133 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237451, files = 3, pages = 19223, users = 5529, depth = 286.1227 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121854, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08352 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13369, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23376, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606849, files = 0, pages = 10543, users = 21379, depth = 1042.661 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12707, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69913, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38088 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90003, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22886 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2704, edits = 90528, files = 0, pages = 6031, users = 13384, depth = 22.72405 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73088, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.2273 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15089, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2421, edits = 54158, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5511419 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2113, edits = 93581, files = 0, pages = 5076, users = 13926, depth = 36.25187 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2095, edits = 54839, files = 37, pages = 11758, users = 3310, depth = 99.22291 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106211, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7757 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2055, edits = 44090, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.7127 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85063, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.1778 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1948, edits = 64646, files = 0, pages = 11786, users = 8539, depth = 139.8978 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45971, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91517 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30405, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9245, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18812, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102932, files = 1, pages = 8993, users = 4943, depth = 197.7466 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7265, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104444, files = 0, pages = 5371, users = 13946, depth = 98.72339 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17622, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.25626 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7146 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20651, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.327447 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66600, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68494 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34344, files = 0, pages = 4721, users = 2679, depth = 39.07585 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12389, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1317, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.841201 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111662, files = 0, pages = 5717, users = 15025, depth = 223.2478 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13015, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50257, files = 0, pages = 14680, users = 7807, depth = 385.6758 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33895, files = 0, pages = 3826, users = 11758, depth = 38.62254 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1184, edits = 62653, files = 9, pages = 7847, users = 9388, depth = 252.8567 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23081, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85797, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.70529 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9482, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42638, files = 0, pages = 3295, users = 9634, depth = 56.73511 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1060, edits = 29866, files = 0, pages = 1787, users = 503, depth = 7.861576 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1655, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21850, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38042, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9799 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10492, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17734, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8889, files = 0, pages = 1629, users = 1572, depth = 4.341582 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 942, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15865, files = 0, pages = 3592, users = 227, depth = 50.79373 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28183, files = 0, pages = 3687, users = 9253, depth = 107.566 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40188, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5003 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19282, files = 0, pages = 2235, users = 7203, depth = 34.0952 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16405, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36664, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1063 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44499, files = 0, pages = 3182, users = 17016, depth = 266.566 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12507, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38083, files = 0, pages = 2415, users = 7633, depth = 160.7432 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14418, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 535, edits = 25015, files = 0, pages = 2490, users = 7890, depth = 134.1489 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 460, edits = 16431, files = 0, pages = 2297, users = 437, depth = 114.079 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12085, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7244 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 439, edits = 50029, files = 0, pages = 3125, users = 13269, depth = 599.3145 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20552, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5595 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 845, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74479, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.184 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 0, articles = 241, edits = 12098, files = 0, pages = 714, users = 176, depth = 65.26849 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37381, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2779.994 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3761, articles = 59285251, edits = 3207848590, files = 2758772, pages = 244822353, users = 103496675, depth = 128.3308, date = '@1661241639' }, } return info 5xal9xijyz0s4kpp8zji7s4ovzrofxi 4192495 4192348 2022-08-23T10:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114504, admins = 1032, articles = 6543173, edits = 1101403016, files = 893794, pages = 56394912, users = 44049392, depth = 1133.679 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 184, admins = 6, articles = 6125821, edits = 34882891, files = 0, pages = 11232204, users = 93576, depth = 2.157972 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16819, admins = 190, articles = 2717922, edits = 224062159, files = 128881, pages = 7505116, users = 3980511, depth = 92.6188 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1899, admins = 66, articles = 2552384, edits = 51008524, files = 0, pages = 6121281, users = 832385, depth = 16.29208 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16366, admins = 159, articles = 2448211, edits = 195878690, files = 68541, pages = 12157213, users = 4448847, depth = 253.3988 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3481, admins = 36, articles = 2098959, edits = 62495386, files = 20, pages = 4468141, users = 1225467, depth = 17.82009 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10572, admins = 77, articles = 1847433, edits = 124730461, files = 237940, pages = 7414146, users = 3234417, depth = 152.7466 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13260, admins = 63, articles = 1796800, edits = 145076736, files = 0, pages = 7713807, users = 6620812, depth = 203.9547 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7359, admins = 122, articles = 1768533, edits = 128657401, files = 138794, pages = 7497391, users = 2285434, depth = 180.0671 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 190, admins = 7, articles = 1596744, edits = 7342167, files = 1476, pages = 2010205, users = 189114, depth = 0.2448964 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4043, admins = 101, articles = 1533256, edits = 67680228, files = 262, pages = 3559718, users = 1187481, depth = 33.2119 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14998, admins = 41, articles = 1338869, edits = 90910568, files = 30144, pages = 3956643, users = 1970277, depth = 87.83662 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8632, admins = 66, articles = 1298659, edits = 73026852, files = 60831, pages = 7126484, users = 3254343, depth = 206.3621 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2169, admins = 20, articles = 1275405, edits = 68976331, files = 24553, pages = 19377180, users = 877773, depth = 717.0602 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 82, admins = 3, articles = 1265932, edits = 6287566, files = 42, pages = 2881776, users = 52964, depth = 3.554679 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3127, admins = 45, articles = 1189031, edits = 36843592, files = 110550, pages = 4126945, users = 639997, depth = 54.50359 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4820, admins = 26, articles = 1183672, edits = 58959549, files = 50034, pages = 7814175, users = 2292678, depth = 236.7561 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8381, admins = 56, articles = 1094391, edits = 64069869, files = 58354, pages = 5404301, users = 2795118, depth = 183.8678 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5221, admins = 34, articles = 924233, edits = 35334531, files = 81867, pages = 5343907, users = 1144019, depth = 151.2021 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 968, admins = 30, articles = 708950, edits = 30525010, files = 15589, pages = 1766663, users = 426527, depth = 38.45976 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 725, admins = 19, articles = 661778, edits = 25138394, files = 36430, pages = 3986513, users = 310886, depth = 159.1599 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3169, admins = 45, articles = 627149, edits = 21535987, files = 47549, pages = 3297214, users = 1347339, depth = 118.3913 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1648, admins = 27, articles = 601805, edits = 33128467, files = 12705, pages = 2736652, users = 749682, depth = 152.3364 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1042, admins = 44, articles = 596443, edits = 22853188, files = 4, pages = 1699771, users = 559558, depth = 46.00741 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1611, admins = 31, articles = 537485, edits = 20687709, files = 70351, pages = 1410980, users = 521116, depth = 38.72395 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2995, admins = 23, articles = 512386, edits = 28325891, files = 37574, pages = 2387067, users = 1421056, depth = 158.8471 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1525, admins = 24, articles = 510571, edits = 25144128, files = 8434, pages = 1449541, users = 510804, depth = 58.66745 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2058, admins = 33, articles = 508835, edits = 21575166, files = 1, pages = 1404754, users = 586894, depth = 47.6143 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 53, admins = 3, articles = 481561, edits = 8688168, files = 315, pages = 908341, users = 30799, depth = 7.512505 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456885, edits = 41242342, files = 10240, pages = 4644316, users = 176481, depth = 745.9387 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 856, admins = 17, articles = 432933, edits = 15017064, files = 116485, pages = 2622213, users = 592174, depth = 146.4463 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 81, admins = 6, articles = 431656, edits = 3134552, files = 362, pages = 1063243, users = 54029, depth = 6.311518 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417576, edits = 3527374, files = 6105, pages = 564964, users = 43212, depth = 0.7778285 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397570, edits = 9003705, files = 0, pages = 826116, users = 138816, depth = 12.66333 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360011, edits = 5636520, files = 19611, pages = 1042155, users = 298845, depth = 19.41777 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 302, admins = 16, articles = 323295, edits = 7677168, files = 11212, pages = 717555, users = 199708, depth = 15.91158 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3159, admins = 32, articles = 320958, edits = 34467487, files = 73980, pages = 1342120, users = 998122, depth = 259.9628 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293121, edits = 8484357, files = 11355, pages = 988780, users = 124074, depth = 48.33015 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 777, admins = 25, articles = 283907, edits = 11201745, files = 0, pages = 908320, users = 435998, depth = 59.65385 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 713, admins = 25, articles = 283804, edits = 11474445, files = 549, pages = 632305, users = 311852, depth = 27.36378 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 111, admins = 5, articles = 242245, edits = 1523722, files = 246, pages = 571888, users = 38068, depth = 4.933701 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 525, admins = 10, articles = 241741, edits = 7404550, files = 0, pages = 549508, users = 221955, depth = 21.84078 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232088, edits = 3059682, files = 10544, pages = 588170, users = 121068, depth = 12.24526 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229798, edits = 6173417, files = 756, pages = 542660, users = 168509, depth = 21.08681 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225615, edits = 2444533, files = 177, pages = 385463, users = 16152, depth = 3.183404 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 278, admins = 11, articles = 221497, edits = 4183822, files = 3247, pages = 647360, users = 121023, depth = 23.89084 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 950, admins = 17, articles = 217482, edits = 8384315, files = 36, pages = 704878, users = 1225883, depth = 59.74079 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213130, edits = 6433268, files = 20973, pages = 445827, users = 278251, depth = 17.20116 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1040, admins = 22, articles = 212736, edits = 9614628, files = 18497, pages = 630653, users = 369807, depth = 58.83559 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203958, edits = 6656535, files = 23847, pages = 500340, users = 166686, depth = 28.09345 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188272, edits = 6156045, files = 350, pages = 472735, users = 128464, depth = 29.72789 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 641, admins = 17, articles = 186293, edits = 6575557, files = 23673, pages = 511544, users = 252218, depth = 39.18265 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 315, admins = 22, articles = 177452, edits = 5733705, files = 8314, pages = 439947, users = 213835, depth = 28.51775 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 321, admins = 11, articles = 175600, edits = 5118403, files = 12596, pages = 996574, users = 149939, depth = 112.2625 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 739, admins = 20, articles = 169676, edits = 2798401, files = 2092, pages = 693367, users = 77227, depth = 38.44644 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162667, edits = 3390710, files = 16, pages = 372459, users = 121933, depth = 15.14228 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162484, edits = 4398006, files = 14840, pages = 460099, users = 143298, depth = 32.06956 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152354, edits = 5610935, files = 3600, pages = 1191501, users = 710710, depth = 219.0721 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 990, admins = 15, articles = 149589, edits = 10239858, files = 27287, pages = 974881, users = 430289, depth = 319.7115 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 350, admins = 31, articles = 148254, edits = 3489239, files = 7723, pages = 466427, users = 207975, depth = 34.45568 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137136, edits = 3689860, files = 0, pages = 275830, users = 158338, depth = 13.68298 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 113, admins = 16, articles = 135062, edits = 11099040, files = 11273, pages = 275279, users = 73833, depth = 43.45576 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130055, edits = 4792356, files = 8680, pages = 524539, users = 103439, depth = 84.05741 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 107, admins = 11, articles = 129986, edits = 3706850, files = 0, pages = 228684, users = 106972, depth = 9.34529 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1125, admins = 13, articles = 126648, edits = 6047986, files = 15366, pages = 991213, users = 385557, depth = 284.3429 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 287, admins = 12, articles = 126523, edits = 1864225, files = 2629, pages = 285158, users = 244051, depth = 10.27713 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115256, edits = 3666527, files = 25561, pages = 467923, users = 108113, depth = 73.36401 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 65, admins = 6, articles = 107757, edits = 1309315, files = 485, pages = 262890, users = 36182, depth = 10.32256 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 194, admins = 16, articles = 104524, edits = 2516317, files = 9616, pages = 373094, users = 152470, depth = 44.52768 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103674, edits = 755542, files = 2977, pages = 217143, users = 103347, depth = 4.167998 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94876, edits = 1046036, files = 3, pages = 245147, users = 28872, depth = 10.70428 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 182, admins = 9, articles = 90369, edits = 3416029, files = 5463, pages = 367779, users = 144722, depth = 87.52657 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89833, edits = 2321284, files = 925, pages = 159390, users = 48475, depth = 8.731262 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 221, admins = 11, articles = 86112, edits = 2465309, files = 4732, pages = 263428, users = 144006, depth = 39.68057 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86008, edits = 2145281, files = 19140, pages = 285558, users = 145978, depth = 40.44041 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83916, edits = 990206, files = 0, pages = 162390, users = 49049, depth = 5.332469 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 3, articles = 81598, edits = 425010, files = 2688, pages = 111396, users = 33254, depth = 0.5087972 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79089, edits = 3710320, files = 6967, pages = 488853, users = 163455, depth = 203.7363 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78890, edits = 2326939, files = 1892, pages = 226688, users = 76327, depth = 36.02879 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 196, admins = 13, articles = 78028, edits = 3611960, files = 12643, pages = 306179, users = 114682, depth = 100.8582 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 217, admins = 14, articles = 74573, edits = 1240555, files = 2270, pages = 150674, users = 55247, depth = 8.574231 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 92, admins = 6, articles = 72623, edits = 2004437, files = 5404, pages = 142214, users = 70272, depth = 12.94219 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848788, files = 0, pages = 196959, users = 25086, depth = 12.78225 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70584, edits = 1594170, files = 5430, pages = 178733, users = 54049, depth = 20.93931 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 37, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100873, files = 724, pages = 140388, users = 32125, depth = 8.398124 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67892, edits = 803785, files = 0, pages = 82054, users = 28570, depth = 0.4262379 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66375, edits = 855423, files = 2069, pages = 101500, users = 25340, depth = 2.360144 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65830, edits = 606447, files = 225, pages = 113853, users = 32529, depth = 2.834649 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 39, admins = 7, articles = 61282, edits = 629397, files = 545, pages = 97413, users = 28423, depth = 2.245959 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61038, edits = 2391807, files = 2376, pages = 131528, users = 55230, depth = 24.25282 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 71, admins = 7, articles = 60420, edits = 1150299, files = 1456, pages = 170039, users = 35507, depth = 22.26755 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59875, edits = 98306, files = 0, pages = 63662, users = 2267, depth = 0.006177309 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57418, edits = 1084115, files = 1123, pages = 96285, users = 52646, depth = 5.159203 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 49, admins = 3, articles = 55866, edits = 347729, files = 0, pages = 69161, users = 21819, depth = 0.2847483 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54962, edits = 1126847, files = 4437, pages = 123927, users = 37805, depth = 14.31632 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54772, edits = 1761018, files = 3218, pages = 141682, users = 86869, depth = 31.29475 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53954, edits = 1094420, files = 565, pages = 109256, users = 51931, depth = 10.52381 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 49, admins = 2, articles = 49670, edits = 749899, files = 537, pages = 97887, users = 31261, depth = 7.219212 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49361, edits = 1087812, files = 7602, pages = 150564, users = 43545, depth = 30.37048 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 136, admins = 11, articles = 43123, edits = 1957928, files = 1897, pages = 234181, users = 123650, depth = 164.1185 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 174, admins = 7, articles = 42621, edits = 973139, files = 1598, pages = 185559, users = 51516, depth = 58.98492 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 45, admins = 4, articles = 42556, edits = 294462, files = 135, pages = 55383, users = 78862, depth = 0.4830381 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 73, admins = 6, articles = 42204, edits = 1838398, files = 1499, pages = 128499, users = 68491, depth = 59.81413 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 30, admins = 2, articles = 41810, edits = 3270714, files = 0, pages = 172395, users = 32411, depth = 185.0735 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 100, admins = 4, articles = 40558, edits = 862442, files = 690, pages = 146768, users = 95687, depth = 40.29733 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 34, admins = 3, articles = 40163, edits = 487359, files = 209, pages = 60562, users = 25011, depth = 2.075938 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38500, edits = 609909, files = 1581, pages = 134528, users = 42420, depth = 28.20504 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33483, edits = 993606, files = 0, pages = 49327, users = 33708, depth = 4.510352 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32327, edits = 1069416, files = 1258, pages = 103709, users = 58805, depth = 50.27786 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 62, admins = 3, articles = 31633, edits = 553561, files = 168, pages = 56064, users = 24986, depth = 5.889563 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29965, edits = 825944, files = 0, pages = 117884, users = 69279, depth = 60.31601 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 69, admins = 9, articles = 29035, edits = 1014747, files = 571, pages = 69749, users = 92679, depth = 28.60643 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28528, edits = 1111087, files = 2596, pages = 130554, users = 76333, depth = 108.8521 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 51, admins = 3, articles = 27040, edits = 831003, files = 1320, pages = 109266, users = 63592, depth = 70.32706 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 41, admins = 5, articles = 26213, edits = 732877, files = 1407, pages = 55698, users = 41405, depth = 16.64793 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 19, admins = 3, articles = 25087, edits = 886483, files = 45, pages = 62808, users = 23544, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 28, admins = 6, articles = 24108, edits = 114676, files = 0, pages = 29283, users = 3126, depth = 0.1804494 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23787, edits = 642101, files = 4, pages = 37753, users = 44825, depth = 5.862956 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650103, files = 0, pages = 55979, users = 27266, depth = 23.64195 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21395, edits = 707825, files = 1475, pages = 98028, users = 78136, depth = 92.63665 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 295993, files = 709, pages = 34665, users = 15177, depth = 4.070929 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 37, admins = 2, articles = 19866, edits = 177711, files = 0, pages = 39831, users = 17907, depth = 4.506205 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19642, edits = 186559, files = 0, pages = 36535, users = 17131, depth = 3.77702 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 84, admins = 3, articles = 18065, edits = 511420, files = 3116, pages = 80272, users = 58493, depth = 75.54683 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17917, edits = 167795, files = 0, pages = 31583, users = 18553, depth = 3.09085 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 26, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24201, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16225, edits = 524653, files = 164, pages = 60382, users = 22642, depth = 64.3568 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16136, edits = 231631, files = 1323, pages = 41328, users = 18042, depth = 13.66111 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15914, edits = 462045, files = 125, pages = 71829, users = 31158, depth = 79.41132 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566972, files = 347, pages = 32210, users = 25659, depth = 18.48049 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15592, edits = 284257, files = 1733, pages = 54649, users = 27901, depth = 32.63796 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89786, files = 0, pages = 31368, users = 19008, depth = 2.958083 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 15, admins = 1, articles = 15411, edits = 200768, files = 0, pages = 19629, users = 12294, depth = 0.76621 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15398, edits = 579286, files = 1062, pages = 44223, users = 45542, depth = 45.90446 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391876, files = 0, pages = 70157, users = 16217, depth = 71.06635 }, ['ban'] = { pos = 136, activeusers = 35, admins = 3, articles = 15294, edits = 122772, files = 113, pages = 30822, users = 5425, depth = 4.10608 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 29, admins = 4, articles = 15251, edits = 240254, files = 145, pages = 56248, users = 15813, depth = 30.86534 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 53, admins = 2, articles = 15046, edits = 371708, files = 1765, pages = 45944, users = 39350, depth = 34.11864 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664701, files = 281, pages = 23715, users = 27774, depth = 10.42505 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14306, edits = 381943, files = 1765, pages = 47742, users = 22251, depth = 43.70087 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377438, files = 133, pages = 35390, users = 23106, depth = 25.91285 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368819, files = 0, pages = 40267, users = 26974, depth = 33.82513 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213240, files = 462, pages = 30207, users = 14958, depth = 10.10707 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13728, edits = 454424, files = 623, pages = 65594, users = 26576, depth = 98.88903 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229607, files = 115, pages = 39327, users = 11806, depth = 20.31957 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165826, files = 263, pages = 30429, users = 30304, depth = 8.696075 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50777, files = 0, pages = 20827, users = 4065, depth = 0.7792507 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152398, files = 2742, pages = 35065, users = 23417, depth = 12.48702 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12548, edits = 137363, files = 0, pages = 26481, users = 24202, depth = 6.395516 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 33, admins = 3, articles = 12276, edits = 233601, files = 865, pages = 32999, users = 19767, depth = 20.17276 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 79, admins = 4, articles = 11777, edits = 469655, files = 445, pages = 70259, users = 35474, depth = 164.836 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11642, edits = 55139, files = 60, pages = 27155, users = 3301, depth = 3.605334 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11574, edits = 388907, files = 616, pages = 27285, users = 22308, depth = 26.2641 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 43, admins = 6, articles = 11459, edits = 380243, files = 0, pages = 97079, users = 94689, depth = 218.6719 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151377, files = 0, pages = 15176, users = 16954, depth = 1.117684 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11021, edits = 231851, files = 7, pages = 26602, users = 14530, depth = 17.41981 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 91, admins = 4, articles = 10649, edits = 330950, files = 1705, pages = 73303, users = 34702, depth = 156.2862 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10581, edits = 96743, files = 0, pages = 23982, users = 17639, depth = 6.470758 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185000, files = 0, pages = 27286, users = 13138, depth = 17.65324 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100528, files = 0, pages = 18672, users = 9975, depth = 3.367809 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272301, files = 192, pages = 42260, users = 29645, depth = 62.51833 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195238, files = 0, pages = 21585, users = 7374, depth = 11.0367 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 18, admins = 1, articles = 10103, edits = 48839, files = 0, pages = 16223, users = 2234, depth = 1.104683 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9533, edits = 282337, files = 1101, pages = 33445, users = 36395, depth = 53.11402 }, ['ig'] = { pos = 165, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9479, edits = 92406, files = 0, pages = 15353, users = 13902, depth = 2.311265 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122392, files = 0, pages = 18266, users = 30444, depth = 5.844419 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140174, files = 288, pages = 17645, users = 10834, depth = 6.378927 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8835, edits = 295776, files = 403, pages = 21410, users = 19433, depth = 27.98654 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49805, files = 0, pages = 10767, users = 5867, depth = 0.3202948 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 21, admins = 1, articles = 8523, edits = 97676, files = 0, pages = 16835, users = 15524, depth = 5.518243 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8460, edits = 239898, files = 0, pages = 25779, users = 32296, depth = 39.00007 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8388, edits = 131222, files = 87, pages = 17655, users = 25448, depth = 9.071945 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723474, files = 53, pages = 69142, users = 29766, depth = 609.2991 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 24, admins = 6, articles = 7802, edits = 300690, files = 0, pages = 20855, users = 26342, depth = 40.35688 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139732, files = 0, pages = 26207, users = 11819, depth = 30.68827 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308861, files = 480, pages = 21225, users = 24678, depth = 46.00955 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320833, files = 571, pages = 20404, users = 25916, depth = 44.70503 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7428, edits = 153429, files = 0, pages = 13464, users = 16692, depth = 7.52468 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 47, admins = 3, articles = 7423, edits = 98773, files = 0, pages = 17198, users = 5488, depth = 9.95944 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 20, admins = 4, articles = 7333, edits = 177476, files = 150, pages = 16390, users = 21982, depth = 16.51833 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502464, files = 170, pages = 19503, users = 20747, depth = 73.88037 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6697, edits = 151694, files = 0, pages = 31120, users = 14495, depth = 64.82854 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394920, files = 57, pages = 33494, users = 38669, depth = 204.131 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6440, edits = 105952, files = 0, pages = 15908, users = 12063, depth = 14.39589 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6437, edits = 62361, files = 807, pages = 13895, users = 14319, depth = 6.024656 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 37, admins = 2, articles = 6397, edits = 230656, files = 319, pages = 15811, users = 24843, depth = 31.59375 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6298, edits = 176938, files = 196, pages = 12157, users = 13229, depth = 12.59611 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 27, admins = 2, articles = 6205, edits = 379565, files = 0, pages = 14797, users = 19920, depth = 49.18328 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 15, admins = 1, articles = 6012, edits = 139891, files = 0, pages = 17566, users = 26531, depth = 29.4133 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5991, edits = 118411, files = 9, pages = 20393, users = 17787, depth = 33.55505 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5752, edits = 309376, files = 185, pages = 20872, users = 18098, depth = 102.4209 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5740, edits = 188749, files = 42, pages = 43706, users = 6411, depth = 188.9337 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 214952, files = 0, pages = 15522, users = 14750, depth = 43.20641 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199503, files = 6, pages = 11764, users = 13760, depth = 21.71393 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139801, files = 0, pages = 16722, users = 13266, depth = 35.18423 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186000, files = 0, pages = 8727, users = 15467, depth = 7.826943 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15850, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 30, admins = 1, articles = 5350, edits = 153866, files = 282, pages = 14958, users = 19850, depth = 33.17627 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 20, admins = 4, articles = 5271, edits = 120962, files = 9, pages = 17269, users = 13830, depth = 36.29221 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5254, edits = 26955, files = 0, pages = 5791, users = 1322, depth = 0.04862439 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5151, edits = 31749, files = 0, pages = 7275, users = 7196, depth = 0.7420326 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5126, edits = 120695, files = 1, pages = 9769, users = 12087, depth = 10.1363 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95603, files = 0, pages = 8631, users = 15370, depth = 5.687854 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4915, edits = 121229, files = 0, pages = 11365, users = 16501, depth = 18.37001 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219257, files = 0, pages = 10372, users = 12377, depth = 27.76643 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4813, edits = 278844, files = 1145, pages = 19211, users = 20231, depth = 129.8925 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4627, edits = 77209, files = 1, pages = 22489, users = 12825, depth = 51.16335 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4530, edits = 67525, files = 0, pages = 14314, users = 2321, depth = 22.00595 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86704, files = 10, pages = 13060, users = 9822, depth = 27.43854 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4176, edits = 38020, files = 0, pages = 6669, users = 9258, depth = 2.031772 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 13, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12557, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4058, edits = 94956, files = 0, pages = 12343, users = 15474, depth = 32.06732 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3895, edits = 32218, files = 0, pages = 10675, users = 6028, depth = 9.14482 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98691, files = 0, pages = 10212, users = 12233, depth = 25.71722 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170389, files = 318, pages = 8590, users = 13243, depth = 32.73158 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163066, files = 51, pages = 9598, users = 18583, depth = 41.13719 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 36, admins = 2, articles = 3697, edits = 205729, files = 300, pages = 16574, users = 117916, depth = 150.5909 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208881, files = 23, pages = 12943, users = 19678, depth = 108.4499 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3549, edits = 206379, files = 0, pages = 9044, users = 8656, depth = 54.70517 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59759, files = 0, pages = 11013, users = 7906, depth = 26.25321 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3375, edits = 116034, files = 0, pages = 7564, users = 16069, depth = 23.63235 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 10, admins = 1, articles = 3364, edits = 43472, files = 0, pages = 11225, users = 8107, depth = 21.14788 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3325, edits = 142782, files = 0, pages = 11200, users = 17258, depth = 71.51107 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3316, edits = 86013, files = 0, pages = 9349, users = 11205, depth = 30.45345 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 14, admins = 3, articles = 3307, edits = 237451, files = 3, pages = 19223, users = 5529, depth = 286.1227 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121855, files = 32, pages = 8584, users = 11827, depth = 37.08382 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 25, admins = 2, articles = 3133, edits = 83258, files = 0, pages = 14746, users = 13369, depth = 77.57465 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110083, files = 0, pages = 8234, users = 13530, depth = 35.58687 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23376, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606849, files = 0, pages = 10543, users = 21379, depth = 1042.661 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67765, files = 0, pages = 6579, users = 12707, depth = 18.90273 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2772, edits = 69913, files = 9, pages = 11045, users = 13857, depth = 56.38088 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90003, files = 0, pages = 6916, users = 10783, depth = 30.22886 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2704, edits = 90528, files = 0, pages = 6031, users = 13384, depth = 22.72405 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73088, files = 0, pages = 8799, users = 7585, depth = 49.2273 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101644, files = 0, pages = 4637, users = 6651, depth = 14.75976 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96454, files = 0, pages = 5525, users = 15089, depth = 27.22001 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1923, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 12, admins = 0, articles = 2422, edits = 54169, files = 0, pages = 2832, users = 1113, depth = 0.5481218 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 49, admins = 2, articles = 2112, edits = 93585, files = 0, pages = 5076, users = 13927, depth = 36.31226 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54860, files = 37, pages = 11769, users = 3311, depth = 99.16352 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106211, files = 0, pages = 14327, users = 9687, depth = 263.7757 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 44, admins = 4, articles = 2055, edits = 44093, files = 0, pages = 4481, users = 1830, depth = 13.71364 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2046, edits = 85063, files = 0, pages = 11868, users = 9280, depth = 165.1778 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2038, edits = 128466, files = 0, pages = 5360, users = 2330, depth = 63.68165 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9759, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1948, edits = 64646, files = 0, pages = 11786, users = 8540, depth = 139.8978 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 45974, files = 3, pages = 5119, users = 10263, depth = 23.91673 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105133, files = 0, pages = 5836, users = 30405, depth = 73.55788 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14723, files = 0, pages = 3020, users = 3701, depth = 1.637168 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1908, edits = 41591, files = 12, pages = 5333, users = 9245, depth = 25.12998 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1850, edits = 95329, files = 0, pages = 6425, users = 18812, depth = 90.7383 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 36, admins = 2, articles = 1744, edits = 102932, files = 1, pages = 8993, users = 4943, depth = 197.7466 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3852, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7265, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89536, files = 4, pages = 4884, users = 11492, depth = 69.02451 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1651, edits = 104445, files = 0, pages = 5371, users = 13946, depth = 98.72433 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9152, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1519, edits = 17622, files = 0, pages = 3611, users = 1212, depth = 9.25626 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7146 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1504, edits = 20651, files = 0, pages = 3075, users = 7973, depth = 7.327447 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66600, files = 0, pages = 3910, users = 8928, depth = 43.68494 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34344, files = 0, pages = 4721, users = 2679, depth = 39.07585 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12163, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1351, edits = 86610, files = 0, pages = 5680, users = 12389, depth = 156.5612 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1317, edits = 10049, files = 0, pages = 2640, users = 2881, depth = 3.841201 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111662, files = 0, pages = 5717, users = 15025, depth = 223.2478 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13015, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35440, files = 0, pages = 3631, users = 8367, depth = 33.40779 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50257, files = 0, pages = 14680, users = 7807, depth = 385.6758 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9983, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 34, admins = 1, articles = 1239, edits = 33895, files = 0, pages = 3826, users = 11758, depth = 38.62254 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53070, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76132 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1184, edits = 62653, files = 9, pages = 7847, users = 9388, depth = 252.8567 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23081, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1154, edits = 33380, files = 0, pages = 3841, users = 1486, depth = 47.1157 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7045, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 15, admins = 0, articles = 1110, edits = 85797, files = 0, pages = 2064, users = 1196, depth = 30.70529 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9482, depth = 59.49802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1065, edits = 42638, files = 0, pages = 3295, users = 9634, depth = 56.73511 }, ['guw'] = { pos = 282, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1061, edits = 29882, files = 0, pages = 1787, users = 504, depth = 7.829384 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2194, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1655, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21850, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38042, files = 0, pages = 4002, users = 9385, depth = 106.9799 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10492, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17734, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 17, admins = 0, articles = 861, edits = 8889, files = 0, pages = 1629, users = 1572, depth = 4.341582 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9448, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32200, files = 0, pages = 1656, users = 942, depth = 18.43808 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 26, admins = 1, articles = 818, edits = 15865, files = 0, pages = 3592, users = 227, depth = 50.79373 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28183, files = 0, pages = 3687, users = 9253, depth = 107.566 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 9, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9876, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 15, admins = 1, articles = 748, edits = 19282, files = 0, pages = 2235, users = 7203, depth = 34.0952 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16405, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 11, admins = 2, articles = 720, edits = 36664, files = 0, pages = 3764, users = 8838, depth = 174.1063 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10618, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8972, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44499, files = 0, pages = 3182, users = 17016, depth = 266.566 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 17, admins = 1, articles = 590, edits = 28899, files = 0, pages = 2441, users = 12507, depth = 116.5263 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38083, files = 0, pages = 2415, users = 7634, depth = 160.7432 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 13, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14419, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 535, edits = 25018, files = 0, pages = 2490, users = 7890, depth = 134.165 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9477, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 460, edits = 16431, files = 0, pages = 2297, users = 437, depth = 114.079 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 12085, files = 0, pages = 3104, users = 5998, depth = 134.7244 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7944, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 3, articles = 439, edits = 50032, files = 0, pages = 3125, users = 13269, depth = 599.3505 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 311, edits = 20553, files = 0, pages = 1983, users = 5980, depth = 299.5741 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 20, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5691, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 11021, files = 0, pages = 431, users = 846, depth = 7.745278 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74479, files = 0, pages = 2262, users = 12303, depth = 2252.184 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 0, articles = 241, edits = 12099, files = 0, pages = 714, users = 177, depth = 65.27388 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 14, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8473, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 16, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9220, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 22, admins = 2, articles = 158, edits = 37381, files = 0, pages = 2161, users = 16758, depth = 2779.994 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280138, admins = 3761, articles = 59285907, edits = 3207897471, files = 2758791, pages = 244824634, users = 103497959, depth = 128.331, date = '@1661248841' }, } return info sh9xh2cvtes42gx07j5bx0txrra2ts0 0 638328 4192087 3804262 2022-08-22T19:02:24Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Новікаў}} '''Пётр Лявонавіч Новікаў''' ({{ДН|12|8|1932}} — {{ДС|9|11|1998}}) — беларускі інфекцыяніст. Доктар медыцынскіх навук (1978). [[Заслужаны работнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] (1991)<ref name="НПЛ">[http://mednecropol.ru/n/novikov-pl/novikov-pl.htm Новиков Петр Леонович (12.08.1932 — 9.11.1998)] {{ref-ru}}</ref>. == Біяграфія == Выпускнік [[Мінскі медыцынскі інстытут|Мінскага медыцынскага інстытута]] (1958), працаваў урачом-інфекцыяністам ў бальніцах г. [[Магілёў|Магілёва]]<ref name="НПЛ"/>. З 1967 года на кафедры інфекцыйных хвароб Мінскага медыцынскага інстытута, дзе прайшоў шлях ад асістэнта да дацэнта (1971), прафесара (1980), загадчыка кафедры (1982). Адначасова быў дэканам педыятрычнага факультэта МДМІ (1975—1988), галоўным інфекцыяністам Міністэрства аховы здароўя БССР (1982—1995)<ref name="НПЛ"/>. Пахаваны на Усходніх могілках г. Мінска (Беларусь), участак 20<ref name="НПЛ"/>. == Навуковая дзейнасць == Аўтар больш за 130 навуковых прац, у тым ліку лекцый для лекараў. Займаўся праблемамі патагенезу і сучасных метадаў лячэння брушнога тыфа, менінгакокавай інфекцыі ў дзяцей, клініка-эпідэміялагічнымі асаблівасцямі малярыі ў Мінску<ref name="НПЛ"/>. Упершыню ў Беларусі апісаў клініку, распрацаваў дыягностыку і тэрапію іерсініёзаў<ref name="НПЛ"/>. == Узнагароды == Узнагароджаны значком «Выдатнік аховы здароўя»<ref name="НПЛ"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Новікаў Пётр Лявонавіч}} [[Катэгорыя:Інфекцыяністы Беларусі]] [[Катэгорыя:Заслужаныя работнікі аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]] s91har3uhkqnggyf158uf7wq2ww3ma4 4192231 4192087 2022-08-23T06:38:51Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]]; дададзена [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Новікаў}} '''Пётр Лявонавіч Новікаў''' ({{ДН|12|8|1932}} — {{ДС|9|11|1998}}) — беларускі інфекцыяніст. Доктар медыцынскіх навук (1978). [[Заслужаны работнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] (1991)<ref name="НПЛ">[http://mednecropol.ru/n/novikov-pl/novikov-pl.htm Новиков Петр Леонович (12.08.1932 — 9.11.1998)] {{ref-ru}}</ref>. == Біяграфія == Выпускнік [[Мінскі медыцынскі інстытут|Мінскага медыцынскага інстытута]] (1958), працаваў урачом-інфекцыяністам ў бальніцах г. [[Магілёў|Магілёва]]<ref name="НПЛ"/>. З 1967 года на кафедры інфекцыйных хвароб Мінскага медыцынскага інстытута, дзе прайшоў шлях ад асістэнта да дацэнта (1971), прафесара (1980), загадчыка кафедры (1982). Адначасова быў дэканам педыятрычнага факультэта МДМІ (1975—1988), галоўным інфекцыяністам Міністэрства аховы здароўя БССР (1982—1995)<ref name="НПЛ"/>. Пахаваны на Усходніх могілках г. Мінска (Беларусь), участак 20<ref name="НПЛ"/>. == Навуковая дзейнасць == Аўтар больш за 130 навуковых прац, у тым ліку лекцый для лекараў. Займаўся праблемамі патагенезу і сучасных метадаў лячэння брушнога тыфа, менінгакокавай інфекцыі ў дзяцей, клініка-эпідэміялагічнымі асаблівасцямі малярыі ў Мінску<ref name="НПЛ"/>. Упершыню ў Беларусі апісаў клініку, распрацаваў дыягностыку і тэрапію іерсініёзаў<ref name="НПЛ"/>. == Узнагароды == Узнагароджаны значком «Выдатнік аховы здароўя»<ref name="НПЛ"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Новікаў Пётр Лявонавіч}} [[Катэгорыя:Інфекцыяністы Беларусі]] [[Катэгорыя:Заслужаныя работнікі аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] iodbda1fjfih26n0ou6e0r9z619gwaf 2 643985 4192056 4189755 2022-08-22T18:13:25Z MoniczFrancisak 96628 /* Аб удзельніку */ wikitext text/x-wiki {{userlinks-rights|MoniczFrancisak}} {{Пісьменнік | Імя = Francisak Monic | Выява = POL COA Nieczuja.svg | Подпіс = Герб «Нячуя» | Краіна = [[Беларусь]], [[Вялікае княства Літоўскае]], [[Рэч Паспалітая]] | Род дзейнасці = Вікіпедыст, перакладчык | Мова твораў = [[Беларуская]], [[польская]], [[руская]]. | Гады актыўнасці = [[2020]] - ... }} '''Franciśak Monić''' - вікіпедыст. "Працую" на Вікіпедыю і Вікіпэдыю. Перакладаю артыкулы (у асноўным з рускай і польскай Вікі. Час ад часу з іншых раздзелаў Вікі). == Мэты == * Стварэнне аб'ектыўных (па змесце) тэкстаў. * Барацьба з суб'ектыўнымі (па змесце) тэкстамі (удакладненні тэкстаў). * Барацьба з вандалізмам (зарэгітраваўся пасля выпраўлення аднаго з "актаў вандалізма" без аўтарызацыі). * Docendo discimus. == Аб удзельніку == {| |{{userbox|id = {{#ifeq: {{{1}}} | мужчынскі | [[Файл:Borat.jpg - Diana Resting after her Bath (detail).jpg|45пкс|none]] | ПАН }} |id-c = {{#ifeq: {{{1}}} | мужчынскі | black | white }} |id-fc = |id-s = |info = {{#ifeq: {{{1}}} | мужчынскі | Гэтая ўдзельніца аддае перавагу звароту '''«[[Пан (зваротак)|пані]]»''' | Гэты ўдзельнік аддае перавагу звароту '''«[[Пан (зваротак)|пан]]»''' }} |info-c = {{#ifeq: {{{1}}} | мужчынскі | #FFAAAA | #E0E8FF }} |info-fc = |info-s = 9 |border-c = black}} |<div style="float: left;">{{Удзельнік:Sp kenny/Userbox/занадта мала}}</div> |{{Userbox/Веласіпедыст}} |{{Userbox/Узнаўляльная энергія}} |- |{{Userbox wikidays|22|05|2020}} |{{Вікістаж удзельніка|22|05|2020}} |{{Userbox/Лічыльнік артыкулаў|30}} |{{userbox/Працэнт артыкулаў|30}} |- |{{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Image:BYR symbol.gif|38px]]|Гэты карыстальнік cупраць падзелу Вiкiпедыi на ''класiчную'' i ''акадэмiчную''. '''Разам мы можам больш!'''}} |{{Толькі разам}} |{{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Файл:Coat of arms of Belarus (1918, 1991–1995).svg|38px]]|<center>Гэты ўдзельнік цікавіцца [[Гісторыя Беларусі|гісторыяй Беларусі</center>]]}} |{{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Файл:Flag of Yugoslavia (1918–1941).svg|38px]]|<center>Гэты ўдзельнік цікавіцца [[Славяне|Гісторыяй Славян</center>]]}} |- |{{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[File:Emblem of the Papacy SE.svg|50px]]|Удзельнік з'яўляецца [[Каталіцтва|каталіком]].}} |{{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Выява:Flag_of_Belarus_(1918,_1991-1995).svg|40px]]|Гэты карыстальнік з'яўляецца '''[[беларусы|беларусам]]}} |{{user lang|be}} |{{user lang|ru-3}} |- |{{user lang|pl-2}} |} == Да 2022 == <center> {| |{{userbox|tło1=blue|tło2=white|[[Файл:WP20Symbols PENANDPAPER.svg|38px]]|<center>Пан ўдзельнічаў ў Месяц беларускай літаратуры</center>}} |{{userbox|tło1=blue|tło2=white|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|38px]]|<center>Пан удзельнічаў у Вікі любіць зямлю-2020</center>}} |} </center> == Актыўнасць 2022 == <gallery> Файл:CEE Spring Logo CEE-t2.svg|Пан удельнічаў у [[Вікіпедыя:Віківясна-2022|Віківясна-2022]] </gallery> == Напрацоўкі (Help me!!!!) == {{Вайсковая гісторыя Беларусі ў 1914 - 1939 гг.}} {{Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі}} a1jde2316b4zv513neoidhoqm099ste 0 648878 4191917 3764316 2022-08-22T14:25:56Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} {{цёзкі2|Быкаў}} '''Дзмітрый Львовіч Быкаў''' ({{lang-ru|Дми́трий Льво́вич Бы́ков}}; пры нараджэнні ''Зільбертруд''; нар. {{ДН|20|12|1967}}, {{МН|Масква||}}) — расійскі [[пісьменнік]], [[паэт]] і публіцыст, літаратурны крытык, радыё- і тэлевядучы, журналіст, выкладчык літаратуры, кінакрытык. Палітычны мысліцель і актывіст. Біёграф [[Барыс Пастарнак|Барыса Пастарнака]], [[Булат Акуджава|Булата Акуджавы]], [[Максім Горкі|Максіма Горкага]] і [[Уладзімір Маякоўскі|Уладзіміра Маякоўскага]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Маскве ў сям’і дзіцячага ўрача-[[отарыналарынголаг]]а, кандыдата медыцынскіх навук Льва Іосіфавіча Зільбертруда (1927—1987) і Наталлі Іосіфаўны Быкавай (нар. 1937). Бацькі неўзабаве развяліся, і сына выхоўвала маці, выпускніца Маскоўскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута, настаўніца рускай мовы і літаратуры ў школе № 1214 у Маскве. Школьнікам уваходзіў у раду перадачы для старшакласнікаў Усесаюзнага радыё «Аднагодкі». У 1984 годзе скончыў школу з залатым медалём і паступіў на факультэт журналістыкі [[Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. В. Ламаносава|Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя М. В. Ламаносава]] (кафедра літаратурнай крытыкі). З 1987 па 1989 год служыў у [[Савецкая Армія|арміі]], куды яго прызвалі (адтэрміноўка студэнтам у той час была адменена) з трэцяга курса ўніверсітэта. У 1991 годзе скончыў факультэт журналістыкі МДУ з чырвоным дыпломам. З 1985 года працуе ў газеце «Собеседник». Член [[Саюз пісьменнікаў СССР|Саюза пісьменнікаў СССР]] з 1991 года. == Палітычная і грамадская дзейнасць == Дзмітрый Быкаў — перакананы [[Сталінізм|антысталініст]]. На яго думку, ''«Сталін прыняў Расію краінай з найвышэйшым інтэлектуальным патэнцыялам, з найлепшай у свеце культурай, з фантастычным энтузіязмам мас… Сталін 30 гадоў ператвараў Расію ў самую сумную і самую ганебную краіну свету — краіну, у якой [[Вялікая Айчынная вайна|пяцігадовая ваенная паўза]], з усімі кашмарамі вайны, успрымалася як глыток свежага паветра…»<ref>{{Cite web |url=http://www.ogoniok.com/4932/5/ |title=Огонек: Иосиф и его клоны |accessdate=2012-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121108023844/http://www.ogoniok.com/4932/5/ |archivedate=2012-11-08 |deadlink=yes }}</ref> 10 снежня 2011 года выступіў на [[Пратэсты супраць фальсіфікацыі выбараў у Расіі (2011)|мітынгу пратэсту на Балотнай плошчы]] супраць фальсіфікацыі вынікаў выбараў у [[Дзяржаўная Дума Расіі|Дзяржаўную Думу Расіі]] шостага склікання. Увайшоў у аргкамітэт наступных маніфестацый. Сваю актывізацыю матываваў тым, што «надакучыла такое адчуванне ўлады і такая атмасфера ў краіне». На «прамую лінію» Пуціна, што запамяталася тэлегледачам рэплікай пра бандэрлогаў, адгукнуўся сатырычнымі вершамі «Свежы закон джунгляў», якія прагучалі ў 19 снежня ў эфіры радыёстанцыі «[[Эхо Москвы]]». У сакавіку 2014 года разам з шэрагам іншых дзеячаў навукі і культуры выказаў сваю нязгоду з [[Анексія Крыма Расіяй|палітыкай расійскай улады ў Крыме]]. У верасні 2020 года падпісаў ліст у падтрымку [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|акцый пратэсту ў Беларусі]] ў сувязі з фальсіфікацыяй [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі 2020 года]]<ref>[https://echo.msk.ru/blog/echomsk/2707575-echo/ «Мы глубоко возмущены, что диалогу с обществом власть предпочитает насилие»]</ref>. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Быкаў Дзмітрый Львовіч}} [[Катэгорыя:Выпускнікі МДУ]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Расіі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Журналісты СССР]] [[Катэгорыя:Журналісты Расіі]] [[Катэгорыя:Паэты СССР]] [[Катэгорыя:Паэты Расіі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Расіі XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Педагогі Расіі]] [[Катэгорыя:Кінакрытыкі Расіі]] [[Катэгорыя:Рускамоўныя пісьменнікі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Рускамоўныя пісьменнікі XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Рускамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Біёграфы]] [[Катэгорыя:Публіцысты Расіі]] [[Катэгорыя:Тэлевядучыя Расіі]] [[Катэгорыя:Навелісты]] jdlc06x7e3drz9d6i4tgjtmhlglole7 0 656560 4192421 4093981 2022-08-23T08:56:21Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{навуковец}} {{цёзкі2|Стома (значэнні)|Стома}} '''Ігар Алегавіч Стома''' — беларускі ўрач-[[інфекцыяніст]]. [[Доктар медыцынскіх навук]] (2020), [[дацэнт]]. Рэктар [[Гомельскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Гомельскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] (з 2020). == Біяграфія == Скончыў з адзнакай [[лячэбны факультэт Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта|лячэбны факультэт]] [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] па спецыяльнасці ўрача-[[інфекцыяніст]]а. У студэнцкія гады актыўна займаўся навукай пад кіраўніцтвам прафесараў [[Аляксей Іванавіч Кубарка|А. І. Кубаркі]] і [[Яўген Віктаравіч Баркоўскі|Я. В. Баркоўскага]], быў старастам навуковага кружка кафедры нармальнай фізіялогіі, лаўрэатам стыпендыі імя прафесара [[Мікалай Яўстаф'евіч Філіповіч|М. Я. Філіповіча]], уключаны ў банк даных адоранай моладзі Рэспублікі Беларусь. У 2013—2017 гг. навукова-выкладчыцкую дзейнасць сумяшчаў з працай урачом у [[Гарадская інфекцыйная клінічная бальніца (Мінск)|Гарадской клінічнай інфекцыйнай бальніцы г. Мінска]]. У 2019 годзе выконваў абавязкі акрэдытаванага ўрача [[II Еўрапейскія гульні|II Еўрапейскіх гульняў]] у г. Мінску. Дацэнт кафедры інфекцыйных хвароб [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|БДМУ]]. З’яўляецца кансультантам па пытаннях лячэння і прафілактыкі інфекцыйных ускладненняў у пацыентаў гематалагічнага, анкалагічнага профіля, пры трансплантацыі органаў і тканак на базе [[Мінскі навукова-практычны цэнтр хірургіі, транспланталогіі і гематалогіі|Мінскага навукова-практычнага цэнтра хірургіі, транспланталогіі і гематалогіі]], а таксама іншых стацыянараў краіны. У 2016 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю, у 2020 годзе — доктарскую дысертацыю на тэму «Этыятропная тэрапія і медыцынская прафілактыка інфекцый у пацыентаў з пухліннымі захворваннямі крывятворнай тканкі». [[21 верасня]] [[2020]] года прызначаны на пасаду рэктара [[Гомельскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Гомельскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]<ref>[https://blr.belta.by/president/view/kadravy-dzen-u-prezidenta-novy-dzjarzhauny-sanitarny-urach-rektary-vnu-i-kiraunitstva-minfina-91927-2020/ Кадравы дзень у Прэзідэнта: новы дзяржаўны санітарны ўрач, рэктары ВНУ і кіраўніцтва Мінфіна] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210825174829/https://blr.belta.by/president/view/kadravy-dzen-u-prezidenta-novy-dzjarzhauny-sanitarny-urach-rektary-vnu-i-kiraunitstva-minfina-91927-2020/ |date=25 жніўня 2021 }}</ref>. == Навуковая дзейнасць == Сфера практычных і навуковых інтарэсаў уключае інфекцыйныя ўскладненні ў пацыентаў у [[гематалогія|гематалогіі]] і [[анкалогія|анкалогіі]] на фоне [[хіміятэрапія|хіміятэрапіі]], пры [[трансплантацыя|трансплантацыі]] органаў і тканак, рацыянальную антымікробную тэрапію, вакцынапрафілактыку інфекцый у сталых, [[біяінфарматыка|біяінфарматыку]] і статыстыку, а таксама [[мікрабіём]] чалавека ў норме і пры паталогіі. Аўтар больш 100 навуковых публікацый, у тым ліку: 9 навучальных і навучальна-метадычных дапаможнікаў, 2 [[манаграфія|манаграфій]], шэрагу кіраўніцтваў для ўрачоў. Мае патэнты на вынаходствы ў галіне медыцыны. Удзельнічаў у стварэнні 4 інструкцый па прымяненні, зацверджаных [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь|Міністэрствам аховы здароўя РБ]]. Аўтар першай апублікаванай у СНД рускамоўнай манаграфіі на тэму мікрабіёма чалавека, а таксама першага кіраўніцтва для ўрачоў па даследаванні мікрабіёма ў медыцыне. Сааўтар падручніка на англійскай мове «The TBE Book» (Singapore: Global Health Press. — 2019—2020), у двух выданнях. Лаўрэат конкурсу ВАК РБ на лепшую дысертацыю ў намінацыі медыцынскія і ветэрынарныя навукі ў 2016 годзе. Паспяхова завяршыў паслядыпломную падрыхтоўку па клінічнай эпідэміялогіі і медыцынскай статыстыцы ва [[Універсітэт імя Эразма Ратэрдамскага|Універсітэце імя Эразма Ратэрдамскага]] ([[Нідэрланды]]); паслядыпломную падрыхтоўку па мікрабіялогіі на базе [[НДІ антымікробнай хіміятэрапіі]] ([[Расія]]); паслядыпломную падрыхтоўку па правядзенні сістэматычнага даследавання і мета-аналізу ([[Аўстрыя]]). З’яўляецца членам рабочай групы па інфекцыях у імунакампраметаваных пацыентаў {{нп5|Еўрапейскае таварыства па клінічнай мікрабіялогіі і інфекцыйных захворваннях|Еўрапейскага таварыства па клінічнай мікрабіялогіі і інфекцыйных захворваннях (ESCMID)|en|European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases}}, Таварыства трансплантацыі (The Transplantation Society), [[Міжрэгіянальная асацыяцыя па клінічнай мікрабіялогіі і антымікробнай хіміятэрапіі|Міжрэгіянальнай асацыяцыі па клінічнай мікрабіялогіі і антымікробнай хіміятэрапіі (МАКМАХ)]]. Прадстаўнік Беларусі ў Рабочай групе па інфекцыях у {{нп5|Еўрапейская гематалагічная асацыяцыя|Еўрапейскай гематалагічнай асацыяцыі (EHA)|en|The European Hematology Association}}. Старшыня [[ESCMID]]-афіляванай Мінскай рабочай групы па інфекцыях у гематалогіі, транспланталогіі і анкалогіі. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/3920/ Стома Игорь Олегович] {{Шаблон:Рэктары ГДМУ}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Стома Ігар Алегавіч}} [[Катэгорыя:Інфекцыяністы Беларусі]] [[Катэгорыя:Рэктары Гомельскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] 3cqymogkfhkmhijt53q8ppjzd429x54 100 658977 4191945 4190948 2022-08-22T15:50:54Z NirvanaBot 40832 +5 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Марк Кермад|2022-08-22T14:22:28Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Васіль Іванавіч Вайнонен|2022-08-22T12:05:25Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Барыс Якаўлевіч Брэгвадзэ|2022-08-22T11:46:51Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Мікалай Мікалаевіч Баярчыкаў|2022-08-22T11:41:13Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Ігар Дзмітрыевіч Бельскі|2022-08-22T10:42:41Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Джонатан Разенбаўм|2022-08-19T21:15:10Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Анжэліка (фільм, 2015)|2022-08-18T12:18:30Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Гісторыя вечнасці|2022-08-17T11:58:40Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Піяніст (фільм, 2002)|2022-08-13T13:28:59Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Войцех Кіляр|2022-08-13T13:28:53Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Юрый Міхайлавіч Стальмакоў|2022-08-13T11:49:39Z|VladimirZhV}} {{Новы артыкул|Страта і любоў|2022-08-10T21:33:55Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Фарух Садулаевіч Рузіматаў|2022-08-09T09:47:28Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Алтынай Абдуахімаўна Асылмуратава|2022-08-08T11:57:03Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Брэд Фідэль|2022-08-06T19:57:01Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Павел Уладзіміравіч Іваноў|2022-08-05T09:24:40Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Джон Малкавіч|2022-08-04T12:38:25Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Эмілі Блант|2022-08-04T10:31:32Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Уілем Дэфо|2022-08-04T09:22:16Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 1975|2022-08-03T13:51:51Z|StachLysy}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> jq5ckczv6rpcyz0v1cyakx78s1kz601 0 665563 4192089 3818488 2022-08-22T19:03:06Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Сікорскі}} '''Анатоль Віктаравіч Сікорскі''' (нар. {{ДН|11|5|1956}}, в. [[Гінтаўшчына]] [[Валожынскі раён|Валожынскага раёна]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]) — беларускі вучоны, педагог. [[Кандыдат медыцынскіх навук]], [[дацэнт]], рэктар [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] (да 2020 года). == Біяграфія == У 1971 годзе скончыў Сугваздаўскую васьмігодку, а праз два гады — Валожынскую СШ № 1. У 1982 годзе скончыў [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]]. У 1988 годзе абараніў кандыдацкаю дысертацыю на тэму «Гемадынамічныя зрушэнні ў дзяцей з першаснай артэрыяльнай гіпатэнзіяй і іх карэкцыя». Яго ўклад у развіццё медыцынскай адукацыі і навукі неаднаразова быў адзначаны высокімі ўрадавымі ўзнагародамі<ref>[http://psl.by/?p=12594 СЛАВУТЫЯ АСОБЫ]</ref>. Мае [[Медаль «За працоўныя заслугі» (Беларусь)|медаль «За працоўныя заслугі»]] (2009)<ref>[http://bel.bsmu.by/page/6/243/ Гісторыя]</ref>. {{зноскі}} {{Шаблон:Рэктары БДМУ}} {{DEFAULTSORT:Сікорскі Анатоль Віктаравіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Педыятры Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]] 18lvtny04ei40y0ugqbp5pvx5b4uk56 4192229 4192089 2022-08-23T06:38:40Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]]; дададзена [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Сікорскі}} '''Анатоль Віктаравіч Сікорскі''' (нар. {{ДН|11|5|1956}}, в. [[Гінтаўшчына]] [[Валожынскі раён|Валожынскага раёна]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]) — беларускі вучоны, педагог. [[Кандыдат медыцынскіх навук]], [[дацэнт]], рэктар [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] (да 2020 года). == Біяграфія == У 1971 годзе скончыў Сугваздаўскую васьмігодку, а праз два гады — Валожынскую СШ № 1. У 1982 годзе скончыў [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]]. У 1988 годзе абараніў кандыдацкаю дысертацыю на тэму «Гемадынамічныя зрушэнні ў дзяцей з першаснай артэрыяльнай гіпатэнзіяй і іх карэкцыя». Яго ўклад у развіццё медыцынскай адукацыі і навукі неаднаразова быў адзначаны высокімі ўрадавымі ўзнагародамі<ref>[http://psl.by/?p=12594 СЛАВУТЫЯ АСОБЫ]</ref>. Мае [[Медаль «За працоўныя заслугі» (Беларусь)|медаль «За працоўныя заслугі»]] (2009)<ref>[http://bel.bsmu.by/page/6/243/ Гісторыя]</ref>. {{зноскі}} {{Шаблон:Рэктары БДМУ}} {{DEFAULTSORT:Сікорскі Анатоль Віктаравіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Педыятры Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] 27tsyb44f67pk7g5uv5m9dnhws0dlqs 0 666224 4192469 4181808 2022-08-23T09:33:05Z JerzyKundrat 174 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Бабні''' ({{lang-ru|Бабни}}) — [[вёска]] ў [[Смаленскі раён (Смаленская вобласць)|Смаленскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Навасельскага сельскага паселішча. Насельніцтва — 103 жыхары ([[2007]]). == Геаграфія == Размешчана ў заходняй частцы вобласці за 19 км на паўночны захад ад [[Смаленск]]а, за 9 км на паўночны ўсход ад аўтадарогі {{таблічка-ru|66К|11}} [[Смаленск]] — [[Невель (горад)|Невель]], на беразе ракі [[Лушчанка]]. За 19 км на поўдзень ад вёскі знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Красны Бор (станцыя)|Красны Бор]] на лініі [[Масква]] — [[Мінск]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была акупавана нямецкімі войскамі ў ліпені [[1941]] года, вызвалена ў верасні [[1943]] года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{заўвагі}} {{Смаленскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смаленскага раёна (Смаленская вобласць)]] j91ydeyta0tju3nut58fdwbtspqps0z 0 666225 4192467 4181932 2022-08-23T09:32:44Z JerzyKundrat 174 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}}{{значэнні2|Банны Востраў}} '''Банны Востраў''' ({{lang-ru|Банный Остров}}) — [[вёска]] ў [[Смаленскі раён (Смаленская вобласць)|Смаленскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Навасельскага сельскага паселішча. Насельніцтва — 16 жыхароў ([[2007]]). == Геаграфія == Размешчана ў заходняй частцы вобласці за 18 км на паўночны захад ад [[Смаленск]]а, за 1,5 км на паўночны ўсход ад аўтадарогі {{таблічка-ru|66К|11}} [[Смаленск]] — [[Невель (горад)|Невель]], на беразе ракі [[Удра]]. За 14 км на поўдзень ад вёскі знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Ракітная (станцыя)|Ракітная]] на лініі [[Масква]] — [[Мінск]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была акупавана нямецкімі войскамі ў ліпені [[1941]] года, вызвалена ў верасні [[1943]] года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{заўвагі}} {{Смаленскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смаленскага раёна (Смаленская вобласць)]] 41qcc4es3pdwuuwtxzvshac345wdpm4 0 666227 4192466 3807823 2022-08-23T09:32:29Z JerzyKundrat 174 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Бальшое Чырвонае''' ({{lang-ru|Большое Червонное}}) — [[вёска]] ў [[Смаленскі раён (Смаленская вобласць)|Смаленскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Піянерскага сельскага паселішча. Станам на [[2007]] год пастаяннага насельніцтва не мае. == Геаграфія == Размешчана ў заходняй частцы вобласці за 16 км на паўднёвы захад ад [[Смаленск]]а, за 16 км на поўдзень ад аўтадарогі {{таблічка-ru|Р|120}} [[Арол (горад)|Арол]] — [[Віцебск]], на беразе ракі Ластоўка. За 22 км на поўнач ад вёскі знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Дачная-1]] на лініі Смаленск — [[Віцебск]]. {{зноскі}} {{заўвагі}} {{Смаленскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смаленскага раёна (Смаленская вобласць)]] cswsgcyekj5kbd0h10j3rym618pyguv 0 666235 4192468 4181931 2022-08-23T09:32:54Z JerzyKundrat 174 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}}{{значэнні2|Банны Востраў}} '''Банны Востраў''' ({{lang-ru|Банный Остров}}) — вёска (да 2004 года — [[пасёлак]]) у [[Смаленскі раён (Смаленская вобласць)|Смаленскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Навасельскага сельскага паселішча. == Геаграфія == Размешчана ў заходняй частцы вобласці за 19 км на паўночны захад ад [[Смаленск]]а, за 2 км на паўночны ўсход ад аўтадарогі {{таблічка-ru|66К|11}} [[Смаленск]] — [[Невель (горад)|Невель]], на беразе ракі [[Удра (прыток Клёца)|Удра]]. За 15 км на поўдзень ад пасёлка знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Ракітная (станцыя)|Ракітная]] на лініі [[Масква]] — [[Мінск]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] пасёлак быў акупаваны нямецкімі войскамі ў ліпені [[1941]] года, вызвалены ў верасні [[1943]] года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. У 2004 годзе статус населенага пункта зменены з «пасёлак» на «вёска»<ref>Пастанова Смаленскай абласной Думы ад 28.12.2004 N 657 «Пра пераўтварэнне асобных адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак у Смаленскім раёне Смаленскай вобласці»</ref> {{зноскі}} {{заўвагі}} {{Смаленскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смаленскага раёна (Смаленская вобласць)]] inzxt7khcp2qzrtknn96p3f3vffy972 0 666237 4192463 4181892 2022-08-23T09:32:02Z JerzyKundrat 174 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}}{{значэнні2|Бальшая Дуброўка}} '''Бальшая Дуброўка''' ({{lang-ru|Большая Дубровка}}) — [[вёска]] ў [[Смаленскі раён (Смаленская вобласць)|Смаленскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Навасельскага сельскага паселішча. == Геаграфія == Размешчана ў заходняй частцы вобласці за 24 км на паўночны захад ад [[Смаленск]]а, за 0,5 км на паўночны захад ад аўтадарогі {{таблічка-ru|66К|11}} [[Смаленск]] — [[Невель (горад)|Невель]]. За 16 км на поўдзень ад вёскі знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Купрына (станцыя)|Купрына]] на лініі Смаленск — [[Віцебск]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была акупавана нямецкімі войскамі ў ліпені [[1941]] года, вызвалена ў верасні [[1943]] года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{заўвагі}} {{Смаленскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смаленскага раёна (Смаленская вобласць)]] s3shuxlvkgiwqrjrze3v12bx5c8ap7s 0 666238 4192464 4181901 2022-08-23T09:32:13Z JerzyKundrat 174 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}}{{значэнні2|Бальшое Загор’е}} '''Бальшое Загор’е''' ({{lang-ru|Большое Загорье}}) — [[вёска]] ў [[Смаленскі раён (Смаленская вобласць)|Смаленскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Навасельскага сельскага паселішча. == Геаграфія == Размешчана ў заходняй частцы вобласці за 26 км на паўночны захад ад [[Смаленск]]а, за 3 км на паўночны ўсход ад аўтадарогі {{таблічка-ru|66К|11}} [[Смаленск]] — [[Невель (горад)|Невель]]. За 19 км на поўдзень ад вёскі знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Купрына (станцыя)|Купрына]] на лініі Смаленск — [[Віцебск]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была акупавана нямецкімі войскамі ў ліпені [[1941]] года, вызвалена ў верасні [[1943]] года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{заўвагі}} {{Смаленскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смаленскага раёна (Смаленская вобласць)]] h1pt973lo3l4l31phmvi26t4gc9hd6g 10 667223 4192096 3769822 2022-08-22T19:22:55Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беларускія грамадскія арганізацыі ў Польскай Рэспубліцы (1918—1939) |navbar = |state = |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = Беларускія [[Грамадская арганізацыя|грамадскія арганізацыі]] ў [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспубліцы]] (1918—1939) |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |клас_спісаў = hlist |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 = * [[Беларускае выдавецкае таварыства]] * [[Беларускае дабрачыннае таварыства]] * [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада]] * [[Беларуская хрысціянская дэмакратыя (1917)|Беларуская хрысціянская дэмакратыя]] * [[Беларускі інстытут гаспадаркі і культуры‎]] * [[Беларускі студэнцкі саюз‎]] * [[Польска-беларускае таварыства‎]] * [[Праваслаўнае беларускае дэмакратычнае аб’яднанне‎]] * [[Таварыства беларускай школы]] * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны]] * [[Цэнтральны саюз культурных і грамадскіх арганізацый]] |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Гісторыя Польшчы]] </noinclude> 5m48w87gwcs8dn8u99m0smak7l25hor 4192098 4192096 2022-08-22T19:26:41Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беларускія грамадскія арганізацыі ў Польскай Рэспубліцы (1918—1939) |navbar = |state = |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = Беларускія [[Грамадская арганізацыя|грамадскія арганізацыі]] ў [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспубліцы]] (1918—1939) |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |клас_спісаў = hlist |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 = * [[Беларускае выдавецкае таварыства]] * [[Беларускае дабрачыннае таварыства]] * [[Беларуская хрысціянская дэмакратыя (1917)|Беларускае нацыянальнае аб’яднанне]] * [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада]] * [[Беларускі інстытут гаспадаркі і культуры‎]] * [[Беларускі нацыянальны камітэт (Вільня)|Беларускі нацыянальны камітэт‎]] * [[Беларускі студэнцкі саюз‎]] * [[Польска-беларускае таварыства‎]] * [[Праваслаўнае беларускае дэмакратычнае аб’яднанне‎]] * [[Таварыства беларускай школы]] * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны]] * [[Цэнтральны саюз культурных і грамадскіх арганізацый]] |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Гісторыя Польшчы]] </noinclude> impacxhfdhi8xwwpls0w4up2ikljyby 0 673432 4192202 4105556 2022-08-23T05:46:14Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Бірыч}} {{Навуковец}} '''Тамара Андрэеўна Бірыч''' ({{ДН|5|4|1939}}, [[Мінск]] — {{ДС|10|1|2015}}) — беларускі [[Афтальмалогія|афтальмолаг]], [[доктар медыцынскіх навук]], [[прафесар]] (1988). [[Заслужаны ўрач Рэспублікі Беларусь]] (1997). == Біяграфія == Нарадзілася [[5 красавіка]] 1939 года ў Мінску. Дачка [[Таццяна Васільеўна Бірыч|Таццяны Васільеўны Бірыч]] — вядомага афтальмолага і першай жанчыны-прафесара ў Беларусі. Скончыла [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскі медыцынскі інстытут]] ([[1962]]) па спецыяльнасці ўрач-лячэбнік. З 1962 па 1963 год працавала лекарам-акулісткай [[Барысаў]]скай раённай паліклінікі. З 1963 па 1975 год — урачом-ардынатарам вочнага аддзялення 3-яй клінічнай бальніцы горада Мінска імя А. У. Клумава. Скончыла завочную аспірантуру Маскоўскага НДІ вочных хвароб імя Гельмгольца ў [[Масква|Маскве]] і абараніла кандыдацкую дысертацыю ў [[1971]] годзе. З 1975 года працавала ў [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] спачатку на пасадзе асістэнта кафедры вочных хвароб, затым дацэнта. З [[1985]] па снежань [[2005]] года — загадчыца кафедры вочных хвароб. З [[1988]] года — доктар медыцынскіх навук, прафесар з [[1989]] года. У [[1995]] годзе была выбрана членам Міжнароднай арганізацыі за прадухіленне слепаты ў свеце, у [[2001]] годзе — членам Еўрапейскага таварыства афтальмолагаў. У [[1997]] годзе была намінаваная Амерыканскім біяграфічным інстытутам ЗША і Англіі як «Жанчына года». Тамара Бірыч выконвала вялікую грамадскую работу, з’яўлялася старшынёй рэспубліканскага навуковага таварыства афтальмолагаў, намесніцай галоўнага рэдактара «Беларускага афтальмалагічнага часопіса», членам спецыялізаванага Савета па абароне дысертацый. == Навуковая дзейнасць == Асноўны напрамак даследаванняў — засваенне і распрацоўка тэхналогій у аператыўнай [[хірургія|хірургіі]] глаўкомы, захворванняў аптычнага апарата вачэй, сятчаткі, рэканструкцыі пярэдняга аддзела вока з прычыны захворванняў і траўматычнага пашкоджання органа зроку. Цыкл распрацовак па ранняй дыягностыцы першаснай глаўкомы, заснаваны на колькаснай ацэнцы мікрацыркуляцыі дыска глядзельнага нерва, вывучэнні малекулярна-біяхімічных механізмаў павелічэння ўнутрывокавага ціску дазволілі вывучыць эціапатагенез дадзенага захворвання. Біяхімічныя даследаванні механізмаў павышэння УВЦ праводзіліся сумесна і на базе інстытута фізіялогіі [[НАН РБ]]. У выніку праведзеных фундаментальных даследаванняў быў укаранёны спосаб ранняй дыягностыкі першаснай адкрытавугольной глаўкомы, распрацаваны патагенетічна арыентаваныя метады як медыкаментознага, так і хірургічнага лячэння першаснай [[глаўкома|глаўкомы]] з прымяненнем прэпаратаў анціаксідантнага, сасудапашыральнага і нейрапратектарнага дзеяння на тканкі вока; прымяненне хірургічнага лячэння глаўкомы з дапамогай дазаванага ўздзеяння пры разрэзах ў галіне дрэнажнай зоны адтоку. Прымала актыўны ўдзел у распрацоўцы сумесна з інстытутам фізікі НАН РБ лазерных афтальмакаагулятараў. Узначаліла рэканструктыўны кірунак у афтальмахірургіі вачэй, упершыню ў рэспубліцы ўжыла ў практыцы хірургічнае лячэння [[Катаракта|катаракты]] імплантацыяй штучнага крышталіка, лячэбную і аптычную кератапластыкі, укараніла новыя спосабы лячэння адпластавання сятчаткі і іншых захворванняў вока. У практыку аховы здароўя ўкараніла аднамомантавую рэканструктыўна-аднаўленчую хірургічную методыку лячэння цяжкіх наступстваў траўмаў і захворванняў пярэдняга адрэзка вока. Займалася вывучэннем ўздзеяння малых доз радыяцыі ў асоб, якія пацярпелі ад [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]]. У выніку масавых абследаванняў насельніцтва, якое пражывае на забруджаных радыёнуклідамі тэрыторыях рэспублікі, быў знойдзены рост такіх захворванняў, як катаракты, сасудзістых захворванняў вачэй, павелічэнне прыроджанай паталогіі і анамалій рэфракцыі ў дзяцей у параўнанні з дачарнобыльскім перыядам. У апошнія гады разам з вучнямі вяла даследаванні па распрацоўцы новых спосабаў лячэння захворванняў вочнага дна, укаранёны камп’ютэрныя метады ранняй дыягностыкі (скрынінг) і дынамічнага назірання (маніторынг) за хворымі з дыябетычнай рэтынапатыяй, новыя лазерныя метады лячэння захворванняў вачэй. Сумесна з [[ІФ НАНБ]] і ГП ЛЭМТ удзельнічала ў рабоце па выкананні 2-х Дзяржаўных навукова-тэхнічных праграм, звязаных з распрацоўкай і вытворчасцю айчынных лазерных афтальмалагічных прыбораў (1992—1994 гг. і 1998—1999 гг.). У выніку выканання гэтых праграм былі створаны лазерныя афтальмалагічныя прыборы, якія знайшлі шырокае прымяненне ў афтальмалогіі нашай краіны і ў краінах [[СНД]]. Аўтар 250 навуковых прац, у тым ліку 3 [[манаграфія|манаграфій]], 2 даведнікаў для лекараў, 2 падручнікаў па вочным хваробам для сярэдняга медперсаналу і ў 2007 годзе з яе удзелам быў апублікаваны падручнік па вочным хваробам для студэнтаў [[ВНУ]]. Яна мела 3 аўтарскія пасведчанні на вынаходніцтвы [[СССР]], а таксама 8 [[патэнт]]аў на вынаходніцтвы РБ (2005—2011 гг.). == Узнагароды == * [[Заслужаны ўрач Рэспублікі Беларусь]] (1997). * [[Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь]] у галіне навукі і тэхнікі (2000, у аўтарскім калектыве) — ''за цыкл прац «Механізмы развіцця, метады і сродкі лячэння глаўкомы, катаракты, фотапашкоджанняў сятчаткі вока»''. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|3|старонкі=158|артыкул=Бірыч Тамара Андрэеўна}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/2664/ Тамара Андрэеўна Бірыч.] * [https://news.tut.by/society/430938.html Афтальмолагі-легенды. У дзень 110-годдзя Таццяны Бірыч памерла яе дачка і прадаўжальніца дынастыі Тамара Бірыч.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210504063815/https://news.tut.by/society/430938.html |date=4 мая 2021 }} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бірыч Тамара Андрэеўна}} [[Катэгорыя:Афтальмолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Афтальмолагі СССР]] [[Катэгорыя:Выпускнікі педыятрычнага факультэт БДМУ‎]] hek5g9jnm4c7a2gl31j2ymyo728eqor 4192233 4192202 2022-08-23T06:39:52Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Выпускнікі педыятрычнага факультэт БДМУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Бірыч}} {{Навуковец}} '''Тамара Андрэеўна Бірыч''' ({{ДН|5|4|1939}}, [[Мінск]] — {{ДС|10|1|2015}}) — беларускі [[Афтальмалогія|афтальмолаг]], [[доктар медыцынскіх навук]], [[прафесар]] (1988). [[Заслужаны ўрач Рэспублікі Беларусь]] (1997). == Біяграфія == Нарадзілася [[5 красавіка]] 1939 года ў Мінску. Дачка [[Таццяна Васільеўна Бірыч|Таццяны Васільеўны Бірыч]] — вядомага афтальмолага і першай жанчыны-прафесара ў Беларусі. Скончыла [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскі медыцынскі інстытут]] ([[1962]]) па спецыяльнасці ўрач-лячэбнік. З 1962 па 1963 год працавала лекарам-акулісткай [[Барысаў]]скай раённай паліклінікі. З 1963 па 1975 год — урачом-ардынатарам вочнага аддзялення 3-яй клінічнай бальніцы горада Мінска імя А. У. Клумава. Скончыла завочную аспірантуру Маскоўскага НДІ вочных хвароб імя Гельмгольца ў [[Масква|Маскве]] і абараніла кандыдацкую дысертацыю ў [[1971]] годзе. З 1975 года працавала ў [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] спачатку на пасадзе асістэнта кафедры вочных хвароб, затым дацэнта. З [[1985]] па снежань [[2005]] года — загадчыца кафедры вочных хвароб. З [[1988]] года — доктар медыцынскіх навук, прафесар з [[1989]] года. У [[1995]] годзе была выбрана членам Міжнароднай арганізацыі за прадухіленне слепаты ў свеце, у [[2001]] годзе — членам Еўрапейскага таварыства афтальмолагаў. У [[1997]] годзе была намінаваная Амерыканскім біяграфічным інстытутам ЗША і Англіі як «Жанчына года». Тамара Бірыч выконвала вялікую грамадскую работу, з’яўлялася старшынёй рэспубліканскага навуковага таварыства афтальмолагаў, намесніцай галоўнага рэдактара «Беларускага афтальмалагічнага часопіса», членам спецыялізаванага Савета па абароне дысертацый. == Навуковая дзейнасць == Асноўны напрамак даследаванняў — засваенне і распрацоўка тэхналогій у аператыўнай [[хірургія|хірургіі]] глаўкомы, захворванняў аптычнага апарата вачэй, сятчаткі, рэканструкцыі пярэдняга аддзела вока з прычыны захворванняў і траўматычнага пашкоджання органа зроку. Цыкл распрацовак па ранняй дыягностыцы першаснай глаўкомы, заснаваны на колькаснай ацэнцы мікрацыркуляцыі дыска глядзельнага нерва, вывучэнні малекулярна-біяхімічных механізмаў павелічэння ўнутрывокавага ціску дазволілі вывучыць эціапатагенез дадзенага захворвання. Біяхімічныя даследаванні механізмаў павышэння УВЦ праводзіліся сумесна і на базе інстытута фізіялогіі [[НАН РБ]]. У выніку праведзеных фундаментальных даследаванняў быў укаранёны спосаб ранняй дыягностыкі першаснай адкрытавугольной глаўкомы, распрацаваны патагенетічна арыентаваныя метады як медыкаментознага, так і хірургічнага лячэння першаснай [[глаўкома|глаўкомы]] з прымяненнем прэпаратаў анціаксідантнага, сасудапашыральнага і нейрапратектарнага дзеяння на тканкі вока; прымяненне хірургічнага лячэння глаўкомы з дапамогай дазаванага ўздзеяння пры разрэзах ў галіне дрэнажнай зоны адтоку. Прымала актыўны ўдзел у распрацоўцы сумесна з інстытутам фізікі НАН РБ лазерных афтальмакаагулятараў. Узначаліла рэканструктыўны кірунак у афтальмахірургіі вачэй, упершыню ў рэспубліцы ўжыла ў практыцы хірургічнае лячэння [[Катаракта|катаракты]] імплантацыяй штучнага крышталіка, лячэбную і аптычную кератапластыкі, укараніла новыя спосабы лячэння адпластавання сятчаткі і іншых захворванняў вока. У практыку аховы здароўя ўкараніла аднамомантавую рэканструктыўна-аднаўленчую хірургічную методыку лячэння цяжкіх наступстваў траўмаў і захворванняў пярэдняга адрэзка вока. Займалася вывучэннем ўздзеяння малых доз радыяцыі ў асоб, якія пацярпелі ад [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]]. У выніку масавых абследаванняў насельніцтва, якое пражывае на забруджаных радыёнуклідамі тэрыторыях рэспублікі, быў знойдзены рост такіх захворванняў, як катаракты, сасудзістых захворванняў вачэй, павелічэнне прыроджанай паталогіі і анамалій рэфракцыі ў дзяцей у параўнанні з дачарнобыльскім перыядам. У апошнія гады разам з вучнямі вяла даследаванні па распрацоўцы новых спосабаў лячэння захворванняў вочнага дна, укаранёны камп’ютэрныя метады ранняй дыягностыкі (скрынінг) і дынамічнага назірання (маніторынг) за хворымі з дыябетычнай рэтынапатыяй, новыя лазерныя метады лячэння захворванняў вачэй. Сумесна з [[ІФ НАНБ]] і ГП ЛЭМТ удзельнічала ў рабоце па выкананні 2-х Дзяржаўных навукова-тэхнічных праграм, звязаных з распрацоўкай і вытворчасцю айчынных лазерных афтальмалагічных прыбораў (1992—1994 гг. і 1998—1999 гг.). У выніку выканання гэтых праграм былі створаны лазерныя афтальмалагічныя прыборы, якія знайшлі шырокае прымяненне ў афтальмалогіі нашай краіны і ў краінах [[СНД]]. Аўтар 250 навуковых прац, у тым ліку 3 [[манаграфія|манаграфій]], 2 даведнікаў для лекараў, 2 падручнікаў па вочным хваробам для сярэдняга медперсаналу і ў 2007 годзе з яе удзелам быў апублікаваны падручнік па вочным хваробам для студэнтаў [[ВНУ]]. Яна мела 3 аўтарскія пасведчанні на вынаходніцтвы [[СССР]], а таксама 8 [[патэнт]]аў на вынаходніцтвы РБ (2005—2011 гг.). == Узнагароды == * [[Заслужаны ўрач Рэспублікі Беларусь]] (1997). * [[Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь]] у галіне навукі і тэхнікі (2000, у аўтарскім калектыве) — ''за цыкл прац «Механізмы развіцця, метады і сродкі лячэння глаўкомы, катаракты, фотапашкоджанняў сятчаткі вока»''. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|3|старонкі=158|артыкул=Бірыч Тамара Андрэеўна}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/2664/ Тамара Андрэеўна Бірыч.] * [https://news.tut.by/society/430938.html Афтальмолагі-легенды. У дзень 110-годдзя Таццяны Бірыч памерла яе дачка і прадаўжальніца дынастыі Тамара Бірыч.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210504063815/https://news.tut.by/society/430938.html |date=4 мая 2021 }} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бірыч Тамара Андрэеўна}} [[Катэгорыя:Афтальмолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Афтальмолагі СССР]] e4qaad7ri6crc8ygnmb8saik9i3tsnq 0 683118 4192326 3899039 2022-08-23T07:43:32Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{навуковец}} '''Макс Аляксандравіч Дворжац''' ({{ДН|16|4|1891}}, [[Віцебская вобласць]] — {{ДС|||1942}}) — беларускі вучоны ў галіне [[афтальмалогія|афтальмалогі]]і. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1935), [[прафесар]] (1936). Скончыў [[Варонежскі ўніверсітэт]] у 1919 годзе. У 1924-30 гадах у [[БДУ]], у 1932-41 гадах у [[Мінскі медыцынскі інстытут|Мінскім медыцынскім інстытуце]]. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|6|Дворжац Макс Аляксандравіч}} {{DEFAULTSORT:Дворжац Макс Аляксандравіч}} {{ізаляваны артыкул|date=2021-07-22}} [[Катэгорыя:Афтальмолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] 5jwl05kqkeyrs751q4lhika40yfcd48 0 688337 4192307 3928096 2022-08-23T07:27:38Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Дэтмальд''' ({{lang-de|Detmold}}) — горад у [[Германія|Германіі]], размешчаны на паўночным усходзе зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]], за 100 км на паўднёвы захад ад [[Гановер]]а і за 30 км на ўсход ад [[Білефельд]]а. Да 1918 года быў сталіцай княства [[Ліпэ-Дэтмальд]], у 1918—1947 гадах сталіца Свабоднай дзяржавы Ліпэ. Самы вялікі горад і раённы цэнтр адміністрацыйнай акругі Ліпэ. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Франк-Вальтэр Штайнмаер]], нямецкі дзяржаўны дзеяч {{зноскі}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 7yz8bsqlgfl47nogydu7j87bh8njj4d 0 697135 4191940 4191709 2022-08-22T15:36:31Z DBatura 73587 удакладненне wikitext text/x-wiki {{Main|Гісторыя беларускай арміі}} [[File:РВСН Беларусь.jpg|thumb|300px|Карта размяшчэння падраздзяленняў і фарміраванняў РВСП на тэрыторыі Беларусі (1960—1996).]] '''Ядзернае раззбраенне Беларусі''' — працэс вываду ракетна-ядзернага ўзбраення з тэрыторыі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Праводзілася на фоне [[Скарачэнні Узброеных сіл Беларусі (1992—1996)|маштабнай дэмілітарызацыі 1992—1996 гадоў]]. Беларусь разам з [[ПАР]] ([[1989]]—пачатак 1990-х), [[Казахстан]]ам (красавік [[1995]]) і [[Украіна]]й (чэрвень [[1996]]) сталі першымі дзяржавамі, якія добраахвотна адмовіліся ад магчымасці валодання [[ядзерная зброя|ядзернай зброяй]] і правялі ліквідацыю яго запасаў. == Агляд == У [[1960]] годзе ў [[Беларуская ваенная акруга|Беларускай ваенная акрузе]] размясціліся часткі 50-й ракетнай Чырванасцяжнай арміі, якая ўваходзіла ў склад [[Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння СССР|Ракетных войскаў стратэгічнага прызначэння]]. У [[БССР]] знаходзіліся чатыры дывізіі: 31-я гвардзейская ракетная Бранска-Берлінская Чырванасцяжная, ордэна Суворава ([[Пружаны]]), 32-я ракетная Херсонская Чырванасцяжная імя Маршала Савецкага Саюза Д. Ф. Усцінава ([[Паставы]]), 33-я гвардзейская ракетная Свірская Чырванасцяжная, ордэнаў Суворава, Кутузава і Аляксандра Неўскага ([[Мазыр]]) і 49-я гвардзейская ракетная Станіслаўска-Будапешцкая Чырванасцяжная ([[Ліда]]). Першапачаткова падраздзяленні абсталявалі ракетнымі комплексамі [[Р-12]] і [[Р-14]] мабільнага і шахтавага базавання, а ў канцы 80-х — мабільнымі пускавымі ўстаноўкамі 15П645К (РСД-10 «Піянер») і ракетным комплексам 15П653 (РСД-10 «Піянер-УТТХ»)<ref>[http://belarmy.by/istoria-belarusi/istoricheskaya-spravka-o-vooruzhennyx-silax-belarusi-2 Историческая справка о вооружённых силах Беларуси — 2 | Армия Беларуси<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170917193246/http://belarmy.by/istoria-belarusi/istoricheskaya-spravka-o-vooruzhennyx-silax-belarusi-2 |date=17 верасня 2017 }}</ref>. Некаторыя сілы з гэтых дывізій былі размешчаны ў [[Смаргонскі раён|Смаргонскім]], [[Дзяржынскі раён|Дзяржынскім]], [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскім]] і [[Слонімскі раён|Слонімскім]] раёнах<ref name="чипапи муняня"/>. Сховішчы ядзерных зарадаў размяшчаліся і пры аэрадромах далёкай авіяцыі<ref name="1990-я"/>. У [[1987]] годзе [[СССР]] і [[ЗША]] падпісалі [[Дагавор аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасці]]. Пасля гэтага ў Беларусі былі знішчаныя ўсе ракеты з далёкасцю палёту ад 500 да 5500 км. Апошняя з іх, Р-12 з Пружанаў, дэмантавана [[23 мая]] [[1990]] года. Раней, [[27 кастрычніка]] [[1989]] года, у [[Станькава]] знішчана пускавая ўстаноўка [[Ака (АТРК)|АТР-23 «Ака»]]<ref name="чипапи муняня"/>. На момант [[Распад СССР|распаду СССР]] Беларусь была восьмай краінай па запасах ядзернай зброі. Агульная колькасць боезарадаў складала 1120<ref name="чипапи муняня">[https://freesmi.by/byloe/323715 Каким был ядерный потенциал Беларуси и история «ядерного разоружения»]</ref>. Да групоўкі стратэгічных ядзерных сіл ставіліся парадку 180 злучэнняў, частак і ўстаноў колькасцю каля 40 тыс. чалавек<ref name="БЕЛТА">[https://www.belta.by/society/view/dose-k-100-letiju-vooruzhennyh-sil-respubliki-belarus-291008-2018/ ДОСЬЕ: К 100-летию Вооруженных Сил Республики Беларусь]</ref>. Акрамя Рэспублікі Беларусь, ядзерная зброя заставалася на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]], [[Казахстан]]а і [[Расія|Расіі]]. == Перадумовы і падрыхтоўка == [[27 ліпеня]] [[1990]] года прынятая [[Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце БССР]]. У адным з пунктаў дакумента абмаўлялася, што краіна ставіць мэтай зрабіць сваю тэрыторыю бяз’ядзернай зонай і стаць [[нейтралітэт|нейтральнай дзяржавай]]. Падобнае рашэнне прадыктавана шмат у чым настроямі ў грамадстве, якое пасля [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]] негатыўна ўспрымала любыя [[ядзерныя тэхналогіі|атамныя тэхналогіі]]<ref name="1990-я">[http://90s.by/years/1996/nuclear.html Из Беларуси выводится ядерное оружие] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211226211426/http://90s.by/years/1996/nuclear.html |date=26 снежня 2021 }}</ref>. Імкненне да раззбраення станоўча ўспрынялі ў ЗША, якія былі зацікаўлены ў тым, каб колькасць краін у «[[ядзерны клуб|ядзерным клубе]]» заставалася нязменнай. [[Белы дом]] падтрымліваў ідэю перадачу ўсіх запасаў правапераемніцы Савецкага Саюза — Расійскай Федэрацыі<ref name="РС">[https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan_nuclear_weapon_russia_ukraine_belarus/24529885.html Как Казахстан, Украина и Беларусь отдавали ядерные арсеналы]</ref>. Ужо ў верасні [[1991]] года [[Міністр замежных спраў Рэспублікі Беларусь|міністр замежных спраў Беларусі]] [[Пётр Кузьміч Краўчанка|Пётр Краўчанка]] і [[дзяржаўны сакратар ЗША]] [[Джэймс Бейкер]] правялі гутарку аб бяз’ядзерным статусе рэспублікі<ref name="1990-я"/>. Да гэтага імкнуліся і іншыя [[Постсавецкая прастора|былыя савецкія рэспублікі]]. [[8 снежня]] ў пагадненні аб стварэнні [[СНД]] было прапісана, што члены садружнасці абавязваюцца забяспечваць адзіны кантроль за ядзернай зброяй і яго нераспаўсюджваннем. Наступныя пагадненні, прынятыя на мяжы 1991—1992 гадоў, вызначылі часовы статус ядзернай зброі на тэрыторыях Беларусі, Расіі, Украіны і Казахстана. Для кантролю над узбраеннем стваралася аб’яднанае камандаванне стратэгічнымі сіламі. У той жа час Кіеў і Мінск павінны былі далучыцца да [[Дагавор аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі|дамовы аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі]], а затым вывезці свае запасы ў Расію. Да гэтага моманту рашэнне аб прымяненні ядзернай зброі мог прымаць толькі [[Прэзідэнт Расіі|прэзідэнтам Расійскай Федэрацыі]], але па ўзгадненні з кіраўнікамі Украіны, Беларусі, Казахстана і іншых краін СНД<ref name="1990-я"/>. У красавіку [[1992]] года Беларусь падпісала [[Лісабонскі пратакол|Лісабонскі пратакол]], аформіўшы членства ў Дагаворы аб скарачэнні стратэгічных наступальных узбраенняў (ДСНУ). Адначасова яна стала паўнапраўным членам Дагавора аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасці. У ліпені [[1993]]-га краіна афіцыйна далучылася да Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі. У сваю чаргу [[Вялікабрытанія]], ЗША і Расія далі рэспубліцы свае гарантыі бяспекі<ref name="МИДРБ">[https://mfa.gov.by/mulateral/global_issues/global_security/nuclear_disarmament/ Ядерное разоружение, нераспространение оружия массового уничтожения и экспортный контроль]</ref>. == Рэалізацыя раззбраення == Для выканання ўзятых беларускім бокам абавязацельстваў пры [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь|Міністэрстве абароны]] створана Нацыянальнае агенцтва па кантролі і інспекцыях. У функцыі органа ўвайшла рэалізацыя ядзернай дэмілітарызацыі. На ўзроўні СНД дзейнічаў Камітэт па ядзернай палітыцы, прызначаны для ўзгодненай працы ў галіне ядзернага ўзбраення<ref name="49 старонка">Кузьмич, 2019, с. 49.</ref>. Па [[Праграма Нана — Лугара|праграме Нана—Лугара]] Вашынгтон вылучыў краіне 250 мільёнаў долараў на мэты, звязаныя з забеспячэннем ядзернай бяспекі падчас дэмантажу, перадыслакацыі і знішчэння ядзерных боегаловак<ref name="1990-я"/>. Расія таксама аказала дапамогу<ref name="РС"/>. [[20 ліпеня]] [[1994]] года, за два з паловай гады да завяршэння ядзернай дэмілітарызацыі, краіну ўзначаліў [[Прэзідэнт Беларусі|прэзідэнт]] [[Аляксандр Лукашэнка]]. Новы кіраўнік дзяржавы баяўся пашырэння блока [[НАТА]]. Тады Лукашэнка меў намер спыніць вываз стратэгічнай зброі, якую ён прапаноўваў Расіі пакінуць у рэспубліцы. На той перыяд на яе тэрыторыі яшчэ знаходзіліся 72 ядзерныя боегалоўкі. Аднак ні Маскве, ні Вашынгтону не падабаліся падобныя планы, таму вываз зарадаў працягнуўся<ref>Игорь Плугатарев. [https://2009-2020.oborona.ru/includes/periodics/maintheme/2011/0410/20045928/detail.shtml Главком Лукашенко и его армия] // Электронное периодическое издание Оборона.Ру, 4 июня 2011</ref>. [[27 лістапада]] [[1996]] года з пад’язных шляхоў [[Яцукі (прыпыначны пункт)|чыгуначнай станцыі]] каля вёскі [[Яцукі (Дзятлаўскі раён)|Яцукі]] (Дзятлаўскі раён [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]) адпраўлены ў Расію апошні эшалон з міжкантынентальнымі балістычнымі ракетамі [[Топаль (ракетны комплекс)|РС-12М «Топаль»]]. Была праведзена ўрачыстая цырымонія з удзелам прадстаўнікоў уладных структур Беларусі і Расіі, а таксама высокапастаўленых вайскоўцаў<ref>[https://thinktanks.by/publication/2016/11/27/dvadtsat-let-nazad-belarus-stala-bezyadernym-gosudarstvom.html Двадцать лет назад Беларусь стала безъядерным государством]</ref>. З 1120 боезарадаў 584 ракеты падлягалі ліквідацыі па дамове 1987 года. Астатнія забралі [[Стратэгічныя ядзерныя сілы Расійскай Федэрацыі]]<ref name="МИДРБ"/>. == Наступствы і ўплыў == Дзейнасць Беларусі па пытанні ядзернай зброі ў поўным аб’ёме адпавядала інтарэсам як Захаду, так і Масквы, што спрыяла ўмацаванню адносін з абодвума гульцамі. Найбольшую павагу і прызнанне за палітыку 1992—1996 выказаў Вашынгтон. Так, напрыклад, [[прэзідэнт ЗША]] [[Біл Клінтан]] у другой палове 1990-х падчас перамоваў паміж [[Індыя]]й і [[Пакістан]]ам спаслаўся на пазітыўны прыклад Беларусі, якая ўнесла значны ўклад у працэс ядзернай дэмілітарызацыі у свеце. Аднак у той жа час краіна атрымала значна меншыя дывідэнды за раззбраенне, чым Украіна і Казахстан<ref>Кузьмич, 2020, с. 57.</ref>. У наступныя гады Рэспубліка Беларусь працягвала прытрымлівацца антыядзернага курсу<ref name="МИДРБ"/>. Дадзеная палітыка знайшла сваё адлюстраванне ў 18 артыкуле [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь| Канстытуцыі]]<ref name="49 старонка"/>. == Даследаванне пытання == Тэма ядзернага раззбраення Беларусі знайшла сваё адлюстраванне ў працах Камышава, Снапкоўскага, Улаховіча і Шадурскага, якія займаліся даследаваннем гісторыі і развіцця [[Знешняя палітыка Беларусі|знешняй палітыкі рэспублікі]]. Арлоў у працы па пытанні ядзернага нераспаўсюджвання ў [[расійска-амерыканскія адносіны|расійска-амерыканскіх адносін]] таксама закрануў падзеі першай паловы 1990-х у Беларусі. Непасрэдна гэтую праблему асвятляў Кузьміч<ref>Кузьмич, 2020, с. 53.</ref>. == Крытыка == Палітыка ядзернага раззбраення 1992—1996 гадоў у Беларусі ацэньваецца неадназначна. У першую чаргу крытыкуюцца крокі, прынятыя старшынёй [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савета]] [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіславам Шушкевічам]], якіяэ ў 1991—1994 гадах з’яўляўся кіраўніком дзяржавы. Ім было прынята рашэнне пазбавіцца ад ракет як мага хутчэй, прычым адмовіўшыся ад грашовай кампенсацыі Расіі. Адзін з лідараў [[Партыя БНФ|БНФ]] і дэпутат Вярхоўнага Савета [[Сяргей Іосіфавіч Навумчык|Сяргей Навумчык]] заявіў, што ядзерная дэмілітарызацыя была неабходная, але на больш выгадных для Беларусі ўмовах. Першы міністр замежных спраў краіны Пётр Краўчанка ў сваіх мемуарах «Беларусь на раздарожжы. Запіскі палітыка і дыпламата» і зусім абвінаваціў Шушкевіча ў здрадзе нацыянальных інтарэсаў. Нібыта ён пазбавіў рэспубліку галоўнага «козыра» ў перамовах з Расіяй<ref name="1990-я"/>. Агульным момантам, які выклікаў абурэнне ў Краўчанкі і Навумчыка, стала аднаасобнае рашэнне кіраўніка Вярхоўнага Савета прызнаць ядзерныя запасы Беларусі за Масквой, паколькі Шушкевіч па гэтым пытанні не параіўся ні з кім іншым<ref name="1990-я"/>. У сваё апраўданне палітык заявіў наступнае<ref>[https://m.delfi.lt/ru/news/article.php?id=64492286 Станислав Шушкевич: в Беловежской пуще не было ни одного пьяного]</ref>:{{Цытата|Беларусь фактычна была закладніцай Расіі. На яе паверхні было столькі ядзернай зброі, што можна было знішчыць усю [[Еўропа|Еўропу]]. Я лічыў гэта вельмі небяспечнай справай, і, як толькі мы падпісалі [[Белавежскія пагадненні]], я сказаў: мы выведзем ядзерную зброю без папярэдніх умоў, кампенсацый, і мы будзем рабіць гэта неадкладна, таму што гэта пагражае гібеллю беларускай нацыі, Беларусі.}} У красавіку [[2010]]-га Аляксандр Лукашэнка назваў гэтыя падзеі вельмі жорсткай памылкай. Ён таксама лічыў, што неабходна было дамагчыся больш выгадных умоў вываду. Прыйшоўшы да ўлады, як заявіў кіраўнік дзяржавы, ён ужо нічога не мог зрабіць з-за ціску расіян і амерыканцаў. Як адзначыў Лукашэнка, калі б ядзерная зброя ў Беларусі засталася, то стаўленне да яе было б іншым<ref>[https://www.belta.by/president/view/vyvod-iz-belarusi-jadernogo-oruzhija-byl-zhestochajshej-oshibkoj-lukashenko-142462-2010 Вывод из Беларуси ядерного оружия был жесточайшей ошибкой - Лукашенко]</ref>. == Гл. таксама == * [[Ваенная палітыка Беларусі]] * [[Ваеннае будаўніцтва Беларусі]] {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Кузьмич, С. В. [https://elib.bsu.by/handle/123456789/239553 Значимость безъядерного статуса Беларуси для международного сообщества в начале 1990-х годов] // Беларусь в современном мире = Беларусь у сучасным свеце : материалы XVIII Междунар. науч. конф., посвящ. 98-летию образования Белорус. гос. ун-та, Минск, 30 окт. 2019 г. / Белорус. гос. ун-т ; редкол.: В. Г. Шадурский (пред.) [и др.]. – Минск : БГУ, 2019. – С. 46-50. * Кузьмич, С. В. [https://elib.bsu.by/handle/123456789/247663 Обретение Беларусью безъядерного статуса и его влияние на взаимоотношения со странами Запада в 1991—1994 гг.] // Журнал международного права и международных отношений = Journal of International Law and International Relations. - 2020. - № 1-2. [[Катэгорыя:Ваенная палітыка Беларусі]] [[Катэгорыя:Ядзерная зброя]] [[Катэгорыя:1990-я ў Беларусі]] ov1bmjvryhb9v5xkubnlxpclw76x38i 4191969 4191940 2022-08-22T16:39:51Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Main|Гісторыя беларускай арміі}} [[File:РВСН Беларусь.jpg|thumb|300px|Карта размяшчэння падраздзяленняў і фарміраванняў РВСП на тэрыторыі Беларусі (1960—1996).]] '''Ядзернае раззбраенне Беларусі''' — працэс вываду ракетна-ядзернага ўзбраення з тэрыторыі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Праводзілася на фоне [[Скарачэнні Узброеных сіл Беларусі (1992—1996)|маштабнай дэмілітарызацыі 1992—1996 гадоў]]. Беларусь разам з [[ПАР]] ([[1989]]—пачатак 1990-х), [[Казахстан]]ам (?—красавік [[1995]]<ref name="http://www.nm2000.kz/news/2008-07-10-7230">[http://www.nm2000.kz/news/2008-07-10-7230 Міф аб ядзерным раззбраенні — 10 Ліпеня 2008 — Наш Свет — Казахстанская Рэспубліканская Газета] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110319111228/http://nm2000.kz/news/2008-07-10-7230 |date=19 сакавіка 2011 }}</ref>) і [[Украіна]]й (сакавік [[1994]]—чэрвень [[1996]]<ref>[https://tass.ru/info/13985001 ТАСС]</ref>) сталі першымі дзяржавамі, якія добраахвотна адмовіліся ад магчымасці валодання [[ядзерная зброя|ядзернай зброяй]] і правялі ліквідацыю яго запасаў. == Агляд == У [[1960]] годзе ў [[Беларуская ваенная акруга|Беларускай ваенная акрузе]] размясціліся часткі 50-й ракетнай Чырванасцяжнай арміі, якая ўваходзіла ў склад [[Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння СССР|Ракетных войскаў стратэгічнага прызначэння]]. У [[БССР]] знаходзіліся чатыры дывізіі: 31-я гвардзейская ракетная Бранска-Берлінская Чырванасцяжная, ордэна Суворава ([[Пружаны]]), 32-я ракетная Херсонская Чырванасцяжная імя Маршала Савецкага Саюза Д. Ф. Усцінава ([[Паставы]]), 33-я гвардзейская ракетная Свірская Чырванасцяжная, ордэнаў Суворава, Кутузава і Аляксандра Неўскага ([[Мазыр]]) і 49-я гвардзейская ракетная Станіслаўска-Будапешцкая Чырванасцяжная ([[Ліда]]). Першапачаткова падраздзяленні абсталявалі ракетнымі комплексамі [[Р-12]] і [[Р-14]] мабільнага і шахтавага базавання, а ў канцы 80-х — мабільнымі пускавымі ўстаноўкамі 15П645К (РСД-10 «Піянер») і ракетным комплексам 15П653 (РСД-10 «Піянер-УТТХ»)<ref>[http://belarmy.by/istoria-belarusi/istoricheskaya-spravka-o-vooruzhennyx-silax-belarusi-2 Историческая справка о вооружённых силах Беларуси — 2 | Армия Беларуси<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170917193246/http://belarmy.by/istoria-belarusi/istoricheskaya-spravka-o-vooruzhennyx-silax-belarusi-2 |date=17 верасня 2017 }}</ref>. Некаторыя сілы з гэтых дывізій былі размешчаны ў [[Смаргонскі раён|Смаргонскім]], [[Дзяржынскі раён|Дзяржынскім]], [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскім]] і [[Слонімскі раён|Слонімскім]] раёнах<ref name="чипапи муняня"/>. Сховішчы ядзерных зарадаў размяшчаліся і пры аэрадромах далёкай авіяцыі<ref name="1990-я"/>. У [[1987]] годзе [[СССР]] і [[ЗША]] падпісалі [[Дагавор аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасці]]. Пасля гэтага ў Беларусі былі знішчаныя ўсе ракеты з далёкасцю палёту ад 500 да 5500 км. Апошняя з іх, Р-12 з Пружанаў, дэмантавана [[23 мая]] [[1990]] года. Раней, [[27 кастрычніка]] [[1989]] года, у [[Станькава]] знішчана пускавая ўстаноўка [[Ака (АТРК)|АТР-23 «Ака»]]<ref name="чипапи муняня"/>. На момант [[Распад СССР|распаду СССР]] Беларусь была восьмай краінай па запасах ядзернай зброі. Агульная колькасць боезарадаў складала 1120<ref name="чипапи муняня">[https://freesmi.by/byloe/323715 Каким был ядерный потенциал Беларуси и история «ядерного разоружения»]</ref>. Да групоўкі стратэгічных ядзерных сіл ставіліся парадку 180 злучэнняў, частак і ўстаноў колькасцю каля 40 тыс. чалавек<ref name="БЕЛТА">[https://www.belta.by/society/view/dose-k-100-letiju-vooruzhennyh-sil-respubliki-belarus-291008-2018/ ДОСЬЕ: К 100-летию Вооруженных Сил Республики Беларусь]</ref>. Акрамя Рэспублікі Беларусь, ядзерная зброя заставалася на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]], [[Казахстан]]а і [[Расія|Расіі]]. == Перадумовы і падрыхтоўка == [[27 ліпеня]] [[1990]] года прынятая [[Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце БССР]]. У адным з пунктаў дакумента абмаўлялася, што краіна ставіць мэтай зрабіць сваю тэрыторыю бяз’ядзернай зонай і стаць [[нейтралітэт|нейтральнай дзяржавай]]. Падобнае рашэнне прадыктавана шмат у чым настроямі ў грамадстве, якое пасля [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]] негатыўна ўспрымала любыя [[ядзерныя тэхналогіі|атамныя тэхналогіі]]<ref name="1990-я">[http://90s.by/years/1996/nuclear.html Из Беларуси выводится ядерное оружие] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211226211426/http://90s.by/years/1996/nuclear.html |date=26 снежня 2021 }}</ref>. Імкненне да раззбраення станоўча ўспрынялі ў ЗША, якія былі зацікаўлены ў тым, каб колькасць краін у «[[ядзерны клуб|ядзерным клубе]]» заставалася нязменнай. [[Белы дом]] падтрымліваў ідэю перадачу ўсіх запасаў правапераемніцы Савецкага Саюза — Расійскай Федэрацыі<ref name="РС">[https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan_nuclear_weapon_russia_ukraine_belarus/24529885.html Как Казахстан, Украина и Беларусь отдавали ядерные арсеналы]</ref>. Ужо ў верасні [[1991]] года [[Міністр замежных спраў Рэспублікі Беларусь|міністр замежных спраў Беларусі]] [[Пётр Кузьміч Краўчанка|Пётр Краўчанка]] і [[дзяржаўны сакратар ЗША]] [[Джэймс Бейкер]] правялі гутарку аб бяз’ядзерным статусе рэспублікі<ref name="1990-я"/>. Да гэтага імкнуліся і іншыя [[Постсавецкая прастора|былыя савецкія рэспублікі]]. [[8 снежня]] ў пагадненні аб стварэнні [[СНД]] было прапісана, што члены садружнасці абавязваюцца забяспечваць адзіны кантроль за ядзернай зброяй і яго нераспаўсюджваннем. Наступныя пагадненні, прынятыя на мяжы 1991—1992 гадоў, вызначылі часовы статус ядзернай зброі на тэрыторыях Беларусі, Расіі, Украіны і Казахстана. Для кантролю над узбраеннем стваралася аб’яднанае камандаванне стратэгічнымі сіламі. У той жа час Кіеў і Мінск павінны былі далучыцца да [[Дагавор аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі|дамовы аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі]], а затым вывезці свае запасы ў Расію. Да гэтага моманту рашэнне аб прымяненні ядзернай зброі мог прымаць толькі [[Прэзідэнт Расіі|прэзідэнтам Расійскай Федэрацыі]], але па ўзгадненні з кіраўнікамі Украіны, Беларусі, Казахстана і іншых краін СНД<ref name="1990-я"/>. У красавіку [[1992]] года Беларусь падпісала [[Лісабонскі пратакол|Лісабонскі пратакол]], аформіўшы членства ў Дагаворы аб скарачэнні стратэгічных наступальных узбраенняў (ДСНУ). Адначасова яна стала паўнапраўным членам Дагавора аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасці. У ліпені [[1993]]-га краіна афіцыйна далучылася да Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі. У сваю чаргу [[Вялікабрытанія]], ЗША і Расія далі рэспубліцы свае гарантыі бяспекі<ref name="МИДРБ">[https://mfa.gov.by/mulateral/global_issues/global_security/nuclear_disarmament/ Ядерное разоружение, нераспространение оружия массового уничтожения и экспортный контроль]</ref>. == Рэалізацыя раззбраення == Для выканання ўзятых беларускім бокам абавязацельстваў пры [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь|Міністэрстве абароны]] створана Нацыянальнае агенцтва па кантролі і інспекцыях. У функцыі органа ўвайшла рэалізацыя ядзернай дэмілітарызацыі. На ўзроўні СНД дзейнічаў Камітэт па ядзернай палітыцы, прызначаны для ўзгодненай працы ў галіне ядзернага ўзбраення<ref name="49 старонка">Кузьмич, 2019, с. 49.</ref>. Па [[Праграма Нана — Лугара|праграме Нана—Лугара]] Вашынгтон вылучыў краіне 250 мільёнаў долараў на мэты, звязаныя з забеспячэннем ядзернай бяспекі падчас дэмантажу, перадыслакацыі і знішчэння ядзерных боегаловак<ref name="1990-я"/>. Расія таксама аказала дапамогу<ref name="РС"/>. [[20 ліпеня]] [[1994]] года, за два з паловай гады да завяршэння ядзернай дэмілітарызацыі, краіну ўзначаліў [[Прэзідэнт Беларусі|прэзідэнт]] [[Аляксандр Лукашэнка]]. Новы кіраўнік дзяржавы баяўся пашырэння блока [[НАТА]]. Тады Лукашэнка меў намер спыніць вываз стратэгічнай зброі, якую ён прапаноўваў Расіі пакінуць у рэспубліцы. На той перыяд на яе тэрыторыі яшчэ знаходзіліся 72 ядзерныя боегалоўкі. Аднак ні Маскве, ні Вашынгтону не падабаліся падобныя планы, таму вываз зарадаў працягнуўся<ref>Игорь Плугатарев. [https://2009-2020.oborona.ru/includes/periodics/maintheme/2011/0410/20045928/detail.shtml Главком Лукашенко и его армия] // Электронное периодическое издание Оборона.Ру, 4 июня 2011</ref>. [[27 лістапада]] [[1996]] года з пад’язных шляхоў [[Яцукі (прыпыначны пункт)|чыгуначнай станцыі]] каля вёскі [[Яцукі (Дзятлаўскі раён)|Яцукі]] (Дзятлаўскі раён [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]) адпраўлены ў Расію апошні эшалон з міжкантынентальнымі балістычнымі ракетамі [[Топаль (ракетны комплекс)|РС-12М «Топаль»]]. Была праведзена ўрачыстая цырымонія з удзелам прадстаўнікоў уладных структур Беларусі і Расіі, а таксама высокапастаўленых вайскоўцаў<ref>[https://thinktanks.by/publication/2016/11/27/dvadtsat-let-nazad-belarus-stala-bezyadernym-gosudarstvom.html Двадцать лет назад Беларусь стала безъядерным государством]</ref>. З 1120 боезарадаў 584 ракеты падлягалі ліквідацыі па дамове 1987 года. Астатнія забралі [[Стратэгічныя ядзерныя сілы Расійскай Федэрацыі]]<ref name="МИДРБ"/>. == Наступствы і ўплыў == Дзейнасць Беларусі па пытанні ядзернай зброі ў поўным аб’ёме адпавядала інтарэсам як Захаду, так і Масквы, што спрыяла ўмацаванню адносін з абодвума гульцамі. Найбольшую павагу і прызнанне за палітыку 1992—1996 выказаў Вашынгтон. Так, напрыклад, [[прэзідэнт ЗША]] [[Біл Клінтан]] у другой палове 1990-х падчас перамоваў паміж [[Індыя]]й і [[Пакістан]]ам спаслаўся на пазітыўны прыклад Беларусі, якая ўнесла значны ўклад у працэс ядзернай дэмілітарызацыі у свеце. Аднак у той жа час краіна атрымала значна меншыя дывідэнды за раззбраенне, чым Украіна і Казахстан<ref>Кузьмич, 2020, с. 57.</ref>. У наступныя гады Рэспубліка Беларусь працягвала прытрымлівацца антыядзернага курсу<ref name="МИДРБ"/>. Дадзеная палітыка знайшла сваё адлюстраванне ў 18 артыкуле [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь| Канстытуцыі]]<ref name="49 старонка"/>. == Даследаванне пытання == Тэма ядзернага раззбраення Беларусі знайшла сваё адлюстраванне ў працах Камышава, Снапкоўскага, Улаховіча і Шадурскага, якія займаліся даследаваннем гісторыі і развіцця [[Знешняя палітыка Беларусі|знешняй палітыкі рэспублікі]]. Арлоў у працы па пытанні ядзернага нераспаўсюджвання ў [[расійска-амерыканскія адносіны|расійска-амерыканскіх адносін]] таксама закрануў падзеі першай паловы 1990-х у Беларусі. Непасрэдна гэтую праблему асвятляў Кузьміч<ref>Кузьмич, 2020, с. 53.</ref>. == Крытыка == Палітыка ядзернага раззбраення 1992—1996 гадоў у Беларусі ацэньваецца неадназначна. У першую чаргу крытыкуюцца крокі, прынятыя старшынёй [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савета]] [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіславам Шушкевічам]], якіяэ ў 1991—1994 гадах з’яўляўся кіраўніком дзяржавы. Ім было прынята рашэнне пазбавіцца ад ракет як мага хутчэй, прычым адмовіўшыся ад грашовай кампенсацыі Расіі. Адзін з лідараў [[Партыя БНФ|БНФ]] і дэпутат Вярхоўнага Савета [[Сяргей Іосіфавіч Навумчык|Сяргей Навумчык]] заявіў, што ядзерная дэмілітарызацыя была неабходная, але на больш выгадных для Беларусі ўмовах. Першы міністр замежных спраў краіны Пётр Краўчанка ў сваіх мемуарах «Беларусь на раздарожжы. Запіскі палітыка і дыпламата» і зусім абвінаваціў Шушкевіча ў здрадзе нацыянальных інтарэсаў. Нібыта ён пазбавіў рэспубліку галоўнага «козыра» ў перамовах з Расіяй<ref name="1990-я"/>. Агульным момантам, які выклікаў абурэнне ў Краўчанкі і Навумчыка, стала аднаасобнае рашэнне кіраўніка Вярхоўнага Савета прызнаць ядзерныя запасы Беларусі за Масквой, паколькі Шушкевіч па гэтым пытанні не параіўся ні з кім іншым<ref name="1990-я"/>. У сваё апраўданне палітык заявіў наступнае<ref>[https://m.delfi.lt/ru/news/article.php?id=64492286 Станислав Шушкевич: в Беловежской пуще не было ни одного пьяного]</ref>:{{Цытата|Беларусь фактычна была закладніцай Расіі. На яе паверхні было столькі ядзернай зброі, што можна было знішчыць усю [[Еўропа|Еўропу]]. Я лічыў гэта вельмі небяспечнай справай, і, як толькі мы падпісалі [[Белавежскія пагадненні]], я сказаў: мы выведзем ядзерную зброю без папярэдніх умоў, кампенсацый, і мы будзем рабіць гэта неадкладна, таму што гэта пагражае гібеллю беларускай нацыі, Беларусі.}} У красавіку [[2010]]-га Аляксандр Лукашэнка назваў гэтыя падзеі вельмі жорсткай памылкай. Ён таксама лічыў, што неабходна было дамагчыся больш выгадных умоў вываду. Прыйшоўшы да ўлады, як заявіў кіраўнік дзяржавы, ён ужо нічога не мог зрабіць з-за ціску расіян і амерыканцаў. Як адзначыў Лукашэнка, калі б ядзерная зброя ў Беларусі засталася, то стаўленне да яе было б іншым<ref>[https://www.belta.by/president/view/vyvod-iz-belarusi-jadernogo-oruzhija-byl-zhestochajshej-oshibkoj-lukashenko-142462-2010 Вывод из Беларуси ядерного оружия был жесточайшей ошибкой - Лукашенко]</ref>. == Гл. таксама == * [[Ваенная палітыка Беларусі]] * [[Ваеннае будаўніцтва Беларусі]] {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Кузьмич, С. В. [https://elib.bsu.by/handle/123456789/239553 Значимость безъядерного статуса Беларуси для международного сообщества в начале 1990-х годов] // Беларусь в современном мире = Беларусь у сучасным свеце : материалы XVIII Междунар. науч. конф., посвящ. 98-летию образования Белорус. гос. ун-та, Минск, 30 окт. 2019 г. / Белорус. гос. ун-т ; редкол.: В. Г. Шадурский (пред.) [и др.]. – Минск : БГУ, 2019. – С. 46-50. * Кузьмич, С. В. [https://elib.bsu.by/handle/123456789/247663 Обретение Беларусью безъядерного статуса и его влияние на взаимоотношения со странами Запада в 1991—1994 гг.] // Журнал международного права и международных отношений = Journal of International Law and International Relations. - 2020. - № 1-2. [[Катэгорыя:Ваенная палітыка Беларусі]] [[Катэгорыя:Ядзерная зброя]] [[Катэгорыя:1990-я ў Беларусі]] hyk64cevrmhoe29mgkpi396395pnub1 4191970 4191969 2022-08-22T16:41:33Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Main|Гісторыя беларускай арміі}} [[File:РВСН Беларусь.jpg|thumb|300px|Карта размяшчэння падраздзяленняў і фарміраванняў РВСП на тэрыторыі Беларусі (1960—1996).]] '''Ядзернае раззбраенне Беларусі''' — працэс вываду ракетна-ядзернага ўзбраення з тэрыторыі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Праводзілася на фоне [[Скарачэнні Узброеных сіл Беларусі (1992—1996)|маштабнай дэмілітарызацыі 1992—1996 гадоў]]. Беларусь разам з [[ПАР]] ([[1989]]—пачатак 1990-х), [[Казахстан]]ам (?—красавік [[1995]]<ref name="http://www.nm2000.kz/news/2008-07-10-7230">[http://www.nm2000.kz/news/2008-07-10-7230 Міф аб ядзерным раззбраенні — 10 Ліпеня 2008 — Наш Свет — Казахстанская Рэспубліканская Газета] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110319111228/http://nm2000.kz/news/2008-07-10-7230 |date=19 сакавіка 2011 }}</ref>) і [[Украіна]]й (сакавік [[1994]]—чэрвень [[1996]]<ref>[https://tass.ru/info/13985001 ТАСС]</ref>) сталі першымі дзяржавамі, якія добраахвотна адмовіліся ад магчымасці валодання [[ядзерная зброя|ядзернай зброяй]] і правялі ліквідацыю яго запасаў. == Агляд == У [[1960]] годзе ў [[Беларуская ваенная акруга|Беларускай ваенная акрузе]] размясціліся часткі 50-й ракетнай Чырванасцяжнай арміі, якая ўваходзіла ў склад [[Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння СССР|Ракетных войскаў стратэгічнага прызначэння]]. У [[БССР]] знаходзіліся чатыры дывізіі: 31-я гвардзейская ракетная Бранска-Берлінская Чырванасцяжная, ордэна Суворава ([[Пружаны]]), 32-я ракетная Херсонская Чырванасцяжная імя Маршала Савецкага Саюза Д. Ф. Усцінава ([[Паставы]]), 33-я гвардзейская ракетная Свірская Чырванасцяжная, ордэнаў Суворава, Кутузава і Аляксандра Неўскага ([[Мазыр]]) і 49-я гвардзейская ракетная Станіслаўска-Будапешцкая Чырванасцяжная ([[Ліда]]). Першапачаткова падраздзяленні абсталявалі ракетнымі комплексамі [[Р-12]] і [[Р-14]] мабільнага і шахтавага базавання, а ў канцы 80-х — мабільнымі пускавымі ўстаноўкамі 15П645К (РСД-10 «Піянер») і ракетным комплексам 15П653 (РСД-10 «Піянер-УТТХ»)<ref>[http://belarmy.by/istoria-belarusi/istoricheskaya-spravka-o-vooruzhennyx-silax-belarusi-2 Историческая справка о вооружённых силах Беларуси — 2 | Армия Беларуси<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170917193246/http://belarmy.by/istoria-belarusi/istoricheskaya-spravka-o-vooruzhennyx-silax-belarusi-2 |date=17 верасня 2017 }}</ref>. Некаторыя сілы з гэтых дывізій былі размешчаны ў [[Смаргонскі раён|Смаргонскім]], [[Дзяржынскі раён|Дзяржынскім]], [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскім]] і [[Слонімскі раён|Слонімскім]] раёнах<ref name="чипапи муняня"/>. Сховішчы ядзерных зарадаў размяшчаліся і пры аэрадромах далёкай авіяцыі<ref name="1990-я"/>. У [[1987]] годзе [[СССР]] і [[ЗША]] падпісалі [[Дагавор аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасці]]. Пасля гэтага ў Беларусі былі знішчаныя ўсе ракеты з далёкасцю палёту ад 500 да 5500 км. Апошняя з іх, Р-12 з Пружанаў, дэмантавана [[23 мая]] [[1990]] года. Раней, [[27 кастрычніка]] [[1989]] года, у [[Станькава]] знішчана пускавая ўстаноўка [[Ака (АТРК)|АТР-23 «Ака»]]<ref name="чипапи муняня"/>. На момант [[Распад СССР|распаду СССР]] Беларусь была восьмай краінай па запасах ядзернай зброі. Агульная колькасць боезарадаў складала 1120<ref name="чипапи муняня">[https://freesmi.by/byloe/323715 Каким был ядерный потенциал Беларуси и история «ядерного разоружения»]</ref>. Да групоўкі стратэгічных ядзерных сіл ставіліся парадку 180 злучэнняў, частак і ўстаноў колькасцю каля 40 тыс. чалавек<ref name="БЕЛТА">[https://www.belta.by/society/view/dose-k-100-letiju-vooruzhennyh-sil-respubliki-belarus-291008-2018/ ДОСЬЕ: К 100-летию Вооруженных Сил Республики Беларусь]</ref>. Акрамя Рэспублікі Беларусь, ядзерная зброя заставалася на тэрыторыі [[Украіна|Украіны]], [[Казахстан]]а і [[Расія|Расіі]]. == Перадумовы і падрыхтоўка == [[27 ліпеня]] [[1990]] года прынятая [[Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце БССР]]. У адным з пунктаў дакумента абмаўлялася, што краіна ставіць мэтай зрабіць сваю тэрыторыю бяз’ядзернай зонай і стаць [[нейтралітэт|нейтральнай дзяржавай]]. Падобнае рашэнне прадыктавана шмат у чым настроямі ў грамадстве, якое пасля [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]] негатыўна ўспрымала любыя [[ядзерныя тэхналогіі|атамныя тэхналогіі]]<ref name="1990-я">[http://90s.by/years/1996/nuclear.html Из Беларуси выводится ядерное оружие] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211226211426/http://90s.by/years/1996/nuclear.html |date=26 снежня 2021 }}</ref>. Імкненне да раззбраення станоўча ўспрынялі ў ЗША, якія былі зацікаўлены ў тым, каб колькасць краін у «[[ядзерны клуб|ядзерным клубе]]» заставалася нязменнай. [[Белы дом]] падтрымліваў ідэю перадачу ўсіх запасаў правапераемніцы Савецкага Саюза — Расійскай Федэрацыі<ref name="РС">[https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan_nuclear_weapon_russia_ukraine_belarus/24529885.html Как Казахстан, Украина и Беларусь отдавали ядерные арсеналы]</ref>. Ужо ў верасні [[1991]] года [[Міністр замежных спраў Рэспублікі Беларусь|міністр замежных спраў Беларусі]] [[Пётр Кузьміч Краўчанка|Пётр Краўчанка]] і [[дзяржаўны сакратар ЗША]] [[Джэймс Бейкер]] правялі гутарку аб бяз’ядзерным статусе рэспублікі<ref name="1990-я"/>. Да гэтага імкнуліся і іншыя [[Постсавецкая прастора|былыя савецкія рэспублікі]]. [[8 снежня]] ў пагадненні аб стварэнні [[СНД]] было прапісана, што члены садружнасці абавязваюцца забяспечваць адзіны кантроль за ядзернай зброяй і яго нераспаўсюджваннем. Наступныя пагадненні, прынятыя на мяжы 1991—1992 гадоў, вызначылі часовы статус ядзернай зброі на тэрыторыях Беларусі, Расіі, Украіны і Казахстана. Для кантролю над узбраеннем стваралася аб’яднанае камандаванне стратэгічнымі сіламі. У той жа час Кіеў і Мінск павінны былі далучыцца да [[Дагавор аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі|дамовы аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі]], а затым вывезці свае запасы ў Расію. Да гэтага моманту рашэнне аб прымяненні ядзернай зброі мог прымаць толькі [[Прэзідэнт Расіі|прэзідэнтам Расійскай Федэрацыі]], але па ўзгадненні з кіраўнікамі Украіны, Беларусі, Казахстана і іншых краін СНД<ref name="1990-я"/>. У красавіку [[1992]] года Беларусь падпісала [[Лісабонскі пратакол|Лісабонскі пратакол]], аформіўшы членства ў Дагаворы аб скарачэнні стратэгічных наступальных узбраенняў (ДСНУ). Адначасова яна стала паўнапраўным членам Дагавора аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасці. У ліпені [[1993]]-га краіна афіцыйна далучылася да Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі. У сваю чаргу [[Вялікабрытанія]], ЗША і Расія далі рэспубліцы свае гарантыі бяспекі<ref name="МИДРБ">[https://mfa.gov.by/mulateral/global_issues/global_security/nuclear_disarmament/ Ядерное разоружение, нераспространение оружия массового уничтожения и экспортный контроль]</ref>. == Рэалізацыя раззбраення == Для выканання ўзятых беларускім бокам абавязацельстваў пры [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь|Міністэрстве абароны]] створана Нацыянальнае агенцтва па кантролі і інспекцыях. У функцыі органа ўвайшла рэалізацыя ядзернай дэмілітарызацыі. На ўзроўні СНД дзейнічаў Камітэт па ядзернай палітыцы, прызначаны для ўзгодненай працы ў галіне ядзернага ўзбраення<ref name="49 старонка">Кузьмич, 2019, с. 49.</ref>. Па [[Праграма Нана — Лугара|праграме Нана—Лугара]] Вашынгтон вылучыў краіне 250 мільёнаў долараў на мэты, звязаныя з забеспячэннем ядзернай бяспекі падчас дэмантажу, перадыслакацыі і знішчэння ядзерных боегаловак<ref name="1990-я"/>. Расія таксама аказала дапамогу<ref name="РС"/>. [[20 ліпеня]] [[1994]] года, за два з паловай гады да завяршэння ядзернай дэмілітарызацыі, краіну ўзначаліў [[Прэзідэнт Беларусі|прэзідэнт]] [[Аляксандр Лукашэнка]]. Новы кіраўнік дзяржавы баяўся пашырэння блока [[НАТА]]. Тады Лукашэнка меў намер спыніць вываз стратэгічнай зброі, якую ён прапаноўваў Расіі пакінуць у рэспубліцы. На той перыяд на яе тэрыторыі яшчэ знаходзіліся 72 ядзерныя боегалоўкі. Аднак ні Маскве, ні Вашынгтону не падабаліся падобныя планы, таму вываз зарадаў працягнуўся<ref>Игорь Плугатарев. [https://2009-2020.oborona.ru/includes/periodics/maintheme/2011/0410/20045928/detail.shtml Главком Лукашенко и его армия] // Электронное периодическое издание Оборона.Ру, 4 июня 2011</ref>. [[27 лістапада]] [[1996]] года з пад’язных шляхоў [[Яцукі (прыпыначны пункт)|чыгуначнай станцыі]] каля вёскі [[Яцукі (Дзятлаўскі раён)|Яцукі]] (Дзятлаўскі раён [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]) адпраўлены ў Расію апошні эшалон з міжкантынентальнымі балістычнымі ракетамі [[Топаль (ракетны комплекс)|РС-12М «Топаль»]]. Была праведзена ўрачыстая цырымонія з удзелам прадстаўнікоў уладных структур Беларусі і Расіі, а таксама высокапастаўленых вайскоўцаў<ref>[https://thinktanks.by/publication/2016/11/27/dvadtsat-let-nazad-belarus-stala-bezyadernym-gosudarstvom.html Двадцать лет назад Беларусь стала безъядерным государством]</ref>. З 1120 боезарадаў 584 ракеты падлягалі ліквідацыі па дамове 1987 года. Астатнія забралі [[Стратэгічныя ядзерныя сілы Расійскай Федэрацыі]]<ref name="МИДРБ"/>. == Наступствы і ўплыў == Дзейнасць Беларусі па пытанні ядзернай зброі ў поўным аб’ёме адпавядала інтарэсам як Захаду, так і Масквы, што спрыяла ўмацаванню адносін з абодвума гульцамі. Найбольшую павагу і прызнанне за палітыку 1992—1996 выказаў Вашынгтон. Так, напрыклад, [[прэзідэнт ЗША]] [[Біл Клінтан]] у другой палове 1990-х падчас перамоваў паміж [[Індыя]]й і [[Пакістан]]ам спаслаўся на пазітыўны прыклад Беларусі, якая ўнесла значны ўклад у працэс ядзернай дэмілітарызацыі у свеце. Аднак у той жа час краіна атрымала значна меншыя дывідэнды за раззбраенне, чым Украіна і Казахстан<ref>Кузьмич, 2020, с. 57.</ref>. У наступныя гады Рэспубліка Беларусь працягвала прытрымлівацца антыядзернага курсу<ref name="МИДРБ"/>. Дадзеная палітыка знайшла сваё адлюстраванне ў 18 артыкуле [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь| Канстытуцыі]]<ref name="49 старонка"/>. == Даследаванне пытання == Тэма ядзернага раззбраення Беларусі знайшла сваё адлюстраванне ў працах Камышава, Снапкоўскага, Улаховіча і Шадурскага, якія займаліся даследаваннем гісторыі і развіцця [[Знешняя палітыка Беларусі|знешняй палітыкі рэспублікі]]. Арлоў у працы па пытанні ядзернага нераспаўсюджвання ў [[расійска-амерыканскія адносіны|расійска-амерыканскіх адносін]] таксама закрануў падзеі першай паловы 1990-х у Беларусі. Непасрэдна гэтую праблему асвятляў Кузьміч<ref>Кузьмич, 2020, с. 53.</ref>. == Крытыка == Палітыка ядзернага раззбраення 1992—1996 гадоў у Беларусі ацэньваецца неадназначна. У першую чаргу крытыкуюцца крокі, прынятыя старшынёй [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савета]] [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіславам Шушкевічам]], якіяэ ў 1991—1994 гадах з’яўляўся кіраўніком дзяржавы. Ім было прынята рашэнне пазбавіцца ад ракет як мага хутчэй, прычым адмовіўшыся ад грашовай кампенсацыі Расіі. Адзін з лідараў [[Партыя БНФ|БНФ]] і дэпутат Вярхоўнага Савета [[Сяргей Іосіфавіч Навумчык|Сяргей Навумчык]] заявіў, што ядзерная дэмілітарызацыя была неабходная, але на больш выгадных для Беларусі ўмовах. Першы міністр замежных спраў краіны Пётр Краўчанка ў сваіх мемуарах «Беларусь на раздарожжы. Запіскі палітыка і дыпламата» і зусім абвінаваціў Шушкевіча ў здрадзе нацыянальных інтарэсаў. Нібыта ён пазбавіў рэспубліку галоўнага «козыра» ў перамовах з Расіяй<ref name="1990-я"/>. Агульным момантам, які выклікаў абурэнне ў Краўчанкі і Навумчыка, стала аднаасобнае рашэнне кіраўніка Вярхоўнага Савета прызнаць ядзерныя запасы Беларусі за Масквой, паколькі Шушкевіч па гэтым пытанні не параіўся ні з кім іншым<ref name="1990-я"/>. У сваё апраўданне палітык заявіў наступнае<ref>[https://m.delfi.lt/ru/news/article.php?id=64492286 Станислав Шушкевич: в Беловежской пуще не было ни одного пьяного]</ref>:{{Цытата|Беларусь фактычна была закладніцай Расіі. На яе паверхні было столькі ядзернай зброі, што можна было знішчыць усю [[Еўропа|Еўропу]]. Я лічыў гэта вельмі небяспечнай справай, і, як толькі мы падпісалі [[Белавежскія пагадненні]], я сказаў: мы выведзем ядзерную зброю без папярэдніх умоў, кампенсацый, і мы будзем рабіць гэта неадкладна, таму што гэта пагражае гібеллю беларускай нацыі, Беларусі.}} У красавіку [[2010]]-га Аляксандр Лукашэнка назваў гэтыя падзеі вельмі жорсткай памылкай. Ён таксама лічыў, што неабходна было дамагчыся больш выгадных умоў вываду. Прыйшоўшы да ўлады, як заявіў кіраўнік дзяржавы, ён ужо нічога не мог зрабіць з-за ціску расіян і амерыканцаў. Як адзначыў Лукашэнка, калі б ядзерная зброя ў Беларусі засталася, то стаўленне да яе было б іншым<ref>[https://www.belta.by/president/view/vyvod-iz-belarusi-jadernogo-oruzhija-byl-zhestochajshej-oshibkoj-lukashenko-142462-2010 Вывод из Беларуси ядерного оружия был жесточайшей ошибкой - Лукашенко]</ref>. == Гл. таксама == * [[Ваенная палітыка Беларусі]] * [[Ваеннае будаўніцтва Беларусі]] * [[Ядзерная зброя Казахстана]] * [[Ядзерная зброя Украіны]] {{Зноскі|2}} == Літаратура == * Кузьмич, С. В. [https://elib.bsu.by/handle/123456789/239553 Значимость безъядерного статуса Беларуси для международного сообщества в начале 1990-х годов] // Беларусь в современном мире = Беларусь у сучасным свеце : материалы XVIII Междунар. науч. конф., посвящ. 98-летию образования Белорус. гос. ун-та, Минск, 30 окт. 2019 г. / Белорус. гос. ун-т ; редкол.: В. Г. Шадурский (пред.) [и др.]. – Минск : БГУ, 2019. – С. 46-50. * Кузьмич, С. В. [https://elib.bsu.by/handle/123456789/247663 Обретение Беларусью безъядерного статуса и его влияние на взаимоотношения со странами Запада в 1991—1994 гг.] // Журнал международного права и международных отношений = Journal of International Law and International Relations. - 2020. - № 1-2. [[Катэгорыя:Ваенная палітыка Беларусі]] [[Катэгорыя:Ядзерная зброя]] [[Катэгорыя:1990-я ў Беларусі]] 9dww0j4ls4x6py792vxb4dgf8walas1 0 697907 4191975 3999909 2022-08-22T16:47:14Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki '''Ганаровы грамадзянін горада Гродна''' — званне, якое прысвойваецца асобам за вялікі ўклад у развіццё [[Гродна]], павышэнне яго аўтарытэту, за здзяйсненне мужных учынкаў на карысць горада. == Спіс ганаровых грамадзян == # Георгій Міхайлавіч Арцем’еў — удзельнік баёў за вызваленне г. Гродна ў гады Вялікай Айчыннай вайны, 28 лютага 1995 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # [[Іван Васілевіч Болдзін|Іван Васільевіч Болдзін]] — генерал-палкоўнік, удзельнік вызвалення г. Гродна ў гады Вялікай Айчыннай вайны, 22 лютага 1968 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # Рыгор Мікалаевіч Водчыц — брыгадзір, майстар домабудаўнічага камбіната, 23 верасня 1987 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за ўдарную працу і важкі ўклад у развіццё будаўнічай галіны. # [[Алена Уладзіміраўна Цюнянкова|Алена Ўладзіміраўна Ваўчэцкая]] — заслужаны майстар спорту Савецкага Саюза па спартыўнай гімнастыцы, дацэнт кафедры тэорыі і методыкі фізічнай культуры, 12 верасня 2008 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікі асабісты ўклад у развіццё фізічнай культуры і спорту, падрыхтоўку спартсменаў высокага класа, высокакваліфікаваных трэнераў-выкладчыкаў і сацыяльна-культурнага развіцця г. Гродна. # Мікалай Кузьміч Глазуноў — генерал-маёр, удзельнік баёў за вызваленне г. Гродна ў гады Вялікай Айчыннай вайны, 28 верасня 1994 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # Андрэй Сцяпанавіч Данілаў — падчас Вялікай Айчыннай вайны лётчык-знішчальнік, 1 ліпеня 1964 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # Сяргей Фадзеевіч Іваноў — удзельнік вызвалення г. Гродна ў гады Вялікай Айчыннай вайны, 28 лютага 1995 гады прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікую працу па героіка-патрыятычным выхаванні падрастаючага пакалення. # [[Дзмітрый Міхайлавіч Карбышаў]] — генерал-лейтэнант інжынерных войскаў, 15 ліпеня 1964 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # [[Рэнальд Іванавіч Кныш]] — заслужаны трэнер БССР (1960), заслужаны трэнер СССР (1964) па спартыўнай гімнастыцы, 27 верасня 1972 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікі асабісты ўклад у развіццё фізічнай культуры і спорту, падрыхтоўку спартсменаў высокага класа, высокакваліфікаваных трэнераў-выкладчыкаў і сацыяльна-культурнага развіцця г. Гродна. # [[Вольга Валянцінаўна Корбут]] — чатырохкратная алімпійская чэмпіёнка па спартыўнай гімнастыцы, заслужаны майстар спорту СССР, чэмпіёнка Міра і Спартакіяды народаў СССР, абсалютная чэмпіёнка СССР, 15 ліпеня 2010 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за высокія спартыўныя дасягненні і вялікі асабісты ўклад у развіццё фізічнай культуры і спорту г. Гродна і Рэспублікі Беларусь, іх аўтарытэт на міжнароднай арэне. # Аляксей Міхайлавіч Кузняцоў — удзельнік вызвалення г. Гродна ў гады Вялікай Айчыннай вайны, 23 верасня 1987 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікую працу па героіка-патрыятычным выхаванні падрастаючага пакалення # [[Аляксандр Мікалаевіч Курловіч]] — чэмпіён XXIV і XXV Алімпійскіх гульняў па цяжкай атлетыцы, 17 снежня 1992 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікі асабісты ўклад у развіццё фізічнай культуры і спорту. # [[Іван Данілавіч Лебедзеў]] — Герой Савецкага Саюза, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, 25 мая 2000 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікую працу па героіка-патрыятычным выхаванні падрастаючага пакалення # [[Вячаслаў Аляксандравіч Максімовіч]] — майстар спорту Савецкага Саюза, прафесар, загадчык кафедры фізічнага выхавання і спорту УА «Гродзенскі дзяржаўны універсітэт імя Янкі Купалы», кандыдат педагагічных навук, трэнер-выкладчык школы вышэйшага спартыўнага майстэрства, заслужаны трэнер БССР (1980) і СССР (1990), 9 ліпеня 2009 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за высокія спартыўныя дасягненні і вялікі асабісты ўклад у развіццё фізічнай культуры і спорту Рэспублікі Беларусь. # [[Дзмітрый Андрэевіч Маслакоў]] — доктар медыцынскіх навук, 1962—1997 гг. рэктар Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, 5 сакавіка 1997 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за важкі асабісты ўклад у развіццё медыцыны. # [[Дзмітрый Карпавіч Маставенка]] — у Вялікую Айчынную вайну ўдзельнік абарончых баёў за г. Гродна, 6 снежня 1967 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # Пётр Афанасьевіч Мендараў — 1973—1985 гг. першы сакратар Гродзенскага гаркама Камуністычнай партыі Беларусі, 27 красавіка 1999 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за важкі асабісты ўклад у развіццё народнай гаспадаркі г. Гродна. # Васілій Рыгоравіч Навумаў — заслужаны настаўнік БССР, былы дырэктар сярэдняй школы № 18 г. Гродна, 28 лютага 1995 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # Рыгор Ісакавіч Абялеўскі — палкоўнік у адстаўцы, ветэран Узброеных Сіл, Ганаровы пагранічнік Рэспублікі Беларусь, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, 9 ліпеня 2009 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікі асабісты ўклад у героіка-патрыятычнае выхаванне падрастаючага пакалення і актыўную грамадскую працу па увекавечанні памяці загінуўшых у Вялікай Айчыннай вайне. # [[Мікалай Сяргеевіч Аслікоўскі]] — Герой Савецкага Саюза, генерал-лейтэнант, удзельнік вызвалення Гродна ў гады Вялікай Айчыннай вайны, 29 верасня 1970 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # [[Аляксандр Аляксеевіч Паўлоўскі]] — былы старшыня Дзяржаўнага камітэта пагранічных войскаў Рэспублікі Беларусь, генерал-лейтэнант, генеральны Консул, 10 лістапада 2004 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за шматгадовую сумленную працу па абароне інтарэсаў Рэспублікі Беларусь, патрыятычным выхаванні маладога пакалення і вялікі асабісты ўклад у грамадскае жыццё г. Гродна . # Аляксандр Мікалаевіч Рэшатняк — ветэран Вялікай Айчыннай вайны, палкоўнік у адстаўцы, 15 ліпеня 2010 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікі ўклад у героіка-патрыятычнае выхаванне падрастаючага пакалення, мужнасць і гераізм, праяўленыя ў гады Вялікай Айчыннай вайны і пры вызваленні горада Гродна ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. # [[Яўген Аляксеевіч Роўба]] — рэктар УА «Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы», доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, 15 ліпеня 2010 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікі ўклад ва ўдасканаленне арганізацыі навучальна-метадычнай, выхаваўчай і навукова-даследчай дзейнасці, развіццё інтэграцыі навукі і адукацыі, нацыянальна-дзяржаўнае адраджэнне Рэспублікі Беларусь. # [[Пётр Іванавіч Ратайка]] — першы старшыня Гродзенскага гарадскога Савета, 6 снежня 1967 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # Васілій Данілавіч Разанаў — кіраўнік антыфашысцкай падпольнай арганізацыі ў г. Гродна ў гады Вялікай Айчыннай вайны, 1 ліпеня 1964 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # Наталля Уласаўна Селіванчык — былы галоўны лекар Гродзенскай вобласці, загадчыца аддзяленнем абласной клінічнай лякарні, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, 23 красавіка 1998 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # Вольга Іосіфаўна Соламава — сакратар Гродзенскага падпольнага гарадскога камітэта ЛКСМБ, 1 ліпеня 1964 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна # [[Лявонцій Пятровіч Фурса]] — трэнер зборнай каманды Рэспублікі Беларусь па вольнай барацьбе, заслужаны трэнер БССР (1968), 27 жніўня 2004 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за вялікі асабісты ўклад у развіццё фізічнай культуры і спорту, падрыхтоўку спартсменаў высокага класа, высокакваліфікаваных трэнераў-выкладчыкаў і сацыяльна-культурнага развіцця г. Гродна. # [[Адам Сідаравіч Чопчыц]] — кіраўнік народнага ансамбля песні і танца «Нёман» пры Гродзенскім гарадскім Доме культуры, 22 мая 1997 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # [[Аляксандр Канстанцінавіч Шыдлоўскі]] — заслужаны дзеяч культуры БССР (1960), кампазітар, 23 верасня 1987 г. прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна. # [[Ірына Алегаўна Шылава]] — алімпійская чэмпіёнка<ref>[https://www.grsu.by/by/galounaya/universitet/vypuskniki-grdu-nash-gonar.html%20111111111 Выпускнікі ГрДУ — наш гонар]</ref>. # [[Юрый Уладзіміравіч Якавенка]] — мастак-графік, член Беларускага саюза мастакоў, лаўрэат і дыпламант розных міжнародных конкурсаў і выстаў, 15 ліпеня 2010 года прысвоена званне Ганаровага грамадзяніна г. Гродна за высокія дасягненні ў прафесійнай дзейнасці і асабісты ўклад у развіццё творчага патэнцыялу маладых мастакоў. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://grodno.gov.by/be/main.aspx?guid=2071 Ганаровыя грамадзяне] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Гродна| ]] [[Катэгорыя:Спісы ганаровых грамадзян гарадоў|Гродна]] 9e5cgdxaz6niga4blkjuj0tkquukoha 0 702041 4192422 4073786 2022-08-23T08:56:25Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Слука}} '''Барыс Аляксандравіч Слука́'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|12|4|1946}} — {{ДС|26|6|2016}}) — [[вучоны]] ў галіне [[Гісталогія|гісталогіі]] і [[Эмбрыялогія|эмбрыялогіі]], [[доктар біялагічных навук]] (2000), [[прафесар]] (2001). Лаўрэат [[Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь]] (2005)<ref name="НББ">{{bis.nlb.by|141748|Слука Барыс Аляксандравіч}}</ref>. == Біяграфія == Нарадзіўся ў горадзе [[Ліда]] ([[Гродзенская вобласць]], [[Беларусь]]). У 1964 годзе скончыў школу і паступіў лячэбны факультэт [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскага медыцынскага інстытута]], які скончыў у 1970 годзе. Вучыўся ў [[Аспірантура|аспірантуры]] пад кіраўніцтвам [[Анатоль Сяргеевіч Леанцюк|А. С. Леанцюка]] і [[Давыд Майсеевіч Голуб|Д. М. Голуба]]<ref name="МВ">[https://www.morpholetter.com/jour/article/download/211/207 Памяти Бориса Александровича Слуки // Морфологические ведомости] {{ref-ru}}</ref>. У 1973 годзе абараніў [[Кандыдат навук|кандыдацкую]] дысертацыю на тэму «Развитие гортани и её иннервации в эмбриогенезе человека и некоторых животных»<ref name="МВ" />. У 1973—1976 гадах працаваў асістэнтам кафедры нармальнай анатоміі, у 1976—1977 гадах старшым навуковым супрацоўнікам на кафедры гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі Мінскага медыцынскага інстытута, 1977—1983 гадах асістэнт, у 1984—1997 гадах — дацэнт. Адначасова ў 1978—1986 гадах выконваў абавязкі намесніка дэкана лячэбнага факультэта. З 1997 года Б. А. Слука на пасадзе загадчыка кафедры гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі. У 2000 годзе абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Онтогенетические закономерности системной организации лёгких». З 2001 года — прафесар. == Навуковая і грамадская дзейнасць == Аўтар прац па сістэмнай арганізацыі [[Тканка|тканак]] і [[Дыхальная сістэма чалавека|органаў дыхання]], колькасных і статыстычных характарыстыках мікраструктур, матэматычным мадэліраванні гістагенетычных працэсаў. Сааўтар праектаў беларускіх гісталагічнай і эмбрыялагічнай наменклатур (1991), тыпавых праграм для медыцынскіх [[ВНУ]] Беларусі па гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі для лячэбнага (1997, 2005), педыятрычнага (1999, 2005) і медыка-прафілактычнага (2005) факультэтаў. Быў старшынёй вучэбна-метадычнай камісіі медыка-біялагічных дысцыплін, членам праблемнай камісіі па марфалогіі Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта. На правах асацыяванага члена ўваходзіў у склад праблемнай вучэбна-метадычнай камісіі па гісталогіі Міністэрства аховы здароўя Расіі. У 2004 годзе на Міжнародным кангрэсе марфолагаў ён быў абраны членам Каардынацыйнага савета Міжнароднай Асацыяцыі марфолагаў краін СНД. Займаў пасаду намесніка старшыні праўлення Беларускага Навуковага Таварыства анатамаў, гістолагаў і эмбрыёлагаў, уваходзіў у склад рэдакцыйнага савета часопіса «Марфалогія». Быў сурэдактарам расійска-беларускага навуковага часопіса «Морфологические ведомости». Таксама прымаў удзел у арганізацыі і правядзенні шэрагу навуковых з’ездаў, навуковых і навукова-метадычных канферэнцый. Б. А. Слука апублікаваў больш за 230 навуковых і навукова-метадычных прац, у тым ліку [[Манаграфія|манаграфіі]] «Эмбриогенез и ре-иннервация внутренних органов» (1971, у сааўтарстве), «Нервы рефлексогенных зон» (1976, у сааўтарстве), «Очерки истории кафедры гистологии Минского медицинского института» (1998, у сааўтарстве), «Морфология лёгких при химической десимпатизации» (2000). == Узнагароды == Узнагароджаны шэрагам ганаровых грамат. Лаўрэат [[Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь]] (2005). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Слука Барыс Аляксандравіч|[[Анатоль Сяргеевіч Леанцюк|Леанцюк А. С.]]|25}} == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|141748|Слука Барыс Аляксандравіч}} * [https://www.bsmu.by/downloads/universitet/vesnik/2016/13_2016.pdf Памяти Бориса Александровича СЛУКИ] {{ref-ru}} // Веснік БДМУ, 12 лiпеня 2016 г. № 13 (1981) * [https://www.bsmu.by/page/3/873/ Кафедра гистологии, цитологии и эмбриологии. История] {{ref-ru}} // Сайт БДМУ * [https://www.morpholetter.com/jour/article/download/211/207 Памяти Бориса Александровича Слуки // Морфологические ведомости] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Слука Барыс Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Гістолагі СССР]] [[Катэгорыя:Гістолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Эмбрыёлагі СССР]] [[Катэгорыя:Эмбрыёлагі Беларусі]] p5zwq1h2qr9pfpxhaa3j5odu56f25cs 0 702379 4192286 4191633 2022-08-23T07:21:36Z Artsiom91 31770 /* Турнірная табліца */ вынікі матчаў 18-га тура wikitext text/x-wiki {{Нацыянальны чэмпіянат |час = [[18 сакавіка]] — [[19 лістапада]] |назва1 = |назва = Беларусбанк — Чэмпіянат Рэспублікі Беларусь па футболе сярод каманд Вышэйшай лігі |лагатып = |памер = |подпіс = |удзельнікаў = 16 |гарады = 13 |стадыёны = 16 |чэмпіён = |разоў = |2 месца = |3 месца = |дублёры = |гульняў = 125 |галоў = 333 |імя забітых галоў = |гледачоў = 192600 |бамбардзір = [[Бабур Абдыхалікаў]] (Энергетык-БДУ) |бгалоў = 16 |імя гола = |лепшы = |папярэдні сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |наступны сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2023|2023]] }} '''Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022''' (32-і Чэмпіянат Рэспублікі Беларусь па футболе сярод каманд Вышэйшай лігі) — чэмпіянат па [[футбол]]е сярод беларускіх каманд 2022 года. == Рэгламент == Як і ў папярэднім сезоне, у турніры прымаюць удзел 16 каманд, якія гуляюць паміж сабой па два матчы — дома і ў гасцях (усяго па 30 матчаў). Дзве апошнія каманды Вышэйшай лігі 2022 наўпрост пакідаюць турнір, іх месца займаюць дзве найлепшыя каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першай лігі]], а 14-я каманда Вышэйшай лігі праводзіць два дадатковыя пераходныя матчы з трэцяй камандай Першай лігі за месца ў Вышэйшай лізе на наступны сезон. Рэгламент турніру ў цэлым не змяніўся ў параўнанні з папярэднім сезонам. Яшчэ ў ліпені 2021 года было вырашана, што ў складзе кожнай каманды на полі мусіць быць мінімум 7 грамадзян Рэспублікі Беларусь (у папярэднік сезоне — 6), з якіх па меншай меры адзін — 2000 года нараджэння і маладзей (у папярэднім сезоне — 1999 года нараджэння і маладзей)<ref>[https://www.pressball.by/news/football/391221 Футбол. В высшей лиге-2022 на поле в основном составе команды должны будут играть не менее семи белорусов]</ref>. У сезоне 2022 дзейнічаў верхні ліміт заробкаў для футбалістаў і трэнераў, які быў прыняты ў мінулым годзе<ref>[https://football.by/news/147819.html Не более 15 тысяч рублей футболистам, не более 8 - тренерам. В Беларуси введен потолок зарплат]</ref>, але тады не распаўсюджваўся на ўжо заключаныя кантракты. Перад сезонам 2022 ліміт жа істотна паўплываў на камплектаванне каманд. 16 лютага 2022 года адбылася жараб’ёўка турніру<ref>[https://football.by/news/161341.html Чемпионат Беларуси-2022. "Шахтер" в 1-м туре на выезде сыграет с брестским "Динамо"]</ref>. == Змены ў параўнанні з папярэднім сезонам == Згодна з вынікамі сезона 2021, [[ФК Смаргонь|«Смаргонь»]] і рэчыцкі [[ФК Спадарожнік Рэчыца|«Спадарожнік»]] (які зняўся з турніру пасля першага круга) страцілі месца ў Вышэйшай лізе, дзяржынскі [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенал»]] і бабруйская [[ФК Белшына|«Белшына»]] выйшлі ў Першай лігі ў Вышэйшую. Мазырская [[ФК Славія Мазыр|«Славія»]] перамагла ў стыкавых матчах [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]] і захавала месца ў Вышэйшай лізе. 4 лютага 2022 года на паседжанні камітэта па клубным ліцэнзаванні 15 клубаў атрымалі ліцэнзію на ўдзел у Вышэйшай лізе ў сезоне 2022 — усе меркаваныя ўдзельнікі, акрамя «Арсенала»<ref>[https://www.pressball.by/news/football/405565 Футбол. Дзержинскому "Арсеналу" было отказано в получении лицензии для выступления в высшей лиге]</ref>. 15 лютага, пасля атрымання паслабленняў, «Арсенал» таксама атрымаў ліцэнзію<ref>[https://football.by/news/161322.html Дзержинский "Арсенал" получил лицензию на участие в высшей лиге]</ref>. Аднак, 28 лютага брэсцкі [[ФК Рух Брэст|«Рух»]] у сувязі з увядзеннем заходнімі краінамі санкцый супраць Расіі і пагаршэннем фінансавай сітуацыі адмовіўся ад удзелу ў Вышэйшай лізе і перайшоў у Другую лігу<ref>[https://football.by/news/161721.html "Рух" снялся с высшей лиги]</ref>. АБФФ прапанавала вакантнае месца ў Вышэйшай лізе магілёўскаму [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпру»]], які ў сезоне 2021 заняў пятае месца ў Першай лізе. 1 сакавіка «Дняпро» афіцыйна пацвердзіў свой удзел у Вышэйшай лізе<ref>[https://football.by/news/161756.html "Днепр" официально подтвердил свое участие в высшей лиге в сезоне-2022]</ref>. 2 сакавіка 2022 года АБФФ прадаставіла «Дняпру» выключэнні па выкананню патрабаванняў ліцэнзавання<ref>[https://football.by/news/161769.html БФФ пошла на уступки "Днепру", "Островцу", "Макслайну" и "Молодечно-2018"]</ref>. '''Клубы, якія выйшлі ў Вышэйшую лігу з Першай лігі''' * [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенал» (Дзяржынск)]] (1-е месца ў Першай лізе 2021) * [[ФК Белшына|«Белшына» (Бабруйск)]] (2-е месца ў Першай лізе 2021) * [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпро» (Магілёў)]] (5-е месца ў Першай лізе 2021, атрыманне месца ў Вышэйшай лізе замест брэсцкага «Руха», які адмовіўся) '''Клубы, якія страцілі месца ў Вышэйшай лізе па выніках сезона 2021''' * [[ФК Рух Брэст|«Рух» (Брэст)]] (5-е месца ў Вышэйшай лізе 2021, адмова ад удзелу і пераход у Другую лігу) * [[ФК Смаргонь|«Смаргонь»]] (15-е месца ў Вышэйшай лізе 2021) * [[ФК Спадарожнік Рэчыца|«Спадарожнік» (Рэчыца)]] (16-е месца ў Вышэйшай лізе 2021, зняцце з турніру падчас сезона і спыненне існавання) == Клубы-ўдзельнікі == {{На карце+|Беларусь|width=400|float=right|caption=Геаграфія удзельнікаў сезона 2021|places= {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=54|lat_min=6|lon_deg=28|lon_min=21|position=right|label=[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=53|lon_deg=27|lon_min=39|position=left|label=[[ФК Іслач|Іслач]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=55|lon_deg=27|lon_min=33|position=top|label='''Мінск'''}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=40|lon_deg=23|lon_min=49|label=[[ФК Нёман Гродна|Нёман]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=6|lon_deg=29|lon_min=13|position=right|label=[[ФК Белшына|Белшына]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=54|lat_min=14|lon_deg=28|lon_min=30|position=top|label=[[ФК БАТЭ|БАТЭ]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=08|lon_deg=23|lon_min=40|label=[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=41|lon_deg=27|lon_min=8|position=left|label=[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=01|lon_deg=27|lon_min=33|position=right|label=[[ФК Слуцк|Слуцк]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=49|lon_deg=27|lon_min=32|position=bottom|label=[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=55|lat_min=11|lon_deg=30|lon_min=10|position=left|label=[[ФК Віцебск|Віцебск]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=32|lon_deg=30|lon_min=59|position=top|label=[[ФК Гомель|Гомель]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=55|lon_deg=30|lon_min=21|position=right|label=[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=03|lon_deg=29|lon_min=14|position=bottom|label=[[ФК Славія Мазыр|Славія]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|mark=TransparentPlaceholder.png|lat=56.3|long=23.7|position=bottom|label='''Мінскія клубы:'''<br/>[[ФК Дынама Мінск|Дынама Мн]]<br/>[[ФК Мінск|Мінск]]<br/>[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]]}} }} {| class="wikitable sortable" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Удзельнікі сезона 2022 |- ! width=120 |Клуб ! width=100 |Месца<br />ў сезоне<br />2021 ! width=90 |Горад ! width=200 |Стадыён ! width=110 |Умяшчальнасць |- | [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|1|1 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Дзяржынск]] || [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]], [[Гарадзея]] || align="center" | 1&nbsp;625 |- | [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] ||align="center" | {{Ср}} ||[[Барысаў]] || [[Барысаў-Арэна|«Барысаў-Арэна»]] || align="center" | 13&nbsp;126 |- | [[ФК Белшына|Белшына]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|2|2 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Бабруйск]] || [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]] || align="center" | 3&nbsp;700 |- | [[ФК Віцебск|Віцебск]] || align="center" | {{~|0}}7 || [[Віцебск]] || [[Віцебскі цэнтральны спартыўны комплекс|ЦСК «Віцебскі»]] || align="center" | 8&nbsp;144 |- | [[ФК Гомель|Гомель]] || align="center" | {{~|0}}4 || [[Гомель]] || [[Цэнтральны (стадыён, Гомель)|«Цэнтральны»]] || align="center" | 14&nbsp;307 |- | [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|5|5 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Магілёў]] || [[Спартак (стадыён, Магілёў)|«Магілёў»]] || align="center" | 7&nbsp;350 |- | [[ФК Дынама Брэст|Дынама Брэст]] ||align="center" | {{~|0}}6 || [[Брэст]] || {{~|«Брэсцкі»}}[[ДАСК «Брэсцкі»]] || align="center" | 10&nbsp;060 |- | [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] ||align="center" | {{Бр}} || [[Мінск]] || [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] || align="center" | 22&nbsp;000 |- | [[ФК Іслач|Іслач]] || align="center" | 10 || [[Мінскі раён]] || [[Стадыён ФК «Мінск»|ФК «Мінск»]], [[Мінск]]<br/>[[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]], [[Маладзечна]] || align="center" | 3&nbsp;000<br/>4&nbsp;800 |- | [[ФК Мінск|Мінск]] || align="center" | 12 || [[Мінск]] || [[Стадыён ФК «Мінск»|ФК «Мінск»]]<br/>[[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]] || align="center" | 3&nbsp;000<br/>17&nbsp;600 |- | [[ФК Нёман Гродна|Нёман]] || align="center" | 11 || [[Гродна]] || {{~|«Нёман»}}[[Нёман (стадыён, Гродна)|ЦСК «Нёман»]] || align="center" | 8&nbsp;479 |- | [[ФК Славія Мазыр|Славія]] || align="center" | 14 || [[Мазыр]] || [[Юнацтва (стадыён, Мазыр)|«Юнацтва»]] || align="center" | 5&nbsp;133 |- | [[ФК Слуцк|Слуцк]] || align="center" | {{~|0}}9 || [[Слуцк]] || [[Гарадскі стадыён, Слуцк|«Гарадскі»]] || align="center" | 1&nbsp;896 |- | [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] ||align="center" | {{~|0}}8 || [[Жодзіна]] || [[Тарпеда (стадыён, Жодзіна)|«Тарпеда»]] || align="center" | 6&nbsp;524 |- | [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ||align="center" | {{Зл}} || [[Салігорск]] || [[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|«Будаўнік»]] || align="center" | 4&nbsp;200 |- | [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] || align="center" | 13 || [[Мінск]] || {{~|«РЦАР-БДУ»}}[[Стадыён РЦАР-БДУ|РЦАР-БДУ]]<br/>[[Алімпійскі (спорткомплекс, Мінск)|САК «Алімпійскі»]] || align="center" | 1&nbsp;500<br/>1&nbsp;500 |- |} === Трэнеры і капітаны === {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Трэнеры і капітаны сезона 2022 |- !width="130"|Клуб !width="200"|Галоўны трэнер !width="200"|Капітан !width="270"|Адстаўкі трэнераў |- |[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Кірыльчык]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Асіпенка]] | |- |[[ФК БАТЭ|БАТЭ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Зяневіч]] ({{в.а.}}) |{{Сцяг|Беларусь}} [[Станіслаў Драгун]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Міхайлаў]] <small>(пасля 17-га тура)</small> |- |[[ФК Белшына|Белшына]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Альберт Рыбак]] |{{Сцяг|Расія}} [[Ілья Васільеў]] | |- |[[ФК Віцебск|Віцебск]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Ясінскі]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Скітоў]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Чарнухін]] <small>(пасля 17-га тура)</small> |- |[[ФК Гомель|Гомель]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Нявінскі]] |{{Сцяг|Малдова}} [[Ігар Кастроў]] | |- |[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Юрый Лукашоў]] |{{Сцяг|Украіна}} [[Дзмітрый Цярэшчанка]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Малчан]] <small>(пасля 14-га тура)</small> |- |[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Пракапюк]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Эдгар Аляхновіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] <small>(пасля 9-га тура)</small><br/>{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Храпкоўскі]] <small>({{в.а.}} у 10-м туры)</small> |- |[[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Чалядзінскі]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Кісляк]] | |- |[[ФК Іслач|Іслач]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Радзькоў]] |{{Сцяг|Украіна}} [[Юрый Казырэнка]]<br/>{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Лісаковіч]] | |- |[[ФК Мінск|Мінск]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Вадзім Скрыпчанка]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Еўдакімаў]]<br/>{{Сцяг|Беларусь}} [[Антон Шрамчанка]] | |- |[[ФК Нёман Гродна|Нёман]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Кавалевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Валерый Жукоўскі]] | |- |[[ФК Славія Мазыр|Славія]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Міхаіл Марціновіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Барсукоў]] | |- |[[ФК Слуцк|Слуцк]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Бразевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзяніс Образаў]] | |- |[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Молаш]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Хачатуран]] | |- |[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] |{{Сцяг|Расія}} [[Сяргей Ташуеў]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Паліцевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Іван Біёнчык]] <small>(пасля 3-га тура)</small> |- |[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Раднёнак]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Свірэпа]] | |} === Прадстаўніцтва па рэгіёнах === У 32-м чэмпіянаце Беларусі па футболе прымалі ўдзел футбольныя клубы з усіх абласцей краіны. {| class="wikitable" |- ! align=center width=200 | Рэгіён ! align=center width=60 | Колькасць камандаў ! align=center width=290 | Клубы |- | [[Выява:Flag of Minsk Voblast.svg|border|25px|Сцяг Мінскай вобласці]] [[Мінская вобласць]] | align=center | 6 | align=center | [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]], [[ФК БАТЭ|БАТЭ]], [[ФК Іслач|Іслач]], [[ФК Слуцк|Слуцк]], [[ФК Тарпеда Жодзіна|Тарпеда-БелАЗ]], [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] |- | [[Выява:Flag of Minsk, Belarus.svg|border|25px|Сцяг Мінска]] [[Мінск]] | align=center | 3 | align=center | [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]], [[ФК Мінск|Мінск]], [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] |- | [[Выява:Flag of Homyel Voblast.svg|border|25px|Сцяг Гомельскай вобласці]] [[Гомельская вобласць]] | align=center | 2 | align=center | [[ФК Гомель|Гомель]], [[ФК Славія Мазыр|Славія]] |- | [[Выява:Flag of Mahilyow Voblast.png|border|25px|Сцяг Магілёўскай вобласці]] [[Магілёўская вобласць]] | align=center | 2 | align=center | [[ФК Белшына|Белшына]], [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] |- | [[Выява:Flag of Brest Voblast, Belarus.svg|border|25px|Сцяг Брэсцкай вобласці]] [[Брэсцкая вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] |- | [[Выява:Flag of Vitsebsk Voblasts.svg|border|25px|Сцяг Віцебскай вобласці]] [[Віцебская вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Віцебск|Віцебск]] |- | [[Выява:Flag of Hrodna Voblasts.svg|border|25px|Сцяг Гродзенскай вобласці]] [[Гродзенская вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Нёман Гродна|Нёман]] |} === Стадыёны === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Стадыёны сезона 2022 |- ! [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]] ! [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] ! [[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]] ! [[ФК Віцебск|Віцебск]] ! [[ФК Гомель|Гомель]] ! [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]] |- | [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]], [[Гарадзея]] | [[Барысаў-Арэна]] | [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]] | [[Віцебскі цэнтральны спартыўны комплекс|ЦСК «Віцебскі»]] | [[Цэнтральны (стадыён, Гомель)|«Цэнтральны»]] | [[Спартак (стадыён, Магілёў)|«Спартак»]] |- | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;625''' | Умяшчальнасць: '''13&nbsp;400''' | Умяшчальнасць: '''3&nbsp;700''' | Умяшчальнасць: '''8&nbsp;144''' | Умяшчальнасць: '''14 307''' | Умяшчальнасць: '''7&nbsp;350''' |- | [[Выява:ФК Городея.jpg|170px]] | [[Выява:Borisov-arena stands.jpg|Трыбуны стадыёна|170px]] | [[Выява:Стадион Спартак (Бобруйск).jpg|150px]] | [[Выява:Vitebsky_Central_Sport_Complex.jpg|150px]] | [[Выява:Стадион "Центральный" (Гомель).JPG|150px]] | [[Выява:Стадион Спартак Могилев.jpg|150px]] |- ! [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] ! [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] ! [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]<br/>[[ФК Мінск|Мінск]] ! [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]] ! [[ФК Мінск|Мінск]] ! [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]] |- | [[ДАСК «Брэсцкі»]] | [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] | [[Стадыён ФК «Мінск»|Стадыён ФК «Мінск»]] | [[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]], [[Маладзечна]] | [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]] | [[ЦСК «Нёман», Гродна|ЦСК «Нёман»]] |- | Умяшчальнасць: '''10&nbsp;162''' | Умяшчальнасць: '''22&nbsp;000''' | Умяшчальнасць: '''3&nbsp;000''' | Умяшчальнасць: '''4&nbsp;800''' | Умяшчальнасць: '''17&nbsp;600''' | Умяшчальнасць: '''8&nbsp;479''' |- | [[Выява:Brest Stadium.jpg|170px]] | [[Выява:Interior view of Dynamo Stadium (Minsk, Belarus) — Внутренний вид стадиона Динамо (Минск, Беларусь) 2018 3.jpg|150px]] | [[Выява:Стадион ФК Минск.jpg|170px]] | [[Выява:Молодечно (городской сдадион).jpg|150px]] | [[Выява:Stadyjon Traktar-1.26-07.2014.JPG|150px]] | [[Выява:Стадыён "Нёман" 9585.jpg|150px]] |- ! [[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]] ! [[ФК Слуцк|Слуцк]] ! [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]] ! [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]] !colspan=2| [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] |- | [[Юнацтва (стадыён, Мазыр)|«Юнацтва»]] | [[Гарадскі стадыён (Слуцк)|Гарадскі]] | [[Тарпеда (стадыён, Жодзіна)|«Тарпеда»]] | [[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|«Будаўнік»]] | [[Стадыён РЦАР-БДУ|РЦАР-БДУ]] | [[Алімпійскі (спорткомплекс, Мінск)|САК «Алімпійскі»]] |- | Умяшчальнасць: '''5&nbsp;133''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;886''' | Умяшчальнасць: '''6&nbsp;524''' | Умяшчальнасць: '''4&nbsp;200''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;500''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;500''' |- | | [[Выява:Слуцк (городской стадион).jpg|150px]] | [[Выява:Torpedo stadium Zhodino west stand 03.jpg|150px]] | | | |} == Турнірная табліца == <section begin="table" /> {{ФутболТабліца|заўвагі=1}} {{ФТкаманда|1|[[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]]|10|6|2|35|13|<small>1-ы кваліфікацыйны раўнд [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2023/2024|Лігі чэмпіёнаў 2023/24]]</small>|колер=#C1FFC1}} {{ФТкаманда|2|[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]]|11|3|3|29|10|заўРадок=2|<small>1-ы кваліфікацыйны раўнд [[Ліга канферэнцый УЕФА 2023/2024|Лігі канферэнцый 2023/24]]</small>|колер=#B0E2FF}} {{ФТкаманда|3|[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]]|10|4|3|31|15|колер=#B0E2FF}} {{ФТкаманда|4|[[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|9|5|2|24|14|колер=}} {{ФТкаманда|5|[[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]|9|4|5|28|21|колер=}} {{ФТкаманда|6|[[ФК Мінск|Мінск]]|9|3|6|31|26|колер=}} {{ФТкаманда|7|[[ФК Гомель|Гомель]]|8|4|6|23|21|колер=}} {{ФТкаманда|8|[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]]|7|4|7|22|20|колер=}} {{ФТкаманда|9|[[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]]|7|3|8|26|29|колер=}} {{ФТкаманда|10|[[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]]|5|9|3|22|21|колер=}} {{ФТкаманда|11|[[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]]|5|6|7|26|28|колер=}} {{ФТкаманда|12|[[ФК Слуцк|Слуцк]]|4|6|8|20|30|колер=}} {{ФТкаманда|13|[[ФК Віцебск|Віцебск]]|3|5|10|16|28|колер=}} {{ФТкаманда|14|[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]]|3|4|11|12|28|<small>Стыкавыя матчы</small>| заўРадок=1|колер=#f4d4d4}} {{ФТкаманда|15|[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]|2|5|10|11|26|[[Выява:Descento.svg|20px]] <small>Выбыванне ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]]</small>|заўРадок=2|колер=#FFC0CB}} {{ФТкаманда|16|[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]]|2|3|13|18|44|колер=#FFC0CB}} {{ФТканец}} <section end="table"/> === Вынікі матчаў === {{fb r header |nt=16 |Арсенал Дзяржынск |БАТЭ |Белшына |Віцебск |Гомель |Дняпро Магілёў |Дынама Брэст |Дынама Мінск |Іслач |Мінск |Нёман Гродна |Славія Мазыр |Слуцк |Тарпеда-БелАЗ |Шахцёр Салігорск |Энергетык-БДУ }} {{fb r team |t=Арсенал Дзяржынск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |r=null }} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=0|ga=2}} {{fb r team |t=БАТЭ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |r=null }} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=1}} {{fb r team |t=Белшына}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |r=null }} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=3}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} {{fb r team |t=Віцебск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |r=null }} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} {{fb r team |t=Гомель}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |r=null }} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=3|ga=0|nt=*}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Дняпро Магілёў}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=4|ga=3}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |r=null }} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=0|ga=7}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Дынама Брэст}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |r=null }} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=2}} {{fb r team |t=Дынама Мінск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |r=null }} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Іслач}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |r=null }} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Мінск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |r=null }} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Нёман Гродна}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |r=null }} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=4}} {{fb r team |t=Славія Мазыр}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=4|ga=2}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |r=null }} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Слуцк}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |r=null }} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=2}} {{fb r team |t=Тарпеда-БелАЗ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=3|ga=4}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |r=null }} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=4|ga=0}} {{fb r team |t=Шахцёр Салігорск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |r=null }} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Энергетык-БДУ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=5|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |r=null }} {{fb r footer |u=23 жніўня 2022 |s=[http://football.by/stat/belarus/2022/allresults.html football.by]| nt = ^* У матчы «Гомель» — «Нёман» (скончыўся з лікам 0:0) гасцям прысуджана тэхнічнае паражэнне 0:3 за парушэнне рэгламенту — наяўнасць на полі на працягу 4 хвілін толькі 6 беларускіх ігракоў пры патрабаваных не меней 7.</sup>}} == Статыстыка ігракоў == == Узнагароды == Узнагароды сезона 2022 будуць абвешчаны ў канцы года на адмысловай цырымоніі. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.football.by/stat/belarus/2022/ на сайце football.by] {{Футбол у Беларусі}} [[Катэгорыя:Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|2022]] [[Катэгорыя:Спорт у Беларусі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя футбольныя чэмпіянаты ў сезоне 2021/2022]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя футбольныя чэмпіянаты ў сезоне 2022/2023]] csgcoy4s8bd1gx930e6isckrb8q5n6j 4192320 4192286 2022-08-23T07:39:22Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Нацыянальны чэмпіянат |час = [[18 сакавіка]] — [[19 лістапада]] |назва1 = |назва = Беларусбанк — Чэмпіянат Рэспублікі Беларусь па футболе сярод каманд Вышэйшай лігі |лагатып = |памер = |подпіс = |удзельнікаў = 16 |гарады = 13 |стадыёны = 16 |чэмпіён = |разоў = |2 месца = |3 месца = |дублёры = |гульняў = 133 |галоў = 356 |імя забітых галоў = |гледачоў = 205000 |бамбардзір = [[Бабур Абдыхалікаў]] (Энергетык-БДУ) |бгалоў = 16 |імя гола = |лепшы = |папярэдні сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |наступны сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2023|2023]] }} '''Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022''' (32-і Чэмпіянат Рэспублікі Беларусь па футболе сярод каманд Вышэйшай лігі) — чэмпіянат па [[футбол]]е сярод беларускіх каманд 2022 года. == Рэгламент == Як і ў папярэднім сезоне, у турніры прымаюць удзел 16 каманд, якія гуляюць паміж сабой па два матчы — дома і ў гасцях (усяго па 30 матчаў). Дзве апошнія каманды Вышэйшай лігі 2022 наўпрост пакідаюць турнір, іх месца займаюць дзве найлепшыя каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першай лігі]], а 14-я каманда Вышэйшай лігі праводзіць два дадатковыя пераходныя матчы з трэцяй камандай Першай лігі за месца ў Вышэйшай лізе на наступны сезон. Рэгламент турніру ў цэлым не змяніўся ў параўнанні з папярэднім сезонам. Яшчэ ў ліпені 2021 года было вырашана, што ў складзе кожнай каманды на полі мусіць быць мінімум 7 грамадзян Рэспублікі Беларусь (у папярэднік сезоне — 6), з якіх па меншай меры адзін — 2000 года нараджэння і маладзей (у папярэднім сезоне — 1999 года нараджэння і маладзей)<ref>[https://www.pressball.by/news/football/391221 Футбол. В высшей лиге-2022 на поле в основном составе команды должны будут играть не менее семи белорусов]</ref>. У сезоне 2022 дзейнічаў верхні ліміт заробкаў для футбалістаў і трэнераў, які быў прыняты ў мінулым годзе<ref>[https://football.by/news/147819.html Не более 15 тысяч рублей футболистам, не более 8 - тренерам. В Беларуси введен потолок зарплат]</ref>, але тады не распаўсюджваўся на ўжо заключаныя кантракты. Перад сезонам 2022 ліміт жа істотна паўплываў на камплектаванне каманд. 16 лютага 2022 года адбылася жараб’ёўка турніру<ref>[https://football.by/news/161341.html Чемпионат Беларуси-2022. "Шахтер" в 1-м туре на выезде сыграет с брестским "Динамо"]</ref>. == Змены ў параўнанні з папярэднім сезонам == Згодна з вынікамі сезона 2021, [[ФК Смаргонь|«Смаргонь»]] і рэчыцкі [[ФК Спадарожнік Рэчыца|«Спадарожнік»]] (які зняўся з турніру пасля першага круга) страцілі месца ў Вышэйшай лізе, дзяржынскі [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенал»]] і бабруйская [[ФК Белшына|«Белшына»]] выйшлі ў Першай лігі ў Вышэйшую. Мазырская [[ФК Славія Мазыр|«Славія»]] перамагла ў стыкавых матчах [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]] і захавала месца ў Вышэйшай лізе. 4 лютага 2022 года на паседжанні камітэта па клубным ліцэнзаванні 15 клубаў атрымалі ліцэнзію на ўдзел у Вышэйшай лізе ў сезоне 2022 — усе меркаваныя ўдзельнікі, акрамя «Арсенала»<ref>[https://www.pressball.by/news/football/405565 Футбол. Дзержинскому "Арсеналу" было отказано в получении лицензии для выступления в высшей лиге]</ref>. 15 лютага, пасля атрымання паслабленняў, «Арсенал» таксама атрымаў ліцэнзію<ref>[https://football.by/news/161322.html Дзержинский "Арсенал" получил лицензию на участие в высшей лиге]</ref>. Аднак, 28 лютага брэсцкі [[ФК Рух Брэст|«Рух»]] у сувязі з увядзеннем заходнімі краінамі санкцый супраць Расіі і пагаршэннем фінансавай сітуацыі адмовіўся ад удзелу ў Вышэйшай лізе і перайшоў у Другую лігу<ref>[https://football.by/news/161721.html "Рух" снялся с высшей лиги]</ref>. АБФФ прапанавала вакантнае месца ў Вышэйшай лізе магілёўскаму [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпру»]], які ў сезоне 2021 заняў пятае месца ў Першай лізе. 1 сакавіка «Дняпро» афіцыйна пацвердзіў свой удзел у Вышэйшай лізе<ref>[https://football.by/news/161756.html "Днепр" официально подтвердил свое участие в высшей лиге в сезоне-2022]</ref>. 2 сакавіка 2022 года АБФФ прадаставіла «Дняпру» выключэнні па выкананню патрабаванняў ліцэнзавання<ref>[https://football.by/news/161769.html БФФ пошла на уступки "Днепру", "Островцу", "Макслайну" и "Молодечно-2018"]</ref>. '''Клубы, якія выйшлі ў Вышэйшую лігу з Першай лігі''' * [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенал» (Дзяржынск)]] (1-е месца ў Першай лізе 2021) * [[ФК Белшына|«Белшына» (Бабруйск)]] (2-е месца ў Першай лізе 2021) * [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпро» (Магілёў)]] (5-е месца ў Першай лізе 2021, атрыманне месца ў Вышэйшай лізе замест брэсцкага «Руха», які адмовіўся) '''Клубы, якія страцілі месца ў Вышэйшай лізе па выніках сезона 2021''' * [[ФК Рух Брэст|«Рух» (Брэст)]] (5-е месца ў Вышэйшай лізе 2021, адмова ад удзелу і пераход у Другую лігу) * [[ФК Смаргонь|«Смаргонь»]] (15-е месца ў Вышэйшай лізе 2021) * [[ФК Спадарожнік Рэчыца|«Спадарожнік» (Рэчыца)]] (16-е месца ў Вышэйшай лізе 2021, зняцце з турніру падчас сезона і спыненне існавання) == Клубы-ўдзельнікі == {{На карце+|Беларусь|width=400|float=right|caption=Геаграфія удзельнікаў сезона 2021|places= {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=54|lat_min=6|lon_deg=28|lon_min=21|position=right|label=[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=53|lon_deg=27|lon_min=39|position=left|label=[[ФК Іслач|Іслач]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=55|lon_deg=27|lon_min=33|position=top|label='''Мінск'''}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=40|lon_deg=23|lon_min=49|label=[[ФК Нёман Гродна|Нёман]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=6|lon_deg=29|lon_min=13|position=right|label=[[ФК Белшына|Белшына]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=54|lat_min=14|lon_deg=28|lon_min=30|position=top|label=[[ФК БАТЭ|БАТЭ]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=08|lon_deg=23|lon_min=40|label=[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=41|lon_deg=27|lon_min=8|position=left|label=[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=01|lon_deg=27|lon_min=33|position=right|label=[[ФК Слуцк|Слуцк]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=49|lon_deg=27|lon_min=32|position=bottom|label=[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=55|lat_min=11|lon_deg=30|lon_min=10|position=left|label=[[ФК Віцебск|Віцебск]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=32|lon_deg=30|lon_min=59|position=top|label=[[ФК Гомель|Гомель]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=55|lon_deg=30|lon_min=21|position=right|label=[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=03|lon_deg=29|lon_min=14|position=bottom|label=[[ФК Славія Мазыр|Славія]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|mark=TransparentPlaceholder.png|lat=56.3|long=23.7|position=bottom|label='''Мінскія клубы:'''<br/>[[ФК Дынама Мінск|Дынама Мн]]<br/>[[ФК Мінск|Мінск]]<br/>[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]]}} }} {| class="wikitable sortable" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Удзельнікі сезона 2022 |- ! width=120 |Клуб ! width=100 |Месца<br />ў сезоне<br />2021 ! width=90 |Горад ! width=200 |Стадыён ! width=110 |Умяшчальнасць |- | [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|1|1 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Дзяржынск]] || [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]], [[Гарадзея]] || align="center" | 1&nbsp;625 |- | [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] ||align="center" | {{Ср}} ||[[Барысаў]] || [[Барысаў-Арэна|«Барысаў-Арэна»]] || align="center" | 13&nbsp;126 |- | [[ФК Белшына|Белшына]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|2|2 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Бабруйск]] || [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]] || align="center" | 3&nbsp;700 |- | [[ФК Віцебск|Віцебск]] || align="center" | {{~|0}}7 || [[Віцебск]] || [[Віцебскі цэнтральны спартыўны комплекс|ЦСК «Віцебскі»]] || align="center" | 8&nbsp;144 |- | [[ФК Гомель|Гомель]] || align="center" | {{~|0}}4 || [[Гомель]] || [[Цэнтральны (стадыён, Гомель)|«Цэнтральны»]] || align="center" | 14&nbsp;307 |- | [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|5|5 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Магілёў]] || [[Спартак (стадыён, Магілёў)|«Магілёў»]] || align="center" | 7&nbsp;350 |- | [[ФК Дынама Брэст|Дынама Брэст]] ||align="center" | {{~|0}}6 || [[Брэст]] || {{~|«Брэсцкі»}}[[ДАСК «Брэсцкі»]] || align="center" | 10&nbsp;060 |- | [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] ||align="center" | {{Бр}} || [[Мінск]] || [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] || align="center" | 22&nbsp;000 |- | [[ФК Іслач|Іслач]] || align="center" | 10 || [[Мінскі раён]] || [[Стадыён ФК «Мінск»|ФК «Мінск»]], [[Мінск]]<br/>[[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]], [[Маладзечна]] || align="center" | 3&nbsp;000<br/>4&nbsp;800 |- | [[ФК Мінск|Мінск]] || align="center" | 12 || [[Мінск]] || [[Стадыён ФК «Мінск»|ФК «Мінск»]]<br/>[[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]] || align="center" | 3&nbsp;000<br/>17&nbsp;600 |- | [[ФК Нёман Гродна|Нёман]] || align="center" | 11 || [[Гродна]] || {{~|«Нёман»}}[[Нёман (стадыён, Гродна)|ЦСК «Нёман»]] || align="center" | 8&nbsp;479 |- | [[ФК Славія Мазыр|Славія]] || align="center" | 14 || [[Мазыр]] || [[Юнацтва (стадыён, Мазыр)|«Юнацтва»]] || align="center" | 5&nbsp;133 |- | [[ФК Слуцк|Слуцк]] || align="center" | {{~|0}}9 || [[Слуцк]] || [[Гарадскі стадыён, Слуцк|«Гарадскі»]] || align="center" | 1&nbsp;896 |- | [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] ||align="center" | {{~|0}}8 || [[Жодзіна]] || [[Тарпеда (стадыён, Жодзіна)|«Тарпеда»]] || align="center" | 6&nbsp;524 |- | [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ||align="center" | {{Зл}} || [[Салігорск]] || [[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|«Будаўнік»]] || align="center" | 4&nbsp;200 |- | [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] || align="center" | 13 || [[Мінск]] || {{~|«РЦАР-БДУ»}}[[Стадыён РЦАР-БДУ|РЦАР-БДУ]]<br/>[[Алімпійскі (спорткомплекс, Мінск)|САК «Алімпійскі»]] || align="center" | 1&nbsp;500<br/>1&nbsp;500 |- |} === Трэнеры і капітаны === {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Трэнеры і капітаны сезона 2022 |- !width="130"|Клуб !width="200"|Галоўны трэнер !width="200"|Капітан !width="270"|Адстаўкі трэнераў |- |[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Кірыльчык]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Асіпенка]] | |- |[[ФК БАТЭ|БАТЭ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Зяневіч]] ({{в.а.}}) |{{Сцяг|Беларусь}} [[Станіслаў Драгун]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Міхайлаў]] <small>(пасля 17-га тура)</small> |- |[[ФК Белшына|Белшына]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Альберт Рыбак]] |{{Сцяг|Расія}} [[Ілья Васільеў]] | |- |[[ФК Віцебск|Віцебск]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Ясінскі]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Скітоў]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Чарнухін]] <small>(пасля 17-га тура)</small> |- |[[ФК Гомель|Гомель]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Нявінскі]] |{{Сцяг|Малдова}} [[Ігар Кастроў]] | |- |[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Юрый Лукашоў]] |{{Сцяг|Украіна}} [[Дзмітрый Цярэшчанка]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Малчан]] <small>(пасля 14-га тура)</small> |- |[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Пракапюк]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Эдгар Аляхновіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] <small>(пасля 9-га тура)</small><br/>{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Храпкоўскі]] <small>({{в.а.}} у 10-м туры)</small> |- |[[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Чалядзінскі]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Кісляк]] | |- |[[ФК Іслач|Іслач]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Радзькоў]] |{{Сцяг|Украіна}} [[Юрый Казырэнка]]<br/>{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Лісаковіч]] | |- |[[ФК Мінск|Мінск]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Вадзім Скрыпчанка]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Еўдакімаў]]<br/>{{Сцяг|Беларусь}} [[Антон Шрамчанка]] | |- |[[ФК Нёман Гродна|Нёман]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Кавалевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Валерый Жукоўскі]] | |- |[[ФК Славія Мазыр|Славія]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Міхаіл Марціновіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Барсукоў]] | |- |[[ФК Слуцк|Слуцк]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Бразевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзяніс Образаў]] | |- |[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Молаш]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Хачатуран]] | |- |[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] |{{Сцяг|Расія}} [[Сяргей Ташуеў]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Паліцевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Іван Біёнчык]] <small>(пасля 3-га тура)</small> |- |[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Раднёнак]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Свірэпа]] | |} === Прадстаўніцтва па рэгіёнах === У 32-м чэмпіянаце Беларусі па футболе прымалі ўдзел футбольныя клубы з усіх абласцей краіны. {| class="wikitable" |- ! align=center width=200 | Рэгіён ! align=center width=60 | Колькасць камандаў ! align=center width=290 | Клубы |- | [[Выява:Flag of Minsk Voblast.svg|border|25px|Сцяг Мінскай вобласці]] [[Мінская вобласць]] | align=center | 6 | align=center | [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]], [[ФК БАТЭ|БАТЭ]], [[ФК Іслач|Іслач]], [[ФК Слуцк|Слуцк]], [[ФК Тарпеда Жодзіна|Тарпеда-БелАЗ]], [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] |- | [[Выява:Flag of Minsk, Belarus.svg|border|25px|Сцяг Мінска]] [[Мінск]] | align=center | 3 | align=center | [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]], [[ФК Мінск|Мінск]], [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] |- | [[Выява:Flag of Homyel Voblast.svg|border|25px|Сцяг Гомельскай вобласці]] [[Гомельская вобласць]] | align=center | 2 | align=center | [[ФК Гомель|Гомель]], [[ФК Славія Мазыр|Славія]] |- | [[Выява:Flag of Mahilyow Voblast.png|border|25px|Сцяг Магілёўскай вобласці]] [[Магілёўская вобласць]] | align=center | 2 | align=center | [[ФК Белшына|Белшына]], [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] |- | [[Выява:Flag of Brest Voblast, Belarus.svg|border|25px|Сцяг Брэсцкай вобласці]] [[Брэсцкая вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] |- | [[Выява:Flag of Vitsebsk Voblasts.svg|border|25px|Сцяг Віцебскай вобласці]] [[Віцебская вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Віцебск|Віцебск]] |- | [[Выява:Flag of Hrodna Voblasts.svg|border|25px|Сцяг Гродзенскай вобласці]] [[Гродзенская вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Нёман Гродна|Нёман]] |} === Стадыёны === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Стадыёны сезона 2022 |- ! [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]] ! [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] ! [[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]] ! [[ФК Віцебск|Віцебск]] ! [[ФК Гомель|Гомель]] ! [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]] |- | [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]], [[Гарадзея]] | [[Барысаў-Арэна]] | [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]] | [[Віцебскі цэнтральны спартыўны комплекс|ЦСК «Віцебскі»]] | [[Цэнтральны (стадыён, Гомель)|«Цэнтральны»]] | [[Спартак (стадыён, Магілёў)|«Спартак»]] |- | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;625''' | Умяшчальнасць: '''13&nbsp;400''' | Умяшчальнасць: '''3&nbsp;700''' | Умяшчальнасць: '''8&nbsp;144''' | Умяшчальнасць: '''14 307''' | Умяшчальнасць: '''7&nbsp;350''' |- | [[Выява:ФК Городея.jpg|170px]] | [[Выява:Borisov-arena stands.jpg|Трыбуны стадыёна|170px]] | [[Выява:Стадион Спартак (Бобруйск).jpg|150px]] | [[Выява:Vitebsky_Central_Sport_Complex.jpg|150px]] | [[Выява:Стадион "Центральный" (Гомель).JPG|150px]] | [[Выява:Стадион Спартак Могилев.jpg|150px]] |- ! [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] ! [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] ! [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]<br/>[[ФК Мінск|Мінск]] ! [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]] ! [[ФК Мінск|Мінск]] ! [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]] |- | [[ДАСК «Брэсцкі»]] | [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] | [[Стадыён ФК «Мінск»|Стадыён ФК «Мінск»]] | [[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]], [[Маладзечна]] | [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]] | [[ЦСК «Нёман», Гродна|ЦСК «Нёман»]] |- | Умяшчальнасць: '''10&nbsp;162''' | Умяшчальнасць: '''22&nbsp;000''' | Умяшчальнасць: '''3&nbsp;000''' | Умяшчальнасць: '''4&nbsp;800''' | Умяшчальнасць: '''17&nbsp;600''' | Умяшчальнасць: '''8&nbsp;479''' |- | [[Выява:Brest Stadium.jpg|170px]] | [[Выява:Interior view of Dynamo Stadium (Minsk, Belarus) — Внутренний вид стадиона Динамо (Минск, Беларусь) 2018 3.jpg|150px]] | [[Выява:Стадион ФК Минск.jpg|170px]] | [[Выява:Молодечно (городской сдадион).jpg|150px]] | [[Выява:Stadyjon Traktar-1.26-07.2014.JPG|150px]] | [[Выява:Стадыён "Нёман" 9585.jpg|150px]] |- ! [[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]] ! [[ФК Слуцк|Слуцк]] ! [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]] ! [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]] !colspan=2| [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] |- | [[Юнацтва (стадыён, Мазыр)|«Юнацтва»]] | [[Гарадскі стадыён (Слуцк)|Гарадскі]] | [[Тарпеда (стадыён, Жодзіна)|«Тарпеда»]] | [[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|«Будаўнік»]] | [[Стадыён РЦАР-БДУ|РЦАР-БДУ]] | [[Алімпійскі (спорткомплекс, Мінск)|САК «Алімпійскі»]] |- | Умяшчальнасць: '''5&nbsp;133''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;886''' | Умяшчальнасць: '''6&nbsp;524''' | Умяшчальнасць: '''4&nbsp;200''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;500''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;500''' |- | | [[Выява:Слуцк (городской стадион).jpg|150px]] | [[Выява:Torpedo stadium Zhodino west stand 03.jpg|150px]] | | | |} == Турнірная табліца == <section begin="table" /> {{ФутболТабліца|заўвагі=1}} {{ФТкаманда|1|[[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]]|10|6|2|35|13|<small>1-ы кваліфікацыйны раўнд [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2023/2024|Лігі чэмпіёнаў 2023/24]]</small>|колер=#C1FFC1}} {{ФТкаманда|2|[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]]|11|3|3|29|10|заўРадок=2|<small>1-ы кваліфікацыйны раўнд [[Ліга канферэнцый УЕФА 2023/2024|Лігі канферэнцый 2023/24]]</small>|колер=#B0E2FF}} {{ФТкаманда|3|[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]]|10|4|3|31|15|колер=#B0E2FF}} {{ФТкаманда|4|[[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|9|5|2|24|14|колер=}} {{ФТкаманда|5|[[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]|9|4|5|28|21|колер=}} {{ФТкаманда|6|[[ФК Мінск|Мінск]]|9|3|6|31|26|колер=}} {{ФТкаманда|7|[[ФК Гомель|Гомель]]|8|4|6|23|21|колер=}} {{ФТкаманда|8|[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]]|7|4|7|22|20|колер=}} {{ФТкаманда|9|[[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]]|7|3|8|26|29|колер=}} {{ФТкаманда|10|[[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]]|5|9|3|22|21|колер=}} {{ФТкаманда|11|[[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]]|5|6|7|26|28|колер=}} {{ФТкаманда|12|[[ФК Слуцк|Слуцк]]|4|6|8|20|30|колер=}} {{ФТкаманда|13|[[ФК Віцебск|Віцебск]]|3|5|10|16|28|колер=}} {{ФТкаманда|14|[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]]|3|4|11|12|28|<small>Стыкавыя матчы</small>| заўРадок=1|колер=#f4d4d4}} {{ФТкаманда|15|[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]|2|5|10|11|26|[[Выява:Descento.svg|20px]] <small>Выбыванне ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]]</small>|заўРадок=2|колер=#FFC0CB}} {{ФТкаманда|16|[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]]|2|3|13|18|44|колер=#FFC0CB}} {{ФТканец}} <section end="table"/> === Вынікі матчаў === {{fb r header |nt=16 |Арсенал Дзяржынск |БАТЭ |Белшына |Віцебск |Гомель |Дняпро Магілёў |Дынама Брэст |Дынама Мінск |Іслач |Мінск |Нёман Гродна |Славія Мазыр |Слуцк |Тарпеда-БелАЗ |Шахцёр Салігорск |Энергетык-БДУ }} {{fb r team |t=Арсенал Дзяржынск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |r=null }} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=0|ga=2}} {{fb r team |t=БАТЭ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |r=null }} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=1}} {{fb r team |t=Белшына}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |r=null }} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=3}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} {{fb r team |t=Віцебск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |r=null }} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} {{fb r team |t=Гомель}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |r=null }} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=3|ga=0|nt=*}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Дняпро Магілёў}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=4|ga=3}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |r=null }} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=0|ga=7}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Дынама Брэст}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |r=null }} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=2}} {{fb r team |t=Дынама Мінск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |r=null }} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Іслач}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |r=null }} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Мінск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |r=null }} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Нёман Гродна}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |r=null }} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=4}} {{fb r team |t=Славія Мазыр}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=4|ga=2}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |r=null }} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Слуцк}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |r=null }} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=2}} {{fb r team |t=Тарпеда-БелАЗ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=3|ga=4}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |r=null }} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=4|ga=0}} {{fb r team |t=Шахцёр Салігорск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |r=null }} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Энергетык-БДУ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=5|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |r=null }} {{fb r footer |u=23 жніўня 2022 |s=[http://football.by/stat/belarus/2022/allresults.html football.by]| nt = ^* У матчы «Гомель» — «Нёман» (скончыўся з лікам 0:0) гасцям прысуджана тэхнічнае паражэнне 0:3 за парушэнне рэгламенту — наяўнасць на полі на працягу 4 хвілін толькі 6 беларускіх ігракоў пры патрабаваных не меней 7.</sup>}} == Статыстыка ігракоў == == Узнагароды == Узнагароды сезона 2022 будуць абвешчаны ў канцы года на адмысловай цырымоніі. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.football.by/stat/belarus/2022/ на сайце football.by] {{Футбол у Беларусі}} [[Катэгорыя:Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|2022]] [[Катэгорыя:Спорт у Беларусі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя футбольныя чэмпіянаты ў сезоне 2021/2022]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя футбольныя чэмпіянаты ў сезоне 2022/2023]] 3cslltxh0o47e2g3n7ui708znojto18 0 709308 4191922 4177993 2022-08-22T14:39:30Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (1928).jpg |Подпіс выявы = Капліца ў 1928 годзе |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Капліца-пахавальня Ягмінаў''' — колішняя [[капліца]] на могілках в. [[Вістычы]] [[Брэсцкі раён|Брэсцкага раёна]]. == Гісторыя == Была пабудавана ў пачатку [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзі]] з цэглы [[Павел Ягмін (1747—1808)|П. Ягмінам]] (1747—1808) як [[Ягміны|фамільная]] [[пахавальня]] ўладальнікаў маёнтка<ref>{{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў||с=47}}</ref><ref name="КХБ"/>. == Архітэктура == [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (1915).jpg|міні|злева|Капліца ў 1915 годзе]] Твор архітэктуры [[класіцызм]]у. Была вырашана цэнтрычным [[васьміграннік|8-гранным]] [[Архітэктурны аб’ём|аб’ёмам]] пад пакатым [[Шатровы дах|шатровым пакрыццём]]. Вуглы граней [[Раскрапаваны ордар|крапаваліся]] [[пілястра]]мі, апяразваліся высокім [[антаблемент]]ам з [[карніз]]ам на [[дэнтыкул]]ах. Шырокія грані ў верхняй частцы прарэзваліся паўкруглымі [[люкарна|вокнамі-люкарнамі]], на ліцавой грані — над прамавугольным уваходным праёмам<ref name="КХБ">{{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Капліца|с=399}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Капліца|с=399}} * Aftanazy R. Dzieje rezydencji na kresach Rzeczypospolitej. T. 2. Wrocław; Warszawa; Kraków, 1992. S. 153. [[Катэгорыя:Капліцы-пахавальні Беларусі]] [[Катэгорыя:Вістычы]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Збудаванні Беларусі ў стылі класіцызм]] [[Катэгорыя:Колішнія касцёлы Беларусі]] [[Катэгорыя:Ягміны]] [[Катэгорыя:Васьмівугольныя будынкі]] [[Катэгорыя:Культавыя збудаванні Брэсцкага раёна]] qvm80ktlgxvcc3fi4xqljlve4hv8uft 0 709646 4191921 4175644 2022-08-22T14:38:49Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = Radkaŭščyna, Maniuška, Kaplica. Радкаўшчына, Манюшка, Капліца (J. Maniuška, 1872).jpg |Подпіс выявы = Капліца на малюнку [[Ян Часлаў Манюшка|Яна Часлава Манюшк]]і. 1872 |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Капліца-пахавальня Манюшкаў''' — колішняя [[капліца]] ў в. [[Роткаўшчына]] [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкага раёна]]. Знаходзілася ў былым [[сядзібна-паркавы комплекс Манюшкаў (Роткаўшчына)|сядзібна-паркавым комплексе Манюшкаў]]. Пабудавана ў другой палавіне [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] з цэглы як фамільная [[пахавальня]]<ref>Федорук А. Т. Старинные усадьбы Минского края. Мн., 2000. С. 248.</ref><ref name="КХБ"/>. == Архітэктура == [[Файл:Radkaŭščyna, Maniuška, Kaplica. Радкаўшчына, Манюшка, Капліца (XIX).jpg|міні|злева|Праект капліцы]] [[Файл:Radkaŭščyna, Maniuška, Kaplica. Радкаўшчына, Манюшка, Капліца (1914).jpg|міні|злева|Руіны капліцы ў 1914 годзе]] Твор архітэктуры [[рэтраспектыўна-гатычны стыль|рэтраспектыўна-гатычнага стылю]]. Была вырашана прамавугольным прысадзістым аб’ёмам пад стромкім [[Двухсхільны дах|двухсхільным дахам]]. [[Фасад]] фланкіраваны 2 гранёнымі [[Шатровы дах|шатровымі]] [[вежа]]мі, паміж якімі выступаў 2-гранны [[шчыпец]]. Плоскасныя бакавыя фасады [[Чляненне (архітэктура)|чляніліся]] 2 парамі [[стральчатая арка|стральчатых]] [[Аконны праём|аконных праёмаў]]<ref name="КХБ">{{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Капліца|с=451}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Капліца|с=451}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-06-02}} [[Катэгорыя:Капліцы-пахавальні Беларусі]] [[Катэгорыя:Роткаўшчына]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Манюшкі]] [[Катэгорыя:Збудаванні Беларусі ў неагатычным стылі]] [[Катэгорыя:Культавыя збудаванні Смалявіцкага раёна]] ql33j3ru7xaa3f8i7ijaxj7rfs0q1hv 0 709662 4191923 4133228 2022-08-22T14:42:55Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = Biešankovičy, Śviatych Kazimiera i Rafała. Бешанковічы, Сьвятых Казімера і Рафала (1913).jpg |Подпіс выявы = Касцёл у 1913 годзе |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Касцёл Святых Казіміра і Рафаіла''' — колішні касцёл у г.п. [[Бешанковічы]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]], які знаходзіўся ў цэнтры паселішча. == Гісторыя == У [[XV стагоддзе|XV стагоддзі]] [[польскі кароль]] [[Казімір Ягелончык]] пабудаваў тут храм [[Святы Юліуш|Св. Юліуша]]. У [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] ўладанне [[Бешанковічы]] належала [[Сапегі|Сапегам]], з якіх [[Казімір Леў Сапега|Казімір Леў]] дамогся ў 1650 г. гораду [[магдэбургскае права|магдэбургскага права]] і пабудаваў касцёл<ref>[[Грыцкевіч А.]] Казімір Леў Сапега // Славутыя імёны Бацькаўшчыны. Мн., 2000. С. 145.</ref><ref name="КХБ"/>. [[Файл:Biešankovičy, Chraptovič. Бешанковічы, Храптовіч (N. Orda, 20.06.1876).jpg|міні|злева|Малюнак Напалеона Орды, справа бачныя вежы касцёла. 1876]] У 1876 г. на яго месцы на сродкі ксяндза [[Керсноўскі|Керсноўскага]] пабудаваны новы храм<ref>[[Zyskar J.]] Nasze kościoły. Archidjecezja Mohilowska. Warszawa, 1913. S. 407—408.</ref>. Адлюстраваны на малюнку [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]] 1876 года. У 1935 годзе ён яшчэ існаваў, налічваў 1340 года парафіян<ref name="КХБ"/>. == Архітэктура == [[Файл:Biešankovičy, Śviatych Kazimiera i Rafała. Бешанковічы, Сьвятых Казімера і Рафала (1913) (2).jpg|міні|злева|Касцёл з боку апсіды]] З’яўляўся творам [[Драўлянае дойлідства Беларусі|драўлянага дойлідства]] з рысамі [[рэтрагатычны стыль|рэтрагатычнага стылю]]. Уяўляў сабой двухвежавы [[неф|трохнефавы]] [[зруб]]ны храм з 5-граннай [[апсіда]]й і бакавымі [[сакрысція]]мі. [[Двухсхільны дах]] карабля храма перападаў у больш нізкі гранёны над апсідай. 2-ярусныя [[Васьмярык|васьмерыковыя]] [[Шацёр (архітэктура)|шатровыя]] [[вежа|вежы]] «вырасталі» над плоскасным галоўным [[фасад]]ам. Асацыяцыі з [[Класіцызм (архітэктура)|класіцызмам]] выклікаліся трохвугольнымі [[франтон]]чыкамі над прамавугольнымі [[аконны праём|аконнымі праёмамі]], вылучанымі на фоне гарызантальнай [[шалёўка|шалёўкі]] фасадаў. Ад гатычнай касцельнай архітэктуры было пазычана [[акно-ружа]] над прамавугольным [[партал]]ам увахода з [[вімперг]]ам<ref name="КХБ"/>. [[Файл:Biešankovičy, Śviatych Kazimiera i Rafała. Бешанковічы, Сьвятых Казімера і Рафала (1901-17).jpg|thumb|Інтэр’ер]] Зала храма, расчлянёная на 3 [[неф]]ы тонкімі драўлянымі [[слуп]]амі, была перакрыта драўляным латковым скляпеннем. У 4 [[алтар]]ах знаходзіліся высокамастацкія абразы «[[Дзева Марыя]]», «[[Св. Антоні]]», «[[Укрыжаванне]]». На левай сцяне быў навешаны гранёны [[амбон]]<ref name="КХБ">{{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Касцёл святых Казіміра і Рафаіла|с=388}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Касцёл святых Казіміра і Рафаіла|с=388}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Культавыя збудаванні Бешанковічаў]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Бешанковіцкага раёна]] 0s9acmyk0r4oi5qyydnhdbb7wg47wpo 4191927 4191923 2022-08-22T14:47:37Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = Biešankovičy, Śviatych Kazimiera i Rafała. Бешанковічы, Сьвятых Казімера і Рафала (1913).jpg |Подпіс выявы = Касцёл у 1913 годзе |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Касцёл Святых Казіміра і Рафаіла''' — колішні касцёл у г.п. [[Бешанковічы]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]], які знаходзіўся ў цэнтры паселішча. == Гісторыя == У [[XV стагоддзе|XV стагоддзі]] [[польскі кароль]] [[Казімір Ягелончык]] пабудаваў тут храм [[Святы Юліуш|Св. Юліуша]]. У [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] ўладанне [[Бешанковічы]] належала [[Сапегі|Сапегам]], з якіх [[Казімір Леў Сапега|Казімір Леў]] дамогся ў 1650 г. гораду [[магдэбургскае права|магдэбургскага права]] і пабудаваў касцёл<ref>[[Грыцкевіч А.]] Казімір Леў Сапега // Славутыя імёны Бацькаўшчыны. Мн., 2000. С. 145.</ref><ref name="КХБ"/>. [[Файл:Biešankovičy, Chraptovič. Бешанковічы, Храптовіч (N. Orda, 20.06.1876).jpg|міні|злева|Малюнак Напалеона Орды, справа бачныя вежы касцёла. 1876]] У 1876 г. на яго месцы на сродкі ксяндза [[Керсноўскі|Керсноўскага]] пабудаваны новы храм<ref>[[Zyskar J.]] Nasze kościoły. Archidjecezja Mohilowska. Warszawa, 1913. S. 407—408.</ref>. Адлюстраваны на малюнку [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]] 1876 года. У 1935 годзе ён яшчэ існаваў, налічваў 1340 года парафіян<ref name="КХБ"/>. == Архітэктура == [[Файл:Biešankovičy, Śviatych Kazimiera i Rafała. Бешанковічы, Сьвятых Казімера і Рафала (1913) (2).jpg|міні|злева|Касцёл з боку апсіды]] З’яўляўся творам [[Драўлянае дойлідства Беларусі|драўлянага дойлідства]] з рысамі [[рэтрагатычны стыль|рэтрагатычнага стылю]]. Уяўляў сабой двухвежавы [[неф|трохнефавы]] [[зруб]]ны храм з 5-граннай [[апсіда]]й і бакавымі [[сакрысція]]мі. [[Двухсхільны дах]] карабля храма перападаў у больш нізкі гранёны над апсідай. 2-ярусныя [[Васьмярык|васьмерыковыя]] [[Шацёр (архітэктура)|шатровыя]] [[вежа|вежы]] «вырасталі» над плоскасным галоўным [[фасад]]ам. Асацыяцыі з [[Класіцызм (архітэктура)|класіцызмам]] выклікаліся трохвугольнымі [[франтон]]чыкамі над прамавугольнымі [[аконны праём|аконнымі праёмамі]], вылучанымі на фоне гарызантальнай [[шалёўка|шалёўкі]] фасадаў. Ад гатычнай касцельнай архітэктуры было пазычана [[акно-ружа]] над прамавугольным [[партал]]ам увахода з [[вімперг]]ам<ref name="КХБ"/>. [[Файл:Biešankovičy, Śviatych Kazimiera i Rafała. Бешанковічы, Сьвятых Казімера і Рафала (1901-17).jpg|thumb|Інтэр’ер]] Зала храма, расчлянёная на 3 [[неф]]ы тонкімі драўлянымі [[слуп]]амі, была перакрыта драўляным латковым скляпеннем. У 4 [[алтар]]ах знаходзіліся высокамастацкія абразы «[[Дзева Марыя]]», «[[Св. Антоні]]», «[[Укрыжаванне]]». На левай сцяне быў навешаны гранёны [[амбон]]<ref name="КХБ">{{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Касцёл святых Казіміра і Рафаіла|с=388}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Касцёл святых Казіміра і Рафаіла|с=388}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Храмы Бешанковічаў]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Бешанковіцкага раёна]] 4g1zxn7igj08bmg1rsc568pqc335g5a 0 709694 4191920 4134569 2022-08-22T14:38:10Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = 55.693684|lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29.555487|lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Капліца Святога Мікалая''' — колішняя каталіцкая капліца ў в. [[Батурына (Вілейскі раён)|Батурына]] [[Вілейскі раён|Вілейскага раёна]]. Знаходзілася ў маёнтку [[Шумскія|Шумскіх]]. == Гісторыя == Была пабудавана ў [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] як [[Уніяцкая Царква ў Рэчы Паспалітай|уніяцкая]]. У 1796 г. асвячона па [[Рымска-Каталіцкая Царква|рымска-каталіцкаму]] абраду і стала філіяльнай першапачаткова пры [[Гайненскі касцёл|касцёле в. Гайна]] ([[Лагойскі раён]]), потым пры [[Радашковіцкі касцёл|касцёле в. Радашковічы]]. Да касцёла была прыпісана капліца ў в. [[Карпавічы (Вілейскі раён)|Карповічы]]. Пасля паўстання 1863—1864 гадоў, у 1864 г. касцёл закрыты і перададзены [[праваслаўе|праваслаўным]]. У 1920 г. вернута католікам і перайменавана ў гонар Найсвяцейшай Дзевы Марыі. Дзейнічала да [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], падчас якой спалена разам з вёскай. == Архітэктура == Твор [[Народнае дойлідства Беларусі|народнага драўлянага дойлідства]]. [[Інтэр’ер]] упрыгожвалі 3 маляваныя на сценах [[алтар]]ы. == Літаратура == * {{крыніцы/Каталіцкія храмы Беларусі|Капліца святога Мікалая|с=386}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-06-02}} [[Катэгорыя:Батурына (Вілейскі раён)]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Драўляныя касцёлы Беларусі]] [[Катэгорыя:Культавыя збудаванні Вілейскага раёна]] g0by7t4gxbakysa6c4zt08aexlrn3qb 0 710651 4192158 4182243 2022-08-22T21:00:42Z A.sav 51324 /* Спіс найстарэйшых людзей у свеце */ абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Інфармацыйны спіс}} '''Спіс найстарэйшых людзей у свеце''' ўключае 101 найстарэйшых верыфікаваных доўгажыхароў у сусветнай гісторыі<ref>{{cite web|url= https://grg.org/Adams/BB1.HTM|title=Validated Supercentenarian Cases (Public List)|archiveurl=https://www.webcitation.org/66oa9cFWe?url=http://www.grg.org/Adams/BB1.HTM#|archivedate=2012-04-10|accessdate=2011-10-27|deadlink=no|lang=en}}</ref><ref name="alive">{{cite web|url=https://grg.org/WSRL/TableE.aspx|title=GRG World Supercentenarian Rankings List|accessdate=2020-12-21|lang=en}}</ref>, размешчаных у парадку дасягнутага ўзросту ў гадах і днях. {{Не перакладзена 5|Тоўсты шрыфт|Тоўстым шрыфтам|ru|Жирный шрифт}} абазначаны тыя доўгажыхары, якія з’яўляюцца найстарэйшымі за ўсю гісторыю ў сваіх краінах. ==Спіс найстарэйшых людзей у свеце== {{Легенда|#99FF99|Якія цяпер жывуць: '''5'''||1px solid}} {{Легенда|#F9F9F9|Памерлыя: '''95'''||1px solid}} {| class="wikitable sortable" ! № !! Імя !! Пол !! Дата нараджэння !! Дата смерці !! Дасягнуты ўзрост !! Краіна пражывання ці смерці |- |1 |'''[[Жана Кальман]]'''<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1997/08/05/world/jeanne-calment-world-s-elder-dies-at-122.html|title=Jeanne Calment, World's Elder, Dies at 122|last=Whitney|first=Craig R.|date=1997-08-05|work=The New York Times|access-date=2018-04-10|language=en|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.foxnews.com/world/worlds-oldest-person-ever-jeanne-calment-may-have-been-a-fraud-researchers-allege|title=World’s oldest person ever, Jeanne Calment, may have been a fraud, researchers allege|lang=en|first=Kathleen|last=Joyce |publisher= [[Fox News Channel]]|date=January 1, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://nationalpost.com/news/world/historys-oldest-woman-a-fraud-theory-says-122-year-old-jeanne-calment-was-actually-a-99-year-old-imposter|title=History’s oldest woman a fraud? Russian researchers claim 122-year-old Jeanne Calment was actually a 99-year-old imposter|lang=en|first=Tristin |last=Hopper|date=Dec 31, 2018 • January 2, 2019|publisher=[[National Post]]}}</ref> | Ж |21 лютага 1875 |4 жніўня 1997 |122 гады 164 дні |{{FRA}} |- |2 |'''[[Канэ Танака]]''' |Ж |2 студзеня 1903 |19 красавіка 2022 |119 гадоў 107 дзён |{{JPN}} |- |3 |'''[[Сара Нос]]''' |Ж |24 верасня 1880 |30 снежня 1999 |119 гадоў 97 дзён |{{USA}} |- bgcolor="99FF99" |4 |[[Люсіль Рандон]] |Ж |11 лютага 1904 |Жывая |{{Age in years and days|1904|2|11}} |{{FRA}} |- |5 |[[Набі Тадзіма]] |Ж |4 жніўня 1900 |21 красавіка 2018 |117 гадоў 260 дзён |{{JPN}} |- |6 |'''[[Марыя-Луіза Меёр]]''' |Ж |29 жніўня 1880 |16 красавіка 1998 |117 гадоў 230 дзён |{{CAN}} |- |7 |'''[[Ваялет Браўн]]''' |Ж |10 сакавіка 1900 |15 верасня 2017 |117 гадоў 189 дзён |{{JAM}} |- |8 |'''[[Эма Марана]]''' |Ж |29 лістапада 1899 |15 красавіка 2017 |117 гадоў 137 дзён |{{ITA}} |- |9 |[[Тыё Міяка]] |Ж |2 мая 1901 |22 ліпеня 2018 |117 гадоў 81 дзень |{{JPN}} |- |10 |[[Місао Акава]] |Ж |5 сакавіка 1898 |1 красавіка 2015 |117 гадоў 27 дзён |{{JPN}} |- |11 |'''[[Франсіска Сэлса дус Сантус]]''' |Ж |21 кастрычніка 1904 |5 кастрычніка 2021 |116 гадоў 349 дзён |{{BRA}} |- |12 |'''[[Марыя Эстэр дэ Капавілья]]''' |Ж |14 верасня 1889 |27 жніўня 2006 |116 гадоў 347 дзён |{{ECU}} |- |13 |[[Сюзана Мушат Джонс]] |Ж |6 ліпеня 1899 |12 мая 2016 |116 гадоў 311 дзён |{{USA}} |- |14 |[[Гертруда Уівер]] |Ж |4 ліпеня 1898 |6 красавіка 2015 |116 гадоў 276 дзён |{{USA}} |- |15 |[[Антонія да Санта Крус]] |Ж |13 чэрвеня 1905 |23 студзеня 2022 |116 гадоў 224 дні |{{BRA}} |- |16 |[[Танэ Ікаі]] |Ж |18 студзеня 1879 |12 ліпеня 1995 |116 гадоў 175 дзён |{{JPN}} |- |17 |[[Жана Бо]] |Ж |14 студзеня 1905 |22 мая 2021 |116 гадоў 128 дзён |{{FRA}} |- |18 |[[Элізабэт Болдэн]] |Ж |15 жніўня 1890 |11 снежня 2006 |116 гадоў 118 дзён |{{USA}} |- |19 |[[Бесі Купер]] |Ж |26 жніўня 1896 |4 снежня 2012 |116 гадоў 100 дзён |{{USA}} |- |20 |[[Марыя-Джузэпа Рабучы-Нарджыза]] |Ж |20 сакавіка 1903 |18 чэрвеня 2019 |116 гадоў 90 дзён |{{ITA}} |- |21 |'''[[Тэкла Юневіч]]''' |Ж |10 чэрвеня 1906 |19 жніўня 2022 |116 гадоў 70 дзён |{{Сцяг Аўстра-Венгрыі}} [[Аўстра-Венгрыя]] — {{POL}} |- |22 |[[Дзіраэман Кімура]] |М |19 красавіка 1897 |12 чэрвеня 2013 |116 гадоў 54 дні |{{JPN}} |- |23 |'''[[Ана Вэла Рубіа]]''' |Ж |29 кастрычніка 1901 |15 снежня 2017 |116 гадоў 47 дзён |{{ESP}} |- |24 |[[Джузэпіна Праэта-Фраў]] |Ж |30 мая 1902 |6 ліпеня 2018 |116 гадоў 37 дзён |{{ITA}} |- |25 |[[Джэралін Тэлі]] |Ж |23 мая 1899 |17 чэрвеня 2015 |116 гадоў 25 дзён |{{USA}} |- |26 |[[Сігея Накаці]] |Ж |1 лютага 1905 |11 студзеня 2021<ref>{{cite web|url=https://the110club.com/shigeyo-nakachi-1905-2021-t24705.html|title=Shigeyo Nakachi (1905-2021) |lang=en|publisher=The 110 Club}}</ref> |115 гадоў 345 дзён |{{JPN}} |- |27 |[[Мэгі Барнс]] |Ж |6 сакавіка 1882 |19 студзеня 1998 |115 гадоў 319 дзён |{{USA}} |- |28 |[[Дына Манфрэдзіні]] |Ж |4 красавіка 1897 |17 снежня 2012 |115 гадоў 257 дзён |{{ITA}} — {{USA}} |- |29 |[[Сімоэ Акіяма]] |Ж |19 мая 1903 |29 студзеня 2019 |115 гадоў 255 дзён |{{JPN}} |- |30 |[[Крысціан Мортэнсэн]] |М |16 жніўня 1882 |25 красавіка 1998 |115 гадоў 252 дні |{{DNK}} — {{USA}} |- |31 |[[Хестэр Форд]] |Ж |15 жніўня 1905 |17 красавіка 2021 |115 гадоў 245 дзён |{{USA}} |- |32 |'''[[Шарлота Х’юз]]''' |Ж |1 жніўня 1877 |17 сакавіка 1993 |115 гадоў 228 дзён |{{UK}} |- |33 |[[Эдна Паркер]] |Ж |20 красавіка 1893 |26 лістапада 2008 |115 гадоў 220 дзён |{{USA}} |- |34 |[[Мэры Эн Роўдз]] |Ж |12 жніўня 1882 |3 сакавіка 1998 |115 гадоў 203 дні |{{CAN}} |- |35 |[[Харумі Накамура]] |Ж |15 сакавіка 1900 |27 верасня 2015 |115 гадоў 196 дзён |{{JPN}} |- |36 |[[Маргарэт Скіт]] |Ж |27 кастрычніка 1878 |7 мая 1994 |115 гадоў 192 дні |{{USA}} |- bgcolor="99FF99" |37 |[[Марыя Браньяс Марэра]] |Ж |4 сакавіка 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|3|4}} |{{USA}} — {{ESP}} |- |38 |[[Берніс Мэдзіган]] |Ж |24 ліпеня 1899 |3 студзеня 2015 |115 гадоў 163 дні |{{USA}} |- |39 |[[Гертруда Бэйнс]] |Ж |6 красавіка 1894 |11 верасня 2009 |115 гадоў 158 дзён |{{USA}} |- |40 |'''[[Эміліана Меркада дэль Тора]]''' |М |21 жніўня 1891 |24 студзеня 2007 |115 гадоў 156 дзён |{{PRI}} |- |41 |[[Беці Уілсан]] |Ж |13 верасня 1890 |13 лютага 2006 |115 гадоў 153 дні |{{USA}} |- |42 |[[Сін Мацусіта]] |Ж |30 сакавіка 1904 |27 жніўня 2019 |115 гадоў 150 дзён |{{JPN}} |- |43 |[[Айрыс Уэстман]] |Ж |28 жніўня 1905 |3 студзеня 2021<ref>[https://www.iversonkassianfuneralservices.com/obituary/Iris-Westman Iris Westman August 28, 1905 ~ January 3, 2021 (age 115)]{{ref-en}}</ref> |115 гадоў 128 дзён |{{USA}} |- |44 |[[Жулі Вінефрэд Бертран]] |Ж |16 верасня 1891 |18 студзеня 2007 |115 гадоў 124 дні |{{CAN}} |- bgcolor="99FF99" |45 |[[Фуса Тацумі]] |Ж |25 красавіка 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|4|25}} |{{JPN}} |- |46 |'''[[Марыя дэ Жэзуш душ Сантуш]]''' |Ж |10 верасня 1893 |2 студзеня 2009 |115 гадоў 114 дзён |{{POR}} |- |47 |[[Мары-Жазефін Гадэт]] |Ж |25 сакавіка 1902 |13 ліпеня 2017 |115 гадоў 110 дзён |{{ITA}} |- |rowspan=2|48 |[[С’юзі Гібсан]] |Ж |31 кастрычніка 1890 |16 лютага 2006 |115 гадоў 108 дзён |{{USA}} |- |[[Tэльма Саткліф]] |Ж |1 кастрычніка 1906 |17 студзеня 2022 |115 гадоў 108 дзён |{{USA}} |- |50 |'''[[Касільда Бэнегас]]''' |Ж |8 красавіка 1907 |28 чэрвеня 2022 |115 гадоў 81 дзень |{{PAR}} — {{ARG}} |- |51 |[[Аўгуста Хольц]] |Ж |3 жніўня 1871 |21 кастрычніка 1986 |115 гадоў 79 дзён |{{USA}} |- |52 |[[Валентын Ліньі]] |Ж |22 кастрычніка 1906 |4 студзеня 2022 |115 гадоў 74 дні |{{FRA}} |- |53 |'''[[Хендрік’е ван Андэл-Схіпер]]''' |Ж |29 чэрвеня 1890 |30 жніўня 2005 |115 гадоў 62 дні |{{NLD}} |- |54 |[[Мод Фэрыс-Луз]] |Ж |21 студзеня 1887 |18 сакавіка 2002 |115 гадоў 56 дзён |{{USA}} |- |55 |[[Міна Кітагава]] |Ж |3 лістапада 1905 |19 снежня 2020 |115 гадоў 46 дзён |{{JPN}} |- |56 |[[Мары Брэмон]] |Ж |25 красавіка 1886 |6 чэрвеня 2001 |115 гадоў 42 дні |{{FRA}} |- |57 |[[Ёсі Асунары]] |Ж |17 снежня 1906 |26 студзеня 2022 |115 гадоў 40 дзён |{{JPN}} |- |58 |[[Кота Акуба]] |Ж |24 снежня 1897 |12 студзеня 2013 |115 гадоў 19 дзён |{{JPN}} |- |59 |[[Антонія Джэрэна-Рывера]] |Ж |19 мая 1900 |2 чэрвеня 2015 |115 гадоў 14 дзён |{{PRI}} — {{USA}} |- |60 |[[Тыёна Хасэгава]] |Ж |20 лістапада 1896 |2 снежня 2011 |115 гадоў 12 дзён |{{JPN}} |- |61 |[[Эні Джэнінгс]] |Ж |12 лістапада 1884 |20 лістапада 1999 |115 гадоў 8 дзён |{{UK}} |- |62 |Ананім з Хіога |Ж |29 красавіка 1907 |30 красавіка 2022 |115 гадоў 1 дзень |{{JPN}} |- |63 |[[Ева Морыс]] |Ж |8 лістапада 1885 |2 лістапада 2000 |114 гадоў 360 дзён |{{UK}} |- |64 |[[Кама Цінэн]] |Ж |10 мая 1895 |2 мая 2010 |114 гадоў 357 дзён |{{JPN}} |- |65 |'''[[Сафія Рохас]]''' |Ж |13 жніўня 1907 |30 ліпеня 2022 |114 гадоў 351 дзень |{{COL}} |- |66 |[[Марыя Гомес Валентын]] |Ж |9 ліпеня 1896 |21 чэрвеня 2011 |114 гадоў 347 дзён |{{BRA}} |- |67 |[[Мэры Бідуэл]] |Ж |19 мая 1881 |25 красавіка 1996 |114 гадоў 342 дні |{{USA}} |- |68 |[[Мэры Жазефіна Рэй]] |Ж |17 мая 1895 |7 сакавіка 2010 |114 гадоў 294 дні |{{CAN}}-{{USA}} |- |69 |[[Голдзі Стайнберг]] |Ж |30 кастрычніка 1900 |16 жніўня 2015 |114 гадоў 290 дзён |{{Расійская імперыя}} — {{USA}} |-bgcolor="99FF99" |70 |[[Бэсі Хендрыкс]] |Ж |7 лістапада 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|11|7}} |{{USA}} |- |71 |[[Кіёка Ісігура]] |Ж |4 сакавіка 1901 |5 снежня 2015 |114 гадоў 276 дзён |{{JPN}} |- |rowspan=2|72 |[[Марыя Мая-Лопэс]] |Ж |24 кастрычніка 1890 |25 ліпеня 2005 |114 гадоў 274 дні |{{POR}} |- |[[Эдаксі Бабуль]] |Ж |1 кастрычніка 1901 |1 ліпеня 2016 |114 гадоў 274 дні |{{GUF}} |- |74 |[[Рамона Трынідад Іглесіас-Хордан]] |Ж |31 жніўня 1889 |29 мая 2004 |114 гадоў 272 дні |{{PRI}} |- |75 |[[Юкі Хіна]] |Ж |17 красавіка 1902 |13 студзеня 2017 |114 гадоў 271 дзень |{{JPN}} |- |76 |[[Дэлфін Гібсан]] |Ж |17 жніўня 1903 |9 мая 2018 |114 гадоў 265 дзён |{{USA}} |- |77 |[[Эжэні Бланшар]] |Ж |16 лютага 1896 |4 лістапада 2010 |114 гадоў 261 дзень |{{FRA}} |- |78 |[[Венерэ Піцыната-Папо]] |Ж |23 лістапада 1896 |2 жніўня 2011 |114 гадоў 252 дні |{{ITA}} |- |79 |[[Нева Морыс]] |Ж |3 жніўня 1895 |6 красавіка 2010 |114 гадоў 246 дзён |{{USA}} |- |80 |[[Хідэ Ахіра]] |Ж |15 верасня 1880 |9 мая 1995 |114 гадоў 236 дзён |{{JPN}} |- |81 |[[Бланш Коб]] |Ж |8 верасня 1900 |1 мая 2015 |114 гадоў 235 дзён |{{USA}} |- |82 |[[Этэль Ланг]] |Ж |27 мая 1900 |15 студзеня 2015 |114 гадоў 233 дні |{{UK}} |- |83 |[[Міла Мангольд]] |Ж |14 лістапада 1907 |2 ліпеня 2022 |114 гадоў 230 дзён |{{USA}} |- |84 |[[Мэцью Бірд]] |М |9 ліпеня 1870 |16 лютага 1985 |114 гадоў 222 дні |{{USA}} |- |85 |[[Ёнэ Мінагава]] |Ж |4 студзеня 1893 |13 жніўня 2007 |114 гадоў 221 дзень |{{JPN}} |- |86 |[[Марыя Антонія Кастра]] |Ж |10 чэрвеня 1881 |16 студзеня 1996 |114 гадоў 220 дзён |{{ESP}} |- |rowspan=2|87 |[[Кэры Лэйзенбі]] |Ж |9 лютага 1882 |14 верасня 1996 |114 гадоў 218 дзён |{{USA}} |- |[[Ура Каяма]] |Ж |30 жніўня 1890 |5 красавіка 2005 |114 гадоў 218 дзён |{{JPN}} |- |89 |[[Мертл Дорсі]] |Ж |22 лістапада 1885 |25 чэрвеня 2000 |114 гадоў 216 дзён |{{USA}} |- |90 |[[Ёсі Баба]] |Ж |3 чэрвеня 1907 |4 студзеня 2022 |114 гадоў 215 дзён |{{JPN}} |- |91 |[[Іса Накамура]] |Ж |23 красавіка 1903 |23 лістапада 2017 |114 гадоў 214 дзён |{{JPN}} |- |92 |'''[[Фаўстына Сарміента Пупа]]''' |Ж |15 лютага 1905 |16 верасня 2019 |114 гадоў 213 дзён |{{CUB}} |- |93 |[[Сесіль Кляйн]] |Ж |15 чэрвеня 1907 |13 студзеня 2022 |114 гадоў 212 дзён |{{CAN}} |- |94 |[[Ана Эліза Уільямс]] |Ж |2 чэрвеня 1873 |25 снежня 1987 |114 гадоў 208 дзён |{{UK}} |- |95 |[[Уолтэр Брунінг]] |М |21 верасня 1896 |14 красавіка 2011 |114 гадоў 205 дзён |{{USA}} |-bgcolor="99FF99" |96 |[[Еді Чеккареллі]] |Ж |5 лютага 1908 |Жывая |{{Age in years and days|1908|2|5}} |{{USA}} |- |97 ||[[Юніс Сэнборн]] |Ж |20 ліпеня 1896 |31 студзеня 2011 |114 гадоў 195 дзён |{{USA}} |- |98 |[[Харуна Ямасіта]] |Ж |19 лютага 1905 |верасень 2019 |114 гадоў 194+ дні |{{JPN}} |- |99 |[[Грэйс Клосан]] |Ж |15 лістапада 1887 |28 мая 2002 |114 гадоў 194 дні |{{USA}} |- |100 |[[Міцуё Тайода]] |Ж |15 лютага 1902 |25 жніўня 2016 |114 гадоў 192 дні |{{JPN}} |} {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Стодзесяцігадовыя доўгажыхары]] [[Катэгорыя:Рэкорды]] 19n60v1tajh3g3dw7wfw08gyenb85ys 4192338 4192158 2022-08-23T07:53:02Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Інфармацыйны спіс}} '''Спіс найстарэйшых людзей у свеце''' ўключае 101 найстарэйшага верыфікаванага доўгажыхара ў сусветнай гісторыі<ref>{{cite web|url= https://grg.org/Adams/BB1.HTM|title=Validated Supercentenarian Cases (Public List)|archiveurl=https://www.webcitation.org/66oa9cFWe?url=http://www.grg.org/Adams/BB1.HTM#|archivedate=2012-04-10|accessdate=2011-10-27|deadlink=no|lang=en}}</ref><ref name="alive">{{cite web|url=https://grg.org/WSRL/TableE.aspx|title=GRG World Supercentenarian Rankings List|accessdate=2020-12-21|lang=en}}</ref>, размешчаных у парадку дасягнутага ўзросту ў гадах і днях. {{Не перакладзена 5|Цёмны шрыфт|Цёмны шрыфтам|ru|Жирный шрифт}} пазначаны найстарэйшыя доўгажыхары за ўсю гісторыю ў сваіх краінах. ==Спіс найстарэйшых людзей у свеце== {{Легенда|#99FF99|Цяпер жывуць: '''5'''||1px solid}}{{Легенда|#F9F9F9|Памерлыя: '''95'''||1px solid}} {| class="wikitable sortable" ! № !! Імя !! Пол !! Дата нараджэння !! Дата смерці !! Дасягнуты ўзрост !! Краіна пражывання ці смерці |- |1 |'''[[Жана Кальман]]'''<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1997/08/05/world/jeanne-calment-world-s-elder-dies-at-122.html|title=Jeanne Calment, World's Elder, Dies at 122|last=Whitney|first=Craig R.|date=1997-08-05|work=The New York Times|access-date=2018-04-10|language=en|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.foxnews.com/world/worlds-oldest-person-ever-jeanne-calment-may-have-been-a-fraud-researchers-allege|title=World’s oldest person ever, Jeanne Calment, may have been a fraud, researchers allege|lang=en|first=Kathleen|last=Joyce |publisher= [[Fox News Channel]]|date=January 1, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://nationalpost.com/news/world/historys-oldest-woman-a-fraud-theory-says-122-year-old-jeanne-calment-was-actually-a-99-year-old-imposter|title=History’s oldest woman a fraud? Russian researchers claim 122-year-old Jeanne Calment was actually a 99-year-old imposter|lang=en|first=Tristin |last=Hopper|date=Dec 31, 2018 • January 2, 2019|publisher=[[National Post]]}}</ref> | Ж |21 лютага 1875 |4 жніўня 1997 |122 гады 164 дні |{{FRA}} |- |2 |'''[[Канэ Танака]]''' |Ж |2 студзеня 1903 |19 красавіка 2022 |119 гадоў 107 дзён |{{JPN}} |- |3 |'''[[Сара Нос]]''' |Ж |24 верасня 1880 |30 снежня 1999 |119 гадоў 97 дзён |{{USA}} |- bgcolor="99FF99" |4 |[[Люсіль Рандон]] |Ж |11 лютага 1904 |Жывая |{{Age in years and days|1904|2|11}} |{{FRA}} |- |5 |[[Набі Тадзіма]] |Ж |4 жніўня 1900 |21 красавіка 2018 |117 гадоў 260 дзён |{{JPN}} |- |6 |'''[[Марыя-Луіза Меёр]]''' |Ж |29 жніўня 1880 |16 красавіка 1998 |117 гадоў 230 дзён |{{CAN}} |- |7 |'''[[Ваялет Браўн]]''' |Ж |10 сакавіка 1900 |15 верасня 2017 |117 гадоў 189 дзён |{{JAM}} |- |8 |'''[[Эма Марана]]''' |Ж |29 лістапада 1899 |15 красавіка 2017 |117 гадоў 137 дзён |{{ITA}} |- |9 |[[Тыё Міяка]] |Ж |2 мая 1901 |22 ліпеня 2018 |117 гадоў 81 дзень |{{JPN}} |- |10 |[[Місао Акава]] |Ж |5 сакавіка 1898 |1 красавіка 2015 |117 гадоў 27 дзён |{{JPN}} |- |11 |'''[[Франсіска Сэлса дус Сантус]]''' |Ж |21 кастрычніка 1904 |5 кастрычніка 2021 |116 гадоў 349 дзён |{{BRA}} |- |12 |'''[[Марыя Эстэр дэ Капавілья]]''' |Ж |14 верасня 1889 |27 жніўня 2006 |116 гадоў 347 дзён |{{ECU}} |- |13 |[[Сюзана Мушат Джонс]] |Ж |6 ліпеня 1899 |12 мая 2016 |116 гадоў 311 дзён |{{USA}} |- |14 |[[Гертруда Уівер]] |Ж |4 ліпеня 1898 |6 красавіка 2015 |116 гадоў 276 дзён |{{USA}} |- |15 |[[Антонія да Санта Крус]] |Ж |13 чэрвеня 1905 |23 студзеня 2022 |116 гадоў 224 дні |{{BRA}} |- |16 |[[Танэ Ікаі]] |Ж |18 студзеня 1879 |12 ліпеня 1995 |116 гадоў 175 дзён |{{JPN}} |- |17 |[[Жана Бо]] |Ж |14 студзеня 1905 |22 мая 2021 |116 гадоў 128 дзён |{{FRA}} |- |18 |[[Элізабэт Болдэн]] |Ж |15 жніўня 1890 |11 снежня 2006 |116 гадоў 118 дзён |{{USA}} |- |19 |[[Бесі Купер]] |Ж |26 жніўня 1896 |4 снежня 2012 |116 гадоў 100 дзён |{{USA}} |- |20 |[[Марыя-Джузэпа Рабучы-Нарджыза]] |Ж |20 сакавіка 1903 |18 чэрвеня 2019 |116 гадоў 90 дзён |{{ITA}} |- |21 |'''[[Тэкла Юневіч]]''' |Ж |10 чэрвеня 1906 |19 жніўня 2022 |116 гадоў 70 дзён |{{Сцяг Аўстра-Венгрыі}} [[Аўстра-Венгрыя]] — {{POL}} |- |22 |[[Дзіраэман Кімура]] |М |19 красавіка 1897 |12 чэрвеня 2013 |116 гадоў 54 дні |{{JPN}} |- |23 |'''[[Ана Вэла Рубіа]]''' |Ж |29 кастрычніка 1901 |15 снежня 2017 |116 гадоў 47 дзён |{{ESP}} |- |24 |[[Джузэпіна Праэта-Фраў]] |Ж |30 мая 1902 |6 ліпеня 2018 |116 гадоў 37 дзён |{{ITA}} |- |25 |[[Джэралін Тэлі]] |Ж |23 мая 1899 |17 чэрвеня 2015 |116 гадоў 25 дзён |{{USA}} |- |26 |[[Сігея Накаці]] |Ж |1 лютага 1905 |11 студзеня 2021<ref>{{cite web|url=https://the110club.com/shigeyo-nakachi-1905-2021-t24705.html|title=Shigeyo Nakachi (1905-2021) |lang=en|publisher=The 110 Club}}</ref> |115 гадоў 345 дзён |{{JPN}} |- |27 |[[Мэгі Барнс]] |Ж |6 сакавіка 1882 |19 студзеня 1998 |115 гадоў 319 дзён |{{USA}} |- |28 |[[Дына Манфрэдзіні]] |Ж |4 красавіка 1897 |17 снежня 2012 |115 гадоў 257 дзён |{{ITA}} — {{USA}} |- |29 |[[Сімоэ Акіяма]] |Ж |19 мая 1903 |29 студзеня 2019 |115 гадоў 255 дзён |{{JPN}} |- |30 |[[Крысціан Мортэнсэн]] |М |16 жніўня 1882 |25 красавіка 1998 |115 гадоў 252 дні |{{DNK}} — {{USA}} |- |31 |[[Хестэр Форд]] |Ж |15 жніўня 1905 |17 красавіка 2021 |115 гадоў 245 дзён |{{USA}} |- |32 |'''[[Шарлота Х’юз]]''' |Ж |1 жніўня 1877 |17 сакавіка 1993 |115 гадоў 228 дзён |{{UK}} |- |33 |[[Эдна Паркер]] |Ж |20 красавіка 1893 |26 лістапада 2008 |115 гадоў 220 дзён |{{USA}} |- |34 |[[Мэры Эн Роўдз]] |Ж |12 жніўня 1882 |3 сакавіка 1998 |115 гадоў 203 дні |{{CAN}} |- |35 |[[Харумі Накамура]] |Ж |15 сакавіка 1900 |27 верасня 2015 |115 гадоў 196 дзён |{{JPN}} |- |36 |[[Маргарэт Скіт]] |Ж |27 кастрычніка 1878 |7 мая 1994 |115 гадоў 192 дні |{{USA}} |- bgcolor="99FF99" |37 |[[Марыя Браньяс Марэра]] |Ж |4 сакавіка 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|3|4}} |{{USA}} — {{ESP}} |- |38 |[[Берніс Мэдзіган]] |Ж |24 ліпеня 1899 |3 студзеня 2015 |115 гадоў 163 дні |{{USA}} |- |39 |[[Гертруда Бэйнс]] |Ж |6 красавіка 1894 |11 верасня 2009 |115 гадоў 158 дзён |{{USA}} |- |40 |'''[[Эміліана Меркада дэль Тора]]''' |М |21 жніўня 1891 |24 студзеня 2007 |115 гадоў 156 дзён |{{PRI}} |- |41 |[[Беці Уілсан]] |Ж |13 верасня 1890 |13 лютага 2006 |115 гадоў 153 дні |{{USA}} |- |42 |[[Сін Мацусіта]] |Ж |30 сакавіка 1904 |27 жніўня 2019 |115 гадоў 150 дзён |{{JPN}} |- |43 |[[Айрыс Уэстман]] |Ж |28 жніўня 1905 |3 студзеня 2021<ref>[https://www.iversonkassianfuneralservices.com/obituary/Iris-Westman Iris Westman August 28, 1905 ~ January 3, 2021 (age 115)]{{ref-en}}</ref> |115 гадоў 128 дзён |{{USA}} |- |44 |[[Жулі Вінефрэд Бертран]] |Ж |16 верасня 1891 |18 студзеня 2007 |115 гадоў 124 дні |{{CAN}} |- bgcolor="99FF99" |45 |[[Фуса Тацумі]] |Ж |25 красавіка 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|4|25}} |{{JPN}} |- |46 |'''[[Марыя дэ Жэзуш душ Сантуш]]''' |Ж |10 верасня 1893 |2 студзеня 2009 |115 гадоў 114 дзён |{{POR}} |- |47 |[[Мары-Жазефін Гадэт]] |Ж |25 сакавіка 1902 |13 ліпеня 2017 |115 гадоў 110 дзён |{{ITA}} |- |rowspan=2|48 |[[С’юзі Гібсан]] |Ж |31 кастрычніка 1890 |16 лютага 2006 |115 гадоў 108 дзён |{{USA}} |- |[[Tэльма Саткліф]] |Ж |1 кастрычніка 1906 |17 студзеня 2022 |115 гадоў 108 дзён |{{USA}} |- |50 |'''[[Касільда Бэнегас]]''' |Ж |8 красавіка 1907 |28 чэрвеня 2022 |115 гадоў 81 дзень |{{PAR}} — {{ARG}} |- |51 |[[Аўгуста Хольц]] |Ж |3 жніўня 1871 |21 кастрычніка 1986 |115 гадоў 79 дзён |{{USA}} |- |52 |[[Валентын Ліньі]] |Ж |22 кастрычніка 1906 |4 студзеня 2022 |115 гадоў 74 дні |{{FRA}} |- |53 |'''[[Хендрік’е ван Андэл-Схіпер]]''' |Ж |29 чэрвеня 1890 |30 жніўня 2005 |115 гадоў 62 дні |{{NLD}} |- |54 |[[Мод Фэрыс-Луз]] |Ж |21 студзеня 1887 |18 сакавіка 2002 |115 гадоў 56 дзён |{{USA}} |- |55 |[[Міна Кітагава]] |Ж |3 лістапада 1905 |19 снежня 2020 |115 гадоў 46 дзён |{{JPN}} |- |56 |[[Мары Брэмон]] |Ж |25 красавіка 1886 |6 чэрвеня 2001 |115 гадоў 42 дні |{{FRA}} |- |57 |[[Ёсі Асунары]] |Ж |17 снежня 1906 |26 студзеня 2022 |115 гадоў 40 дзён |{{JPN}} |- |58 |[[Кота Акуба]] |Ж |24 снежня 1897 |12 студзеня 2013 |115 гадоў 19 дзён |{{JPN}} |- |59 |[[Антонія Джэрэна-Рывера]] |Ж |19 мая 1900 |2 чэрвеня 2015 |115 гадоў 14 дзён |{{PRI}} — {{USA}} |- |60 |[[Тыёна Хасэгава]] |Ж |20 лістапада 1896 |2 снежня 2011 |115 гадоў 12 дзён |{{JPN}} |- |61 |[[Эні Джэнінгс]] |Ж |12 лістапада 1884 |20 лістапада 1999 |115 гадоў 8 дзён |{{UK}} |- |62 |Ананім з Хіога |Ж |29 красавіка 1907 |30 красавіка 2022 |115 гадоў 1 дзень |{{JPN}} |- |63 |[[Ева Морыс]] |Ж |8 лістапада 1885 |2 лістапада 2000 |114 гадоў 360 дзён |{{UK}} |- |64 |[[Кама Цінэн]] |Ж |10 мая 1895 |2 мая 2010 |114 гадоў 357 дзён |{{JPN}} |- |65 |'''[[Сафія Рохас]]''' |Ж |13 жніўня 1907 |30 ліпеня 2022 |114 гадоў 351 дзень |{{COL}} |- |66 |[[Марыя Гомес Валентын]] |Ж |9 ліпеня 1896 |21 чэрвеня 2011 |114 гадоў 347 дзён |{{BRA}} |- |67 |[[Мэры Бідуэл]] |Ж |19 мая 1881 |25 красавіка 1996 |114 гадоў 342 дні |{{USA}} |- |68 |[[Мэры Жазефіна Рэй]] |Ж |17 мая 1895 |7 сакавіка 2010 |114 гадоў 294 дні |{{CAN}}-{{USA}} |- |69 |[[Голдзі Стайнберг]] |Ж |30 кастрычніка 1900 |16 жніўня 2015 |114 гадоў 290 дзён |{{Расійская імперыя}} — {{USA}} |-bgcolor="99FF99" |70 |[[Бэсі Хендрыкс]] |Ж |7 лістапада 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|11|7}} |{{USA}} |- |71 |[[Кіёка Ісігура]] |Ж |4 сакавіка 1901 |5 снежня 2015 |114 гадоў 276 дзён |{{JPN}} |- |rowspan=2|72 |[[Марыя Мая-Лопэс]] |Ж |24 кастрычніка 1890 |25 ліпеня 2005 |114 гадоў 274 дні |{{POR}} |- |[[Эдаксі Бабуль]] |Ж |1 кастрычніка 1901 |1 ліпеня 2016 |114 гадоў 274 дні |{{GUF}} |- |74 |[[Рамона Трынідад Іглесіас-Хордан]] |Ж |31 жніўня 1889 |29 мая 2004 |114 гадоў 272 дні |{{PRI}} |- |75 |[[Юкі Хіна]] |Ж |17 красавіка 1902 |13 студзеня 2017 |114 гадоў 271 дзень |{{JPN}} |- |76 |[[Дэлфін Гібсан]] |Ж |17 жніўня 1903 |9 мая 2018 |114 гадоў 265 дзён |{{USA}} |- |77 |[[Эжэні Бланшар]] |Ж |16 лютага 1896 |4 лістапада 2010 |114 гадоў 261 дзень |{{FRA}} |- |78 |[[Венерэ Піцыната-Папо]] |Ж |23 лістапада 1896 |2 жніўня 2011 |114 гадоў 252 дні |{{ITA}} |- |79 |[[Нева Морыс]] |Ж |3 жніўня 1895 |6 красавіка 2010 |114 гадоў 246 дзён |{{USA}} |- |80 |[[Хідэ Ахіра]] |Ж |15 верасня 1880 |9 мая 1995 |114 гадоў 236 дзён |{{JPN}} |- |81 |[[Бланш Коб]] |Ж |8 верасня 1900 |1 мая 2015 |114 гадоў 235 дзён |{{USA}} |- |82 |[[Этэль Ланг]] |Ж |27 мая 1900 |15 студзеня 2015 |114 гадоў 233 дні |{{UK}} |- |83 |[[Міла Мангольд]] |Ж |14 лістапада 1907 |2 ліпеня 2022 |114 гадоў 230 дзён |{{USA}} |- |84 |[[Мэцью Бірд]] |М |9 ліпеня 1870 |16 лютага 1985 |114 гадоў 222 дні |{{USA}} |- |85 |[[Ёнэ Мінагава]] |Ж |4 студзеня 1893 |13 жніўня 2007 |114 гадоў 221 дзень |{{JPN}} |- |86 |[[Марыя Антонія Кастра]] |Ж |10 чэрвеня 1881 |16 студзеня 1996 |114 гадоў 220 дзён |{{ESP}} |- |rowspan=2|87 |[[Кэры Лэйзенбі]] |Ж |9 лютага 1882 |14 верасня 1996 |114 гадоў 218 дзён |{{USA}} |- |[[Ура Каяма]] |Ж |30 жніўня 1890 |5 красавіка 2005 |114 гадоў 218 дзён |{{JPN}} |- |89 |[[Мертл Дорсі]] |Ж |22 лістапада 1885 |25 чэрвеня 2000 |114 гадоў 216 дзён |{{USA}} |- |90 |[[Ёсі Баба]] |Ж |3 чэрвеня 1907 |4 студзеня 2022 |114 гадоў 215 дзён |{{JPN}} |- |91 |[[Іса Накамура]] |Ж |23 красавіка 1903 |23 лістапада 2017 |114 гадоў 214 дзён |{{JPN}} |- |92 |'''[[Фаўстына Сарміента Пупа]]''' |Ж |15 лютага 1905 |16 верасня 2019 |114 гадоў 213 дзён |{{CUB}} |- |93 |[[Сесіль Кляйн]] |Ж |15 чэрвеня 1907 |13 студзеня 2022 |114 гадоў 212 дзён |{{CAN}} |- |94 |[[Ана Эліза Уільямс]] |Ж |2 чэрвеня 1873 |25 снежня 1987 |114 гадоў 208 дзён |{{UK}} |- |95 |[[Уолтэр Брунінг]] |М |21 верасня 1896 |14 красавіка 2011 |114 гадоў 205 дзён |{{USA}} |-bgcolor="99FF99" |96 |[[Еді Чеккареллі]] |Ж |5 лютага 1908 |Жывая |{{Age in years and days|1908|2|5}} |{{USA}} |- |97 ||[[Юніс Сэнборн]] |Ж |20 ліпеня 1896 |31 студзеня 2011 |114 гадоў 195 дзён |{{USA}} |- |98 |[[Харуна Ямасіта]] |Ж |19 лютага 1905 |верасень 2019 |114 гадоў 194+ дні |{{JPN}} |- |99 |[[Грэйс Клосан]] |Ж |15 лістапада 1887 |28 мая 2002 |114 гадоў 194 дні |{{USA}} |- |100 |[[Міцуё Тайода]] |Ж |15 лютага 1902 |25 жніўня 2016 |114 гадоў 192 дні |{{JPN}} |} {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Стодзесяцігадовыя доўгажыхары]] [[Катэгорыя:Рэкорды]] fy8q3v0egq6irke6weqyjg54zxyfeh0 4192339 4192338 2022-08-23T07:54:09Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Інфармацыйны спіс}} '''Спіс найстарэйшых людзей у свеце''' ўключае 101 найстарэйшага верыфікаванага доўгажыхара ў сусветнай гісторыі<ref>{{cite web|url= https://grg.org/Adams/BB1.HTM|title=Validated Supercentenarian Cases (Public List)|archiveurl=https://www.webcitation.org/66oa9cFWe?url=http://www.grg.org/Adams/BB1.HTM#|archivedate=2012-04-10|accessdate=2011-10-27|deadlink=no|lang=en}}</ref><ref name="alive">{{cite web|url=https://grg.org/WSRL/TableE.aspx|title=GRG World Supercentenarian Rankings List|accessdate=2020-12-21|lang=en}}</ref>, размешчаных у парадку дасягнутага ўзросту ў гадах і днях. {{Не перакладзена 5|Цёмны шрыфт|Цёмным шрыфтам|ru|Жирный шрифт}} пазначаны найстарэйшыя доўгажыхары за ўсю гісторыю ў сваіх краінах. ==Спіс найстарэйшых людзей у свеце== {{Легенда|#99FF99|Цяпер жывуць: '''5'''||1px solid}}{{Легенда|#F9F9F9|Памерлыя: '''95'''||1px solid}} {| class="wikitable sortable" ! № !! Імя !! Пол !! Дата нараджэння !! Дата смерці !! Дасягнуты ўзрост !! Краіна пражывання ці смерці |- |1 |'''[[Жана Кальман]]'''<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1997/08/05/world/jeanne-calment-world-s-elder-dies-at-122.html|title=Jeanne Calment, World's Elder, Dies at 122|last=Whitney|first=Craig R.|date=1997-08-05|work=The New York Times|access-date=2018-04-10|language=en|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.foxnews.com/world/worlds-oldest-person-ever-jeanne-calment-may-have-been-a-fraud-researchers-allege|title=World’s oldest person ever, Jeanne Calment, may have been a fraud, researchers allege|lang=en|first=Kathleen|last=Joyce |publisher= [[Fox News Channel]]|date=January 1, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://nationalpost.com/news/world/historys-oldest-woman-a-fraud-theory-says-122-year-old-jeanne-calment-was-actually-a-99-year-old-imposter|title=History’s oldest woman a fraud? Russian researchers claim 122-year-old Jeanne Calment was actually a 99-year-old imposter|lang=en|first=Tristin |last=Hopper|date=Dec 31, 2018 • January 2, 2019|publisher=[[National Post]]}}</ref> | Ж |21 лютага 1875 |4 жніўня 1997 |122 гады 164 дні |{{FRA}} |- |2 |'''[[Канэ Танака]]''' |Ж |2 студзеня 1903 |19 красавіка 2022 |119 гадоў 107 дзён |{{JPN}} |- |3 |'''[[Сара Нос]]''' |Ж |24 верасня 1880 |30 снежня 1999 |119 гадоў 97 дзён |{{USA}} |- bgcolor="99FF99" |4 |[[Люсіль Рандон]] |Ж |11 лютага 1904 |Жывая |{{Age in years and days|1904|2|11}} |{{FRA}} |- |5 |[[Набі Тадзіма]] |Ж |4 жніўня 1900 |21 красавіка 2018 |117 гадоў 260 дзён |{{JPN}} |- |6 |'''[[Марыя-Луіза Меёр]]''' |Ж |29 жніўня 1880 |16 красавіка 1998 |117 гадоў 230 дзён |{{CAN}} |- |7 |'''[[Ваялет Браўн]]''' |Ж |10 сакавіка 1900 |15 верасня 2017 |117 гадоў 189 дзён |{{JAM}} |- |8 |'''[[Эма Марана]]''' |Ж |29 лістапада 1899 |15 красавіка 2017 |117 гадоў 137 дзён |{{ITA}} |- |9 |[[Тыё Міяка]] |Ж |2 мая 1901 |22 ліпеня 2018 |117 гадоў 81 дзень |{{JPN}} |- |10 |[[Місао Акава]] |Ж |5 сакавіка 1898 |1 красавіка 2015 |117 гадоў 27 дзён |{{JPN}} |- |11 |'''[[Франсіска Сэлса дус Сантус]]''' |Ж |21 кастрычніка 1904 |5 кастрычніка 2021 |116 гадоў 349 дзён |{{BRA}} |- |12 |'''[[Марыя Эстэр дэ Капавілья]]''' |Ж |14 верасня 1889 |27 жніўня 2006 |116 гадоў 347 дзён |{{ECU}} |- |13 |[[Сюзана Мушат Джонс]] |Ж |6 ліпеня 1899 |12 мая 2016 |116 гадоў 311 дзён |{{USA}} |- |14 |[[Гертруда Уівер]] |Ж |4 ліпеня 1898 |6 красавіка 2015 |116 гадоў 276 дзён |{{USA}} |- |15 |[[Антонія да Санта Крус]] |Ж |13 чэрвеня 1905 |23 студзеня 2022 |116 гадоў 224 дні |{{BRA}} |- |16 |[[Танэ Ікаі]] |Ж |18 студзеня 1879 |12 ліпеня 1995 |116 гадоў 175 дзён |{{JPN}} |- |17 |[[Жана Бо]] |Ж |14 студзеня 1905 |22 мая 2021 |116 гадоў 128 дзён |{{FRA}} |- |18 |[[Элізабэт Болдэн]] |Ж |15 жніўня 1890 |11 снежня 2006 |116 гадоў 118 дзён |{{USA}} |- |19 |[[Бесі Купер]] |Ж |26 жніўня 1896 |4 снежня 2012 |116 гадоў 100 дзён |{{USA}} |- |20 |[[Марыя-Джузэпа Рабучы-Нарджыза]] |Ж |20 сакавіка 1903 |18 чэрвеня 2019 |116 гадоў 90 дзён |{{ITA}} |- |21 |'''[[Тэкла Юневіч]]''' |Ж |10 чэрвеня 1906 |19 жніўня 2022 |116 гадоў 70 дзён |{{Сцяг Аўстра-Венгрыі}} [[Аўстра-Венгрыя]] — {{POL}} |- |22 |[[Дзіраэман Кімура]] |М |19 красавіка 1897 |12 чэрвеня 2013 |116 гадоў 54 дні |{{JPN}} |- |23 |'''[[Ана Вэла Рубіа]]''' |Ж |29 кастрычніка 1901 |15 снежня 2017 |116 гадоў 47 дзён |{{ESP}} |- |24 |[[Джузэпіна Праэта-Фраў]] |Ж |30 мая 1902 |6 ліпеня 2018 |116 гадоў 37 дзён |{{ITA}} |- |25 |[[Джэралін Тэлі]] |Ж |23 мая 1899 |17 чэрвеня 2015 |116 гадоў 25 дзён |{{USA}} |- |26 |[[Сігея Накаці]] |Ж |1 лютага 1905 |11 студзеня 2021<ref>{{cite web|url=https://the110club.com/shigeyo-nakachi-1905-2021-t24705.html|title=Shigeyo Nakachi (1905-2021) |lang=en|publisher=The 110 Club}}</ref> |115 гадоў 345 дзён |{{JPN}} |- |27 |[[Мэгі Барнс]] |Ж |6 сакавіка 1882 |19 студзеня 1998 |115 гадоў 319 дзён |{{USA}} |- |28 |[[Дына Манфрэдзіні]] |Ж |4 красавіка 1897 |17 снежня 2012 |115 гадоў 257 дзён |{{ITA}} — {{USA}} |- |29 |[[Сімоэ Акіяма]] |Ж |19 мая 1903 |29 студзеня 2019 |115 гадоў 255 дзён |{{JPN}} |- |30 |[[Крысціан Мортэнсэн]] |М |16 жніўня 1882 |25 красавіка 1998 |115 гадоў 252 дні |{{DNK}} — {{USA}} |- |31 |[[Хестэр Форд]] |Ж |15 жніўня 1905 |17 красавіка 2021 |115 гадоў 245 дзён |{{USA}} |- |32 |'''[[Шарлота Х’юз]]''' |Ж |1 жніўня 1877 |17 сакавіка 1993 |115 гадоў 228 дзён |{{UK}} |- |33 |[[Эдна Паркер]] |Ж |20 красавіка 1893 |26 лістапада 2008 |115 гадоў 220 дзён |{{USA}} |- |34 |[[Мэры Эн Роўдз]] |Ж |12 жніўня 1882 |3 сакавіка 1998 |115 гадоў 203 дні |{{CAN}} |- |35 |[[Харумі Накамура]] |Ж |15 сакавіка 1900 |27 верасня 2015 |115 гадоў 196 дзён |{{JPN}} |- |36 |[[Маргарэт Скіт]] |Ж |27 кастрычніка 1878 |7 мая 1994 |115 гадоў 192 дні |{{USA}} |- bgcolor="99FF99" |37 |[[Марыя Браньяс Марэра]] |Ж |4 сакавіка 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|3|4}} |{{USA}} — {{ESP}} |- |38 |[[Берніс Мэдзіган]] |Ж |24 ліпеня 1899 |3 студзеня 2015 |115 гадоў 163 дні |{{USA}} |- |39 |[[Гертруда Бэйнс]] |Ж |6 красавіка 1894 |11 верасня 2009 |115 гадоў 158 дзён |{{USA}} |- |40 |'''[[Эміліана Меркада дэль Тора]]''' |М |21 жніўня 1891 |24 студзеня 2007 |115 гадоў 156 дзён |{{PRI}} |- |41 |[[Беці Уілсан]] |Ж |13 верасня 1890 |13 лютага 2006 |115 гадоў 153 дні |{{USA}} |- |42 |[[Сін Мацусіта]] |Ж |30 сакавіка 1904 |27 жніўня 2019 |115 гадоў 150 дзён |{{JPN}} |- |43 |[[Айрыс Уэстман]] |Ж |28 жніўня 1905 |3 студзеня 2021<ref>[https://www.iversonkassianfuneralservices.com/obituary/Iris-Westman Iris Westman August 28, 1905 ~ January 3, 2021 (age 115)]{{ref-en}}</ref> |115 гадоў 128 дзён |{{USA}} |- |44 |[[Жулі Вінефрэд Бертран]] |Ж |16 верасня 1891 |18 студзеня 2007 |115 гадоў 124 дні |{{CAN}} |- bgcolor="99FF99" |45 |[[Фуса Тацумі]] |Ж |25 красавіка 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|4|25}} |{{JPN}} |- |46 |'''[[Марыя дэ Жэзуш душ Сантуш]]''' |Ж |10 верасня 1893 |2 студзеня 2009 |115 гадоў 114 дзён |{{POR}} |- |47 |[[Мары-Жазефін Гадэт]] |Ж |25 сакавіка 1902 |13 ліпеня 2017 |115 гадоў 110 дзён |{{ITA}} |- |rowspan=2|48 |[[С’юзі Гібсан]] |Ж |31 кастрычніка 1890 |16 лютага 2006 |115 гадоў 108 дзён |{{USA}} |- |[[Tэльма Саткліф]] |Ж |1 кастрычніка 1906 |17 студзеня 2022 |115 гадоў 108 дзён |{{USA}} |- |50 |'''[[Касільда Бэнегас]]''' |Ж |8 красавіка 1907 |28 чэрвеня 2022 |115 гадоў 81 дзень |{{PAR}} — {{ARG}} |- |51 |[[Аўгуста Хольц]] |Ж |3 жніўня 1871 |21 кастрычніка 1986 |115 гадоў 79 дзён |{{USA}} |- |52 |[[Валентын Ліньі]] |Ж |22 кастрычніка 1906 |4 студзеня 2022 |115 гадоў 74 дні |{{FRA}} |- |53 |'''[[Хендрік’е ван Андэл-Схіпер]]''' |Ж |29 чэрвеня 1890 |30 жніўня 2005 |115 гадоў 62 дні |{{NLD}} |- |54 |[[Мод Фэрыс-Луз]] |Ж |21 студзеня 1887 |18 сакавіка 2002 |115 гадоў 56 дзён |{{USA}} |- |55 |[[Міна Кітагава]] |Ж |3 лістапада 1905 |19 снежня 2020 |115 гадоў 46 дзён |{{JPN}} |- |56 |[[Мары Брэмон]] |Ж |25 красавіка 1886 |6 чэрвеня 2001 |115 гадоў 42 дні |{{FRA}} |- |57 |[[Ёсі Асунары]] |Ж |17 снежня 1906 |26 студзеня 2022 |115 гадоў 40 дзён |{{JPN}} |- |58 |[[Кота Акуба]] |Ж |24 снежня 1897 |12 студзеня 2013 |115 гадоў 19 дзён |{{JPN}} |- |59 |[[Антонія Джэрэна-Рывера]] |Ж |19 мая 1900 |2 чэрвеня 2015 |115 гадоў 14 дзён |{{PRI}} — {{USA}} |- |60 |[[Тыёна Хасэгава]] |Ж |20 лістапада 1896 |2 снежня 2011 |115 гадоў 12 дзён |{{JPN}} |- |61 |[[Эні Джэнінгс]] |Ж |12 лістапада 1884 |20 лістапада 1999 |115 гадоў 8 дзён |{{UK}} |- |62 |Ананім з Хіога |Ж |29 красавіка 1907 |30 красавіка 2022 |115 гадоў 1 дзень |{{JPN}} |- |63 |[[Ева Морыс]] |Ж |8 лістапада 1885 |2 лістапада 2000 |114 гадоў 360 дзён |{{UK}} |- |64 |[[Кама Цінэн]] |Ж |10 мая 1895 |2 мая 2010 |114 гадоў 357 дзён |{{JPN}} |- |65 |'''[[Сафія Рохас]]''' |Ж |13 жніўня 1907 |30 ліпеня 2022 |114 гадоў 351 дзень |{{COL}} |- |66 |[[Марыя Гомес Валентын]] |Ж |9 ліпеня 1896 |21 чэрвеня 2011 |114 гадоў 347 дзён |{{BRA}} |- |67 |[[Мэры Бідуэл]] |Ж |19 мая 1881 |25 красавіка 1996 |114 гадоў 342 дні |{{USA}} |- |68 |[[Мэры Жазефіна Рэй]] |Ж |17 мая 1895 |7 сакавіка 2010 |114 гадоў 294 дні |{{CAN}}-{{USA}} |- |69 |[[Голдзі Стайнберг]] |Ж |30 кастрычніка 1900 |16 жніўня 2015 |114 гадоў 290 дзён |{{Расійская імперыя}} — {{USA}} |-bgcolor="99FF99" |70 |[[Бэсі Хендрыкс]] |Ж |7 лістапада 1907 |Жывая |{{Age in years and days|1907|11|7}} |{{USA}} |- |71 |[[Кіёка Ісігура]] |Ж |4 сакавіка 1901 |5 снежня 2015 |114 гадоў 276 дзён |{{JPN}} |- |rowspan=2|72 |[[Марыя Мая-Лопэс]] |Ж |24 кастрычніка 1890 |25 ліпеня 2005 |114 гадоў 274 дні |{{POR}} |- |[[Эдаксі Бабуль]] |Ж |1 кастрычніка 1901 |1 ліпеня 2016 |114 гадоў 274 дні |{{GUF}} |- |74 |[[Рамона Трынідад Іглесіас-Хордан]] |Ж |31 жніўня 1889 |29 мая 2004 |114 гадоў 272 дні |{{PRI}} |- |75 |[[Юкі Хіна]] |Ж |17 красавіка 1902 |13 студзеня 2017 |114 гадоў 271 дзень |{{JPN}} |- |76 |[[Дэлфін Гібсан]] |Ж |17 жніўня 1903 |9 мая 2018 |114 гадоў 265 дзён |{{USA}} |- |77 |[[Эжэні Бланшар]] |Ж |16 лютага 1896 |4 лістапада 2010 |114 гадоў 261 дзень |{{FRA}} |- |78 |[[Венерэ Піцыната-Папо]] |Ж |23 лістапада 1896 |2 жніўня 2011 |114 гадоў 252 дні |{{ITA}} |- |79 |[[Нева Морыс]] |Ж |3 жніўня 1895 |6 красавіка 2010 |114 гадоў 246 дзён |{{USA}} |- |80 |[[Хідэ Ахіра]] |Ж |15 верасня 1880 |9 мая 1995 |114 гадоў 236 дзён |{{JPN}} |- |81 |[[Бланш Коб]] |Ж |8 верасня 1900 |1 мая 2015 |114 гадоў 235 дзён |{{USA}} |- |82 |[[Этэль Ланг]] |Ж |27 мая 1900 |15 студзеня 2015 |114 гадоў 233 дні |{{UK}} |- |83 |[[Міла Мангольд]] |Ж |14 лістапада 1907 |2 ліпеня 2022 |114 гадоў 230 дзён |{{USA}} |- |84 |[[Мэцью Бірд]] |М |9 ліпеня 1870 |16 лютага 1985 |114 гадоў 222 дні |{{USA}} |- |85 |[[Ёнэ Мінагава]] |Ж |4 студзеня 1893 |13 жніўня 2007 |114 гадоў 221 дзень |{{JPN}} |- |86 |[[Марыя Антонія Кастра]] |Ж |10 чэрвеня 1881 |16 студзеня 1996 |114 гадоў 220 дзён |{{ESP}} |- |rowspan=2|87 |[[Кэры Лэйзенбі]] |Ж |9 лютага 1882 |14 верасня 1996 |114 гадоў 218 дзён |{{USA}} |- |[[Ура Каяма]] |Ж |30 жніўня 1890 |5 красавіка 2005 |114 гадоў 218 дзён |{{JPN}} |- |89 |[[Мертл Дорсі]] |Ж |22 лістапада 1885 |25 чэрвеня 2000 |114 гадоў 216 дзён |{{USA}} |- |90 |[[Ёсі Баба]] |Ж |3 чэрвеня 1907 |4 студзеня 2022 |114 гадоў 215 дзён |{{JPN}} |- |91 |[[Іса Накамура]] |Ж |23 красавіка 1903 |23 лістапада 2017 |114 гадоў 214 дзён |{{JPN}} |- |92 |'''[[Фаўстына Сарміента Пупа]]''' |Ж |15 лютага 1905 |16 верасня 2019 |114 гадоў 213 дзён |{{CUB}} |- |93 |[[Сесіль Кляйн]] |Ж |15 чэрвеня 1907 |13 студзеня 2022 |114 гадоў 212 дзён |{{CAN}} |- |94 |[[Ана Эліза Уільямс]] |Ж |2 чэрвеня 1873 |25 снежня 1987 |114 гадоў 208 дзён |{{UK}} |- |95 |[[Уолтэр Брунінг]] |М |21 верасня 1896 |14 красавіка 2011 |114 гадоў 205 дзён |{{USA}} |-bgcolor="99FF99" |96 |[[Еді Чеккареллі]] |Ж |5 лютага 1908 |Жывая |{{Age in years and days|1908|2|5}} |{{USA}} |- |97 ||[[Юніс Сэнборн]] |Ж |20 ліпеня 1896 |31 студзеня 2011 |114 гадоў 195 дзён |{{USA}} |- |98 |[[Харуна Ямасіта]] |Ж |19 лютага 1905 |верасень 2019 |114 гадоў 194+ дні |{{JPN}} |- |99 |[[Грэйс Клосан]] |Ж |15 лістапада 1887 |28 мая 2002 |114 гадоў 194 дні |{{USA}} |- |100 |[[Міцуё Тайода]] |Ж |15 лютага 1902 |25 жніўня 2016 |114 гадоў 192 дні |{{JPN}} |} {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Стодзесяцігадовыя доўгажыхары]] [[Катэгорыя:Рэкорды]] mji7v3tnfo3x032gos4qjiov7hi2byd 0 711181 4192080 4191207 2022-08-22T18:58:14Z JerzyKundrat 174 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Латвійская Рэспубліка |саманазва = {{lang-lv|Latvijas Republika}} |статус = |гімн = [[Гімн Латвіі|Божа, блаславі Латвію!]] |сцяг = Flag of Latvia.svg |апісанне_сцяга = [[Сцяг Латвіі]] |герб = Coat of arms of Latvia.svg |апісанне_герба = [[Герб Латвіі]] |карта = Latvia1925physical.jpg |апісанне = |p1 = |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = |утворана = |ліквідавана = |s1 = |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |сталіца = [[Рыга]] |гарады = [[Даўгаўпілс]], [[Елгава]], [[Вэнтспілс]], [[Ліепая]], [[Рэзэкнэ]], [[Валміера]] |мова = [[латышская мова|латышская]] |валюта = [[Латвійскі лат]] |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = |форма_кіравання = [[парламенцкая рэспубліка]] (1918-1934); [[Аўтарытарызм|аўтарытарны рэжым]] (1934-1940) |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = Прэзідэнты |кіраўнік1 = [[Яніс Чакстэ]] |год_кіраўніка1 = [[1922]]-[[1927]] |кіраўнік2 = [[Густаўс Зэмгалс]] |год_кіраўніка2 = [[1927]]-[[1930]] |кіраўнік3 = [[Албэртс Квіесіс]] |год_кіраўніка3 = [[1930]]-[[1934]] |кіраўнік4 = [[Карліс Улманіс]] |год_кіраўніка4 = [[1934]]-[[1940]] |рэлігія = [[лютэранства]], [[каталіцтва]] |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Латвійская Рэспубліка''' ({{lang-lv|Latvijas Republika}}) — [[Латышы|латышская]] нацыянальная [[дзяржава]], якая існавала ў перыяд паміж [[Першая сусветная вайна|Першай]] і [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнымі войнамі]]; перыяд гісторыі латышскай дзяржаўнасці, які ахопливае перыяд з [[1918]] па [[1940]] гады. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] латышскія тэрыторыі апынуліся пад нямецкай акупацыяй, затым частка з іх стала асновай для стварэння [[Балтыйскія немцы|балтыйскімі немцамі]] ў [[1918]] годзе [[Герцагства Курляндскае і Семігальскае|Курляндскага герцагства]]. [[18 лістапада]] [[1918]] года пасля капітуляцыі [[Германская імперыя|Германіі]] была абвешчана незалежнасць Латвіі. У [[1918]]—[[1919]] гадах працягваліся баі з нямецкімі і рускімі войскамі, а ў [[1920]] годзе Латвіі дапамагала [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]. У выніку ў склад рэспублікі былі ўключаны тэрыторыі [[Латвійская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Латвійскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]], якая існавала ў [[1918]]—[[1920]] гадах. У [[1934]]—[[1940]] гадах краінай [[Аўтарытарызм|аўтарытарна]] кіраваў [[Карліс Улманіс]]. Па [[Пакт Молатава — Рыбентропа|пакце Рыбентропа-Молатава]] Латвія апынуўся ў савецкай сферы ўплыву. У кастрычніку [[1939]] года тут былі створаны савецкія ваенныя базы. [[17 чэрвеня]] [[1940]] года пасля савецкага ўльтыматуму краіна была акупавана [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай Арміяй]]. [[5 жніўня]] [[1940]] года яна была далучана да [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] у выглядзе савецкай рэспублікі — [[Латвійская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Латвійскай ССР]]. == Геаграфія == Плошча міжваеннай Латвійскай Рэспублікі паводле [[Рыжскі мірны дагавор (1921)|Рыжскага дагавора (1920)]] складала 65 798 км². Гэты памер не змяніўся да [[1940]] года, калі Латвія стала саюзнай рэспублікай [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. Даўжыня межаў новастворанай дзяржавы склала 1 895 км, з якіх з суседзямі былі наступнымі: * [[Літоўская Рэспубліка (1918—1940)|Літва]] — 570 км * [[Эстонія]] — 443 км * [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]] — 106 км * [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] — 282 км (пасля [[17 верасня]] [[1939]] года працягласць мяжы павялічылася да 388 км у выніку далучэння [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] да [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]) * [[Балтыйскае мора]] — 494 км Латвійскія межы не адмаўляліся суседзямі ўвесь міжваенны перыяд. Адзіным выключэннем быў памежны ўчастак з [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчай]] да [[1929]] года. Польска-латышская спрэчка, якая мела дыпламатычны характар ​​і не пераходзіла ў ваеннае становішча, тычылася 6 [[гміна|гмін]] былога [[Ілукштанскі павет|Ілукштанскага павета]], размешчаных на паўднёвым беразе [[Заходняя Дзвіна|Дзвіны]] ў ваколіцах [[Даўгаўпілс]]а. На гэтай тэрыторыі плошчай каля 1 500 км² пражывала каля 18 тысяч людзей, пераважна [[беларусы]] і [[палякі]], якія складалі ў залежнасці ад боку канфлікту ад 6 тыс. (звесткі Латвіі) да 9 тыс. (польскія звесткі) жыхароў. Першапачаткова гэты раён (у жніўні [[1919]] года) быў заняты Войскам Польскім. Нечакана пытанне аб прыналежнасці гэтага раёна было вырашана, калі [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвоная Армія]] пачала наступленне [[4 ліпеня]] [[1920]] года. Гэтыя землі былі заняты латышскай арміяй да канца ліпеня. Нарэшце, у сакавіку [[1921]] года увесь [[Ілукштанскі павет]] рашэннем Міжнароднай камісіі быў перададзены Латвіі. У канчатковым рахунку пытанне аб памежных прэтэнзіях было вырашана ў дагаворы аб мяжы ад [[12 лютага]] [[1929]] года. У выніку падпісання некалькіх дагавораў паміж Латвіяй і Польшчай у той час (у тым ліку аб кампенсацыі польскім памешчыкам, якія страцілі сваю маёмасць у Латвіі ў выніку зямельнай рэформы) польскі бок адмовіўся ад прэтэнзій на згаданую тэрыторыю пад кіраваннем латышоў. == Гісторыя == === Утварэнне === Гісторыя Латвійскай Рэспублікі бярэ пачатак з [[18 лістапада]] [[1918]] года, калі Народная Рада абвясціла незалежнасць краіны. [[7 снежня]] [[1918]] года ў мэтах абароны тэрыторыі Латвіі ад [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай Арміі]] нямецкі камісар па справах Балтыі [[Аўгуст Віннінг]] заключыў з урадам [[Карліс Улманіс|Карліса Улманіса]] пагадненне аб абвяшчэнні Балтыйскага ландэсвера ўзброенымі сіламі Латвіі. Згодна з пагадненнем, ландэсвер павінен быў складацца з нямецкіх, латвійскіх і расійскіх частак, а доля латышоў павінна была складаць 2/3 (але гэтая ўмова так і не была выканана). Часовы ўрад Латвіі дамовіўся з немцамі, бо на той момант не меў сродкаў на закупку зброі, а невялікая колькасць латышскіх войскаў не магла змагацца з [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай Арміяй]]. [[17 снежня]] [[1918]] года выйшаў Маніфест Часовага рабоча-сялянскага ўрада Латвіі аб устанаўленні савецкай улады, [[22 снежня]] [[Уладзімір Ільіч Ленін|Уладзімір Ленін]] падпісаў дэкрэт «Аб прызнанні незалежнасці Савецкай Рэспублікі Латвіі». [[3 студзеня]] [[1919]] года [[Рыга|Рыгу]] занялі часткі [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай Арміі]]. Была абвешчана [[Латвійская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка]]. Не маючы дастатковай падтрымкі з боку нямецкага кіраўніцтва, урад Улманіса пачаў фармаваць незалежныя ад ландэсвера латышскае апалчэнне. [[5 студзеня]] [[1919]] года быў арганізаваны Асобны латышскі батальён пад камандаваннем [[Оскарс Калпакс|Оскарса Калпакса]]. У [[Эстонія|Паўднёвай Эстоніі]] былі створаны латышскія атрады, якія налічвалі каля 9 800 салдат і афіцэраў, пазней аб’яднаныя ў Паўночналатвійскую брыгаду ў складзе Узброеных сіл [[Эстонія|Эстоніі]]. У той жа час міністр абароны Часовага ўрада Латвіі вывеў латвійскія роты з ландэсвера. Да пачатку лютага [[1919]] года [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвоная Армія]], у якую ўваходзілі [[латышскія стралкі]], здолела акупаваць большую частку Латвіі, за выключэннем невялікай тэрыторыі вакол горада-порта [[Ліепая|Ліепаі]], якая заставалася пад кантролем урада [[Карліс Улманіс|Карліса Улманіса]]. Там размясціліся вайсковыя фарміраванні [[Балтыйскія немцы|остзейскіх немцаў]] (Балтыйскі ландэсвер), у склад якіх уваходзіла Латвійская брыгада (каля 2 тыс. салдат і афіцэраў), якія некаторы час падтрымлівалі Улманіса ў барацьбе з [[Бальшавікі|бальшавікамі]]. [[16 красавіка]] [[1919]] года ў [[Ліепая|Ліепаі]] аддзелы нямецкага ландэсвера скінулі ўрад [[Карліс Улманіс|Ульманіса]], які лічыўся антынямецкім. Праз некалькі дзён урад Улманіса перайшоў на параход, які спецыяльна прыбыў з [[Талін]]а і знаходзіўся ў ліепайскім порце пад аховай брытанскіх вайскоўцаў. Пад аховай [[Вялікабрытанія|брытанскіх]] і [[Францыя|французскіх]] ваенных караблёў параход стаў на рэйд і правёў у моры каля двух месяцаў. [[26 красавіка]] [[1919]] года камандаванне ландэсвера прызначыла [[Лютэранства|лютэранскага]] [[пастар]]а [[Андрэйс Ніедра|Андрыса Ніедра]] [[прэм'ер-міністр]]ам, які праславіўся сваімі рэзкімі выступамі ў латвійскіх газетах. [[22 мая]] ландэсвер, нямецкая жалезная дывізія і [[Белы рух|белагвардзейскія]] фарміраванні пад кіраўніцтвам князя [[Анатол Паўлавіча Лівен|Анатоля Паўлавіча Лівена]] вызвалілі [[Рыга|Рыгу]] ад [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай Арміі]], туды пераехаў урад Ніедры. Германскае ваенна-палітычнае кіраўніцтва спрабавала ўсталяваць у Латвіі палітычны рэжым нямецкай арыентацыі і накіравала зброю супраць эстонскай арміі і нацыянальных узброеных сіл Латвіі, якія кантралявалі поўнач краіны. Аднак [[23 чэрвеня]] [[1919]] года эстонская армія і латышскія палкі разграмілі пад [[Цэсіс]]ам часткі ландэсвера і жалезнай дывізіі, а [[29 чэрвеня]] прагерманскі ўрад Ніедры быў разагнаны, а сам ён быў вымушаны збегчы за мяжу. [[27 чэрвеня]] [[1919]] года урад Улманіса аднавіў сваю дзейнасць у [[Ліепая|Ліепаі]]. [[2 ліпеня]] ў выніку прарыву эстонскай арміі на чале з [[Ёхан Лайдонэр|Ёханам Лайдонэрам]] і латышскіх палкоў рыжскай лініі абароны было падпісана перамір’е паміж камандаваннем нямецкіх войскаў і эстонскай арміяй з удзелам прадстаўнікоў [[Антанта|Антанты]]. Згодна з яго ўмовамі, да [[5 ліпеня]] [[1919]] года апошнія часці нямецкай Жалезнай дывізіі пакінулі [[Рыга|Рыгу]], а часткі ландэсвера пазней былі ўключаны ў склад латвійскай арміі. У верасні [[1919]] года былы камандуючы нямецкім корпусам у Латвіі граф [[Рудзігер фон дэр Гольц]] пры падтрымцы рэваншысцкіх сіл з кіраўніцтва арміі [[Веймарская рэспубліка|Веймарскай рэспублікі]] арганізаваў набор і перавод рускіх салдат і афіцэраў у нямецкія лагерах для ваеннапалонных. У склад Заходняй арміі былі ўключаны і часткі фармальна ліквідаванага нямецкага корпуса фон дэр Гольца. [[20 верасня]] [[Павел Рафаілавіч Бермант-Авалаў|Павел Бермандт-Авалаў]] абвясціў аб уступленні ў паўнамоцтвы ў [[Прыбалтыка|краінах Балтыі]] і адмовіўся падпарадкоўвацца камандуючаму [[Белы рух|Белай арміяй]] на паўночным захадзе Расіі генералу [[Мікалай Мікалаевіч Юдзеніч|Юдзенічу]]. Заходняя добраахвотніцкая армія была разбіта латышскімі войскамі з дапамогай флоту [[Антанта|Антанты]] пад [[Рыга]]й у лістападзе [[1919]] года, а сам Бермандт-Авалаў уцёк у [[Усходняя Прусія|Прусію]]. У пачатку [[1920-я|1920-х гадоў]] падчас сумеснага наступлення латышскай і польскай армій [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвоная Армія]] была выцеснена з [[Латгалія|Латгаліі]]. [[11 жніўня]] [[1920]] года ўрад Латвіі падпісаў мірны дагавор з [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|РСФСР]], паводле якога савецкі ўрад першым у свеце прызнаў існаванне незалежнай Латвійскай дзяржавы [[26 студзеня]] [[1921]] года. [[26 студзеня]] [[1921]] года незалежнасць Латвіі была афіцыйна прызнана краінамі-пераможцамі ў [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайне]] ([[Антанта]]й). [[22 верасня]] [[1921]] года Латвія разам з [[Літоўская Рэспубліка (1918—1940)|Літвой]] і [[Эстонія]]й была прынята ў [[Ліга Нацый|Лігу Нацый]]. === Парламенцкі перыяд === Галоўнай задачай Народнай Рады было правядзенне палітычных кансультацый і выбараў у Канстытуцыйны сход. Да Устаноўчага сходу ([[1 мая]] [[1920]] года) дзейнічала Народная Рада як вышэйшы орган улады ў Латвіі. [[7 лютага]] [[1920]] года ў газеце «Valdības Vēstnesis» («Урадавыя ведамасці») быў апублікаваны склад Цэнтральнай і Акруговай выбарчых камісій па ўстаноўчым сходзе. [[17 лютага]] ў гэтай жа газеце была апублікавана першая інструкцыя Цэнтрвыбаркама «Аб выбарах ва Устаноўчы сход Латвіі». [[1 сакавіка]] акруговыя выбарчыя камісіі пачалі рэгістрацыю кандыдатаў. Выбары Устаноўчага сходу адбыліся [[17 красавіка|17]]-[[18 красавіка]] [[1920]] года, у іх прынялі ўдзел 84,9 % (677 084) выбаршчыкаў. Першае пасяджэнне Устаноўчага сходу было адкрыта [[1 мая]] [[1920]] года. Старшынёй сходу быў абраны юрыст [[Яніс Чакстэ]], які пазней стаў першым [[Прэзідэнты Латвіі|прэзідэнтам]]. [[5 мая]] [[1920]] года Устаноўчы сход стварыў 26 дэпутацкіх камісій па распрацоўцы [[Канстытуцыя|Канстытуцыі]]. Канстытуцыя была прынята Устаноўчым сходам [[15 лютага]] [[1922]] года. Яна вызначала, што Латвія з’яўляецца свабоднай, незалежнай, [[Дэмакратыя|дэмакратычнай]] [[рэспубліка]]й, у якой улада належыць [[Латышы|латышскаму народу]], і што рашэнні аб змене дзяржаўнага ладу і міжнароднага статусу (адмова ад суверэнітэту, далучэнне да якой-небудзь іншай краіны і г.д.) могуць быць прыняты толькі самім народам Латвіі праз [[рэферэндум]]. Адной з першых задач новай улады быў падзел буйных памешчыцкіх уладанняў (пераважна [[немцы|нямецкіх]] і [[Рускія|рускіх]]) і надзел зямлёй беззямельных сялян. Ужо ў [[1920]] годзе Устаноўчы сход стварыў камісію па падрыхтоўцы аграрнай рэформы. Максімальны памер маёнткаў вызначаўся ў 50 га зямлі, усе лішкі бясплатна перадаваліся беззямельным. Надзелы павінны быць не менш за 10 га і не больш за 22 га, хаця насамрэч выдзяляліся меншыя ўчасткі. Рэформа працягвалася да [[1937]] года і ў цэлым прайшла паспяхова, забяспечыўшы хуткае развіццё сельскай гаспадаркі. Калі ў [[1920]] годзе беззямельных было 61,2 % сялян, то ў сярэдзіне [[1930-я|1930-х гадоў]] толькі 18 %. Ужо ў [[1923]] годзе пасяўныя плошчы перавысілі даваенны ўзровень. У сваю чаргу 84 % лясоў сталі дзяржаўнай уласнасцю, што дазволіла дзяржаве кантраляваць дрэваапрацоўчую прамысловасць. [[9 чэрвеня]] [[1922]] года быў прыняты Закон аб выбарах. Ён прадугледжваў выбары ў [[Сейм Латвіі|Сейм]] кожныя тры гады. Выбарчы парог, які партыі павінны былі пераадолець, каб быць прадстаўленым у [[Сейм Латвіі|Сейме]], быў даволі нізкім (2,5 %). У выніку пачаўся актыўны працэс утварэння, падзелу і зліцця палітычных партый і рухаў, непазбежна звязаны з узаемнымі папрокамі. Гэта пагаршала ўнутрыпалітычную стабільнасць і набліжала палітычны крызіс. === Усталяванне аўтарытарнага рэжыму === [[15 мая]] [[1934]] года [[Спіс прэм’ер-міністраў Латвіі|прэм’ер-міністр Латвіі]] [[Карліс Улманіс]] здзейсніў [[дзяржаўны пераварот]], усталяваўшы свой [[Аўтарытарызм|аўтарытарны рэжым]]. Ён распусціў парламент, некаторыя дэпутаты былі часова арыштаваныя, усе палітычныя партыі забароненыя, праводзілася ярка выяўленая нацыяналістычная палітыка. Падтрымлівалася сельская гаспадарка, укладваліся сродкі ў будаўніцтва новых заводаў, будаваліся аб’екты рэспубліканскага значэння, актыўна падтрымлівалася нацыянальная культура, асвета і мастацтва. Карліса Улманіса называлі правадыром латышскага народа. == Савецкая акупацыя краіны == [[23 жніўня]] [[1939]] года [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] і [[Трэці рэйх|Германія]] падпісалі [[Пакт Молатава — Рыбентропа|дагавор аб ненападзе паміж Германіяй і Савецкім Саюзам]] і [[Сакрэтны дадатковы пратакол да Дагавора аб ненападзе паміж Германіяй і СССР|сакрэтны дадатковы]] пратакол да яго аб размежаванні тэрыторый, якія ўяўляюць узаемны інтарэс ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] на выпадак «тэрытарыяльна-палітычнай рэарганізацыі». Пратакол прадугледжваў уключэнне Латвіі ў сферу інтарэсаў [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. У [[1939]]—[[1941]] гадах па савецка-германскім пагадненням большасць [[Балтыйскія немцы|балтыйскіх немцаў]], якія пражывалі ў Латвіі, пераехалі ў [[Трэці рэйх|Германію]]. [[15 чэрвеня]] [[1940]] года [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС СССР]] напаў на дзве памежныя заставы Латвіі — Маслянку і Шмаілі. Трэцяя атака — на пост Жугуры — была адменена. У Шмайлі памежнікі не паспелі аказаць ніякага супраціўлення, трапілі ў палон і былі вывезены ў [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. На Маслянцы войскі аказалі супраціўленне, загінулі 3 салдаты, 2 мірных жыхара, будынак аховы быў спалены і некалькі чалавек трапілі ў палон. Усяго загінулі 5 чалавек, 37 трапілі ў палон. Ахвяры таксама былі і на баку нападнікаў. [[16 чэрвеня]] ў 14.00 нарком замежных спраў СССР [[Вячаслаў Міхайлавіч Молатаў|Вячаслаў Молатаў]] зачытаў паслу Латвіі ў [[Масква|Маскве]] Ф. Коцыньшу ўльтыматум урада [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] з патрабаваннем адстаўкі ўрада Латвіі і ўвядзення ў Латвію неабмежаванага кантынгенту савецкіх войскаў. У выпадку, калі б быў атрыманы адказ ад латвійскага ўрада, узброеныя сілы СССР увойдуць на тэрыторыю Латвіі і здушаць любое супраціўленне. [[Карліс Улманіс]] папрасіў амбасадара [[Трэці рэйх|Германіі]] ў Латвіі [[Ульрых фон Коц|Ульрыха фон Коца]] адкрыць [[Клайпеда|Клайпедскі]] калідор для эвакуацыі ўладаў і арміі ва [[Усходняя Прусія|Усходнюю Прусію]]. Просьба была адмоўлена. Войска не атрымала загаду на ваенны супраціў і не дзейнічала. Кабінет міністраў адхіліў ваенны супраціў, лічачы, што гэта выкліча кровапраліцце, але не выратуе латвійскую дзяржаву. [[17 чэрвеня]] ў 9 гадзін раніцы прадстаўнік [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай Арміі]] генерал-палкоўнік Дзмітры Паўлаў сустрэўся з прадстаўніком латвійскай арміі [[Ота Удэнціньш]]ам на чыгуначнай станцыі [[Ёнішкіс|Ёнішкі]]. У 13.00 быў падпісаны акт аб капітуляцыі Латвіі. Савецкія войскі перайшлі латвійска-савецкую мяжу, не дачакаўшыся адказу ад латвійскіх уладаў і вынікаў перамоваў паміж прадстаўнікамі армій. Ужо ў 13.00 у [[Рыга|Рыгу]] ўвайшлі першыя савецкія танкі. У 22.15 [[Прэзідэнты Латвіі|прэзідэнт]] [[Карліс Улманіс|Улманіс]] заклікаў па радыё людзей заставацца на сваіх месцах і не аказваць супраціўлення акупантам. [[5 жніўня]] савецкія ўлады падпісалі спецыяльны дэкрэт аб уключэнні Латвіі ў склад [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]], па якому яна атрымала новую назву: [[Латвійская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка]]. == Гл. таксама == * [[Латвія]] {{зноскі}} {{Дзяржаўныя ўтварэнні перыяду Грамадзянскай вайны і станаўлення СССР, 1917—1924}} [[Катэгорыя:Гісторыя Латвіі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1918 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1940 годзе]] pyi76iya2fjrnovjmb7zx0ojlv5gbnq 0 714158 4191821 4191778 2022-08-22T12:05:55Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Забудова */ wikitext text/x-wiki {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. Гістарычна мела назву ''3ялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы [[1940-я|1940]] — пачатку [[1950-я|1950-х]] гг., калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў [[1960-я|1960]]-[[1980-я]] гады<ref name="ЭДГБ"/>. У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. === Няцотны бок === * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Заліўка вуліц Магілёва}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] bxjh555pqqcocv8llqg2mwgud0k5ya0 4191892 4191821 2022-08-22T13:15:07Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. Гістарычна мела назву ''Зялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы 1940-х — пачатку 1950-х гадоў, калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў 1960—1980-я гады<ref name="ЭДГБ"/>. У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. === Няцотны бок === * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)| ]] pors374p8klh3w1yr5nzezqp30rtb03 4192153 4191892 2022-08-22T20:48:36Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. Гістарычна мела назву ''Зялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы 1940-х — пачатку 1950-х гадоў, калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў 1960—1980-я гады<ref name="ЭДГБ"/>. [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (1918). Піянерская.jpg|thumb|Зялёная вуліца на схеме горада 1918 года]] У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. === Няцотны бок === * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)| ]] h9envvr4j0dnq3cm5vxuwi31e4511f0 4192154 4192153 2022-08-22T20:49:26Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Няцотны бок */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. Гістарычна мела назву ''Зялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы 1940-х — пачатку 1950-х гадоў, калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў 1960—1980-я гады<ref name="ЭДГБ"/>. [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (1918). Піянерская.jpg|thumb|Зялёная вуліца на схеме горада 1918 года]] У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. === Няцотны бок === * [[Лесвіца ў Падміколле]] * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)| ]] mua5iwkfk0kdpmh95h0omar98fo1gn3 4192155 4192154 2022-08-22T20:49:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Забудова */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. Гістарычна мела назву ''Зялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы 1940-х — пачатку 1950-х гадоў, калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў 1960—1980-я гады<ref name="ЭДГБ"/>. [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (1918). Піянерская.jpg|thumb|Зялёная вуліца на схеме горада 1918 года]] У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. === Няцотны бок === * [[Лесвіца ў Падміколле]] * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)| ]] jhn9rmh3lhjmjszsa8e6xix9vfqf6wu 4192190 4192155 2022-08-23T05:21:05Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1941).jpg|міні|злева|Вуліца ў 1941 годзе. Справа разбураныя [[склады Лекерта]]]] Гістарычна мела назву ''Зялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы 1940-х — пачатку 1950-х гадоў, калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў 1960—1980-я гады<ref name="ЭДГБ"/>. [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (1918). Піянерская.jpg|thumb|Зялёная вуліца на схеме горада 1918 года]] У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. === Няцотны бок === * [[Лесвіца ў Падміколле]] * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)| ]] ags9lky40oxedo1odj1qgwq4ty9a3x9 4192192 4192190 2022-08-23T05:22:51Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1901-17).jpg|міні|злева|Скрыжаванне вуліц Зялёнай і [[Пажарны завулак (Магілёў)|Паштовай]] у пачатку XX ст. На заднім плане [[Будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак фельчарскай школы]], будынак справа не захаваўся]] [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1941).jpg|міні|злева|Вуліца ў 1941 годзе. Справа разбураныя [[склады Лекерта]]]] Гістарычна мела назву ''Зялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы 1940-х — пачатку 1950-х гадоў, калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў 1960—1980-я гады<ref name="ЭДГБ"/>. [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (1918). Піянерская.jpg|thumb|Зялёная вуліца на схеме горада 1918 года]] У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. === Няцотны бок === * [[Лесвіца ў Падміколле]] * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)| ]] hvhfepodwrvrf6cl4ch7p3l6j2h8lj4 4192193 4192192 2022-08-23T05:23:14Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1901-17).jpg|міні|злева|Скрыжаванне вуліц Зялёнай і [[Пажарны завулак (Магілёў)|Паштовай]] у пачатку XX ст. На заднім плане [[Будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак фельчарскай школы]], будынак справа не захаваўся]] [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1941).jpg|міні|злева|Вуліца ў 1941 годзе. Справа разбураныя [[склады Лекерта]]]] Гістарычна мела назву ''Зялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы 1940-х — пачатку 1950-х гадоў, калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў 1960—1980-я гады<ref name="ЭДГБ"/>. [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (1918). Піянерская.jpg|thumb|Зялёная вуліца на схеме горада 1918 года]] У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. === Няцотны бок === * [[Лесвіца ў Падміколле]] * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)| ]] n4qb4oymk3zqc4biervi1ogl4cll2ar 4192194 4192193 2022-08-23T05:23:28Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Вуліца Карла Маркса}} {{значэнні|Зялёная вуліца}} {{Вуліца Магілёва |назва = |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]] |гістарычны раён = |метро = |індэкс = |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = |пакрыццё = |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Вуліца Карла Маркса''' ({{lang-ru|улица Карла Маркса}}) — [[вуліца]] ў цэнтральнай частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 900 м ад [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарнага завулка]] на паўночны ўсход да скрыжавання з [[завулак Буянава (Магілёў)|завулкам Буянава]]<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}}</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1901-17).jpg|міні|злева|Скрыжаванне вуліц Зялёнай і [[Пажарны завулак (Магілёў)|Паштовай]] у пачатку XX ст. На заднім плане [[Будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак фельчарскай школы]], будынак справа не захаваўся]] [[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (1918). Піянерская.jpg|thumb|Зялёная вуліца на схеме горада 1918 года]] [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1941).jpg|міні|злева|Вуліца ў 1941 годзе. Справа разбураныя [[склады Лекерта]]]] Гістарычна мела назву ''Зялёная вуліца''. У 1922 у гонар [[Карл Маркс|Карла Маркса]]. Сучаснае аблічча вуліцы стала фарміравацца ў канцы 1940-х — пачатку 1950-х гадоў, калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана]] 1947—1950 гадоў пачалася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада, якая доўжылася і ў 1960—1980-я гады<ref name="ЭДГБ"/>. У 1980-я гады на размяшчаліся паліклініка № 1, [[Магілёўскае медыцынскае вучылішча|медыцынскае вучылішча]] і яго інтэрнат, [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў|мастацкіх вырабаў фабрыка]], траўматалагічны пункт, рамонтна-будаўнічае аб’яднанне «Аблдарбуд» і інш. На скрыжаванні з [[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліцай Будзённага]] знаходзіліся [[Магілёўскі анкалагічны дыспансер|анкалагічны дыспансер]] і дзіцячыя сады-яслі № 29 і № 34<ref name="ЭДГБ"/>. == Забудова == Цяпер у вулічнай забудове пераважаюць 2-, 3-, 4-, 5-павярховыя, пераважна жылыя, дамы<ref name="ЭДГБ"/>. === Няцотны бок === * [[Лесвіца ў Падміколле]] * № 13 — [[будынак фельчарскай школы (Магілёў)|будынак былой фельчарскай школы]] (другая палова ХІХ — пачатак ХХ ст.). Цяпер у будынку корпус № 1 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]] — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 15 — [[Магілёўская гарадская бальніца хуткай медыцынскай дапамогі]]. * № 17 — [[склады Лекерта]] (другая палова ХIХ ст.) — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 23 — былы [[Ольса (завод)|завод «Ольса»]]. * № 25 — [[Упраўленне ўнутраных спраў Магілёўскага аблвыканкама]]. * № 27 — яслі-сад № 34. * № 31 — двухпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 33 — пяціпавярховы жылы дом. === Цотны бок === * (''[[Камсамольская вуліца (Магілёў)|Камсамольская вуліца]], 18'') — у будынку размяшчаецца [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)|Сацыяльна-гуманітарны каледж]]. * № 2А — пяціпавярховы інтэрнат № 5 [[МДУ імя А. А. Куляшова]]. * № 2 — [[Будынак Магілёўскага кадэцкага вучылішча|навучальны корпус № 4]] [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 8 — трохпавярховы будынак у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. У будынку размяшчаецца [[Магілёўаблдарбуд]]. * № 10 — трохпавярховы будынак у стылі [[постканструктывізм]]у (першая палова XX ст.). Цяпер навучальны корпус № 2 [[Магілёўскі медыцынскі каледж|Магілёўскага медыцынскага каледжа]]. * № 14(А) — [[дом Ратнера]] (другая палова ХIХ ст.), трохпавярховы будынак у цагляным стылі. Цяпер у будынку размяшчаецца ўпраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] Магілёўскай вобласці. — {{ГККРБ 4|512Е000001}} * № 14 — аднапавярховы мураваны будынак. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 23А'') — яслі сад № 3. * № 20 — [[Магілёўская фабрыка мастацкіх вырабаў]]. * (''[[Піянерская вуліца (Магілёў)|Піянерская вуліца]], 27А'') — [[Белтэлекам]]. * (''[[Вуліца Будзённага (Магілёў)|вуліца Будзённага]], 3'') — аднапавярховы будынак 7-га анкалагічнага аддзялення паліятыўнага лячэння [[Магілёўскі абласны анкалагічны дыспансер|Магілёўскага абласнога анкалагічнага дыспансера]]. * № 28 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 30 — двухпавярховыя яслі-сад № 20 у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. * № 32 — трохпавярховы жылы дом у стылі [[савецкі класіцызм|савецкага класіцызму]]. == Славутасці == У фае абласнога ўпраўлення ўнутраных спраў (д. № 25) устаноўлены [[Мемарыяльная дошка|мемарыяльныя дошкі]] ў гонар супрацоўнікаў міліцыі, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], і работнікаў органаў унутраных спраў, якія загінулі пры выкананні службовага абавязку, на будынку медвучылішча ў 1988 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза [[М. Ф. Рабчэўскі|М. Ф. Рабчэўскаму]]<ref name="ЭДГБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Маркса Карла улица}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)| ]] 3br4dc5ghxjuafuyivbegt8a399e9ci 0 715106 4191924 4189670 2022-08-22T14:43:42Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Вайсковае фарміраванне |назва = XIII інтэрбрыгада імя Яраслава Дамброўскага |арыгінал = {{lang-es|XIII Brigada Internacional}}<br>{{lang-pl|XIII Brygada Międzynarodowa im. Jarosława Dąbrowskiego}} |выява = La XIII Brigada Internacional (Brigada Dombrowski).jpg |подпіс = Сцяг 13-й інтэрбрыгады імя Дамброўскага. |гады =[[1936]]—[[1939]] |краіна = {{Сцягафікацыя|Другая Іспанская Рэспубліка}} |краіны = |падпарадкаванне = |у складзе = [[File:Emblem of the International Brigades.svg|22px]] [[Інтэрнацыянальныя брыгады]] |тып = |уключае_ў_сябе = [[Міцкевічаўскі батальён|Батальён імя Адама Міцкевіча]], [[Батальён імя Хасэ Палафокса|Батальён імя Хасэ Палафокса]], [[Батальён імя Андрэ Марці]], [[Батальён імя Мацьяша Ракашы]], [[Батальёны імя Луізы Мішэль]], [[Батальён імя Анры Вільяміна]], [[Украінская рота інтэрбрыгад імя Тараса Шаўчэнкі]], [[Яўрэйская рота імя Нафталі Батвіна ў інтэрбрыгадзе]] |роля = |памер = каля 5 тысяч прайшло за ўвесь час |камандная_структура = |размяшчэнне = [[Альбасетэ]] ([[Іспанія]]) |мянушка = Дамброўшчыкі ({{lang-pl|Dąbrowszczacy}}) |мянушкі = |заступнік = [[Яраслаў Дамброўскі]] |заступнікі = |дэвіз = «[[За нашу і вашу свабоду]]» ({{lang-pl|Za naszą i waszą wolność}}, {{lang-es|Por vuestra libertad y la nuestra}}) |дэвізы = |колеры = |марш = Гонар і граната (аўтар музыкі невядомы – Б.Бранеўскі) |маршы = |талісман = |талісманы = |рыштунак = |войны = |бітвы = '''[[Грамадзянская вайна ў Іспаніі]]'''<br />[[Абарона Мадрыда]]<br />[[Бітва пры Хараме]]<br />[[Гвадалахарская аперацыя]]<br />[[Брунецкая аперацыя]]<br />[[Бітва на Эбра]]<br />[[Арагонская аперацыя]] |знакі_адрознення = |цяперашні_камандзір = |вядомыя_камандзіры = }} '''XIII Інтэрнацыянальная брыгада імя Яраслава Дамброўскага''' ({{lang-es|XIII Brigada Internacional}}, {{lang-pl|XIII Brygada Międzynarodowa im. Jarosława Dąbrowskiego}}) — [[воінская часць]], набраная ў асноўным з [[палякі|палякаў]] і грамадзян [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]], якая ўдзельнічала ў [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайне ў Іспаніі]] на баку [[Другая Іспанская Рэспубліка|рэспубліканцаў]] супраць паўстанцаў [[Франсіска Франка|Франка]]. Фактычна, як і большасць астатніх інтэрбрыгад, была арганізавана [[Камуністычны інтэрнацыянал|Камінтэр]]нам<ref>Piotr Gontarczyk. [http://www.rp.pl/artykul/10,896383-Dabrowszczacy---zolnierze-Stalina.html?p=1 Dąbrowszczacy - żołnierze Stalina] // Rzeczpospolita. — 2012. — № 23 июня.</ref>. Атрымала іспанскую ўзнагароду за доблесць<ref>dr Rafał Chwedoruk. [http://www.krytykapolityczna.pl/Trzy-pytania-do/Chwedoruk-Dabrowszczacy-obroncy-Republiki-i-demokracji/menu-id-77.html Dąbrowszczacy - obrońcy Republiki i demokracji] // Krytyka Polityczna. — 2007. — № 12 мая.</ref>. Усяго на баку рэспубліканцаў ваявалі ў 1936—1939 гадах каля 5 тысяч палякаў і грамадзян даваеннай Польшчы. У адпаведнасці з законам аб грамадзянстве 1920 года, які забараняў грамадзянам Польскай Рэспублікі службу ў замежных войсках без дазволу польскага ўрада, добраахвотнікі аўтаматычна гублялі польскае грамадзянства ў момант уступлення ў брыгаду. 11 снежня 1936 года ў «Маніторы Польскім» было апублікавана афіцыйнае папярэджанне польскіх уладаў, якое пагражала пазбаўленнем польскага грамадзянства тым, хто прымае ўдзел у вайне ў Іспаніі. Распараджэнне міністра ўнутраных спраў ПР ад 26 лютага 1938 г. распаўсюдзіла дзеянне гэтага правіла на ўсіх палякаў-камбатантаў у Іспаніі<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19380160114 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 lutego 1938 r. o zmianie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.]</ref>. ==Гісторыя== ===Першыя польскія падраздзяленні=== 19 ліпеня 1936 года група палякаў — палітычных эмігрантаў, якія жылі ў Іспаніі, а таксама ўдзельнікаў міжнароднай рабочай спартакіяды ў [[Барселона|Барселоне]], уступіла ў рэспубліканскую міліцыю і разам з цэнтурыяй (ротай) імя [[Эрнст Тэльман|Эрнста Тэльмана]] адправілася на арагонскі фронт. 28 жніўня 9 польскіх шахцёраў з Францыі прынялі ўдзел у абароне горада [[Ірун]] ([[Краіна Баскаў]]). Калі ягоныя абаронцы былі вымушаны адступіць з-за вялікай перавагі з боку франкістаў і недахопу амуніцыі, палякі перайшлі французскую мяжу<ref name="НП">Ciszewski Piotr. [http://www.ibw.rdl.pl/?q=node/186 No pasaran!]</ref> і пазней вярнуліся ў Іспанію. У Барселоне група палякаў прыбыла з [[Парыж]]а, у складзе якой былі Станіслаў Матушчак, Станіслаў «Болек» Уланоўскі і Антоній Каханек. 8 верасня 1936 года яны стварылі кулямётны ўзвод імя генерала Я. Дамброўскага, у складзе 36 чалавек. Падраздзяленне ўвайшло ў т. зв. «Калону Лібертад». З 11 верасня ўзвод ваяваў на фронце, спачатку пад [[Талавера]]й, а потым адзначыўся ў абароне Асоўскіх узгоркаў. 6 кастрычніка 1936 калона была вымушана адступіць пад Мадрыд, дзе была акружана сіламі франкістаў. Частка атрада, якой удалося выйсці з акружэння, у далейшым прымала ўдзел у [[Абарона Мадрыда|абароне Мадрыда]], баях [[Брунецкая аперацыя|пад Брунетэ]] і [[Эль-Эскарыяль|Эль-Эскарыялам]]. Некаторы лік палякаў ваяваў з самага пачатку вайны ў складзе [[Анархізм|анархісцкай]] міліцыі [[Федэрацыя анархістаў Іберыі|CNT-FAI]]. Вераготна шэраг з іх бралі ўдзел у падаўленні бунту гарнізона Барселоны<ref name="НП" />. === Батальён імя Яраслава Дамброўскага === [[Файл:Dabrowszczacy po bitwie pod Gudalajara.jpg|thumb|left|Батальён Дамброўскага пасля бітвы за Гвадалахару.]] Калі 22 кастрычніка 1936 года ўрад [[Другая Іспанская Рэспубліка|Іспанскай Рэспублікі]] прыняў рашэнне аб стварэнні [[Інтэрнацыянальныя брыгады|Інтэрнацыянальных брыгад]], у Іспаніі знаходзілася ўжо прыблізна 100 палякаў, гатовых ваяваць з франкістамі. Большасць з іх былі рабочымі і эмігрантамі, якія жылі ў [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыі]], [[Бельгія|Бельгіі]] і [[Брытанскі мандат у Палесціне|Палесціне]]. Сярод іх былі таксама і прадстаўнікі радыкальнай інтэлігенцыі. Створаны 24 кастрычніка 1936 г. батальён імя Я.Дамброўскага быў адным з першых міжнародных падраздзяленняў. Ён увайшоў у склад [[XI інтэрбрыгада імя Эрнста Тэльмана|XI Інтэрбрыгады]], адразу ж адпраўленай на [[Абарона Мадрыда|абарону Мадрыда]]<ref name="НП" />. Камандзірам батальёна стаў Станіслаў «Болек» Уланоўскі, а палітычным камісарам Станіслаў Матушчак. Узбраенне складалася са старых мексіканскіх вінтовак, 4 [[Кулямет Максіма ўзору 1910 года|кулямётаў «Максім» узору 1910 года]] і гранат уласнай вытворчасці, вырабленых з кансервавых слоікаў. 4 лістапада батальён пасланы ў Мадрыд, куды і прыбыў 8 лістапада. У Мадрыдзе ваяваў у раёне [[Бітва за Сьюдад Універсітарыя|Сьюдад Універсітарыя]], над ракой [[Мансанарэс (рака)|Мансанарэс]], у раёне Французскага моста. Падчас гэтых баёў батальён панёс вялікія страты і быў адведзены на перафарміраванне. 29 лістапада батальён быў уключаны ў склад XIII брыгады пад камандаваннем венгерскага яўрэя [[Матэ Залка|генерала Лукача]]. 28 снежня батальён быў пераведзены [[Гвадалахарская аперацыя|пад Гвадалахару]], з заданнем заняць важны вузел дарог Мадрыд—Сарагоса і Мадрыд—Сігуэнса, з мэтай адсячэння войскаў франкістаў, якія ваююць пад Мадрыдам, ад баз забеспячэння. 2 студзеня 1937 г. батальён заняў вузел, але ў атацы атрымаў смяротнае раненне камандзір падраздзялення [[Антоній Каханек]]. Яго пераемнікам стаў Віктар Кузніцкі «Павел Склінярж». 8—11 студзеня батальён ваяваў на фронце пад Маядахондам, а затым быў адведзены ў тыл, дзе прыняў папаўненне. 7 лютага 1937 года батальён быў перадыслакаваны ў [[Арганда-дэль-Рэй|Арганду]], дзе заняў пазіцыі ў раёне моста на рацэ Харама — цэнтральны аб’ект нападаў франкістаў у іх спробе наступаць на Мадрыд з поўдня. Нягледзячы на ​​значныя страты, усе напады ворага былі адбіты. З 10 сакавіка батальён ваяваў пад Гвадалахарай супраць італьянскага экспедыцыйнага корпуса і 18 сакавіка, сумесна з іншымі падраздзяленнямі, узяў горад [[Брыуэга|Брыуэгу]]. У красавіку ваяваў у раёне Марата-дэ-Тахунія і ў Каса-дэль-Кампа. Потым быў адведзены на адпачынак. 1 мая атрымаў дасланы [[Камуністычная партыя Польшчы|Кампартыяй Польшчы]] сцяг з рук [[Густаў Рэйхер|Густава «Рвала» Рэйхера]]. У канцы мая, разам з часткамі генерала Лукача быў пасланы на фронт, дзе 11—16 чэрвеня прыняў удзел у няўдалым наступленні рэспубліканскай арміі, нясучы велізарныя страты. У маі, у складзе XII інтэрбрыгады, удзельнічаў у нападзе на Свяцілішча Маці Божай Кабезскай у Сьера-Марэна, дзе байцы здзейснілі злачынствы супраць мірнага насельніцтва і духавенства<ref>M.J. Chodakiewicz. Zagrabiona pamięć. Wojna w Hiszpanii 1936-1939. // Warszawa. — 1997.</ref>. === Польская брыгада === 23 чэрвеня 1937 года батальён імя генерала Я. Дамброўскага быў разгорнуты ў 150-ю брыгаду, камандаванне якой прыняў іспанец Фернанда Герасі-і-Мехулан, а палітычным камісарам стаў [[Станіслаў Матушчак]]. У склад брыгады ўвайшлі батальёны: * польскі імя генерала Яраслава Дамброўскага * [[Батальён імя Мацьяша Ракашы|венгерскі]] імя [[Мацьяш Ракашы|Мацьяша Ракашы]] * [[Батальён імя Андрэ Марці|французска-бельгійскі]] імя [[Андрэ Марці]] * [[Батальён імя Хасэ Палафокса|батальён]] імя [[Хасэ Рэбольеда дэ Палафокс|Хасэ Палафокса]]. Батальён Палафокса акрамя польскай і іспанскай рот, уключаў у сябе [[Украінская рота інтэрбрыгад імя Тараса Шаўчэнкі|ўкраінскую роту імя Тараса Шаўчэнкі]] і [[Яўрэйская рота імя Нафталі Батвіна ў інтэрбрыгадзе|яўрэйскую роту імя Нафталі Батвіна]]. У ліпені брыгада змагалася пад Брунэтэ, у жніўні [[Арагонскае наступленне|на арагонскім фронце]]. У жніўні ў склад злучэння была ўключана польская рота імя [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], якая з пачатку года ваявала ў складзе 9-га батальёна імя [[Васіль Іванавіч Чапаеў|Чапаева]] пад [[Тэруэль|Тэруэлем]], у абароне [[Альмерыя|Альмерыі]], пад [[Гранада|Гранадай]] і [[Кордава (Іспанія)|Кордава]]й, а затым і ў Брунецкай аперацыі. Рота была ўключана ў батальён Палафокса, у якасці 1-й роты батальёна. 8 жніўня 150-я брыгада была пераназвана ў '''XIII інтэрнацыянальную брыгаду імя Я. Дамброўскага''', а рота імя А. Міцкевіча была выведзена са складу батальёна Палафокса, і разгорнута ў 3-і [[Міцкевічаўскі батальён|польскі батальён імя А. Міцкевіча]]. У канцы жніўня брыгада ваявала пад [[Сарагоса]]й, дзе вызначылася смелай атакай. 12—18 кастрычніка ваявала пад Фуэнтэс-дэ-Эбра, а ў снежні на ўчастку Тардэнта-Сіера ў горным Арагоне, з мэтай адваёўвання Тэруэля, што дазволіла 24 снежня заняць горад. У лютым 1938-га брыгада прыняла ўдзел у наступленні ў [[Эстрэмадура|Экстрэмадуры]]. 16 лютага яна пачала баі за горны хрыбет Сьера-Кемада, угрызаючыся ў пазіцыі ворага і прарваўшы іх абарону. Аднак контратака франкістаў прывяла да адыходу палякаў і знішчэння часткі брыгады. У пачатку сакавіка брыгада перадыслацыравана на арагонскі фронт, дзе прыняла ўдзел у абарончых баях у складзе 35-й міжнароднай дывізіі, пад камандаваннем польскага [[Караль Свярчэўскі|генерала «Вальтэра»]]. 21 ліпеня 1938 гады брыгада заняла пазіцыі над ракой [[Эбра]], дзе камандаванне рэспубліканскай арміі рыхтавала контрнаступленне, з мэтай спыніць пасоўванне франкістаў ([[Бітва на Эбра]]). 25 ліпеня брыгада фарсіравала раку, глыбока ўклінавалася ў пазіцыі франкістаў, і прасунулася пад [[Гандэса|Гандэсу]], дзе затым вяла двухмесячныя баі. Дзеянні палякаў над Эбра былі высока ацэнены. Брыгада атрымала вышэйшую рэспубліканскую ваенную ўзнагароду «[[Medalla del Valor]]». === Роспуск інтэрбрыгад і іх аднаўленне === [[Файл:Dabrowszczacy przysiegaja wiernosc sprawie Republiki.jpg|thumb|left|Дамброўшчыкі падчас развітальнага параду ў Барселоне.]] Яшчэ ў маі Лонданскі камітэт па неўмяшанні прыняў рашэнне аб вывадзе ўсіх замежных частак з Іспаніі, як з рэспубліканскага, так і з франкісцкага боку. Рашэнне відавочна было на карысць мяцежнікаў, бо было зразумела, што ні [[Трэці Рэйх]], ні [[Каралеўства Італія (1861—1946)|Італія]] не выведуць свае падраздзяленні. 21 верасня на сесіі [[Ліга нацый|Лігі нацый]] кіраўнік рэспубліканцаў абвясціў аб тым, што яго ўрад прыняў рашэнне ''«аб неадкладным і поўным адкліканні ўсіх байцоў неіспанцаў, якія ўдзельнічаюць у барацьбе ў Іспаніі на баку ўрада»''<ref>La crisis del estado: dictadura, republica, guerra. // Barcelопa. — 1981. — С. 478.</ref> 24 верасня ўрад Іспанскай Рэспублікі, пад ціскам Лігі Нацый, вывеў інтэрнацыянальныя падраздзяленні з лініі фронту, а ў кастрычніку расфармаваў іх і дэмабілізаваў асабісты склад. 28 кастрычніка ў Барселоне адбыўся ўрачысты парад-развітанне з байцамі міжнародных брыгад. [[Воіны-інтэрнацыяналісты|Воінаў-інтэрнацыяналістаў]] прыйшлі праводзіць больш за 200 тыс. жыхароў горада і яго наваколля. Па адной з вуліц горада — Дыяганалі — прайшлі спецыяльна сфармаваныя часткі інтэрнацыяналістаў, якія прадстаўлялі кожную інтэрбрыгаду і інтэрзлучэнне. Байцы і афіцэры, ішлі без зброі пад сцягамі сваіх частак. Іх віталі кіраўнік урада Негрын і лідары [[Народны фронт (Іспанія)|Народнага фронту]]. Выступаючы перад імі, [[Далорэс Ібаруры]] заявіла: ''«Вы можаце быць упэўнены, што ўспаміны пра вас будуць вечна жыць у нашых сэрцах… Пакуль існуе Іспанія, будзе жыць у нас памяць аб міжнародных брыгадах»''<ref>Ибаррури Д. В борьбе // Москва. — 1966. — С. 358.</ref>. 23 снежня франкісцкія войскі разгарнулі [[Каталонская аперацыя|генеральнае наступленне на Каталонію]]. У сярэдзіне студзеня 1939 г. яны зламалі супраціўленне рэспубліканцаў і пачалося адступленне частак рэспубліканскай арміі да французскай мяжы. Устала задача выратавання амаль 6 тыс. інтэрнацыяналістаў, якія не паспелі пакінуць Іспанію. Сакратарыят ІККІ даў камандаванню дырэктыву прыняць меры для бясшумнага ўзнаўлення інтэрбрыгад<ref name="ИБ">Марклен Мещеряков. [http://scepsis.ru/library/id_3252.html Судьба интербригад в Испании по новым документам] // Новая и новейшая история. — 1993. — № 5. — С. 18-42.</ref>. У студзені 1939 года брыгада была адноўлена і 24 студзеня адпраўлена на каталонскі фронт, дзе праваявала яшчэ два тыдні. 9 лютага 1939 года салдаты польскай брыгады, разам з байцамі іншых міжнародных частак, перасеклі французскую мяжу і былі інтэрнаваны ў Францыі<ref name="ИБ" />. {{пачатак цытаты}}Усіх аб’ядноўвала вялікая, самая высокая і рэвалюцыйная мэта — узброеная барацьба з фашызмам, і дзеля яе немцы, італьянцы, палякі, яўрэі, прадстаўнікі нацыянальнасцей усяго свету да неграў, японцаў і кітайцаў уключна ўмелі дамовіцца паміж сабой, знаходзілі агульную мову, цярпелі роўныя нягоды, ахвяравалі адным жыццём, паміралі героямі, былі напоўнены адной і той жа нянавісцю да агульнага ворага.{{oq|ru|Всех объединяла большая, самая высокая и революционная цель — вооружённая борьба с фашизмом, и ради неё немцы, итальянцы, поляки, евреи, представители национальностей всего мира до негров, японцев и китайцев включительно умели договориться между собой, находили общий язык, терпели равные невзгоды, жертвовали одной жизнью, умирали героями, были преисполнены одной и той же ненавистью к общему врагу.}}{{канец цытаты|крыніца=Российский государственный военный архив. ф. 35082, оп. 1, д. 95, л. 46.}} === Удзел палякаў у грамадзянскай вайне ў іншых падраздзяленнях === [[Файл:Medal za Waszą Wolność i Naszą1.jpg|thumb|left|Медаль «За вашу і нашу Свабоду».]] Акрамя палякаў, якія ваявалі ў XIII інтэрбрыгадзе, былі таксама створаны польскія артылерыйскія батарэі: імя [[Валерый Антонавіч Урублеўскі|Валерыя Урублеўскага]] (створана 16 снежня 1937) і імя [[Барташ Галавацкі|Барташ Главацкага]] (створана ў ліпені 1937), якія ўваходзілі ў склад 1-га інтэрнацыянальнага славянскага дывізіёна цяжкай артылерыі. Таксама палякі ваявалі ў батарэі артылерыі СПА імя [[Карл Лібкнехт|Карла Лібкнехта]], займалі пасады камандзіраў і камісараў у 129-й інтэрбрыгадзе, 35-й і 45-й дывізіях, а таксама ў шэрагу іншых падраздзяленняў рэспубліканскай арміі. == Пасля вайны == Падчас Другой сусветнай вайны большая частка дамброўчыкаў уступіла ў антыфашысцкія партызанскія атрады або ваявалі на франтах. Адным з арганізатараў першых баявых груп у [[Варшаўскае гета|Варшавскім гета]] быў капітан інтэрбрыгады, камісар Пінкус Карцін<ref>{{Cite web |url=http://www.e-slovo.ru/185/12pol1.htm |title=Простые непростые судьбы |access-date=2012-08-08 |archive-date=2007-10-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071010024456/http://www.e-slovo.ru/185/12pol1.htm |deadlink=no }}</ref>. «Іспанцы» арганізоўвалі падпольныя атрады, з якіх потым нарадзілася [[Гвардыя Людова]]<ref name="ПМ">Paweł Machcewicz. [http://wyborcza.pl/1,86697,4225887.html Dąbrowszczacy to nie zbrodniarze] // Gazeta Wyborcza. — 2007. — № 15 июня.</ref>. «Іспанец» [[Караль Свярчэўскі]] з ПНР стаў нам.міністра абароны (загінуў у сутычцы з атрадам [[УПА]]). Адзін з апошніх камандзіраў брыгады, [[Генрык Таруньчык]], пасля вайны ўзначаліў Спецыяльны батальён, з якога потым вырас [[Корпус унутранай бяспекі (Польшча)|Корпус унутранай бяспекі]]. [[Гжэгаж Карчыньскі]] быў намеснікам [[Міністэрства грамадскай бяспекі (Польшча)|міністра грамадскай бяспекі]] (1946—48), потым міністра нацыянальнай абароны (1965—71), адзін з адказных за прыгнечанне [[Хваляванні ў Польшчы (1970)|хваляванняў ў снежні 1970]]. [[Вацлаў Комар|Мендэль Касой «Вацлаў Комар»]] у 1950-х кіраваў аб’яднанай службай грамадзянскай і ваеннай разведкі Польшчы<ref name="ПМ" />. [[Давід Карон]] быў адным са стваральнікаў і першым камандзірам ваеннай разведкі Ізраіля<ref>http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/213/899.html</ref>. 18 кастрычніка 1956 года Дзяржаўная рада [[ПНР]] заснавала [[Медаль «За вашу і нашу Свабоду»]]. Медаль прызначаўся для ўзнагароджання польскіх добраахвотнікаў — байцоў інтэрнацыянальных брыгад, якія змагаліся ў перыяд грамадзянскай вайны ў Іспаніі ў 1936—1939 гадах на баку рэспубліканцаў. У ПНР у гонар байцоў і камандзіраў брыгады была названа вялікая колькасць вуліц, але ўсе яны былі перайменаваны пасля падзення камунізму<ref name="НП" />. У Львове, у памяць аб камісары ўкраінскай роты імя Т. Шаўчэнка XIII інтэрбрыгады, які загінуў у [[Бітва на Эбра|бітве на Эбра]], [[Юрый Дзмітрыевіч Велікановіч|Юрыі Велікановічы]] быў усталяваны помнік (разбураны ў 2017 годзе), а адна з вуліц атрымала яго імя (перайменавана пасля здабыцця незалежнасці ў 1991-м годзе). У 1996 годзе, у гонар 60-годдзя з пачатку грамадзянскай вайны, усе ветэраны інтэрбрыгад, і сярод іх і дамброўшчыкі, атрымалі ганаровае іспанскае грамадзянства<ref>[http://tygodnik.onet.pl/1547,1406675,dzial.html Fotografia z królem Carlosem] // Tygodnik Powszechny. — 6 мая 2007. — № 18 (3017).</ref>. == Камандзіры батальёна (да 16 красавіка 1937) і брыгады == * Станіслаў «Болек» Уланоўскі (24 кастрычніка — 20 лістапада 1936) * «Андрэ» † (француз) (20 лістапада 1936, загінуў) * Віктар Кузніцкі «Павел Склінярж» (20 лістапада 1936) * Фердынанд Казоўскі «Пятроў» (балгарын) (20 — 21 лістапада 1936) * Антоній Каханек (21 — 26 лістапада 1936) * Віктар Кузніцкі «Павел Склінярж» (26 лістапада — 30 снежня 1936) * Антоній Каханек † (30 снежня 1936 — 2 студзеня 1937, загінуў) * Віктар Кузніцкі «Павел Склінярж» (2 студзеня — 13 лютага 1937) * Юзаф Стральчык «Ян Барвінскі» (13 лютага — 23 чэрвеня 1937) * Фернанда Герасі-і-Мехулан (іспанец) (23 чэрвеня — 15 ліпеня 1937) * Юзаф Стральчык «Ян Барвінскі» (15 ліпеня 1937 — 28 сакавіка 1938) * Міхаіл Хватаў «Харчанка» (украінец) (28 сакавіка — 30 жніўня 1938) * Баляслаў Малаец «Эдвард» (30 жніўня - 24 верасня 1938) * Генрык Тарунчык (24 — 27 студзеня 1939) * Міхаіл Шальваі «Чапаеў» (венгр) (27 студзеня — 9 лютага 1939) ==Прэса брыгады== Польскімі ўдзельнікамі грамадзянскай вайны выдаваўся шэраг перыядычных выданняў (галоўным чынам на польскай мове): * Dąbrowszczak — газета батальёна імя Я.Дамброўскага, пазней орган усёй брыгады да з’яўлення «Ochotnik Wolności». * Bartoszak — выданне батарэі імя Б.Галавацкага. * Naprzód — выданне батальёна Палафокса. * Żołnierz Wolności — выданне батальёна імя А.Міцкевіча. * Ochotnik Wolności ({{lang-es|El Voluntario de la Libertad}}) — афіцыйны орган XIII інтэрбрыгады імя Я.Дамброўскага. * Батвін ({{lang-yi|באטווין}}) — выданне роты імя Нафталі Батвіна<ref>[http://www.infocenters.co.il/gfh/notebook_ext.asp?book=96889&lang=heb&site=gfh ביטאון פלוגת «בוטווין», פלוגה של יהודים דוברי יידיש שלחמו במלחמת האזרחים בספרד.]</ref>. * Gazeta Scienna — франтавая газета кулямётнай роты 13-й брыгады імя Дамброўскага. * Asalto — бюлетэнь спецроты 13-й брыгады імя Дамброўскага<ref>[http://x2.x3.interbrigades.inforost.org/authors/105?locale=ru&per_page=100&sort=cached_extent_number&sort_order=ASC&view=grid Российский государственный архив социально-политической истории]</ref>. * Барацьба — газета роты імя Тараса Шаўчэнкі<ref>{{Cite news|title=Украинцы в первых боях с фашизмом|url=https://zn.ua/SOCIETY/ukraintsy_v_pervyh_boyah_s_fashizmom.html|work=ZN.ua|accessdate=2018-02-13|archivedate=2018-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180729081750/https://zn.ua/SOCIETY/ukraintsy_v_pervyh_boyah_s_fashizmom.html}}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Брыгады]] [[Катэгорыя:Інтэрнацыянальныя брыгады]] e6y08qrnwlyurwy91bzt8wygue3268g 4191925 4191924 2022-08-22T14:44:05Z DBatura 73587 /* Удзел палякаў у грамадзянскай вайне ў іншых падраздзяленнях */ wikitext text/x-wiki {{Вайсковае фарміраванне |назва = XIII інтэрбрыгада імя Яраслава Дамброўскага |арыгінал = {{lang-es|XIII Brigada Internacional}}<br>{{lang-pl|XIII Brygada Międzynarodowa im. Jarosława Dąbrowskiego}} |выява = La XIII Brigada Internacional (Brigada Dombrowski).jpg |подпіс = Сцяг 13-й інтэрбрыгады імя Дамброўскага. |гады =[[1936]]—[[1939]] |краіна = {{Сцягафікацыя|Другая Іспанская Рэспубліка}} |краіны = |падпарадкаванне = |у складзе = [[File:Emblem of the International Brigades.svg|22px]] [[Інтэрнацыянальныя брыгады]] |тып = |уключае_ў_сябе = [[Міцкевічаўскі батальён|Батальён імя Адама Міцкевіча]], [[Батальён імя Хасэ Палафокса|Батальён імя Хасэ Палафокса]], [[Батальён імя Андрэ Марці]], [[Батальён імя Мацьяша Ракашы]], [[Батальёны імя Луізы Мішэль]], [[Батальён імя Анры Вільяміна]], [[Украінская рота інтэрбрыгад імя Тараса Шаўчэнкі]], [[Яўрэйская рота імя Нафталі Батвіна ў інтэрбрыгадзе]] |роля = |памер = каля 5 тысяч прайшло за ўвесь час |камандная_структура = |размяшчэнне = [[Альбасетэ]] ([[Іспанія]]) |мянушка = Дамброўшчыкі ({{lang-pl|Dąbrowszczacy}}) |мянушкі = |заступнік = [[Яраслаў Дамброўскі]] |заступнікі = |дэвіз = «[[За нашу і вашу свабоду]]» ({{lang-pl|Za naszą i waszą wolność}}, {{lang-es|Por vuestra libertad y la nuestra}}) |дэвізы = |колеры = |марш = Гонар і граната (аўтар музыкі невядомы – Б.Бранеўскі) |маршы = |талісман = |талісманы = |рыштунак = |войны = |бітвы = '''[[Грамадзянская вайна ў Іспаніі]]'''<br />[[Абарона Мадрыда]]<br />[[Бітва пры Хараме]]<br />[[Гвадалахарская аперацыя]]<br />[[Брунецкая аперацыя]]<br />[[Бітва на Эбра]]<br />[[Арагонская аперацыя]] |знакі_адрознення = |цяперашні_камандзір = |вядомыя_камандзіры = }} '''XIII Інтэрнацыянальная брыгада імя Яраслава Дамброўскага''' ({{lang-es|XIII Brigada Internacional}}, {{lang-pl|XIII Brygada Międzynarodowa im. Jarosława Dąbrowskiego}}) — [[воінская часць]], набраная ў асноўным з [[палякі|палякаў]] і грамадзян [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]], якая ўдзельнічала ў [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайне ў Іспаніі]] на баку [[Другая Іспанская Рэспубліка|рэспубліканцаў]] супраць паўстанцаў [[Франсіска Франка|Франка]]. Фактычна, як і большасць астатніх інтэрбрыгад, была арганізавана [[Камуністычны інтэрнацыянал|Камінтэр]]нам<ref>Piotr Gontarczyk. [http://www.rp.pl/artykul/10,896383-Dabrowszczacy---zolnierze-Stalina.html?p=1 Dąbrowszczacy - żołnierze Stalina] // Rzeczpospolita. — 2012. — № 23 июня.</ref>. Атрымала іспанскую ўзнагароду за доблесць<ref>dr Rafał Chwedoruk. [http://www.krytykapolityczna.pl/Trzy-pytania-do/Chwedoruk-Dabrowszczacy-obroncy-Republiki-i-demokracji/menu-id-77.html Dąbrowszczacy - obrońcy Republiki i demokracji] // Krytyka Polityczna. — 2007. — № 12 мая.</ref>. Усяго на баку рэспубліканцаў ваявалі ў 1936—1939 гадах каля 5 тысяч палякаў і грамадзян даваеннай Польшчы. У адпаведнасці з законам аб грамадзянстве 1920 года, які забараняў грамадзянам Польскай Рэспублікі службу ў замежных войсках без дазволу польскага ўрада, добраахвотнікі аўтаматычна гублялі польскае грамадзянства ў момант уступлення ў брыгаду. 11 снежня 1936 года ў «Маніторы Польскім» было апублікавана афіцыйнае папярэджанне польскіх уладаў, якое пагражала пазбаўленнем польскага грамадзянства тым, хто прымае ўдзел у вайне ў Іспаніі. Распараджэнне міністра ўнутраных спраў ПР ад 26 лютага 1938 г. распаўсюдзіла дзеянне гэтага правіла на ўсіх палякаў-камбатантаў у Іспаніі<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19380160114 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 26 lutego 1938 r. o zmianie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego.]</ref>. ==Гісторыя== ===Першыя польскія падраздзяленні=== 19 ліпеня 1936 года група палякаў — палітычных эмігрантаў, якія жылі ў Іспаніі, а таксама ўдзельнікаў міжнароднай рабочай спартакіяды ў [[Барселона|Барселоне]], уступіла ў рэспубліканскую міліцыю і разам з цэнтурыяй (ротай) імя [[Эрнст Тэльман|Эрнста Тэльмана]] адправілася на арагонскі фронт. 28 жніўня 9 польскіх шахцёраў з Францыі прынялі ўдзел у абароне горада [[Ірун]] ([[Краіна Баскаў]]). Калі ягоныя абаронцы былі вымушаны адступіць з-за вялікай перавагі з боку франкістаў і недахопу амуніцыі, палякі перайшлі французскую мяжу<ref name="НП">Ciszewski Piotr. [http://www.ibw.rdl.pl/?q=node/186 No pasaran!]</ref> і пазней вярнуліся ў Іспанію. У Барселоне група палякаў прыбыла з [[Парыж]]а, у складзе якой былі Станіслаў Матушчак, Станіслаў «Болек» Уланоўскі і Антоній Каханек. 8 верасня 1936 года яны стварылі кулямётны ўзвод імя генерала Я. Дамброўскага, у складзе 36 чалавек. Падраздзяленне ўвайшло ў т. зв. «Калону Лібертад». З 11 верасня ўзвод ваяваў на фронце, спачатку пад [[Талавера]]й, а потым адзначыўся ў абароне Асоўскіх узгоркаў. 6 кастрычніка 1936 калона была вымушана адступіць пад Мадрыд, дзе была акружана сіламі франкістаў. Частка атрада, якой удалося выйсці з акружэння, у далейшым прымала ўдзел у [[Абарона Мадрыда|абароне Мадрыда]], баях [[Брунецкая аперацыя|пад Брунетэ]] і [[Эль-Эскарыяль|Эль-Эскарыялам]]. Некаторы лік палякаў ваяваў з самага пачатку вайны ў складзе [[Анархізм|анархісцкай]] міліцыі [[Федэрацыя анархістаў Іберыі|CNT-FAI]]. Вераготна шэраг з іх бралі ўдзел у падаўленні бунту гарнізона Барселоны<ref name="НП" />. === Батальён імя Яраслава Дамброўскага === [[Файл:Dabrowszczacy po bitwie pod Gudalajara.jpg|thumb|left|Батальён Дамброўскага пасля бітвы за Гвадалахару.]] Калі 22 кастрычніка 1936 года ўрад [[Другая Іспанская Рэспубліка|Іспанскай Рэспублікі]] прыняў рашэнне аб стварэнні [[Інтэрнацыянальныя брыгады|Інтэрнацыянальных брыгад]], у Іспаніі знаходзілася ўжо прыблізна 100 палякаў, гатовых ваяваць з франкістамі. Большасць з іх былі рабочымі і эмігрантамі, якія жылі ў [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыі]], [[Бельгія|Бельгіі]] і [[Брытанскі мандат у Палесціне|Палесціне]]. Сярод іх былі таксама і прадстаўнікі радыкальнай інтэлігенцыі. Створаны 24 кастрычніка 1936 г. батальён імя Я.Дамброўскага быў адным з першых міжнародных падраздзяленняў. Ён увайшоў у склад [[XI інтэрбрыгада імя Эрнста Тэльмана|XI Інтэрбрыгады]], адразу ж адпраўленай на [[Абарона Мадрыда|абарону Мадрыда]]<ref name="НП" />. Камандзірам батальёна стаў Станіслаў «Болек» Уланоўскі, а палітычным камісарам Станіслаў Матушчак. Узбраенне складалася са старых мексіканскіх вінтовак, 4 [[Кулямет Максіма ўзору 1910 года|кулямётаў «Максім» узору 1910 года]] і гранат уласнай вытворчасці, вырабленых з кансервавых слоікаў. 4 лістапада батальён пасланы ў Мадрыд, куды і прыбыў 8 лістапада. У Мадрыдзе ваяваў у раёне [[Бітва за Сьюдад Універсітарыя|Сьюдад Універсітарыя]], над ракой [[Мансанарэс (рака)|Мансанарэс]], у раёне Французскага моста. Падчас гэтых баёў батальён панёс вялікія страты і быў адведзены на перафарміраванне. 29 лістапада батальён быў уключаны ў склад XIII брыгады пад камандаваннем венгерскага яўрэя [[Матэ Залка|генерала Лукача]]. 28 снежня батальён быў пераведзены [[Гвадалахарская аперацыя|пад Гвадалахару]], з заданнем заняць важны вузел дарог Мадрыд—Сарагоса і Мадрыд—Сігуэнса, з мэтай адсячэння войскаў франкістаў, якія ваююць пад Мадрыдам, ад баз забеспячэння. 2 студзеня 1937 г. батальён заняў вузел, але ў атацы атрымаў смяротнае раненне камандзір падраздзялення [[Антоній Каханек]]. Яго пераемнікам стаў Віктар Кузніцкі «Павел Склінярж». 8—11 студзеня батальён ваяваў на фронце пад Маядахондам, а затым быў адведзены ў тыл, дзе прыняў папаўненне. 7 лютага 1937 года батальён быў перадыслакаваны ў [[Арганда-дэль-Рэй|Арганду]], дзе заняў пазіцыі ў раёне моста на рацэ Харама — цэнтральны аб’ект нападаў франкістаў у іх спробе наступаць на Мадрыд з поўдня. Нягледзячы на ​​значныя страты, усе напады ворага былі адбіты. З 10 сакавіка батальён ваяваў пад Гвадалахарай супраць італьянскага экспедыцыйнага корпуса і 18 сакавіка, сумесна з іншымі падраздзяленнямі, узяў горад [[Брыуэга|Брыуэгу]]. У красавіку ваяваў у раёне Марата-дэ-Тахунія і ў Каса-дэль-Кампа. Потым быў адведзены на адпачынак. 1 мая атрымаў дасланы [[Камуністычная партыя Польшчы|Кампартыяй Польшчы]] сцяг з рук [[Густаў Рэйхер|Густава «Рвала» Рэйхера]]. У канцы мая, разам з часткамі генерала Лукача быў пасланы на фронт, дзе 11—16 чэрвеня прыняў удзел у няўдалым наступленні рэспубліканскай арміі, нясучы велізарныя страты. У маі, у складзе XII інтэрбрыгады, удзельнічаў у нападзе на Свяцілішча Маці Божай Кабезскай у Сьера-Марэна, дзе байцы здзейснілі злачынствы супраць мірнага насельніцтва і духавенства<ref>M.J. Chodakiewicz. Zagrabiona pamięć. Wojna w Hiszpanii 1936-1939. // Warszawa. — 1997.</ref>. === Польская брыгада === 23 чэрвеня 1937 года батальён імя генерала Я. Дамброўскага быў разгорнуты ў 150-ю брыгаду, камандаванне якой прыняў іспанец Фернанда Герасі-і-Мехулан, а палітычным камісарам стаў [[Станіслаў Матушчак]]. У склад брыгады ўвайшлі батальёны: * польскі імя генерала Яраслава Дамброўскага * [[Батальён імя Мацьяша Ракашы|венгерскі]] імя [[Мацьяш Ракашы|Мацьяша Ракашы]] * [[Батальён імя Андрэ Марці|французска-бельгійскі]] імя [[Андрэ Марці]] * [[Батальён імя Хасэ Палафокса|батальён]] імя [[Хасэ Рэбольеда дэ Палафокс|Хасэ Палафокса]]. Батальён Палафокса акрамя польскай і іспанскай рот, уключаў у сябе [[Украінская рота інтэрбрыгад імя Тараса Шаўчэнкі|ўкраінскую роту імя Тараса Шаўчэнкі]] і [[Яўрэйская рота імя Нафталі Батвіна ў інтэрбрыгадзе|яўрэйскую роту імя Нафталі Батвіна]]. У ліпені брыгада змагалася пад Брунэтэ, у жніўні [[Арагонскае наступленне|на арагонскім фронце]]. У жніўні ў склад злучэння была ўключана польская рота імя [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], якая з пачатку года ваявала ў складзе 9-га батальёна імя [[Васіль Іванавіч Чапаеў|Чапаева]] пад [[Тэруэль|Тэруэлем]], у абароне [[Альмерыя|Альмерыі]], пад [[Гранада|Гранадай]] і [[Кордава (Іспанія)|Кордава]]й, а затым і ў Брунецкай аперацыі. Рота была ўключана ў батальён Палафокса, у якасці 1-й роты батальёна. 8 жніўня 150-я брыгада была пераназвана ў '''XIII інтэрнацыянальную брыгаду імя Я. Дамброўскага''', а рота імя А. Міцкевіча была выведзена са складу батальёна Палафокса, і разгорнута ў 3-і [[Міцкевічаўскі батальён|польскі батальён імя А. Міцкевіча]]. У канцы жніўня брыгада ваявала пад [[Сарагоса]]й, дзе вызначылася смелай атакай. 12—18 кастрычніка ваявала пад Фуэнтэс-дэ-Эбра, а ў снежні на ўчастку Тардэнта-Сіера ў горным Арагоне, з мэтай адваёўвання Тэруэля, што дазволіла 24 снежня заняць горад. У лютым 1938-га брыгада прыняла ўдзел у наступленні ў [[Эстрэмадура|Экстрэмадуры]]. 16 лютага яна пачала баі за горны хрыбет Сьера-Кемада, угрызаючыся ў пазіцыі ворага і прарваўшы іх абарону. Аднак контратака франкістаў прывяла да адыходу палякаў і знішчэння часткі брыгады. У пачатку сакавіка брыгада перадыслацыравана на арагонскі фронт, дзе прыняла ўдзел у абарончых баях у складзе 35-й міжнароднай дывізіі, пад камандаваннем польскага [[Караль Свярчэўскі|генерала «Вальтэра»]]. 21 ліпеня 1938 гады брыгада заняла пазіцыі над ракой [[Эбра]], дзе камандаванне рэспубліканскай арміі рыхтавала контрнаступленне, з мэтай спыніць пасоўванне франкістаў ([[Бітва на Эбра]]). 25 ліпеня брыгада фарсіравала раку, глыбока ўклінавалася ў пазіцыі франкістаў, і прасунулася пад [[Гандэса|Гандэсу]], дзе затым вяла двухмесячныя баі. Дзеянні палякаў над Эбра былі высока ацэнены. Брыгада атрымала вышэйшую рэспубліканскую ваенную ўзнагароду «[[Medalla del Valor]]». === Роспуск інтэрбрыгад і іх аднаўленне === [[Файл:Dabrowszczacy przysiegaja wiernosc sprawie Republiki.jpg|thumb|left|Дамброўшчыкі падчас развітальнага параду ў Барселоне.]] Яшчэ ў маі Лонданскі камітэт па неўмяшанні прыняў рашэнне аб вывадзе ўсіх замежных частак з Іспаніі, як з рэспубліканскага, так і з франкісцкага боку. Рашэнне відавочна было на карысць мяцежнікаў, бо было зразумела, што ні [[Трэці Рэйх]], ні [[Каралеўства Італія (1861—1946)|Італія]] не выведуць свае падраздзяленні. 21 верасня на сесіі [[Ліга нацый|Лігі нацый]] кіраўнік рэспубліканцаў абвясціў аб тым, што яго ўрад прыняў рашэнне ''«аб неадкладным і поўным адкліканні ўсіх байцоў неіспанцаў, якія ўдзельнічаюць у барацьбе ў Іспаніі на баку ўрада»''<ref>La crisis del estado: dictadura, republica, guerra. // Barcelопa. — 1981. — С. 478.</ref> 24 верасня ўрад Іспанскай Рэспублікі, пад ціскам Лігі Нацый, вывеў інтэрнацыянальныя падраздзяленні з лініі фронту, а ў кастрычніку расфармаваў іх і дэмабілізаваў асабісты склад. 28 кастрычніка ў Барселоне адбыўся ўрачысты парад-развітанне з байцамі міжнародных брыгад. [[Воіны-інтэрнацыяналісты|Воінаў-інтэрнацыяналістаў]] прыйшлі праводзіць больш за 200 тыс. жыхароў горада і яго наваколля. Па адной з вуліц горада — Дыяганалі — прайшлі спецыяльна сфармаваныя часткі інтэрнацыяналістаў, якія прадстаўлялі кожную інтэрбрыгаду і інтэрзлучэнне. Байцы і афіцэры, ішлі без зброі пад сцягамі сваіх частак. Іх віталі кіраўнік урада Негрын і лідары [[Народны фронт (Іспанія)|Народнага фронту]]. Выступаючы перад імі, [[Далорэс Ібаруры]] заявіла: ''«Вы можаце быць упэўнены, што ўспаміны пра вас будуць вечна жыць у нашых сэрцах… Пакуль існуе Іспанія, будзе жыць у нас памяць аб міжнародных брыгадах»''<ref>Ибаррури Д. В борьбе // Москва. — 1966. — С. 358.</ref>. 23 снежня франкісцкія войскі разгарнулі [[Каталонская аперацыя|генеральнае наступленне на Каталонію]]. У сярэдзіне студзеня 1939 г. яны зламалі супраціўленне рэспубліканцаў і пачалося адступленне частак рэспубліканскай арміі да французскай мяжы. Устала задача выратавання амаль 6 тыс. інтэрнацыяналістаў, якія не паспелі пакінуць Іспанію. Сакратарыят ІККІ даў камандаванню дырэктыву прыняць меры для бясшумнага ўзнаўлення інтэрбрыгад<ref name="ИБ">Марклен Мещеряков. [http://scepsis.ru/library/id_3252.html Судьба интербригад в Испании по новым документам] // Новая и новейшая история. — 1993. — № 5. — С. 18-42.</ref>. У студзені 1939 года брыгада была адноўлена і 24 студзеня адпраўлена на каталонскі фронт, дзе праваявала яшчэ два тыдні. 9 лютага 1939 года салдаты польскай брыгады, разам з байцамі іншых міжнародных частак, перасеклі французскую мяжу і былі інтэрнаваны ў Францыі<ref name="ИБ" />. {{пачатак цытаты}}Усіх аб’ядноўвала вялікая, самая высокая і рэвалюцыйная мэта — узброеная барацьба з фашызмам, і дзеля яе немцы, італьянцы, палякі, яўрэі, прадстаўнікі нацыянальнасцей усяго свету да неграў, японцаў і кітайцаў уключна ўмелі дамовіцца паміж сабой, знаходзілі агульную мову, цярпелі роўныя нягоды, ахвяравалі адным жыццём, паміралі героямі, былі напоўнены адной і той жа нянавісцю да агульнага ворага.{{oq|ru|Всех объединяла большая, самая высокая и революционная цель — вооружённая борьба с фашизмом, и ради неё немцы, итальянцы, поляки, евреи, представители национальностей всего мира до негров, японцев и китайцев включительно умели договориться между собой, находили общий язык, терпели равные невзгоды, жертвовали одной жизнью, умирали героями, были преисполнены одной и той же ненавистью к общему врагу.}}{{канец цытаты|крыніца=Российский государственный военный архив. ф. 35082, оп. 1, д. 95, л. 46.}} === Удзел палякаў у грамадзянскай вайне ў іншых падраздзяленнях === [[Файл:Medal za Waszą Wolność i Naszą1.jpg|thumb|left|Медаль «За вашу і нашу Свабоду».]] Акрамя палякаў, якія ваявалі ў XIII інтэрбрыгадзе, былі таксама створаны польскія артылерыйскія батарэі: імя [[Валерый Антонавіч Урублеўскі|Валерыя Урублеўскага]] (створана 16 снежня 1937) і імя [[Барташ Галавацкі|Барташа Главацкага]] (створана ў ліпені 1937), якія ўваходзілі ў склад 1-га інтэрнацыянальнага славянскага дывізіёна цяжкай артылерыі. Таксама палякі ваявалі ў батарэі артылерыі СПА імя [[Карл Лібкнехт|Карла Лібкнехта]], займалі пасады камандзіраў і камісараў у 129-й інтэрбрыгадзе, 35-й і 45-й дывізіях, а таксама ў шэрагу іншых падраздзяленняў рэспубліканскай арміі. == Пасля вайны == Падчас Другой сусветнай вайны большая частка дамброўчыкаў уступіла ў антыфашысцкія партызанскія атрады або ваявалі на франтах. Адным з арганізатараў першых баявых груп у [[Варшаўскае гета|Варшавскім гета]] быў капітан інтэрбрыгады, камісар Пінкус Карцін<ref>{{Cite web |url=http://www.e-slovo.ru/185/12pol1.htm |title=Простые непростые судьбы |access-date=2012-08-08 |archive-date=2007-10-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071010024456/http://www.e-slovo.ru/185/12pol1.htm |deadlink=no }}</ref>. «Іспанцы» арганізоўвалі падпольныя атрады, з якіх потым нарадзілася [[Гвардыя Людова]]<ref name="ПМ">Paweł Machcewicz. [http://wyborcza.pl/1,86697,4225887.html Dąbrowszczacy to nie zbrodniarze] // Gazeta Wyborcza. — 2007. — № 15 июня.</ref>. «Іспанец» [[Караль Свярчэўскі]] з ПНР стаў нам.міністра абароны (загінуў у сутычцы з атрадам [[УПА]]). Адзін з апошніх камандзіраў брыгады, [[Генрык Таруньчык]], пасля вайны ўзначаліў Спецыяльны батальён, з якога потым вырас [[Корпус унутранай бяспекі (Польшча)|Корпус унутранай бяспекі]]. [[Гжэгаж Карчыньскі]] быў намеснікам [[Міністэрства грамадскай бяспекі (Польшча)|міністра грамадскай бяспекі]] (1946—48), потым міністра нацыянальнай абароны (1965—71), адзін з адказных за прыгнечанне [[Хваляванні ў Польшчы (1970)|хваляванняў ў снежні 1970]]. [[Вацлаў Комар|Мендэль Касой «Вацлаў Комар»]] у 1950-х кіраваў аб’яднанай службай грамадзянскай і ваеннай разведкі Польшчы<ref name="ПМ" />. [[Давід Карон]] быў адным са стваральнікаў і першым камандзірам ваеннай разведкі Ізраіля<ref>http://www.nrg.co.il/online/archive/ART/213/899.html</ref>. 18 кастрычніка 1956 года Дзяржаўная рада [[ПНР]] заснавала [[Медаль «За вашу і нашу Свабоду»]]. Медаль прызначаўся для ўзнагароджання польскіх добраахвотнікаў — байцоў інтэрнацыянальных брыгад, якія змагаліся ў перыяд грамадзянскай вайны ў Іспаніі ў 1936—1939 гадах на баку рэспубліканцаў. У ПНР у гонар байцоў і камандзіраў брыгады была названа вялікая колькасць вуліц, але ўсе яны былі перайменаваны пасля падзення камунізму<ref name="НП" />. У Львове, у памяць аб камісары ўкраінскай роты імя Т. Шаўчэнка XIII інтэрбрыгады, які загінуў у [[Бітва на Эбра|бітве на Эбра]], [[Юрый Дзмітрыевіч Велікановіч|Юрыі Велікановічы]] быў усталяваны помнік (разбураны ў 2017 годзе), а адна з вуліц атрымала яго імя (перайменавана пасля здабыцця незалежнасці ў 1991-м годзе). У 1996 годзе, у гонар 60-годдзя з пачатку грамадзянскай вайны, усе ветэраны інтэрбрыгад, і сярод іх і дамброўшчыкі, атрымалі ганаровае іспанскае грамадзянства<ref>[http://tygodnik.onet.pl/1547,1406675,dzial.html Fotografia z królem Carlosem] // Tygodnik Powszechny. — 6 мая 2007. — № 18 (3017).</ref>. == Камандзіры батальёна (да 16 красавіка 1937) і брыгады == * Станіслаў «Болек» Уланоўскі (24 кастрычніка — 20 лістапада 1936) * «Андрэ» † (француз) (20 лістапада 1936, загінуў) * Віктар Кузніцкі «Павел Склінярж» (20 лістапада 1936) * Фердынанд Казоўскі «Пятроў» (балгарын) (20 — 21 лістапада 1936) * Антоній Каханек (21 — 26 лістапада 1936) * Віктар Кузніцкі «Павел Склінярж» (26 лістапада — 30 снежня 1936) * Антоній Каханек † (30 снежня 1936 — 2 студзеня 1937, загінуў) * Віктар Кузніцкі «Павел Склінярж» (2 студзеня — 13 лютага 1937) * Юзаф Стральчык «Ян Барвінскі» (13 лютага — 23 чэрвеня 1937) * Фернанда Герасі-і-Мехулан (іспанец) (23 чэрвеня — 15 ліпеня 1937) * Юзаф Стральчык «Ян Барвінскі» (15 ліпеня 1937 — 28 сакавіка 1938) * Міхаіл Хватаў «Харчанка» (украінец) (28 сакавіка — 30 жніўня 1938) * Баляслаў Малаец «Эдвард» (30 жніўня - 24 верасня 1938) * Генрык Тарунчык (24 — 27 студзеня 1939) * Міхаіл Шальваі «Чапаеў» (венгр) (27 студзеня — 9 лютага 1939) ==Прэса брыгады== Польскімі ўдзельнікамі грамадзянскай вайны выдаваўся шэраг перыядычных выданняў (галоўным чынам на польскай мове): * Dąbrowszczak — газета батальёна імя Я.Дамброўскага, пазней орган усёй брыгады да з’яўлення «Ochotnik Wolności». * Bartoszak — выданне батарэі імя Б.Галавацкага. * Naprzód — выданне батальёна Палафокса. * Żołnierz Wolności — выданне батальёна імя А.Міцкевіча. * Ochotnik Wolności ({{lang-es|El Voluntario de la Libertad}}) — афіцыйны орган XIII інтэрбрыгады імя Я.Дамброўскага. * Батвін ({{lang-yi|באטווין}}) — выданне роты імя Нафталі Батвіна<ref>[http://www.infocenters.co.il/gfh/notebook_ext.asp?book=96889&lang=heb&site=gfh ביטאון פלוגת «בוטווין», פלוגה של יהודים דוברי יידיש שלחמו במלחמת האזרחים בספרד.]</ref>. * Gazeta Scienna — франтавая газета кулямётнай роты 13-й брыгады імя Дамброўскага. * Asalto — бюлетэнь спецроты 13-й брыгады імя Дамброўскага<ref>[http://x2.x3.interbrigades.inforost.org/authors/105?locale=ru&per_page=100&sort=cached_extent_number&sort_order=ASC&view=grid Российский государственный архив социально-политической истории]</ref>. * Барацьба — газета роты імя Тараса Шаўчэнкі<ref>{{Cite news|title=Украинцы в первых боях с фашизмом|url=https://zn.ua/SOCIETY/ukraintsy_v_pervyh_boyah_s_fashizmom.html|work=ZN.ua|accessdate=2018-02-13|archivedate=2018-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180729081750/https://zn.ua/SOCIETY/ukraintsy_v_pervyh_boyah_s_fashizmom.html}}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Брыгады]] [[Катэгорыя:Інтэрнацыянальныя брыгады]] 8twpsr77h0y8t74x5h22pkr7l4jt74x 2 715201 4191938 4191742 2022-08-22T15:14:57Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне». Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], вядомага пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя аркі разам з чатырма парусямі служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - Іосіф Абручнік (муж Марыі) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка Хрыста. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Праведны Сімяон, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне святая Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць Святое Евангелле. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла Мукі Хрыстовы: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы стукко, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - Захарыя са скруткам, бліжэй да Майсея - Аарон з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] q741pydrz955o2rydhh8tsji7b0j2nc 4191939 4191938 2022-08-22T15:21:44Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне». Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], вядомага пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя аркі разам з чатырма парусямі служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - Іосіф Абручнік (муж Марыі) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка Хрыста. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Праведны Сімяон, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне святая Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць Святое Евангелле. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла Мукі Хрыстовы: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы стукко, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - Захарыя са скруткам, бліжэй да Майсея - Аарон з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] 983qkdo74ea4zbjew350p3egnn7x0dm 4191954 4191939 2022-08-22T16:18:09Z Waren1 111894 /* Iнтэр'ер */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне». Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], вядомага пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя аркі разам з чатырма парусямі служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - Іосіф Абручнік (муж Марыі) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка Хрыста. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, старазапаветны Праведны Сімяон, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне старазапаветная Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць Святое Евангелле. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла Мукі Хрыстовы: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы стукко, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - Захарыя са скруткам, бліжэй да Майсея - Аарон з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] azapnzt8dunhklglgmrk45t3hdjdj5r 4191958 4191954 2022-08-22T16:23:03Z Waren1 111894 /* Iнтэр'ер */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне». Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], вядомага пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя аркі разам з чатырма парусямі служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - Іосіф Абручнік (муж Марыі) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка Хрыста. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, старазапаветны Праведны Сімяон, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне старазапаветная Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць Евангелле. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла Мукі Хрыстовы: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы стукко, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - Захарыя са скруткам, бліжэй да Майсея - Аарон з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] lodbqtqhwj8b968wjbym4t3o0038xv3 4191963 4191958 2022-08-22T16:33:35Z Waren1 111894 /* Iнтэр'ер */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне». Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], вядомага пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя аркі разам з чатырма парусямі служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - Іосіф Абручнік (муж Марыі) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка Хрыста. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Сімяон Багапрымац, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне старазапаветная Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць Евангелле. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла Мукі Хрыстовы: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы стукко, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - Захарыя са скруткам, бліжэй да Майсея - Аарон з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] 9xjhjip3nh7c78smmzh4fr35h6e01h6 4192008 4191963 2022-08-22T17:31:01Z Waren1 111894 /* Iнтэр'ер */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Зна́мения Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне». Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], вядомага пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя аркі разам з чатырма парусямі служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - Іосіф Абручнік (муж Марыі) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка Хрыста. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Сімяон Багапрымац, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне старазапаветная Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць Евангелле. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла Мукі Хрыстовы: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы стукко, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - Захарый са скруткам, бліжэй да Майсея - Аарон з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] f4ce84atrkb0mdp12q4vkrylbvq1v7r 4192280 4192008 2022-08-23T07:20:02Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне» ({{lang-ru|Знаме́ние|}}). Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Ле́мешово|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Ф. Ф. Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя аркі разам з чатырма парусямі служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - Іосіф Абручнік (муж Марыі) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка Хрыста. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Сімяон Багапрымац, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне старазапаветная Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць Евангелле. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла Мукі Хрыстовы: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы стукко, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - Захарый са скруткам, бліжэй да Майсея - Аарон з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] 9ct5gr4bd96140llzng2eq576rqn5q4 4192486 4192280 2022-08-23T09:45:57Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне» ({{lang-ru|Знаме́ние|}}). Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Ле́мешово|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Ф. Ф. Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя [[Арка|аркі]] разам з чатырма [[Парус (архітэктура)|парусямі]] служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - [[Іосіф Абручнік]] (муж [[Дзева Марыя|Марыі]]) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка [[Ісус Хрыстос|Хрыста]]. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Сімяон Багапрымац, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне [[Стары Запавет|старазапаветная]] Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць [[Евангелле]]. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла [[Мукі Хрыстовы]]: над іканастасам сцэна Укрыжаванне Ісуса — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - Уваскрэсенне Хрыстова. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы стукко, яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — Ўвянчанне цярновым вянком, Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў картушах зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі пуці. На арках ёсць медальёны з барэльефнымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі Старога Запавету і самім Ісусам Хрыстом. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар Давід у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара Саламона – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі Майсей са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - Захарый са скруткам, бліжэй да Майсея - Аарон з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі Фенікс. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] 6hkfcv7xce0esfml39gc100mtiougxj 4192496 4192486 2022-08-23T10:01:41Z Waren1 111894 wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне» ({{lang-ru|Знаме́ние|}}). Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Ле́мешово|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Ф. Ф. Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя [[Арка|аркі]] разам з чатырма [[Парус (архітэктура)|парусямі]] служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - [[Іосіф Абручнік]] (муж [[Дзева Марыя|Марыі]]) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка [[Ісус Хрыстос|Хрыста]]. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Сімяон Багапрымац, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне [[Стары Запавет|старазапаветная]] Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць [[Евангелле]]. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла [[Мукі Хрыстовы]]: над іканастасам сцэна [[Распяцце Ісуса|Укрыжаванне Ісуса]] — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Уваскрэсенне Хрыстова]]. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы [[стука]], яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — [[Цярновы вянок|Ўвянчанне цярновым вянком]], Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў [[Картуш (архітэктура)|картушах]] зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі [[Пута|пуці]]. На арках ёсць [[Медальён (архітэктура)|медальёны]] з [[барэльеф]]нымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі [[Стары Запавет|Старога Запавету]] і самім [[Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом]]. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар [[Давід]] у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара [[Саламон]]а – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі [[Майсей]] са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - [[Захарый]] са скруткам, бліжэй да Майсея - [[Аарон]] з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі [[Фенікс (міфалогія)|Фенікс]]. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-люкарн развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны абраз - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на ляпніну, і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] kz00a10wzkumiutkylm831a9kw8cew5 4192501 4192496 2022-08-23T10:06:36Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне» ({{lang-ru|Знаме́ние|}}). Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы, 2014 }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Ле́мешово|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы<ref>{{кніга|аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |старонкі = 9, прим}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Ф. Ф. Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай<ref>{{кніга|аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |isbn = 978-5-89572-033-2}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |старонкі = 7}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў<ref>{{кніга|аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц (с 11 рис.) |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 55–71 |старонкі = 56}} {{ref-lang|руск.||}}</ref>. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: дзіда, усходы, крыж, цвікі, цярновы вянок, губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя [[Арка|аркі]] разам з чатырма [[Парус (архітэктура)|парусямі]] служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - [[Іосіф Абручнік]] (муж [[Дзева Марыя|Марыі]]) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка [[Ісус Хрыстос|Хрыста]]. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, Сімяон Багапрымац, які трымае на руках Дзіцятка – Госпада Збавіцеля. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне [[Стары Запавет|старазапаветная]] Ганна Прарочыца. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць [[Евангелле]]. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага рэтабла на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла [[Мукі Хрыстовы]]: над іканастасам сцэна [[Распяцце Ісуса|Укрыжаванне Ісуса]] — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Уваскрэсенне Хрыстова]]. Яшчэ вышэй – Каранаванне Панны Марыі і сцэна Гасподзь Саваоф. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы [[стука]], яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — [[Цярновы вянок|Ўвянчанне цярновым вянком]], Крыжовы шлях і Палажэнне ў труну. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў [[Картуш (архітэктура)|картушах]] зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі [[Пута|пуці]]. На арках ёсць [[Медальён (архітэктура)|медальёны]] з [[барэльеф]]нымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі [[Стары Запавет|Старога Запавету]] і самім [[Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом]]. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар [[Давід]] у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара [[Саламон]]а – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі [[Майсей]] са скрыжалямі і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных першасвятароў. Бліжэй да Іллі - [[Захарый]] са скруткам, бліжэй да Майсея - [[Аарон]] з кадзілам. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі [[Фенікс (міфалогія)|Фенікс]]. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - дзіда, слуп, бізун, цярновы вянок, молат, цвікі і губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-[[Люкарна|люкарн]] развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для панікадзіла, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава. Самы ўшанаваны [[абраз]] - «Знаменне» Багародзіцы. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на [[Ляпніна|ляпніну]], і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] * {{нп3|Знаменне (ікона)|Знаменне (ікона)|ru|Знамение (икона)}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] 7oj3rs4idazds8qxja3xf8txo8oelha 0 715317 4192328 4171140 2022-08-23T07:43:43Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Павел Іванавіч Беспальчук''' (нар. {{ДН|19|3|1955}}, в. Чарнігаўка, [[Прыморскі край]]) — беларускі вучоны, педагог. [[Кандыдат медыцынскіх навук]], [[дацэнт]], рэктар [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] (1997—2009). == Біяграфія == Нарадзіўся ў ў сям'і ваеных. Скончыў сярэднюю школу ў [[Мінск|Мінску]] (1972); [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскі медыцынскі інстытут]] (1978). Працаваў асістэнтам кафедры траўматалогіі і артапедыі Мінскага дзяржаўнага медычнага інстытута (1987-1991), дэканам [[Лячэбны факультэт БДМУ|лячэбнага факультэта]] (1991-1994), з 1993 года зацверджаны ў званні дацэнта кафедры траўматалогіі і артапедыі<ref>[https://ok.ru/bsmu.official/topic/68474733751212 Беспальчук Павел Иванович (19.03.1955) доцент кафедры травматологии и ортопедии, к.м.н. Декан в период 1991-1994 г.]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://medportal.org/medics/bespalchuk-pavel-ivanovich.html Беспальчук Павел Иванович] {{Шаблон:Рэктары БДМУ}} {{DEFAULTSORT:Беспальчук Павел Іванавіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] db1pck1dfcz4dvvgvfayoscovvwjpcj 0 715590 4192143 4191505 2022-08-22T20:34:48Z Balachon77 65750 + звесткі 1911 г. wikitext text/x-wiki [[Файл:Homiel,_Feldmaršalskaja,_Centralnyja._Гомель,_Фэльдмаршальская,_Цэнтральныя_(1901-17)_(2).jpg|alt=Цэнтральныя лазні ў пачатку ХХ ст.|міні|269x269пкс|Цэнтральныя лазні ў пачатку ХХ ст.]] '''Лазні Рудзіеўскага''' (або '''Цэнтральныя лазні''') — грамадская [[лазня]] ў [[Гомель|Гомелі]] канца ХІХ — пачатку 40-х гг. ХХ ст. Трохпавярховы будынак лазні ўзведзены ў [[1898]] г. на [[Пралетарская вуліца (Гомель)|вуліцы Фельдмаршальскай]]. Архітэктурна быў вырашыны ў [[Цагляны стыль|цагляным стылі]]. Лазня стала адной з першых [[Электрыфікацыя|электрыфікаваных]] грамадскіх устаноў Гомеля<ref name=":1">Панкоў, Ю., Ляпін, С. [https://gp.by/novosti/pogovorim-o-gorode/news42231.html Будынкі Гомеля, аб якіх вы не ведалі. Страты часоў Вялікай Айчыннай вайны (частка другая)] // Правда Гомель. Новостной портал. — 20.08.2015.</ref>. Забор вады здзяйсняўся з ракі [[Сож]] пры дапамозе вадакачкі, якая месцілася ў [[Яр|яры]] ад [[Вуліцы Камісарава (Гомель)|вуліцы Князя Паскевіча]]. Уладкаванне лазні было падпарадкавана [[Саслоўе|саслоўнаму]] грамадскаму падзелу: у цэнтральнай частцы будынка знаходзілася дваранскае аддзяленне, у правым крыле — агульнае мужчынскае, а ў левым, верагодна — агульнае жаночае<ref>Гэта вынікае з логікі афармлення фасада лазні адпаведнымі шыльдамі, чытэльнымі на паштоўцы пачатку ХХ ст. Гл.: Целеш, В. М. Гарады Беларусі на старых паштоўках [Выяўленчы матэрыял] / Вячка Целеш. — Мінск : Беларусь, 2014. — С. 132.</ref>. Ацяпленне ажыццяўлялася не заўсёды з выканнем правіл бяспекі. У студзені 1911 г. паведамлялася, што некалькі чалавек (у т. л., [[рабін]] з сынам) так моцна ўчадзелі падчас мыцця, што толькі «вялікімі намаганнямі атрымалася іх прывесці да прытомнасці»<ref>Обмороки от угара // Полесская жизнь. — 1911. — 9 января. — С. 3.</ref>. Асноўная назва паходзіць, відаць, ад прозвішча першага ўладальніка. Яго напісанне ў дарэформеннай рускай арфаграфіі адрозніваецца ў розных крыніцах: ''«Рудзіевскій»'' і ''«Рудзѣевскій»''<ref name=":0">[[:Файл:Homiel. Гомель (1910).jpg|Гомель. План города на 1910 г.]]</ref><ref>[[:Файл:Homiel. Гомель (1913).jpg|Схематический план гор. Гомеля с пригородом за линией железн. дороги и предм. Белицей [на 1913 г.] / Состав. Г. Ханин и А. Месин-Поляков.]]</ref>. На [[1910]] г. ўстанова значылася як «былая лазня Рудзіеўскага»<ref name=":0" />. З усталяваннем савецкай улады лазня канфіскавана на патрэбы вайсковых часцей. У [[1920-я]] гг. перададзена камунальнаму трэсту, але доўгі час не працавала, бо падлягала рамонту. Станам на [[1927]] г. з'яўлялася адзінай грамадскай лазняй Гомеля, што для горада лічылася недастатковым, нягледзячы нават на нізкую яе наведальнасць — у сярэднім на кожнага жыхара прыпадала па два-тры наведання лазні за год, тады як лазня «па сваім памеры» дазваляла «кожнаму карыстацца ёю да 5 разоў на год»<ref>Гомель и городские поселения Гомельщины: Предварит. итоги переписи 1926 г. и некоторые данные текущ. отчетов и обследований. — Речица, 1927. — С. VII.</ref>. Прапусканая здольнасць лазні ацэньвалася ў 1 тыс. чалавек за дзень пры 245 працоўных днях за год. На той час лазня складалася з агульнага аддзялення і нумароў, якія аплочваліся па адрозных тарыфах<ref>Гомель и городские поселения Гомельщины: Предварит. итоги переписи 1926 г. и некоторые данные текущ. отчетов и обследований. — Речица, 1927. — С. 77.</ref>. Пасля аднаўлення лазня функцыянавала да пачатку баявых дзеянняў [[1941]] г. Будынак быў істотна пашкоджаны падчас аднаго з авіяналётаў і пасля вайны не аднаўляўся<ref name=":1" />. == Гл. таксама == * [[Лазні Лагорыа]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Гісторыя Гомеля]] [[Катэгорыя:Архітэктура Гомеля]] [[Катэгорыя:Лазні]] lapirdl5cg3lnhisrm897ii33fuhoy2 4192150 4192143 2022-08-22T20:46:51Z Balachon77 65750 + санітарны стан у 1911 г. wikitext text/x-wiki [[Файл:Homiel,_Feldmaršalskaja,_Centralnyja._Гомель,_Фэльдмаршальская,_Цэнтральныя_(1901-17)_(2).jpg|alt=Цэнтральныя лазні ў пачатку ХХ ст.|міні|269x269пкс|Цэнтральныя лазні ў пачатку ХХ ст.]] '''Лазні Рудзіеўскага''' (або '''Цэнтральныя лазні''') — грамадская [[лазня]] ў [[Гомель|Гомелі]] канца ХІХ — пачатку 40-х гг. ХХ ст. Трохпавярховы будынак лазні ўзведзены ў [[1898]] г. на [[Пралетарская вуліца (Гомель)|вуліцы Фельдмаршальскай]]. Архітэктурна быў вырашыны ў [[Цагляны стыль|цагляным стылі]]. Лазня стала адной з першых [[Электрыфікацыя|электрыфікаваных]] грамадскіх устаноў Гомеля<ref name=":1">Панкоў, Ю., Ляпін, С. [https://gp.by/novosti/pogovorim-o-gorode/news42231.html Будынкі Гомеля, аб якіх вы не ведалі. Страты часоў Вялікай Айчыннай вайны (частка другая)] // Правда Гомель. Новостной портал. — 20.08.2015.</ref>. Забор вады здзяйсняўся з ракі [[Сож]] пры дапамозе вадакачкі, якая месцілася ў [[Яр|яры]] ад [[Вуліцы Камісарава (Гомель)|вуліцы Князя Паскевіча]]. Уладкаванне лазні было падпарадкавана [[Саслоўе|саслоўнаму]] грамадскаму падзелу: у цэнтральнай частцы будынка знаходзілася дваранскае аддзяленне, у правым крыле — агульнае мужчынскае, а ў левым, верагодна — агульнае жаночае<ref>Гэта вынікае з логікі афармлення фасада лазні адпаведнымі шыльдамі, чытэльнымі на паштоўцы пачатку ХХ ст. Гл.: Целеш, В. М. Гарады Беларусі на старых паштоўках [Выяўленчы матэрыял] / Вячка Целеш. — Мінск : Беларусь, 2014. — С. 132.</ref>. Ацяпленне ажыццяўлялася не заўсёды з выканнем правіл бяспекі. У студзені 1911 г. паведамлялася, што некалькі чалавек (у т. л., [[рабін]] з сынам) так моцна ўчадзелі падчас мыцця, што толькі «вялікімі намаганнямі атрымалася іх прывесці да прытомнасці»<ref>Обмороки от угара // Полесская жизнь. — 1911. — 9 января. — С. 3.</ref>. Часам нараканні выклікаў і санітарны стан лазні. Напрыклад, прыезджы на кірмаш камерсант у пачатку таго ж года скрадзіўся, што пасля купання «з меркаванняў эканоміі» яму паднеслі мокрую прасціну «кагадзе кінутую адным спадаром»<ref>В банях // Полесская жизнь. — 1911. — 11 января. — С. 2.</ref>. Асноўная назва паходзіць, відаць, ад прозвішча першага ўладальніка. Яго напісанне ў дарэформеннай рускай арфаграфіі адрозніваецца ў розных крыніцах: ''«Рудзіевскій»'' і ''«Рудзѣевскій»''<ref name=":0">[[:Файл:Homiel. Гомель (1910).jpg|Гомель. План города на 1910 г.]]</ref><ref>[[:Файл:Homiel. Гомель (1913).jpg|Схематический план гор. Гомеля с пригородом за линией железн. дороги и предм. Белицей [на 1913 г.] / Состав. Г. Ханин и А. Месин-Поляков.]]</ref>. На [[1910]] г. ўстанова значылася як «былая лазня Рудзіеўскага»<ref name=":0" />. З усталяваннем савецкай улады лазня канфіскавана на патрэбы вайсковых часцей. У [[1920-я]] гг. перададзена камунальнаму трэсту, але доўгі час не працавала, бо падлягала рамонту. Станам на [[1927]] г. з'яўлялася адзінай грамадскай лазняй Гомеля, што для горада лічылася недастатковым, нягледзячы нават на нізкую яе наведальнасць — у сярэднім на кожнага жыхара прыпадала па два-тры наведання лазні за год, тады як лазня «па сваім памеры» дазваляла «кожнаму карыстацца ёю да 5 разоў на год»<ref>Гомель и городские поселения Гомельщины: Предварит. итоги переписи 1926 г. и некоторые данные текущ. отчетов и обследований. — Речица, 1927. — С. VII.</ref>. Прапусканая здольнасць лазні ацэньвалася ў 1 тыс. чалавек за дзень пры 245 працоўных днях за год. На той час лазня складалася з агульнага аддзялення і нумароў, якія аплочваліся па адрозных тарыфах<ref>Гомель и городские поселения Гомельщины: Предварит. итоги переписи 1926 г. и некоторые данные текущ. отчетов и обследований. — Речица, 1927. — С. 77.</ref>. Пасля аднаўлення лазня функцыянавала да пачатку баявых дзеянняў [[1941]] г. Будынак быў істотна пашкоджаны падчас аднаго з авіяналётаў і пасля вайны не аднаўляўся<ref name=":1" />. == Гл. таксама == * [[Лазні Лагорыа]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Гісторыя Гомеля]] [[Катэгорыя:Архітэктура Гомеля]] [[Катэгорыя:Лазні]] 7r04s8vunliuyeedydr9romfl06fhz2 4192220 4192150 2022-08-23T06:30:00Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Файл:Homiel,_Feldmaršalskaja,_Centralnyja._Гомель,_Фэльдмаршальская,_Цэнтральныя_(1901-17)_(2).jpg|alt=Цэнтральныя лазні ў пачатку ХХ ст.|міні|269x269пкс|Цэнтральныя лазні ў пачатку ХХ ст.]] '''Лазні Рудзіеўскага''' (або '''Цэнтральныя лазні''') — грамадская [[лазня]] ў [[Гомель|Гомелі]] канца ХІХ — пачатку 40-х гг. ХХ ст. Трохпавярховы будынак лазні ўзведзены ў [[1898]] г. на [[Пралетарская вуліца (Гомель)|вуліцы Фельдмаршальскай]]. Архітэктурна быў вырашыны ў [[Цагляны стыль|цагляным стылі]]. Лазня стала адной з першых [[Электрыфікацыя|электрыфікаваных]] грамадскіх устаноў Гомеля<ref name=":1">Панкоў, Ю., Ляпін, С. [https://gp.by/novosti/pogovorim-o-gorode/news42231.html Будынкі Гомеля, аб якіх вы не ведалі. Страты часоў Вялікай Айчыннай вайны (частка другая)] // Правда Гомель. Новостной портал. — 20.08.2015.</ref>. Забор вады здзяйсняўся з ракі [[Сож]] пры дапамозе вадакачкі, якая месцілася ў [[Яр|яры]] ад [[Вуліцы Камісарава (Гомель)|вуліцы Князя Паскевіча]]. Уладкаванне лазні было падпарадкавана [[Саслоўе|саслоўнаму]] грамадскаму падзелу: у цэнтральнай частцы будынка знаходзілася дваранскае аддзяленне, у правым крыле — агульнае мужчынскае, а ў левым, верагодна — агульнае жаночае<ref>Гэта вынікае з логікі афармлення фасада лазні адпаведнымі шыльдамі, чытэльнымі на паштоўцы пачатку ХХ ст. Гл.: Целеш, В. М. Гарады Беларусі на старых паштоўках [Выяўленчы матэрыял] / Вячка Целеш. — Мінск : Беларусь, 2014. — С. 132.</ref>. Ацяпленне ажыццяўлялася не заўсёды з выканнем правіл бяспекі. У студзені 1911 г. паведамлялася, што некалькі чалавек (у т. л., [[рабін]] з сынам) так моцна ўчадзелі падчас мыцця, што толькі «вялікімі намаганнямі атрымалася іх прывесці да прытомнасці»<ref>Обмороки от угара // Полесская жизнь. — 1911. — 9 января. — С. 3.</ref>. Часам нараканні выклікаў і санітарны стан лазні. Напрыклад, прыезджы на кірмаш камерсант у пачатку таго ж года скардзіўся, што пасля купання «з меркаванняў эканоміі» яму паднеслі мокрую прасціну «кагадзе кінутую адным спадаром»<ref>В банях // Полесская жизнь. — 1911. — 11 января. — С. 2.</ref>. Асноўная назва паходзіць, відаць, ад прозвішча першага ўладальніка. Яго напісанне ў дарэформеннай рускай арфаграфіі адрозніваецца ў розных крыніцах: ''«Рудзіевскій»'' і ''«Рудзѣевскій»''<ref name=":0">[[:Файл:Homiel. Гомель (1910).jpg|Гомель. План города на 1910 г.]]</ref><ref>[[:Файл:Homiel. Гомель (1913).jpg|Схематический план гор. Гомеля с пригородом за линией железн. дороги и предм. Белицей [на 1913 г.] / Состав. Г. Ханин и А. Месин-Поляков.]]</ref>. На [[1910]] г. ўстанова значылася як «былая лазня Рудзіеўскага»<ref name=":0" />. З усталяваннем савецкай улады лазня канфіскавана на патрэбы вайсковых часцей. У [[1920-я]] гг. перададзена камунальнаму трэсту, але доўгі час не працавала, бо падлягала рамонту. Станам на [[1927]] г. з'яўлялася адзінай грамадскай лазняй Гомеля, што для горада лічылася недастатковым, нягледзячы нават на нізкую яе наведальнасць — у сярэднім на кожнага жыхара прыпадала па два-тры наведання лазні за год, тады як лазня «па сваім памеры» дазваляла «кожнаму карыстацца ёю да 5 разоў на год»<ref>Гомель и городские поселения Гомельщины: Предварит. итоги переписи 1926 г. и некоторые данные текущ. отчетов и обследований. — Речица, 1927. — С. VII.</ref>. Прапусканая здольнасць лазні ацэньвалася ў 1 тыс. чалавек за дзень пры 245 працоўных днях за год. На той час лазня складалася з агульнага аддзялення і нумароў, якія аплочваліся па адрозных тарыфах<ref>Гомель и городские поселения Гомельщины: Предварит. итоги переписи 1926 г. и некоторые данные текущ. отчетов и обследований. — Речица, 1927. — С. 77.</ref>. Пасля аднаўлення лазня функцыянавала да пачатку баявых дзеянняў [[1941]] г. Будынак быў істотна пашкоджаны падчас аднаго з авіяналётаў і пасля вайны не аднаўляўся<ref name=":1" />. == Гл. таксама == * [[Лазні Лагорыа]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Гісторыя Гомеля]] [[Катэгорыя:Архітэктура Гомеля]] [[Катэгорыя:Лазні]] 74x3194dw4ir7xg38t9vjzdfi8vfpwo 0 715723 4191937 4190772 2022-08-22T15:10:21Z Balachon77 65750 + звесткі 1911 г. wikitext text/x-wiki '''Лазні Лагорыа''' — грамадская [[лазня]] ў [[Гомель|Гомелі]] пачатку [[XX стагоддзе|ХХ]] ст. Знаходзілася на [[Вуліца Білецкага (Гомель)|вуліцы Мільённай]] (гістарычны раён [[Свісток (гістарычны раён Гомеля)|Свісток]]) каля [[Баярскі спуск (Гомель)|Баярскага спуску]]. Забор вады здзяйсняўся з ракі [[Сож]], дзякуючы гарадской вадаправоднай станцыі, што знаходзілася на ніжняй набярэжнай каля параходных прыстаней<ref name=":0">[[:Файл:Homiel. Гомель (1910).jpg|Гомель. План города на 1910 г.]]</ref><ref name=":1">[[:Файл:Homiel. Гомель (1913).jpg|Схематический план гор. Гомеля с пригородом за линией железн. дороги и предм. Белицей [на 1913 г.] / Состав. Г. Ханин и А. Месин-Поляков.]]</ref>. Назва паходзіць, відаць, ад прозвішча ўладальніка. У дарэформеннай рускай арфаграфіі яно перадавалася як ''«Лагоріо»''<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Даведнікі пачатку ХХ ст. фіксуюць наяўнасць на вуліцы Мільённая дома Лагорыа, дзе здавалася жыллё некаторым чыноўнікам<ref>Памятная книжка Могилевской губернии на 1910 год. — Могилев губ. : Губернская типография, 1910. — С. 150.</ref>. Магчыма, што гаспадаром дома і лазні быў інжынер [[Аляксандр Кесаравіч Лагорыа|А. К. Лагорыа]], гласны гомельскай гарадской думы (з [[1889]] г.)<ref>Памятная книжка Могилевской губернии на 1905 год. — Могилев губ. : Типо-Литография Я. Н. Подземского, 1905. — С. 183.</ref>. Была адной з дзвюх грамадскіх лазняў Гомеля «даваеннага часу», г. зн. перад [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайной]]. Уладкаванне лазні было падпарадкавана [[Саслоўе|саслоўнаму]] грамадскаму падзелу. Але па панядзелках і серадах дваранскае аддзяленне працавала як жаночае. Мыццё ў «сярэднім» мужчынскім аддзяленні каштавала 12 капеек. У верасні [[1911]] г. адзін з наведнікаў «сярэдняга» аддзялення скарадзіўся на ўмовы ў ім: «Маленькае бруднае памяшканне, замест падлогі насланыя нейкія дошкі, і сцены ўкрытыя суцэльным слоем сырасці. Акрамя ўсяго гэтага, наведнікі рызыкуюць захварэць, бо тут жа ўваходныя дзверы, і міжволі ўсіх працінаюць дрыжыкі, нават адзетых»<ref>Н. Бани Лагорио // Полесская жизнь. — 1910. — 17 сентября. — С. 3.</ref>. Таксама ён скардзіўся на цеснасту «пакоя для адзявання» і адсутнасць пары ў маленькай парыльні. У восень 1911 г. паведамлялася аб заканчэнні рамонту лазні, абяцалася «маса зручнасцей» і выкарыстанне артэзінскай вады<ref>Гомельская копейка. — 1911. — 29 октября. — С. 4.</ref>. У [[1920-я]] гг. лазня ўжо не працавала<ref>Гомель и городские поселения Гомельщины: Предварит. итоги переписи 1926 г. и некоторые данные текущ. отчетов и обследований. — Речица, 1927. — С. VIII.</ref>. На яе месцы сёння знаходзіцца будынак [[Гомельскае абласное ўпраўленне капітальнага будаўніцтва|Гомельскага абласнога ўпраўлення капітальнага будаўніцтва]]. == Гл. таксама == * [[Лазні Рудзіеўскага]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Гісторыя Гомеля]] [[Катэгорыя:Лазні]] 5hcid2qkynppaxaqqkczxikmgw999x4 4192127 4191937 2022-08-22T20:06:56Z Balachon77 65750 + факт 1911 г. wikitext text/x-wiki '''Лазні Лагорыа''' — грамадская [[лазня]] ў [[Гомель|Гомелі]] пачатку [[XX стагоддзе|ХХ]] ст. Знаходзілася на [[Вуліца Білецкага (Гомель)|вуліцы Мільённай]] (гістарычны раён [[Свісток (гістарычны раён Гомеля)|Свісток]]) каля [[Баярскі спуск (Гомель)|Баярскага спуску]]. Забор вады здзяйсняўся з ракі [[Сож]], дзякуючы гарадской вадаправоднай станцыі, што знаходзілася на ніжняй набярэжнай каля параходных прыстаней<ref name=":0">[[:Файл:Homiel. Гомель (1910).jpg|Гомель. План города на 1910 г.]]</ref><ref name=":1">[[:Файл:Homiel. Гомель (1913).jpg|Схематический план гор. Гомеля с пригородом за линией железн. дороги и предм. Белицей [на 1913 г.] / Состав. Г. Ханин и А. Месин-Поляков.]]</ref>. Назва паходзіць, відаць, ад прозвішча ўладальніка. У дарэформеннай рускай арфаграфіі яно перадавалася як ''«Лагоріо»''<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Даведнікі пачатку ХХ ст. фіксуюць наяўнасць на вуліцы Мільённая дома Лагорыа, дзе здавалася жыллё некаторым чыноўнікам<ref>Памятная книжка Могилевской губернии на 1910 год. — Могилев губ. : Губернская типография, 1910. — С. 150.</ref>. Магчыма, што гаспадаром дома і лазні быў інжынер [[Аляксандр Кесаравіч Лагорыа|А. К. Лагорыа]], гласны гомельскай гарадской думы (з [[1889]] г.)<ref>Памятная книжка Могилевской губернии на 1905 год. — Могилев губ. : Типо-Литография Я. Н. Подземского, 1905. — С. 183.</ref>. Была адной з дзвюх грамадскіх лазняў Гомеля «даваеннага часу», г. зн. перад [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайной]]<ref name=":2" />. Уладкаванне лазні было падпарадкавана [[Саслоўе|саслоўнаму]] грамадскаму падзелу. Але па панядзелках і серадах дваранскае аддзяленне працавала як жаночае. Мыццё ў «сярэднім» мужчынскім аддзяленні каштавала 12 капеек. У верасні [[1911]] г. адзін з наведнікаў «сярэдняга» аддзялення скарадзіўся на ўмовы ў ім: «Маленькае бруднае памяшканне, замест падлогі насланыя нейкія дошкі, і сцены ўкрытыя суцэльным слоем сырасці. Акрамя ўсяго гэтага, наведнікі рызыкуюць захварэць, бо тут жа ўваходныя дзверы, і міжволі ўсіх працінаюць дрыжыкі, нават адзетых»<ref>Н. Бани Лагорио // Полесская жизнь. — 1910. — 17 сентября. — С. 3.</ref>. Таксама ён скардзіўся на цеснасту «пакоя для адзявання» і адсутнасць пары ў маленькай парыльні. У восень 1911 г. паведамлялася аб заканчэнні рамонту лазні, абяцалася «маса зручнасцей» і выкарыстанне артэзінскай вады<ref>Гомельская копейка. — 1911. — 29 октября. — С. 4.</ref>. У [[1920-я]] гг. лазня ўжо не працавала<ref name=":2">Гомель и городские поселения Гомельщины: Предварит. итоги переписи 1926 г. и некоторые данные текущ. отчетов и обследований. — Речица, 1927. — С. VIII.</ref>. На яе месцы сёння знаходзіцца будынак [[Гомельскае абласное ўпраўленне капітальнага будаўніцтва|Гомельскага абласнога ўпраўлення капітальнага будаўніцтва]]. == Розныя факты == * У пачатку 1911 г. паведамлялася аб раптоўнай смерці 80-гадовага Г. Л. Урына ва ўмывальным пакоі лазні Лагорыа<ref>Несчастный случай // Полесская жизнь. — 1911. — 3 января. — С. 3.</ref>. == Гл. таксама == * [[Лазні Рудзіеўскага]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Гісторыя Гомеля]] [[Катэгорыя:Лазні]] jyw9edgvsvycqmmo03r3yawxk61dlqp 0 716153 4192309 4183243 2022-08-23T07:28:06Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Дрэнштайнфурт''' ({{lang-de|Drensteinfurt}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Варэндорф (раён)|раёна Варэндорф]]. Насельніцтва — {{num|15494}} чалавекі (на 30 чэрвеня 2020 года). Плошча — 106,42 км². Афіцыйны код — 05 5 70 016. Горад падзяляецца на 3 гарадскія раёны. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] szx8h24poh4nunkuplkjqtb2rh08x9j 4192346 4192309 2022-08-23T07:59:16Z Artsiom91 31770 Адкат праўкі 4192309 аўтарства [[Special:Contributions/Чаховіч Уладзіслаў|Чаховіч Уладзіслаў]] ([[User talk:Чаховіч Уладзіслаў|размовы]]) няма пабрацімаў wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Дрэнштайнфурт''' ({{lang-de|Drensteinfurt}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Варэндорф (раён)|раёна Варэндорф]]. Насельніцтва — {{num|15494}} чалавекі (на 30 чэрвеня 2020 года). Плошча — 106,42 км². Афіцыйны код — 05 5 70 016. Горад падзяляецца на 3 гарадскія раёны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] tu4n1moy3nbqccqsf5035bbm7ncylo0 0 716787 4192165 4188549 2022-08-22T22:36:38Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП}} [[Файл:Kijong-dong.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Kijong-dong.jpg/220px-Kijong-dong.jpg|міні|Кіджандон]] '''Кіджандон''' ({{Lang-ko3|기정동|機井洞}}) — вёска ў Паўночнай Карэі, размешчаная ў [[Дэмілітарызаваная зона (Карэя)|Дэмілітарызаванай зоне]]. У заходніх СМІ часта называецца «прапагандысцкай вёскай» (the Propaganda Village). У цалкам закрытай [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэі]] гэта адзіны населены пункт, які можна назіраць з тэрыторыі [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]]. Паводле афіцыйнай пазіцыі Паўночнай Карэі, у вёсцы пражываюць 200 сем’яў калгаснікаў, там размешчаны дзіцячы сад, дзве школы (пачатковая і сярэдняя), бальніца<ref>A Sightseeng Guide to Korea by Pang Hwon Ju & Hwang Bong Hyok, Foreign Languages Publishing House, Pyongyang, DPRK. 1991</ref>. == Гісторыя збудавання == Вёска была пабудавана ў 1950-х гадах і ўяўляла сабой мноства ярка афарбаваных дамоў з відавочнымі прыкметамі электрыфікацыі (на той момант — раскоша для сельскай мясцовасці як Паўночнай, так і Паўднёвай Карэі). Сцвярджэнне аб тым, што Кіджандон з’яўляецца [[Пацёмкінскія вёскі|пацёмкінскай вёскай]], грунтуецца на наступных назіраннях: # Святло ў вокнах загараецца, але строга ў адных і тых жа частках будынкаў і ў адзін і той жа час. # У асобных частках вёскі зрэдку з’яўляюцца толькі будаўнікі, а ў астатні час на вуліцах не відаць нікога, акрамя салдат і жанчын, якія мыюць вокны. # Жанчыны — адны і тыя ж на працягу 15 гадоў<ref>{{Cite web |url=http://www.the-latest.com/a-dictatorships-delights |title=A dictatorship’s delights {{!}} The-Latest.com|access-date=2009-05-10 |archive-date=2008-10-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081006144141/http://www.the-latest.com/a-dictatorships-delights |deadlink=no }}</ref>. Пасля з’яўлення магутнай аптычнай тэхнікі паўднёвакарэйцы даказалі, што будынкі ўяўляюць сабой толькі «скрынкі», без унутраных памяшканняў. [[Файл:Gijeong-ri_Flag.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Gijeong-ri_Flag.jpg/220px-Gijeong-ri_Flag.jpg|міні]] Да 2004 года наймагутныя дынамікі, устаноўленыя на будынках Кіджандона, транслявалі перадачы, якія ўсхваляюць годнасць жыцця ў Паўночнай Карэі, і якія сцвярджаюць, што паўднёвакарэйцы, якія перайшлі мяжу, будуць сустрэтыя як браты. У 2004 годзе, мабыць, зразумеўшы, што эфектыўнасць такіх перадач — мінімальная, іх змест памянялі на простую антызаходнюю прапаганду і патрыятычныя маршы. Аб’ём вяшчання складаў 20 гадзін у дзень. У тым жа годзе ўрад Паўднёвай Карэі вырашыў, нарэшце, прыняць своеасаблівыя меры ў адказ. У паўднёвакарэйскай вёсцы [[Пханмунджом]], якая знаходзіцца за 1,8 км ад Кіджандона, былі ўсталяваныя ўласныя равучыя дынамікі, якія сталі трансляваць паўднёвакарэйскую рок-музыку. У выніку шум у раёне дэмілітарызаванай зоны стаў абсалютна невыносным, і па сакрэтным пагадненні абодва бакі адключылі дынамікі. Падобнае спаборніцтва разгарнулася і ў сферы вышыні флагштокаў, устаноўленых, адпаведна, у вёсцы Кіджандон і на паўднёвакарэйскай тэрыторыі. Абодва бакі напераменку нарошчвалі вышыню флагштокаў. Вынікам гэтага спаборніцтва, празванага Заходнімі СМІ «вайной флагштокаў» ({{Lang-en|flagpole war}}), стаў на той момант высокі ў свеце флагшток Кіджандона: яго вышыня складае 160 метраў. Вага сцяга — 270 кілаграмаў, а для яго ўздыму патрабуецца 50 чалавек. Аднак [[Кніга рэкордаў Гінэса|Кніга рэкордаў Гінеса]] адмаўляецца называць збудаваную канструкцыю ''флагштокам'', называючы так толькі структуру, якая не падтрымваецца ({{Lang-en|free-standing}}), вертыкальны слуп. == Гл. таксама == * [[Акаба (горад)|Акаба]] — курортны горад у Іарданіі, дзе знаходзіцца флагшток, бачны з суседніх краін * [[Пацёмкінскія вёскі]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * http://www.tourdmz.com/02dmz/p3-2.php{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110717080047/http://www.tourdmz.com/02dmz/p3-2.php |date=17 ліпеня 2011 }} * http://www.the-latest.com/a-dictatorships-delights{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081006144141/http://www.the-latest.com/a-dictatorships-delights |date=6 кастрычніка 2008 }} A dictatorship’s delights * http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/2979812.stm{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170822184045/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/2979812.stm |date=22 жніўня 2017 }} Jordan flagpole hits new heights * http://www.nkeconwatch.com/2008/08/18/the-dprks-tallest-flagpole-in-the-world/{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090415195820/http://www.nkeconwatch.com/2008/08/18/the-dprks-tallest-flagpole-in-the-world/ |date=15 красавіка 2009 }} The DPRK’s «tallest flagpole in the world» [[Катэгорыя:Населеныя пункты Паўночнай Карэі]] 984gtvdrhr2xf6s05urtnk637n167uf 0 716816 4192076 4189711 2022-08-22T18:54:33Z JerzyKundrat 174 /* Бібліяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Бітва|Канфлікт=[[Польска-савецкая вайна]]|Подпіс=Бітва на р. Бярэзіна|Дата=14 мая - 10 чэрвеня|Год=1920 г.|Месца=[[Віленская губернія]], [[Мінская губернія]]|Вынік=РККА не дасягнула сваіх мэт. Змяненне ўвагі польскага камандавання дазволіла РККА правесці Кіеўскую аперацыю.|Бок1=[[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка]]|Бок2=[[Польская Рэспубліка]]|Камандуючы1=[[Міхаіл Мікалаевіч Тухачэўскі]]|Камандуючы2=ген. Станіслаў Шэптыцкі |Сілы1= * Паўночная група войск * 15-я армія * 16-я армія |Сілы2= * 1-я армія (у тым ліку [[Літоўска-Беларуская дывізія]]) * 2-я армія * Рэзэрвовая армія |Выява=Bitwa berezyna 1920.png }} '''Бітва на Бярэзіне (ці Майская аперацыя)''' — баі войскаў Паўночна-Усходняга фронту ген. Станіслава Шэптыцкага з войскамі [[Заходні фронт (Першая сусветная вайна, Расійская імперыя)|Заходняга фронту]] [[Міхаіл Мікалаевіч Тухачэўскі|Міхаіла Тухачэўскага]] падчас [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]]. == Размяшчэнне войскаў перад боем == Пасля ўзяцця Кіева і захопу плацдармаў на ўсходнім баку Дняпра польскія войскі перайшлі да абароны. [[Юзаф Пілсудскі]] ўсведамляў, што не здолеў разбіць буйнейшыя сілы праціўніка, а толькі прымусіў яго адысці далей на ўсход. Такім чынам, галоўнакамандуючы планаваў наступленне на паўночным участку ўсходняга фронту{{Sfn|Kowalski|2001}}. У гэты час камандуючы Заходнім фронтам Міхаіл Тухачэўскі на ўсходнім беразе Бярэзіны групаваў войскі для генеральнага наступу, запланаванага на ліпень. Акупацыя Кіева палякамі і пагроза страты Украіны вымусілі кіраўніцтва [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|РККА]] паскорыць яе{{Sfn|Piłsudski|Tuchaczewski|1989|s=163-165}}{{Sfn|Odziemkowski|2013|s=52}}. === Склад войскаў === ; Войска Польскае * 1-я армія ген. Стэфан Маеўскі быў размешчаны на ўчастку [[Ушачы|Дрыса — Полацк — Ушачы]] [[Полацк|-]] [[Верхнядзвінск|Лепель]][[Лепель|.]] Складалася з 8-ю дывізіі пяхоты і [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускай дывізіі]], а ў рэзерве мела 3-ю дывізію пяхоты легіёнаў і 1-ю кавалерыйскую брыгаду . * 4-я армія ген. Шаптыцкага, 2-я дывізія пяхоты легіёнаў, 6 -я, 14 -я і 9-я пяхотныя дывізіі абаранялі лінію [[Бярэзіна|Бярэзіны]] ад Лепеля да вусця ў [[Дняпро|Днепр]] . 17 мая камандаванне абедзвюма арміямі прыняў ген. Станіслаў Шэптыцкі{{Sfn|Odziemkowski|1998}}. ; Чырвоная Армія На ўсходнім беразе Бярэзіны ўтварылася ўдарная групоўка{{Sfn|Odziemkowski|2004}} : * 15-я армія [[Аўгуст Іванавіч Корк|Аўгуста Корка]] ў складзе 4 -й, 6-й, 5-й, 53 -й, 56 -й стралковых дывізій і 15-й кавалерыйскай дывізіі{{Refn|Michaił Tuchaczewski podaje nieco inny skład Armii w początkowym okresie operacji: 4., 6.,'''11.''',29., 53.,56. Dywizje Strzelców i 15 Dywizja Kawalerii. Oprócz wymienionych na front maszerowała 18 Dywizja Strzelców{{odn|Piłsudski|Tuchaczewski|1989|s=205}}.}} * Паўночная група Яўгена Сяргеева ў складзе 48-й стралковай дывізіі і 164-й стралковай брыгады * [[Беларуска-літоўская армія|16-я армія]] Мікалая Салагуба складалася з 2 -й, 8-й, 10-й, 17 -й і 21 -й стралковых дывізій{{Refn|Michaił Tuchaczewski podaje nieco inny skład 16 Armii w początkowym okresie operacji: 2.,8.,10.,17.,'''57'''. Dywizje Strzelców i oprócz wymienionych na front maszerowała 21 Dywizja Strzelców{{odn|Piłsudski|Tuchaczewski|1989|s=205}}.}} . Усім ударным злучэннем камандаваў камандуючы [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходнім фронтам]] [[Міхаіл Мікалаевіч Тухачэўскі|Міхаіл Тухачэўскі]]{{Sfn|Wysocki (red.)|2005}} {{Sfn|Cisek|Paduszek|Rawski|2010}} . == Ход бітвы == === Удар Чырвонай Арміі === [[Файл:A.Przybylski_-_Szkic_nr_17.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/A.Przybylski_-_Szkic_nr_17.jpg/240px-A.Przybylski_-_Szkic_nr_17.jpg|міні|362x362пкс]] 14 мая 15-я армія і Паўночная група [[Наступ|атакавалі]] пазіцыі 8-й пяхотнай дывізіі і Літоўска-Беларускай дывізіі ў агульным напрамку на [[Глыбокае]]. 16-я армія нанесла дапаможны ўдар на [[Мінск]]{{Sfn|Cisek|Paduszek|Rawski|2010}}. У раёне [[Лепель|Лепеля]] і [[Ушачы|Ушач]] адзінкі Літоўска-Беларускай дывізіі і 13-га пяхотнага палка 8-й пяхотнай дывізіі не вытрымалі ўдараў 4, 11, 56 і 5 дывізій і былі вымушаны адступіць{{Sfn|Odziemkowski|2004}}. На наступны дзень, 3-я пяхотная дывізія легіёнаў беспаспяхова [[Контратака|контратакавала]]. Пазіцыі ўздоўж лініі азёры Дзвоны — [[Пышна]] — [[Асецішча (Докшыцкі раён)|Асечышча]] не ўдалося захаваць{{Sfn|Odziemkowski|2004}}. На стыку 8-й пяхотнай і 1-й дывізій для суперніка адкрыўся пралом у напрамку Маладзечна{{Sfn|Odziemkowski|1998}} . У сувязі з гэтай пагрозай 1-я армія атрымала 17-ю вялікапольскую пяхотную дывізію гвардыі вярхоўнага галоўнакамандуючага, згрупаваную ў раёне Маладзечна{{Sfn|Laskowski (red.)|1931}}. З 16 па 18 траўня польскія войскі абараняліся на вярхоўях Бярэзіны і адбівалі атакі бальшавікоў. Аднак 5-я стралковая дывізія здолела пераправіцца праз раку ў раёне [[Замошша (Бярэзінскі сельсавет)|Мосцішча]], адкінуць 2-ю Літоўска-Беларускую брыгаду, якая абаранялася там, і захапіць [[Ліпск (Докшыцкі раён)|Ліпск]]. У гэты час 15-я армія наносіла галоўны ўдар уздоўж чыгункі на Маладзечна. Яе галоўную групоўку з поўдня прыкрывала 53-я стралковая дывізія, з поўначы — Паўночная група. На ўчастку, які абараняла 4-я польская армія, войскі Салагуба спрабавалі пераправіцца праз Бярэзіну ў раёне [[Мурава (Бярэзінскі раён)|Мурава]] і Жукоўца{{Sfn|Odziemkowski|2004}} {{Sfn|Odziemkowski|2004}}. Толькі 8-я стралковая дывізія дабілася поспеху і захапіла [[Чэрвень (горад)|Ігумен]], а астатнія адзінкі Чырвонай Арміі былі адкінуты{{Sfn|Odziemkowski|2004}} . 21 мая 1-я армія была ўзмоцнена 10-й пяхотнай дывізіяй, уведзенай з раёна Вільні. Гэтая дывізія займала абарончы рубеж паміж [[Казяны (Браслаўскі раён)|Шаркоўшчынай і Казянамі]][[Шаркаўшчына|.]] Гэта дазволіла адыходзячым 8 Пяхотнай і [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-Беларускай]] дывізіям адарвацца ад Чырвонай Арміі і рэарганізаваць часткі{{Sfn|Odziemkowski|2004|s=33}}. 23 траўня пачалося агульнае адступленьне польскіх войскаў на лініі [[Верхнядзвінск|Дрыса]] — [[Пераброддзе]] — [[Дунілавічы]] — [[Будслаў (аграгарадок)|Будслаў]] — [[Сэрвач (прыток Віліі)|Сэрвач]] — [[Мільча]] — рака Амнішэўка {{Sfn|Laskowski (red.)|1931|s=272}}. Аднак і тут [[Абарона|трывалая абарона]] не была арганізавана {{Sfn|Wysocki (red.)|2005|s=34}}. Вярхоўнае камандаванне Войска Польскага вырашыла адкінуць ворага ад р. Бярэзіна. Непасрэднае камандаванне ўзяў на сябе Вярхоўны Галоўнакамандуючы {{Sfn|Cisek|Paduszek|Rawski|2010|s=42}}. У раёне [[Швянчоніс|Свянцян]] была ўтворана Рэзервовая армія ген. Казімір Саснкоўскага {{Refn|Armię Rezerwową tworzyły:1 BJ i 8 DP ze składu 1 A, 10 DP ściągnięta z obszaru Wilna, IX BP z odwodów frontu na Ukrainie, 11 DP i VII BPRez. przegrupowana z głębi kraju{{odn|Odziemkowski|2004|s=33}}.}}. Пры войсках ген. Шаптыцкага была ўтворана ўдарная група. На поўначы сцягваліся адзінкі 8-й і 10-й пяхотных дывізій і 1-й аўтамабільнай брыгады. Гэтыя тры [[Злучэнне (ваенная справа)|вялікія часткі]] выйшлі з падпарадкавання 1-й арміі і ўвайшлі ў склад 7-й арміі ген. Стэфан Маеўскага. На паўднёвым крыле 4-я пяхотная дывізія ўвайшла ў разрыў паміж 1-й і 4-й арміямі. Яна спыніла аперацыю 5-й стралковай дывізіі РККА, а затым адышла ў бок [[Лагойск]]а, куды ўжо прыбыла 15-я вялікапольская пяхотная дывізія. У канцы мая Тухачэўскі кінуў у бой зноў прыбыўшыя 12-ю і 18-ю стралковыя дывізіі. Аднак наступ РККА страціў моц і спыніўся на лініі [[Зембін]] — рака [[Ілія|Ілья]] — [[Сэрвач (прыток Віліі)|Сэрвач]] — рака [[Крывічы (Мядзельскі раён)|Крывічы]] — [[Мядзел|Стары Мядзел]] — возера [[Богінскае]] [[Дрысвяты (возера)|— возера]] [[Дрысвяты]] {{Sfn|Odziemkowski|1998|s=22}}.Генеральным штабам Войска Польскага ад 31 мая 1920 г. паведамлялася {{Sfn|Pomarański|1920|s=236-237}}:   {| class="wikitable" |+ !Вялікі бальшавіцкі наступ, распачаты 14 траўня з ужываньнем вялікіх сілаў на фронце паміж Дзвіной і Прыпяццю, у апошнія дні быў цалкам спынены. Галоўныя ўдары савецкіх войскаў наносіліся з аднаго боку па чыгунцы Полацк — Глыбокае — Маладзечна. З другога боку, з усходу, праз Бярэзіну ў бок Мінска, і, як відаць з прынятых загадаў бальшавіцкага камандавання, яны мелі на мэце захапіць 25 мая лінію Маладзечна — Мінск. Жалезная стойкасць нашай арміі, асабліва той, якая абараняла вярхоўі Бярэзіны і выконвала баявыя абавязкі паміж Барысавам і Бабруйскам, цалкам знішчала шырокія планы варожага кіраўніцтва. Наша армія, настойліва ўтрымліваючы з 27 мая лінію Пераброддзе — возера Мястра — Крывічы — Даўгінава — Плешчаніцы — Зэмбін і лінію Бярэзіна, у некалькіх месцах паспяхова перайшла да наступлення. !''Wielka ofensywa bolszewicka, rozpoczęta w dniu 14 maja z użyciem wielkich sił na froncie między Dźwiną a Prypecią, została w ostatnich dniach zupełnie zatrzymana. Główne uderzenia armij sowieckich, skierowane były z jednej strony wzdłuż toru kolejowego Połock — Głębokie — Mołodeczno. Z drugiej strony od wschodu przez Berezynę w kierunku na Mińsk i miały na celu, jak widać z przejętych rozkazów dowództw bolszewickich, opanowanie linji Mołodeczno — Mińsk w dniu 25 maja. Żelazna postawa naszego wojska, szczególnie tego, które broniło górnej Berezyny i przeprowadziło kontrakcję między Borysowem a Bobrujskiem, unicestwiła w zupełności szeroko zakreślone plany nieprzyjacielskiego kierownictwa. Wojsko nasze, utrzymujące wytrwale już od dnia 27 maja linję Przebrodzie — jezioro Miastro — Krzywicze — Dołhinów — Pleszczenice — Ziembin i linję Berezyny, w kilku miejscach przeszło z powodzeniem do zaczepnej działalności.'' |} === Польскі контрнаступ === Польскі план контрнаступў прадугледжваў двайны флангавы ўдар савецкай 15-й арміі, якая наступала на [[Маладзечна]], наступленне з захаду Рэзервовай арміяй на [[Паставы]] — [[Глыбокае]] і з поўдня аператыўнай групай ген. Скерскага, з Плешчаніц, на [[Докшыцы]] і [[Беразіно|Бярэзіну]]. Размешчаная ў цэнтры 1-я армія павінна была скаваць праціўніка боем і не даць яму [[Адступленне|адвесці]] войскі {{Sfn|Odziemkowski|2004|s=33-34}}. 31 траўня [[наступ]] распачала група ген. Леанард Скерскага. На яе правым крыле дапаможны ўдар нанесла [[Літоўска-беларускія дывізіі|1-я Літоўска-Беларуская дывізія]] са складу 1-й арміі. Пасля сутачных баёў фронт быў прарваны, захоплена лінія р. Вейна. У наступныя дні наступ працягваўся і польскія войскі прасунуліся да [[Мрай (вёска)|Мрая]], а 5 чэрвеня былі захоплены [[Докшыцы]]. У гэты час група палкоўніка Густава Орліча-Дрэсэра{{Refn|W skład grupy pułkownika Gustawa Orlicz-Dreszera wchodził 1 pszwol. i pięć kompanii 15 Dywizji Piechoty{{odn|Odziemkowski|2004|s=34}}.}} выйшла на Бярэзіну і ўзяла пад свой кантроль Бярэзіну Гарную{{Sfn|Odziemkowski|2004|s=34}}. Рэзервовая армія ген. Саснкоўскага нанесла галоўны ўдар правым крылом паміж азёрамі [[Нарач (возера)|Нарач]]<nowiki/>чу і [[Баторына|Баторыным]] і балоцістым берагам [[Дзісна (рака)|Дзісны]] ў агульным напрамку на [[Глыбокае]]. 11-я пяхотная дывізія наступала па напрамку возера [[Мядзел (возера)|Мядзёл]] — [[Баяры (Мядзельскі сельсавет)|Баяры]], а яе крыло прыкрывала 6-я пяхотная дывізія 1-й арміі. 8-я пяхотная дывізія накіравалася на [[Дунілавічы]] — Глыбокае, а рэзервовая 7-я пяхотная брыгада наступала па напрамку Паставы — Дунілавічы. 2 чэрвеня дывізіі пачалі баі па прарыве пазіцый РККА, разгорнутых на лініі «старых нямецкіх акопаў». Іх абаранялі савецкія 12-я, 18-я і 53-я стралковыя дывізіі і 15-я кавалерыйская дывізія {{Sfn|Odziemkowski|1998|s=22}}. Польскія 8-я і 11-я пяхотныя дывізіі мелі поспех у першы дзень, але атака слаба падрыхтаванага рэзерву 7-й брыгады затрымалася ў [[Дзеткава]]. На наступны дзень 4 -я пяхотная дывізія РККА вырвалася з акружэння, і 12-й пяхотнай дывізіі давялося змагацца з палкамі польскай 8-й пяхотнай дывізіі. Пасля поспехаў пры [[Дунілавічы|Дунілавічах]] 8-я дывізія ў пагоні дасягнула лініі ракі Мардва, але і 11-я пяхотная дывізія, і 7-ы БП адсталі, і Рэзервовая армія не змагла цалкам замкнуць кальцо{{Sfn|Odziemkowski|2004|s=34}}. 4 чэрвеня ў Маладзечне знаходзіўся [[Юзаф Пілсудскі|Галоўнакамандуючы Юзэф Пілсудскі]]. У інтэрвію ген. Шаптыцкі адхіліў прапанову камандуючага фронтам працягваць наступленне на Лепель і [[Ула (аграгарадок)|Улу]] да поўнага разгрому войскаў Тухачэўскага.5 чэрвеня наступ працягваўся. 10-я пяхотная дывізія генэрала Жалігоўскага захапіла [[Шаркаўшчына|Шаркаўшчыну]], а генэрал Саснкоўскі загадаў усім [[Злучэнне (ваенная справа)|буйным часткам]] рушыць у пагоню з задачай выйсьці да лініі ракі Мнюта — [[Германавічы]]. 8-я пяхотная дывізія ў гэты дзень авалодала Глыбокім, а на наступны дайшла да Мнюты паміж азёрамі Пліса і Мнюта. 5-6 чэрвеня часці 10-й пяхотнай дывізіі вялі жорсткі бой з 18-й стралковай дывізіяй за [[Германавічы]]. Атака яго 28-га і 30-га пяхотных палкоў была спынена і толькі ўвядзенне ў рэзервовы бой 21-га пяхотнага палка дазволіла польскім войскам захапіць горад{{Sfn|Odziemkowski|2004|s=34}}. Працягваючы пераслед, польскія адзінкі 10 чэрвеня выйшлі на Бярэзіну і [[Авута|Авуту]]{{Sfn|Odziemkowski|1998|s=22}}. Падчас бітвы на Бярэзіне на фронце 4-й польскай арміі вяліся лакальныя дзеянні, падчас якіх адбылося некалькі буйных бітваў, у тым ліку пад [[Багушэвічы (Бярэзінскі раён)|Багушэвічамі]] і [[Стаўпішчы|Стаўпішчамі]]{{Sfn|Odziemkowski|2004|s=35}}. Пасля Бярэзінскай бітвы фронт спыніўся на лініі: р. Бярэзіна — возера [[Межужол]] — [[Авута|рака]] Авута — возера [[Ельня (возера)|Ельня]] — возера Белае — [[Заходняя Дзвіна|рака Дзвіна]] на [[Дзісна|Дзісеншчыне]] {{Sfn|Odziemkowski|2004|s=34}}.Генеральным штабам Войска Польскага ад 10 чэрвеня 1920 г. паведамлялася{{Sfn|Pomarański|1920|s=242-243}}: {| class="wikitable" |+ !Вялікая бітва на Бярэзіне, якая пачалася 14 мая і вялася з вялікім напружаннем з абодвух бакоў, увянчалася ўчора нашай канчатковай перамогай. Праціўнік, засяродзіўшы перад генералам Саснкоўскім 9-ю пяхотную дывізію, 8 сакавіка паўтарыў спробу. браць ініцыятыву ў свае рукі, кідаючы для гэтага ўсе сілы на атаку. Завязаліся кровапралітныя і жорсткія баі, асабліва ў эпізодзе 8-й пяхотнай дывізіі і групы генерала Жэлігоўскага, падчас якіх асобныя гарады па некалькі разоў пераходзілі з рук у рукі. У канчатковым выніку ўжо вечарам 8 мая супернік атрымаў адпор на ўсёй лініі. Раніцай 9 чэрвеня нашы войскі перайшлі ў атаку, рашучай атакай разбіўшы сілы праціўніка, якія былі адкінуты за рубеж ракі Аўты. Здабыча, пакуль падлічана, паказвае больш за 600 палонных і 57 кулямётаў. !''Wielka bitwa nad Berezyną, rozpoczęta w dniu 14 maja i prowadzona z ogromnem obustronnem napięciem, została w dniu wczorajszym uwieńczona ostatecznem naszem zwycięstwem. Nieprzyjaciel, skoncentrowawszy przed frontem generała Sosnkowskiego 9 dywizyji piechoty, usiłował ponownie dnia 8 b.m. ująć inicjatywę w swe ręce, rzucając w tym celu wszystkie swe siły do ataku. Wywiązały się krwawe i zacięte walki, zwłaszcza na odcinku 8-ej dywizji piechoty i grupy generała Żeligowskiego w czasie których poszczególne miejscowości parokrotnie przechodziły z rąk do rąk. W ostatecznym rezultacie już dnia 8 b. m. wieczorem przeciwnik został na całej linji odparty. 9 czerwca zaś rano wojska nasze przeszły do ataku, rozbijając w zdecydowanym natarciu siły nieprzyjacielskie, które odrzucono za linję rzeki Auty. Zdobycz na razie obliczona wykazuje z górą 600 jeńców oraz 57 karabinów maszynowych.'' |} == Вынікі == Абодва бакі не дасягнулі пастаўленых мэт.[[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвоная Армія]] на Бярэзіне ўпершыню праявіла аператыўную ініцыятыву і сваім наступленнем вычарпала ўсе рэзервы польскага вярхоўнага камандавання. Аднак войскам Тухачэўскага не ўдалося знішчыць 1-ю польскую армію .Часткі Войска Польскага, нягледзячы на палявыя поспехі ў ходзе контрнаступлення, не здолелі разбіць 15-ю армію. Асноўнай прычынай няўдачы з’яўляўся нераўнамерны тэмп наступлення крыла, выкліканы жорсткім супрацівам праціўніка на поўначы {{Sfn|Odziemkowski|2004|s=34}}. == Заўвагі == <references responsive="1"></references> == Бібліяграфія == * Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919—1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010. * Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1931. * Janusz Odziemkowski. Bitwa nad Autą, 4-6 lipca 1920 roku. «Przegląd Historyczno-Wojskowy». 14(65)/1 (243), s. 51—74, 2013. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182.  * Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko — rosyjskiej 1919—1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza «Rytm», 2004. ISBN 83-7399-096-8. * Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914—1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza «Ajaks», 1998. ISBN 83-85621-46-6. * Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: «Rok 1920». «Pochód za Wisłę». Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1. * Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918—1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920. * Adam Przybylski: Wojna polska 1918—1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. * Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919-30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6. * Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo «Gamb», 2005. ISBN 83-7399-050-X. {{Польска-савецкая вайна}} [[Катэгорыя:Бітвы польска-савецкай вайны]] [[Катэгорыя:Докшыцы]] [[Катэгорыя:Паставы]] [[Катэгорыя:Параф'янава]] [[Катэгорыя:Маладзечна]] [[Катэгорыя:Дунілавічы]] [[Катэгорыя:Бярэзіна]] [[Катэгорыя:Плешчаніцы]] [[Катэгорыя:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Докшыцкі раён]] [[Катэгорыя:Глыбокае]] [[Катэгорыя:Германавічы]] [[Катэгорыя:Мёрскі раён]] [[Катэгорыя:Шаркаўшчына]] [[Катэгорыя:Бярэзіна]] [[Катэгорыя:Май 1920 года]] [[Катэгорыя:Чэрвень 1920 года]] [[Катэгорыя:Бітвы]] 2wroy9jzquv3nrd7exnjweq59i9ef8r 0 716861 4192069 4189317 2022-08-22T18:34:26Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{Вайсковае фарміраванне}} '''Карэйская народная армія''' ({{Lang-ko|조선인민군}}, '''КНА''') — [[узброеныя сілы]] [[Паўночная Карэя|Карэйскай Народна-Дэмакратычнай Рэспублікі]]. У склад КНА ўваходзяць: органы ваеннага кіравання, [[сухапутныя войскі]], ваенна-паветраныя і супрацьпаветраныя сілы, [[ваенна-марскія сілы]] з 2012 года — стратэгічныя ракетныя войскі, а таксама з 2017 года — спецыяльныя тактычныя войскі<ref>{{Cite news|title=СМИ сообщили о создании в КНДР "специальных тактических войск"|url=https://ria.ru/world/20170417/1492367735.html|accessdate=2017-04-17|lang=ru}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.yonhapnews.co.kr|title=연합뉴스|publisher=연합뉴스|lang=ko|accessdate=2017-04-17|archive-date=2007-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20070323113217/http://www.yonhapnews.co.kr/|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.rodong.rep.kp/|title=로동신문|publisher=www.rodong.rep.kp|accessdate=2017-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20151104194507/http://www.rodong.rep.kp/|archive-date=2015-11-04}}</ref>. Агульная колькасць кадравых вайскоўцаў у арміі складае, па розных ацэнках, ад 850 000 да 1 200 000 чалавек. У рэзерве налічваецца каля 4 000 000 чалавек. Мабілізацыйны рэзерв 4,7 мільёна чалавек, мабілізацыйныя рэсурсы 6,2 мільёна чалавек, а [[Катэгорыі прыдатнасці да воінскай службы|прыдатныя да вайсковай службы]] 10 мільёнаў чалавек<ref>{{Cite web|title=Армия КНДР понизила рост призывников|url=http://demoscope.ru/weekly/2012/0505/gazeta042.php|publisher=«Телеграф»|accessdate=2015-08-28|archive-date=2017-04-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170419023830/http://demoscope.ru/weekly/2012/0505/gazeta042.php|deadlink=no}}</ref>. Пры гэтым значная частка выконвае небаявыя заданні (будаўнічыя войскі)<ref name="автоссылка1">{{Cite web|title=Войска «великого наследника»: что известно об армии КНДР|url=https://www.rbc.ru/photoreport/18/04/2017/58ef31ad9a79475f75cee869|publisher=[[РБК]]|accessdate=2021-12-18|archive-date=2022-04-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20220401095358/https://www.rbc.ru/photoreport/18/04/2017/58ef31ad9a79475f75cee869|deadlink=no}}</ref>. Тэрміновая служба ў Карэйскай Народнай арміі доўжыцца 10 гадоў для мужчын і 3 гады для жанчын (КНДР з’яўляецца адной з нямногіх краін у якіх жанчыны праходзяць тэрміновую службу нароўні з мужчынамі). Пераважная частка войскаў размешчана ў раёне [[Дэмілітарызаваная зона (Карэя)|Дэмілітарызаванай зоны]] на мяжы з [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэяй]]. Паколькі пасля заканчэння Карэйскай вайны ў [[1953]] краіна знаходзілася ў стане часовага перамір’я, узброеныя сілы знаходзяцца ў пастаяннай баявой гатоўнасці, перыядычна праводзячы рознага роду дробныя аперацыі супраць праціўнікаў КНДР. Аднак у сакавіку 2013 года Вярхоўны Галоўнакамандуючы Карэйскай Народнай арміі [[Кім Чэн Ын]] заявіў, што разарваў усе пагадненні аб ненападзе, заключаныя з Паўднёвай Карэяй, а таксама ануляваў дамову аб дэнуклеарызацыі паўвострава з-за нарастальнага канфлікту з Паўднёвай Карэяй і [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]. == Гісторыя == У [[Паўночная Карэя|КНДР]] гісторыю існавання Карэйскай народнай арміі адлічваюць ад стварэнняАнтыяпонскай народнай партызанскай арміі (АНПА), створанай 25 красавіка 1932 года<ref>{{Cite web|url=http://www.revolucia.ru/r_sv0407.htm|title=Революция. RU:: 15 апреля 2007 г. — 95 лет со дня рождения товарища Ким Ир Сена и 75 лет создания Корейской Народной Армии. Спецвыпуск газеты «Революция»<!-- Заголовок добавлен ботом -->|archive-date=2014-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20141129020250/http://www.revolucia.ru/r_sv0407.htm|deadlink=no}}</ref> на базе партызанскіх атрадаў карэйскіх камуністаў, якія змагаліся супраць японскіх акупантаў на тэрыторыі Маньчжурыі, дзе пражывала больш за 1 млн карэйцаў, і ў паўночных раёнах Карэі. Згодна савецкай гістарыяграфіі, у [[1934]] АНПА была ператворана ў Карэйскую народна-рэвалюцыйную армію (КНРА)<ref>{{Кніга|год=1973|том=1: Зарождение войны : Борьба прогрессивных сил за сохранение мира}}</ref> і ва ўзаемадзеянні з кітайскімі народна-рэвалюцыйнымі сіламі правяла на паўночным усходзе Кітая шэраг аперацый супраць японскіх акупантаў<ref>{{ВСЭ3|том=13}}</ref>. Адным з камандзіраў КНРА, згодна з паўночнакарэйскай гістарыяграфіі, быў [[Кім Ір Сен]]. У Паўночнай Карэі заяўляюць, што ў 1945 годзе яна ўдзельнічала сумесна з войскамі [[Савецкая Армія|Савецкай Арміі]] ў баях супраць «імперыялістычнай Японіі». Гісторык А Ланькоў адмаўляе само існаванне КНРА, адносячы ўсю дзейнасць антыяпонскіх партызан у Маньчжурыю ў перыяд 1932—1941 гадоў на рахунак народнай Антыяпонскай партызанскай арміі. З іншага боку, у 1939 годзе ў [[Яньань|Яньані]], [[Кітай]], быў сфармаваны Корпус Карэйскіх Добраахвотнікаў пад камандаваннем Кім Му Чжона і Кім Ду Бона, які меў да 1945 годзе колькасць да 1000 штыкоў. Пасля паразы Японіі корпус аб’яднаўся з часткамі кітайскіх камуністаў у Маньчжурыі і да верасня 1945 года папоўніў сваю колькасць да 2500 чалавек (за кошт карэйцаў Маньчжурыі і Паўночнай Карэі). Аднак зробленая ў кастрычніку 1945 года спроба арганізаванага праходу корпуса ў Карэю была негатыўна сустрэтая савецкімі ўладамі. У пачатку 1946 года Часовы народны камітэт Паўночнай Карэі стаў ствараць першыя рэгулярныя воінскія часткі. Першыя часткі камплектаваліся на аснове прынцыпу добраахвотнасці. У сярэдзіне 1946 года была сфарміравана адна пяхотная брыгада і дзве школы па падрыхтоўцы каманднага і палітычнага складу для арміі<ref name="Орлов Гаврилов">''Орлов А. С., [[Гаврилов, Виктор Александрович|Гаврилов В. А.]]'' Тайны Корейской войны. М.: Вече, 2003</ref>. [[Файл:Emblem_of_the_Korean_People's_Army_(1948).svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Emblem_of_the_Korean_People%27s_Army_%281948%29.svg/200px-Emblem_of_the_Korean_People%27s_Army_%281948%29.svg.png|міні|218x218пкс|Эмблема Карэйскай Народнай арміі ў 1948 годзе.]] У 1947—1949 гадах канчаткова сфармавалася Карэйская народная армія. Былі дадаткова сфармаваныя пяхотная дывізія, асобная танкавая брыгада, асобныя артылерыйскі, зенітна-артылерыйскі і інжынерны палкі, полк сувязі; пачалося фарміраванне ВПС і ВМС. У склад КНА былі ўключаныя 5-я і 6-я карэйскія пяхотныя дывізіі, якія ў складзе [[Народна-вызваленчая армія Кітая|Народна-вызваленчай арміі Кітая]] удзельнічалі ў [[Грамадзянская вайна ў Кітаі|Грамадзянскай вайны ў Кітаі]]. У першай палове 1950 года ў сувязі з напружанасцю ў адносінах з [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэяй]] было скончана перафармаванне арміі КНДР. Агульная яе колькасць разам з войскамі Міністэрства ўнутраных спраў да пачатку вайны склала 188 тыс. чалавек: * Сухапутныя войскі (колькасцю ў 175 тыс. чалавек) мелі ў сваім складзе 10 пяхотных дывізій (1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 12, 13, 15-я), з іх 4 (1-я, 10-я, 13-я, 14-я) у стадыі фарміравання, 105-ю танкавую брыгаду, 1 матацыклетны полк і іншыя падраздзяленні. На ўзбраенні сухапутных войскаў знаходзіліся 258 танкаў і 1600 гармат і мінамётаў<ref>{{Крыніцы/Савецкая ваенная энцыклапедыя|4|358}}</ref>. * ВПС (2829 чал.) складаліся з адной авіядывізіі і 239 самалётаў (93 штурмавіка [[Іл-10|ІЛ-10]], 79 знішчальнікаў Як-9, 67 спецыяльных самалёта). * ВМФ (10 307 чал.) мелі ў сваім складзе 4 дывізіёна караблёў. Кіраўніцтва ўзброенымі сіламі ажыццяўлялася Міністэрствам абароны праз Генеральны штаб і камандуючых відамі узброеных сіл і родаў войскаў. 25 чэрвеня 1950 года КНА ўварвалася ў [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвую Карэю]]. У ходзе [[Вайна ў Карэі|Карэйскай вайны]] (1950—1953) КНА ператварылася ў кадравую армію. 481 воіну было прысвоена званне Героя КНДР, звыш 718 тыс. чалавек было ўзнагароджана ордэнамі і медалямі. Страты падчас вайны склалі больш за паўмільёна чалавек<ref>Томас Н. Война в Корее 1950—1953. — М.: АСТ, Астрель, 2001. — С. 9.</ref>. 8 лютага доўгі час адзначаўся ў КНДР як дзень КНА. У ліпені 1987 года ўрад КНДР высунуў прапанову аб паэтапным скарачэнні агульнай колькасці войскаў на поўначы і поўдні Карэйскага паўвострава і паведаміў пра намер у аднабаковым парадку скараціць колькасць узброеных сіл на 100 тыс.чалавек да канца 1987 года. 14 снежня 1987 года КНДР завяршыла скарачэнне колькасці сваіх узброеных сіл на 100 тыс. чалавек, аднак ЗША і Паўднёвая Карэя не сталі скарачаць свае войскі<ref>КНДР: важный шаг // Известия, № 349 (22156) от 15 декабря 1987. С.4.</ref>. == Арганізацыйная структура == [[Файл:North_Korea_Forces_map.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/North_Korea_Forces_map.jpg|міні|396x396пкс|Ваенна-тэрытарыяльнае дзяленне КНДР з указаннем рэгіёнаў размяшчэння памежных і ўнутраных вайсковых карпусоў, а таксама цэнтральнай ваеннай акругі (1997 год).]] У адпаведнасці з [[Канстытуцыя КНДР|Канстытуцыяй КНДР]] 1972 года, кіраўніцтва народнымі ўзброенымі сіламі ('''НВС''') ажыццяўляе Камітэт абароны Карэйскай Народна-Дэмакратычнай Рэспублікі ('''ДКА'''); Старшыня ДКА — Вярхоўны Галоўнакамандуючы (з 2011 года — маршал [[Кім Чэн Ын]]), намеснікі старшыні — генерал арміі Аб Гык Роль і віцэ-маршал Кім Ён Чун і Ры Ён Му. Старшыня Дзяржаўнага камітэта абароны КНДР камандуе і кіруе ўсімі ўзброенымі сіламі, ведае абаронай краіны ў цэлым. ДКА ўпаўнаважаны аб’яўляць у краіне ваеннае становішча, выдаваць загад аб мабілізацыі. Тэрмін паўнамоцтваў ДКА роўны тэрміну паўнамоцтваў [[Вярхоўны Народны Сход|Вярхоўнага народнага сходу]]. У падначаленні ў ДКА знаходзіцца Міністэрства народных узброеных сіл, у склад якога ўваходзяць палітычны аддзел, аперацыйны аддзел і аддзел тылавых службаў. Таксама Камітэту падпарадкавана Міністэрства народнай бяспекі, Міністэрства аховы дзяржаўнай бяспекі і рэзервовыя кампаненты Узброеных Сіл. [[Генеральны штаб]] (начальнік Генштаба-генерал Хён Ён Чхоль з ліпеня 2012 года<ref>{{Cite web|url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=851318&cid=5|title=В КНДР назначен новый главнокомандующий|publisher=[[Вести.ру]]|accessdate=2012-07-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120719204844/http://www.vesti.ru/doc.html?id=851318|archivedate=2012-07-19|deadlink=no}}</ref>), які дзейнічае ў якасці кансультатыўнага камітэта пры Міністэрстве НВС, і штабы ВПС і ВМФ ажыццяўляюць непасрэднае кіраўніцтва НВС, вырашае задачы аператыўнага кіравання і баявой гатоўнасці. У склад НВС ўваходзіць: * Карэйская народная армія (каля 1 млн чалавек — рэгулярная армія + каля 4 млн рэзервістаў): ** Сухапутныя войскі; ** Ваенна-паветраныя сілы; ** Ваенна-марскія сілы; ** Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння; ** Сілы спецыяльных аперацый; * Войскі Міністэрства грамадскай бяспекі (15 тыс. чал.) * Войскі Міністэрства аховы дзяржбяспекі (20 тыс. чал.); * Рабоча-сялянская Чырвоная гвардыя (РККГ, ад 1,4 да 3,8 млн чал.); * Моладзевая Чырвоная гвардыя (МКГ, ад 0,7 да 1 млн чал.) * навучальныя атрады (50 тыс. чал.); * народныя ахоўныя атрады (100 тыс. чал.). У КНДР дзейнічае [[Воінскі абавязак|абавязковая вайсковая павіннасць]] як для мужчын, так і для жанчын, прызыву падвяргаюцца грамадзяне па дасягненні 17 гадоў. Мабілізацыйны рэзерв — 4,7 млн чалавек, мабілізацыйныя рэсурсы — 6,2 млн чалавек, у тым ліку прыдатных да вайсковай службы — 3,7 млн чалавек. Тэрмін службы складае дзесяць гадоў для мужчын і тры гады для жанчын<ref name="автоссылка1"/>. == Склад == === Сухапутныя войскі === Колькасць сухапутных войскаў на 2012 год складае парадку 1 020 000 чалавек. Перыяд тэрміновай службы ў сухапутных войсках — 5—12 гадоў. У баявым складзе сухапутных войскаў налічваецца 20 карпусоў (12 пяхотных, 4 механізаваных, бранятанкавы, 2 артылерыйскіх, абароны сталіцы), 27 пяхотных дывізій, 15 танкавых і 14 механізаваных брыгад, брыгада аператыўна-тактычных ракет, 21 артылерыйская брыгада, 9 брыгад [[Рэактыўная сістэма залпавага агню|ракетных сістэм залпавага агню]], ракетны полк тактычных ракет. На ўзбраенні знаходзіцца: каля 3500 сярэдніх і асноўных баявых танкаў і звыш 560 лёгкіх танкаў, больш за 2500 бронетранспарцёраў, больш за 10400 артылерыйскіх гармат (у тым ліку 3500 буксіруемых і 4400 самаходных), звыш 7500 мінамётаў, больш за 2500 РСЗА, каля 2000 установак ПТУР, 34 установак тактычных ракет, 30 установак аператыўна-тактычных ракет, 11 000 зенітных артустановак (з іх на стацыянарных пазіцыях каля 3000), каля 10000 ПЗРК<ref name="ЗВО 7-2008">Зарубежное военное обозрение, № 7 (2008).</ref>. У КНДР уздоўж мяжы з РК засяроджана 8 тысяч артылерыйскіх гармат і рэактыўных сістэм залпавага агню, прычым Сеул знаходзіцца ў зоне дасяжнасці не менш за палову Паўночнакарэйскіх «ствалоў»<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/defense_safety/20170811/1500204868.html|title=«Защита от дураков». Собьёт ли российская ПВО «заблудившиеся» ракеты КНДР?|archive-date=2018-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20180304172700/https://ria.ru/defense_safety/20170811/1500204868.html|deadlink=no}}</ref>. === Ваенна-паветраныя сілы === Па стане на 1996 год, ВПС КНДР складаліся з шасці авіядывізій (трох баявых, двух ваенна-транспартных і адной вучэбна-трэніровачнай), якія знаходзіліся ў прамым падначаленні Нацыянальнага авіяцыйнага камандавання<ref name="globalsecurity">{{Cite web|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/dprk/airforce.htm|title=Korean People’s Army Air Force|archive-date=2006-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20060913085516/http://www.globalsecurity.org/military/world/dprk/airforce.htm|deadlink=no}}</ref>. Персанал ВПС і [[Супрацьпаветраная абарона|СПА]] КНДР складае каля 110 000 (2008<ref>[The Principal World’s Air Forces and Air Arms — Comparative Strengths International Institute of Strategic Studies ‘The Military Balance 2007’]</ref>, 2012). Тэрмін службы прызыўніка ў войсках ВПС і СПА складае 3—4 гады. Па стане на 2007 год, на ўзбраенні ВПС КНДР складалася каля 1100 самалётаў і верталётаў<ref name="globesec">[http://www.globalsecurity.org/military/world/dprk/air-force-equipment.htm Korean People’s Army] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120110183237/http://www.globalsecurity.org/military/world/dprk/air-force-equipment.htm |date=10 студзеня 2012 }} GlobalSecurity</ref>, такім чынам, ваенная авіяцыя КНДР з’яўляецца адной з найбольш шматлікіх у свеце. Большая частка з іх-гэта мадэрнізаваныя савецкія і кітайскія машыны састарэлых мадэляў, аднак маюцца і сучасныя ўзоры. У складзе ВПС знаходзіцца каля 590 баявых самалётаў. Аснову іх парку складаюць [[МіГ-17|МіГ-17/J-5]] (107), [[МіГ-19|МіГ-19/J-6]] (159), [[МіГ-21|МіГ-21/J-7]] (159). У войсках маюцца таксама [[Су-25]] (34) і [[МіГ-29]] (20). Маецца парадку 300 транспартных самалётаў розных марак<ref name="ЗВО 7-2008">Зарубежное военное обозрение, № 7 (2008).</ref>. Сярод верталётаў маецца: 24 — [[Мі-24]], 80 — «Х’юз-500 Д», 48 — Z-5, 15 — [[Мі-8|Мі-8/-17]], 139 — [[Мі-2]]<ref>{{Cite web|url=http://www.soldiering.ru/country/guide2003/army-09.php|title=Вооружённые силы иностранных государств/КНДР|archive-date=2014-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20141006112837/http://www.soldiering.ru/country/guide2003/army-09.php|deadlink=no}}</ref>. Магутная сістэма СПА налічвае больш за 9000 зенітных артсістэм: ад лёгкіх зенітна-кулямётных установак да самых магутных у свеце 100-мм зенітных гармат, а таксама самаходныя зенітныя ўстаноўкі ЗСУ-57 і [[Шылка (ЗСУ)|ЗСУ-23-4 «Шылка»]]. Сур’ёзным недахопам паўночнакарэйскай СПА з’яўляецца фактычная адсутнасць больш ці менш сучасных зенітных ракетных комплексаў. Маецца некалькі тысяч пускавых установак зенітных ракет — ад стацыянарных комплексаў С-75 (180 ПУ, устаноўлены вакол сталіцы), [[С-125]] (140; здольныя збіваць нізкалятучыя мэты), С-200 (ад 2 да 40)<ref>{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2012/03/07/nkorea/|title=Lenta.ru: Наука и техника: КНДР усилила противовоздушную оборону Пхеньяна|accessdate=2013-04-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FxgUvTFB?url=https://lenta.ru/news/2012/03/07/nkorea/|archivedate=2013-04-18}}</ref> і мабільных «[[Куб (ЗРК)|Куб]]» і «Страла-10» да пераносных установак — але ўсё гэта састарэлыя зенітныя сістэмы. === Ваенна-марскія сілы === У склад Ваенна-марскіх Сіл КНДР уваходзяць два флота: усходні флот, які дзейнічае ў [[Японскае мора|Японскім моры]] (галоўная база — Ёхоры), і Заходні флот, які дзейнічае ў [[Заходне-Карэйскі заліў|Карэйскім заліве]] і [[Жоўтае мора]] (галоўная база — Нампхо). У асноўным, флот прызначаны для вырашэння баявых задач у 50-км прыбярэжнай зоне. Па стане на 2008 год, колькасць ВМФ КНДР складала 46 000 чалавек<ref>[http://www.mod.go.jp/e/publ/w_paper/index.html «Defense of Japan 2008»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220812134133/https://www.mod.go.jp/e/publ/w_paper/index.html |date=12 жніўня 2022 }}. <u>Ministry of Defense Official Website</u>. Retrieved October 13, 2008.</ref>, на 2012 год 60 000. Тэрмін службы па прызыву 5—10 гадоў. На ўзбраенні ВМФ складаецца каля 650 судоў, сумарным водазмяшчэннем 107 тыс. тон. У іх склад уваходзяць 5 карветаў КРЗ, 18 малых супрацьлодкавых караблёў, 40 ракетных, 134 тарпедных і 108 артылерыйскіх катэраў, 203 дэсантных катэры, больш за 100 падводных лодак (з іх 22 — дызельныя Падводныя лодкі праекта 633, 29 — малыя падводныя лодкі тыпу «Сан-О»). На ўзбраенні знаходзяцца супрацькарабельныя ракеты тыпу П-15 «Тэрміт» (SS-N-2 ''Styx''). Берагавая абарона: 2 Палка пускавых установак супрацькарабельных ракет «Сілкуарм» і C-2 «Сопка» (усяго 52 комплексу), 122 -, 130 — і 152-мм прылады (288 адзінак)<ref>{{Cite web|url=http://www.soldiering.ru/country/guide2003/army-09.php|title=Вооружённые силы иностранных государств:: КНДР::|archive-date=2014-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20141006112837/http://www.soldiering.ru/country/guide2003/army-09.php|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.polit.ru/analytics/2006/10/16/kndr.html|title=Армия Ким Чен Ира|archive-url=https://web.archive.org/web/20110517165817/http://www.polit.ru/analytics/2006/10/16/kndr.html|archive-date=2011-05-17|deadlink=yes}}</ref>. === Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння === 31 снежня 2017 года лідар КНДР Кім Чэн Ын у эфіры Цэнтральнага тэлебачання краіны заявіў аб завяршэнні стварэння нацыянальных ядзерных сіл. Ракетнае ўзбраенне РВСН КНДР: # Тактычная балістычная ракета малой далёкасці «Хвасон-11», або «Токса» («Hwasong-11», «Toksa», KN-02 па кодзе НАТА). Аднаступенная цвёрдапаліўная ракета, на ўзбраенні з 2007 года<ref name="ЗВО2-2016" />. КНДР асвоіла вытворчасць аналага ракетнай сістэмы [[Точка-У]] ў 2005, далёкасць 100—120 км<ref>{{Cite web|url=http://www.globalsecurity.org/wmd/world/dprk/kn-2.htm|title=KN-02 Short Range Ballistic Missile|accessdate=2013-04-05|archive-date=2016-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160423114748/http://www.globalsecurity.org/wmd/world/dprk/kn-2.htm|deadlink=no}}</ref>. Размяшчаецца на мабільнай СПУ на базе шасі трохвосевага аўтамабіля падвышанай праходнасці. # Балістычная тактычная ракета малой далёкасці «Хвасон-5» («Hwasong-5», KN-03 па кодзе НАТА). Далёкасць 320 км, на ўзбраенні з 1985 года, уласная распрацоўка КНДР. Размяшчаецца на мабільнай четырохвосевай СПУ. # Балістычная тактычная ракета малой далёкасці «Хвасон-6» («Hwasong-6», KN-04 па кодзе НАТА). Далекасць 700 км, ўласная распрацоўка КНДР, прынятая на ўзбраенне ў 1990, 300—600 штук на ўзбраенні. Размяшчаецца на мабільнай четырохвосевай СПУ<ref>{{Cite web|url=http://cns.miis.edu/opapers/op2/lrdes.htm|title=CNS - Longer Range Designs, 1989-Present - A History of Ballistic Missile Development in the DPRK|accessdate=2013-04-05|archive-url=https://www.webcitation.org/6FxgW41Ha?url=http://cns.miis.edu/opapers/op2/lrdes.htm|archive-date=2013-04-18}}</ref>. # Балістычная ракета сярэдняй далёкасці «Хвасон-7» («Hwasong-7», «No-dong-А» або «Rodong-1», KN-06 па кодзе НАТА). На ўзбраенні з 1997 года, далёкасць 1000—1300 км размяшчаецца на мабільнай 5-восевай СПУ<ref name="ЗВО2-2016">Зарубежное военное обозрение, № 2 (2016)</ref>. # Балістычная ракета сярэдняй далёкасці «Но-Донг-2» («No-dong-B», KN-07 па кодзе НАТА). На ўзбраенні з 2004 года, далёкасць да 2000 км размяшчаецца на мабільнай 6-восевай СПУ<ref>{{Cite web|url=http://www.globalsecurity.org/wmd/world/dprk/nd-b.htm|title=No-Dong B - North Korea|accessdate=2013-04-05|archive-date=2013-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20130826115421/http://www.globalsecurity.org/wmd/world/dprk/nd-b.htm|deadlink=no}}</ref>. # Балістычная ракета сярэдняй далёкасці «Хвасон-10» (BM-25 «Musudan», KN-09 па кодзе НАТА). Далёкасць 2500—4000 км, на ўзбраенні з 2009 года меркавана да 200 ракет. Размяшчаецца на мабільнай шасцівосевай СПУ<ref>{{Cite web|url=http://www.rfa.org/english/news/korea/missiles-10132010181348.html|title=North’s Missiles Raise Concerns|accessdate=2013-04-05|archive-url=https://www.webcitation.org/6FxgYAkPC?url=http://www.rfa.org/english/news/korea/missiles-10132010181348.html|archive-date=2013-04-18}}</ref>. # Міжкантынентальная балістычная ракета «Хвасон-13» («Hwasong-13», KN-08 па кодзе НАТА). Была паказана на ваенным парадзе ў Пхеньяне 15 мая 2012 года ў колькасці 6 адзінак. Далёкасць 5500—7500 км. Размяшчаецца на мабільнай васьмівосевай СПУ<ref>{{Cite web|url=https://defense-update.com/20120501_north-korea-unveil-limited-range-intercontinental-ballistic-missile.html|title=North Korea Unveil Limited-Range Intercontinental Ballistic Missile|accessdate=2013-04-17|archive-url=https://www.webcitation.org/6G0t4H93Z?url=https://defense-update.com/20120501_north-korea-unveil-limited-range-intercontinental-ballistic-missile.html|archive-date=2013-04-20}}</ref>. == Ядзерная праграма == [[Файл:Yongbyon_5MWe_Magnox_reactor.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Yongbyon_5MWe_Magnox_reactor.jpg/220px-Yongbyon_5MWe_Magnox_reactor.jpg|справа|міні|Эксперыментальны газаграфітны рэактар магутнасцю 5 МВт у [[Ядзерны навукова-даследчы цэнтр у Ёнбёне|даследчым цэнтры ў Ёнбене]].]] Як мяркуецца, з пачатку 1990-х гадоў у КНДР прыступілі да распрацоўкі ядзернага узбраення. 22 лютага 1990 года старшыня [[Камітэт дзяржаўнай бяспекі СССР|КДБ]] СССР [[Уладзімір Аляксандравіч Кручкоў|Уладзімір Кручкоў]] у дакладной запісцы ў ЦК КПСС «Да пытання аб стварэнні атамнай зброі ў КНДР» пісаў: <blockquote>У КНДР працягваюцца навуковыя і доследна-канструктарскія работы па стварэнні атамнай зброі. Паўночнакарэйскія кіраўнікі, у прыватнасці Кім Чэн Ір, асабіста кантралюючыя названыя даследаванні, імкнуцца дасягнуць ваеннай перавагі над Паўднёвай Карэяй, а таксама пераследуюць прэстыжную мэту ўвайсці ў лік дзяржаў, якія валодаюць такой зброяй. У цэнтры ядзерных даследаванняў КНДР, размешчаным у горадзе [[Ёнбён]] правінцыі Пхенанпукта, завершана распрацоўка першага атамнага выбуховага прыстасавання. Яго выпрабаванне ў цяперашні час не плануецца ў інтарэсах утойвання ад сусветнай грамадскасці і кантралюючых міжнародных арганізацый самога факту вытворчасці ў КНДР атамнай зброі<ref>Докладная записка N 363-к в ЦК КПСС от 22 февраля 1990 года // «Аргументы и факты», N 10, март 1992 года.</ref>.</blockquote>Лічыцца, што былі перапрацаваныя 8000 апрамененых уранавых паліўных стрыжняў. З атрыманага плутонію магчыма вытворчасць ад 5 да 10 ядзерных зарадаў<ref>{{Cite web|date=2006-10-20|url=http://nvo.ng.ru/wars/2006-10-20/2_troops.html|title=Рать Ким Чен Ира|publisher=[[Независимая газета]]|accessdate=2010-08-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101230223511/http://nvo.ng.ru/wars/2006-10-20/2_troops.html|archivedate=2010-12-30|deadlink=no}}</ref>. Вядомы амерыканскі ядзерны спецыяліст Зігфрыд Хекер па выніках паездкі па даследчым ядзерным цэнтрам КНДР у лістападзе 2010 года заявіў, што ім былі атрыманы звесткі аб завяршэнні будаўніцтва ў КНДР недалёка ад горада Ёнбён (Yongbyon Nuclear Scientific Research Center) абагачальнага завода па вытворчасці узбагачанага ўрану з арыентыровачна 2000 газавымі цэнтрыфугамі тыпу пакістанскіх P-2. Магчымасці гэтага завода па вытворчасці зброевага высокаўзбагачанага ўрану складаюць да 60 кг/год. Паводле ацэнак экспертаў, пасля трэцяга паспяховага выпрабавання ядзернага баявога зарада магутнасцю 6-10 кілатон у 2013 годзе, як мяркуецца, у КНДР мелася ў распараджэнні ад 12 да 15 ядзерных зарадаў і розныя ракетныя носьбіты да іх. 6 студзеня 2016 года былі праведзены чацвёртыя па ліку ядзерныя выпрабаванні, як заяўлена паўночнакарэйскімі афіцыйнымі прадстаўнікамі, паменшанай па магутнасці версіі [[Тэрмаядзерная зброя|вадароднай бомбы]], якія маментальна выклікалі грамадскі рэзананс<ref>{{Cite web|accessdate=2016-01-06|title="Испытание водородной бомбы в Северной Корее затрагивает безопасность России"|url=http://www.kp.ru/daily/26477/3347823/|publisher=ЗАО ИД «Комсомольская правда»|archive-date=2016-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160106162815/http://www.kp.ru/daily/26477/3347823/|deadlink=no}}</ref>. Вялікая колькасць краін выступіла супраць ядзерных выпрабаванняў у [[Савет Бяспекі ААН|Радзе Бяспекі ААН]]<ref>{{Cite web|accessdate=2016-01-06|title=Совбез ООН осудил заявления Пхеньяна об испытании водородной бомбы|url=http://www.ntv.ru/novosti/1591616/|publisher=НТВ|archive-date=2016-01-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20160108041746/http://www.ntv.ru/novosti/1591616|deadlink=no}}</ref>. 9 верасня 2016 года КНДР правяла другое ядзернае выпрабаванне. Лідар КНДР Кім Чэн Ын запатрабаваў спынення поўнамаштабных штогадовых вучэнняў, якія праводзяць Сеул і Вашынгтон ля берагоў КНДР і ліквідацыі вайсковай базы ЗША ў Паўднёвай Карэі. == Ваенная дактрына == У аснове ваеннай дактрыны ляжаць элементы савецкай ваеннай дактрыны, тактыка кітайскай лёгкай пяхоты і вопыт, атрыманы ў ходзе Карэйскай вайны 1950—1953 гадоў. Асноўныя прынцыпы дактрыны: * '''Поўнае знішчэнне''' суперніка на займаных пазіцыях. Нельга дазваляць яму адступаць і перагрупоўваць сілы. * '''Раптоўная атака''' суперніка ў нечаканы момант і нечаканым месцы, выкарыстанне начнога бою, прымяненне сіл спецыяльных аперацый. * '''Перасяжная агнявая моц''' * '''Мабільнасць''' * '''Непаражальнасць тылу''' * '''Правядзенне спецаперацый і вядзенне партызанскай вайны ў тыле праціўніка''' * '''Выкарыстанне ВПС і ВМФ ў каардынацыі з наземнымі войскамі''' * '''Эшаланаванае выкарыстанне войскаў''' У норме, войскі дзеляцца на тры эшалона: 2/3 ў першым, каля 1/3 у другім і 1/9 у трэцім. * '''Камбінаванае выкарыстанне''' войскаў, вялікіх і малых, шаблонных і нешаблонных дзеянняў * '''Пісьменнае выкарыстанне матэрыяльна-тэхнічных службаў''' * '''Выкарыстанне рэльефу мясцовасці''' * '''Правядзенне дэталёвай разведкі''' войскаў праціўніка і тылоў<ref>[http://www.dia.mil/publicaffairs/Foia/nkor.pdf North Korea Country Handbook] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070411071931/http://www.dia.mil/publicaffairs/Foia/nkor.pdf|date=2007-04-11}}</ref>. Паўднёвей лініі Пхеньян—Вансан дыслакуюцца больш за 60 % ад агульнай колькасці злучэнняў і частак сухапутных войскаў, больш за 40 % частак і злучэнняў ВПС і СПА. Самалёты ВПС базуюцца ў асноўным на 30 з 70 аэрадромаў вакол Пхеньяна. Каля 60 % карабельнага складу размяшчаюцца на перадавых базах Усходняга і заходняга ўзбярэжжа. У паўднёвых правінцыях, уздоўж ваенна-дэмаркацыйнай лініі па 38 паралелі, якая падзяляе КНДР і Рэспубліку Карэя, працягласцю 250 км абсталявана абарона 4-х армейскіх карпусоў. У паласе кожнага корпуса прарыта па 5-6 тунэляў працягласцю некалькі кіламетраў для сувязі тылавых раёнаў карпусоў з зонай дэмаркацыйнай лініі. Практычна паўднёвыя раёны краіны пры выкананні нацыянальнай задачы па ператварэнні тэрыторыі краіны ў «непрыступную крэпасць» прадстаўляюць суцэльную зону загарод. Яе аснову складаюць шматлікія падземныя хованкі, умацаваныя раёны, раёны абароны танкавых вежаў, інжынерныя загароды. Супрацьдэсантную абарону ўсходняга ўзбярэжжа КНДР ажыццяўляюць тры вайсковыя корпусы ва ўзаемадзеянні з берагавымі ракетна-артылерыйскімі часткамі ўсходняга флоту і баявым авіяцыйным камандаваннем ВПС і СПА, часткай сіл корпуса карэйскіх памежных войскаў, маючы ў аператыўнай глыбіні два механізаваныя корпусы. Заходняе ўзбярэжжа ў супрацьдэсантнай абароне затуляюць 4 вайсковыя корпусы ва ўзаемадзеянні з берагавымі ракетна-артылерыйскімі часткамі Заходняга флоту і двума баявымі авіяцыйнымі камандаваннямі, а таксама з часткай сіл корпуса Карэйскіх памежных войскаў, маючы ў аператыўнай глыбіні танкавы корпус. Зону Пхеньяна абараняе камандаванне па абароне сталіцы. Для частак і злучэнняў, прызначаных для супрацьдэсантнай абароны заходняга і ўсходняга ўзбярэжжа, падрыхтаваны абсталяваныя ў інжынерным дачыненні асноўныя і запасныя палкавыя і дывізіённыя раёны абароны. Нягледзячы на тое, што кітайскае кіраўніцтва, дэманструючы незадаволенасць Пекіна пазіцыяй КНДР у ядзерным пытанні, у пачатку верасня 2003 года размясціла ўздоўж мяжы з Паўночнай Карэяй па фронце 1360 км пяць дывізій агульнай колькасцю каля 150 тысяч чалавек, (2) на поўначы знаходзяцца толькі часткі корпуса карэйскіх памежных войскаў, колькасцю да 30 тысяч чалавек. == Ваенна-эканамічны патэнцыял КНДР == [[Файл:Ch'onma-ho_Render.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Ch%27onma-ho_Render.png/220px-Ch%27onma-ho_Render.png|міні|Малюнак танка [[Чханмахо|Чхонмахо]].]] Ваенная прамысловасць КНДР дазваляе забяспечыць гадавы аб’ём вытворчасці 200000 адзінак аўтаматычнай стралковай зброі, 3000 цяжкіх гармат, 200 танкаў, 400 бронеаўтамабіляў і амфібій. У Паўночнай Карэі вырабляюцца ўласныя Падводныя лодкі, хуткасныя ракетныя катэры і баявыя караблі іншых тыпаў. Уласная вытворчасць дазваляе КНДР утрымліваць шматлікія ўзброеныя сілы пры адносна нізкіх вайсковых выдатках. Абаронная прамысловасць мае тры напрамкі вытворчасці: вытворчасць зброі, забеспячэнне ваенных паставак і вытворчасць прадукцыі падвойнага прызначэння. У КНДР пабудавана 17 заводаў па вытворчасці агнястрэльнай зброі і артылерыі, 35 заводаў па вытворчасці боепрыпасаў, 5 заводаў па вытворчасці танкаў і бронемашын, 8 авіязаводаў, 5 заводаў па вытворчасці ваенных судоў, 5 заводаў па вытворчасці кіраваных ракет, 5 заводаў па вытворчасці сродкаў сувязі, 8 заводаў хімічнай і біялагічнай зброі. Акрамя гэтага, многія грамадзянскія заводы могуць быць з мінімальнымі выдаткамі пераабсталяваны для вытворчасці прадукцыі ваеннага прызначэння. Звыш 180 абаронных прадпрыемстваў пабудавана пад зямлёй у горных раёнах<ref>{{Cite web|url=http://korea-dpr.com/cgi-bin/simpleforum.cgi?fid=01&topic_id=1108435974|title=DPRK Military tactics in a possible war with the US|accessdate=2009-03-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090210205656/http://www.korea-dpr.com/cgi-bin/simpleforum.cgi?fid=01|archivedate=2009-02-10|deadlink=yes}}</ref>. На бягучы момант ВПК КНДР у цэлым задавальняе патрэбы Карэйскай народнай арміі ў артылерыйска-стралковым узбраенні. Паўночнакарэйскія прадпрыемствы вырабляюць самаходныя артылерыйскія ўстаноўкі тыпу М-1975, М-1977, М-1978 «Каксан», М-1981, М-1985, М-1989 і М-1991, бронетранспарцёры М-1973. Наладжаны выпуск узораў танкаў: найбуйнейшага ў свеце плавальнага танка М1985 (Тып-82), танка «[[Чханмахо|Чхонмахо]]», створанага на базе Савецкага [[Т-62]], а таксама найноўшага танка «Покпхунхо»<ref>{{Cite web|url=http://info-rm.com/2009/03/10/kndr-samye-sekretnye-tanki-mira.html|title=КНДР: самые секретные танки мира|archive-date=2011-09-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20110907075859/http://info-rm.com/2009/03/10/kndr-samye-sekretnye-tanki-mira.html|deadlink=no}}</ref>. На тэрыторыі КНДР вырабляюцца запасныя часткі да многіх самалётаў ВПС, уключаючы [[МіГ-21|МІГ-21]], [[МіГ-23]], [[МіГ-29]], [[Су-25]]. Паблізу населенага пункта Токхён маецца найбуйнейшы ў КНДР авіяцыйны завод, меншае па памерах авіяцыйнае прадпрыемства размешчана ў [[Чханджын]]е. Значная частка судоў ВМС пабудаваная на Паўночнакарэйскіх верфях на аснове [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|савецкіх]] і [[Кітай|кітайскіх]] праектаў. Бурна развіваецца ракетная тэхніка КНДР, якая дазваляе не толькі забяспечваць сваё войска ракетамі класа «зямля-зямля», але і экспартаваць іх у іншыя краіны. Актыўна вядуцца работы ў галіне стварэння міжкантынентальных балістычных ракет і атамных тэхналогій. У цэлым, нягледзячы на цяжкае эканамічнае становішча, КНДР здольная вырабляць большую частку неабходнага для вядзення баявых дзеянняў узбраення. Разам з тым, КНДР мае патрэбу ў пастаўках высокатэхналагічнай тэхнікі, запасных частак і вузлоў, а таксама тэхналогій з-за мяжы, у прыватнасці з краін СНД. Часткова гэтая праблема вырашаецца закупкай тэхнікі ў [[Кітай|Кітаі]]. Прадукцыя ВПК КНДР экспартуецца ў шэраг краін свету, пераважна Афрыкі і Блізкага Усходу. Так, у 2008 годзе за мяжу было прададзена ўзбраенняў і ваеннай тэхнікі на суму каля 100 млн даляраў (пераважна гэта былі ракетныя тэхналогіі, [[Рэактыўная сістэма залпавага агню|ўстаноўкі залпавага агню]] і баявыя караблі)<ref>''Зарубежное военное обозрение'', № 2 (2008)</ref>. Паўночнакарэйскі лідар Кім Чэн Ын на 5-ым пленуме ЦК ТПК 7-га склікання, які прайшоў з 28 па 31 снежня 2019 года ў Пхеньяне абвясціў аб тым, што КНДР хутка прадставіць новае стратэгічнае ўзбраенне<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/ru/article/3600296|title=О новом стратегическом вооружении КНДР предупредил Ким Чен Ын}}</ref>. == Ідэалагічная праца == На мяжы XX—XXI стагоддзяў у сродках масавай інфармацыі КНДР сталі з’яўляцца згадкі пра так званыя «ідэі сангун». Паняцце сангун пераводзяць на беларускую мову словазлучэннем «прыярытэт арміі». «Часон інмінгун» («Карэйская Народная армія») — орган Міністэрства народных узброеных сіл КНДР. == Воінскія званні і знакі адрознення == На паўсядзённа-выходнай і параднай форме знакі адрознення носяцца на пагонах, на палявой — на пятліцах. Выпадкі нашэння палявой формы пашыраны ў параўнанні з сучаснымі еўрапейскімі войскамі. {| class="wikitable" !Катэгорыя !Арагінал !Пераклад ! colspan="5" |Пагон ! colspan="3" |Пятліца |- ! rowspan="4" |Маршалы 원수급 (元帥級) |대원수 (大元帥) |[[Генералісімус КНДР|Генералісімус]]<ref>Званне прысвойвалася [[Кім Ір Сен]]у (у 1992 годзе) і [[Кім Чэн Ір]]у (пасмяротна).</ref> | colspan="5" |[[Файл:Generalissimo_rank_insignia_(North_Korea).svg|цэнтр|150x150пкс]] | colspan="3" |[[Файл:Tae_wonsu_-_collar_insignia.gif|цэнтр|115x115пкс]] |- |공화국원수 (共和國元帥) |[[Маршал КНДР]]<ref>У званні Маршала Рэспублікі пры жыцці былі [[Кім Ір Сен]] і [[Кім Чэн Ір]] і ў цяперашні час знаходзіцца [[Кім Чэн Ын]].</ref> | colspan="5" |[[Файл:Marshal_of_the_DPRK_rank_insignia.svg|цэнтр|150x150пкс]] | colspan="3" |[[Файл:Marshal_of_the_DPRK_insignia.svg|цэнтр|106x106пкс]] |- |인민군원수 (人民軍元帥) |[[Маршал Карэйскай народнай арміі]]<ref>Прысвойвалася паплечнікам Кім Ір Сена па антыяпонскім партызанскім змаганні Лі Ыль Салю, Аб Джын У і Чхве Квану.</ref> | colspan="5" |[[Файл:Marshal_of_the_KPA_rank_insignia.svg|цэнтр|150x150пкс]] | colspan="3" |[[Файл:Konghwaguk_Wonsu_-_collar_insignia.gif|цэнтр|123x123пкс]] |- |차수 (次帥) |[[Віцэ-маршал (КНДР)|Віцэ-маршал]]<ref>У званні знаходзяцца вайскоўцы, якія займаюць найвышэйшыя кіруючыя пасты ў КНА.</ref> | colspan="5" |[[Файл:Vice-Marshal_rank_insignia_(North_Korea).svg|цэнтр|150x150пкс]] | colspan="3" |[[Файл:Wonsu_-_collar_insignia.gif|цэнтр|130x130пкс]] |- !Катэгорыя !Арыгінал !Званне !Пагон (армія) !Пагон (авіацыя) !Пагон (паліцыя) !Пагон (ДДБ) !Званне (флот) !Пагон (флот) |- ! rowspan="4" |Генералы 장령급 (將領級) |대장 (大將) |[[Генерал арміі]] |[[Файл:General_of_the_Army_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:General_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:General_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:General_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Адмірал флота]] |[[Файл:Fleet_Admiral_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |상장 (上將) |[[Генерал-палкоўнік]] |[[Файл:Colonel_General_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Colonel_General_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Colonel_General_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Colonel_General_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Адмірал]] |[[Файл:Admiral_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |중장 (中將) |[[Генерал-лейтэнант]] |[[Файл:Lieutenant_General_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_General_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_General_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_General_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Віцэ-адмірал]] |[[Файл:Vice_Admiral_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |소장 (少將) |[[Генерал-маёр]] |[[Файл:Major_General_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Major_General_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Major_General_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Major_General_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Контр-адмірал]] |[[Файл:Rear_Admiral_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- ! rowspan="4" |Старшыя афіцэры 좌관급 (佐官級) |대좌 (大佐) |[[Старшы палкоўнік]] |[[Файл:Senior_Colonel_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Senior_Colonel_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Senior_Colonel_rank_insignia_(North_Korean_police).png|99x99пкс]] |[[Файл:Senior_Colonel_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Капітан-камандор]] |[[Файл:Commodore_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |상좌 (上佐) |[[Палкоўнік]] |[[Файл:Colonel_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Colonel_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Colonel_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Colonel_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Капітан 1-га рангу]] |[[Файл:Senior_Captain_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |중좌 (中佐) |[[Падпалкоўнік]] |[[Файл:Lieutenant_Colonel_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_Colonel_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_Colonel_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_Colonel_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Капітан 2-га рангу]] |[[Файл:Captain_rank_insignia_(North_Korean_Navy).svg|100x100пкс]] |- |소좌 (少佐) |[[Маёр]] |[[Файл:Major_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Major_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Major_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Major_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Капітан 3-га рангу]] |[[Файл:Commander_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- ! rowspan="4" |Малодшыя афіцэры 위관급 (尉官級) |대위 (大尉) |[[Капітан]] |[[Файл:Captain_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Captain_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Captain_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Captain_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Капітан-лейтэнант]] |[[Файл:Lieutenant_Commander_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |상위 (上尉) |[[Старшы лейтэнант]] |[[Файл:Senior_Lieutenant_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Senior_Lieutenant_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Senior_Lieutenant_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Senior_Lieutenant_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Старшы лейтэнант]] |[[Файл:Lieutenant_rank_insignia_(North_Korean_Navy).svg|100x100пкс]] |- |중위 (中尉) |[[Лейтэнант]] |[[Файл:Lieutenant_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Lieutenant_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Лейтэнант]] |[[Файл:Lieutenant_Junior_Grade_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |소위 (少尉) |[[Малодшы лейтэнант]] |[[Файл:Junior_Lieutenant_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Junior_Lieutenant_of_the_Air_Force_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Junior_Lieutenant_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] |[[Файл:Junior_Lieutenant_rank_insignia_(North_Korean_secret_police).png|100x100пкс]] |[[Малодшы лейтэнант]] |[[Файл:Ensign_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- ! rowspan="4" |Сяржанты 하사관급 (下士官級) |특무상사 (特務上士) |Старшы сяржант адменнага прызначэння |[[Файл:Chief_Master_Sergeant_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Master_Aircrew_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:First_Sergeant_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] | |[[Старшы мічман]] |[[Файл:Chief_Petty_Officer_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |상사 (上士) |[[Старшы сяржант]] |[[Файл:Senior_Sergeant_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Flight_Sergeant_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Senior_Sergeant_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] | |[[Мічман]] |[[Файл:Petty_Officer_First_Class_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |중사 (中士) |[[Сяржант]] |[[Файл:Sergeant_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Sergeant_rank_insignia_(North_Korean_Air_Force).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Sergeant_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] | |[[Галоўны карабельны старшыня]] |[[Файл:Petty_Officer_Second_Class_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |하사 (下士) |[[Малодшы сяржант]] |[[Файл:Junior_Sergeant_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Junior_Sergeant_rank_insignia_(North_Korean_Air_Force).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Junior_Sergeant_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] | |[[Галоўны старшыня]] |[[Файл:Petty_Officer_Third_Class_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- ! rowspan="4" |Салдаты 전사급 (戰士級) |상급병사 (上級兵士) |Старшы яфрэйтар |[[Файл:Senior_Corporal_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Corporal_rank_insignia_(North_Korean_Air_Force).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Corporal_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] | |[[Старшына першай стацці]] |[[Файл:Able_Seaman_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |중급병사 (中級兵士) |[[Яфрэйтар]] |[[Файл:Corporal_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Senior_Aircraftman_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Lance_Corporal_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] | |[[Старшына другой стацці]] |[[Файл:Seaman_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |초급병사 (初級兵士) |Малодшы яфрэйтар |[[Файл:Lance_Сorporal_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Leading_Aircraftman_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Senior_Private_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] | |[[Старшы матрос]] |[[Файл:Seaman_Apprentice_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |- |전사 (戰士) |[[Радавы]] |[[Файл:Private_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Aircraftman_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |[[Файл:Private_rank_insignia_(North_Korean_police).png|100x100пкс]] | |[[Матрос]] |[[Файл:Seaman_Recruit_rank_insignia_(North_Korea).svg|100x100пкс]] |} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Савецкая ваенная энцыклапедыя|4||Корейская война; Корея}} == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20110517165817/http://www.polit.ru/analytics/2006/10/16/kndr.html Анатоль Цыганок. Армія Кім Чэн Іра] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] aj3dry2dz9rcpqyop8i75pdlaq2q34d 10 716911 4192001 4191199 2022-08-22T17:21:02Z MoniczFrancisak 96628 Адкат праўкі 4191196 аўтарства [[Special:Contributions/JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[User talk:JerzyKundrat|размовы]]) wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Беларусь у польска-савецкай вайне|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 ={{{!}} width="100%" align="right" {{!}}- !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Франты''' !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Бітвы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Арганізацыі''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Спецыяльныя тэмы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Удзельнікі''' {{!}}- valign="top" align="left" {{!}}valign="top"{{!}} ''Польскі бок:''<br /> * [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]]<br /> * [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]]<br /> * [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] <br /> * [[Палескі фронт|Палескі]] ''Савецкі бок:''<br /> * [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні фронт]]<br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" rowspan="2"{{!}} ''1919:''<br /> * [[Аперацыя Мінск]]<br /> ''1920:''<br /> * [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]]<br /> * [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]]<br /> * [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]]<br /> * [[Бітва на Нёмане]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Польская рада Мінскай зямлі]]<br /> * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны|Цэнтральная беларуская рада]]<br /> * [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт]]<br /> * [[Беларуская вайсковая камісія]]<br /> * [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]]<br /> * [[Камітэт абароны крэсаў]]<br /> * [[Польска-беларускае таварыства]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Самаабарона Літвы і Беларусі]]<br /> * [[Паход РСЧА ў Беларусь і Прыбалтыку (1918-1919)|Паход РСЧА]] <br /> * [[Лінія Керзана]] * [[Літоўска-беларускія дывізіі]]<br /> * [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] <br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} ''Савецкі бок''<br /> * {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|РСФСР]]<br /> * {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]]<br/> * {{Сцяг ССРБ}} [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|ССРБ]] ''Польскі бок:''<br /> * {{Сцяг|Польшча}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]<br /> * {{Сцяг|Украіна}} [[Украінская Народная Рэспубліка|УНР]]<br /> ''Пры падтрымцы'' * {{Сцяг|Францыя}} [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыя]]<br /> ''Саўдзельнікі''<br /> * {{Сцяг|БНР}} [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]<br /> * {{Сцяг|Латвія}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвія]]<br /> {{!}}valign="bottom" align="right" colspan="8"{{!}} {{Tnavbar|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі|plain=1}} {{!}}} |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> r4vpgltdp9tqk0j1u96spsqaqih4qmz 4192035 4192001 2022-08-22T18:04:30Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Беларусь у польска-савецкай вайне|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 ={{{!}} width="100%" align="right" {{!}}- !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Франты''' !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Бітвы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Арганізацыі''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Спецыяльныя тэмы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Удзельнікі''' {{!}}- valign="top" align="left" {{!}}valign="top"{{!}} ''Польскі бок:''<br /> * [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]]<br /> * [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]]<br /> * [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] <br /> * [[Палескі фронт|Палескі]] ''Савецкі бок:''<br /> * [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні фронт]]<br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" rowspan="2"{{!}} ''1919:''<br /> * [[Аперацыя Мінск]]<br /> ''1920:''<br /> * [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]]<br /> * [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]]<br /> * [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]]<br /> * [[Бітва на Нёмане]] * [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Польская рада Мінскай зямлі]]<br /> * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны|Цэнтральная беларуская рада]]<br /> * [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт]]<br /> * [[Беларуская вайсковая камісія]]<br /> * [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]]<br /> * [[Камітэт абароны крэсаў]]<br /> * [[Польска-беларускае таварыства]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Самаабарона Літвы і Беларусі]]<br /> * [[Паход РСЧА ў Беларусь і Прыбалтыку (1918-1919)|Паход РСЧА]] <br /> * [[Лінія Керзана]] * [[Літоўска-беларускія дывізіі]]<br /> * [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] <br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} ''Савецкі бок''<br /> * {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|РСФСР]]<br /> * {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]]<br/> * {{Сцяг ССРБ}} [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|ССРБ]] ''Польскі бок:''<br /> * {{Сцяг|Польшча}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]<br /> * {{Сцяг|Украіна}} [[Украінская Народная Рэспубліка|УНР]]<br /> ''Пры падтрымцы'' * {{Сцяг|Францыя}} [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыя]]<br /> ''Саўдзельнікі''<br /> * {{Сцяг|БНР}} [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]<br /> * {{Сцяг|Латвія}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвія]]<br /> {{!}}valign="bottom" align="right" colspan="8"{{!}} {{Tnavbar|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі|plain=1}} {{!}}} |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> dsau7l121n3n3xms9wdpoglloxq5xz3 4192036 4192035 2022-08-22T18:05:40Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Польска-савецкая вайна |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 ={{{!}} width="100%" align="right" {{!}}- !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Франты''' !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Бітвы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Арганізацыі''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Спецыяльныя тэмы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Удзельнікі''' {{!}}- valign="top" align="left" {{!}}valign="top"{{!}} ''Польскі бок:''<br /> * [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]]<br /> * [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]]<br /> * [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] <br /> * [[Палескі фронт|Палескі]] ''Савецкі бок:''<br /> * [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні фронт]]<br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" rowspan="2"{{!}} ''1919:''<br /> * [[Аперацыя Мінск]]<br /> ''1920:''<br /> * [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]]<br /> * [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]]<br /> * [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]]<br /> * [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] * [[Бітва на Нёмане]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Польская рада Мінскай зямлі]]<br /> * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны|Цэнтральная беларуская рада]]<br /> * [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт]]<br /> * [[Беларуская вайсковая камісія]]<br /> * [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]]<br /> * [[Камітэт абароны крэсаў]]<br /> * [[Польска-беларускае таварыства]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Самаабарона Літвы і Беларусі]]<br /> * [[Паход РСЧА ў Беларусь і Прыбалтыку (1918-1919)|Паход РСЧА]] <br /> * [[Лінія Керзана]] * [[Літоўска-беларускія дывізіі]]<br /> * [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] <br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} ''Савецкі бок''<br /> * {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|РСФСР]]<br /> * {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]]<br/> * {{Сцяг ССРБ}} [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|ССРБ]] ''Польскі бок:''<br /> * {{Сцяг|Польшча}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]<br /> * {{Сцяг|Украіна}} [[Украінская Народная Рэспубліка|УНР]]<br /> ''Пры падтрымцы'' * {{Сцяг|Францыя}} [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыя]]<br /> ''Саўдзельнікі''<br /> * {{Сцяг|БНР}} [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]<br /> * {{Сцяг|Латвія}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвія]]<br /> {{!}}valign="bottom" align="right" colspan="8"{{!}} {{Tnavbar|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі|plain=1}} {{!}}} |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> 2yh0x2z9ks5uwi4v9aia309w99xx3va 4192046 4192036 2022-08-22T18:08:31Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Польска-савецкая вайна |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 ={{{!}} width="100%" align="right" {{!}}- !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Франты''' !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Бітвы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Арганізацыі''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Спецыяльныя тэмы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Удзельнікі''' {{!}}- valign="top" align="left" {{!}}valign="top"{{!}} ''Польскі бок:''<br /> * [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]]<br /> * [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]]<br /> * [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] <br /> * [[Палескі фронт|Палескі]] ''Савецкі бок:''<br /> * [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]]<br /> * [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" rowspan="2"{{!}} ''1919:''<br /> * [[Аперацыя Мінск]]<br /> * [[Нясвіжскае паўстанне]] ''1920:''<br /> * [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]]<br /> * [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]]<br /> * [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]]<br /> * [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]]<br /> * [[Бітва на Нёмане]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Польская рада Мінскай зямлі]]<br /> * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны|Цэнтральная беларуская рада]]<br /> * [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт]]<br /> * [[Беларуская вайсковая камісія]]<br /> * [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]]<br /> * [[Камітэт абароны крэсаў]]<br /> * [[Польска-беларускае таварыства]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Самаабарона Літвы і Беларусі]]<br /> * [[Паход РСЧА ў Беларусь і Прыбалтыку (1918-1919)|Паход РСЧА]] <br /> * [[Лінія Керзана]] * [[Літоўска-беларускія дывізіі]]<br /> * [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] <br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} ''Савецкі бок''<br /> * {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|РСФСР]]<br /> * {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]]<br/> * {{Сцяг ССРБ}} [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|ССРБ]] ''Польскі бок:''<br /> * {{Сцяг|Польшча}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]<br /> * {{Сцяг|Украіна}} [[Украінская Народная Рэспубліка|УНР]]<br /> ''Пры падтрымцы'' * {{Сцяг|Францыя}} [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыя]]<br /> ''Саўдзельнікі''<br /> * {{Сцяг|БНР}} [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]<br /> * {{Сцяг|Латвія}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвія]]<br /> {{!}}valign="bottom" align="right" colspan="8"{{!}} {{Tnavbar|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі|plain=1}} {{!}}} |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> ef1wfkuhpg9i1zrz38eovr3rgy8n8e3 4192053 4192046 2022-08-22T18:12:18Z MoniczFrancisak 96628 Гэта спецыялізаваны шаблон па Польска-савецкай на тэрыторыі Беларусі. Ігнараванне зместу шаблона ў назве выклікае неразуменне + Шаблон Па польска-савецкай (з ідэнтычнай назвай) ужо ёсьць. wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Польска-савецкая вайна |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Польска-савецкая вайна|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 ={{{!}} width="100%" align="right" {{!}}- !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Франты''' !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Бітвы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Арганізацыі''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Спецыяльныя тэмы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Удзельнікі''' {{!}}- valign="top" align="left" {{!}}valign="top"{{!}} ''Польскі бок:''<br /> * [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]]<br /> * [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]]<br /> * [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] <br /> * [[Палескі фронт|Палескі]] ''Савецкі бок:''<br /> * [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]]<br /> * [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" rowspan="2"{{!}} ''1919:''<br /> * [[Аперацыя Мінск]]<br /> * [[Нясвіжскае паўстанне]] ''1920:''<br /> * [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]]<br /> * [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]]<br /> * [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]]<br /> * [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]]<br /> * [[Бітва на Нёмане]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Польская рада Мінскай зямлі]]<br /> * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны|Цэнтральная беларуская рада]]<br /> * [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт]]<br /> * [[Беларуская вайсковая камісія]]<br /> * [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]]<br /> * [[Камітэт абароны крэсаў]]<br /> * [[Польска-беларускае таварыства]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Самаабарона Літвы і Беларусі]]<br /> * [[Паход РСЧА ў Беларусь і Прыбалтыку (1918-1919)|Паход РСЧА]] <br /> * [[Лінія Керзана]] * [[Літоўска-беларускія дывізіі]]<br /> * [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] <br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} ''Савецкі бок''<br /> * {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|РСФСР]]<br /> * {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]]<br/> * {{Сцяг ССРБ}} [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|ССРБ]] ''Польскі бок:''<br /> * {{Сцяг|Польшча}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]<br /> * {{Сцяг|Украіна}} [[Украінская Народная Рэспубліка|УНР]]<br /> ''Пры падтрымцы'' * {{Сцяг|Францыя}} [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыя]]<br /> ''Саўдзельнікі''<br /> * {{Сцяг|БНР}} [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]<br /> * {{Сцяг|Латвія}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвія]]<br /> {{!}}valign="bottom" align="right" colspan="8"{{!}} {{Tnavbar|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі|plain=1}} {{!}}} |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> cuvi2b5xyl328fiohjajx1dn8ttrlxx 4192061 4192053 2022-08-22T18:17:18Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Польска-савецкая вайна |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Польска-савецкая вайна]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 ={{{!}} width="100%" align="right" {{!}}- !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Франты''' !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Бітвы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Арганізацыі''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Спецыяльныя тэмы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Удзельнікі''' {{!}}- valign="top" align="left" {{!}}valign="top"{{!}} ''Польскі бок:''<br /> * [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]]<br /> * [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]]<br /> * [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] <br /> * [[Палескі фронт|Палескі]] ''Савецкі бок:''<br /> * [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]]<br /> * [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" rowspan="2"{{!}} ''1919:''<br /> * [[Аперацыя Мінск]]<br /> * [[Нясвіжскае паўстанне]] ''1920:''<br /> * [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]]<br /> * [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]]<br /> * [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]]<br /> * [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]]<br /> * [[Бітва на Нёмане]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Польская рада Мінскай зямлі]]<br /> * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны|Цэнтральная беларуская рада]]<br /> * [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт]]<br /> * [[Беларуская вайсковая камісія]]<br /> * [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]]<br /> * [[Камітэт абароны крэсаў]]<br /> * [[Польска-беларускае таварыства]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Самаабарона Літвы і Беларусі]]<br /> * [[Паход РСЧА ў Беларусь і Прыбалтыку (1918-1919)|Паход РСЧА]] <br /> * [[Лінія Керзана]] * [[Літоўска-беларускія дывізіі]]<br /> * [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] <br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} ''Савецкі бок''<br /> * {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|РСФСР]]<br /> * {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]]<br/> * {{Сцяг ССРБ}} [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|ССРБ]] ''Польскі бок:''<br /> * {{Сцяг|Польшча}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]<br /> * {{Сцяг|Украіна}} [[Украінская Народная Рэспубліка|УНР]]<br /> ''Пры падтрымцы'' * {{Сцяг|Францыя}} [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыя]]<br /> ''Саўдзельнікі''<br /> * {{Сцяг|БНР}} [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]<br /> * {{Сцяг|Латвія}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвія]]<br /> {{!}}valign="bottom" align="right" colspan="8"{{!}} {{Tnavbar|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі|plain=1}} {{!}}} |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] </noinclude> <!-- |Бітвы =<div> {{nobr|'''1919''' <br>[[Бой за Бярозу-Картузскую|Бяроза-Картузская]] •}} {{nobr|[[Нясвіжскае паўстанне|Нясвіж]] •}} {{nobr|[[Баі за Ліду, 1919|Ліда]] (1) •}} {{nobr|[[Віленская аперацыя, 1919|Вільня]] (2) •}} {{nobr|[[Аперацыя Мінск|Мінск]]}}<br> {{nobr|'''1920''' <br> [[Баі за Дзвінск|Дзвінск]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Латычаве|Латычаў]] •}} {{nobr|[[Мазырская аперацыя|Мазыр]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя Войскі Польскага, 1920|Кіеў]] (1) •}} {{nobr|[[Рэйд на Казацін|Казацін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Жытомір|Жытомір]] •}} {{nobr|[[Майская аперацыя, 1920|Майская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя РСЧА, 1920|Кіеў]] (2) •}} {{nobr|[[Бітва пры Валадарцы|Валадарка]] •}} {{nobr|[[Бой за Быстрык|Быстрык]] •}} {{nobr|[[Бой пад Барыспалем|Барыспаль]] •}} {{nobr|[[Наваград-Валынская аперацыя|Наваград–Валынскі]] •}} {{nobr|[[Ровенская аперацыя, 1920|Роўна]] •}} {{nobr|[[Ліпеньская аперацыя, 1920|Ліпеньская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Ільвоўская аперацыя, 1920|Львоў]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Гродна, 1920|Гродна]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Брэст, 1920|Брэст]] •}} {{nobr|[[Варшаўская бітва (1920)|Варшава]] •}} {{nobr|[[Радзымінская бітва|Радзымін]] •}} {{nobr|[[Осаўская бітва|Осаў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Насельск|Насельск]] •}} {{nobr|[[Бой пад Коцкам, 1920|Коцк]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Цыцаве|Цыцаў]] •}} {{nobr|[[Контрудар на Вепшы|Вепш]] •}} {{nobr|[[Бітва пад Задвор'ем|Задвор'е]] •}} {{nobr|[[Беластоцкая бітва|Беласток]] •}} {{nobr|[[Абарона Замосця|Замосце]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Камараве, 1920|Камараў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Кобрын (1920)|Кобрын]] •}} {{nobr|[[Бой у Дзіцяціна|Дзіцяцін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Ковель|Ковель]] •}} {{nobr|[[Бітва на Нёмане|Нёман]] •}} {{nobr|[[Бой за Ліду|Ліда]] (2)}} --> ia5a7b2jkc5mjen6ao04ds8nge799wv 4192064 4192061 2022-08-22T18:20:48Z MoniczFrancisak 96628 Адкат праўкі 4192061 аўтарства [[Special:Contributions/JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[User talk:JerzyKundrat|размовы]]) wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Польска-савецкая вайна |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Польска-савецкая вайна|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |спіс1 ={{{!}} width="100%" align="right" {{!}}- !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Франты''' !colspan="2" valign="center" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Бітвы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Арганізацыі''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Спецыяльныя тэмы''' !colspan="2" style="background:#B0C4DE"{{!}} '''Удзельнікі''' {{!}}- valign="top" align="left" {{!}}valign="top"{{!}} ''Польскі бок:''<br /> * [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]]<br /> * [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]]<br /> * [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] <br /> * [[Палескі фронт|Палескі]] ''Савецкі бок:''<br /> * [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]]<br /> * [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" rowspan="2"{{!}} ''1919:''<br /> * [[Аперацыя Мінск]]<br /> * [[Нясвіжскае паўстанне]] ''1920:''<br /> * [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]]<br /> * [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]]<br /> * [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]]<br /> * [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]]<br /> * [[Бітва на Нёмане]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Польская рада Мінскай зямлі]]<br /> * [[Цэнтральная беларуская рада Віленшчыны і Гродзеншчыны|Цэнтральная беларуская рада]]<br /> * [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт]]<br /> * [[Беларуская вайсковая камісія]]<br /> * [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]]<br /> * [[Камітэт абароны крэсаў]]<br /> * [[Польска-беларускае таварыства]] {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} * [[Самаабарона Літвы і Беларусі]]<br /> * [[Паход РСЧА ў Беларусь і Прыбалтыку (1918-1919)|Паход РСЧА]] <br /> * [[Лінія Керзана]] * [[Літоўска-беларускія дывізіі]]<br /> * [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] <br /> {{!}}rowspan="2"{{!}} &nbsp;&nbsp; {{!}}valign="top" align="left"{{!}} ''Савецкі бок''<br /> * {{Сцяг РСФСР (1918-1937)}} [[Расійская СФСР|РСФСР]]<br /> * {{Сцяг Літбела}} [[Літоўска-Беларуская ССР|Літбел]]<br/> * {{Сцяг ССРБ}} [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|ССРБ]] ''Польскі бок:''<br /> * {{Сцяг|Польшча}} [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]<br /> * {{Сцяг|Украіна}} [[Украінская Народная Рэспубліка|УНР]]<br /> ''Пры падтрымцы'' * {{Сцяг|Францыя}} [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыя]]<br /> ''Саўдзельнікі''<br /> * {{Сцяг|БНР}} [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]<br /> * {{Сцяг|Латвія}} [[Латвійская Рэспубліка (1918—1940)|Латвія]]<br /> {{!}}valign="bottom" align="right" colspan="8"{{!}} {{Tnavbar|Польска-савецкая вайна на тэрыторыі Беларусі|plain=1}} {{!}}} |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> cuvi2b5xyl328fiohjajx1dn8ttrlxx 4192071 4192064 2022-08-22T18:42:55Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Навігацыйная табліца/Дакументацыя | navbar = | state = Польшча | стыль_асноўнага_загалоўка = | загаловак = | выява = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | стыль_уверсе = | уверсе = | загаловак1 = Франты | спіс1 = '''Польскі бок:''' [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]] {{*}} [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]] {{*}} [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] {{*}} [[Палескі фронт|Палескі]]</br> '''Савецкі бок:''' [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]] {{*}} [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] | загаловак2 = Бітвы | спіс2 = '''1919:''' [[Аперацыя Мінск]] {{*}} [[Нясвіжскае паўстанне]]</br> '''1920:''' [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]] {{*}} [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]] {{*}} [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] {{*}} [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]] {{*}} [[Бітва на Нёмане]] | загаловак3 = Вынікі | спіс3 = [[Лінія Керзана]] {{*}} [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] | стыль_унізе = | унізе = }}<noinclude> {{doc-inline}} {{Навігацыйная табліца/TemplateData}} {{doc-end}} [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны]] </noinclude> |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> 5ayhksjrq7q5h5oryvryp1ybxml1qk8 4192072 4192071 2022-08-22T18:43:24Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Навігацыйная табліца/Дакументацыя | navbar = | state = Польшча | стыль_асноўнага_загалоўка = | загаловак = | выява = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | стыль_уверсе = | уверсе = | загаловак1 = Франты | спіс1 = '''Польскі бок:''' [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]] {{*}} [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]] {{*}} [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] {{*}} [[Палескі фронт|Палескі]]</br> '''Савецкі бок:''' [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]] {{*}} [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] | загаловак2 = Бітвы | спіс2 = '''1919:''' [[Аперацыя Мінск]] {{*}} [[Нясвіжскае паўстанне]]</br> '''1920:''' [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]] {{*}} [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]] {{*}} [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] {{*}} [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]] {{*}} [[Бітва на Нёмане]] | загаловак3 = Вынікі | спіс3 = [[Лінія Керзана]] {{*}} [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] | стыль_унізе = | унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> cfemimozn3c63tc4y14amuszitbxaju 4192073 4192072 2022-08-22T18:51:26Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Польска-савецкая вайна | navbar = | state = Польшча | стыль_асноўнага_загалоўка = | загаловак = [[Польска-савецкая вайна]] | выява = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | стыль_уверсе = | уверсе = | загаловак1 = Франты | спіс1 = '''Польскі бок:''' [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]] • [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]] • [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] • [[Палескі фронт|Палескі]]</br> '''Савецкі бок:''' [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]] • [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] | загаловак2 = Бітвы | спіс2 = '''1919:''' [[Бой за Бярозу-Картузскую|Бяроза-Картузская]] • [[Нясвіжскае паўстанне|Нясвіж]] • [[Баі за Ліду, 1919|Ліда]] • [[Віленская аперацыя, 1919|Вільня]] • [[Аперацыя Мінск|Мінск]]</br> '''1920:''' [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]] {{*}} [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]] {{*}} [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] {{*}} [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]] {{*}} [[Бітва на Нёмане]] | загаловак3 = Вынікі | спіс3 = [[Лінія Керзана]] {{*}} [[Рыжскі мірны дагавор (1921)]] | стыль_унізе = | унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> <!-- {{nobr|'''1920''' <br> [[Баі за Дзвінск|Дзвінск]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Латычаве|Латычаў]] •}} {{nobr|[[Мазырская аперацыя|Мазыр]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя Войскі Польскага, 1920|Кіеў]] (1) •}} {{nobr|[[Рэйд на Казацін|Казацін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Жытомір|Жытомір]] •}} {{nobr|[[Майская аперацыя, 1920|Майская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя РСЧА, 1920|Кіеў]] (2) •}} {{nobr|[[Бітва пры Валадарцы|Валадарка]] •}} {{nobr|[[Бой за Быстрык|Быстрык]] •}} {{nobr|[[Бой пад Барыспалем|Барыспаль]] •}} {{nobr|[[Наваград-Валынская аперацыя|Наваград–Валынскі]] •}} {{nobr|[[Ровенская аперацыя, 1920|Роўна]] •}} {{nobr|[[Ліпеньская аперацыя, 1920|Ліпеньская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Ільвоўская аперацыя, 1920|Львоў]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Гродна, 1920|Гродна]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Брэст, 1920|Брэст]] •}} {{nobr|[[Варшаўская бітва (1920)|Варшава]] •}} {{nobr|[[Радзымінская бітва|Радзымін]] •}} {{nobr|[[Осаўская бітва|Осаў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Насельск|Насельск]] •}} {{nobr|[[Бой пад Коцкам, 1920|Коцк]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Цыцаве|Цыцаў]] •}} {{nobr|[[Контрудар на Вепшы|Вепш]] •}} {{nobr|[[Бітва пад Задвор'ем|Задвор'е]] •}} {{nobr|[[Беластоцкая бітва|Беласток]] •}} {{nobr|[[Абарона Замосця|Замосце]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Камараве, 1920|Камараў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Кобрын (1920)|Кобрын]] •}} {{nobr|[[Бой у Дзіцяціна|Дзіцяцін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Ковель|Ковель]] •}} {{nobr|[[Бітва на Нёмане|Нёман]] •}} {{nobr|[[Бой за Ліду|Ліда]] (2)}} --> jl8hys877zi536zw027cry3yndeguu5 4192075 4192073 2022-08-22T18:53:41Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Польска-савецкая вайна | navbar = | state = Польшча | стыль_асноўнага_загалоўка = | загаловак = [[Польска-савецкая вайна]] | выява = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | стыль_уверсе = | уверсе = | загаловак1 = Франты | спіс1 = '''Польскі бок:''' [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]] • [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]] • [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] • [[Палескі фронт|Палескі]]</br> '''Савецкі бок:''' [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]] • [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] | загаловак2 = Бітвы | спіс2 = '''1919:''' [[Бой за Бярозу-Картузскую|Бяроза-Картузская]] • [[Нясвіжскае паўстанне|Нясвіж]] • [[Баі за Ліду, 1919|Ліда]] • [[Віленская аперацыя, 1919|Вільня]] • [[Аперацыя Мінск|Мінск]]</br> '''1920:''' [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]] {{*}} [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]] {{*}} [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] {{*}} [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]] {{*}} [[Бітва на Нёмане]] | загаловак3 = Вынікі | спіс3 = [[Лінія Керзана]] {{*}} [[Рыжскі мірны дагавор (1921)|Рыжскі мір]] | стыль_унізе = | унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> <!-- {{nobr|'''1920''' <br> [[Баі за Дзвінск|Дзвінск]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Латычаве|Латычаў]] •}} {{nobr|[[Мазырская аперацыя|Мазыр]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя Войскі Польскага, 1920|Кіеў]] (1) •}} {{nobr|[[Рэйд на Казацін|Казацін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Жытомір|Жытомір]] •}} {{nobr|[[Майская аперацыя, 1920|Майская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя РСЧА, 1920|Кіеў]] (2) •}} {{nobr|[[Бітва пры Валадарцы|Валадарка]] •}} {{nobr|[[Бой за Быстрык|Быстрык]] •}} {{nobr|[[Бой пад Барыспалем|Барыспаль]] •}} {{nobr|[[Наваград-Валынская аперацыя|Наваград–Валынскі]] •}} {{nobr|[[Ровенская аперацыя, 1920|Роўна]] •}} {{nobr|[[Ліпеньская аперацыя, 1920|Ліпеньская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Ільвоўская аперацыя, 1920|Львоў]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Гродна, 1920|Гродна]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Брэст, 1920|Брэст]] •}} {{nobr|[[Варшаўская бітва (1920)|Варшава]] •}} {{nobr|[[Радзымінская бітва|Радзымін]] •}} {{nobr|[[Осаўская бітва|Осаў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Насельск|Насельск]] •}} {{nobr|[[Бой пад Коцкам, 1920|Коцк]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Цыцаве|Цыцаў]] •}} {{nobr|[[Контрудар на Вепшы|Вепш]] •}} {{nobr|[[Бітва пад Задвор'ем|Задвор'е]] •}} {{nobr|[[Беластоцкая бітва|Беласток]] •}} {{nobr|[[Абарона Замосця|Замосце]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Камараве, 1920|Камараў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Кобрын (1920)|Кобрын]] •}} {{nobr|[[Бой у Дзіцяціна|Дзіцяцін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Ковель|Ковель]] •}} {{nobr|[[Бітва на Нёмане|Нёман]] •}} {{nobr|[[Бой за Ліду|Ліда]] (2)}} --> m8kx7ttfaizwiovknzzayhirm49qfcn 4192077 4192075 2022-08-22T18:55:52Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Польска-савецкая вайна | navbar = | state = Польшча | стыль_асноўнага_загалоўка = | загаловак = [[Польска-савецкая вайна]] (1919—1921) | выява = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | стыль_уверсе = | уверсе = | загаловак1 = Франты | спіс1 = '''Польскі бок:''' [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]] • [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]] • [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] • [[Палескі фронт|Палескі]]</br> '''Савецкі бок:''' [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]] • [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] | загаловак2 = Бітвы | спіс2 = '''1919:''' [[Бой за Бярозу-Картузскую|Бяроза-Картузская]] • [[Нясвіжскае паўстанне|Нясвіж]] • [[Баі за Ліду, 1919|Ліда]] • [[Віленская аперацыя, 1919|Вільня]] • [[Аперацыя Мінск|Мінск]]</br> '''1920:''' [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]] {{*}} [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]] {{*}} [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] {{*}} [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]] {{*}} [[Бітва на Нёмане]] | загаловак3 = Вынікі | спіс3 = [[Лінія Керзана]] {{*}} [[Рыжскі мірны дагавор (1921)|Рыжскі мір]] | стыль_унізе = | унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] </noinclude> <!-- {{nobr|'''1920''' <br> [[Баі за Дзвінск|Дзвінск]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Латычаве|Латычаў]] •}} {{nobr|[[Мазырская аперацыя|Мазыр]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя Войскі Польскага, 1920|Кіеў]] (1) •}} {{nobr|[[Рэйд на Казацін|Казацін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Жытомір|Жытомір]] •}} {{nobr|[[Майская аперацыя, 1920|Майская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя РСЧА, 1920|Кіеў]] (2) •}} {{nobr|[[Бітва пры Валадарцы|Валадарка]] •}} {{nobr|[[Бой за Быстрык|Быстрык]] •}} {{nobr|[[Бой пад Барыспалем|Барыспаль]] •}} {{nobr|[[Наваград-Валынская аперацыя|Наваград–Валынскі]] •}} {{nobr|[[Ровенская аперацыя, 1920|Роўна]] •}} {{nobr|[[Ліпеньская аперацыя, 1920|Ліпеньская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Ільвоўская аперацыя, 1920|Львоў]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Гродна, 1920|Гродна]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Брэст, 1920|Брэст]] •}} {{nobr|[[Варшаўская бітва (1920)|Варшава]] •}} {{nobr|[[Радзымінская бітва|Радзымін]] •}} {{nobr|[[Осаўская бітва|Осаў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Насельск|Насельск]] •}} {{nobr|[[Бой пад Коцкам, 1920|Коцк]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Цыцаве|Цыцаў]] •}} {{nobr|[[Контрудар на Вепшы|Вепш]] •}} {{nobr|[[Бітва пад Задвор'ем|Задвор'е]] •}} {{nobr|[[Беластоцкая бітва|Беласток]] •}} {{nobr|[[Абарона Замосця|Замосце]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Камараве, 1920|Камараў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Кобрын (1920)|Кобрын]] •}} {{nobr|[[Бой у Дзіцяціна|Дзіцяцін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Ковель|Ковель]] •}} {{nobr|[[Бітва на Нёмане|Нёман]] •}} {{nobr|[[Бой за Ліду|Ліда]] (2)}} --> cb3rkixbigir1lao8yw29exnbbf8ji2 4192092 4192077 2022-08-22T19:08:02Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Польска-савецкая вайна | navbar = | state = Польшча | стыль_асноўнага_загалоўка = | загаловак = [[Польска-савецкая вайна]] (1919—1921) | выява = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | стыль_уверсе = | уверсе = | загаловак1 = Франты | спіс1 = '''Польскі бок:''' [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]] • [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]] • [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] • [[Палескі фронт|Палескі]]</br> '''Савецкі бок:''' [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]] • [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] | загаловак2 = Бітвы | спіс2 = '''1919:''' [[Бой за Бярозу-Картузскую|Бяроза-Картузская]] • [[Нясвіжскае паўстанне|Нясвіж]] • [[Баі за Ліду, 1919|Ліда]] • [[Віленская аперацыя, 1919|Вільня]] • [[Аперацыя Мінск|Мінск]]</br> '''1920:''' [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]] {{*}} [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]] {{*}} [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] {{*}} [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]] {{*}} [[Бітва на Нёмане]] | загаловак3 = Вынікі | спіс3 = [[Лінія Керзана]] {{*}} [[Рыжскі мірны дагавор (1921)|Рыжскі мір]] | стыль_унізе = | унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польска-савецкая вайна]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Польска-савецкая вайна]] <!-- {{nobr|'''1920''' <br> [[Баі за Дзвінск|Дзвінск]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Латычаве|Латычаў]] •}} {{nobr|[[Мазырская аперацыя|Мазыр]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя Войскі Польскага, 1920|Кіеў]] (1) •}} {{nobr|[[Рэйд на Казацін|Казацін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Жытомір|Жытомір]] •}} {{nobr|[[Майская аперацыя, 1920|Майская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя РСЧА, 1920|Кіеў]] (2) •}} {{nobr|[[Бітва пры Валадарцы|Валадарка]] •}} {{nobr|[[Бой за Быстрык|Быстрык]] •}} {{nobr|[[Бой пад Барыспалем|Барыспаль]] •}} {{nobr|[[Наваград-Валынская аперацыя|Наваград–Валынскі]] •}} {{nobr|[[Ровенская аперацыя, 1920|Роўна]] •}} {{nobr|[[Ліпеньская аперацыя, 1920|Ліпеньская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Ільвоўская аперацыя, 1920|Львоў]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Гродна, 1920|Гродна]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Брэст, 1920|Брэст]] •}} {{nobr|[[Варшаўская бітва (1920)|Варшава]] •}} {{nobr|[[Радзымінская бітва|Радзымін]] •}} {{nobr|[[Осаўская бітва|Осаў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Насельск|Насельск]] •}} {{nobr|[[Бой пад Коцкам, 1920|Коцк]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Цыцаве|Цыцаў]] •}} {{nobr|[[Контрудар на Вепшы|Вепш]] •}} {{nobr|[[Бітва пад Задвор'ем|Задвор'е]] •}} {{nobr|[[Беластоцкая бітва|Беласток]] •}} {{nobr|[[Абарона Замосця|Замосце]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Камараве, 1920|Камараў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Кобрын (1920)|Кобрын]] •}} {{nobr|[[Бой у Дзіцяціна|Дзіцяцін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Ковель|Ковель]] •}} {{nobr|[[Бітва на Нёмане|Нёман]] •}} {{nobr|[[Бой за Ліду|Ліда]] (2)}} --> </noinclude> hfta8e0pc0q25gv1q0hplglnmktjcaj 4192100 4192092 2022-08-22T19:30:24Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Польска-савецкая вайна | navbar = | state = Польшча | стыль_асноўнага_загалоўка = | загаловак = [[Польска-савецкая вайна]] (1919—1921) | выява = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | стыль_уверсе = | уверсе = | загаловак1 = Франты | спіс1 = '''Польскі бок:''' [[Паўночны фронт (1920)|Паўночны]] • [[Літоўска-беларускі фронт|Літоўска-беларускі]] • [[Цэнтральны фронт (1920)|Цэнтральны]] • [[Палескі фронт|Палескі]]</br> '''Савецкі бок:''' [[Заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Заходні]] • [[Паўднёва-заходні фронт (Грамадзянская вайна ў Расіі)|Паўднёва-заходні]] | загаловак2 = Бітвы | спіс2 = '''1919:''' [[Бой за Бярозу-Картузскую|Бяроза-Картузская]] • [[Нясвіжскае паўстанне|Нясвіж]] • [[Баі за Ліду, 1919|Ліда]] • [[Віленская аперацыя, 1919|Вільня]] • [[Аперацыя Мінск|Мінск]]</br> '''1920:''' [[Бітва на Бярэзіне (1920)|Бітва на Бярэзіне]] {{*}} [[Чэрвеньская аперацыя (1920)|Чэрвеньская аперацыя]] {{*}} [[Варшаўская бітва (1920)|Варшаўская бітва]] {{*}} [[Бітва за Кобрын (1920)|Бітва за Кобрын]] {{*}} [[Бітва на Нёмане]] | загаловак3 = Вынікі | спіс3 = [[Лінія Керзана]] {{*}} [[Рыжскі мірны дагавор (1921)|Рыжскі мір]] | стыль_унізе = | унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Беларусі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны СССР]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Польшчы]] <!-- {{nobr|'''1920''' <br> [[Баі за Дзвінск|Дзвінск]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Латычаве|Латычаў]] •}} {{nobr|[[Мазырская аперацыя|Мазыр]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя Войскі Польскага, 1920|Кіеў]] (1) •}} {{nobr|[[Рэйд на Казацін|Казацін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Жытомір|Жытомір]] •}} {{nobr|[[Майская аперацыя, 1920|Майская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Кіеўская аперацыя РСЧА, 1920|Кіеў]] (2) •}} {{nobr|[[Бітва пры Валадарцы|Валадарка]] •}} {{nobr|[[Бой за Быстрык|Быстрык]] •}} {{nobr|[[Бой пад Барыспалем|Барыспаль]] •}} {{nobr|[[Наваград-Валынская аперацыя|Наваград–Валынскі]] •}} {{nobr|[[Ровенская аперацыя, 1920|Роўна]] •}} {{nobr|[[Ліпеньская аперацыя, 1920|Ліпеньская аперацыя]] •}} {{nobr|[[Ільвоўская аперацыя, 1920|Львоў]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Гродна, 1920|Гродна]] •}} {{nobr|[[Першая бітва за Брэст, 1920|Брэст]] •}} {{nobr|[[Варшаўская бітва (1920)|Варшава]] •}} {{nobr|[[Радзымінская бітва|Радзымін]] •}} {{nobr|[[Осаўская бітва|Осаў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Насельск|Насельск]] •}} {{nobr|[[Бой пад Коцкам, 1920|Коцк]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Цыцаве|Цыцаў]] •}} {{nobr|[[Контрудар на Вепшы|Вепш]] •}} {{nobr|[[Бітва пад Задвор'ем|Задвор'е]] •}} {{nobr|[[Беластоцкая бітва|Беласток]] •}} {{nobr|[[Абарона Замосця|Замосце]] •}} {{nobr|[[Бітва пры Камараве, 1920|Камараў]] •}} {{nobr|[[Бітва за Кобрын (1920)|Кобрын]] •}} {{nobr|[[Бой у Дзіцяціна|Дзіцяцін]] •}} {{nobr|[[Рэйд на Ковель|Ковель]] •}} {{nobr|[[Бітва на Нёмане|Нёман]] •}} {{nobr|[[Бой за Ліду|Ліда]] (2)}} --> </noinclude> 00og3oksgx3u4caeyc7ib5rixys6jxj 14 716973 4191856 4191793 2022-08-22T12:40:58Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Постаці Прыморскага края]] [[Катэгорыя:Дэпутаты краявых, абласных і акруговых саветаў РСФСР|Прыморскі краявы]] ol99j2myltbr2phg3e01yjmblg4dpcc 11 716984 4192002 4190831 2022-08-22T17:21:39Z MoniczFrancisak 96628 /* Канфлікт 19.08.2022 */ Адказ wikitext text/x-wiki == Канфлікт 19.08.2022 == JerzyKundrat руйнуе шаблон. Вандалізм. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:32, 19 жніўня 2022 (+03) [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] — спам? --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:34, 19 жніўня 2022 (+03) :Які спам?! Вы руйнуеце шаблон, пакідаючы яго без важных (для гэтай тэмы) артыкулаў. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:35, 19 жніўня 2022 (+03) :: Шаблон навігацыйны. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:36, 19 жніўня 2022 (+03) ::: На важныя артыкулы можна зрабіць гіперспасылкі ў тэксце. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:37, 19 жніўня 2022 (+03) ::::Якія гіперсылкі?! Вы здзекуецеся?! Шаблон ствараецца на аснове шаблонаў па гэтай тэме з іншамоўных раздзелаў Вікі, а менавіта: адлюстраванне падзей, бакоў канфлікту і інш. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:39, 19 жніўня 2022 (+03) :::Вы пакідаеце шаблон голым. Навігацыя па бітвах?! Пры шаблоне, які ахоплівае тэму шырэй. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:38, 19 жніўня 2022 (+03) :::: Навігацыя ўнутры тэмы, а не па ўсім, што часткова з ёй можа перасякацца. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:40, 19 жніўня 2022 (+03) :::::Эм...Вы смяецеся? Аргументацыі 0 [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:43, 19 жніўня 2022 (+03) :::::Аргументуйце прычыны выдалення 80% матэрыялаў з шаблона [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:53, 19 жніўня 2022 (+03) :Гэта назва не адлюстроўвае змест шаблона + шаблон з такой назвай ужо ёсьць [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 20:21, 22 жніўня 2022 (+03) Думаю, варта б напоўніць картку-[[шаблон:Узброены канфлікт]], а той, пра які размова, выкарыстоўваць, як навігацыйны. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 22:06, 19 жніўня 2022 (+03) == Версія 1.2 == Гэта канчатковая версія шаблона. Змена назвы магчыма толькі пасля змены зместу шаблона (маецца на ўвазе пашырэнне шаблона з Беларусі на ўсю польска-савецкую вайну). [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 14:25, 20 жніўня 2022 (+03) :Дарэчы, тэматычны шаблон пра ўсю Польска-савецкую вайну ўжо існуе. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 14:28, 20 жніўня 2022 (+03) lx6cppwo8es9qtacwvcp4t0q20ex91c 4192059 4192002 2022-08-22T18:15:39Z MoniczFrancisak 96628 /* Канфлікт 19.08.2022 */ Адказ wikitext text/x-wiki == Канфлікт 19.08.2022 == JerzyKundrat руйнуе шаблон. Вандалізм. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:32, 19 жніўня 2022 (+03) [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] — спам? --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:34, 19 жніўня 2022 (+03) :Які спам?! Вы руйнуеце шаблон, пакідаючы яго без важных (для гэтай тэмы) артыкулаў. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:35, 19 жніўня 2022 (+03) :: Шаблон навігацыйны. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:36, 19 жніўня 2022 (+03) ::: На важныя артыкулы можна зрабіць гіперспасылкі ў тэксце. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:37, 19 жніўня 2022 (+03) ::::Якія гіперсылкі?! Вы здзекуецеся?! Шаблон ствараецца на аснове шаблонаў па гэтай тэме з іншамоўных раздзелаў Вікі, а менавіта: адлюстраванне падзей, бакоў канфлікту і інш. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:39, 19 жніўня 2022 (+03) :::Вы пакідаеце шаблон голым. Навігацыя па бітвах?! Пры шаблоне, які ахоплівае тэму шырэй. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:38, 19 жніўня 2022 (+03) :::: Навігацыя ўнутры тэмы, а не па ўсім, што часткова з ёй можа перасякацца. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:40, 19 жніўня 2022 (+03) :::::Эм...Вы смяецеся? Аргументацыі 0 [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:43, 19 жніўня 2022 (+03) :::::Аргументуйце прычыны выдалення 80% матэрыялаў з шаблона [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:53, 19 жніўня 2022 (+03) :Гэта назва не адлюстроўвае змест шаблона + шаблон з такой назвай ужо ёсьць [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 20:21, 22 жніўня 2022 (+03) Думаю, варта б напоўніць картку-[[шаблон:Узброены канфлікт]], а той, пра які размова, выкарыстоўваць, як навігацыйны. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 22:06, 19 жніўня 2022 (+03) :Вы зараз сур'ёзна?! Вы змяняеце назву гэтага шаблона пры ўмове, што яго змест не адлюстроўвае ўсю вайну, а толькі Беларускі тэатр баявых дзеянняў. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:15, 22 жніўня 2022 (+03) == Версія 1.2 == Гэта канчатковая версія шаблона. Змена назвы магчыма толькі пасля змены зместу шаблона (маецца на ўвазе пашырэнне шаблона з Беларусі на ўсю польска-савецкую вайну). [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 14:25, 20 жніўня 2022 (+03) :Дарэчы, тэматычны шаблон пра ўсю Польска-савецкую вайну ўжо існуе. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 14:28, 20 жніўня 2022 (+03) e3r1t8d3nijimar9v3ookwem9fn1kal 4192062 4192059 2022-08-22T18:19:34Z MoniczFrancisak 96628 /* Канфлікт 19.08.2022 */ Адказ wikitext text/x-wiki == Канфлікт 19.08.2022 == JerzyKundrat руйнуе шаблон. Вандалізм. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:32, 19 жніўня 2022 (+03) [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] — спам? --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:34, 19 жніўня 2022 (+03) :Які спам?! Вы руйнуеце шаблон, пакідаючы яго без важных (для гэтай тэмы) артыкулаў. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:35, 19 жніўня 2022 (+03) :: Шаблон навігацыйны. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:36, 19 жніўня 2022 (+03) ::: На важныя артыкулы можна зрабіць гіперспасылкі ў тэксце. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:37, 19 жніўня 2022 (+03) ::::Якія гіперсылкі?! Вы здзекуецеся?! Шаблон ствараецца на аснове шаблонаў па гэтай тэме з іншамоўных раздзелаў Вікі, а менавіта: адлюстраванне падзей, бакоў канфлікту і інш. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:39, 19 жніўня 2022 (+03) :::Вы пакідаеце шаблон голым. Навігацыя па бітвах?! Пры шаблоне, які ахоплівае тэму шырэй. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:38, 19 жніўня 2022 (+03) :::: Навігацыя ўнутры тэмы, а не па ўсім, што часткова з ёй можа перасякацца. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:40, 19 жніўня 2022 (+03) :::::Эм...Вы смяецеся? Аргументацыі 0 [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:43, 19 жніўня 2022 (+03) :::::Аргументуйце прычыны выдалення 80% матэрыялаў з шаблона [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:53, 19 жніўня 2022 (+03) :Гэта назва не адлюстроўвае змест шаблона + шаблон з такой назвай ужо ёсьць [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 20:21, 22 жніўня 2022 (+03) Думаю, варта б напоўніць картку-[[шаблон:Узброены канфлікт]], а той, пра які размова, выкарыстоўваць, як навігацыйны. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 22:06, 19 жніўня 2022 (+03) :Вы зараз сур'ёзна?! Вы змяняеце назву гэтага шаблона пры ўмове, што яго змест не адлюстроўвае ўсю вайну, а толькі Беларускі тэатр баявых дзеянняў. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:15, 22 жніўня 2022 (+03) :Вы глядзелі артыкул [[Польска-савецкая вайна]]? Калі не, то гляньце: такі шаблон (заў. Узброенны канфлікт). Там ужо ёсьць. Гэта раз. Па другое. Перад змяненнем назвы шаблона для ахопу ўсёй вайны трэба змяніць змест (дадаць у яго спасылкі па ўсёй тэме). Бо (з пункту гледжання простага чытача) нейкая блытаніна атрымліваецца: Назва шаблона ахоплівае ўсю вайну, а сам ён змяшчае артыкулы толькі па Беларусі [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:19, 22 жніўня 2022 (+03) == Версія 1.2 == Гэта канчатковая версія шаблона. Змена назвы магчыма толькі пасля змены зместу шаблона (маецца на ўвазе пашырэнне шаблона з Беларусі на ўсю польска-савецкую вайну). [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 14:25, 20 жніўня 2022 (+03) :Дарэчы, тэматычны шаблон пра ўсю Польска-савецкую вайну ўжо існуе. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 14:28, 20 жніўня 2022 (+03) 3qp7monzxq2vsx596uk7xt8lcvdhfeo 4192091 4192062 2022-08-22T19:06:49Z JerzyKundrat 174 /* Версія 1.2 */ wikitext text/x-wiki == Канфлікт 19.08.2022 == JerzyKundrat руйнуе шаблон. Вандалізм. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:32, 19 жніўня 2022 (+03) [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] — спам? --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:34, 19 жніўня 2022 (+03) :Які спам?! Вы руйнуеце шаблон, пакідаючы яго без важных (для гэтай тэмы) артыкулаў. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:35, 19 жніўня 2022 (+03) :: Шаблон навігацыйны. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:36, 19 жніўня 2022 (+03) ::: На важныя артыкулы можна зрабіць гіперспасылкі ў тэксце. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:37, 19 жніўня 2022 (+03) ::::Якія гіперсылкі?! Вы здзекуецеся?! Шаблон ствараецца на аснове шаблонаў па гэтай тэме з іншамоўных раздзелаў Вікі, а менавіта: адлюстраванне падзей, бакоў канфлікту і інш. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:39, 19 жніўня 2022 (+03) :::Вы пакідаеце шаблон голым. Навігацыя па бітвах?! Пры шаблоне, які ахоплівае тэму шырэй. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:38, 19 жніўня 2022 (+03) :::: Навігацыя ўнутры тэмы, а не па ўсім, што часткова з ёй можа перасякацца. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:40, 19 жніўня 2022 (+03) :::::Эм...Вы смяецеся? Аргументацыі 0 [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:43, 19 жніўня 2022 (+03) :::::Аргументуйце прычыны выдалення 80% матэрыялаў з шаблона [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:53, 19 жніўня 2022 (+03) :Гэта назва не адлюстроўвае змест шаблона + шаблон з такой назвай ужо ёсьць [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 20:21, 22 жніўня 2022 (+03) Думаю, варта б напоўніць картку-[[шаблон:Узброены канфлікт]], а той, пра які размова, выкарыстоўваць, як навігацыйны. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 22:06, 19 жніўня 2022 (+03) :Вы зараз сур'ёзна?! Вы змяняеце назву гэтага шаблона пры ўмове, што яго змест не адлюстроўвае ўсю вайну, а толькі Беларускі тэатр баявых дзеянняў. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:15, 22 жніўня 2022 (+03) :Вы глядзелі артыкул [[Польска-савецкая вайна]]? Калі не, то гляньце: такі шаблон (заў. Узброенны канфлікт). Там ужо ёсьць. Гэта раз. Па другое. Перад змяненнем назвы шаблона для ахопу ўсёй вайны трэба змяніць змест (дадаць у яго спасылкі па ўсёй тэме). Бо (з пункту гледжання простага чытача) нейкая блытаніна атрымліваецца: Назва шаблона ахоплівае ўсю вайну, а сам ён змяшчае артыкулы толькі па Беларусі [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:19, 22 жніўня 2022 (+03) == Версія 1.2 == Гэта канчатковая версія шаблона. Змена назвы магчыма толькі пасля змены зместу шаблона (маецца на ўвазе пашырэнне шаблона з Беларусі на ўсю польска-савецкую вайну). [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 14:25, 20 жніўня 2022 (+03) :Дарэчы, тэматычны шаблон пра ўсю Польска-савецкую вайну ўжо існуе. [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 14:28, 20 жніўня 2022 (+03) :: Усё ж асноўным артыкулам па тэме ёсць [[Польска-савецкая вайна]], ад яго і мае сэнс разбудоўваць нейкую структуру. Перачытаў таксама [[Вікіпедыя:Чым не з’яўляецца Вікіпедыя #Вікіпедыя — не папяровая энцыклапедыя]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 22:06, 22 жніўня 2022 (+03) lat7z5eik29cyaqgabtfh27dw58r3b6 14 717036 4191960 4190978 2022-08-22T16:25:45Z Artsiom91 31770 ± 2 катэгорыі з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўных Саветаў рэспублік СССР|Кіргізская ССР]] [[Катэгорыя:Постаці Кіргізскай ССР]] [[Катэгорыя:Палітыкі Кыргызстана]] 85nv5dnm2w34kck2f3hc8nsbfhbee27 0 717041 4191834 4191801 2022-08-22T12:20:35Z Frantishak 22737 /* Старажытны свет */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Endor.jpg|міні|Саул раіцца з памерлым Самуілам. Гравюра [[1681]] г.]] '''Некрама́нтыя''' (ад {{lang-gr|νεκρός}} «мёртвы» і {{lang-gr|μαντεία}} «варажба») — [[магія|магічная]] практыка, якая залучае памерлых. == Старажытны свет == Упершыню слова '''некрамантыя''' было ўжыта [[хрысціянства|хрысціянскім]] багасловам [[Арыген]]ам ([[3 стагоддзе|III]] ст.), аднак сама практыка некрамантыі мае болей старажытныя карані. Звесткі пра яе сустракаюцца ў асобных крыніцах [[Шумер]]а, [[Элам]]а, [[Вавілонія|Вавілоніі]], [[Старажытны Егіпет|Старажытнага Егіпта]]. [[Эліны|Старажытныя грэкі]] верылі ў тое, што душы памерлых валодалі здольнасцю прадбачыць будучыню. У [[пячора|пячоры]] [[Аід]]а на поўдні [[Лаконія|Лаконіі]], у [[Кумы|Кумах]], [[Гераклея Пантыйская|Гераклеі]], [[Эрміёні|Герміёне]] і на рацэ [[Ахеран]] у [[Эпір]]ы дзейнічалі свяцілішчы, дзе, як лічылася, вернікі маглі ўступіць у кантакт з нябожчыкамі. Найбольш вядомым быў храм Некрамантэон («аракул памерлых») на Ахеране. [[Паломніцтва|Пілігрымы]], што з’яўляліся сюды, на працягу вызначанага часу знаходзіліся ў цемры, харчаваліся ежай памерлых — [[Боб|бабамі]], [[свініна]]й, [[ячмень|ячменным]] [[хлеб]]ам і [[Вустрыцы|вустрыцамі]], абмываліся і маліліся. Потым у суправаджэнні [[жрэцтва|жраца]] яны праходзілі праз некалькі [[калідор]]аў і жалезную [[брама|браму]], якія сімвалізавалі ўваход у свет нябожчыкаў, прыносілі ў ахвяру [[авечка свойская|авечку]] і спыняліся ў цэнтральнай зале, дзе жрэц спяваў [[малітва|малітвы]] і выклікаў мёртвыя душы. У 1958 г. падчас [[Археалагічныя даследаванні|археалагічных раскопак]] Некрамантэона ў цэнтральнай зале, пабудаванай у [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н.э., былі выяўлены рэшткі [[Пад’ёмны кран|пад’ёмнага крана]], што мог рухацца з суседняга пакоя<ref>[https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia]</ref>. Даследчыкі палічылі, што з яго дапамогай жрацы ўводзілі ў зман наведвальнікаў. Пасля наведвання храма пілігрымы праходзілі трохдзённы абрад ачышчэння і абавязваліся маўчаць пра тое, што пачулі і ўбачылі, пад пагрозай смерці. [[Стары Запавет]] забараняў [[Іўдаізм|іўдзеям]] некрамантыю<ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Лявіт], 19:31</ref><ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Другі Закон], 18:9—11</ref>: {{Пачатак цытаты}}Не зьвяртайцеся да закліначоў мёртвых, і да чарадзеяў не хадзеце, і не даводзьце сябе да апаганьваньня імі. {{Канец цытаты}} {{Пачатак цытаты}}Калі ты ўвойдзеш у зямлю, якую дае табе Гасподзь, Бог твой, тады не навучыся рабіць брыдоты, якія рабілі народы гэтыя: не павінен быць у цябе той, хто праводзіць сына свайго альбо дачку сваю праз агонь, ні вяшчун, ні варажбіт, ні чарнакніжнік, ні чарадзей, ні змусьнік, які заклінае духаў, ні чараўнік, які апытвае нябожчыкаў {{Канец цытаты}} Тым не менш, у [[Першая кніга Царстваў|Першай кнізе Царстваў]] апавядаецца, як валадар [[Саул]] падчас нашэсця [[філістымляне|філістымлян]] звяртаўся праз жанчыну-чараўніцу да памерлага прарока [[Самуіл]]а<ref>[https://www.biblija.by/bible-car1 Першая кніга Царстваў], 28:7—25</ref>. З іўдаізму забарона на некрамантыю і іншыя [[магія|магічны]]я дзеянні распаўсюдзілася на [[хрысціянства|хрысціянскіх]] вернікаў. Раннія хрысціянскія аўтары ўзгадвалі звычаі звароту да нябожчыкаў толькі як прыкмету прыхільнікаў [[паганства]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.newadvent.org/cathen/10735a.htm CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Necromancy — New Advent] * [https://www.jewishencyclopedia.com/articles/11411-necromancy NECROMANCY — JewishEncyclopedia.com] * [https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/other-religious-beliefs-and-general-terms/miscellaneous-religion/necromancy Necromancy — Encyclopedia.com] * [https://cvltnation.com/tapping-bones-brief-history-necromancy-ancient-greece-boneghazi/ Tapping The Bones: A Brief History Of Necromancy From Ancient Greece To Boneghazi] [[Катэгорыя:Магія]] [[Катэгорыя:Акультызм]] [[Катэгорыя:Жыццё пасля смерці]] c97s1no8p4qf4w1us1fhk4anqmm6den 4191835 4191834 2022-08-22T12:20:52Z Frantishak 22737 /* Старажытны свет */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Endor.jpg|міні|Саул раіцца з памерлым Самуілам. Гравюра [[1681]] г.]] '''Некрама́нтыя''' (ад {{lang-gr|νεκρός}} «мёртвы» і {{lang-gr|μαντεία}} «варажба») — [[магія|магічная]] практыка, якая залучае памерлых. == Старажытны свет == Упершыню слова '''некрамантыя''' было ўжыта [[хрысціянства|хрысціянскім]] багасловам [[Арыген]]ам ([[3 стагоддзе|III]] ст.), аднак сама практыка некрамантыі мае болей старажытныя карані. Звесткі пра яе сустракаюцца ў асобных крыніцах [[Шумер]]а, [[Элам]]а, [[Вавілонія|Вавілоніі]], [[Старажытны Егіпет|Старажытнага Егіпта]]. [[Эліны|Старажытныя грэкі]] верылі ў тое, што душы памерлых валодалі здольнасцю прадбачыць будучыню. У [[пячора|пячоры]] [[Аід]]а на поўдні [[Лаконія|Лаконіі]], у [[Кумы|Кумах]], [[Гераклея Пантыйская|Гераклеі]], [[Эрміёні|Герміёне]] і на рацэ [[Ахеран]] у [[Эпір]]ы дзейнічалі свяцілішчы, дзе, як лічылася, вернікі маглі ўступіць у кантакт з нябожчыкамі. Найбольш вядомым быў храм Некрамантэон («аракул памерлых») на Ахеране. [[Паломніцтва|Пілігрымы]], што з’яўляліся сюды, на працягу вызначанага часу знаходзіліся ў цемры, харчаваліся ежай памерлых — [[Боб|бабамі]], [[свініна]]й, [[ячмень|ячменным]] [[хлеб]]ам і [[Вустрыцы|вустрыцамі]], абмываліся і маліліся. Потым у суправаджэнні [[жрэцтва|жраца]] яны праходзілі праз некалькі [[калідор]]аў і жалезную [[брама|браму]], якія сімвалізавалі ўваход у свет нябожчыкаў, прыносілі ў ахвяру [[авечка свойская|авечку]] і спыняліся ў цэнтральнай зале, дзе жрэц спяваў [[малітва|малітвы]] і выклікаў мёртвыя душы. У [[1958]] г. падчас [[Археалагічныя даследаванні|археалагічных раскопак]] Некрамантэона ў цэнтральнай зале, пабудаванай у [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н.э., былі выяўлены рэшткі [[Пад’ёмны кран|пад’ёмнага крана]], што мог рухацца з суседняга пакоя<ref>[https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia]</ref>. Даследчыкі палічылі, што з яго дапамогай жрацы ўводзілі ў зман наведвальнікаў. Пасля наведвання храма пілігрымы праходзілі трохдзённы абрад ачышчэння і абавязваліся маўчаць пра тое, што пачулі і ўбачылі, пад пагрозай смерці. [[Стары Запавет]] забараняў [[Іўдаізм|іўдзеям]] некрамантыю<ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Лявіт], 19:31</ref><ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Другі Закон], 18:9—11</ref>: {{Пачатак цытаты}}Не зьвяртайцеся да закліначоў мёртвых, і да чарадзеяў не хадзеце, і не даводзьце сябе да апаганьваньня імі. {{Канец цытаты}} {{Пачатак цытаты}}Калі ты ўвойдзеш у зямлю, якую дае табе Гасподзь, Бог твой, тады не навучыся рабіць брыдоты, якія рабілі народы гэтыя: не павінен быць у цябе той, хто праводзіць сына свайго альбо дачку сваю праз агонь, ні вяшчун, ні варажбіт, ні чарнакніжнік, ні чарадзей, ні змусьнік, які заклінае духаў, ні чараўнік, які апытвае нябожчыкаў {{Канец цытаты}} Тым не менш, у [[Першая кніга Царстваў|Першай кнізе Царстваў]] апавядаецца, як валадар [[Саул]] падчас нашэсця [[філістымляне|філістымлян]] звяртаўся праз жанчыну-чараўніцу да памерлага прарока [[Самуіл]]а<ref>[https://www.biblija.by/bible-car1 Першая кніга Царстваў], 28:7—25</ref>. З іўдаізму забарона на некрамантыю і іншыя [[магія|магічны]]я дзеянні распаўсюдзілася на [[хрысціянства|хрысціянскіх]] вернікаў. Раннія хрысціянскія аўтары ўзгадвалі звычаі звароту да нябожчыкаў толькі як прыкмету прыхільнікаў [[паганства]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.newadvent.org/cathen/10735a.htm CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Necromancy — New Advent] * [https://www.jewishencyclopedia.com/articles/11411-necromancy NECROMANCY — JewishEncyclopedia.com] * [https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/other-religious-beliefs-and-general-terms/miscellaneous-religion/necromancy Necromancy — Encyclopedia.com] * [https://cvltnation.com/tapping-bones-brief-history-necromancy-ancient-greece-boneghazi/ Tapping The Bones: A Brief History Of Necromancy From Ancient Greece To Boneghazi] [[Катэгорыя:Магія]] [[Катэгорыя:Акультызм]] [[Катэгорыя:Жыццё пасля смерці]] td85gh51kxwnpdfnwtmda5dxkgwc3qy 4191891 4191835 2022-08-22T13:12:49Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki [[Выява:Endor.jpg|міні|Саул раіцца з памерлым Самуілам. Гравюра [[1681]] г.]] '''Некрама́нтыя''' (ад {{lang-gr|νεκρός}} «мёртвы» і {{lang-gr|μαντεία}} «варажба») — [[магія|магічная]] практыка, якая залучае памерлых. == Старажытны свет == Упершыню слова '''некрамантыя''' было ўжыта [[хрысціянства|хрысціянскім]] багасловам [[Арыген]]ам ([[3 стагоддзе|III]] ст.), аднак сама практыка некрамантыі мае болей старажытныя карані. Звесткі пра яе сустракаюцца ў асобных крыніцах [[Шумер]]а, [[Элам]]а, [[Вавілонія|Вавілоніі]], [[Старажытны Егіпет|Старажытнага Егіпта]]. [[Эліны|Старажытныя грэкі]] верылі ў тое, што душы памерлых валодалі здольнасцю прадбачыць будучыню. У [[пячора|пячоры]] [[Аід]]а на поўдні [[Лаконія|Лаконіі]], у [[Кумы|Кумах]], [[Гераклея Пантыйская|Гераклеі]], [[Эрміёні|Герміёне]] і на рацэ [[Ахеран]] у [[Эпір]]ы дзейнічалі свяцілішчы, дзе, як лічылася, вернікі маглі ўступіць у кантакт з нябожчыкамі. Найбольш вядомым быў храм Некрамантэён («аракул памерлых») на Ахеране. [[Паломніцтва|Пілігрымы]], што з’яўляліся сюды, на працягу вызначанага часу знаходзіліся ў цемры, харчаваліся ежай памерлых — [[Боб|бабамі]], [[свініна]]й, [[ячмень|ячменным]] [[хлеб]]ам і [[Вустрыцы|вустрыцамі]], абмываліся і маліліся. Потым у суправаджэнні [[жрэцтва|жраца]] яны праходзілі праз некалькі [[калідор]]аў і жалезную [[брама|браму]], якія сімвалізавалі ўваход у свет нябожчыкаў, прыносілі ў ахвяру [[авечка свойская|авечку]] і спыняліся ў цэнтральнай зале, дзе жрэц спяваў [[малітва|малітвы]] і выклікаў мёртвыя душы. У [[1958]] г. падчас [[Археалагічныя даследаванні|археалагічных раскопак]] Некрамантэёна ў цэнтральнай зале, пабудаванай у [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н.э., былі выяўлены рэшткі [[Пад’ёмны кран|пад’ёмнага крана]], што мог рухацца з суседняга пакоя<ref>[https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia]</ref>. Даследчыкі палічылі, што з яго дапамогай жрацы ўводзілі ў зман наведвальнікаў. Пасля наведвання храма пілігрымы праходзілі трохдзённы абрад ачышчэння і абавязваліся маўчаць пра тое, што пачулі і ўбачылі, пад пагрозай смерці. [[Стары Запавет]] забараняў [[Іўдаізм|іўдзеям]] некрамантыю<ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Лявіт], 19:31</ref><ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Другі Закон], 18:9—11</ref>: {{Пачатак цытаты}}Не зьвяртайцеся да закліначоў мёртвых, і да чарадзеяў не хадзеце, і не даводзьце сябе да апаганьваньня імі. {{Канец цытаты}} {{Пачатак цытаты}}Калі ты ўвойдзеш у зямлю, якую дае табе Гасподзь, Бог твой, тады не навучыся рабіць брыдоты, якія рабілі народы гэтыя: не павінен быць у цябе той, хто праводзіць сына свайго альбо дачку сваю праз агонь, ні вяшчун, ні варажбіт, ні чарнакніжнік, ні чарадзей, ні змусьнік, які заклінае духаў, ні чараўнік, які апытвае нябожчыкаў {{Канец цытаты}} Тым не менш, у [[Першая кніга Царстваў|Першай кнізе Царстваў]] апавядаецца, як валадар [[Саул]] падчас нашэсця [[філістымляне|філістымлян]] звяртаўся праз жанчыну-чараўніцу да памерлага прарока [[Самуіл]]а<ref>[https://www.biblija.by/bible-car1 Першая кніга Царстваў], 28:7—25</ref>. З іўдаізму забарона на некрамантыю і іншыя [[магія|магічны]]я дзеянні распаўсюдзілася на [[хрысціянства|хрысціянскіх]] вернікаў. Раннія хрысціянскія аўтары ўзгадвалі звычаі звароту да нябожчыкаў толькі як прыкмету прыхільнікаў [[паганства]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.newadvent.org/cathen/10735a.htm CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Necromancy — New Advent] * [https://www.jewishencyclopedia.com/articles/11411-necromancy NECROMANCY — JewishEncyclopedia.com] * [https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/other-religious-beliefs-and-general-terms/miscellaneous-religion/necromancy Necromancy — Encyclopedia.com] * [https://cvltnation.com/tapping-bones-brief-history-necromancy-ancient-greece-boneghazi/ Tapping The Bones: A Brief History Of Necromancy From Ancient Greece To Boneghazi] [[Катэгорыя:Магія]] [[Катэгорыя:Акультызм]] [[Катэгорыя:Жыццё пасля смерці]] e6g1vqahlrsvpgu74m58cs02vac8g4a 4192145 4191891 2022-08-22T20:37:27Z Frantishak 22737 /* Старажытны свет */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Endor.jpg|міні|Саул раіцца з памерлым Самуілам. Гравюра [[1681]] г.]] '''Некрама́нтыя''' (ад {{lang-gr|νεκρός}} «мёртвы» і {{lang-gr|μαντεία}} «варажба») — [[магія|магічная]] практыка, якая залучае памерлых. == Старажытны свет == Упершыню слова '''некрамантыя''' было ўжыта [[хрысціянства|хрысціянскім]] багасловам [[Арыген]]ам ([[3 стагоддзе|III]] ст.), аднак сама практыка некрамантыі мае болей старажытныя карані. Звесткі пра яе сустракаюцца ў асобных крыніцах [[Шумер]]а, [[Элам]]а, [[Вавілонія|Вавілоніі]], [[Старажытны Егіпет|Старажытнага Егіпта]]. [[Эліны|Старажытныя грэкі]] верылі ў тое, што душы памерлых валодалі здольнасцю прадбачыць будучыню. У [[пячора|пячоры]] [[Аід]]а на поўдні [[Лаконія|Лаконіі]], у [[Кумы|Кумах]], [[Гераклея Пантыйская|Гераклеі]], [[Эрміёні|Герміёне]] і на рацэ [[Ахеран]] у [[Эпір]]ы дзейнічалі свяцілішчы, дзе, як лічылася, вернікі маглі ўступіць у кантакт з нябожчыкамі. Найбольш вядомым быў храм Некрамантэён («аракул памерлых») на Ахеране. [[Паломніцтва|Пілігрымы]], што з’яўляліся сюды, на працягу вызначанага часу знаходзіліся ў цемры, харчаваліся ежай памерлых — [[Боб|бабамі]], [[свініна]]й, [[ячмень|ячменным]] [[хлеб]]ам і [[Вустрыцы|вустрыцамі]], абмываліся і маліліся. Потым у суправаджэнні [[жрэцтва|жраца]] яны праходзілі праз некалькі [[калідор]]аў і жалезную [[брама|браму]], якія сімвалізавалі ўваход у свет нябожчыкаў, прыносілі ў ахвяру [[авечка свойская|авечку]] і спыняліся ў цэнтральнай зале, дзе жрэц спяваў [[малітва|малітвы]] і выклікаў мёртвыя душы. У [[1958]] г. падчас [[Археалагічныя даследаванні|археалагічных раскопак]] Некрамантэёна ў цэнтральнай зале, пабудаванай у [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н.э., былі выяўлены рэшткі [[Пад’ёмны кран|пад’ёмнага крана]], што мог рухацца з суседняга пакоя<ref>[https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia]</ref>. Даследчыкі палічылі, што з яго дапамогай жрацы ўводзілі ў зман наведвальнікаў. Пасля наведвання храма пілігрымы праходзілі трохдзённы абрад ачышчэння і абавязваліся маўчаць пра тое, што пачулі і ўбачылі, пад пагрозай смерці. [[Стары Запавет]] забараняў [[Іўдаізм|іўдзеям]] некрамантыю<ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Лявіт], 19:31</ref><ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Другі Закон], 18:9—11</ref>: {{Пачатак цытаты}}Не зьвяртайцеся да закліначоў мёртвых, і да чарадзеяў не хадзеце, і не даводзьце сябе да апаганьваньня імі. {{Канец цытаты}} {{Пачатак цытаты}}Калі ты ўвойдзеш у зямлю, якую дае табе Гасподзь, Бог твой, тады не навучыся рабіць брыдоты, якія рабілі народы гэтыя: не павінен быць у цябе той, хто праводзіць сына свайго альбо дачку сваю праз агонь, ні вяшчун, ні варажбіт, ні чарнакніжнік, ні чарадзей, ні змусьнік, які заклінае духаў, ні чараўнік, які апытвае нябожчыкаў {{Канец цытаты}} Тым не менш, у [[Першая кніга Царстваў|Першай кнізе Царстваў]] апавядаецца, як валадар [[Саул]] падчас нашэсця [[філістымляне|філістымлян]] звяртаўся праз жанчыну-чараўніцу да памерлага прарока [[Самуіл]]а<ref>[https://www.biblija.by/bible-car1 Першая кніга Царстваў], 28:7—25</ref>. З іўдаізму забарона на некрамантыю і іншыя [[магія|магічны]]я дзеянні распаўсюдзілася на [[хрысціянства|хрысціянскіх]] вернікаў. Раннія хрысціянскія аўтары ўзгадвалі звычаі звароту да нябожчыкаў толькі як прыкмету прыхільнікаў [[паганства]]. == Сярэднявечча == Да [[13 стагоддзе|XIII]] ст. большасць [[хрысціянства|хрысціянскіх]] [[тэалогія|тэолагаў]] разглядала [[магія|магію]] як народныя забабоны. Паміж [[1252]] г. і [[1284]] г. пры двары [[Альфонса X Кастыльскі|Альфонса X]] быў складзены «Picatrix», [[лацінская мова|лацінамоўны]] твор, складзены на аснове [[арабская мова|арабскіх]] кніг «Мэта мудрых» ({{lang-ar|غاية الحكيم}}), прысвечаных варажбе. Ён стаў пачаткам адраджэння цікавасці да магіі і некрамантыі. Апошняя набыла больш шырокае тлумачэнне і прыраўновалася да чорнай магіі, часцяком называлася «ніграмантыя» (ад {{lang-la|niger}} «чорны»)<ref>[https://www.medievalists.net/2015/10/necromancy-from-antiquity-to-medieval-and-modern-times Necromancy from Antiquity to Medieval and Modern Times]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.newadvent.org/cathen/10735a.htm CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Necromancy — New Advent] * [https://www.jewishencyclopedia.com/articles/11411-necromancy NECROMANCY — JewishEncyclopedia.com] * [https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/other-religious-beliefs-and-general-terms/miscellaneous-religion/necromancy Necromancy — Encyclopedia.com] * [https://cvltnation.com/tapping-bones-brief-history-necromancy-ancient-greece-boneghazi/ Tapping The Bones: A Brief History Of Necromancy From Ancient Greece To Boneghazi] [[Катэгорыя:Магія]] [[Катэгорыя:Акультызм]] [[Катэгорыя:Жыццё пасля смерці]] 8uamvslfogul4h68ungcyiw15ly0rwl 4192159 4192145 2022-08-22T21:11:25Z Frantishak 22737 /* Сярэднявечча */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Endor.jpg|міні|Саул раіцца з памерлым Самуілам. Гравюра [[1681]] г.]] '''Некрама́нтыя''' (ад {{lang-gr|νεκρός}} «мёртвы» і {{lang-gr|μαντεία}} «варажба») — [[магія|магічная]] практыка, якая залучае памерлых. == Старажытны свет == Упершыню слова '''некрамантыя''' было ўжыта [[хрысціянства|хрысціянскім]] багасловам [[Арыген]]ам ([[3 стагоддзе|III]] ст.), аднак сама практыка некрамантыі мае болей старажытныя карані. Звесткі пра яе сустракаюцца ў асобных крыніцах [[Шумер]]а, [[Элам]]а, [[Вавілонія|Вавілоніі]], [[Старажытны Егіпет|Старажытнага Егіпта]]. [[Эліны|Старажытныя грэкі]] верылі ў тое, што душы памерлых валодалі здольнасцю прадбачыць будучыню. У [[пячора|пячоры]] [[Аід]]а на поўдні [[Лаконія|Лаконіі]], у [[Кумы|Кумах]], [[Гераклея Пантыйская|Гераклеі]], [[Эрміёні|Герміёне]] і на рацэ [[Ахеран]] у [[Эпір]]ы дзейнічалі свяцілішчы, дзе, як лічылася, вернікі маглі ўступіць у кантакт з нябожчыкамі. Найбольш вядомым быў храм Некрамантэён («аракул памерлых») на Ахеране. [[Паломніцтва|Пілігрымы]], што з’яўляліся сюды, на працягу вызначанага часу знаходзіліся ў цемры, харчаваліся ежай памерлых — [[Боб|бабамі]], [[свініна]]й, [[ячмень|ячменным]] [[хлеб]]ам і [[Вустрыцы|вустрыцамі]], абмываліся і маліліся. Потым у суправаджэнні [[жрэцтва|жраца]] яны праходзілі праз некалькі [[калідор]]аў і жалезную [[брама|браму]], якія сімвалізавалі ўваход у свет нябожчыкаў, прыносілі ў ахвяру [[авечка свойская|авечку]] і спыняліся ў цэнтральнай зале, дзе жрэц спяваў [[малітва|малітвы]] і выклікаў мёртвыя душы. У [[1958]] г. падчас [[Археалагічныя даследаванні|археалагічных раскопак]] Некрамантэёна ў цэнтральнай зале, пабудаванай у [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н.э., былі выяўлены рэшткі [[Пад’ёмны кран|пад’ёмнага крана]], што мог рухацца з суседняга пакоя<ref>[https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia]</ref>. Даследчыкі палічылі, што з яго дапамогай жрацы ўводзілі ў зман наведвальнікаў. Пасля наведвання храма пілігрымы праходзілі трохдзённы абрад ачышчэння і абавязваліся маўчаць пра тое, што пачулі і ўбачылі, пад пагрозай смерці. [[Стары Запавет]] забараняў [[Іўдаізм|іўдзеям]] некрамантыю<ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Лявіт], 19:31</ref><ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Другі Закон], 18:9—11</ref>: {{Пачатак цытаты}}Не зьвяртайцеся да закліначоў мёртвых, і да чарадзеяў не хадзеце, і не даводзьце сябе да апаганьваньня імі. {{Канец цытаты}} {{Пачатак цытаты}}Калі ты ўвойдзеш у зямлю, якую дае табе Гасподзь, Бог твой, тады не навучыся рабіць брыдоты, якія рабілі народы гэтыя: не павінен быць у цябе той, хто праводзіць сына свайго альбо дачку сваю праз агонь, ні вяшчун, ні варажбіт, ні чарнакніжнік, ні чарадзей, ні змусьнік, які заклінае духаў, ні чараўнік, які апытвае нябожчыкаў {{Канец цытаты}} Тым не менш, у [[Першая кніга Царстваў|Першай кнізе Царстваў]] апавядаецца, як валадар [[Саул]] падчас нашэсця [[філістымляне|філістымлян]] звяртаўся праз жанчыну-чараўніцу да памерлага прарока [[Самуіл]]а<ref>[https://www.biblija.by/bible-car1 Першая кніга Царстваў], 28:7—25</ref>. З іўдаізму забарона на некрамантыю і іншыя [[магія|магічны]]я дзеянні распаўсюдзілася на [[хрысціянства|хрысціянскіх]] вернікаў. Раннія хрысціянскія аўтары ўзгадвалі звычаі звароту да нябожчыкаў толькі як прыкмету прыхільнікаў [[паганства]]. == Сярэднявечча == Да [[13 стагоддзе|XIII]] ст. большасць [[хрысціянства|хрысціянскіх]] [[тэалогія|тэолагаў]] разглядала [[магія|магію]] як народныя забабоны. Паміж [[1252]] г. і [[1284]] г. пры двары [[Альфонса X Кастыльскі|Альфонса X]] быў складзены «Picatrix», [[лацінская мова|лацінамоўны]] твор, складзены на аснове [[арабская мова|арабскіх]] кніг «Мэта мудрых» ({{lang-ar|غاية الحكيم}}), прысвечаных варажбе. Ён стаў пачаткам адраджэння цікавасці да магіі і некрамантыі. Апошняя набыла больш шырокае тлумачэнне і прыраўновалася да чорнай магіі, часцяком называлася «ніграмантыя» (ад {{lang-la|niger}} «чорны»)<ref>[https://www.medievalists.net/2015/10/necromancy-from-antiquity-to-medieval-and-modern-times Necromancy from Antiquity to Medieval and Modern Times]</ref>. У [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]] працы па некрамантыі распаўсюджваліся нягледзячы на забарону з боку [[Рымска-Каталіцкая Царква|Касцёла]]. Дзеянні некрамантаў складаліся першым чынам з ахвярапрынашэнняў [[кроў|крыві]] жывёл, [[малако|малака]] ці [[мёд]]а, што распырскваліся ў паветры, попелу, [[галіт|солі]] і [[мука|мукі]] ў збанах, замоў і дзеянняў для прыцягнення духаў. Формулы для замоваў мелі тую ж структуру, што і царкоўныя [[экзарцызм]]ы. Але іх мэта была супрацьлеглая — не выгнанне, а выклік і падпарадкаванне [[дэман]]аў. Яны ўжывалі свае веды [[астралогія|астралогіі]] для разліку прыдатнага часу для выклікаў. Захаваныя кіраўніцтвы да рытуалаў не ўтрымоўвалі дамовы з [[Д’ябал|д'яблам]] або насмешкі з хрысціянства. Варажбіты нават маглі звяртацца да [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]], [[Святы Дух|Святога Духа]], [[Дзева Марыя|Багародзіцы]], святых [[анёл]]аў. [[Пісьмо]]выя сведчанні і абвінавачванні паказваюць на [[святар]]оў як асноўную сацыяльную групу, схільную да некрамантыі<ref>[https://www.sciencia.cat/temes/medieval-necromancy-art-controlling-demons Sebastià Giralt Medieval necromancy, the art of controlling demons. Origins, practitioners, languages and techniques of magic via the spirits]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.newadvent.org/cathen/10735a.htm CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Necromancy — New Advent] * [https://www.jewishencyclopedia.com/articles/11411-necromancy NECROMANCY — JewishEncyclopedia.com] * [https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/other-religious-beliefs-and-general-terms/miscellaneous-religion/necromancy Necromancy — Encyclopedia.com] * [https://cvltnation.com/tapping-bones-brief-history-necromancy-ancient-greece-boneghazi/ Tapping The Bones: A Brief History Of Necromancy From Ancient Greece To Boneghazi] [[Катэгорыя:Магія]] [[Катэгорыя:Акультызм]] [[Катэгорыя:Жыццё пасля смерці]] d076v3dqy1cgaqu0sahyde7k772mbh4 4192160 4192159 2022-08-22T21:14:09Z Frantishak 22737 /* Сярэднявечча */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Endor.jpg|міні|Саул раіцца з памерлым Самуілам. Гравюра [[1681]] г.]] '''Некрама́нтыя''' (ад {{lang-gr|νεκρός}} «мёртвы» і {{lang-gr|μαντεία}} «варажба») — [[магія|магічная]] практыка, якая залучае памерлых. == Старажытны свет == Упершыню слова '''некрамантыя''' было ўжыта [[хрысціянства|хрысціянскім]] багасловам [[Арыген]]ам ([[3 стагоддзе|III]] ст.), аднак сама практыка некрамантыі мае болей старажытныя карані. Звесткі пра яе сустракаюцца ў асобных крыніцах [[Шумер]]а, [[Элам]]а, [[Вавілонія|Вавілоніі]], [[Старажытны Егіпет|Старажытнага Егіпта]]. [[Эліны|Старажытныя грэкі]] верылі ў тое, што душы памерлых валодалі здольнасцю прадбачыць будучыню. У [[пячора|пячоры]] [[Аід]]а на поўдні [[Лаконія|Лаконіі]], у [[Кумы|Кумах]], [[Гераклея Пантыйская|Гераклеі]], [[Эрміёні|Герміёне]] і на рацэ [[Ахеран]] у [[Эпір]]ы дзейнічалі свяцілішчы, дзе, як лічылася, вернікі маглі ўступіць у кантакт з нябожчыкамі. Найбольш вядомым быў храм Некрамантэён («аракул памерлых») на Ахеране. [[Паломніцтва|Пілігрымы]], што з’яўляліся сюды, на працягу вызначанага часу знаходзіліся ў цемры, харчаваліся ежай памерлых — [[Боб|бабамі]], [[свініна]]й, [[ячмень|ячменным]] [[хлеб]]ам і [[Вустрыцы|вустрыцамі]], абмываліся і маліліся. Потым у суправаджэнні [[жрэцтва|жраца]] яны праходзілі праз некалькі [[калідор]]аў і жалезную [[брама|браму]], якія сімвалізавалі ўваход у свет нябожчыкаў, прыносілі ў ахвяру [[авечка свойская|авечку]] і спыняліся ў цэнтральнай зале, дзе жрэц спяваў [[малітва|малітвы]] і выклікаў мёртвыя душы. У [[1958]] г. падчас [[Археалагічныя даследаванні|археалагічных раскопак]] Некрамантэёна ў цэнтральнай зале, пабудаванай у [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н.э., былі выяўлены рэшткі [[Пад’ёмны кран|пад’ёмнага крана]], што мог рухацца з суседняга пакоя<ref>[https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia]</ref>. Даследчыкі палічылі, што з яго дапамогай жрацы ўводзілі ў зман наведвальнікаў. Пасля наведвання храма пілігрымы праходзілі трохдзённы абрад ачышчэння і абавязваліся маўчаць пра тое, што пачулі і ўбачылі, пад пагрозай смерці. [[Стары Запавет]] забараняў [[Іўдаізм|іўдзеям]] некрамантыю<ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Лявіт], 19:31</ref><ref>[https://www.biblija.by/bible-lav/ Другі Закон], 18:9—11</ref>: {{Пачатак цытаты}}Не зьвяртайцеся да закліначоў мёртвых, і да чарадзеяў не хадзеце, і не даводзьце сябе да апаганьваньня імі. {{Канец цытаты}} {{Пачатак цытаты}}Калі ты ўвойдзеш у зямлю, якую дае табе Гасподзь, Бог твой, тады не навучыся рабіць брыдоты, якія рабілі народы гэтыя: не павінен быць у цябе той, хто праводзіць сына свайго альбо дачку сваю праз агонь, ні вяшчун, ні варажбіт, ні чарнакніжнік, ні чарадзей, ні змусьнік, які заклінае духаў, ні чараўнік, які апытвае нябожчыкаў {{Канец цытаты}} Тым не менш, у [[Першая кніга Царстваў|Першай кнізе Царстваў]] апавядаецца, як валадар [[Саул]] падчас нашэсця [[філістымляне|філістымлян]] звяртаўся праз жанчыну-чараўніцу да памерлага прарока [[Самуіл]]а<ref>[https://www.biblija.by/bible-car1 Першая кніга Царстваў], 28:7—25</ref>. З іўдаізму забарона на некрамантыю і іншыя [[магія|магічны]]я дзеянні распаўсюдзілася на [[хрысціянства|хрысціянскіх]] вернікаў. Раннія хрысціянскія аўтары ўзгадвалі звычаі звароту да нябожчыкаў толькі як прыкмету прыхільнікаў [[паганства]]. == Сярэднявечча == Да [[13 стагоддзе|XIII]] ст. большасць [[хрысціянства|хрысціянскіх]] [[тэалогія|тэолагаў]] разглядала [[магія|магію]] як народныя забабоны. Паміж [[1252]] г. і [[1284]] г. пры двары [[Альфонса X Кастыльскі|Альфонса X]] быў складзены «Picatrix», [[лацінская мова|лацінамоўны]] твор, выкладзены на аснове [[арабская мова|арабскіх]] кніг «Мэта мудрых» ({{lang-ar|غاية الحكيم}}), прысвечаных варажбе. Ён стаў пачаткам адраджэння цікавасці да магіі і некрамантыі. Апошняя набыла больш шырокае тлумачэнне і прыраўновалася да чорнай магіі, часцяком называлася «ніграмантыя» (ад {{lang-la|niger}} «чорны»)<ref>[https://www.medievalists.net/2015/10/necromancy-from-antiquity-to-medieval-and-modern-times Necromancy from Antiquity to Medieval and Modern Times]</ref>. У [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]] працы па некрамантыі распаўсюджваліся нягледзячы на забарону з боку [[Рымска-Каталіцкая Царква|Касцёла]]. Дзеянні некрамантаў складаліся першым чынам з ахвярапрынашэнняў [[кроў|крыві]] жывёл, [[малако|малака]] ці [[мёд]]а, што распырскваліся ў паветры, попелу, [[галіт|солі]] і [[мука|мукі]] ў збанах, замоў і дзеянняў для прыцягнення духаў. Формулы для замоваў мелі тую ж структуру, што і царкоўныя [[экзарцызм]]ы. Але іх мэта была супрацьлеглая — не выгнанне, а выклік і падпарадкаванне [[дэман]]аў. Некраманты ўжывалі свае веды [[астралогія|астралогіі]] для разліку прыдатнага часу для выклікаў. Захаваныя кіраўніцтвы да [[рытуал]]аў не ўтрымоўвалі дамовы з [[Д’ябал|д'яблам]] або насмешкі з хрысціянства. Варажбіты нават маглі звяртацца да [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]], [[Святы Дух|Святога Духа]], [[Дзева Марыя|Багародзіцы]], святых [[анёл]]аў. [[Пісьмо]]выя сведчанні і абвінавачванні паказваюць на [[святар]]оў як асноўную сацыяльную групу, схільную да некрамантыі<ref>[https://www.sciencia.cat/temes/medieval-necromancy-art-controlling-demons Sebastià Giralt Medieval necromancy, the art of controlling demons. Origins, practitioners, languages and techniques of magic via the spirits]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.newadvent.org/cathen/10735a.htm CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Necromancy — New Advent] * [https://www.jewishencyclopedia.com/articles/11411-necromancy NECROMANCY — JewishEncyclopedia.com] * [https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/other-religious-beliefs-and-general-terms/miscellaneous-religion/necromancy Necromancy — Encyclopedia.com] * [https://cvltnation.com/tapping-bones-brief-history-necromancy-ancient-greece-boneghazi/ Tapping The Bones: A Brief History Of Necromancy From Ancient Greece To Boneghazi] [[Катэгорыя:Магія]] [[Катэгорыя:Акультызм]] [[Катэгорыя:Жыццё пасля смерці]] 3xxk0a9z4mgwmsd4h6nsknz3kfmz2up 0 717068 4192178 4191604 2022-08-23T02:22:40Z VladimirZhV 9113 дададзена [[Катэгорыя:Педагогі Расійскай імперыі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Сталяроў}} {{Вучоны}} '''Мікалай Аляксандравіч Сталяро́ў'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|8|9|1870}}, Кіеў — {{ДС|||1942}}, Мінск) — [[матэматык]], [[прафесар]] (1914). [[Стацкі саветнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Кіеве. У 1894 годзе скончыў матэматычнае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта [[Кіеўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскага Імператарскага ўніверсітэта Святога Уладзіміра]]. {{пішу|1=[[Адмысловае:Contributions/VladimirZhV|VladimirZhV]]|2=21 жніўня 2022}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч|[[Аляксей Адамавіч Гусак|Гусак А. А.]]|141}} * Столяров Николай Александрович // Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага універсітэта, 1921—2001. — Минск, 2001. — С. 268. == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|139023|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} * {{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar672965&strq=l_siz=50 Сталяроў, Мікалай Аляксандравіч (матэматыка; 1870—1942)] * [https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Харкава]] [[Катэгорыя:Матэматыкі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Матэматыкі СССР]] [[Катэгорыя:Стацкія саветнікі]] [[Катэгорыя:Педагогі Расійскай імперыі]] mrsw1t46e9tye6tnfvevdrch53u2ycs 4192179 4192178 2022-08-23T02:57:11Z VladimirZhV 9113 /* Біяграфія */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Сталяроў}} {{Вучоны}} '''Мікалай Аляксандравіч Сталяро́ў'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|8|9|1870}}, Кіеў — {{ДС|||1942}}, Мінск) — [[матэматык]], [[прафесар]] (1914). [[Стацкі саветнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Кіеве. У 1894 годзе скончыў матэматычнае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта [[Кіеўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскага Імператарскага ўніверсітэта Святога Уладзіміра]]. Выкладаў у Кіева-Падольскай і Фундуклееўскай жаночых гімназіях<ref name="ХПИ">[https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}}</ref>. З 1898 года выкладаў матэматыку ў [[Кіеўскі політэхнічны інстытут|Кіеўскім політэхнічным інстытуце]]. З 1914 па 1920 год — прафесар [[Тэарэтычная механіка|тэарэтычнай механікі]] [[Нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт «Харкаўскі політэхнічны інстытут»|Харкаўскага тэхналагічнага інстытута]]. У 1920—1932 гадах працаваў у [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскім універсітэце]]. Адначасова выкладаў у [[Нацыянальны педагагічны ўніверсітэт імя М. П. Драгаманава|Кіеўскім інстытуце народнай адукацыі]], [[Нацыянальная акадэмія выяўленчага мастацтва і архітэктуры|Кіеўскім мастацкім інстытуце]]<ref name="ХПИ" />. З 1 верасня 1932 года<ref name="НББ">{{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}}</ref> М. А. Сталяроў у [[БДУ|Беларускім дзяржаўным універсітэце]] на кафедры тэарэтычнай механікі [[Фізічны факультэт БДУ|фізіка-матэматычнага факультэта]], з 1938 года<ref name="НББ" /> — загадчык кафедры. Адначасова з 1934<ref name="НББ" /> года займаў пасаду загадчыка кафедры тэарэтычнай механікі [[БНТУ|Беларускага політэхнічнага інстытута]]. Загінуў у 1942 годзе ў [[Мінск]]у ў час нямецка-фашысцкай акупацыі. == Навуковая дзейнасць == {{пішу|1=[[Адмысловае:Contributions/VladimirZhV|VladimirZhV]]|2=21 жніўня 2022}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч|[[Аляксей Адамавіч Гусак|Гусак А. А.]]|141}} * Столяров Николай Александрович // Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага універсітэта, 1921—2001. — Минск, 2001. — С. 268. == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|139023|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} * {{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar672965&strq=l_siz=50 Сталяроў, Мікалай Аляксандравіч (матэматыка; 1870—1942)] * [https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Харкава]] [[Катэгорыя:Матэматыкі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Матэматыкі СССР]] [[Катэгорыя:Стацкія саветнікі]] [[Катэгорыя:Педагогі Расійскай імперыі]] pzfnl1wz5ffoixrzv0r65guk4octm47 4192180 4192179 2022-08-23T03:00:10Z VladimirZhV 9113 дададзена [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Кіева]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Сталяроў}} {{Вучоны}} '''Мікалай Аляксандравіч Сталяро́ў'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|8|9|1870}}, Кіеў — {{ДС|||1942}}, Мінск) — [[матэматык]], [[прафесар]] (1914). [[Стацкі саветнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Кіеве. У 1894 годзе скончыў матэматычнае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта [[Кіеўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскага Імператарскага ўніверсітэта Святога Уладзіміра]]. Выкладаў у Кіева-Падольскай і Фундуклееўскай жаночых гімназіях<ref name="ХПИ">[https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}}</ref>. З 1898 года выкладаў матэматыку ў [[Кіеўскі політэхнічны інстытут|Кіеўскім політэхнічным інстытуце]]. З 1914 па 1920 год — прафесар [[Тэарэтычная механіка|тэарэтычнай механікі]] [[Нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт «Харкаўскі політэхнічны інстытут»|Харкаўскага тэхналагічнага інстытута]]. У 1920—1932 гадах працаваў у [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскім універсітэце]]. Адначасова выкладаў у [[Нацыянальны педагагічны ўніверсітэт імя М. П. Драгаманава|Кіеўскім інстытуце народнай адукацыі]], [[Нацыянальная акадэмія выяўленчага мастацтва і архітэктуры|Кіеўскім мастацкім інстытуце]]<ref name="ХПИ" />. З 1 верасня 1932 года<ref name="НББ">{{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}}</ref> М. А. Сталяроў у [[БДУ|Беларускім дзяржаўным універсітэце]] на кафедры тэарэтычнай механікі [[Фізічны факультэт БДУ|фізіка-матэматычнага факультэта]], з 1938 года<ref name="НББ" /> — загадчык кафедры. Адначасова з 1934<ref name="НББ" /> года займаў пасаду загадчыка кафедры тэарэтычнай механікі [[БНТУ|Беларускага політэхнічнага інстытута]]. Загінуў у 1942 годзе ў [[Мінск]]у ў час нямецка-фашысцкай акупацыі. == Навуковая дзейнасць == {{пішу|1=[[Адмысловае:Contributions/VladimirZhV|VladimirZhV]]|2=21 жніўня 2022}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч|[[Аляксей Адамавіч Гусак|Гусак А. А.]]|141}} * Столяров Николай Александрович // Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага універсітэта, 1921—2001. — Минск, 2001. — С. 268. == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|139023|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} * {{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar672965&strq=l_siz=50 Сталяроў, Мікалай Аляксандравіч (матэматыка; 1870—1942)] * [https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Харкава]] [[Катэгорыя:Матэматыкі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Матэматыкі СССР]] [[Катэгорыя:Стацкія саветнікі]] [[Катэгорыя:Педагогі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Кіева]] 1x1jaje93adb5302n0xw8ok27ce5msg 4192181 4192180 2022-08-23T03:01:00Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Сталяроў}} {{Вучоны}} '''Мікалай Аляксандравіч Сталяро́ў'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|8|9|1870}}, Кіеў — {{ДС|||1942}}, Мінск) — [[матэматык]], [[прафесар]] (1914). [[Стацкі саветнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Кіеве. У 1894 годзе скончыў матэматычнае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта [[Кіеўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскага Імператарскага ўніверсітэта Святога Уладзіміра]]. Выкладаў у Кіева-Падольскай і Фундуклееўскай жаночых гімназіях<ref name="ХПИ">[https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}}</ref>. З 1898 года выкладаў матэматыку ў [[Кіеўскі політэхнічны інстытут|Кіеўскім політэхнічным інстытуце]]. З 1914 па 1920 год — прафесар [[Тэарэтычная механіка|тэарэтычнай механікі]] [[Нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт «Харкаўскі політэхнічны інстытут»|Харкаўскага тэхналагічнага інстытута]]. У 1920—1932 гадах працаваў у [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскім універсітэце]]. Адначасова выкладаў у [[Нацыянальны педагагічны ўніверсітэт імя М. П. Драгаманава|Кіеўскім інстытуце народнай адукацыі]], [[Нацыянальная акадэмія выяўленчага мастацтва і архітэктуры|Кіеўскім мастацкім інстытуце]]<ref name="ХПИ" />. З 1 верасня 1932 года<ref name="НББ">{{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}}</ref> М. А. Сталяроў у [[БДУ|Беларускім дзяржаўным універсітэце]] на кафедры тэарэтычнай механікі [[Фізічны факультэт БДУ|фізіка-матэматычнага факультэта]], з 1938 года<ref name="НББ" /> — загадчык кафедры. Адначасова з 1934<ref name="НББ" /> года займаў пасаду загадчыка кафедры тэарэтычнай механікі [[БНТУ|Беларускага політэхнічнага інстытута]]. Загінуў у 1942 годзе ў [[Мінск]]у ў час нямецка-фашысцкай акупацыі. == Навуковая дзейнасць == {{пішу|1=[[Адмысловае:Contributions/VladimirZhV|VladimirZhV]]|2=21 жніўня 2022}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч|[[Аляксей Адамавіч Гусак|Гусак А. А.]]|141}} * Столяров Николай Александрович // Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага універсітэта, 1921—2001. — Минск, 2001. — С. 268. == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|139023|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} * {{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar672965&strq=l_siz=50 Сталяроў, Мікалай Аляксандравіч (матэматыка; 1870—1942)] * [https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Педагогі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Харкава]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Кіева]] [[Катэгорыя:Матэматыкі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Матэматыкі СССР]] [[Катэгорыя:Стацкія саветнікі]] 4xhumsz6anume3fo194qyvwmjg159n4 4192182 4192181 2022-08-23T03:06:48Z VladimirZhV 9113 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Сталяроў}} {{Вучоны}} '''Мікалай Аляксандравіч Сталяро́ў'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|8|9|1870}}, Кіеў — {{ДС|||1942}}, Мінск) — [[матэматык]], [[прафесар]] (1914). [[Стацкі саветнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Кіеве. У 1894 годзе скончыў матэматычнае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта [[Кіеўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскага Імператарскага ўніверсітэта Святога Уладзіміра]]. Выкладаў у Кіева-Падольскай і Фундуклееўскай жаночых гімназіях<ref name="ХПИ">[https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}}</ref>. З 1898 года выкладаў матэматыку ў [[Кіеўскі політэхнічны інстытут|Кіеўскім політэхнічным інстытуце]]. З 1914 па 1920 год — прафесар [[Тэарэтычная механіка|тэарэтычнай механікі]] [[Нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт «Харкаўскі політэхнічны інстытут»|Харкаўскага тэхналагічнага інстытута]]. У 1920—1932 гадах працаваў у [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскім універсітэце]]<ref name="НББ" />. Адначасова выкладаў у [[Нацыянальны педагагічны ўніверсітэт імя М. П. Драгаманава|Кіеўскім інстытуце народнай адукацыі]], [[Нацыянальная акадэмія выяўленчага мастацтва і архітэктуры|Кіеўскім мастацкім інстытуце]]<ref name="ХПИ" />. З 1 верасня 1932 года<ref name="НББ">{{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}}</ref> М. А. Сталяроў у [[БДУ|Беларускім дзяржаўным універсітэце]] на кафедры тэарэтычнай механікі [[Фізічны факультэт БДУ|фізіка-матэматычнага факультэта]], з 1938 года<ref name="НББ" /> — загадчык кафедры. Адначасова з 1934<ref name="НББ" /> года займаў пасаду загадчыка кафедры тэарэтычнай механікі [[БНТУ|Беларускага політэхнічнага інстытута]]. Загінуў у 1942 годзе ў [[Мінск]]у ў час нямецка-фашысцкай акупацыі. == Навуковая дзейнасць == {{пішу|1=[[Адмысловае:Contributions/VladimirZhV|VladimirZhV]]|2=21 жніўня 2022}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч|[[Аляксей Адамавіч Гусак|Гусак А. А.]]|141}} * Столяров Николай Александрович // Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага універсітэта, 1921—2001. — Минск, 2001. — С. 268. == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|139023|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} * {{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar672965&strq=l_siz=50 Сталяроў, Мікалай Аляксандравіч (матэматыка; 1870—1942)] * [https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Педагогі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Харкава]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Кіева]] [[Катэгорыя:Матэматыкі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Матэматыкі СССР]] [[Катэгорыя:Стацкія саветнікі]] qyp8nuno77rrh67dxqlkwnygbge3qdm 4192183 4192182 2022-08-23T03:27:59Z VladimirZhV 9113 /* Навуковая дзейнасць */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Сталяроў}} {{Вучоны}} '''Мікалай Аляксандравіч Сталяро́ў'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|8|9|1870}}, Кіеў — {{ДС|||1942}}, Мінск) — [[матэматык]], [[прафесар]] (1914). [[Стацкі саветнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Кіеве. У 1894 годзе скончыў матэматычнае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта [[Кіеўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскага Імператарскага ўніверсітэта Святога Уладзіміра]]. Выкладаў у Кіева-Падольскай і Фундуклееўскай жаночых гімназіях<ref name="ХПИ">[https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}}</ref>. З 1898 года выкладаў матэматыку ў [[Кіеўскі політэхнічны інстытут|Кіеўскім політэхнічным інстытуце]]. З 1914 па 1920 год — прафесар [[Тэарэтычная механіка|тэарэтычнай механікі]] [[Нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт «Харкаўскі політэхнічны інстытут»|Харкаўскага тэхналагічнага інстытута]]. У 1920—1932 гадах працаваў у [[Кіеўскі ўніверсітэт|Кіеўскім універсітэце]]<ref name="НББ" />. Адначасова выкладаў у [[Нацыянальны педагагічны ўніверсітэт імя М. П. Драгаманава|Кіеўскім інстытуце народнай адукацыі]], [[Нацыянальная акадэмія выяўленчага мастацтва і архітэктуры|Кіеўскім мастацкім інстытуце]]<ref name="ХПИ" />. З 1 верасня 1932 года<ref name="НББ">{{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}}</ref> М. А. Сталяроў у [[БДУ|Беларускім дзяржаўным універсітэце]] на кафедры тэарэтычнай механікі [[Фізічны факультэт БДУ|фізіка-матэматычнага факультэта]], з 1938 года<ref name="НББ" /> — загадчык кафедры. Адначасова з 1934<ref name="НББ" /> года займаў пасаду загадчыка кафедры тэарэтычнай механікі [[БНТУ|Беларускага політэхнічнага інстытута]]. Загінуў у 1942 годзе ў [[Мінск]]у ў час нямецка-фашысцкай акупацыі. == Навуковая дзейнасць == Аўтар навуковых прац па ультраэліптычных квадратурах, [[Геаметрыя|геаметрыі]], матэматычных метадах у [[Механіка|механіцы]], методыка выкладання тэарэтычнай механікі. Сярод апублікаванага: * Преобразование ультраэллиптических квадратур (Кіеў, 1899); * Собрание упражнений в высшей математике (Кіеў, 1902); * Введение в механику. Ч. 1—4 (Мінск, 1940—1941). Заштатны акадэмік аддзялення Усеукраінскай акадэміі навук, старшыня матэматычнай секцыі пры Акадэміі<ref name="ХПИ" />. == Узнагароды == Узнагароджаны ордэнамі [[Ордэн Святога Уладзіміра|Святога Уладзіміра]] 4-й ступені, [[Ордэн Святой Ганны|Святой Ганны]] 2-й ступені, [[Ордэн Святога Станіслава (Расійская імперыя)|Святога Станіслава]] 2-й ступені<ref name="ХПИ" />. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч|[[Аляксей Адамавіч Гусак|Гусак А. А.]]|141}} * Столяров Николай Александрович // Прафесары і дактары навук Беларускага дзяржаўнага універсітэта, 1921—2001. — Минск, 2001. — С. 268. == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|139023|Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} * {{bis.nlb.by|171787|Столяров Николай Александрович, математика, 1870—1942 {{ref-ru}}}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar672965&strq=l_siz=50 Сталяроў, Мікалай Аляксандравіч (матэматыка; 1870—1942)] * [https://web.archive.org/web/20140419013030/http://library.kpi.kharkov.ua/PREPODAVATELY/PR_%D0%A1.html История ХПИ] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сталяроў Мікалай Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Педагогі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Харкава]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Кіева]] [[Катэгорыя:Матэматыкі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Матэматыкі СССР]] [[Катэгорыя:Стацкія саветнікі]] 7mf7jqb2004gemj1pkp5ylbfe1lufzi 0 717096 4191905 4191555 2022-08-22T13:43:18Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Касцёл у Астраглядах]] у [[Астраглядскі касцёл]]: прасцей шукаць wikitext text/x-wiki {{Храм}} '''Касцёл у Астраглядах''' — былы драўляны каталіцкі храм у в. [[Астрагляды]] [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]]. == Гісторыя == [[Файл:Ікона Маці Божая Снежная.png|міні|злева|Ікона Маці Божая Снежная з Астраглядаў (?), другая палова XVIII ст.]] [[Файл:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914) (2).jpg|міні|злева]] Падубаваны ў 1626 годзе на сродкі Харлінскіх. У канца 17 стагоддзя, паведамляюць, што пры касцёле дзейнічаў і манастыр дамініканцаў. З часам драўляныя сцены касцёла струхлелі і ў 1805 годзе па ініцыятыве ксяндза Іосіфа Корсака было праведзена будаванне новага будынка. Навы касцёл быў у даўжыню 23, шырынёй 18 і вышынёй 19 локцяў. У 1842 годзе пры касцёле існаваў шпіталь, прыходская школа і бібліятэка, у якой знаходзілася 54 кніга. З успамінаў жыхаркі вёскі Марытон Юзэфы Каржанеўскай: «падчас рэвалюцыі касцёл быў разгромлены, усё, што змяшалася ўнутры, кудысці вывезенае. Пасля гэтага не было ані касцёлу, ані капліцы.» {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [https://www.radzima.org/be/object/6216.html Касцёл | Астрагляды] * [http://nashkraj.info/rimsko-katolicheskij-kostel-i-polskoe-kladbishhe-v-d-ostroglyady-braginskogo-rajona-istoriya-sozdaniya-i-razrusheniya/ Римско-католический костел и «польское» кладбище в д. Острогляды Брагинского района: история создания и разрушения] [[Катэгорыя:Астрагляды]] [[Катэгорыя:Драўляныя касцёлы Беларусі]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Колішнія касцёлы Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Касцёлы Брагінскага раёна]] mwjyy43d6lbgx9y0jgdv2ahws44tg6t 0 717129 4191979 4191535 2022-08-22T16:50:40Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{опера}} '''«Баль-маскарад»''' — [[опера]] ў трох дзеях [[Джузэпэ Вердзі]]. Прэм'ера адбылася ў [[Рым]]е [[17 лютага]] [[1859]] года. Сюжэт оперы спачатку быў заснаваны на гісторыі забойства [[Каралі шведскія|караля Швецыі]] [[Густаў III|Густава III]], але быў моцна зменены па патрабаванні тагачаснай [[Цэнзура|цэнзуры]]. Сёння пры многіх пастаноўках выкарыстоўваюцца першапачатковыя [[Шведская мова|шведскія]] імёны. == Персанажы == * Рычард, [[Уорыкшыр|граф Уорык]], губернатар [[Бостан|Бостана]] (першапачаткова — [[Густаў III|Густаў ІІІ]], [[Каралі шведскія|кароль Швецыі]]), [[тэнар]] * Амелія, жонка Рэната, [[сапрана]] * Рэната, муж Амеліі, сакратар Рычарда (у "шведскім" варыянце [[лібрэта]] — граф Анкарстром), [[барытон]] * Оскар, паж, [[сапрана]] * Ульрыка (швед. мадам Арвідсан), [[Магія|чараўніца]], [[кантральта]] * Суддзя, [[тэнар]] * Сільван (швед. Хрысціян), [[бас]] * Сэмюэль (швед. граф Рыбінг), [[бас]] * Том (швед. граф Горн), [[бас]] == Сюжэт == Падзеі адбываюцца ў [[Бостан|Бостане]] ў канцы [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] (або, паводле першаснай ідэі аўтара, — у [[Швецыя|Швецыі]] ў [[1792]] годзе). === Дзея I === Раніца. Рычард, губернатар штата [[Масачусетс]], прымае наведвальнікаў, сярод іх - ворагі Рычарда: Сэмюэль і Том, чыё незадаволенае нараканне змешваецца з усеагульным усхваленнем губернатара. Паж Оскар прыносіць Рычарду спіс запрошаных на баль, які мусіць адбыцца ў хуткім часе. Сярод запрошаных і Амелія, жонка сакратара і сябра губернатара [[Крэолы|крэола]] Рэната, у якую ён таемна закаханы. Рэната паведамляе Рычарду, што Сэмюэль і Том рыхтуюць змову, якая пагражае жыццю губернатара. Затым яны, а таксама Оскар і суддзя адпраўляюцца ў масках да [[Афраамерыканцы|негрыцянкі]] Ульрыкі, услаўленай [[Магія|чараўніцы]]. Ульрыка чаруе ў сваім доме. З'яўляецца Рычард у строі рыбака, але ў гэты момант Сільвана, слуга Амеліі, просіць прыняць яго спадарыню. Ульрыка застаецца з ёй сам-насам. Рычард, схаваўшыся, чуе іх размову. Амелія прызнаецца, што закахана і просіць даць ёй зелле, якое вылечыла б яе ад кахання. Чараўніца загадвае Амеліі пайсці ўначы на ​​пустку, дзе здзяйсняюцца пакаранні смерцю, і сабраць там чароўную траву. Як толькі маладая жанчына сыходзіць, Рычард просіць Ульрыку прадказаць яму лёс. Ульрыка кажа, што ён памрэ ад рукі сябра. Рычард настроены скептычна. Ульрыка папярэджвае яго, што яго забойцам стане той, хто першым пацісне яго руку. Гэтым чалавекам аказваецца Рэната, і ўсе пераконваюцца ў ілжывасці яе прадказанняў. === Дзея II === Ноч. Пустыннае поле ў ваколіцах горада. Месяц асвятляе сілуэты шыбеніц. Прыйшла Амелія. Яна закахана ў Рычарда, і думка аб расстанні з ім для яе невыносная. З'яўляецца Рычард і прызнаецца ёй у каханні. З захапленнем ён даведаецца, што Амелія таксама кахае яго. Іх ідылію парушае нечаканы прыход Рэната: ён папярэджвае губернатара аб блізкай небяспецы. Рычард просіць паклапаціцца аб яго даме, якая схавала твар пад [[вэлюм|вэлюмам]], і бяжыць. Рэната заступае дарогу змоўшчыкам, Амелія, прыйшоўшы да яго на дапамогу, выпадкова адкрывае свой твар. Сэмюэль і Том смяюцца над Рэната. Ён жа, апантаны прагай помсты, дамаўляецца з імі аб сустрэчы, маючы намер удзельнічаць у змове. === Дзея III === Кабінет у доме Рэната. У глыбіні - партрэт Рычарда ва ўвесь рост. Рэната пагражае Амеліі смерцю, яна просіць дазволіць ёй у апошні раз абняць сына. Муж разумее, што павінен помсціць не ёй, а сябру-здрадніку і з горыччу звяртаецца да партрэта. Прыходзяць Сэмюэль і Том і разам з Рэната вырашаюць рабиць лёсаванне, каму забіць графа. Рэната прымушае Амелію дастаць паперу з імём меркаванага забойцы: і аказваецца яе муж. Забойства павінна адбыцца падчас балю-маскараду, і змоўшчыкі ўжо прадчуваюць перамогу. Кабінет Рычарда. Ён падпісвае ўказ, па якім Рэната і яго жонка павінны пераехаць у [[Англія|Англію]]. Сумныя прадчуванні ўціскаюць яго душу, калі ён думае пра Амелію. Баль. Рычард спяшаецца ўбачыць каханую. Змяшаўшыся з натоўпам гасцей, Рэната пытае ў Оскара, пад якой маскай схаваўся Рычард. Амелія папярэджвае яго аб небяспецы, абодва зноў ахоплены страсцю. Рычард паведамляе Амеліі аб маючым адбыцца расстанні. Калі ён развітваецца з ёй, Рэната наносіць яму смяротны ўдар. Сярод усеагульнага замяшання Рычард апраўдвае Амелію. Ён памірае, дараваўшы сваіх забойцаў. {{зноскі}} {{wikisource|Баль-маскарад}} {{Оперы Вердзі}} [[Катэгорыя:Оперы на італьянскай мове]] [[Катэгорыя:Оперы Джузэпэ Вердзі]] eirnvr3c7d95qu3uc7i18k9i4itw0dx 4192007 4191979 2022-08-22T17:28:39Z ElisavetaIvanova 69289 /* Персанажы */ wikitext text/x-wiki {{опера}} '''«Баль-маскарад»''' — [[опера]] ў трох дзеях [[Джузэпэ Вердзі]]. Прэм'ера адбылася ў [[Рым]]е [[17 лютага]] [[1859]] года. Сюжэт оперы спачатку быў заснаваны на гісторыі забойства [[Каралі шведскія|караля Швецыі]] [[Густаў III|Густава III]], але быў моцна зменены па патрабаванні тагачаснай [[Цэнзура|цэнзуры]]. Сёння пры многіх пастаноўках выкарыстоўваюцца першапачатковыя [[Шведская мова|шведскія]] імёны. == Персанажы == * '''Рычард''', [[Уорыкшыр|граф Уорык]], губернатар [[Бостан|Бостана]] (першапачаткова — [[Густаў III|Густаў ІІІ]], [[Каралі шведскія|кароль Швецыі]]), [[тэнар]] * '''Амелія''', жонка Рэната, [[сапрана]] * '''Рэната''', муж Амеліі, сакратар Рычарда (у "шведскім" варыянце [[лібрэта]] — граф Анкарстром), [[барытон]] * '''Оскар''', паж, [[сапрана]] * '''Ульрыка''' (швед. мадам Арвідсан), [[Магія|чараўніца]], [[кантральта]] * '''Суддзя''', [[тэнар]] * '''Сільван''' (швед. Хрысціян), [[бас]] * '''Сэмюэль''' (швед. граф Рыбінг), [[бас]] * '''Том''' (швед. граф Горн), [[бас]] == Сюжэт == Падзеі адбываюцца ў [[Бостан|Бостане]] ў канцы [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] (або, паводле першаснай ідэі аўтара, — у [[Швецыя|Швецыі]] ў [[1792]] годзе). === Дзея I === Раніца. Рычард, губернатар штата [[Масачусетс]], прымае наведвальнікаў, сярод іх - ворагі Рычарда: Сэмюэль і Том, чыё незадаволенае нараканне змешваецца з усеагульным усхваленнем губернатара. Паж Оскар прыносіць Рычарду спіс запрошаных на баль, які мусіць адбыцца ў хуткім часе. Сярод запрошаных і Амелія, жонка сакратара і сябра губернатара [[Крэолы|крэола]] Рэната, у якую ён таемна закаханы. Рэната паведамляе Рычарду, што Сэмюэль і Том рыхтуюць змову, якая пагражае жыццю губернатара. Затым яны, а таксама Оскар і суддзя адпраўляюцца ў масках да [[Афраамерыканцы|негрыцянкі]] Ульрыкі, услаўленай [[Магія|чараўніцы]]. Ульрыка чаруе ў сваім доме. З'яўляецца Рычард у строі рыбака, але ў гэты момант Сільвана, слуга Амеліі, просіць прыняць яго спадарыню. Ульрыка застаецца з ёй сам-насам. Рычард, схаваўшыся, чуе іх размову. Амелія прызнаецца, што закахана і просіць даць ёй зелле, якое вылечыла б яе ад кахання. Чараўніца загадвае Амеліі пайсці ўначы на ​​пустку, дзе здзяйсняюцца пакаранні смерцю, і сабраць там чароўную траву. Як толькі маладая жанчына сыходзіць, Рычард просіць Ульрыку прадказаць яму лёс. Ульрыка кажа, што ён памрэ ад рукі сябра. Рычард настроены скептычна. Ульрыка папярэджвае яго, што яго забойцам стане той, хто першым пацісне яго руку. Гэтым чалавекам аказваецца Рэната, і ўсе пераконваюцца ў ілжывасці яе прадказанняў. === Дзея II === Ноч. Пустыннае поле ў ваколіцах горада. Месяц асвятляе сілуэты шыбеніц. Прыйшла Амелія. Яна закахана ў Рычарда, і думка аб расстанні з ім для яе невыносная. З'яўляецца Рычард і прызнаецца ёй у каханні. З захапленнем ён даведаецца, што Амелія таксама кахае яго. Іх ідылію парушае нечаканы прыход Рэната: ён папярэджвае губернатара аб блізкай небяспецы. Рычард просіць паклапаціцца аб яго даме, якая схавала твар пад [[вэлюм|вэлюмам]], і бяжыць. Рэната заступае дарогу змоўшчыкам, Амелія, прыйшоўшы да яго на дапамогу, выпадкова адкрывае свой твар. Сэмюэль і Том смяюцца над Рэната. Ён жа, апантаны прагай помсты, дамаўляецца з імі аб сустрэчы, маючы намер удзельнічаць у змове. === Дзея III === Кабінет у доме Рэната. У глыбіні - партрэт Рычарда ва ўвесь рост. Рэната пагражае Амеліі смерцю, яна просіць дазволіць ёй у апошні раз абняць сына. Муж разумее, што павінен помсціць не ёй, а сябру-здрадніку і з горыччу звяртаецца да партрэта. Прыходзяць Сэмюэль і Том і разам з Рэната вырашаюць рабиць лёсаванне, каму забіць графа. Рэната прымушае Амелію дастаць паперу з імём меркаванага забойцы: і аказваецца яе муж. Забойства павінна адбыцца падчас балю-маскараду, і змоўшчыкі ўжо прадчуваюць перамогу. Кабінет Рычарда. Ён падпісвае ўказ, па якім Рэната і яго жонка павінны пераехаць у [[Англія|Англію]]. Сумныя прадчуванні ўціскаюць яго душу, калі ён думае пра Амелію. Баль. Рычард спяшаецца ўбачыць каханую. Змяшаўшыся з натоўпам гасцей, Рэната пытае ў Оскара, пад якой маскай схаваўся Рычард. Амелія папярэджвае яго аб небяспецы, абодва зноў ахоплены страсцю. Рычард паведамляе Амеліі аб маючым адбыцца расстанні. Калі ён развітваецца з ёй, Рэната наносіць яму смяротны ўдар. Сярод усеагульнага замяшання Рычард апраўдвае Амелію. Ён памірае, дараваўшы сваіх забойцаў. {{зноскі}} {{wikisource|Баль-маскарад}} {{Оперы Вердзі}} [[Катэгорыя:Оперы на італьянскай мове]] [[Катэгорыя:Оперы Джузэпэ Вердзі]] obukl3bwib9wrdbcv6hchwl5udxz2y3 0 717157 4191816 4191728 2022-08-22T12:00:21Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Радыётэхнікі]]; +[[Катэгорыя:Вучоныя СССР]]; +[[Катэгорыя:Савецкая гвардыя]]; +[[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Барысенка}} {{Вучоны}} '''Міхаіл Іванавіч Барысенка''' ({{ДН|25|7|1917}}, в. [[Глыбоцкае]], Гомельскі раён, Гомельская вобласць — {{ДС|2|1|1984}}, г. [[Масква]]) — савецкі спецыяліст у галіне распрацоўкі сістэм кіравання для ракетна-касмічнай прамысловасці. [[Доктар тэхнічных навук]] (1978), [[прафесар]] (1965). Член-карэспандэнт АН СССР (1981). == Біяграфія == Скончыў [[Маскоўскі энергетычны інстытут]] (радыётэхнічны факультэт, 1941), Маскоўскае вышэйшае каманднае агульнавайскавое вучылішча імя Вярхоўнага Савета РСФСР (1942). Месца працы, пасада: НДІ № 885 Міністэрства прамысловасці сродкаў сувязі СССР (з 1945, начальнік аддзела), НДІ прыборабудавання (з 1963, начальнік аддзялення, галоўны канструктар), Маскоўскі навукова-даследчы радыётэхнічны інстытут (1974—1984, з 1976 — дырэктар). Навуковыя інтарэсы: сістэмы кіравання ракет-носьбітаў, міжпланетных касмічных апаратаў, штучных спадарожнікаў Зямлі. == Узнагароды == Званне «[[Герой Сацыялістычнай Працы]]» (1957), [[Ленінская прэмія]] (1960), [[Дзяржаўная прэмія СССР]] (1978), [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|ордэны Працоўнага Чырвонага Сцяга]], [[ордэн Чырвонай Зоркі|Чырвонай Зоркі]], [[ордэн Айчыннай вайны|Айчыннай вайны]] 2-й ступені і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|18-2|Барысенка Міхаіл Іванавіч|Ларыёнаў У. С.|346}} * Борисенко Михаил Иванович // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2012. — Т. 3 : Гомельская область : в 2 кн., кн. 1. — С. 48. * Борисенко Михаил Иванович // Изобретатель. — 2015. — № 7. — С. 36. * Борисенко — космический управленец / К. И. Баландин // Беларусь и космос. — Минск, 2016. — С. 15—17. {{DEFAULTSORT:Барысенка Міхаіл Іванавіч}} [[Катэгорыя:Старшыя лейтэнанты СССР]] [[Катэгорыя:Радыётэхнікі]] [[Катэгорыя:Вучоныя СССР]] [[Катэгорыя:Савецкая гвардыя]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] clevxd14loc9n51nd9aguy2y3a4nr0o 0 717161 4191900 4191774 2022-08-22T13:26:39Z JerzyKundrat 174 у БелВікі такое маецца wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Аляксандр Данілавіч Шаколін''' ({{ДН|3|1|1920}}, в. [[Высокае (Рагачоўскі раён)|Высокае]], [[Рагачоўскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|25|11|1994}}, [[Сортавала]]) — савецкі трактарыст, [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1973). == Біяграфія == Атрымаў пачатковую адукацыю ў мясцовай школе. Самастойна вывучыўся на трактарыста, з 16 гадоў працаваў механізатарам у мясцовым калгасе. У 1940 годзе разам з сям’ёй пераехаў у Сартавальскі раён [[Карэлія|Карэліі]] і ўладкаваліся на працу ў мясцовы калгас. Неўзабаве пасля гэтага Аляксандр быў мабілізаваны ў [[Чырвоная Армія|Чырвоную Армію]]. Службу праходзіў у [[Ленінградская ваенная акруга|Ленінградскай ваеннай акрузе]]. У час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] прымаў удзел у абароне Ленінграда, быў паранены. Пасля лячэння ў шпіталі вярнуўся на фронт. Удзельнічаў у баях пад горадам [[Вялікія Лукі]], дзе атрымаў цяжкае раненне. Пасля лячэння быў накіраваны на нестраявую пасаду ў тылавую часць. Пасля дэмабілізацыі працаваў рабочым, затым механізатарам у вучэбна-вопытнай гаспадарцы Сартавальскага сельскагаспадарчага тэхнікума. У 1960 годзе перайшоў у саўгас «Сартавальскі» і зарэкамендаваў сябе як спецыяліст па вырошчванні бульбы і нарыхтоўцы кармавых культур. У 1973 годзе дамогся рэкорднага ўраджаю, сабраўшы ў сярэднім па 266 цэнтнераў бульбы з гектара. У гэтым жа годзе за вялікія поспехі, дасягнутыя ва Усесаюзным сацыялістычным спаборніцтве, і праяўленую працоўную доблесць ў выкананні прынятых абавязацельстваў па павелічэнні вытворчасці і продажу збожжа і іншых прадуктаў земляробства яму было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». == Узнагароды == Узнагароджаны [[Ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]] (1973), [[ордэн Айчыннай вайны|Айчыннай вайны]] II-й ступені (1985) і [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|Працоўнага Чырвонага Сцяга]] (1966), медалямі. Двойчы прымаў удзел у Выстаўцы дасягненняў народнай гаспадаркі СССР (1968, 1970). {{зноскі}} == Літаратура == * Призвание : рассказы о Героях Соц. Труда. — Петрозаводск : Карелия, 1975. — C. 232—241. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Шаколін Аляксандр Данілавіч}} [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рагачоўскім раёне]] g4lsoof6nvyugipfn3oxzh1g1sui1tw 0 717162 4191819 4191745 2022-08-22T12:04:01Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дырэктары саўгасаў]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Фёдар Іванавіч Трызна''' ({{ДН|1|3|1900}}, г. [[Мазыр]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|1|7|1967}}, [[Расія]]) — гаспадарчы дзеяч, [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1949). == Біяграфія == Пасля заканчэння інстытута працаваў навуковым супрацоўнікам Пушкінскай заатэхнічнай лабараторыі ў [[Ленінградская вобласць|Ленінградскай вобласці]]. Перад самай вайной абараніў дысертацыю на суісканне вучонай ступені кандыдата сельскагаспадарчых навук. У час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] разам з лабараторыяй быў адпраўлены ў тыл. Ён асабіста забяспечваў эвакуацыю пародзістых кароў. З 1942 года працаваў старшым заатэхнікам саўгаса «Лясныя Паляны» [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], які спецыялізаваўся на вырошчванні племяннога маладняку буйной рагатай жывёлы. Дзякуючы намаганням Ф. І. Трызны ў 1947 годзе саўгас атрымаў па 4596 кілаграмаў малака з утрыманнем 161,6 кілаграмы малочнага тлушчу ад каровы. У наступным годзе саўгас палепшыў свае паказчыкі, атрымаўшы ад 65 кароў ужо па 5785 кілаграмаў малака з утрыманнем 212 кілаграмаў малочнага тлушчу ад каровы. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 9 кастрычніка 1949 года за атрыманне высокай прадукцыйнасці жывёлагадоўлі ў 1948 годзе пры выкананні саўгасамі плана здачы дзяржаве прадуктаў жывёлагадоўлі і паляводства і выкананні дзяржаўнага плана развіцця жывёлагадоўлі па ўсіх відах жывёлы было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». У 1952 годзе быў прызначаны галоўным заатэхнікам, у 1954 годзе стаў дырэктарам саўгаса «Лясныя Паляны». З 1960 года на заслужаным адпачынку. Выбіраўся дэпутатам [[Вярхоўны Савет РСФСР|Вярхоўнага Савета РСФСР]], мясцовых Саветаў дэпутатаў працоўных. == Узнагароды == Узнагароджаны двума [[ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]], [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|Працоўнага Чырвонага Сцяга]], [[Ордэн «Знак Пашаны»|ордэнам «Знак Пашаны»]], медалямі, заслужаны заатэхнік РСФСР. {{зноскі}} == Літаратура == * Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць / Акадэмія навук БССР, Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору, Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; рэдкалегія: С. В. Марцэлеў (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск, 1985. — С. 258. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Трызна Фёдар Іванавіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета РСФСР 4 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета РСФСР 5 склікання]] [[Катэгорыя:Дырэктары саўгасаў]] dik0xavukknxxclyvisbf2h50qofu0x 0 717171 4191825 4191783 2022-08-22T12:06:37Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Кухарэнка''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Анатоль Васілевіч Кухарэнка]] ({{ДН|15|1|1951}}, в. [[Масцілавічы]], [[Мінская вобласць]]) — беларускі [[архітэктар]]. * [[Іван Кухарэнка]] (нар. 1994) — [[беларусь|беларускі]] [[гандбаліст]]. * [[Наталля Рыгораўна Кухарэнка]] (1909—1992) — даярка, Герой Сацыялістычнай Працы (1954). * [[Юрый Уладзіміравіч Кухарэнка]] (1919—1980) — савецкі і ўкраінскі [[археолаг]]. {{спіс цёзак2}} s27keps3ukjd7abng9pldd3npws9c89 0 717172 4191836 4191787 2022-08-22T12:22:51Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рагачоўскім раёне]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Кухарэнка}} {{Асоба}} '''Наталля Рыгораўна Кухарэнка''' ({{ДН|26|12|1909}}, в. [[Балотня]], [[Рагачоўскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|26|11|1992}}, [[Расія]]) — работнік сельскай гаспадаркі (даярка), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1954). == Біяграфія == Рана засталася сіратой, таму яшчэ падлеткам была вымушана працаваць нароўні з дарослымі. Некаторы час знаходзілася ў [[Санкт-Пецярбург|Ленінградзе]], потым вярнулася на радзіму і чатыры гады працавала ў мясцовым саўгасе. У 1938 годзе пераехала ў [[Падмаскоўе]] і стала даяркай на малочнатаварнай ферме племзавода «Ніканаўскае» Бронніцкага (з 1965 года Раменскага) раёна [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]]. У 1951 годзе яна надаіла ад кожнай каровы ў сярэднім па 6992 кілаграмаў малака з утрыманнем 237 кілаграмаў малочнага тлушчу, у той час калі сярэдні надой па ферме склаў 6477 кілаграмаў малака на фуражную карову. У наступныя гады Наталля Рыгораўна працягвала атрымліваць высокія надоі, шмат разоў з’яўлялася ўдзельніцай Выстаўкі дасягненняў народнай гаспадаркі (ВДНГ) СССР, узнагароджвалася медалямі і была прэміравана аўтамашынай «Победа». Выбіралася дэпутатам Маскоўскага абласнога, Раменскага раённага і Ніканаўскага сельскага Саветаў дэпутатаў працоўных. == Узнагароды == Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 8 сакавіка 1954 г. за дасягненне высокіх паказчыкаў у жывёлагадоўлі ў 1951 г. Наталлі Рыгораўне Кухарэнка было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Узнагароджана сямю медалямі ВДНГ СССР. {{зноскі}} == Літаратура == * Край Раменский. Век XX : Очерки краеведа / М. Г. Аверьянова; журнал «Студенческій меридиан» и др. — Москва, 1998. — С. 177. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кухарэнка Наталля Рыгораўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Маскоўскага абласнога Савета дэпутатаў]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рагачоўскім раёне]] jlj494mqzq8zsm8gks2dwx1jgq97dq8 4191837 4191836 2022-08-22T12:23:02Z Artsiom91 31770 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Кухарэнка}} {{Асоба}} '''Наталля Рыгораўна Кухарэнка''' ({{ДН|26|12|1909}}, в. [[Балотня]], [[Рагачоўскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|26|11|1992}}, [[Расія]]) — работнік сельскай гаспадаркі (даярка), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1954). == Біяграфія == Рана засталася сіратой, таму яшчэ падлеткам была вымушана працаваць нароўні з дарослымі. Некаторы час знаходзілася ў [[Санкт-Пецярбург|Ленінградзе]], потым вярнулася на радзіму і чатыры гады працавала ў мясцовым саўгасе. У 1938 годзе пераехала ў [[Падмаскоўе]] і стала даяркай на малочнатаварнай ферме племзавода «Ніканаўскае» Бронніцкага (з 1965 года Раменскага) раёна [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]]. У 1951 годзе яна надаіла ад кожнай каровы ў сярэднім па 6992 кілаграмаў малака з утрыманнем 237 кілаграмаў малочнага тлушчу, у той час калі сярэдні надой па ферме склаў 6477 кілаграмаў малака на фуражную карову. У наступныя гады Наталля Рыгораўна працягвала атрымліваць высокія надоі, шмат разоў з’яўлялася ўдзельніцай Выстаўкі дасягненняў народнай гаспадаркі (ВДНГ) СССР, узнагароджвалася медалямі і была прэміравана аўтамашынай «Победа». Выбіралася дэпутатам Маскоўскага абласнога, Раменскага раённага і Ніканаўскага сельскага Саветаў дэпутатаў працоўных. == Узнагароды == Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 8 сакавіка 1954 г. за дасягненне высокіх паказчыкаў у жывёлагадоўлі ў 1951 г. Наталлі Рыгораўне Кухарэнка было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Узнагароджана сямю медалямі ВДНГ СССР. {{зноскі}} == Літаратура == * Край Раменский. Век XX : Очерки краеведа / М. Г. Аверьянова; журнал «Студенческий меридиан» и др. — Москва, 1998. — С. 177. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кухарэнка Наталля Рыгораўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Маскоўскага абласнога Савета дэпутатаў]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рагачоўскім раёне]] 9xfs6lf4s9aitq0qmv2ls3x8cgl5xcm 14 717174 4191857 4191792 2022-08-22T12:41:13Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Постаці Маскоўскай вобласці]] [[Катэгорыя:Дэпутаты краявых, абласных і акруговых саветаў РСФСР|Маскоўскі абласны]] fclw3sx1r24yrbk71t600ahs9epp84w 14 717175 4191859 4191794 2022-08-22T12:41:37Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дэпутаты краёвых, абласных і акруговых советаў РСФСР]] у [[Катэгорыя:Дэпутаты краявых, абласных і акруговых саветаў РСФСР]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэпутаты Расіі]] [[Катэгорыя:Постаці РСФСР]] [[Катэгорыя:Дэпутаты краёвых, абласных і акруговых советаў СССР]] 3an6kh6hfml407ww8yuglep6q95h4mr 4191861 4191859 2022-08-22T12:42:31Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэпутаты Расіі|Краявыя, абласныя і акруговыя саветы]] [[Катэгорыя:Постаці РСФСР]] [[Катэгорыя:Дэпутаты краявых, абласных і акруговых саветаў СССР|РСФСР]] eclguz4lgump53kxcwggjh2bb4jfq4f 0 717176 4191827 4191795 2022-08-22T12:12:29Z Artsiom91 31770 + 13 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Тэатральны дзеяч}} '''Мікалай Мікалаевіч Баярчыкаў''' ({{lang-ru|Никола́й Никола́евич Боя́рчиков}}; {{ДН|27|9|1935}} — {{ДС|22|3|2020}}) — савецкі і расійскі артыст балета і балетмайстар, галоўны балетмайстар Пермскага тэатра оперы і балета імя П. І. Чайкоўскага ў 1971—1977 гадах, галоўны балетмайстар, затым — мастацкі кіраўнік балетнай трупы Ленінградскага Малога тэатра оперы і балета — Санкт-Пецярбургскага тэатра оперы і балета імя М. П. Мусаргскага ў 1977—2007 гадах. Народны артыст РСФСР (1985). {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Баярчыкаў Мікалай Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Артысты балета СССР]] [[Катэгорыя:Балетмайстры СССР]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Расіі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі СССР]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі Расіі]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Артысты балета Міхайлаўскага тэатра]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Дзяржаўнай прэміі РСФСР імя М. І. Глінкі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Санкт-Пецярбургскай кансерваторыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Міхайлаўскага тэатра]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі акадэміі рускага балета імя А. Я. Ваганавай]] 3ccjuzydlm1ir75wxxgwsoenv9299hr 4192175 4191827 2022-08-23T00:01:21Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Тэатральны дзеяч}} '''Мікалай Мікалаевіч Баярчыкаў''' ({{lang-ru|Никола́й Никола́евич Боя́рчиков}}; {{ДН|27|9|1935}} — {{ДС|22|3|2020}}) — савецкі і расійскі артыст балета і балетмайстар, галоўны балетмайстар Пермскага тэатра оперы і балета імя П. І. Чайкоўскага ў 1971—1977 гадах, галоўны балетмайстар, затым — мастацкі кіраўнік балетнай трупы Ленінградскага Малога тэатра оперы і балета — Санкт-Пецярбургскага тэатра оперы і балета імя М. П. Мусаргскага ў 1977—2007 гадах. Народны артыст РСФСР (1985). {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-23}} {{DEFAULTSORT:Баярчыкаў Мікалай Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Артысты балета СССР]] [[Катэгорыя:Балетмайстры СССР]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Расіі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі СССР]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі Расіі]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Артысты балета Міхайлаўскага тэатра]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Дзяржаўнай прэміі РСФСР імя М. І. Глінкі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Санкт-Пецярбургскай кансерваторыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Міхайлаўскага тэатра]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі акадэміі рускага балета імя А. Я. Ваганавай]] p87prwp1iztg8kcpn6hk9jhn5rl9ewv 14 717177 4191862 4191796 2022-08-22T12:42:54Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дэпутаты краёвых, абласных і акруговых советаў СССР]] у [[Катэгорыя:Дэпутаты краявых, абласных і акруговых саветаў СССР]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэпутаты СССР]] 8yvgfvvrqxw8pi3wgpmknwdtajialzd 4191863 4191862 2022-08-22T12:43:15Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэпутаты СССР|Краявых, абласныя і акруговыя саветы]] fu6odpdqe2dhrcof1hlsrggv8ftjj7s 0 717178 4191838 4191809 2022-08-22T12:27:56Z Artsiom91 31770 + 6 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Брэгвадзэ}} {{Тэатральны дзеяч}} '''Барыс Якаўлевіч Брэгвадзэ''' ({{ДН|19|3|1926}}, {{МН|Саратаў||}} — {{ДС|28|3|2012}}, {{МС|Санкт-Пецярбург||}}) — артыст [[балет]]а і педагог, саліст Ленінградскага тэатра оперы і балета імя Кірава ў 1947—1967 гадах. Народны артыст РСФСР, прафесар, лаўрэат [[Сталінская прэмія|Сталінскай прэміі]] II ступені (1951). == Біяграфія == Барыс Якаўлевіч Брэгвадзэ нарадзіўся 19 сакавіка 1926 года ў Саратаве. Першапачатковую балетную адукацыю атрымаў у Саратаўскім тэатральным вучылішчы. У 1944 годзе скончыў студыю пры Саратаўскім тэатры оперы і балета. У 1942—1946 гадах быў артыстам Саратаўскага тэатра оперы і балета. У 1946—1947 гадах вучыўся ў Ленінградскім харэаграфічным вучылішчы, у класе ўдасканалення педагога Б. В. Шаўрова, пасля чаго быў прыняты ў балетную трупу Ленінградскага тэатра оперы і балета імя С. М. Кірава. Танчыў на сцэне да 1967 года. У 1961 годзе, яшчэ да заканчэння сцэнічнай кар’еры, пачаў выкладаць у Ленінградскім харэаграфічным вучылішчы. У 1963 годзе скончыў Ленінградскі інстытут культуры імя Н. К. Крупскай па спецыяльнасці «культурна-асветніцкая работа». У 1964 годзе стварыў і ўзначаліў інстытуцкую кафедру харэаграфіі, якой кіраваў аж да 2011 года. У 1984 годзе быў удастоены вучонага звання прафесара. Акрамя таго, вёў пастановачную і педагагічную дзейнасць за мяжой. Выкладаў у Пражскай студыі балета (1970), Пражскім нацыянальным тэатры (1974, 1985, 1986, 1990), Венгерскім оперным тэатры (1979—1980), Нацыянальным оперным тэатры Фінляндыі (1981). У Пражскім нацыянальным тэатры аднавіў «Вечар балета». Памёр 28 сакавіка 2012 года ў Санкт-Пецярбургу. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Брэгвадзэ Барыс Якаўлевіч}} [[Катэгорыя:Артысты балета СССР]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі СССР]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі Расіі]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Артысты балета Марыінскага тэатра]] c8zq9imrftoao8vy9df7xy9vadt4ih5 0 717179 4191854 4191803 2022-08-22T12:39:58Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Орган выканаўчай улады |назва = Камітэт членаў Устаноўчага сходу |скарачэнне = КАМУС |арыгінальная назва = {{lang-ru|Комитет членов Учредительного собрания}} |эмблема = [[Файл:Red flag.svg|250px]] |подпіс эмблемы = Сцяг урада |дата стварэння = [[8 чэрвеня]] [[1918]] года |папярэднік1 = [[Усерасійскі Устаноўчы сход]] |дата скасавання = [[23 верасня]] [[1918]] года |пераемнік = З’езд членаў Усерасійскага Устаноўчага сходу |штаб-кватэра = [[Самара]] }} '''Камітэт членаў Устаноўчага сходу (КАМУС)''' ({{lang-ru|Комитет членов Учредительного собрания, КОМУЧ}}) — першы антыбальшавіцкі ўрад, які прэтэндаваў на статус усерасійскага, у перыяд [[Грамадзянская вайна ў Расіі|Грамадзянскай вайны]]. Кантраляваў тэрыторыю Сярэдняга [[Паволжа]], Паўднёвага [[Урал]]а і [[Прыкам’е|Прыкам’я]]. Быў створаны 8 чэрвеня 1918 года ў Самары, пасля таго як [[Чэхаславацкі корпус]] выбіў [[Бальшавікі|бальшавікоў]] з горада. Быў заснаваны пяццю [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў|эсэрамі]], былымі членамі [[Усерасійскі Устаноўчы сход|Усерасійскага Устаноўчага сходу]]. На канец верасня 1918 года КАМУС складаўся з 97 чальцоў расійскіх сацыялістычных партый — эсэраў і [[Меншавікі|меншавікоў]]. Старшынёй Камітэта з’яўляўся лідар эсэраў [[Віктар Міхайлавіч Чарноў|Віктар Чарноў]]. КАМУСу падпарадкоўвалася [[Народная армія КАМУСа]]. [[23 верасня]] [[1918]] года Камітэт членаў Устаноўчага сходу і [[Часовы Сібірскі ўрад (Омск)|омскі Часовы Сібірскі ўрад]] прынялі рашэнне аб утварэнні [[Часовы Усерасійскі ўрад|Часовага Усерасійскага ўрада]]. [[18 лістапада]] пасля прыходу адмірала [[Аляксандр Васільевіч Калчак|Калчака]] да ўлады і здзейсненага ім [[Дзяржаўны пераварот|дзяржаўнага перавароту]] сябры КАМУСа былі арыштаваныя, а некаторыя з іх пазней расстраляныя<ref>[https://web.archive.org/web/20071021212341/http://humanities.edu.ru/db/msg/38111 Комитет членов Учредительного собрания (Комуч, «Самарская учредилка»)]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Richard Pipes, ''Руская рэвалюцыя'' Варшава [[1994]]; {{ISBN|83-01-11521-1}} * Richard Pipes, ''Расія бальшавікоў'', [[Варшава]] [[2005]]; {{ISBN|83-89656-15-9}} {{Дзяржаўныя ўтварэнні перыяду Грамадзянскай вайны і станаўлення СССР, 1917—1924}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Усерасійскі ўстаноўчы сход]] [[Катэгорыя:Самара]] [[Катэгорыя:Дзяржаўныя ўтварэнні часоў Грамадзянскай вайны ў Расіі]] nobjj9xqzckpqtkhmk5c390umrgncbi 0 717181 4191901 4191815 2022-08-22T13:30:28Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вілейскім раёне]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Кірыл Рыгоравіч Вількот''' ({{ДН|1|5|1914}}, в. [[Клыні]], Куранецкая воласць, [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскі павет]], [[Віленская губерня]] — {{ДС|5|3|2000}}, г. [[Рэчыца]], [[Гомельская вобласць]]) — брыгадзір экскаватаршчыкаў, [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1961). == Біяграфія == З дзяцінства працаваў парабкам і быў непісьменным. Увосень 1930 годзе перайшоў на тэрыторыю [[БССР|Савецкай Беларусі]], дзе ў той час жылі і працавалі двое яго старэйшых братоў. У БССР скончыў курсы па ліквідацыі непісьменнасці і Гомельскія курсы трактарыстаў, працаваў у адным з саўгасаў [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. У 1937 годзе разам з братамі быў рэпрэсаваны, адбываў пакаранне на залатых капальнях [[Магаданская вобласць|Магаданскай вобласці]] (рэабілітаваны ў 1956 годзе). У 1942 годзе скончыў курсы экскаватаршчыкаў, працаваў машыністам кар’ернага экскаватара. У 1950 годзе ўзначаліў брыгаду экскаватаршчыкаў, якая ў 1956 годзе выпрацавала больш за 200 тыс. кубаметраў грунту. Пастаянна ўдасканальваў метады работы, перадаваў свой вопыт іншым машыністам. Свае напрацоўкі надрукаваў у брашуры «Мой опыт работы на экскаваторе» (Магадан, 1956). У чэрвені 1961 года стаў Героем Сацыялістычнай Працы. У 1963 годзе пераехаў у [[Пермскі край|Пермскую вобласць]], працаваў брыгадзірам экскаватаршчыкаў СМУ-1 трэста «Спецбуд». Пасля выхаду на заслужаны адпачынак вярнуўся ў Беларусь, жыў у Рэчыцы. == Узнагароды == Быў узнагароджаны [[ордэн Леніна|ордэнам Леніна]] (1961), [[медаль «За працоўную доблесць»|медалём «За працоўную доблесць»]] (1960), выбіраўся дэлегатам XXII з’езда КПСС, дэлегатам XIII з’езда прафсаюзаў СССР. {{зноскі}} == Літаратура == * Герои труда : [очерки / сост. и ред. Б. Грин]. — 2-е изд. — Пермь, 1975. — C. 60-63. * Кровавая граница / А. Л. Заерко. — Минск, 2002. — С. 99-100, 106—108, 203—207. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вількот Кірыла Рыгоравіч}} [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Вязні ГУЛАГа]] [[Катэгорыя:Рэабілітаваныя ў СССР]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вілейскім раёне]] lj0lflyz3mworfhw6yggdpj4znkp57c 4191902 4191901 2022-08-22T13:30:34Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Кірыла Рыгоравіч Вількот]] у [[Кірыл Рыгоравіч Вількот]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Кірыл Рыгоравіч Вількот''' ({{ДН|1|5|1914}}, в. [[Клыні]], Куранецкая воласць, [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскі павет]], [[Віленская губерня]] — {{ДС|5|3|2000}}, г. [[Рэчыца]], [[Гомельская вобласць]]) — брыгадзір экскаватаршчыкаў, [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1961). == Біяграфія == З дзяцінства працаваў парабкам і быў непісьменным. Увосень 1930 годзе перайшоў на тэрыторыю [[БССР|Савецкай Беларусі]], дзе ў той час жылі і працавалі двое яго старэйшых братоў. У БССР скончыў курсы па ліквідацыі непісьменнасці і Гомельскія курсы трактарыстаў, працаваў у адным з саўгасаў [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. У 1937 годзе разам з братамі быў рэпрэсаваны, адбываў пакаранне на залатых капальнях [[Магаданская вобласць|Магаданскай вобласці]] (рэабілітаваны ў 1956 годзе). У 1942 годзе скончыў курсы экскаватаршчыкаў, працаваў машыністам кар’ернага экскаватара. У 1950 годзе ўзначаліў брыгаду экскаватаршчыкаў, якая ў 1956 годзе выпрацавала больш за 200 тыс. кубаметраў грунту. Пастаянна ўдасканальваў метады работы, перадаваў свой вопыт іншым машыністам. Свае напрацоўкі надрукаваў у брашуры «Мой опыт работы на экскаваторе» (Магадан, 1956). У чэрвені 1961 года стаў Героем Сацыялістычнай Працы. У 1963 годзе пераехаў у [[Пермскі край|Пермскую вобласць]], працаваў брыгадзірам экскаватаршчыкаў СМУ-1 трэста «Спецбуд». Пасля выхаду на заслужаны адпачынак вярнуўся ў Беларусь, жыў у Рэчыцы. == Узнагароды == Быў узнагароджаны [[ордэн Леніна|ордэнам Леніна]] (1961), [[медаль «За працоўную доблесць»|медалём «За працоўную доблесць»]] (1960), выбіраўся дэлегатам XXII з’езда КПСС, дэлегатам XIII з’езда прафсаюзаў СССР. {{зноскі}} == Літаратура == * Герои труда : [очерки / сост. и ред. Б. Грин]. — 2-е изд. — Пермь, 1975. — C. 60-63. * Кровавая граница / А. Л. Заерко. — Минск, 2002. — С. 99-100, 106—108, 203—207. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вількот Кірыла Рыгоравіч}} [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Вязні ГУЛАГа]] [[Катэгорыя:Рэабілітаваныя ў СССР]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вілейскім раёне]] lj0lflyz3mworfhw6yggdpj4znkp57c 0 717182 4191820 2022-08-22T12:05:25Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{Асоба}} '''Васіль Іванавіч Вайнонен''' ({{lang-ru|}}; {{ДН|||1901}}—{{ДС|||1964}}) — рускі савецкі артыст балета і балетмайстар. Заслужаны артыст РСФСР (1939). Лаўрэат дзвюх [[Сталінская прэмія|Сталінскіх прэмій]] (1947, 1949). == Біяграфія == Васіль Вайнонен нарадзіўся 8 (21) лютаг...» wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Васіль Іванавіч Вайнонен''' ({{lang-ru|}}; {{ДН|||1901}}—{{ДС|||1964}}) — рускі савецкі артыст балета і балетмайстар. Заслужаны артыст РСФСР (1939). Лаўрэат дзвюх [[Сталінская прэмія|Сталінскіх прэмій]] (1947, 1949). == Біяграфія == Васіль Вайнонен нарадзіўся 8 (21) лютага 1901 года ў Пецярбургу. Пасля заканчэння ў 1919 годзе Петраградскага харэаграфічнага вучылішча (клас Уладзіміра Панамарова) да 1938 года працаваў у Ленінградскім тэатры оперы і балета ім. Кірава, дзе выконваў невялікія характарныя партыі. Працу балетмайстра пачаў у 1920-я гады з пастаноўкі канцэртных нумароў. Першая вялікая праца — пастаноўка балета «Залатое стагоддзе» [[Дзмітрый Шастаковіч|Дзмітрыя Шастаковіча]] ў 1930 годзе. У 1932 годзе ў Ленінградскім тэатры оперы і балета ажыццявіў пастаноўку балета «Полымя Парыжа» Барыса Асаф’ева, праз год стварыў новую рэдакцыю (1933), а ў 1947 годзе перанёс яго ў [[Вялікі тэатр]]. Балет Пятра Чайкоўскага «Шчаўкунок» быў пастаўлены ў 1934 у Тэатры ім. Кірава, а ў 1938 годзе — у Вялікім тэатры. Творчасць балетмайстра прыпала на гады станаўлення сацыялістычнага мастацтва, калі да ўсіх відаў мастацтва прад’яўляліся патрабаванні сацыялістычнага рэалізму. У дачыненні да балета гэтыя патрабаванні патрабавалі істотных навін. Наватарства Вайнонена адбілася ў збліжэнні з рэальнасцю, пастаноўцы масавых танцаў, выкарыстанні фальклору, напрыклад танца баскаў у балеце «Полымя Парыжа». Роля кардэбалета, які прадстаўляў народ, значна ўзрасла, ён стаў актыўным персанажам. Мужчынскія групавыя танцы былі з’явай прынцыпова новай для балета, яны забяспечвалі гераізацыю спектакля, у спектаклях пераважаў бравурны, актыўны пачатак. Атрыманыя Вайноненам узнагароды (Сталінскія прэміі) сведчаць аб прыняцці яго творчых метадаў камуністычнымі ідэолагамі. У 1951—1953 гадах узначальваў балетную трупу Новасібірскага тэатра оперы і балета. Быў жанаты з Клаўдзіяй Армашэўскай, пасля смерці балетмайстра ўдава пакінула ўспаміны пра яго. В. І. Вайнонен памёр 23 сакавіка 1964 года. Пахаваны ў Маскве на [[Новадзявочыя могілкі|Новадзявочых могілках]]. 0b3fgw3a0m4dww7v22xzsdgn8basj4r 4191823 4191820 2022-08-22T12:06:05Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Васіль Іванавіч Вайнонен''' ({{lang-ru|Васи́лий Ива́нович Вайно́нен}}; {{ДН|||1901}}—{{ДС|||1964}}) — рускі савецкі артыст балета і балетмайстар. Заслужаны артыст РСФСР (1939). Лаўрэат дзвюх [[Сталінская прэмія|Сталінскіх прэмій]] (1947, 1949). == Біяграфія == Васіль Вайнонен нарадзіўся 8 (21) лютага 1901 года ў Пецярбургу. Пасля заканчэння ў 1919 годзе Петраградскага харэаграфічнага вучылішча (клас Уладзіміра Панамарова) да 1938 года працаваў у Ленінградскім тэатры оперы і балета ім. Кірава, дзе выконваў невялікія характарныя партыі. Працу балетмайстра пачаў у 1920-я гады з пастаноўкі канцэртных нумароў. Першая вялікая праца — пастаноўка балета «Залатое стагоддзе» [[Дзмітрый Шастаковіч|Дзмітрыя Шастаковіча]] ў 1930 годзе. У 1932 годзе ў Ленінградскім тэатры оперы і балета ажыццявіў пастаноўку балета «Полымя Парыжа» Барыса Асаф’ева, праз год стварыў новую рэдакцыю (1933), а ў 1947 годзе перанёс яго ў [[Вялікі тэатр]]. Балет Пятра Чайкоўскага «Шчаўкунок» быў пастаўлены ў 1934 у Тэатры ім. Кірава, а ў 1938 годзе — у Вялікім тэатры. Творчасць балетмайстра прыпала на гады станаўлення сацыялістычнага мастацтва, калі да ўсіх відаў мастацтва прад’яўляліся патрабаванні сацыялістычнага рэалізму. У дачыненні да балета гэтыя патрабаванні патрабавалі істотных навін. Наватарства Вайнонена адбілася ў збліжэнні з рэальнасцю, пастаноўцы масавых танцаў, выкарыстанні фальклору, напрыклад танца баскаў у балеце «Полымя Парыжа». Роля кардэбалета, які прадстаўляў народ, значна ўзрасла, ён стаў актыўным персанажам. Мужчынскія групавыя танцы былі з’явай прынцыпова новай для балета, яны забяспечвалі гераізацыю спектакля, у спектаклях пераважаў бравурны, актыўны пачатак. Атрыманыя Вайноненам узнагароды (Сталінскія прэміі) сведчаць аб прыняцці яго творчых метадаў камуністычнымі ідэолагамі. У 1951—1953 гадах узначальваў балетную трупу Новасібірскага тэатра оперы і балета. Быў жанаты з Клаўдзіяй Армашэўскай, пасля смерці балетмайстра ўдава пакінула ўспаміны пра яго. В. І. Вайнонен памёр 23 сакавіка 1964 года. Пахаваны ў Маскве на [[Новадзявочыя могілкі|Новадзявочых могілках]]. l0b8omirswcf0mds1oqnnes6dnr3mqb 4191824 4191823 2022-08-22T12:06:15Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Васіль Іванавіч Вайнонен''' ({{lang-ru|Васи́лий Ива́нович Вайно́нен}}; {{ДН|||1901}}—{{ДС|||1964}}) — рускі савецкі артыст балета і балетмайстар. Заслужаны артыст РСФСР (1939). Лаўрэат дзвюх [[Сталінская прэмія|Сталінскіх прэмій]] (1947, 1949). == Біяграфія == Васіль Вайнонен нарадзіўся 8 (21) лютага 1901 года ў Пецярбургу. Пасля заканчэння ў 1919 годзе Петраградскага харэаграфічнага вучылішча (клас Уладзіміра Панамарова) да 1938 года працаваў у Ленінградскім тэатры оперы і балета ім. Кірава, дзе выконваў невялікія характарныя партыі. Працу балетмайстра пачаў у 1920-я гады з пастаноўкі канцэртных нумароў. Першая вялікая праца — пастаноўка балета «Залатое стагоддзе» [[Дзмітрый Шастаковіч|Дзмітрыя Шастаковіча]] ў 1930 годзе. У 1932 годзе ў Ленінградскім тэатры оперы і балета ажыццявіў пастаноўку балета «Полымя Парыжа» Барыса Асаф’ева, праз год стварыў новую рэдакцыю (1933), а ў 1947 годзе перанёс яго ў [[Вялікі тэатр]]. Балет Пятра Чайкоўскага «Шчаўкунок» быў пастаўлены ў 1934 у Тэатры ім. Кірава, а ў 1938 годзе — у Вялікім тэатры. Творчасць балетмайстра прыпала на гады станаўлення сацыялістычнага мастацтва, калі да ўсіх відаў мастацтва прад’яўляліся патрабаванні сацыялістычнага рэалізму. У дачыненні да балета гэтыя патрабаванні патрабавалі істотных навін. Наватарства Вайнонена адбілася ў збліжэнні з рэальнасцю, пастаноўцы масавых танцаў, выкарыстанні фальклору, напрыклад танца баскаў у балеце «Полымя Парыжа». Роля кардэбалета, які прадстаўляў народ, значна ўзрасла, ён стаў актыўным персанажам. Мужчынскія групавыя танцы былі з’явай прынцыпова новай для балета, яны забяспечвалі гераізацыю спектакля, у спектаклях пераважаў бравурны, актыўны пачатак. Атрыманыя Вайноненам узнагароды (Сталінскія прэміі) сведчаць аб прыняцці яго творчых метадаў камуністычнымі ідэолагамі. У 1951—1953 гадах узначальваў балетную трупу Новасібірскага тэатра оперы і балета. Быў жанаты з Клаўдзіяй Армашэўскай, пасля смерці балетмайстра ўдава пакінула ўспаміны пра яго. В. І. Вайнонен памёр 23 сакавіка 1964 года. Пахаваны ў Маскве на [[Новадзявочыя могілкі|Новадзявочых могілках]]. {{зноскі}} 3ijfe1qeakcbfwjhnlp7tc7qvqzmltb 4191866 4191824 2022-08-22T12:50:15Z Artsiom91 31770 + 7 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Тэатральны дзеяч}} '''Васіль Іванавіч Вайнонен''' ({{lang-ru|Васи́лий Ива́нович Вайно́нен}}; {{ДН|||1901}}—{{ДС|||1964}}) — рускі савецкі артыст балета і балетмайстар. Заслужаны артыст РСФСР (1939). Лаўрэат дзвюх [[Сталінская прэмія|Сталінскіх прэмій]] (1947, 1949). == Біяграфія == Васіль Вайнонен нарадзіўся 8 (21) лютага 1901 года ў Пецярбургу. Пасля заканчэння ў 1919 годзе Петраградскага харэаграфічнага вучылішча (клас Уладзіміра Панамарова) да 1938 года працаваў у Ленінградскім тэатры оперы і балета імя Кірава, дзе выконваў невялікія характарныя партыі. Працу балетмайстра пачаў у 1920-я гады з пастаноўкі канцэртных нумароў. Першая вялікая праца — пастаноўка балета «Залаты век» [[Дзмітрый Шастаковіч|Дзмітрыя Шастаковіча]] ў 1930 годзе. У 1932 годзе ў Ленінградскім тэатры оперы і балета ажыццявіў пастаноўку балета «Полымя Парыжа» Барыса Асаф’ева, праз год стварыў новую рэдакцыю (1933), а ў 1947 годзе перанёс яго ў [[Вялікі тэатр]]. Балет Пятра Чайкоўскага «Шчаўкунок» быў пастаўлены ў 1934 годзе ў Тэатры імя Кірава, а ў 1938 годзе — у Вялікім тэатры. Творчасць балетмайстра прыпала на гады станаўлення сацыялістычнага мастацтва, калі да ўсіх відаў мастацтва прад’яўляліся патрабаванні сацыялістычнага рэалізму. У дачыненні да балета гэтыя патрабаванні патрабавалі істотных новаўвядзенняў. Наватарства Вайнонена адбілася ў збліжэнні з рэальнасцю, пастаноўцы масавых танцаў, выкарыстанні фальклору, напрыклад танца баскаў у балеце «Полымя Парыжа». Роля кардэбалета, які прадстаўляў народ, значна ўзрасла, ён стаў актыўным персанажам. Мужчынскія групавыя танцы былі з’явай прынцыпова новай для балета, яны забяспечвалі гераізацыю спектакля, у спектаклях пераважаў бравурны, актыўны пачатак. Атрыманыя Вайноненам узнагароды (Сталінскія прэміі) сведчаць аб прыняцці яго творчых метадаў камуністычнымі ідэолагамі. У 1951—1953 гадах узначальваў балетную трупу Новасібірскага тэатра оперы і балета. Быў жанаты з Клаўдзіяй Армашэўскай, пасля смерці балетмайстра ўдава пакінула ўспаміны пра яго. В. І. Вайнонен памёр 23 сакавіка 1964 года. Пахаваны ў Маскве на [[Новадзявочыя могілкі|Новадзявочых могілках]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вайнонен Васіль Іванавіч}} [[Катэгорыя:Артысты балета СССР]] [[Катэгорыя:Артысты балета XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры СССР]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Артысты балета Марыінскага тэатра]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Вялікага тэатра]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Марыінскага тэатра]] h7h3kluyf6pv0m58dmbd1b8658b6acj 10 717183 4191828 2022-08-22T12:13:31Z Хомелка 6638 новы wikitext text/x-wiki {{TaxInfo|mode={{{1|}}}|parent=Blanidae|rang=Род|latin=Blanus|name=}} 7kxqcki7plhoc6g12cnze7059fl1g6y 10 717184 4191829 2022-08-22T12:15:12Z Хомелка 6638 новы wikitext text/x-wiki {{TaxInfo|mode={{{1|}}}|parent=Amphisbaenia|rang=Сямейства|latin=Blanidae|name=|monoaut=Kearney, 2003|ext=|ref=}} oyadbhhwr6nacruqxw2n5umzi3vkrgs 0 717185 4191830 2022-08-22T12:15:30Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/125001107|Бурая двуходка]]» wikitext text/x-wiki '''Blanus cinereus''', — від [[Паўзуны|паўзуноў]] падатраду [[амфізбены]]. == Арэал і асяроддзе пражывання == Сустракаецца ў паўднёвай частцы [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], на поўдзень ад рэк [[Эбра]] і [[Дору]], а таксама ў [[Марока]]. Яго прыроднымі месцамі пасялення з'яўляюцца <nowiki>{{нп3|Лясы Пірэнейскага паўвострава|лясы|ru|Леса Пиренейского полуострова}}</nowiki>, кусты міжземнаморскага тыпу, лугі, раллі і пашы ўмераных зон. == Апісанне == ''Blanus cinereus'' - невялікая бязногая рэптылія, рыючы від. Дарослыя асобіны дасягаюць 10-20 см у даўжыню. Сілкуецца чарвякамі і іншымі дробнымі бесхрыбтовымі. Яйцакладучыя. МСАП адносіць від да «Выклікаюць найменшыя асцярогі». [[Катэгорыя:Паўзуны Афрыкі]] [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1797 годзе]] [[Катэгорыя:Амфізбены]] n5r4wodnep19pcpcbbhpauz6436fekz 4191831 4191830 2022-08-22T12:16:39Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = Iberian worm lizard.jpg |image title = |image descr = |regnum = Жывёлы |parent = Blanus |rang = Від |latin = Blanus cinereus |author = ([[Vandelli]], [[1797]]) |wikispecies = Blanus cinereus |iucnstatus = LC }} '''Blanus cinereus''', — від [[Паўзуны|паўзуноў]] падатраду [[амфізбены]]. == Арэал і асяроддзе пражывання == Сустракаецца ў паўднёвай частцы [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], на поўдзень ад рэк [[Эбра]] і [[Дору]], а таксама ў [[Марока]]. Яго прыроднымі месцамі пасялення з’яўляюцца {{нп3|Лясы Пірэнейскага паўвострава|лясы|ru|Леса Пиренейского полуострова}}, кусты міжземнаморскага тыпу, лугі, раллі і пашы ўмераных зон. == Апісанне == ''Blanus cinereus'' — невялікая бязногая рэптылія, рыючы від. Дарослыя асобіны дасягаюць 10-20 см у даўжыню. Харчуецца чарвякамі і іншымі дробнымі бесхрыбтовымі. Яйцакладныя. МСАП адносіць від да «Выклікаюць найменшыя асцярогі». {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Паўзуны Афрыкі]] [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1797 годзе]] [[Катэгорыя:Амфізбены]] t0qgyarwgf14cytzrudg4oqnz1gris2 4191874 4191831 2022-08-22T13:03:15Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = Iberian worm lizard.jpg |image title = |image descr = |regnum = Жывёлы |parent = Blanus |rang = Від |latin = Blanus cinereus |author = ([[Vandelli]], [[1797]]) |wikispecies = Blanus cinereus |iucnstatus = LC }} '''Blanus cinereus''' — від [[Паўзуны|паўзуноў]] падатраду [[амфізбены]]. == Арэал і асяроддзе пражывання == Сустракаецца ў паўднёвай частцы [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], на поўдзень ад рэк [[Эбра]] і [[Дору]], а таксама ў [[Марока]]. Яго прыроднымі месцамі пасялення з’яўляюцца {{нп3|Лясы Пірэнейскага паўвострава|лясы|ru|Леса Пиренейского полуострова}}, кусты міжземнаморскага тыпу, лугі, раллі і пашы ўмераных зон. == Апісанне == ''Blanus cinereus'' — невялікая бязногая рэптылія, рыючы від. Дарослыя асобіны дасягаюць 10-20 см у даўжыню. Харчуецца чарвякамі і іншымі дробнымі бесхрыбтовымі. Яйцакладныя. МСАП адносіць від да «Выклікаюць найменшыя асцярогі». {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Паўзуны Афрыкі]] [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1797 годзе]] [[Катэгорыя:Амфізбены]] 1jkhrid2zg59h29tx4mnt308sswzrbd 4191875 4191874 2022-08-22T13:03:36Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Паўзуны Еўропы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = Iberian worm lizard.jpg |image title = |image descr = |regnum = Жывёлы |parent = Blanus |rang = Від |latin = Blanus cinereus |author = ([[Vandelli]], [[1797]]) |wikispecies = Blanus cinereus |iucnstatus = LC }} '''Blanus cinereus''' — від [[Паўзуны|паўзуноў]] падатраду [[амфізбены]]. == Арэал і асяроддзе пражывання == Сустракаецца ў паўднёвай частцы [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], на поўдзень ад рэк [[Эбра]] і [[Дору]], а таксама ў [[Марока]]. Яго прыроднымі месцамі пасялення з’яўляюцца {{нп3|Лясы Пірэнейскага паўвострава|лясы|ru|Леса Пиренейского полуострова}}, кусты міжземнаморскага тыпу, лугі, раллі і пашы ўмераных зон. == Апісанне == ''Blanus cinereus'' — невялікая бязногая рэптылія, рыючы від. Дарослыя асобіны дасягаюць 10-20 см у даўжыню. Харчуецца чарвякамі і іншымі дробнымі бесхрыбтовымі. Яйцакладныя. МСАП адносіць від да «Выклікаюць найменшыя асцярогі». {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Паўзуны Афрыкі]] [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1797 годзе]] [[Катэгорыя:Амфізбены]] [[Катэгорыя:Паўзуны Еўропы]] phv051ucfm910tl5gk83egrr38o5u7o 0 717186 4191842 2022-08-22T12:29:23Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «{{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Г...» wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1902  |Заканчэнне будаўніцтва = 1902  |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак фельчарскай школы''' — будынак у цэнтры [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 13, на рагу з Пажарным завулкам. == Гісторыя == Новы мураваны будынак Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы быў урачыста адчынены ў 1902 г<ref name="kropki"/>. У 1907 г. з мэтай паляпшэння медыцынскага абслугоўвання сельскага насельніцтва фельчарская школа была пераўтворана ў Магілёўскую фельчарска-акушэрскую, статут якой зацвердзілі 24 кастрычніка 1913 г. Высокі ўзровень падрыхтоўкі дазваляў выпускнікам гэтай навучальнай установы замяшчаць пасада ўрача. Да 1918 г. арганізавана Цэнтральная фельчарска-акушэрская школа. У 1923 г. на яе базе арганізаваны медыцынскі тэхнікум, а ў 1926 г. — медпалітэхнікум з акушэрскага i фармацэўтычным аддзяленнямі. У 1937 г. рэарганізаваны ў фельчарска-акушэрскую і фармацэўтычную школу з колькасцю навучэнцаў ў 1200 чалавек. У 1956 г. Бабруйскае і Магілёўскае навучальныя ўстановы аб’яднаны ў Магілёўскае медыцынскае вучылішча, якое рыхтавала фельчараў, акушэраў, медсясцёр, клінічных лабарантаў, фармацэўтаў. У 2007 г. вучылішча пераўтворана ва ўстанову адукацыі «Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж». == Архітэктура == Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Цагляны трохпавярховы будынак з высокім [[цокаль]]ным паверхам з вялікімі [[вокны|вокнамі]]. У плане мае складаную Г-падобную форму, якая паўтарае форму ўчастка. Планіроўка [[калідор]]ная: да аднабаковага калідора прылягаюць класныя пакоі. Галоўны фасад з уваходам у цэнтры вылучаны несапраўдным [[рызаліт]]ам з [[руст]]аванымі [[пілястра]]мі. Сцены [[рытм (архітэктура)|рытмічна]] прарэзаны [[Аконны праём|аконнымі праёмамі]] з паўцыркульнымі аркамі [[ліштва]]мі, на рызаліце — з [[сандрык]]амі. Будынак завершаны складанапрафіляваным [[гзымс]]ам на [[сухарыкі|сухарыках]]<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} e56q1z206z118a86hwvcv971204niaa 4191843 4191842 2022-08-22T12:29:47Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1902  |Заканчэнне будаўніцтва = 1902  |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак фельчарскай школы''' — будынак у цэнтры [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 13, на рагу з Пажарным завулкам. == Гісторыя == Новы мураваны будынак [[Магілёўская цэнтральная фельчарская школа|Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы]] быў урачыста адчынены ў 1902 г<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Цагляны трохпавярховы будынак з высокім [[цокаль]]ным паверхам з вялікімі [[вокны|вокнамі]]. У плане мае складаную Г-падобную форму, якая паўтарае форму ўчастка. Планіроўка [[калідор]]ная: да аднабаковага калідора прылягаюць класныя пакоі. Галоўны фасад з уваходам у цэнтры вылучаны несапраўдным [[рызаліт]]ам з [[руст]]аванымі [[пілястра]]мі. Сцены [[рытм (архітэктура)|рытмічна]] прарэзаны [[Аконны праём|аконнымі праёмамі]] з паўцыркульнымі аркамі [[ліштва]]мі, на рызаліце — з [[сандрык]]амі. Будынак завершаны складанапрафіляваным [[гзымс]]ам на [[сухарыкі|сухарыках]]<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} hkrz3unetj5cgdbasuul8flz705z83u 4191845 4191843 2022-08-22T12:29:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1902  |Заканчэнне будаўніцтва = 1902  |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак фельчарскай школы''' — будынак у цэнтры [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 13, на рагу з [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарным завулкам]]. == Гісторыя == Новы мураваны будынак [[Магілёўская цэнтральная фельчарская школа|Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы]] быў урачыста адчынены ў 1902 г<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Цагляны трохпавярховы будынак з высокім [[цокаль]]ным паверхам з вялікімі [[вокны|вокнамі]]. У плане мае складаную Г-падобную форму, якая паўтарае форму ўчастка. Планіроўка [[калідор]]ная: да аднабаковага калідора прылягаюць класныя пакоі. Галоўны фасад з уваходам у цэнтры вылучаны несапраўдным [[рызаліт]]ам з [[руст]]аванымі [[пілястра]]мі. Сцены [[рытм (архітэктура)|рытмічна]] прарэзаны [[Аконны праём|аконнымі праёмамі]] з паўцыркульнымі аркамі [[ліштва]]мі, на рызаліце — з [[сандрык]]амі. Будынак завершаны складанапрафіляваным [[гзымс]]ам на [[сухарыкі|сухарыках]]<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} 8uhiaw3jf870vnnxk9p7nurdbf24sxg 4191848 4191845 2022-08-22T12:34:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Архітэктура */ wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1902  |Заканчэнне будаўніцтва = 1902  |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак фельчарскай школы''' — будынак у цэнтры [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 13, на рагу з [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарным завулкам]]. == Гісторыя == Новы мураваны будынак [[Магілёўская цэнтральная фельчарская школа|Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы]] быў урачыста адчынены ў 1902 г<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == [[Файл:Магілёў. Гарадская бальніца (06).jpg|міні|злева|Задні фасад]] Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Цагляны трохпавярховы будынак з высокім [[цокаль]]ным паверхам з вялікімі [[вокны|вокнамі]]. У плане мае складаную Г-падобную форму, якая паўтарае форму ўчастка. Планіроўка [[калідор]]ная: да аднабаковага калідора прылягаюць класныя пакоі. Галоўны фасад з уваходам у цэнтры вылучаны несапраўдным [[рызаліт]]ам з [[руст]]аванымі [[пілястра]]мі. Сцены [[рытм (архітэктура)|рытмічна]] прарэзаны [[Аконны праём|аконнымі праёмамі]] з паўцыркульнымі аркамі [[ліштва]]мі, на рызаліце — з [[сандрык]]амі. Будынак завершаны складанапрафіляваным [[гзымс]]ам на [[сухарыкі|сухарыках]]<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} jssbrkzztmma9r59rc3kch1e6vhorgn 4191849 4191848 2022-08-22T12:35:56Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1902  |Заканчэнне будаўніцтва = 1902  |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак фельчарскай школы''' — будынак у цэнтры [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 13, на рагу з [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарным завулкам]]. == Гісторыя == [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1907-17) (2).jpg|міні|злева|Будынак у пачатку XX ст.]] [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1901-17).jpg|міні|злева|Будынак у пачатку XX ст.]] Новы мураваны будынак [[Магілёўская цэнтральная фельчарская школа|Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы]] быў урачыста адчынены ў 1902 г<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == [[Файл:Магілёў. Гарадская бальніца (06).jpg|міні|злева|Задні фасад]] Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Цагляны трохпавярховы будынак з высокім [[цокаль]]ным паверхам з вялікімі [[вокны|вокнамі]]. У плане мае складаную Г-падобную форму, якая паўтарае форму ўчастка. Планіроўка [[калідор]]ная: да аднабаковага калідора прылягаюць класныя пакоі. Галоўны фасад з уваходам у цэнтры вылучаны несапраўдным [[рызаліт]]ам з [[руст]]аванымі [[пілястра]]мі. Сцены [[рытм (архітэктура)|рытмічна]] прарэзаны [[Аконны праём|аконнымі праёмамі]] з паўцыркульнымі аркамі [[ліштва]]мі, на рызаліце — з [[сандрык]]амі. Будынак завершаны складанапрафіляваным [[гзымс]]ам на [[сухарыкі|сухарыках]]<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} s3e3fbg5kj1uq3ajyxfy7o9gd11pz3q 4191850 4191849 2022-08-22T12:36:03Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Архітэктура */ wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1902  |Заканчэнне будаўніцтва = 1902  |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак фельчарскай школы''' — будынак у цэнтры [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 13, на рагу з [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарным завулкам]]. == Гісторыя == [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1907-17) (2).jpg|міні|злева|Будынак у пачатку XX ст.]] [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1901-17).jpg|міні|злева|Будынак у пачатку XX ст.]] Новы мураваны будынак [[Магілёўская цэнтральная фельчарская школа|Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы]] быў урачыста адчынены ў 1902 г<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == [[Файл:Магілёў. Гарадская бальніца (06).jpg|міні|Задні фасад]] Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Цагляны трохпавярховы будынак з высокім [[цокаль]]ным паверхам з вялікімі [[вокны|вокнамі]]. У плане мае складаную Г-падобную форму, якая паўтарае форму ўчастка. Планіроўка [[калідор]]ная: да аднабаковага калідора прылягаюць класныя пакоі. Галоўны фасад з уваходам у цэнтры вылучаны несапраўдным [[рызаліт]]ам з [[руст]]аванымі [[пілястра]]мі. Сцены [[рытм (архітэктура)|рытмічна]] прарэзаны [[Аконны праём|аконнымі праёмамі]] з паўцыркульнымі аркамі [[ліштва]]мі, на рызаліце — з [[сандрык]]амі. Будынак завершаны складанапрафіляваным [[гзымс]]ам на [[сухарыкі|сухарыках]]<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} kdtoyu473588hwraxtq5kuzlr35jv35 4191853 4191850 2022-08-22T12:39:35Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 + 4 катэгорыі з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1902  |Заканчэнне будаўніцтва = 1902  |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак фельчарскай школы''' — будынак у цэнтры [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 13, на рагу з [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарным завулкам]]. == Гісторыя == [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1907-17) (2).jpg|міні|злева|Будынак у пачатку XX ст.]] [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1901-17).jpg|міні|злева|Будынак у пачатку XX ст.]] Новы мураваны будынак [[Магілёўская цэнтральная фельчарская школа|Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы]] быў урачыста адчынены ў 1902 г<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == [[Файл:Магілёў. Гарадская бальніца (06).jpg|міні|Задні фасад]] Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Цагляны трохпавярховы будынак з высокім [[цокаль]]ным паверхам з вялікімі [[вокны|вокнамі]]. У плане мае складаную Г-падобную форму, якая паўтарае форму ўчастка. Планіроўка [[калідор]]ная: да аднабаковага калідора прылягаюць класныя пакоі. Галоўны фасад з уваходам у цэнтры вылучаны несапраўдным [[рызаліт]]ам з [[руст]]аванымі [[пілястра]]мі. Сцены [[рытм (архітэктура)|рытмічна]] прарэзаны [[Аконны праём|аконнымі праёмамі]] з паўцыркульнымі аркамі [[ліштва]]мі, на рызаліце — з [[сандрык]]амі. Будынак завершаны складанапрафіляваным [[гзымс]]ам на [[сухарыкі|сухарыках]]<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Пажарны завулак (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Збудаванні Магілёва ў стылі эклектыкі]] s20eydns2m0vr6qk44hmt1ud78cq3uv 4191886 4191853 2022-08-22T13:09:39Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:1902 год у Магілёве]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1902  |Заканчэнне будаўніцтва = 1902  |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак фельчарскай школы''' — будынак у цэнтры [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 13, на рагу з [[Пажарны завулак (Магілёў)|Пажарным завулкам]]. == Гісторыя == [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1907-17) (2).jpg|міні|злева|Будынак у пачатку XX ст.]] [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1901-17).jpg|міні|злева|Будынак у пачатку XX ст.]] Новы мураваны будынак [[Магілёўская цэнтральная фельчарская школа|Магілёўскай цэнтральнай фельчарскай школы]] быў урачыста адкрыты ў 1902 г<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == [[Файл:Магілёў. Гарадская бальніца (06).jpg|міні|Задні фасад]] Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. Цагляны трохпавярховы будынак з высокім [[цокаль]]ным паверхам з вялікімі [[вокны|вокнамі]]. У плане мае складаную Г-падобную форму, якая паўтарае форму ўчастка. Планіроўка [[калідор]]ная: да аднабаковага калідора прылягаюць класныя пакоі. Галоўны фасад з уваходам у цэнтры вылучаны несапраўдным [[рызаліт]]ам з [[руст]]аванымі [[пілястра]]мі. Сцены [[рытм (архітэктура)|рытмічна]] прарэзаны [[Аконны праём|аконнымі праёмамі]] з паўцыркульнымі аркамі [[ліштва]]мі, на рызаліце — з [[сандрык]]амі. Будынак завершаны складанапрафіляваным [[гзымс]]ам на [[сухарыкі|сухарыках]]<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]] [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Пажарны завулак (Магілёў)]] [[Катэгорыя:Збудаванні Магілёва ў стылі эклектыкі]] [[Катэгорыя:1902 год у Магілёве]] mb3g2ns89hx9ygv5f4azqz00bms15a0 0 717187 4191844 2022-08-22T12:29:51Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565144|Allium baekdusanense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium baekdusanense'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Карэя|Карэі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Карэя|Карэі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77071750-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030523/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77071750-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] qrsvsi89qlbulz6vjaj4adqb3omvjj9 4191847 4191844 2022-08-22T12:31:35Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium baekdusanense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium baekdusanense | commons = Category:Allium baekdusanense | iucn = | grin = }} '''Allium baekdusanense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Карэя|Карэі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium baekdusanense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Карэя|Карэі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77071750-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030523/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77071750-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] dut0fn1yj8wqtw3cqco4so0dzcvstd5 4191855 4191847 2022-08-22T12:40:55Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium baekdusanense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium baekdusanense | commons = Category:Allium baekdusanense | iucn = | grin = }} '''Allium baekdusanense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Карэя|Карэі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium baekdusanense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Карэя|Карэі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77071750-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030523/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77071750-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ns6qw5kpksioz514lkn62obu31qxvyb 4191998 4191855 2022-08-22T17:17:27Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium baekdusanense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium baekdusanense | commons = Category:Allium baekdusanense | iucn = | grin = }} '''Allium baekdusanense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Карэя|Карэі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium baekdusanense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Карэя|Карэі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77071750-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030523/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77071750-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] cfbp9wzawny6e4hczvrcxy7o913hdzo 0 717188 4191846 2022-08-22T12:30:14Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж]] 71pjvkpcmdcnc5dj7ostrbeelldy40z 0 717189 4191852 2022-08-22T12:39:11Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565147|Allium bajtulinii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bajtulinii'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:958390-1|archive-date=19 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119032645/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:958390-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] gz314ntpcxh8ih4ogb5x2wswrf1m4c5 4191860 4191852 2022-08-22T12:42:13Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bajtulinii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bajtulinii | commons = Category:Allium bajtulinii | iucn = | grin = }} '''Allium bajtulinii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bajtulinii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:958390-1|archive-date=19 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119032645/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:958390-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] fycotjk0yz7jvzmi1be66rslqyrfpmj 0 717190 4191864 2022-08-22T12:48:24Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565148|Allium bakhtiaricum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bakhtiaricum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527667-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830015810/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527667-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] k43z91hqqeax3kvebb5rg3bgn4wyuj0 4191869 4191864 2022-08-22T12:51:31Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bakhtiaricum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bakhtiaricum | commons = Category:Allium bakhtiaricum | iucn = | grin = }} '''Allium bakhtiaricum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bakhtiaricum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга [[Іран]]а<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527667-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830015810/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527667-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] legbf45lbi8f4jakisglp9eyi2vsd54 4191895 4191869 2022-08-22T13:22:07Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bakhtiaricum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bakhtiaricum | commons = Category:Allium bakhtiaricum | iucn = | grin = }} '''Allium bakhtiaricum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bakhtiaricum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга [[Іран]]а<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527667-1|title=Plants of the World Online — Kew Science|archive-date=30 жніўня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830015810/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527667-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3500h8esbyhnvcc7nkmksn5eo9ni1rd 0 717191 4191867 2022-08-22T12:50:47Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «{{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Г...» wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = другая палова [[ХIХ ст.]] |Заканчэнне будаўніцтва = другая палова [[ХIХ ст.]] |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Склады Лекерта''' — будынак у [[Гістарычны цэнтр Магілёва|гістарычным цэнтры]] [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 17, на рагу з [[Фабрычны завулак (Магілёў)|Фабрычным завулкам]]. == Гісторыя == Пабудаваны ў другой палове [[ХIХ ст.]] на [[вуліца Зялёная (Магілёў)|вуліцы Зялёнай]]. Станаўленне масавай піваварнай вытворчасці ў Магілёве звязана з імем [[Франц Міхайлавіч Лекерт|Франца Міхайлавіча Лекерта]]. У 1862 г. Лекерт пабудаваў піваварны завод у [[Лупалаўскае прадмесце|Маскоўскім (Лупалаўскім) прадмесці]] на [[Шашэйная вуліца (Магілёў)|Шашэйнай вуліцы]]. Ёсць звесткі, што ў сярэдзіне ХIХ ст. на вул. Зялёнай былі складскія памяшканні для гатовай прадукцыі<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. Да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] ў былых піўных складах Лекерта была прыватная тытунёвая фабрыка. Перад [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайной]] там знаходзілася цукерачная фабрыка (у частцы будынка па Фабрычным завулку), а ў 1946 г. быў створаны [[Магілёўскі вінаробны завод]]. Першапачаткова прадугледжвалася перапрацоўка сыравіны на пладова-ягадныя віны<ref name="kropki"/>. У 1958 г. завод пачаў праводзіць тэхналагічную дапрацоўку і разліў вінаградных вінаў. У 1986 г. адбылося аб’яднанне піваварнага і вінаробнага заводаў са стварэннем [[Магілёўскі завод напояў|Магілёўскага завода напояў]]. 1 верасня 1997 г. было створана дзяржаўнае вытворчае аб’яднанне шляхам зліцця Магілёўскага завода напояў і Дзяржаўнага вытворчага аб’яднання «[[Магілёўаблхарчпрам]]». У 2004 г. піўзавод увайшоў у склад ААТ "Холдынг «Магілёўаблхарчпрам», якое затым было перайменавана ў ААТ «[[Магілёўаблхарчпрам]]»<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == Помнік архітэктуры з элементамі [[класіцызм]]у. Двухпавярховы прамавугольны Г-падобны ў плане будынак. Унутраная планіроўка [[калідор]]ная. Будынак складзены з частак, якія знаходзяцца на розных узроўнях з перападам падлогі. З боку двара маюцца шматлікія сучасныя прыбудовы<ref name="kropki"/>. Фасады будынка, якія выходзяць на вуліцу Карла Маркса, аздобленыя [[тынкоўка]]й. Асноўная частка сцяны — цёмна-вохрыстая, на выступах светлая. На другой і трэцяй частках забудовы — прамавугольныя [[Пілястра|пілястры]] на вышыню двух паверхаў з вуглавым аздабленнем у выглядзе рамкі белага колеру<ref name="kropki"/>. Па перыметры будынка — ступеньчаты [[гзымс]] і звычайны прамы [[цокаль]] з аздабленнем «пад камень». [[Дах двухсхільны]]. Апошняя частка будынка мае глухую сцяну з невялікімі прамавугольнымі адтулінамі. З боку двара аконныя праёмы падзелены на два паверхі без аздаблення. Скошаны кут і працяг глухой сцяны па завулку Фабрычнаму<ref name="kropki"/>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] 2fssswwc9sirvkxw7q2r9lqk286vk7l 4191868 4191867 2022-08-22T12:51:01Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = другая палова [[XIX ст.]] |Заканчэнне будаўніцтва = другая палова [[XIX ст.]] |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Склады Лекерта''' — будынак у [[Гістарычны цэнтр Магілёва|гістарычным цэнтры]] [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 17, на рагу з [[Фабрычны завулак (Магілёў)|Фабрычным завулкам]]. == Гісторыя == Пабудаваны ў другой палове [[XIX ст.]] на [[вуліца Зялёная (Магілёў)|вуліцы Зялёнай]]. Станаўленне масавай піваварнай вытворчасці ў Магілёве звязана з імем [[Франц Міхайлавіч Лекерт|Франца Міхайлавіча Лекерта]]. У 1862 г. Лекерт пабудаваў піваварны завод у [[Лупалаўскае прадмесце|Маскоўскім (Лупалаўскім) прадмесці]] на [[Шашэйная вуліца (Магілёў)|Шашэйнай вуліцы]]. Ёсць звесткі, што ў сярэдзіне ХIХ ст. на вул. Зялёнай былі складскія памяшканні для гатовай прадукцыі<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. Да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] ў былых піўных складах Лекерта была прыватная тытунёвая фабрыка. Перад [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайной]] там знаходзілася цукерачная фабрыка (у частцы будынка па Фабрычным завулку), а ў 1946 г. быў створаны [[Магілёўскі вінаробны завод]]. Першапачаткова прадугледжвалася перапрацоўка сыравіны на пладова-ягадныя віны<ref name="kropki"/>. У 1958 г. завод пачаў праводзіць тэхналагічную дапрацоўку і разліў вінаградных вінаў. У 1986 г. адбылося аб’яднанне піваварнага і вінаробнага заводаў са стварэннем [[Магілёўскі завод напояў|Магілёўскага завода напояў]]. 1 верасня 1997 г. было створана дзяржаўнае вытворчае аб’яднанне шляхам зліцця Магілёўскага завода напояў і Дзяржаўнага вытворчага аб’яднання «[[Магілёўаблхарчпрам]]». У 2004 г. піўзавод увайшоў у склад ААТ "Холдынг «Магілёўаблхарчпрам», якое затым было перайменавана ў ААТ «[[Магілёўаблхарчпрам]]»<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == Помнік архітэктуры з элементамі [[класіцызм]]у. Двухпавярховы прамавугольны Г-падобны ў плане будынак. Унутраная планіроўка [[калідор]]ная. Будынак складзены з частак, якія знаходзяцца на розных узроўнях з перападам падлогі. З боку двара маюцца шматлікія сучасныя прыбудовы<ref name="kropki"/>. Фасады будынка, якія выходзяць на вуліцу Карла Маркса, аздобленыя [[тынкоўка]]й. Асноўная частка сцяны — цёмна-вохрыстая, на выступах светлая. На другой і трэцяй частках забудовы — прамавугольныя [[Пілястра|пілястры]] на вышыню двух паверхаў з вуглавым аздабленнем у выглядзе рамкі белага колеру<ref name="kropki"/>. Па перыметры будынка — ступеньчаты [[гзымс]] і звычайны прамы [[цокаль]] з аздабленнем «пад камень». [[Дах двухсхільны]]. Апошняя частка будынка мае глухую сцяну з невялікімі прамавугольнымі адтулінамі. З боку двара аконныя праёмы падзелены на два паверхі без аздаблення. Скошаны кут і працяг глухой сцяны па завулку Фабрычнаму<ref name="kropki"/>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] if6wauljs1eonb37f51eub871vh6mgc 4191904 4191868 2022-08-22T13:33:39Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:З’явіліся ў XIX стагоддзі]]; +[[Катэгорыя:XIX стагоддзе ў Магілёве]]; +[[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Магілёва]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = другая палова [[XIX ст.]] |Заканчэнне будаўніцтва = другая палова [[XIX ст.]] |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Склады Лекерта''' — будынак у [[Гістарычны цэнтр Магілёва|гістарычным цэнтры]] [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 17, на рагу з [[Фабрычны завулак (Магілёў)|Фабрычным завулкам]]. == Гісторыя == Пабудаваны ў другой палове [[XIX ст.]] на [[вуліца Зялёная (Магілёў)|вуліцы Зялёнай]]. Станаўленне масавай піваварнай вытворчасці ў Магілёве звязана з імем [[Франц Міхайлавіч Лекерт|Франца Міхайлавіча Лекерта]]. У 1862 г. Лекерт пабудаваў піваварны завод у [[Лупалаўскае прадмесце|Маскоўскім (Лупалаўскім) прадмесці]] на [[Шашэйная вуліца (Магілёў)|Шашэйнай вуліцы]]. Ёсць звесткі, што ў сярэдзіне ХIХ ст. на вул. Зялёнай былі складскія памяшканні для гатовай прадукцыі<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. Да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] ў былых піўных складах Лекерта была прыватная тытунёвая фабрыка. Перад [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайной]] там знаходзілася цукерачная фабрыка (у частцы будынка па Фабрычным завулку), а ў 1946 г. быў створаны [[Магілёўскі вінаробны завод]]. Першапачаткова прадугледжвалася перапрацоўка сыравіны на пладова-ягадныя віны<ref name="kropki"/>. У 1958 г. завод пачаў праводзіць тэхналагічную дапрацоўку і разліў вінаградных вінаў. У 1986 г. адбылося аб’яднанне піваварнага і вінаробнага заводаў са стварэннем [[Магілёўскі завод напояў|Магілёўскага завода напояў]]. 1 верасня 1997 г. было створана дзяржаўнае вытворчае аб’яднанне шляхам зліцця Магілёўскага завода напояў і Дзяржаўнага вытворчага аб’яднання «[[Магілёўаблхарчпрам]]». У 2004 г. піўзавод увайшоў у склад ААТ «Холдынг „Магілёўаблхарчпрам“», якое затым было перайменавана ў ААТ «[[Магілёўаблхарчпрам]]»<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == Помнік архітэктуры з элементамі [[класіцызм]]у. Двухпавярховы прамавугольны Г-падобны ў плане будынак. Унутраная планіроўка [[калідор]]ная. Будынак складзены з частак, якія знаходзяцца на розных узроўнях з перападам падлогі. З боку двара маюцца шматлікія сучасныя прыбудовы<ref name="kropki"/>. Фасады будынка, якія выходзяць на вуліцу Карла Маркса, аздобленыя [[тынкоўка]]й. Асноўная частка сцяны — цёмна-вохрыстая, на выступах светлая. На другой і трэцяй частках забудовы — прамавугольныя [[Пілястра|пілястры]] на вышыню двух паверхаў з вуглавым аздабленнем у выглядзе рамкі белага колеру<ref name="kropki"/>. Па перыметры будынка — ступеньчаты [[гзымс]] і звычайны прамы [[цокаль]] з аздабленнем «пад камень». [[Дах двухсхільны]]. Апошняя частка будынка мае глухую сцяну з невялікімі прамавугольнымі адтулінамі. З боку двара аконныя праёмы падзелены на два паверхі без аздаблення. Скошаны кут і працяг глухой сцяны па завулку Фабрычнаму<ref name="kropki"/>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў XIX стагоддзі]] [[Катэгорыя:XIX стагоддзе ў Магілёве]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Магілёва]] 3fd57noiercumgp286tarzbd72nufrd 4192191 4191904 2022-08-23T05:21:19Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|512Е000001}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Магілёў]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = другая палова [[XIX ст.]] |Заканчэнне будаўніцтва = другая палова [[XIX ст.]] |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |На карце = |Сайт = |Commons = }} '''Склады Лекерта''' — будынак у [[Гістарычны цэнтр Магілёва|гістарычным цэнтры]] [[Магілёў|Магілёва]], размешчаны па [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)|вуліцы Карла Маркса]], 17, на рагу з [[Фабрычны завулак (Магілёў)|Фабрычным завулкам]]. == Гісторыя == Пабудаваны ў другой палове [[XIX ст.]] на [[вуліца Зялёная (Магілёў)|вуліцы Зялёнай]]. Станаўленне масавай піваварнай вытворчасці ў Магілёве звязана з імем [[Франц Міхайлавіч Лекерт|Франца Міхайлавіча Лекерта]]. У 1862 г. Лекерт пабудаваў піваварны завод у [[Лупалаўскае прадмесце|Маскоўскім (Лупалаўскім) прадмесці]] на [[Шашэйная вуліца (Магілёў)|Шашэйнай вуліцы]]. Ёсць звесткі, што ў сярэдзіне ХIХ ст. на вул. Зялёнай былі складскія памяшканні для гатовай прадукцыі<ref name="kropki">[http://kropki.by/ kropki.by — інтэрактыўная мапа Магілёва]</ref>. Да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] ў былых піўных складах Лекерта была прыватная тытунёвая фабрыка. Перад [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайной]] там знаходзілася цукерачная фабрыка (у частцы будынка па Фабрычным завулку), а ў 1946 г. быў створаны [[Магілёўскі вінаробны завод]]. Першапачаткова прадугледжвалася перапрацоўка сыравіны на пладова-ягадныя віны<ref name="kropki"/>. [[Файл:Mahiloŭ, Zialonaja. Магілёў, Зялёная (1941).jpg|міні|злева|Вуліца ў 1941 годзе. Справа разбураныя склады Лекерта]] У 1958 г. завод пачаў праводзіць тэхналагічную дапрацоўку і разліў вінаградных вінаў. У 1986 г. адбылося аб’яднанне піваварнага і вінаробнага заводаў са стварэннем [[Магілёўскі завод напояў|Магілёўскага завода напояў]]. 1 верасня 1997 г. было створана дзяржаўнае вытворчае аб’яднанне шляхам зліцця Магілёўскага завода напояў і Дзяржаўнага вытворчага аб’яднання «[[Магілёўаблхарчпрам]]». У 2004 г. піўзавод увайшоў у склад ААТ «Холдынг „Магілёўаблхарчпрам“», якое затым было перайменавана ў ААТ «[[Магілёўаблхарчпрам]]»<ref name="kropki"/>. == Архітэктура == Помнік архітэктуры з элементамі [[класіцызм]]у. Двухпавярховы прамавугольны Г-падобны ў плане будынак. Унутраная планіроўка [[калідор]]ная. Будынак складзены з частак, якія знаходзяцца на розных узроўнях з перападам падлогі. З боку двара маюцца шматлікія сучасныя прыбудовы<ref name="kropki"/>. Фасады будынка, якія выходзяць на вуліцу Карла Маркса, аздобленыя [[тынкоўка]]й. Асноўная частка сцяны — цёмна-вохрыстая, на выступах светлая. На другой і трэцяй частках забудовы — прамавугольныя [[Пілястра|пілястры]] на вышыню двух паверхаў з вуглавым аздабленнем у выглядзе рамкі белага колеру<ref name="kropki"/>. Па перыметры будынка — ступеньчаты [[гзымс]] і звычайны прамы [[цокаль]] з аздабленнем «пад камень». [[Дах двухсхільны]]. Апошняя частка будынка мае глухую сцяну з невялікімі прамавугольнымі адтулінамі. З боку двара аконныя праёмы падзелены на два паверхі без аздаблення. Скошаны кут і працяг глухой сцяны па завулку Фабрычнаму<ref name="kropki"/>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{ГККРБ|512Е000001}} {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў XIX стагоддзі]] [[Катэгорыя:XIX стагоддзе ў Магілёве]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Магілёва]] naweu8ps7sb2kvmmil7p1fxkkwzcxg4 0 717192 4191870 2022-08-22T12:54:43Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў) ]] 6ogxx71w7a0wypogsh141jvq7ye94tq 14 717193 4191876 2022-08-22T13:03:54Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Паўзуны паводле рэгіёнаў|Еўропа]] [[Катэгорыя:Фаўна Еўропы]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Паўзуны паводле рэгіёнаў|Еўропа]] [[Катэгорыя:Фаўна Еўропы]] 2ll04epq4b4h4ea145r76sdulw90om7 0 717194 4191877 2022-08-22T13:04:13Z Frantishak 22737 Новая старонка: «{{Рака |Назва = Ахеран |Нацыянальная назва = el/Αχέρων |Выява = Acheron 3.jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = |Даўжыня = 52 |Плошча вадазбору = 705 |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток...» wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Ахеран |Нацыянальная назва = el/Αχέρων |Выява = Acheron 3.jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = |Даўжыня = 52 |Плошча вадазбору = 705 |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = [[Пінд]] |Месцазнаходжанне вытока = |Вышыня вытока = 1986 |Каардынаты вытока = |Вусце = [[Міжземнае мора]] |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = 0 |Каардынаты вусця = |Ухіл ракі = |Басейн = |Карта = Acheron nehri.png |Подпіс карты = |Краіна = Грэцыя |Рэгіён = |Раён = |Пазіцыйная карта = |Пазіцыйная карта 1 = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Acheron }} {{coord|39|21|27.5|N|20|44|32.4|E|type:river|display=title}} '''Ахе́ран''' ({{lang-el|Αχέρων}}) — [[рака]] на паўночным захадзе [[Грэцыя|Грэцыі]]. Даўжыня — 52 км. Пачаткам ракі Ахеран лічыцца зліццё двух ручаёў, што бяруць бачатак у [[гара]]х [[Пінд]] на вышыні 1986 м. Яна цячэ па вузкай горнай [[даліна|даліне]], потым фарміруе [[каньён]] са стромкімі [[скала]]мі. За ім у мінулым расцілалася [[возера]] Ахерусія, асушанае ў 1960-х гг. Ніжняя плыня пры ўпадзенні ў [[Іанічнае мора]] суднаходная, даступная для маламерных [[судна]]ў. Назва ракі паходзіць ад {{lang-gr|ἄχος}} («уздых»). У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] лічылася прытокам [[Стыкс]]а. Старажытныя грэкі верылі, што ў возеры Ахерусія знаходзіўся ўваход у свет памерлых. Каля Ахерана знаходзіўся [[храм]] Некрамантэон, дзе [[жрэцтва|жрацы]] прымалі [[паломніцтва|пілігрымаў]], якія імкнуліся ўвайсці ў кантакт з нябожчыкамі. У [[1958]] г. храм, пабудаваны ў [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э., быў знойдзены [[археолаг]]амі. У нашы дні рэчышча Ахерана з'яўляецца месцам прыцягнення для [[турызм|турыстаў]]. == Спасылкі == * [https://www.nationalgeographic.com/travel/article/greece-river-to-underworld-now-lures-adventure-travelers Greece’s river to the ‘underworld’ now lures adventure travelers] * [https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia] [[Катэгорыя:Рэкі Грэцыі]] Катэгорыя:Геаграфія грэчаскай міфалогіі Катэгорыя:Эпір 6g4tgsgiejazssep5dll720snqaa2mv 4191878 4191877 2022-08-22T13:04:38Z Frantishak 22737 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Ахеран |Нацыянальная назва = el/Αχέρων |Выява = Acheron 3.jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = |Даўжыня = 52 |Плошча вадазбору = 705 |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = [[Пінд]] |Месцазнаходжанне вытока = |Вышыня вытока = 1986 |Каардынаты вытока = |Вусце = [[Міжземнае мора]] |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = 0 |Каардынаты вусця = |Ухіл ракі = |Басейн = |Карта = Acheron nehri.png |Подпіс карты = |Краіна = Грэцыя |Рэгіён = |Раён = |Пазіцыйная карта = |Пазіцыйная карта 1 = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Acheron }} {{coord|39|21|27.5|N|20|44|32.4|E|type:river|display=title}} '''Ахе́ран''' ({{lang-el|Αχέρων}}) — [[рака]] на паўночным захадзе [[Грэцыя|Грэцыі]]. Даўжыня — 52 км. Пачаткам ракі Ахеран лічыцца зліццё двух ручаёў, што бяруць бачатак у [[гара]]х [[Пінд]] на вышыні 1986 м. Яна цячэ па вузкай горнай [[даліна|даліне]], потым фарміруе [[каньён]] са стромкімі [[скала]]мі. За ім у мінулым расцілалася [[возера]] Ахерусія, асушанае ў 1960-х гг. Ніжняя плыня пры ўпадзенні ў [[Іанічнае мора]] суднаходная, даступная для маламерных [[судна]]ў. Назва ракі паходзіць ад {{lang-gr|ἄχος}} («уздых»). У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] лічылася прытокам [[Стыкс]]а. Старажытныя грэкі верылі, што ў возеры Ахерусія знаходзіўся ўваход у свет памерлых. Каля Ахерана знаходзіўся [[храм]] Некрамантэон, дзе [[жрэцтва|жрацы]] прымалі [[паломніцтва|пілігрымаў]], якія імкнуліся ўвайсці ў кантакт з нябожчыкамі. У [[1958]] г. храм, пабудаваны ў [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э., быў знойдзены [[археолаг]]амі. У нашы дні рэчышча Ахерана з'яўляецца месцам прыцягнення для [[турызм|турыстаў]]. == Спасылкі == * [https://www.nationalgeographic.com/travel/article/greece-river-to-underworld-now-lures-adventure-travelers Greece’s river to the ‘underworld’ now lures adventure travelers] * [https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia] [[Катэгорыя:Рэкі Грэцыі]] [[Катэгорыя:Геаграфія грэчаскай міфалогіі]] [[Катэгорыя:Эпір]] 6458x75svieh5sm1p5wrty0q4km5fxr 4191882 4191878 2022-08-22T13:06:05Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Ахеран |Нацыянальная назва = el/Αχέρων |Выява = Acheron 3.jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = |Даўжыня = 52 |Плошча вадазбору = 705 |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = [[Пінд]] |Месцазнаходжанне вытока = |Вышыня вытока = 1986 |Каардынаты вытока = |Вусце = [[Іанічнае мора]] |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = 0 |Каардынаты вусця = |Ухіл ракі = |Басейн = |Карта = Acheron nehri.png |Подпіс карты = |Краіна = Грэцыя |Рэгіён = |Раён = |Пазіцыйная карта = |Пазіцыйная карта 1 = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Acheron }} {{coord|39|21|27.5|N|20|44|32.4|E|type:river|display=title}} '''Ахе́ран''' ({{lang-el|Αχέρων}}) — [[рака]] на паўночным захадзе [[Грэцыя|Грэцыі]]. Даўжыня — 52 км. Пачаткам ракі Ахеран лічыцца зліццё двух ручаёў, што бяруць бачатак у [[гара]]х [[Пінд]] на вышыні 1986 м. Яна цячэ па вузкай горнай [[даліна|даліне]], потым фарміруе [[каньён]] са стромкімі [[скала]]мі. За ім у мінулым расцілалася [[возера]] Ахерусія, асушанае ў 1960-х гг. Ніжняя плыня пры ўпадзенні ў [[Іанічнае мора]] суднаходная, даступная для маламерных [[судна]]ў. Назва ракі паходзіць ад {{lang-gr|ἄχος}} («уздых»). У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] лічылася прытокам [[Стыкс]]а. Старажытныя грэкі верылі, што ў возеры Ахерусія знаходзіўся ўваход у свет памерлых. Каля Ахерана знаходзіўся [[храм]] Некрамантэон, дзе [[жрэцтва|жрацы]] прымалі [[паломніцтва|пілігрымаў]], якія імкнуліся ўвайсці ў кантакт з нябожчыкамі. У [[1958]] г. храм, пабудаваны ў [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э., быў знойдзены [[археолаг]]амі. У нашы дні рэчышча Ахерана з'яўляецца месцам прыцягнення для [[турызм|турыстаў]]. == Спасылкі == * [https://www.nationalgeographic.com/travel/article/greece-river-to-underworld-now-lures-adventure-travelers Greece’s river to the ‘underworld’ now lures adventure travelers] * [https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia] [[Катэгорыя:Рэкі Грэцыі]] [[Катэгорыя:Геаграфія грэчаскай міфалогіі]] [[Катэгорыя:Эпір]] 44kltbpoyz669gnh5sarv99fgmf85rk 4191889 4191882 2022-08-22T13:11:28Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Ахеран |Нацыянальная назва = el/Αχέρων |Выява = Acheron 3.jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = |Даўжыня = 52 |Плошча вадазбору = 705 |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = [[Пінд]] |Месцазнаходжанне вытока = |Вышыня вытока = 1986 |Каардынаты вытока = |Вусце = [[Іанічнае мора]] |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = 0 |Каардынаты вусця = |Ухіл ракі = |Басейн = |Карта = Acheron nehri.png |Подпіс карты = |Краіна = Грэцыя |Рэгіён = |Раён = |Пазіцыйная карта = |Пазіцыйная карта 1 = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Acheron }} {{coord|39|21|27.5|N|20|44|32.4|E|type:river|display=title}} '''Ахе́ран''' ({{lang-el|Αχέρων}}) — [[рака]] на паўночным захадзе [[Грэцыя|Грэцыі]]. Даўжыня — 52 км. Пачаткам ракі Ахеран лічыцца зліццё двух ручаёў, што бяруць бачатак у [[гара]]х [[Пінд]] на вышыні 1986 м. Яна цячэ па вузкай горнай [[даліна|даліне]], потым фарміруе [[каньён]] са стромкімі [[скала]]мі. За ім у мінулым расцілалася [[возера]] Ахерусія, асушанае ў 1960-х гг. Ніжняя плыня пры ўпадзенні ў [[Іанічнае мора]] суднаходная, даступная для маламерных [[судна]]ў. Назва ракі паходзіць ад {{lang-gr|ἄχος}} («уздых»). У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] лічылася прытокам [[Стыкс]]а. Старажытныя грэкі верылі, што ў возеры Ахерусія знаходзіўся ўваход у свет памерлых. Каля Ахерана знаходзіўся [[храм]] Некрамантэён, дзе [[жрэцтва|жрацы]] прымалі [[паломніцтва|пілігрымаў]], якія імкнуліся ўвайсці ў кантакт з нябожчыкамі. У [[1958]] г. храм, пабудаваны ў [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э., быў знойдзены [[археолаг]]амі. У нашы дні рэчышча Ахерана з'яўляецца месцам прыцягнення для [[турызм|турыстаў]]. == Спасылкі == * [https://www.nationalgeographic.com/travel/article/greece-river-to-underworld-now-lures-adventure-travelers Greece’s river to the ‘underworld’ now lures adventure travelers] * [https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia] [[Катэгорыя:Рэкі Грэцыі]] [[Катэгорыя:Геаграфія грэчаскай міфалогіі]] [[Катэгорыя:Эпір]] 229bsvceelsh36ls764oacma4i44im2 4191898 4191889 2022-08-22T13:23:57Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Ахеран |Нацыянальная назва = el/Αχέρων |Выява = Acheron 3.jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = |Даўжыня = 52 |Плошча вадазбору = 705 |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = [[Пінд]] |Месцазнаходжанне вытока = |Вышыня вытока = 1986 |Каардынаты вытока = |Вусце = [[Іанічнае мора]] |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = 0 |Каардынаты вусця = |Ухіл ракі = |Басейн = |Карта = Acheron nehri.png |Подпіс карты = |Краіна = Грэцыя |Рэгіён = |Раён = |Пазіцыйная карта = |Пазіцыйная карта 1 = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Acheron }} {{coord|39|21|27.5|N|20|44|32.4|E|type:river|display=title}} '''Ахе́ран''' ({{lang-el|Αχέρων}}) — [[рака]] на паўночным захадзе [[Грэцыя|Грэцыі]]. Даўжыня — 52 км. Пачаткам ракі Ахеран лічыцца зліццё двух ручаёў, што бяруць бачатак у [[гара]]х [[Пінд]] на вышыні 1986 м. Яна цячэ па вузкай горнай [[даліна|даліне]], потым фарміруе [[каньён]] са стромкімі [[скала]]мі. За ім у мінулым расцілалася [[возера]] Ахерусія, асушанае ў 1960-х гг. Ніжняя плыня пры ўпадзенні ў [[Іанічнае мора]] суднаходная, даступная для маламерных [[судна]]ў. Назва ракі паходзіць ад {{lang-gr|ἄχος}} («уздых»). У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] лічылася прытокам [[Стыкс]]а. Старажытныя грэкі верылі, што ў возеры Ахерусія месціўся ўваход у свет памерлых. Каля Ахерана знаходзіўся [[храм]] Некрамантэён, дзе [[жрэцтва|жрацы]] прымалі [[паломніцтва|пілігрымаў]], якія імкнуліся ўвайсці ў кантакт з нябожчыкамі. У [[1958]] г. храм, пабудаваны ў [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э., быў знойдзены [[археолаг]]амі. У нашы дні рэчышча Ахерана з'яўляецца месцам прыцягнення для [[турызм|турыстаў]]. == Спасылкі == * [https://www.nationalgeographic.com/travel/article/greece-river-to-underworld-now-lures-adventure-travelers Greece’s river to the ‘underworld’ now lures adventure travelers] * [https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia] [[Катэгорыя:Рэкі Грэцыі]] [[Катэгорыя:Геаграфія грэчаскай міфалогіі]] [[Катэгорыя:Эпір]] t2wrp8u0vo7ch2yxrjs9oz1fwhkofjh 4191919 4191898 2022-08-22T14:36:07Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Рэкі, якія ўпадаюць у Міжземнае мора]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Ахеран |Нацыянальная назва = el/Αχέρων |Выява = Acheron 3.jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = |Даўжыня = 52 |Плошча вадазбору = 705 |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = [[Пінд]] |Месцазнаходжанне вытока = |Вышыня вытока = 1986 |Каардынаты вытока = |Вусце = [[Іанічнае мора]] |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = 0 |Каардынаты вусця = |Ухіл ракі = |Басейн = |Карта = Acheron nehri.png |Подпіс карты = |Краіна = Грэцыя |Рэгіён = |Раён = |Пазіцыйная карта = |Пазіцыйная карта 1 = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Acheron }} {{coord|39|21|27.5|N|20|44|32.4|E|type:river|display=title}} '''Ахе́ран''' ({{lang-el|Αχέρων}}) — [[рака]] на паўночным захадзе [[Грэцыя|Грэцыі]]. Даўжыня — 52 км. Пачаткам ракі Ахеран лічыцца зліццё двух ручаёў, што бяруць бачатак у [[гара]]х [[Пінд]] на вышыні 1986 м. Яна цячэ па вузкай горнай [[даліна|даліне]], потым фарміруе [[каньён]] са стромкімі [[скала]]мі. За ім у мінулым расцілалася [[возера]] Ахерусія, асушанае ў 1960-х гг. Ніжняя плынь пры ўпадзенні ў [[Іанічнае мора]] суднаходная, даступная для маламерных [[судна]]ў. Назва ракі паходзіць ад {{lang-gr|ἄχος}} («уздых»). У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] лічылася прытокам [[Стыкс]]а. Старажытныя грэкі верылі, што ў возеры Ахерусія месціўся ўваход у свет памерлых. Каля Ахерана знаходзіўся [[храм]] Некрамантэён, дзе [[жрэцтва|жрацы]] прымалі [[паломніцтва|пілігрымаў]], якія імкнуліся ўвайсці ў кантакт з нябожчыкамі. У 1958 г. храм, пабудаваны ў IV ст. да н.э., быў знойдзены [[археолаг]]амі. У нашы дні рэчышча Ахерана з’яўляецца месцам прыцягнення для [[турызм|турыстаў]]. == Спасылкі == * [https://www.nationalgeographic.com/travel/article/greece-river-to-underworld-now-lures-adventure-travelers Greece’s river to the ‘underworld’ now lures adventure travelers] * [https://web.archive.org/web/20150607193200/http://www.newsfinder.org/site/more/the_nekromanteio_at_acheron/ The Nekromanteio at Acheron by Fotopoulou Sophia] [[Катэгорыя:Рэкі Грэцыі]] [[Катэгорыя:Геаграфія грэчаскай міфалогіі]] [[Катэгорыя:Эпір]] [[Катэгорыя:Рэкі, якія ўпадаюць у Міжземнае мора]] er50oyt1ju25z41ia0lx6uye3my771k 14 717195 4191880 2022-08-22T13:05:25Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Паўзуны паводле рэгіёнаў|Азія]] [[Катэгорыя:Фаўна Азіі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Паўзуны паводле рэгіёнаў|Азія]] [[Катэгорыя:Фаўна Азіі]] 30dx0q271aegtsja796e3r7g9h5sd00 0 717196 4191883 2022-08-22T13:07:40Z Frantishak 22737 Перасылае да [[Ахеран]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ахеран]] 34koc2umypdi2bbq15uy8b9lcslsmrd 14 717197 4191887 2022-08-22T13:09:51Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «{{Гады ў Магілёве}}» wikitext text/x-wiki {{Гады ў Магілёве}} h1hq2661j06obh1x7nuhwrxgynqrzpk 0 717198 4191896 2022-08-22T13:22:24Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Храм}} '''Храм Збавіцеля''' ({{lang-pl|Kościół Zbawiciela w Bydgoszczy}}) — мураваная пратэстанская [[царква]], якая знаходзілася ў г. [[Быдгашч]]. == Гісторыя == [[Файл:Быдгашч. Храм Збавіцеля.jpg|міні|злева]] Храм ў неагатычным стылі быў спраектаваны ў 1894 годзе, вядомым [[берлін]]...» wikitext text/x-wiki {{Храм}} '''Храм Збавіцеля''' ({{lang-pl|Kościół Zbawiciela w Bydgoszczy}}) — мураваная пратэстанская [[царква]], якая знаходзілася ў г. [[Быдгашч]]. == Гісторыя == [[Файл:Быдгашч. Храм Збавіцеля.jpg|міні|злева]] Храм ў неагатычным стылі быў спраектаваны ў 1894 годзе, вядомым [[берлін]]скім архітэктарам Генрыхам Зелінгам (1852—1932). У Быдгашчы праект трапіў ў лютым 1895 года, а будаўнічыя работы пачаліся 25 сакавіка 1896 года. 19 мая 1896 годзе быў закладзены вуглавы камень, а 27 кастрычніка 1897 годзе храм быў асвечаны. Ён быў узведзены ў выглядзе крыжа, з шырокім, прасторным, двухпралётным [[Неф|нефам]], крыху выступаючым [[Трансепт|трансептам]] і кароткім [[Рызніца|рызнікам]]. У 1901 годзе вакол храма па праекце была створана шырокая і маляўнічая зялёная зона, якая змякчыла строгасць архітэктуры і стала месцам адпачынку мясцовых жыхароў. Да 1929 года плошча парка складала 1,6 га, затым яна зменшылася да 0,65 га<ref>[https://bydgoszcz.luteranie.pl/kosciol-zbawiciela/ Kościół Zbawiciela]</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Храмы Быдгашча]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы Польшчы]] 2rsv9n6vsjdtgrkcdv5jjmdbhyafcy4 4191926 4191896 2022-08-22T14:44:26Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Храм}} '''Храм Збавіцеля''' ({{lang-pl|Kościół Zbawiciela w Bydgoszczy}}) — мураваная пратэстанцкая [[царква]], якая знаходзіцца ў г. [[Быдгашч]]. == Гісторыя == [[Файл:Быдгашч. Храм Збавіцеля.jpg|міні|злева]] Храм ў неагатычным стылі быў спраектаваны ў 1894 годзе [[берлін]]скім архітэктарам Генрыхам Зелінгам (1852—1932). У Быдгашч праект трапіў у лютым 1895 года, а будаўнічыя работы пачаліся 25 сакавіка 1896 года. 19 мая 1896 года быў закладзены вуглавы камень, а 27 кастрычніка 1897 года храм быў асвечаны. Ён быў узведзены ў выглядзе крыжа, з шырокім, прасторным, двухпралётным [[Неф|нефам]], крыху выступаючым [[Трансепт|трансептам]] і кароткім [[Рызніца|рызнікам]]. У 1901 годзе вакол храма па праекце была створана шырокая і маляўнічая зялёная зона, якая змякчыла строгасць архітэктуры і стала месцам адпачынку мясцовых жыхароў. Да 1929 года плошча парка складала 1,6 га, затым яна зменшылася да 0,65 га<ref>[https://bydgoszcz.luteranie.pl/kosciol-zbawiciela/ Kościół Zbawiciela]</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Храмы Быдгашча]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы Польшчы]] [[Катэгорыя:Збудаванні ў неагатычным стылі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1897 годзе]] [[Катэгорыя:1897 год у Польшчы]] bcg28qyh16mj3tiq01h12ou6mzb8gnm 0 717199 4191899 2022-08-22T13:24:51Z JerzyKundrat 174 Перасылае да [[Дуэра]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дуэра]] gbsax9cn0606nfnu3d229rb1bewuuwk 0 717200 4191903 2022-08-22T13:30:35Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Кірыла Рыгоравіч Вількот]] у [[Кірыл Рыгоравіч Вількот]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кірыл Рыгоравіч Вількот]] aokw8le6es11ylb8xmc4p5tsu5z453f 0 717201 4191906 2022-08-22T13:43:19Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Касцёл у Астраглядах]] у [[Астраглядскі касцёл]]: прасцей шукаць wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Астраглядскі касцёл]] ez5vcnwth5x3rtxm2zcgtp3uy58aim1 0 717202 4191907 2022-08-22T13:52:38Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Кніга Прамудрасць Ісуса Сірахава]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кніга Прамудрасць Ісуса Сірахава]] cm78w4wic1owaczuj82yhyfkzyeh5vk 0 717203 4191908 2022-08-22T13:54:35Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Баль-маскарад (опера)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Баль-маскарад (опера)]] k6197s9rlkqd8gfasofojgretp5ldap 0 717204 4191909 2022-08-22T13:55:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Клуж''': * [[Клуж (жудзец)|Клуж]] — жудзец у Румыніі. * ''Клуж'' — назва горада [[Клуж-Напока]] да 1974 года. * {{нп5|Клуж (аэрапорт)|Клуж||Cluj International Airport}} — аэрапорт, які абслугоўвае горад Клуж-Напока. * «[[ЧФР (футбольны клуб, Клуж-Напока)|ЧФР Клуж]]» — румынскі футбо...» wikitext text/x-wiki '''Клуж''': * [[Клуж (жудзец)|Клуж]] — жудзец у Румыніі. * ''Клуж'' — назва горада [[Клуж-Напока]] да 1974 года. * {{нп5|Клуж (аэрапорт)|Клуж||Cluj International Airport}} — аэрапорт, які абслугоўвае горад Клуж-Напока. * «[[ЧФР (футбольны клуб, Клуж-Напока)|ЧФР Клуж]]» — румынскі футбольны клуб з горада Клуж-Напока. * «[[Клуж Арэна]]» — стадыён у горадзе Клуж-Напока. {{неадназначнасць}} fidvppcqcr25jbv6iq0nlgx5zksbp78 0 717205 4191910 2022-08-22T13:56:27Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Клуж-Напока]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Клуж-Напока]] t13p8jexauoz5z4dwqc5dnvfi3ojx9t 0 717206 4191911 2022-08-22T13:58:18Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Турандот (опера)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Турандот (опера)]] 6p0yig9mlugqlc251020age2uh2z1rr 0 717207 4191913 2022-08-22T14:05:41Z Evgen Lewandowskiy 63506 Новая старонка: «{{Партыя |назва партыі = Саюз камуністычных партый — Камуністычная партыя Савецкага Саюза |назва на мове арыгінала = {{lang-ru|Союз коммунистических партий — Коммунистическая партия Советского Союза}} |лідар = Генадзь Андрэевіч Зюганаў|Ге...» wikitext text/x-wiki {{Партыя |назва партыі = Саюз камуністычных партый — Камуністычная партыя Савецкага Саюза |назва на мове арыгінала = {{lang-ru|Союз коммунистических партий — Коммунистическая партия Советского Союза}} |лідар = [[Генадзь Андрэевіч Зюганаў|Генадзь Зюганаў]] |заснавальнік = [[Алег Сямёнавіч Шэнін|Алег Шэнін]] |дата заснавання = [[1993]] |штаб-кватэра = [[Масква]] |ідэалогія = Марксізм-ленінізм<br>[[Камунізм]] |афіцыйны сайт = http://skpkpss.ru/ }} '''Саюз камуністычных партый — Камуністычная партыя Савецкага Саюза (СКП-КПСС)''' ({{lang-ru|Союз коммунистических партий — Коммунистическая партия Советского Союза}}) — міжнароднае аб’яднанне [[камуністычная партыя|камуністычных партый]] на [[Постсавецкая прастора|постсавецкай прасторы]]. СКП-КПСС была заснавана ў [[1993]] годзе і лічыць сябе прамой пераемніцай [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|КПСС]]. == Склад СКП—КПСС == У склад СКП-КПСС уваходзяць 18 партый з дзяржаў постсавецкай прасторы, у тым ліку і з [[Непрызнаныя і часткова прызнаныя дзяржавы|часткова прызнаных дзяржаў]]<ref name=members>[http://skpkpss.ru/lidery-kompartij/ Лідэры кампартый СКП-КПСС]</ref>: {| class="wikitable" |- ! Дзяржава !! Назва !! Статус |- | {{сцягафікацыя|Расія}} || [[Камуністычная партыя Расійскай Федэрацыі]] || Прадстаўлена ў [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўнай думе РФ]] |- | {{сцягафікацыя|Украіна}} || [[Камуністычная партыя Украіны]] || З 2022 года дзейнасць забаронена |- | {{сцягафікацыя|Беларусь}} || [[Камуністычная партыя Беларусі]] || Прадстаўлена ў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным сходзе РБ]] |- | {{сцягафікацыя|Малдова}} || [[Партыя камуністаў Рэспублікі Малдова]] || Прадстаўлена ў [[Парламент Малдовы|Парламенце Малдовы]] |- | {{сцягафікацыя|Паўднёвая Асеція}} || [[Камуністычная партыя Рэспублікі Паўднёвая Асеція]] || Прадстаўлена ў [[Парламент Паўднёвай Асеціі|Парламенце Паўднёвай Асеціі]] |- | {{сцягафікацыя|Абхазія}} || [[Камуністычная партыя Абхазіі]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Прыднястроўе}} || [[Прыднястроўская камуністычная партыя]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Кыргызстан}} || [[Партыя камуністаў Кыргызстана]] || Прадстаўлена ў [[Парламент Кыргызстана|Парламенце Кыргызстана]] |- | {{сцягафікацыя|Арменія}} || [[Камуністычная партыя Арменіі]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Азербайджан}} || [[Камуністычная партыя Азербайджана]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Грузія}} || [[Адзіная Камуністычная партыя Грузіі]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Казахстан}} || [[Камуністычная партыя Казахстана]] || З 2015 года пазбаўлена рэгістрацыі |- | {{сцягафікацыя|Узбекістан}} || [[Камуністычная партыя Узбекістана]] || З 1994 года дзейнасць забаронена |- | {{сцягафікацыя|Туркменістан}} || [[Камуністычная партыя Туркменістана]] || Незарэгістраваная палітычная партыя |- | {{сцягафікацыя|Таджыкістан}} || [[Камуністычная партыя Таджыкістана]] || Прадстаўлена ў [[Вышэйшы Сход Таджыкістана|Вышэйшым сходзе Таджыкістана]] |- | {{сцягафікацыя|Латвія}} || [[Камуністычная партыя Латвіі]] || З 1991 года дзейнасць забаронена |- | {{сцягафікацыя|Літва}} || [[Камуністычная партыя Літвы]] || З 1991 года дзейнасць забаронена |- | {{сцягафікацыя|Эстонія}} || [[Камуністычная партыя Эстоніі]] || З 1991 года дзейнасць забаронена |} Таксама прысутнічаюць тры партыі-назіральнікі<ref name=members></ref> {| class="wikitable" |- ! Дзяржава !! Назва !! Статус |- | {{сцягафікацыя|Казахстан}} || [[Народная партыя Казахстана]] || Прадстаўлена ў [[Парламент Казахстана|Парламенце Казахстана]] |- | {{сцягафікацыя|ДНР}} || [[Камуністычная партыя Данецкай Народнай Рэспублікі]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|ЛНР}} || [[Саюз камуністаў Луганшчыны]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://kprf.ru/kpss/ Старонка СКП-КПСС на сайце КПРФ] * [https://web.archive.org/web/20110924231337/http://www.sko-vlksm.org/ Афіцыйна старонка моладзевай арганізацыі СКП-КПСС] {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуністычныя партыі]] 1vo167kutm063fnx71fqk271wgkt8ap 4191918 4191913 2022-08-22T14:33:55Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Палітычныя інтэрнацыяналы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Партыя |назва партыі = Саюз камуністычных партый — Камуністычная партыя Савецкага Саюза |назва на мове арыгінала = {{lang-ru|Союз коммунистических партий — Коммунистическая партия Советского Союза}} |лідар = [[Генадзь Андрэевіч Зюганаў|Генадзь Зюганаў]] |заснавальнік = [[Алег Сямёнавіч Шэнін|Алег Шэнін]] |дата заснавання = [[1993]] |штаб-кватэра = [[Масква]] |ідэалогія = Марксізм-ленінізм<br>[[Камунізм]] |афіцыйны сайт = http://skpkpss.ru/ }} '''Саюз камуністычных партый — Камуністычная партыя Савецкага Саюза (СКП-КПСС)''' ({{lang-ru|Союз коммунистических партий — Коммунистическая партия Советского Союза}}) — міжнароднае аб’яднанне [[камуністычная партыя|камуністычных партый]] на [[Постсавецкая прастора|постсавецкай прасторы]]. СКП-КПСС была заснавана ў [[1993]] годзе і лічыць сябе прамой пераемніцай [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|КПСС]]. == Склад СКП—КПСС == У склад СКП-КПСС уваходзяць 18 партый з дзяржаў постсавецкай прасторы, у тым ліку і з [[Непрызнаныя і часткова прызнаныя дзяржавы|часткова прызнаных дзяржаў]]<ref name=members>[http://skpkpss.ru/lidery-kompartij/ Лідары кампартый СКП-КПСС]</ref>: {| class="wikitable" |- ! Дзяржава !! Назва !! Статус |- | {{сцягафікацыя|Расія}} || [[Камуністычная партыя Расійскай Федэрацыі]] || Прадстаўлена ў [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўнай думе РФ]] |- | {{сцягафікацыя|Украіна}} || [[Камуністычная партыя Украіны]] || З 2022 года дзейнасць забаронена |- | {{сцягафікацыя|Беларусь}} || [[Камуністычная партыя Беларусі]] || Прадстаўлена ў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным сходзе РБ]] |- | {{сцягафікацыя|Малдова}} || [[Партыя камуністаў Рэспублікі Малдова]] || Прадстаўлена ў [[Парламент Малдовы|Парламенце Малдовы]] |- | {{сцягафікацыя|Паўднёвая Асеція}} || [[Камуністычная партыя Рэспублікі Паўднёвая Асеція]] || Прадстаўлена ў [[Парламент Паўднёвай Асеціі|Парламенце Паўднёвай Асеціі]] |- | {{сцягафікацыя|Абхазія}} || [[Камуністычная партыя Абхазіі]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Прыднястроўе}} || [[Прыднястроўская камуністычная партыя]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Кыргызстан}} || [[Партыя камуністаў Кыргызстана]] || Прадстаўлена ў [[Парламент Кыргызстана|Парламенце Кыргызстана]] |- | {{сцягафікацыя|Арменія}} || [[Камуністычная партыя Арменіі]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Азербайджан}} || [[Камуністычная партыя Азербайджана]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Грузія}} || [[Адзіная Камуністычная партыя Грузіі]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|Казахстан}} || [[Камуністычная партыя Казахстана]] || З 2015 года пазбаўлена рэгістрацыі |- | {{сцягафікацыя|Узбекістан}} || [[Камуністычная партыя Узбекістана]] || З 1994 года дзейнасць забаронена |- | {{сцягафікацыя|Туркменістан}} || [[Камуністычная партыя Туркменістана]] || Незарэгістраваная палітычная партыя |- | {{сцягафікацыя|Таджыкістан}} || [[Камуністычная партыя Таджыкістана]] || Прадстаўлена ў [[Вышэйшы Сход Таджыкістана|Вышэйшым сходзе Таджыкістана]] |- | {{сцягафікацыя|Латвія}} || [[Камуністычная партыя Латвіі]] || З 1991 года дзейнасць забаронена |- | {{сцягафікацыя|Літва}} || [[Камуністычная партыя Літвы]] || З 1991 года дзейнасць забаронена |- | {{сцягафікацыя|Эстонія}} || [[Камуністычная партыя Эстоніі]] || З 1991 года дзейнасць забаронена |} Таксама прысутнічаюць тры партыі-назіральнікі<ref name=members></ref> {| class="wikitable" |- ! Дзяржава !! Назва !! Статус |- | {{сцягафікацыя|Казахстан}} || [[Народная партыя Казахстана]] || Прадстаўлена ў [[Парламент Казахстана|Парламенце Казахстана]] |- | {{сцягафікацыя|ДНР}} || [[Камуністычная партыя Данецкай Народнай Рэспублікі]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |- | {{сцягафікацыя|ЛНР}} || [[Саюз камуністаў Луганшчыны]] || Не прадстаўлена ў органах заканадаўчай улады |} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://kprf.ru/kpss/ Старонка СКП-КПСС на сайце КПРФ] * [https://web.archive.org/web/20110924231337/http://www.sko-vlksm.org/ Афіцыйна старонка моладзевай арганізацыі СКП-КПСС] {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуністычныя партыі]] [[Катэгорыя:Палітычныя інтэрнацыяналы]] lsfv1seti763giqxl0qr8kyn58nozxh 0 717208 4191915 2022-08-22T14:22:28Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Асоба}} '''Марк Кермад''' ({{lang-en|Mark Kermode}}; нар. {{ДН|2|7|1963}}) — англійскі кінакрытык і сябар [[BAFTA|Брытанскай акадэміі кіно і тэлевізійных мастацтваў]]. Працуе з часопісам «''{{нп5|Sight & Sound||en|Sight & Sound}}''», газетай «''{{нп5|The Observer||en|The Observer}}''» і «''BBC Radio 5 Live''», дзе вядзе пе...» wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Марк Кермад''' ({{lang-en|Mark Kermode}}; нар. {{ДН|2|7|1963}}) — англійскі кінакрытык і сябар [[BAFTA|Брытанскай акадэміі кіно і тэлевізійных мастацтваў]]. Працуе з часопісам «''{{нп5|Sight & Sound||en|Sight & Sound}}''», газетай «''{{нп5|The Observer||en|The Observer}}''» і «''BBC Radio 5 Live''», дзе вядзе перадачу «''{{нп5|Kermode and Mayo's Film Reviews||en|Kermode and Mayo's Film Reviews}}''» разам з Сайманам Маё. Меркаванне Кермада аб фільмах часта не супадае з грамадскім. Да прыкладу, яму не спадабаліся ўсе часткі «''{{нп5|Піраты Карыбскага мора (серыя фільмаў)|Піратаў Карыбскага мора|en|Pirates of the Caribbean (film series)}}''», тры часткі «''{{нп5|Трансформеры (серыя фільмаў)|Трансформераў|en|Transformers (film series)}}''» і сага «''[[Зорныя войны]]''», якую ён апісаў як вульгарную інфантылізацыю змрочнага жанру сур’ёзнай навуковай фантастыкі, на якой ён вырас<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/film/2007/mar/25/sciencefictionspecial.features|title=2007: a scorching new space odyssey|date=2007-03-25|publisher=Guardian|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AG8v3Kby?url=http://www.guardian.co.uk/film/2007/mar/25/sciencefictionspecial.features|archivedate=2012-08-28}}</ref>. Ён таксама выказваў сваю незадаволенасць рэжысёрам [[Крыс Каламбус|Крысам Каламбусам]], назваўшы яго «''рэжысёрам-бухгалтарам''», і даў негатыўныя адзнакі першым двум [[Гары Потэр (серыя фільмаў)|фільмам пра Гары Потэра]], якія той рэжысіраваў. Аднак ён прызнаўся, што апошнія фільмы яму пачалі падабацца<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/podcasts/series/kermode#playepisode7|title=Mark Kermode and Simon Mayo's Film Reviews|publisher=BBC|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AG8vzJix?url=http://www.bbc.co.uk/podcasts/series/kermode#playepisode7|archivedate=2012-08-28}}</ref>. Кермад таксама не хавае свайго непрымання 3D-фільмаў, асабліва трэнду падгонкі звычайных фільмаў да 3D<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/apr/11/3d-avatar-hollywood|title=No, your eyes aren't deceiving you – 3D really is a con|publisher=Guardian|date=2010-04-11|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AG8wpMQz?url=http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/apr/11/3d-avatar-hollywood|archivedate=2012-08-28}}</ref>. У верасні 2013 года ён быў прызначаны галоўным крытыкам «''{{нп5|The Observer||en|The Observer}}''»<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-23745900|title=Mark Kermode is new Observer film critic|date=2013-08-18|publisher=BBC News|access-date=2014-05-13|archive-date=2014-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20140514091728/http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-23745900|deadlink=no}}</ref>. У апытанні «''{{нп5|Sight & Sound||en|Sight & Sound}}''» на спіс найлепшых фільмаў Кермад абраў наступныя 10 карцін: «''[[Бразілія (фільм)|Бразілія]]''», «''[[Лабірынт фаўна]]''», «''{{нп5|Д’яблы (фільм, 1971)|Д’яблы|en|The Devils (film)}}''», «''{{нп5|Экзарцыст (фільм)|Экзарцыст|en|The Exorcist}}''», «''[[Гэтае цудоўнае жыццё]]''», «''{{нп5|Мэры Попінс (фільм)|Мэры Попінс|en|Mary Poppins (film)}}''», «''{{нп5|Сёмая пячатка||en|The Seventh Seal}}''», «''{{нп5|Вочы без твару (фільм)|Вочы без твару|en|Eyes Without a Face (film)}}''», «''{{нп5|А цяпер не глядзі||en|Don't Look Now}}''», «''{{нп5|Лесвіца ў неба (фільм)|Лесвіца ў неба|en|A Matter of Life and Death (film)}}''»<ref>{{cite web|url=http://explore.bfi.org.uk/sightandsoundpolls/2012/voter/344|title=Mark Kermode - BFI|access-date=2014-05-13|archive-date=2014-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20140514125612/http://explore.bfi.org.uk/sightandsoundpolls/2012/voter/344|deadlink=yes}}</ref>. == Зноскі == {{Reflist}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кермад Марк}} [[Катэгорыя:Кінакрытыкі Вялікабрытаніі]] a0d9a32xjhh314p06kj226n8n6rtkrd 4192189 4191915 2022-08-23T04:45:10Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Марк Кермад''' ({{lang-en|Mark Kermode}}; нар. {{ДН|2|7|1963}}) — англійскі кінакрытык і сябар [[BAFTA|Брытанскай акадэміі кіно і тэлевізійных мастацтваў]]. Працуе з часопісам «''{{нп5|Sight & Sound||en|Sight & Sound}}''», газетай «''{{нп5|The Observer||en|The Observer}}''» і «''BBC Radio 5 Live''», дзе вядзе перадачу «''{{нп5|Kermode and Mayo's Film Reviews||en|Kermode and Mayo's Film Reviews}}''» разам з Сайманам Маё. Меркаванне Кермада аб фільмах часта не супадае з грамадскім. Да прыкладу, яму не спадабаліся ўсе часткі «''{{нп5|Піраты Карыбскага мора (серыя фільмаў)|Піратаў Карыбскага мора|en|Pirates of the Caribbean (film series)}}''», тры часткі «''{{нп5|Трансформеры (серыя фільмаў)|Трансформераў|en|Transformers (film series)}}''» і сага «''[[Зорныя войны]]''», якую ён апісаў як вульгарную інфантылізацыю змрочнага жанру сур’ёзнай навуковай фантастыкі, на якой ён вырас<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/film/2007/mar/25/sciencefictionspecial.features|title=2007: a scorching new space odyssey|date=2007-03-25|publisher=Guardian|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AG8v3Kby?url=http://www.guardian.co.uk/film/2007/mar/25/sciencefictionspecial.features|archivedate=2012-08-28}}</ref>. Ён таксама выказваў сваю незадаволенасць рэжысёрам [[Крыс Каламбус|Крысам Каламбусам]], назваўшы яго «''рэжысёрам-бухгалтарам''», і даў негатыўныя адзнакі першым двум [[Гары Потэр (серыя фільмаў)|фільмам пра Гары Потэра]], якія той рэжысіраваў. Аднак ён прызнаўся, што апошнія фільмы яму пачалі падабацца<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/podcasts/series/kermode#playepisode7|title=Mark Kermode and Simon Mayo's Film Reviews|publisher=BBC|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AG8vzJix?url=http://www.bbc.co.uk/podcasts/series/kermode#playepisode7|archivedate=2012-08-28}}</ref>. Кермад таксама не хавае свайго непрымання 3D-фільмаў, асабліва трэнду падгонкі звычайных фільмаў да 3D<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/apr/11/3d-avatar-hollywood|title=No, your eyes aren't deceiving you – 3D really is a con|publisher=Guardian|date=2010-04-11|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AG8wpMQz?url=http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/apr/11/3d-avatar-hollywood|archivedate=2012-08-28}}</ref>. У верасні 2013 года ён быў прызначаны галоўным крытыкам «''{{нп5|The Observer||en|The Observer}}''»<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-23745900|title=Mark Kermode is new Observer film critic|date=2013-08-18|publisher=BBC News|access-date=2014-05-13|archive-date=2014-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20140514091728/http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-23745900|deadlink=no}}</ref>. У апытанні «''{{нп5|Sight & Sound||en|Sight & Sound}}''» на спіс найлепшых фільмаў Кермад абраў наступныя 10 карцін: «''[[Бразілія (фільм)|Бразілія]]''», «''[[Лабірынт фаўна]]''», «''{{нп5|Д’яблы (фільм, 1971)|Д’яблы|en|The Devils (film)}}''», «''{{нп5|Экзарцыст (фільм)|Экзарцыст|en|The Exorcist}}''», «''[[Гэтае цудоўнае жыццё]]''», «''{{нп5|Мэры Попінс (фільм)|Мэры Попінс|en|Mary Poppins (film)}}''», «''{{нп5|Сёмая пячатка||en|The Seventh Seal}}''», «''{{нп5|Вочы без твару (фільм)|Вочы без твару|en|Eyes Without a Face (film)}}''», «''{{нп5|А цяпер не глядзі||en|Don't Look Now}}''», «''{{нп5|Лесвіца ў неба (фільм)|Лесвіца ў неба|en|A Matter of Life and Death (film)}}''»<ref>{{cite web|url=http://explore.bfi.org.uk/sightandsoundpolls/2012/voter/344|title=Mark Kermode - BFI|access-date=2014-05-13|archive-date=2014-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20140514125612/http://explore.bfi.org.uk/sightandsoundpolls/2012/voter/344|deadlink=yes|accessdate=22 жніўня 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140514125612/http://explore.bfi.org.uk/sightandsoundpolls/2012/voter/344|archivedate=14 мая 2014|deadurl=yes}}</ref>. == Зноскі == {{Reflist}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кермад Марк}} [[Катэгорыя:Кінакрытыкі Вялікабрытаніі]] dg60mq8ojxbq2xx1lu8wqy3bmu2ac4r 14 717209 4191916 2022-08-22T14:23:36Z StachLysy 62453 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Кінакрытыкі паводле краін|Вялікабрытанія]] [[Катэгорыя:Крытыкі Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Кінематограф Вялікабрытаніі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Кінакрытыкі паводле краін|Вялікабрытанія]] [[Катэгорыя:Крытыкі Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Кінематограф Вялікабрытаніі]] hhfx5n5cu56jrqxng0wmb5plni1mclw 14 717210 4191930 2022-08-22T14:48:32Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Храмы паводле населеных пунктаў Беларусі|Бешанковічы]] [[Катэгорыя:Культавыя збудаванні Бешанковічаў]] [[Катэгорыя:Храмы Бешанковіцкага раёна|Бешанковічы]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Храмы паводле населеных пунктаў Беларусі|Бешанковічы]] [[Катэгорыя:Культавыя збудаванні Бешанковічаў]] [[Катэгорыя:Храмы Бешанковіцкага раёна|Бешанковічы]] slb9w956y78tsu8bga8mytf903xl6j5 0 717211 4191931 2022-08-22T14:53:55Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{ваенны дзеяч}} '''Карлас Асенсіа Кабанільяс''' ({{lang-es|Carlos Asensio Cabanillas}}; [[1896]] — [[1969]]) — іспанскі ваенны дзеяч, [[генерал-лейтэнант]]. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны 1936—1939 гадоў]]. == Біяграфія == Скончыў пяхотнае вучылішча ў Тале...» wikitext text/x-wiki {{ваенны дзеяч}} '''Карлас Асенсіа Кабанільяс''' ({{lang-es|Carlos Asensio Cabanillas}}; [[1896]] — [[1969]]) — іспанскі ваенны дзеяч, [[генерал-лейтэнант]]. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны 1936—1939 гадоў]]. == Біяграфія == Скончыў пяхотнае вучылішча ў [[Таледа]], афіцэр Генеральнага штаба. На працягу сямі гадоў служыў у [[Марока]] ў складзе групы мараканскіх войскаў «[[рэгуларэс]]» (Fuerzas Regulares Indígenas) у [[Тэтуан]]е, затым камандаваў аналагічным падраздзяленнем у [[Мелілья|Мелільі]]. Быў узнагароджаны асабістай ваеннай медалём. Да 1936 года меў чын [[падпалкоўнік]]а, удзельнічаў у [[Путч у Іспаніі (1936)|ваеннай змове]] супраць урада [[Народны фронт (Іспанія)|Народнага Фронту]]. Быў адным з кіраўнікоў паўстання вайскоўцаў-нацыяналістаў у [[Іспанскае Марока|Іспанскім Марока]], з якога пачалксч [[Грамадзянская вайна|грамадзянскай вайне]]. Разам з палкоўнікамі Сайнсам дэ Буруагай і Хуанам Луісам Бейгбедэрам узначаліў захоп Тэтуана, дзе размяшчаўся Вярхоўны камісарыят Іспаніі ў Марока. У пачатку вайны яго калона, знаходзячыся ў авангардзе войскаў пад камандаваннем [[Хуан Ягуэ|Хуана Ягуэ]], здзейсніла марш ад [[Севілья|Севільі]] да [[Мадрыд]]а, падчас якога ўдзельнічала ва ўзяцці гарадоў [[Бадахос]], Таледа і [[Талавера-дэ-ла-Рэйна]]. У ходзе няўдалага штурму войскамі [[нацыяналізм|нацыяналістаў]] Мадрыда восенню 1936 атрады пад камандаваннем Асенсіа змагаліся ў кровапралітных баях у раёне ўніверсітэцкага гарадка і прасунуліся далей іншых падраздзяленняў паўстанцаў на гэтым кірунку, аж да заканчэння баявых дзеянняў у 1939 годзе. У 1937-м у [[Бітва пры Хараме|Харамскай бітве]] яго калона ўзначальвала фарсіраванне ракі [[Харама]], але была спынена [[інтэрнацыянальныя брыгады|інтэрнацыянальнымі брыгадамі]]. Сам Асенсіа праявіў сябе энергічным ваеначальнікам, за поспехі быў выраблены ў [[палкоўнік]]і, а затым у [[генерал]]ы. Удзельнічаў у [[Брунецкая аперацыя|бітве ў Брунетэ]], у [[Арагонская аперацыя|кампаніі ў Арагоне]] і ў [[Каталонская аперацыя|захопе франкісцкімі войскамі Каталоніі]], камандаваў 12-й дывізіяй. Пасля заканчэння грамадзянскай вайны генерал Асенсіа з’яўляўся Вярхоўным камісарам Іспаніі ў Марока (люты 1940—май 1941). У 1942, пасля адстаўкі манархічна настроенага генерала [[Хасэ Энрыке Варэла|Хасэ Энрыке Варэлы]] з пасады ваеннага міністра, [[Франсіска Франка]] прызначыў на яго пасаду Асенсіа. Займаў пасаду ваеннага міністра да ліпеня 1945, калі быў выведзены з урада разам з іншымі прагерманскі настроенымі міністрамі. Затым працягваў знаходзіцца на вышэйшых пасадах у іспанскай арміі — быў начальнікам Генеральнага штаба, генерал-капітанам [[Балеарскія астравы|Балеарскіх астравоў]] і кіраўніком ваеннага кабінета начальніка дзяржавы (Франка). Быў выраблены ў [[генерал-лейтэнант]]ы. З’яўляўся пракурадорам (членам) франкісцкіх картэсаў (парламента). У канцы жыцця ўваходзіў у склад Савета Каралеўства. == Літаратура == * Престон П. Франко. — М..: Центрполиграф, 1999. — 701 с. — ISBN 5-227-00414-5. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20080208121140/http://www.memoriarepublicana.com/Personajes/cabanillas.html Біяграфія] [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] [[Катэгорыя:Генерал-лейтэнанты]] hk889evqiynyseajclg7dh35bzs02au 1 717212 4191933 2022-08-22T14:54:43Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{пераклад|ru|Асенсио Кабанильяс, Карлос}} ~~~~» wikitext text/x-wiki {{пераклад|ru|Асенсио Кабанильяс, Карлос}} [[Удзельнік:DBatura|DBatura]] ([[Размовы з удзельнікам:DBatura|размовы]]) 17:54, 22 жніўня 2022 (+03) bnc1nwmdcysofjl4krz1rjkkw7p0e82 0 717213 4191941 2022-08-22T15:38:57Z Evgen Lewandowskiy 63506 Новая старонка: «'''Сістэма футбольных ліг Украіны''' — звязаныя паміж сабой футбольныя лігі, кіраваныя [[Украінская асацыяцыя футбола|Украінскай асацыяцыяй футбола]]. == Структура == {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Узровень !colspan="8"|Лігі |- |1 |colspan="8"|'''Украінская Прэм’ер-ліга...» wikitext text/x-wiki '''Сістэма футбольных ліг Украіны''' — звязаныя паміж сабой футбольныя лігі, кіраваныя [[Украінская асацыяцыя футбола|Украінскай асацыяцыяй футбола]]. == Структура == {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Узровень !colspan="8"|Лігі |- |1 |colspan="8"|'''[[Украінская Прэм’ер-ліга]]'''<br />''16 клубаў'' |- |2 |colspan="8"|'''[[Першая ліга Украіны па футболе|Першая ліга]]'''<br />''16клубаў'' |- |3 |colspan="8"|'''[[Другая ліга Украіны па футболе|Другая ліга]]'''<br />''31 клуб'' |- |4 |colspan="8"|'''[[Аматарскі чэмпіянат Украіны па футболе|Аматарскі чэмпіянат]]'''<br>''27 клубаў'' |- |5-7 |colspan="8"|'''Рэгіянальныя чэмпіянаты'''<br />''25 абласных федэрацый, якія аб'ядноўваюць Вышэйшую, Першую і Другую лігу ў залежнасці ад вобласці'' |- |8 |colspan="8"|'''Рэгіянальныя першынствы'''<br />''Чэмпіянаты і першынствы раёнаў ці гарадоў'' |} == Спасылкі == * [https://uaf.ua/ Сайт Украінскай асацыяцыі футбола] {{Сістэмы футбольных ліг УЕФА}} [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг|Украіна]] [[Катэгорыя:Футбол ва Украіне]] 9oly67lfo2lrdn3lnei9l6no1bvdi3b 4192049 4191941 2022-08-22T18:09:26Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Сістэма футбольных ліг Украіны''' — звязаныя паміж сабой футбольныя лігі, кіраваныя [[Украінская асацыяцыя футбола|Украінскай асацыяцыяй футбола]]. == Структура == {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Узровень !colspan="8"|Лігі |- |1 |colspan="8"|'''[[Украінская Прэм’ер-ліга]]'''<br />''16 клубаў'' |- |2 |colspan="8"|'''[[Першая ліга Украіны па футболе|Першая ліга]]'''<br />''16 клубаў'' |- |3 |colspan="8"|'''[[Другая ліга Украіны па футболе|Другая ліга]]'''<br />''31 клуб'' |- |4 |colspan="8"|'''[[Аматарскі чэмпіянат Украіны па футболе|Аматарскі чэмпіянат]]'''<br>''27 клубаў'' |- |5-7 |colspan="8"|'''Рэгіянальныя чэмпіянаты'''<br />''25 абласных федэрацый, якія аб’ядноўваюць Вышэйшую, Першую і Другую лігу ў залежнасці ад вобласці'' |- |8 |colspan="8"|'''Рэгіянальныя першынствы'''<br />''Чэмпіянаты і першынствы раёнаў ці гарадоў'' |} == Спасылкі == * [https://uaf.ua/ Сайт Украінскай асацыяцыі футбола] {{Сістэмы футбольных ліг УЕФА}} [[Катэгорыя:Сістэмы футбольных ліг|Украіна]] [[Катэгорыя:Футбол ва Украіне]] lsqhygm2vsdx0gdd9lc8gqibney60da 0 717214 4191951 2022-08-22T16:12:16Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565149|Allium balansae]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium balansae'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік паўночнай і ўсходняй азіяцкай Турцыі. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобная, дыяметрам 1&nbsp;см; вонкавыя абалонкі з перапонкамі. Сцябло 6-12&nbsp;см. [[Ліст]] 2, 1–2&nbsp;мм шырынёй, зверху крыху жалабковы, даўжэйшы за сцябло. Парасонік дыяметрам 2-2. 5&nbsp;см. [[Калякветнік]] званочкавы; лісточкі калякветніка глыбока ружавата-фіялетавыя або бэзава-ружовай афарбоўкі, авальна-даўгаватыя, 6-7&nbsp;мм, вельмі тупыя. [[Каробачка]] ≈ 6&nbsp;мм<ref name="turki">{{Cite web|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. Перыяд цвіцення: жнівень<ref name="turki">{{Cite web|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай і ўсходняй азіяцкай [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527668-1|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228175619/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527668-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе камяністыя горныя схілы, мабільныя і паўмабільныя шчабяністыя насыпы, сярод вельмі рэдкай каменяломнікавай расліннасці, 2440-2775&nbsp;м н.у.м<ref name="turki">{{Cite web|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4zt4vvvze2hjnoywa79ghebcua22wv2 4191955 4191951 2022-08-22T16:18:42Z Хомелка 6638 афармленне, дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium balansae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium balansae | commons = Category:Allium balansae | iucn = | grin = }} '''Allium balansae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік паўночнай і ўсходняй азіяцкай Турцыі. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобная, дыяметрам 1&nbsp;см; вонкавыя абалонкі з перапонкамі. Сцябло 6-12&nbsp;см. [[Ліст]] 2, 1-2&nbsp;мм шырынёй, зверху крыху жалабковы, даўжэйшы за сцябло. Парасонік дыяметрам 2-2. 5&nbsp;см. [[Калякветнік]] званочкавы; лісточкі калякветніка глыбока ружавата-фіялетавыя або бэзава-ружовай афарбоўкі, авальна-даўгаватыя, 6-7&nbsp;мм, вельмі тупыя. [[Каробачка]] ≈ 6&nbsp;мм<ref name="turki">{{Cite web|title=turkiyebitkileri.com|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. Перыяд цвіцення: жнівень<ref name="turki">{{Cite web|title=turkiyebitkileri.com|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium balansae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай і ўсходняй азіяцкай [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527668-1|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228175619/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527668-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе камяністыя горныя схілы, мабільныя і паўмабільныя шчабяністыя насыпы, сярод вельмі рэдкай каменяломнікавай расліннасці, 2440—2775&nbsp;м н.у.м<ref name="turki">{{Cite web|title=turkiyebitkileri.com|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] qo5u3q8wlkdj2tshf4h4yp4ciigkmcz 4191997 4191955 2022-08-22T17:16:58Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium balansae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium balansae | commons = Category:Allium balansae | iucn = | grin = }} '''Allium balansae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік паўночнай і ўсходняй азіяцкай Турцыі. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобная, дыяметрам 1&nbsp;см; вонкавыя абалонкі з перапонкамі. Сцябло 6-12&nbsp;см. [[Ліст]] 2, 1-2&nbsp;мм шырынёй, зверху крыху жалабковы, даўжэйшы за сцябло. Парасонік дыяметрам 2-2. 5&nbsp;см. [[Калякветнік]] званочкавы; лісточкі калякветніка глыбока ружавата-фіялетавыя або бэзава-ружовай афарбоўкі, авальна-даўгаватыя, 6-7&nbsp;мм, вельмі тупыя. [[Каробачка]] ≈ 6&nbsp;мм<ref name="turki">{{Cite web|title=turkiyebitkileri.com|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. Перыяд цвіцення: жнівень<ref name="turki">{{Cite web|title=turkiyebitkileri.com|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium balansae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай і ўсходняй азіяцкай [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527668-1|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228175619/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527668-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе камяністыя горныя схілы, мабільныя і паўмабільныя шчабяністыя насыпы, сярод вельмі рэдкай каменяломнікавай расліннасці, 2440—2775&nbsp;м н.у.м<ref name="turki">{{Cite web|title=turkiyebitkileri.com|url=https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html|archive-date=28 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228173010/https://turkiyebitkileri.com/en/photo-gallery/view-album/274.html}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ogf18oeh59d4pcrcvdw78evno7iggjm 0 717215 4191956 2022-08-22T16:21:19Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565152|Allium balkhanicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium balkhanicum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Туркменістан|Туркменістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Туркменістан|Туркменістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104890-1|archive-date=25 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210525234520/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104890-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] l3f0hb3aca3py1el3r9yso5rrsi9mo6 4191957 4191956 2022-08-22T16:22:19Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium balkhanicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium balkhanicum | commons = Category:Allium balkhanicum | iucn = | grin = }} '''Allium balkhanicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Туркменістан]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium balkhanicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Туркменістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104890-1|archive-date=25 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210525234520/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104890-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3xg8elgodjzrilsavtcd74hyu6cck80 4191996 4191957 2022-08-22T17:16:43Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium balkhanicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium balkhanicum | commons = Category:Allium balkhanicum | iucn = | grin = }} '''Allium balkhanicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Туркменістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium balkhanicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Туркменістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104890-1|archive-date=25 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210525234520/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104890-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 9z2ozdbankufv5ra49l12kwpaf0lalh 4192174 4191996 2022-08-23T00:00:55Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium balkhanicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium balkhanicum | commons = Category:Allium balkhanicum | iucn = | grin = }} '''Allium balkhanicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Туркменістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium balkhanicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Туркменістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104890-1|archive-date=25 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210525234520/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104890-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-23}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] p80cvku7htvtewuze8tsbtvk3i8xn56 0 717216 4191959 2022-08-22T16:25:29Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565154|Allium baluchistanicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium baluchistanicum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Пакістан|Пакістана]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] цыліндрычная, 9&nbsp;см даўжынёй; абалонка светла-брудна-карычневага колеру. Сцябло да 50&nbsp;см вышынёй. [[Ліст|Лісткоў]] 2-3, ніткападобныя. Парасонік ≈ 2&nbsp;см папярок. Кветак 8-15, няшчыльна размешчаныя. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] эліптычна-даўгаватыя, белыя, 3-4&nbsp;мм даўжынёй, жылкі чырванаватыя<ref name="Pakistan">{{Cite web|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805225738/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Пакістан|Пакістана]] — [[Белуджыстан]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527669-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831071216/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527669-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="Pakistan">{{Cite web|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805225738/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] jbxgyzh9udvyp990eec9lxeao6now8l 4191961 4191959 2022-08-22T16:28:55Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium baluchistanicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium baluchistanicum | commons = Category:Allium baluchistanicum | iucn = | grin = }} '''Allium baluchistanicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Пакістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] цыліндрычная, 9&nbsp;см даўжынёй; абалонка светла-брудна-карычневага колеру. Сцябло да 50&nbsp;см вышынёй. [[Ліст]]коў 2-3, ніткападобныя. Парасонік ≈ 2&nbsp;см папярок. Кветак 8-15, няшчыльна размешчаныя. Лісточкі [[калякветнік]]а эліптычна-даўгаватыя, белыя, 3-4&nbsp;мм даўжынёй, жылкі чырванаватыя<ref name="Pakistan">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805225738/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium baluchistanicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Пакістан]]а — [[Белуджыстан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527669-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831071216/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527669-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="Pakistan">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805225738/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] mhpwgj6x7ww9oo3d2yki2lmzbkobz91 4191995 4191961 2022-08-22T17:16:30Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium baluchistanicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium baluchistanicum | commons = Category:Allium baluchistanicum | iucn = | grin = }} '''Allium baluchistanicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Пакістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] цыліндрычная, 9&nbsp;см даўжынёй; абалонка светла-брудна-карычневага колеру. Сцябло да 50&nbsp;см вышынёй. [[Ліст]]коў 2-3, ніткападобныя. Парасонік ≈ 2&nbsp;см папярок. Кветак 8-15, няшчыльна размешчаныя. Лісточкі [[калякветнік]]а эліптычна-даўгаватыя, белыя, 3-4&nbsp;мм даўжынёй, жылкі чырванаватыя<ref name="Pakistan">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805225738/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium baluchistanicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Пакістан]]а — [[Белуджыстан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527669-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831071216/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527669-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="Pakistan">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805225738/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064533}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 560nzvl21qch1zk2lpjjjkynw787mau 0 717217 4191962 2022-08-22T16:33:12Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565155|Allium barsczewskii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium barsczewskii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў Заходніх [[Гімалаі|Гімалаях]], [[Пярэдняя Азія|Заходняй]] і [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Заходніх [[Гімалаі|Гімалаях]], [[Пярэдняя Азія|Заходняй]] і [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] — [[Джаму і Кашмір]] ([[Індыя]]), паўночны ўсход [[Іран|Ірана]], [[Афганістан]], [[Пакістан]], [[Казахстан]], [[Кыргызстан]], [[Таджыкістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527670-1|archive-date=8 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210608125049/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527670-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=2231}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] 83tiv8w2oy267rbfpayndpnm2pfaxl3 4191964 4191962 2022-08-22T16:35:32Z Хомелка 6638 афармленне, дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium barsczewskii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium barsczewskii | commons = Category:Allium barsczewskii | iucn = | grin = }} '''Allium barsczewskii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў Заходніх [[Гімалаі|Гімалаях]], [[Пярэдняя Азія|Заходняй]] і [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium barsczewskii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Заходніх [[Гімалаі|Гімалаях]], [[Пярэдняя Азія|Заходняй]] і [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] — [[Джаму і Кашмір]] ([[Індыя]]), паўночны ўсход [[Іран]]а, [[Афганістан]], [[Пакістан]], [[Казахстан]], [[Кыргызстан]], [[Таджыкістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527670-1|archive-date=8 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210608125049/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527670-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=npgsweb.ars-grin.gov|url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=2231}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] pco0gto6bnzvhuxyqniv4c7fvk860js 4191992 4191964 2022-08-22T17:15:03Z JerzyKundrat 174 у артыкул пра род wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium barsczewskii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium barsczewskii | commons = Category:Allium barsczewskii | iucn = | grin = }} '''Allium barsczewskii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў Заходніх [[Гімалаі|Гімалаях]], [[Пярэдняя Азія|Заходняй]] і [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium barsczewskii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Заходніх [[Гімалаі|Гімалаях]], [[Пярэдняя Азія|Заходняй]] і [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] — [[Джаму і Кашмір]] ([[Індыя]]), паўночны ўсход [[Іран]]а, [[Афганістан]], [[Пакістан]], [[Казахстан]], [[Кыргызстан]], [[Таджыкістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527670-1|archive-date=8 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210608125049/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527670-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=npgsweb.ars-grin.gov|url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=2231}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] 078c9bbw58muvk08vdx44daofj144no 0 717218 4191966 2022-08-22T16:37:53Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565157|Allium barthianum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium barthianum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Егіпет|Егіпце]] і [[Лівія|Лівіі]]. == Апісанне == Сцёблы 15&nbsp;см даўжынёй, сегменты [[Калякветнік|калякветніка]] даўжынёй да 5&nbsp;мм; [[Ліст|лісце]] шырынёй 0.5-1&nbsp;мм<ref name="El Garf">{{Артыкул|назва=Alliaceae in the flora of Egypt 1. Systematic revision of the indigenous species of Allium L.|DOI=}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Егіпет|Егіпце]] і [[Лівія|Лівіі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527671-1|archive-date=23 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210623004703/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527671-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе сухія камяністыя і жвіровыя месцы на невялікай вышыні<ref name="El Garf">{{Артыкул|назва=Alliaceae in the flora of Egypt 1. Systematic revision of the indigenous species of Allium L.|DOI=}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Афрыкі]] 2fkylhwj87h1olwpnzif40n6sllsz6p 4191968 4191966 2022-08-22T16:39:06Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium barthianum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium barthianum | commons = Category:Allium barthianum | iucn = | grin = }} '''Allium barthianum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Егіпет|Егіпце]] і [[Лівія|Лівіі]]. == Апісанне == Сцёблы 15&nbsp;см даўжынёй, сегменты [[Калякветнік|калякветніка]] даўжынёй да 5&nbsp;мм; [[Ліст|лісце]] шырынёй 0.5-1&nbsp;мм<ref name="El Garf">{{Артыкул|загаловак=Alliaceae in the flora of Egypt 1. Systematic revision of the indigenous species of Allium L.|DOI=}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium barthianum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Егіпет|Егіпце]] і [[Лівія|Лівіі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527671-1|archive-date=23 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210623004703/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527671-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе сухія камяністыя і жвіровыя месцы на невялікай вышыні<ref name="El Garf">{{Артыкул|загаловак=Alliaceae in the flora of Egypt 1. Systematic revision of the indigenous species of Allium L.|DOI=}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Афрыкі]] qmi40abvtylzocrw91ssluabb52itfm 4191994 4191968 2022-08-22T17:16:16Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium barthianum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium barthianum | commons = Category:Allium barthianum | iucn = | grin = }} '''Allium barthianum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Егіпет|Егіпце]] і [[Лівія|Лівіі]]. == Апісанне == Сцёблы 15&nbsp;см даўжынёй, сегменты [[Калякветнік|калякветніка]] даўжынёй да 5&nbsp;мм; [[Ліст|лісце]] шырынёй 0.5-1&nbsp;мм<ref name="El Garf">{{Артыкул|загаловак=Alliaceae in the flora of Egypt 1. Systematic revision of the indigenous species of Allium L.|DOI=}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium barthianum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Егіпет|Егіпце]] і [[Лівія|Лівіі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527671-1|archive-date=23 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210623004703/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527671-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе сухія камяністыя і жвіровыя месцы на невялікай вышыні<ref name="El Garf">{{Артыкул|загаловак=Alliaceae in the flora of Egypt 1. Systematic revision of the indigenous species of Allium L.|DOI=}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Афрыкі]] t8iiikvxa2eeeshyp7ip45t2akubc2o 0 717219 4191976 2022-08-22T16:48:13Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565158|Allium basalticum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium basalticum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва Усходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор'і]] (паўднёвы [[Ліван]], Заходняя [[Іарданія]], паўночны [[Ізраіль]] ([[галанскія вышыні]] і ўсходняя [[Галілея]])). У асноўным расце на вышынях ад 400 да 800&nbsp;м, хоць да 900&nbsp;м у даліне [[Даліна Бекаа|Бекаа]]. Насяляе травяністыя пашы (лугі) у глыбокай алювіяльнай гліністай глебе, часта затопленай зімой<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128001556/https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Пагрозай з'яўляецца страта асяроддзя пражывання ў выніку развіцця сельскай гаспадаркі. Від сустракаецца ў прыродных запаведніках (менш 10%) і культывуецца ў <nowiki>{{нп3|Іерусалімскі батанічны сад|Іерусалімскім батанічным садзе|uk|Єрусалимський ботанічний сад}}</nowiki>. Неабходная абарона асяроддзя пражывання і абмежаванні пашырэння сельскай гаспадаркі, а прыродныя запаведнікі павінны быць вызначаны на [[Галанскія вышыні|Галанскіх вышынях]] для захавання асяроддзя пражывання<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128001556/https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] k3pn2xbscix5v5o214lj8u4exd8hcwm 4191978 4191976 2022-08-22T16:49:46Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium basalticum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium basalticum | commons = Category:Allium basalticum | iucn = | grin = }} '''Allium basalticum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium basalticum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва Усходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] (паўднёвы [[Ліван]], Заходняя [[Іарданія]], паўночны [[Ізраіль]] ([[Галанскія вышыні]] і ўсходняя [[Галілея]])). У асноўным расце на вышынях ад 400 да 800&nbsp;м, хоць да 900&nbsp;м у даліне [[Даліна Бекаа|Бекаа]]. Насяляе травяністыя пашы (лугі) у глыбокай алювіяльнай гліністай глебе, часта затопленай зімой<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128001556/https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Пагрозай з’яўляецца страта асяроддзя пражывання ў выніку развіцця сельскай гаспадаркі. Від сустракаецца ў прыродных запаведніках (менш 10 %) і культывуецца ў {{нп3|Іерусалімскі батанічны сад|Іерусалімскім батанічным садзе|uk|Єрусалимський ботанічний сад}}. Неабходная абарона асяроддзя пражывання і абмежаванні пашырэння сельскай гаспадаркі, а прыродныя запаведнікі павінны быць вызначаны на [[Галанскія вышыні|Галанскіх вышынях]] для захавання асяроддзя пражывання<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128001556/https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ix44379kidgp82oi9cmwo5eux8n1p4z 4191993 4191978 2022-08-22T17:15:55Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium basalticum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium basalticum | commons = Category:Allium basalticum | iucn = | grin = }} '''Allium basalticum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium basalticum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва Усходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] (паўднёвы [[Ліван]], Заходняя [[Іарданія]], паўночны [[Ізраіль]] ([[Галанскія вышыні]] і ўсходняя [[Галілея]])). У асноўным расце на вышынях ад 400 да 800&nbsp;м, хоць да 900&nbsp;м у даліне [[Даліна Бекаа|Бекаа]]. Насяляе травяністыя пашы (лугі) у глыбокай алювіяльнай гліністай глебе, часта затопленай зімой<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128001556/https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Пагрозай з’яўляецца страта асяроддзя пражывання ў выніку развіцця сельскай гаспадаркі. Від сустракаецца ў прыродных запаведніках (менш 10 %) і культывуецца ў {{нп3|Іерусалімскі батанічны сад|Іерусалімскім батанічным садзе|uk|Єрусалимський ботанічний сад}}. Неабходная абарона асяроддзя пражывання і абмежаванні пашырэння сельскай гаспадаркі, а прыродныя запаведнікі павінны быць вызначаны на [[Галанскія вышыні|Галанскіх вышынях]] для захавання асяроддзя пражывання<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128001556/https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] kphcagnumpa6libte13p23e7uaupcz0 4192173 4191993 2022-08-23T00:00:47Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium basalticum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium basalticum | commons = Category:Allium basalticum | iucn = | grin = }} '''Allium basalticum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium basalticum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва Усходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] (паўднёвы [[Ліван]], Заходняя [[Іарданія]], паўночны [[Ізраіль]] ([[Галанскія вышыні]] і ўсходняя [[Галілея]])). У асноўным расце на вышынях ад 400 да 800&nbsp;м, хоць да 900&nbsp;м у даліне [[Даліна Бекаа|Бекаа]]. Насяляе травяністыя пашы (лугі) у глыбокай алювіяльнай гліністай глебе, часта затопленай зімой<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128001556/https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Пагрозай з’яўляецца страта асяроддзя пражывання ў выніку развіцця сельскай гаспадаркі. Від сустракаецца ў прыродных запаведніках (менш 10 %) і культывуецца ў {{нп3|Іерусалімскі батанічны сад|Іерусалімскім батанічным садзе|uk|Єрусалимський ботанічний сад}}. Неабходная абарона асяроддзя пражывання і абмежаванні пашырэння сельскай гаспадаркі, а прыродныя запаведнікі павінны быць вызначаны на [[Галанскія вышыні|Галанскіх вышынях]] для захавання асяроддзя пражывання<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128001556/https://www.iucnredlist.org/species/80082536/80082571}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-23}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 0e5v2qk1zml6dfut6zjcx6raqooum0i 0 717220 4191981 2022-08-22T16:53:15Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565162|Allium bekeczalicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bekeczalicum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Кыргызстан|Кыргызстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кыргызстан|Кыргызстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77095203-1|archive-date=11 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200411073033/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77095203-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] phnj4biae6p4aie7ox160cwtq8wr9du 4191982 4191981 2022-08-22T16:54:15Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bekeczalicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bekeczalicum | commons = Category:Allium bekeczalicum | iucn = | grin = }} '''Allium bekeczalicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Кыргызстан]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bekeczalicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кыргызстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77095203-1|archive-date=11 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200411073033/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77095203-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3cs6iy10d7pn783e98f7ez7asl2mowr 0 717221 4191983 2022-08-22T16:55:39Z DBatura 73587 Новая старонка: «[[File:RSD-10 2009 G1.jpg|thumb|300px|Савецкая ядзерная балістычная ракета сярэдняй далёкасці мабільнага базавання РСД-10. Экспанат Музея ВПС УС Украіны ў горадзе Вініца.]] На 1991 год [[Украіна]] размяшчала прыкладна 1/3 савецкага ядзернага арсенала, трэцяга па велічыні ў с...» wikitext text/x-wiki [[File:RSD-10 2009 G1.jpg|thumb|300px|Савецкая ядзерная балістычная ракета сярэдняй далёкасці мабільнага базавання РСД-10. Экспанат Музея ВПС УС Украіны ў горадзе Вініца.]] На 1991 год [[Украіна]] размяшчала прыкладна 1/3 савецкага ядзернага арсенала, трэцяга па велічыні ў свеце ў той час, а таксама значнымі сродкамі яго распрацоўкі і вытворчасці<ref>{{Cite news|author=Dahlburg|first=Decemb|title=Ukraine Votes to Quit Soviet Union : Independence: More than 90% of Voters Approve Historic Break with Kremlin. The President-elect Calls for Collective Command of the Country's Nuclear Arsenal|url=http://articles.latimes.com/1991-12-03/news/mn-504_1_soviet-union)|website=LA Times|accessdate=April 15, 2014}}</ref>. Пасля [[Распад СССР|распаду СССР]] на тэрыторыі дзяржавы засталося 130 [[міжкантынентальная балістычная ракета|міжкантынентальных балістычных ракет]] (МБР) [[УР-100Н]] з шасцю боегалоўкамі кожная, 46 МБР [[РТ-23 УТХ|РТ-23]] з дзесяццю боегалоўкамі кожная, а таксама 38 [[цяжкі бамбардзіроўшчык|цяжкіх бамбардзіроўшчыкаў]], усяго каля 1700 боегаловак<ref>{{Cite journal|author=Norris|first=Robert S.|title=The Soviet Nuclear Archipelago|date=January–February 1992|journal=Arms Control Today|publisher=Arms Control Association|volume=22|issue=1|pages=24–31}}</ref>. Фармальна гэтая зброя кантралявалася [[СНД]]<ref name="hansard-19930622">{{Cite news|url=https://publications.parliament.uk/pa/cm199293/cmhansrd/1993-06-22/Orals-1.html#Orals-1_sbhd1|title=Nuclear Weapons|author=Hanley|first=Jeremy|publisher=UK Parliament|website=Hansard|date=June 22, 1993|id=Column 154|accessdate=September 9, 2018|quote=The Minister of State for the Armed Forces (Mr. Jeremy Hanley): ... Some weapons are also possessed by Ukraine, Kazakhstan and Belarus, but these are controlled by the Commonwealth of Independent States.}}</ref>. У 1994 годзе Украіна пагадзілася знішчыць свае запасы і далучыцца да [[Дагавор аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі|Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі]] (ДНЯЗ)<ref name="martel-1998">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=MNanc3lYUsQC |chapter=Why Ukraine gave up nuclear weapons : nonproliferation incentives and disincentives |author=William C. Martel |pages=88–104 |title=Pulling Back from the Nuclear Brink: Reducing and Countering Nuclear Threats |editor=Barry R. Schneider, William L. Dowdy |publisher=Psychology Press |year=1998 |isbn=9780714648569 |access-date=August 6, 2014 |quote=There are some reports that Ukraine had established effective custody, but not operational control, of the cruise missiles and gravity bombs. ... By early 1994 the only barrier to Ukraine's ability to exercise full operational control over the nuclear weapons on missiles and bombers deployed on its soil was its inability to circumvent Russian permissive action links (PALs).}}</ref><ref name="pikayev-1994">{{cite journal |url=http://cns.miis.edu/npr/pdfs/pikaye13.pdf |title=Post-Soviet Russia and Ukraine: Who can push the Button? |author=Alexander A. Pikayev |journal=The Nonproliferation Review |volume=1 |issue=3 |date=Spring–Summer 1994 |pages=31–46 |doi=10.1080/10736709408436550 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140808054400/http://cns.miis.edu/npr/pdfs/pikaye13.pdf |archive-date=August 8, 2014}}</ref>. У перыяд з сакавіка 1994 па чэрвень 1996 года ўсе ядзерныя зарады былі вывезены ў [[Расія|Расію]]<ref>[https://tass.ru/info/13985001 ТАСС]</ref>. == Перадгісторыя == Аж да здабыцця незалежнасці ў 1991 годзе Украіна была часткай [[СССР|Савецкага Саюза]] і мела на сваёй тэрыторыі [[Стварэнне савецкай атамнай бомбы|савецкую]] [[ядзерная зброя|ядзерную зброю]]. Тут размяшчаліся базы наступных ядзерных злучэнняў: * [[43-я ракетная армія]] ** [[19-я ракетная дывізія]] (Ракава, [[Хмяльніцкая вобласць]]); ** [[37-я гвардзейская ракетная дывізія]] ([[Луцк]], [[Валынская вобласць]]); ** [[43-я гвардзейская ракетная дывізія]] ([[Рамны]], [[Сумская вобласць]]); ** [[46-я ракетная дывізія]] ([[Пэрвамайск (Мікалаеўская вобласць)|Первамайск]], [[Мікалаеўская вобласць]])<ref>Michael Holm, [http://www.ww2.dk/new/rvsn/46md.htm 46th Missile Division]</ref>; ** [[50-я ракетная дывізія]] ([[Білакаровычы]], [[Жытомірская вобласць]]). 1 снежня 1991 года Украіна, другая па ядзерным патэнцыяле сярод савецкіх рэспублік, [[Усеўкраінскі рэферэндум (1991)|пераважнай большасцю галасоў прагаласавала на рэферэндуме за незалежнасць]], што пазбавіла Савецкі Саюз любых рэальных шанцаў на захаванне цэласнасці нават у абмежаваным маштабе. Больш за 90 % выбаршчыкаў выказалі сваю падтрымку [[Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны|абвяшчэнню незалежнасці]], і яны абралі старшыню парламента [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леаніда Краўчука]] першым прэзідэнтам. На сустрэчах у горадзе [[Брэст|Брэсце]] 8 снежня і ў [[Алма-Ата|Алма-Аце]] 21 снежня лідары Беларусі, Расіі і Украіны афіцыйна распусцілі Савецкі Саюз і стварылі [[Садружнасць Незалежных Дзяржаў]] (СНД). == Збавенне ад ядзернага ўзбраення == У 1993 годзе тэарэтык міжнародных стасункаў і прафесар Чыкагскага ўніверсітэта [[Джон Міршаймер]] апублікаваў артыкул, у якім утрымліваўся ягоны прагноз аб тым, што Украіна без якіх-небудзь сродкаў ядзернага стрымлівання, імаверна, падвергнецца агрэсіі з боку Расіі, але ў той час праца не прыцягнула многіх прыхільнікаў<ref>The Case for a Ukrainian Nuclear Deterrent retrieved 23/01/2022</ref>. У даследаванні, апублікаваным у 2016 годзе ў часопісе «World Affairs», сцвярджалася, што, на думку аўтараў, дэнуклеарызацыя Украіны не была «дурной памылкай», і што незразумела, было б лепш ёй стаць ядзернай дзяржавай<ref name=":0">{{Cite journal|author=Budjeryn|first=Mariana|date=September 1, 2016|title=Was Ukraine's Nuclear Disarmament a Blunder?|journal=World Affairs|language=en|volume=179|issue=2|pages=9–20|doi=10.1177/0043820016673777|issn=0043-8200}}</ref>. У даследаванні сцвярджалася, што імкненне да незалежнасці было накіравана на тое, каб зрабіць яе бяз’ядзернай дзяржавай<ref name=":0" />. На думку аўтараў, [[ЗША]] не сталі б рабіць выключэнне для Украіны, калі гаворка ішла аб дэнуклеарызацыі іншых постсавецкіх дзяржаў, такіх як [[Беларусь]] і [[Казахстан]]<ref name=":0" />. Каштоўнасць наяўнасці ядзернай зброі для стрымлівання таксама была сумнеўнай, паколькі дзяржаве прыйшлося б выдаткаваць ад 12 да 18 месяцаў, каб усталяваць поўны аператыўны кантроль над ядзерным арсеналам, пакінутым савецкай арміяй<ref name=":0" />. МБР мелі далёкасць палёту 5000—10 000 км (першапачаткова нацэлены на ЗША), а гэта азначала, што яны маглі быць перанацелены толькі на [[Далёкі Усход Расіі]]<ref name=":0" />. Крылатыя ракеты паветранага базавання (КРВБ) былі выведзены з ладу падчас распаду Савецкага Саюза, але нават калі б яны былі пераканфігураваны і прыведзены ў дзеянне ва Украіне, малаверагодна, што яны б мелі стрымальны эфект<ref name=":0" />. Калі б краіна вырашыла ўсталяваць поўны аператыўны кантроль над ядзернай зброяй, яна сутыкнулася б з санкцыямі з боку Захаду і, магчыма, нават з адмовай ад дыпламатычнага прызнання з боку ЗША і іншых саюзнікаў па [[НАТА]]<ref name=":0" />. Украіна, верагодна, сутыкнулася б з процідзеяннем Расіі<ref name=":0" />, а таксама з заменай ядзернай зброі пасля заканчэння тэрміну яе службы, паколькі ў дзяржавы не было праграмы стварэння атамных зарадаў<ref name=":0" />. У абмен на адмову ад ядзернай зброі Украіна атрымала фінансавую кампенсацыю, а таксама гарантыі бяспекі па Будапешцкім мемарандуме<ref name=":0" />. === Будапешцкі мемарандум === {{Асноўны артыкул|Будапешцкі мемарандум}} 5 снежня 1994 года лідары Украіны, Расіі, [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і ЗША падпісалі мемарандум аб прадастаўленні Украіне гарантый бяспекі ў сувязі з яе далучэннем да ДНЯЗ у якасці няядзернай дзяржавы<ref name="budapest">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/49/765|title=Budapest Memorandums on Security Assurances|access-date=December 12, 2014}}</ref>. [[Францыя]] і [[Кітай]] таксама далі Украіне гарантыі, аналагічныя Будапешцкім мемарандуме, але з некаторымі істотнымі адрозненнямі. Напрыклад, абяцанне Францыі не ўтрымлівала абяцанняў дамагацца ад [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]] дапамогі пры атацы ядзернай зброяй (пункт 4) або праводзіць кансультацыі ў выпадку ўзнікнення пытання адносна абавязацельстваў (пункт 6)<ref>[http://www.exportlawblog.com/docs/security_assurances.pdf Page K-8, Full text in French of France’s Security Assurance to Ukraine]</ref>. Абавязацельства Кітая прынялі зусім іншую форму, пачынаючы з 4 снежня Пекін гарантаваў непрымяненне атамнай зброі супраць няядзерных дзяржаў, уключаючы Украіну<ref>[https://disarmament-library.un.org/UNODA/Library.nsf/939721e5b418c27085257631004e4fbf/4bd51a4bdd15e65285257687005bbc1f/$FILE/A-49-783_China-effectve%20intl%20arrangements.pdf Letter dated 12 December 1994 from the Permanent Representative of China to the United Nations addressed to the Secretary-General, from UN Office of Disarmament Affairs ]</ref>. Такім чынам, як абяцанне Кітая, так і абяцанне Францыі, не прадугледжвала прыцягнення ААН або кансультатыўных механізмаў у выпадку крызісу. Аднак яны абавязваліся паважаць суверэнітэт і тэрытарыяльную цэласнасць Украіны. == Наступствы== === Крымскі крызіс === Нягледзячы на заяўленае Расіяй [[Анексія Крыма Расіяй|далучэнне Крыма]], якую [[Генеральная Асамблея ААН]] адхіліла як несапраўднае<ref>[https://www.un.org/press/en/2014/ga11493.doc.htm General Assembly Adopts Resolution Calling upon States Not to Recognize Changes in Status of Crimea Region], GA/11493 27 March 2014.</ref>, урад Украіны ў 2014 годзе пацвердзіў сваё рашэнне 1994 года далучыцца да Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі ў якасці дзяржавы, якая ёй не валодае<ref>[https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2014/03/25/joint-statement-united-states-and-ukraine Joint Statement by the United States and Ukraine], March 25, 2014.</ref>. Павел Рызаненка, член украінскага парламента, заявіў «[[USA Today]]», што краіне, магчыма, прыйдзецца ўзброіцца ўласнай ядзернай зброяй, калі Злучаныя Штаты і іншыя сусветныя лідары не выканаюць сваю частку пагаднення. Ён сказаў: ''«Мы адмовіліся ад ядзернай зброі з-за гэтага пагаднення. Цяпер ва Украіне ёсць моцнае меркаванне, што мы здзейснілі вялікую памылку»''<ref name="usatoday6250815">{{Cite web|url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2014/03/10/ukraine-nuclear/6250815/|title=Ukraine May Have to Go Nuclear, Says Kiev Lawmaker|author=Dorell|first=Oren|publisher=USA Today|access-date=April 15, 2014}}</ref>. Ён таксама заявіў, што ''«ў будучыні, як бы ні вырашылася сітуацыя ў Крыме, нам патрэбна значна больш моцная Украіна. Калі ў вас ёсць ядзерная зброя, людзі не захопяць вас»''<ref>{{Cite web|url=http://www.nationaljournal.com/politics/the-ukraine-crisis-is-unsettling-decades-old-nuclear-weapons-agreements-20140312|title=The Ukraine Crisis Is Unsettling Decades-Old Nuclear-Weapons Agreements|author=Koren|first=Marina|access-date=April 15, 2014}}</ref>. 13 снежня 2014 года [[Прэзідэнт Украіны]] [[Пётр Аляксеевіч Парашэнка|Пётр Парашэнка]] заявіў, што не хоча, каб Украіна зноў стала ядзернай дзяржавай<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/economic/239730.html Ukraine has no ambitions to become nuclear power again — Poroshenko], Interfax-Ukraine (December 13, 2014)</ref>. Расійскія сілы вывелі ядзерную зброю і сістэмы дастаўкі з Крымскага паўвострава пасля распаду Савецкага Саюза, у сярэдзіне 1990-х гадоў, за выключэннем некаторых караблёў і падводных лодак [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту]], дыслакаваных у адпаведнасці з пагадненнямі з Украінай<ref name=":1">{{Cite web|lang=en-US|url=https://fas.org/blogs/security/2014/12/crimea/|title=Rumors about Nuclear Weapons in Crimea|author=Kristensen|first=Hans|website=Federation of American Scientists|date=2014-12-18|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. Пасля 2014 года Расійская Федэрацыя зноў размясціла на паўвостраве атамныя зарады, у тым ліку зенітныя ракеты [[С-300]], а затым самалёты [[Ту-22М|Ту-22М3]] і балістычныя ракеты «[[Іскандэр (ракетны комплекс)|Іскандэр-М]]»<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.newsweek.com/russia-reported-be-stationing-supersonic-bombers-crimea-356366|title=Russia Reported to be Stationing Supersonic Bombers in Crimea|author=Sharkov|first=Damien|website=Newsweek|date=2015-07-22|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en-US|url=https://news.yahoo.com/why-russia-stationing-tu-22m3-144500206.html|title=Why Is Russia Stationing TU-22m3 Backfire Bombers in Crimea?|author=Axe|first=David|website=news.yahoo.com|date=2020-02-03|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. У 2020 годзе афіцыйны прадстаўнік [[Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны|СНБА Украіны]] заявіў, што Расія правяла працы на савецкім сховішчы ядзернай зброі Феадосія-13 у [[Краснакам’янка (Феадасійскі гарсавет)|Краснакаменцы]] (Кызылташ) і дадала новыя тунэлі да музея базы падводных лодак у [[Балаклава|Балаклаве]]<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.unian.info/politics/nsdc-likely-deployment-of-russian-nuclear-weapons-in-crimea-to-endanger-whole-europe-11220308.html|title=Possible deployment of Russian nuclear weapons in Crimea to endanger whole Europe – NSDC|website=Unian|date=2020-11-15|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. У ліпені 2014 года міністр замежных спраў Расіі заявіў, што яго краіна мае права абараняць Крым з дапамогай атамнай зброі<ref>{{Cite web|lang=en-US|url=https://thediplomat.com/2014/07/russia-threatens-nuclear-strikes-over-crimea/|title=Russia Threatens Nuclear Strikes Over Crimea|author=Keck|first=Zachary|website=The Diplomat|date=2014-07-11|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>, а ў сакавіку 2015 г. прэзідэнт РФ [[Уладзімір Пуцін]] заявіў, што падчас уварвання ў Крым ён быў гатовы прывесці ядзерныя сілы ў баявую гатоўнасць<ref>{{Cite news|date=2015-03-15|title=Ukraine conflict: Putin 'was ready for nuclear alert'|lang=en-GB|website=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-31899680|accessdate=2021-08-24}}</ref>. Прыкладна ў той жа час афіцыйны прадстаўнік МЗС Расіі заявіў, што дзяржава мае права размяшчаць ядзерную зброю на паўвостраве, які на міжнародным узроўні прызнаны тэрыторыяй Украіны<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://ann.az/en/russia-declares-right-to-deploy-nuclear-weapons-to-crimea/|title=Russia declares right to deploy nuclear weapons to Crimea|website=ann.az|date=2015-03-12|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. === Крызіс 2021—2022 гадоў=== {{Main|Расійска-ўкраінскі крызіс (2021—2022)}} 15 красавіка 2021 года пасол Украіны ў Германіі [[Андрэй Яраслававіч Мельнік|Андрэй Мельнік]] заявіў Радыё «[[Deutschlandfunk]]», што, калі Украіне не дазволяць стаць членам НАТА, яго краіне, магчыма, прыйдзецца перагледзець свой статус бяз’ядзернай дзяржавы, каб гарантаваць сваю абарону<ref>{{Cite web|url=https://www.dailysabah.com/world/europe/ukraine-mulls-nuclear-arms-if-nato-membership-not-impending-envoy|title=Ukraine mulls nuclear arms if NATO membership not impending: Envoy|website=Daily Sabah|date=April 15, 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.deutschlandfunk.de/russlands-truppenverlegung-ukrainischer-botschafter-wir-100.html|title=Ukrainischer Botschafter: "Wir brauchen militärische Unterstützung"}}</ref>. 19 лютага 2022 года (да [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійскага ўварвання ва Украіну]]) прэзідэнт Украіны [[Уладзімір Аляксандравіч Зяленскі|Уладзімір Зяленскі]] на [[Мюнхенская канферэнцыя па бяспецы|Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы]] вярнуўся да пытання аб бязядзерным статусе дзяржавы, выказаўшы здагадку, што Украіна патэнцыйна можа лічыць Будапешцкі мемарандум несапраўдным, калі яе гарантыі бяспекі не будуць выкананы<ref>{{Cite web|url=http://uawire.org/zelensky-ukraine-may-reconsider-its-nuclear-status|title=Zelensky: Ukraine may reconsider its nuclear status|website=UAWire|date=February 19, 2022}}</ref>. Міністр абароны Расійскай Федэрацыі [[Сяргей Шайгу]] заявіў, што гэта вельмі небяспечна, так як ва Украіне ў гэтай сферы ёсць абсталяванне, тэхналогіі і спецыялісты, якія маюць значна больш магчымасцяў, чым спецыялісты Ірана і Паўночнай Карэі<ref>https://web.archive.org/web/20220407073131/https://www.bbc.com/russian/features-60483270</ref>. У якасці апраўдання ўварвання ва Украіну расійская прэса, дзяржаўныя дзеячы<ref>{{cite news|title=СМИ: Украина разрабатывала ядерное оружие с 2014 года – площадкой стала ЧАЭС|url=https://www.business-gazeta.ru/news/542176|accessdate=2022-03-21|publisher=Бизнес газета|date=6 марта 2022}}</ref><ref>{{cite news|title=ТАСС, «Интерфакс» и РИА Новости рассказали о разработке ядерного оружия в Украине|url=https://meduza.io/news/2022/03/06/tass-interfaks-i-ria-novosti-rasskazali-o-razrabotke-yadernogo-oruzhiya-v-ukraine-odnovremenno-v-odinakovyh-formulirovkah-i-so-ssylkoy-na-kompetentnyy-istochnik|accessdate=2022-03-21|publisher=Meduza|date=5 марта 2022}}</ref> і прэзідэнт Пуцін сцвярджалі, што Украіна вядзе дзейнасць па стварэнні ўласнага ядзернага арсенала<ref>https://www.nytimes.com/2022/02/23/us/politics/putin-ukraine-nuclear-weapons.html „… He is spinning out a conspiracy theory — perhaps as a pretext to seize the country in a military operation that began there early Thursday — that Ukraine and the United States are secretly plotting to put nuclear weapons back into the country.“</ref>. Ганс Крыстэнсэн, дырэктар праекта ядзернай інфармацыі Федэрацыі амерыканскіх навукоўцаў, адзначыў бяздоказнасць падобных сцвярджэнняў<ref>https://www.vox.com/22951004/nuclear-weapons-russia-ukraine-war-putin »… As justification for the invasion, Putin also made unfounded claims that Ukraine was on a path to build its own nuclear arsenal. "There’s no evidence of that at all, « said Hans Kristensen, director of the Nuclear Information Project at the Federation of American Scientists.»</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі == * Винокуров В. И. [https://www.kommersant.ru/doc/5252556 Суета вокруг меморандума] // Коммерсантъ, 14.03.2022 * Черненко Е. [https://www.kommersant.ru/doc/5250345 «Украине было бы крайне сложно скрыть практические действия по созданию ядерного оружия».] Эксперт SIPRI Пётр Топычканов об угрозе отказа Киева от безъядерного статуса // Коммерсантъ. — 10.03.2022. — № 40. — С. 6. [[Катэгорыя:Ракетна-ядзерная зброя паводле краін|Украіна]] [[Катэгорыя:Знешняя палітыка Украіны]] [[Катэгорыя:Зброя Украіны]] [[Катэгорыя:Ваенная гісторыя Украіны]] keyp3bbemu01a8dkt70azbuhzdfxs61 4191985 4191983 2022-08-22T16:58:47Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki [[File:RSD-10 2009 G1.jpg|thumb|300px|Савецкая ядзерная балістычная ракета сярэдняй далёкасці мабільнага базавання РСД-10. Экспанат Музея ВПС УС Украіны ў горадзе Вініца.]] На 1991 год [[Украіна]] размяшчала прыкладна 1/3 савецкага ядзернага арсенала, трэцяга па велічыні ў свеце ў той час, а таксама значнымі сродкамі яго распрацоўкі і вытворчасці<ref>{{Cite news|author=Dahlburg|first=Decemb|title=Ukraine Votes to Quit Soviet Union : Independence: More than 90% of Voters Approve Historic Break with Kremlin. The President-elect Calls for Collective Command of the Country's Nuclear Arsenal|url=http://articles.latimes.com/1991-12-03/news/mn-504_1_soviet-union)|website=LA Times|accessdate=April 15, 2014}}</ref>. Пасля [[Распад СССР|распаду СССР]] на тэрыторыі дзяржавы засталося 130 [[міжкантынентальная балістычная ракета|міжкантынентальных балістычных ракет]] (МБР) [[УР-100Н]] з шасцю боегалоўкамі кожная, 46 МБР [[РТ-23 УТХ|РТ-23]] з дзесяццю боегалоўкамі кожная, а таксама 38 [[цяжкі бамбардзіроўшчык|цяжкіх бамбардзіроўшчыкаў]], усяго каля 1700 боегаловак<ref>{{Cite journal|author=Norris|first=Robert S.|title=The Soviet Nuclear Archipelago|date=January–February 1992|journal=Arms Control Today|publisher=Arms Control Association|volume=22|issue=1|pages=24–31}}</ref>. Фармальна гэтая зброя кантралявалася [[СНД]]<ref name="hansard-19930622">{{Cite news|url=https://publications.parliament.uk/pa/cm199293/cmhansrd/1993-06-22/Orals-1.html#Orals-1_sbhd1|title=Nuclear Weapons|author=Hanley|first=Jeremy|publisher=UK Parliament|website=Hansard|date=June 22, 1993|id=Column 154|accessdate=September 9, 2018|quote=The Minister of State for the Armed Forces (Mr. Jeremy Hanley): ... Some weapons are also possessed by Ukraine, Kazakhstan and Belarus, but these are controlled by the Commonwealth of Independent States.}}</ref>. У 1994 годзе Украіна пагадзілася знішчыць свае запасы і далучыцца да [[Дагавор аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі|Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі]] (ДНЯЗ)<ref name="martel-1998">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=MNanc3lYUsQC |chapter=Why Ukraine gave up nuclear weapons : nonproliferation incentives and disincentives |author=William C. Martel |pages=88–104 |title=Pulling Back from the Nuclear Brink: Reducing and Countering Nuclear Threats |editor=Barry R. Schneider, William L. Dowdy |publisher=Psychology Press |year=1998 |isbn=9780714648569 |access-date=August 6, 2014 |quote=There are some reports that Ukraine had established effective custody, but not operational control, of the cruise missiles and gravity bombs. ... By early 1994 the only barrier to Ukraine's ability to exercise full operational control over the nuclear weapons on missiles and bombers deployed on its soil was its inability to circumvent Russian permissive action links (PALs).}}</ref><ref name="pikayev-1994">{{cite journal |url=http://cns.miis.edu/npr/pdfs/pikaye13.pdf |title=Post-Soviet Russia and Ukraine: Who can push the Button? |author=Alexander A. Pikayev |journal=The Nonproliferation Review |volume=1 |issue=3 |date=Spring–Summer 1994 |pages=31–46 |doi=10.1080/10736709408436550 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140808054400/http://cns.miis.edu/npr/pdfs/pikaye13.pdf |archive-date=August 8, 2014}}</ref>. У перыяд з сакавіка 1994 па чэрвень 1996 года ўсе ядзерныя зарады былі вывезены ў [[Расія|Расію]]<ref>[https://tass.ru/info/13985001 ТАСС]</ref>. == Перадгісторыя == Аж да здабыцця незалежнасці ў 1991 годзе Украіна была часткай [[СССР|Савецкага Саюза]] і мела на сваёй тэрыторыі [[Стварэнне савецкай атамнай бомбы|савецкую]] [[ядзерная зброя|ядзерную зброю]]. Тут размяшчаліся базы наступных ядзерных злучэнняў: * [[43-я ракетная армія]] ** [[19-я ракетная дывізія]] (Ракава, [[Хмяльніцкая вобласць]]); ** [[37-я гвардзейская ракетная дывізія]] ([[Луцк]], [[Валынская вобласць]]); ** [[43-я гвардзейская ракетная дывізія]] ([[Рамны]], [[Сумская вобласць]]); ** [[46-я ракетная дывізія]] ([[Пэрвамайск (Мікалаеўская вобласць)|Первамайск]], [[Мікалаеўская вобласць]])<ref>Michael Holm, [http://www.ww2.dk/new/rvsn/46md.htm 46th Missile Division]</ref>; ** [[50-я ракетная дывізія]] ([[Білакаровычы]], [[Жытомірская вобласць]]). 1 снежня 1991 года Украіна, другая па ядзерным патэнцыяле сярод савецкіх рэспублік, [[Усеўкраінскі рэферэндум (1991)|пераважнай большасцю галасоў прагаласавала на рэферэндуме за незалежнасць]], што пазбавіла Савецкі Саюз любых рэальных шанцаў на захаванне цэласнасці нават у абмежаваным маштабе. Больш за 90 % выбаршчыкаў выказалі сваю падтрымку [[Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны|абвяшчэнню незалежнасці]], і яны абралі старшыню парламента [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леаніда Краўчука]] першым прэзідэнтам. На сустрэчах у горадзе [[Брэст|Брэсце]] 8 снежня і ў [[Алма-Ата|Алма-Аце]] 21 снежня лідары Беларусі, Расіі і Украіны афіцыйна распусцілі Савецкі Саюз і стварылі [[Садружнасць Незалежных Дзяржаў]] (СНД). == Збавенне ад ядзернага ўзбраення == У 1993 годзе тэарэтык міжнародных стасункаў і прафесар Чыкагскага ўніверсітэта [[Джон Міршаймер]] апублікаваў артыкул, у якім утрымліваўся ягоны прагноз аб тым, што Украіна без якіх-небудзь сродкаў ядзернага стрымлівання, імаверна, падвергнецца агрэсіі з боку Расіі, але ў той час праца не прыцягнула многіх прыхільнікаў<ref>The Case for a Ukrainian Nuclear Deterrent retrieved 23/01/2022</ref>. У даследаванні, апублікаваным у 2016 годзе ў часопісе «World Affairs», сцвярджалася, што, на думку аўтараў, дэнуклеарызацыя Украіны не была «дурной памылкай», і што незразумела, было б лепш ёй стаць ядзернай дзяржавай<ref name=":0">{{Cite journal|author=Budjeryn|first=Mariana|date=September 1, 2016|title=Was Ukraine's Nuclear Disarmament a Blunder?|journal=World Affairs|language=en|volume=179|issue=2|pages=9–20|doi=10.1177/0043820016673777|issn=0043-8200}}</ref>. У даследаванні сцвярджалася, што імкненне да незалежнасці было накіравана на тое, каб зрабіць яе бяз’ядзернай дзяржавай<ref name=":0" />. На думку аўтараў, [[ЗША]] не сталі б рабіць выключэнне для Украіны, калі гаворка ішла аб дэнуклеарызацыі іншых постсавецкіх дзяржаў, такіх як [[Беларусь]] і [[Казахстан]]<ref name=":0" />. Каштоўнасць наяўнасці ядзернай зброі для стрымлівання таксама была сумнеўнай, паколькі дзяржаве прыйшлося б выдаткаваць ад 12 да 18 месяцаў, каб усталяваць поўны аператыўны кантроль над ядзерным арсеналам, пакінутым савецкай арміяй<ref name=":0" />. МБР мелі далёкасць палёту 5000—10 000 км (першапачаткова нацэлены на ЗША), а гэта азначала, што яны маглі быць перанацелены толькі на [[Далёкі Усход Расіі]]<ref name=":0" />. Крылатыя ракеты паветранага базавання (КРВБ) былі выведзены з ладу падчас распаду Савецкага Саюза, але нават калі б яны былі пераканфігураваны і прыведзены ў дзеянне ва Украіне, малаверагодна, што яны б мелі стрымальны эфект<ref name=":0" />. Калі б краіна вырашыла ўсталяваць поўны аператыўны кантроль над ядзернай зброяй, яна сутыкнулася б з санкцыямі з боку Захаду і, магчыма, нават з адмовай ад дыпламатычнага прызнання з боку ЗША і іншых саюзнікаў па [[НАТА]]<ref name=":0" />. Украіна, верагодна, сутыкнулася б з процідзеяннем Расіі<ref name=":0" />, а таксама з заменай ядзернай зброі пасля заканчэння тэрміну яе службы, паколькі ў дзяржавы не было праграмы стварэння атамных зарадаў<ref name=":0" />. У абмен на адмову ад ядзернай зброі Украіна атрымала фінансавую кампенсацыю, а таксама гарантыі бяспекі па Будапешцкім мемарандуме<ref name=":0" />. === Будапешцкі мемарандум === {{Асноўны артыкул|Будапешцкі мемарандум}} 5 снежня 1994 года лідары Украіны, Расіі, [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і ЗША падпісалі мемарандум аб прадастаўленні Украіне гарантый бяспекі ў сувязі з яе далучэннем да ДНЯЗ у якасці няядзернай дзяржавы<ref name="budapest">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/49/765|title=Budapest Memorandums on Security Assurances|access-date=December 12, 2014}}</ref>. [[Францыя]] і [[Кітай]] таксама далі Украіне гарантыі, аналагічныя Будапешцкім мемарандуме, але з некаторымі істотнымі адрозненнямі. Напрыклад, абяцанне Францыі не ўтрымлівала абяцанняў дамагацца ад [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]] дапамогі пры атацы ядзернай зброяй (пункт 4) або праводзіць кансультацыі ў выпадку ўзнікнення пытання адносна абавязацельстваў (пункт 6)<ref>[http://www.exportlawblog.com/docs/security_assurances.pdf Page K-8, Full text in French of France’s Security Assurance to Ukraine]</ref>. Абавязацельства Кітая прынялі зусім іншую форму, пачынаючы з 4 снежня Пекін гарантаваў непрымяненне атамнай зброі супраць няядзерных дзяржаў, уключаючы Украіну<ref>[https://disarmament-library.un.org/UNODA/Library.nsf/939721e5b418c27085257631004e4fbf/4bd51a4bdd15e65285257687005bbc1f/$FILE/A-49-783_China-effectve%20intl%20arrangements.pdf Letter dated 12 December 1994 from the Permanent Representative of China to the United Nations addressed to the Secretary-General, from UN Office of Disarmament Affairs ]</ref>. Такім чынам, як абяцанне Кітая, так і абяцанне Францыі, не прадугледжвала прыцягнення ААН або кансультатыўных механізмаў у выпадку крызісу. Аднак яны абавязваліся паважаць суверэнітэт і тэрытарыяльную цэласнасць Украіны. == Наступствы== === Крымскі крызіс === Нягледзячы на заяўленае Расіяй [[Анексія Крыма Расіяй|далучэнне Крыма]], якую [[Генеральная Асамблея ААН]] адхіліла як несапраўднае<ref>[https://www.un.org/press/en/2014/ga11493.doc.htm General Assembly Adopts Resolution Calling upon States Not to Recognize Changes in Status of Crimea Region], GA/11493 27 March 2014.</ref>, урад Украіны ў 2014 годзе пацвердзіў сваё рашэнне 1994 года далучыцца да Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі ў якасці дзяржавы, якая ёй не валодае<ref>[https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2014/03/25/joint-statement-united-states-and-ukraine Joint Statement by the United States and Ukraine], March 25, 2014.</ref>. Павел Рызаненка, член украінскага парламента, заявіў «[[USA Today]]», што краіне, магчыма, прыйдзецца ўзброіцца ўласнай ядзернай зброяй, калі Злучаныя Штаты і іншыя сусветныя лідары не выканаюць сваю частку пагаднення. Ён сказаў: ''«Мы адмовіліся ад ядзернай зброі з-за гэтага пагаднення. Цяпер ва Украіне ёсць моцнае меркаванне, што мы здзейснілі вялікую памылку»''<ref name="usatoday6250815">{{Cite web|url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2014/03/10/ukraine-nuclear/6250815/|title=Ukraine May Have to Go Nuclear, Says Kiev Lawmaker|author=Dorell|first=Oren|publisher=USA Today|access-date=April 15, 2014}}</ref>. Ён таксама заявіў, што ''«ў будучыні, як бы ні вырашылася сітуацыя ў Крыме, нам патрэбна значна больш моцная Украіна. Калі ў вас ёсць ядзерная зброя, людзі не захопяць вас»''<ref>{{Cite web|url=http://www.nationaljournal.com/politics/the-ukraine-crisis-is-unsettling-decades-old-nuclear-weapons-agreements-20140312|title=The Ukraine Crisis Is Unsettling Decades-Old Nuclear-Weapons Agreements|author=Koren|first=Marina|access-date=April 15, 2014}}</ref>. 13 снежня 2014 года [[Прэзідэнт Украіны]] [[Пётр Аляксеевіч Парашэнка|Пётр Парашэнка]] заявіў, што не хоча, каб Украіна зноў стала ядзернай дзяржавай<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/economic/239730.html Ukraine has no ambitions to become nuclear power again — Poroshenko], Interfax-Ukraine (December 13, 2014)</ref>. Расійскія сілы вывелі ядзерную зброю і сістэмы дастаўкі з Крымскага паўвострава пасля распаду Савецкага Саюза, у сярэдзіне 1990-х гадоў, за выключэннем некаторых караблёў і падводных лодак [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту]], дыслакаваных у адпаведнасці з пагадненнямі з Украінай<ref name=":1">{{Cite web|lang=en-US|url=https://fas.org/blogs/security/2014/12/crimea/|title=Rumors about Nuclear Weapons in Crimea|author=Kristensen|first=Hans|website=Federation of American Scientists|date=2014-12-18|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. Пасля 2014 года Расійская Федэрацыя зноў размясціла на паўвостраве атамныя зарады, у тым ліку зенітныя ракеты [[С-300]], а затым самалёты [[Ту-22М|Ту-22М3]] і балістычныя ракеты «[[Іскандэр (ракетны комплекс)|Іскандэр-М]]»<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.newsweek.com/russia-reported-be-stationing-supersonic-bombers-crimea-356366|title=Russia Reported to be Stationing Supersonic Bombers in Crimea|author=Sharkov|first=Damien|website=Newsweek|date=2015-07-22|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en-US|url=https://news.yahoo.com/why-russia-stationing-tu-22m3-144500206.html|title=Why Is Russia Stationing TU-22m3 Backfire Bombers in Crimea?|author=Axe|first=David|website=news.yahoo.com|date=2020-02-03|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. У 2020 годзе афіцыйны прадстаўнік [[Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны|СНБА Украіны]] заявіў, што Расія правяла працы на савецкім сховішчы ядзернай зброі Феадосія-13 у [[Краснакам’янка (Феадасійскі гарсавет)|Краснакаменцы]] (Кызылташ) і дадала новыя тунэлі да музея базы падводных лодак у [[Балаклава|Балаклаве]]<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.unian.info/politics/nsdc-likely-deployment-of-russian-nuclear-weapons-in-crimea-to-endanger-whole-europe-11220308.html|title=Possible deployment of Russian nuclear weapons in Crimea to endanger whole Europe – NSDC|website=Unian|date=2020-11-15|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. У ліпені 2014 года міністр замежных спраў Расіі заявіў, што яго краіна мае права абараняць Крым з дапамогай атамнай зброі<ref>{{Cite web|lang=en-US|url=https://thediplomat.com/2014/07/russia-threatens-nuclear-strikes-over-crimea/|title=Russia Threatens Nuclear Strikes Over Crimea|author=Keck|first=Zachary|website=The Diplomat|date=2014-07-11|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>, а ў сакавіку 2015 г. прэзідэнт РФ [[Уладзімір Пуцін]] заявіў, што падчас уварвання ў Крым ён быў гатовы прывесці ядзерныя сілы ў баявую гатоўнасць<ref>{{Cite news|date=2015-03-15|title=Ukraine conflict: Putin 'was ready for nuclear alert'|lang=en-GB|website=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-31899680|accessdate=2021-08-24}}</ref>. Прыкладна ў той жа час афіцыйны прадстаўнік МЗС Расіі заявіў, што дзяржава мае права размяшчаць ядзерную зброю на паўвостраве, які на міжнародным узроўні прызнаны тэрыторыяй Украіны<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://ann.az/en/russia-declares-right-to-deploy-nuclear-weapons-to-crimea/|title=Russia declares right to deploy nuclear weapons to Crimea|website=ann.az|date=2015-03-12|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. === Крызіс 2021—2022 гадоў=== {{Main|Расійска-ўкраінскі крызіс (2021—2022)}} 15 красавіка 2021 года пасол Украіны ў Германіі [[Андрэй Яраслававіч Мельнік|Андрэй Мельнік]] заявіў Радыё «[[Deutschlandfunk]]», што, калі Украіне не дазволяць стаць членам НАТА, яго краіне, магчыма, прыйдзецца перагледзець свой статус бяз’ядзернай дзяржавы, каб гарантаваць сваю абарону<ref>{{Cite web|url=https://www.dailysabah.com/world/europe/ukraine-mulls-nuclear-arms-if-nato-membership-not-impending-envoy|title=Ukraine mulls nuclear arms if NATO membership not impending: Envoy|website=Daily Sabah|date=April 15, 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.deutschlandfunk.de/russlands-truppenverlegung-ukrainischer-botschafter-wir-100.html|title=Ukrainischer Botschafter: "Wir brauchen militärische Unterstützung"}}</ref>. 19 лютага 2022 года (да [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійскага ўварвання ва Украіну]]) прэзідэнт Украіны [[Уладзімір Аляксандравіч Зяленскі|Уладзімір Зяленскі]] на [[Мюнхенская канферэнцыя па бяспецы|Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы]] вярнуўся да пытання аб бязядзерным статусе дзяржавы, выказаўшы здагадку, што Украіна патэнцыйна можа лічыць Будапешцкі мемарандум несапраўдным, калі яе гарантыі бяспекі не будуць выкананы<ref>{{Cite web|url=http://uawire.org/zelensky-ukraine-may-reconsider-its-nuclear-status|title=Zelensky: Ukraine may reconsider its nuclear status|website=UAWire|date=February 19, 2022}}</ref>. Міністр абароны Расійскай Федэрацыі [[Сяргей Шайгу]] заявіў, што гэта вельмі небяспечна, так як ва Украіне ў гэтай сферы ёсць абсталяванне, тэхналогіі і спецыялісты, якія маюць значна больш магчымасцяў, чым спецыялісты Ірана і Паўночнай Карэі<ref>https://web.archive.org/web/20220407073131/https://www.bbc.com/russian/features-60483270</ref>. У якасці апраўдання ўварвання ва Украіну расійская прэса, дзяржаўныя дзеячы<ref>{{cite news|title=СМИ: Украина разрабатывала ядерное оружие с 2014 года – площадкой стала ЧАЭС|url=https://www.business-gazeta.ru/news/542176|accessdate=2022-03-21|publisher=Бизнес газета|date=6 марта 2022}}</ref><ref>{{cite news|title=ТАСС, «Интерфакс» и РИА Новости рассказали о разработке ядерного оружия в Украине|url=https://meduza.io/news/2022/03/06/tass-interfaks-i-ria-novosti-rasskazali-o-razrabotke-yadernogo-oruzhiya-v-ukraine-odnovremenno-v-odinakovyh-formulirovkah-i-so-ssylkoy-na-kompetentnyy-istochnik|accessdate=2022-03-21|publisher=Meduza|date=5 марта 2022}}</ref> і прэзідэнт Пуцін сцвярджалі, што Украіна вядзе дзейнасць па стварэнні ўласнага ядзернага арсенала<ref>https://www.nytimes.com/2022/02/23/us/politics/putin-ukraine-nuclear-weapons.html „… He is spinning out a conspiracy theory — perhaps as a pretext to seize the country in a military operation that began there early Thursday — that Ukraine and the United States are secretly plotting to put nuclear weapons back into the country.“</ref>. Ганс Крыстэнсэн, дырэктар праекта ядзернай інфармацыі Федэрацыі амерыканскіх навукоўцаў, адзначыў бяздоказнасць падобных сцвярджэнняў<ref>https://www.vox.com/22951004/nuclear-weapons-russia-ukraine-war-putin »… As justification for the invasion, Putin also made unfounded claims that Ukraine was on a path to build its own nuclear arsenal. "There’s no evidence of that at all, « said Hans Kristensen, director of the Nuclear Information Project at the Federation of American Scientists.»</ref>. == Гл. таксама == * [[Ядзернае раззбраенне Беларусі]] * [[Ядзерная зброя Казахстана]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * Винокуров В. И. [https://www.kommersant.ru/doc/5252556 Суета вокруг меморандума] // Коммерсантъ, 14.03.2022 * Черненко Е. [https://www.kommersant.ru/doc/5250345 «Украине было бы крайне сложно скрыть практические действия по созданию ядерного оружия».] Эксперт SIPRI Пётр Топычканов об угрозе отказа Киева от безъядерного статуса // Коммерсантъ. — 10.03.2022. — № 40. — С. 6. [[Катэгорыя:Ракетна-ядзерная зброя паводле краін|Украіна]] [[Катэгорыя:Знешняя палітыка Украіны]] [[Катэгорыя:Зброя Украіны]] [[Катэгорыя:Ваенная гісторыя Украіны]] hlykn0lh0gm9tyu84h3ckybaj9s7sfh 4192013 4191985 2022-08-22T17:42:12Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki [[File:RSD-10 2009 G1.jpg|thumb|300px|Савецкая ядзерная балістычная ракета сярэдняй далёкасці мабільнага базавання РСД-10. Экспанат Музея ВПС УС Украіны ў горадзе Вініца.]] На 1991 год [[Украіна]] размяшчала прыкладна 1/3 савецкага ядзернага арсенала, трэцяга па велічыні ў свеце ў той час, а таксама значнымі сродкамі яго распрацоўкі і вытворчасці<ref>{{Cite news|author=Dahlburg|first=Decemb|title=Ukraine Votes to Quit Soviet Union : Independence: More than 90% of Voters Approve Historic Break with Kremlin. The President-elect Calls for Collective Command of the Country's Nuclear Arsenal|url=http://articles.latimes.com/1991-12-03/news/mn-504_1_soviet-union)|website=LA Times|accessdate=April 15, 2014}}</ref>. Пасля [[Распад СССР|распаду СССР]] на тэрыторыі дзяржавы засталося 130 [[міжкантынентальная балістычная ракета|міжкантынентальных балістычных ракет]] (МБР) [[УР-100Н]] з шасцю боегалоўкамі кожная, 46 МБР [[РТ-23 УТХ|РТ-23]] з дзесяццю боегалоўкамі кожная, а таксама 38 [[цяжкі бамбардзіроўшчык|цяжкіх бамбардзіроўшчыкаў]], усяго каля 1700 боегаловак<ref>{{Cite journal|author=Norris|first=Robert S.|title=The Soviet Nuclear Archipelago|date=January–February 1992|journal=Arms Control Today|publisher=Arms Control Association|volume=22|issue=1|pages=24–31}}</ref>. Фармальна гэтая зброя кантралявалася [[СНД]]<ref name="hansard-19930622">{{Cite news|url=https://publications.parliament.uk/pa/cm199293/cmhansrd/1993-06-22/Orals-1.html#Orals-1_sbhd1|title=Nuclear Weapons|author=Hanley|first=Jeremy|publisher=UK Parliament|website=Hansard|date=June 22, 1993|id=Column 154|accessdate=September 9, 2018|quote=The Minister of State for the Armed Forces (Mr. Jeremy Hanley): ... Some weapons are also possessed by Ukraine, Kazakhstan and Belarus, but these are controlled by the Commonwealth of Independent States.}}</ref>. У 1994 годзе Украіна пагадзілася знішчыць свае запасы і далучыцца да [[Дагавор аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі|Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі]] (ДНЯЗ)<ref name="martel-1998">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=MNanc3lYUsQC |chapter=Why Ukraine gave up nuclear weapons : nonproliferation incentives and disincentives |author=William C. Martel |pages=88–104 |title=Pulling Back from the Nuclear Brink: Reducing and Countering Nuclear Threats |editor=Barry R. Schneider, William L. Dowdy |publisher=Psychology Press |year=1998 |isbn=9780714648569 |access-date=August 6, 2014 |quote=There are some reports that Ukraine had established effective custody, but not operational control, of the cruise missiles and gravity bombs. ... By early 1994 the only barrier to Ukraine's ability to exercise full operational control over the nuclear weapons on missiles and bombers deployed on its soil was its inability to circumvent Russian permissive action links (PALs).}}</ref><ref name="pikayev-1994">{{cite journal |url=http://cns.miis.edu/npr/pdfs/pikaye13.pdf |title=Post-Soviet Russia and Ukraine: Who can push the Button? |author=Alexander A. Pikayev |journal=The Nonproliferation Review |volume=1 |issue=3 |date=Spring–Summer 1994 |pages=31–46 |doi=10.1080/10736709408436550 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140808054400/http://cns.miis.edu/npr/pdfs/pikaye13.pdf |archive-date=August 8, 2014}}</ref>. У перыяд з сакавіка 1994 па чэрвень 1996 года ўсе ядзерныя зарады былі вывезены ў [[Расія|Расію]]<ref>[https://tass.ru/info/13985001 ТАСС]</ref>. == Перадгісторыя == Аж да здабыцця незалежнасці ў 1991 годзе Украіна была часткай [[СССР|Савецкага Саюза]] і мела на сваёй тэрыторыі [[Стварэнне савецкай атамнай бомбы|савецкую]] [[ядзерная зброя|ядзерную зброю]]. Тут размяшчаліся базы наступных ядзерных злучэнняў: * [[43-я ракетная армія]] ** [[19-я ракетная дывізія]] (Ракава, [[Хмяльніцкая вобласць]]); ** [[37-я гвардзейская ракетная дывізія]] ([[Луцк]], [[Валынская вобласць]]); ** [[43-я гвардзейская ракетная дывізія]] ([[Рамны]], [[Сумская вобласць]]); ** [[46-я ракетная дывізія]] ([[Пэрвамайск (Мікалаеўская вобласць)|Первамайск]], [[Мікалаеўская вобласць]])<ref>Michael Holm, [http://www.ww2.dk/new/rvsn/46md.htm 46th Missile Division]</ref>; ** [[50-я ракетная дывізія]] ([[Білакаровычы]], [[Жытомірская вобласць]]). 1 снежня 1991 года Украіна, другая па ядзерным патэнцыяле сярод савецкіх рэспублік, [[Усеўкраінскі рэферэндум (1991)|пераважнай большасцю галасоў прагаласавала на рэферэндуме за незалежнасць]], што пазбавіла Савецкі Саюз любых рэальных шанцаў на захаванне цэласнасці нават у абмежаваным маштабе. Больш за 90 % выбаршчыкаў выказалі сваю падтрымку [[Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны|абвяшчэнню незалежнасці]], і яны абралі старшыню парламента [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леаніда Краўчука]] першым прэзідэнтам. На сустрэчах у горадзе [[Брэст|Брэсце]] 8 снежня і ў [[Алма-Ата|Алма-Аце]] 21 снежня лідары Беларусі, Расіі і Украіны афіцыйна распусцілі Савецкі Саюз і стварылі [[Садружнасць Незалежных Дзяржаў]] (СНД). == Збавенне ад ядзернага ўзбраення == У 1993 годзе тэарэтык міжнародных стасункаў і прафесар Чыкагскага ўніверсітэта [[Джон Міршаймер]] апублікаваў артыкул, у якім утрымліваўся ягоны прагноз аб тым, што Украіна без якіх-небудзь сродкаў ядзернага стрымлівання, імаверна, падвергнецца агрэсіі з боку Расіі, але ў той час праца не прыцягнула многіх прыхільнікаў<ref>The Case for a Ukrainian Nuclear Deterrent retrieved 23/01/2022</ref>. У даследаванні, апублікаваным у 2016 годзе ў часопісе «World Affairs», сцвярджалася, што, на думку аўтараў, дэнуклеарызацыя Украіны не была «дурной памылкай», і што незразумела, было б лепш ёй стаць ядзернай дзяржавай<ref name=":0">{{Cite journal|author=Budjeryn|first=Mariana|date=September 1, 2016|title=Was Ukraine's Nuclear Disarmament a Blunder?|journal=World Affairs|language=en|volume=179|issue=2|pages=9–20|doi=10.1177/0043820016673777|issn=0043-8200}}</ref>. У даследаванні сцвярджалася, што імкненне да незалежнасці было накіравана на тое, каб зрабіць яе бяз’ядзернай дзяржавай<ref name=":0" />. На думку аўтараў, [[ЗША]] не сталі б рабіць выключэнне для Украіны, калі гаворка ішла аб дэнуклеарызацыі іншых постсавецкіх дзяржаў, такіх як [[Беларусь]] і [[Казахстан]]<ref name=":0" />. Каштоўнасць наяўнасці ядзернай зброі для стрымлівання таксама была сумнеўнай, паколькі дзяржаве прыйшлося б выдаткаваць ад 12 да 18 месяцаў, каб усталяваць поўны аператыўны кантроль над ядзерным арсеналам, пакінутым савецкай арміяй<ref name=":0" />. МБР мелі далёкасць палёту 5000—10 000 км (першапачаткова нацэлены на ЗША), а гэта азначала, што яны маглі быць перанацелены толькі на [[Далёкі Усход Расіі]]<ref name=":0" />. Крылатыя ракеты паветранага базавання (КРВБ) былі выведзены з ладу падчас распаду Савецкага Саюза, але нават калі б яны былі пераканфігураваны і прыведзены ў дзеянне ва Украіне, малаверагодна, што яны б мелі стрымальны эфект<ref name=":0" />. Калі б краіна вырашыла ўсталяваць поўны аператыўны кантроль над ядзернай зброяй, яна сутыкнулася б з санкцыямі з боку Захаду і, магчыма, нават з адмовай ад дыпламатычнага прызнання з боку ЗША і іншых саюзнікаў па [[НАТА]]<ref name=":0" />. Украіна, верагодна, сутыкнулася б з процідзеяннем Расіі<ref name=":0" />, а таксама з заменай ядзернай зброі пасля заканчэння тэрміну яе службы, паколькі ў дзяржавы не было праграмы стварэння атамных зарадаў<ref name=":0" />. У абмен на адмову ад ядзернай зброі Украіна атрымала фінансавую кампенсацыю, а таксама гарантыі бяспекі па Будапешцкім мемарандуме<ref name=":0" />. === Будапешцкі мемарандум === {{Асноўны артыкул|Будапешцкі мемарандум}} 5 снежня 1994 года лідары Украіны, Расіі, [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і ЗША падпісалі мемарандум аб прадастаўленні Украіне гарантый бяспекі ў сувязі з яе далучэннем да ДНЯЗ у якасці няядзернай дзяржавы<ref name="budapest">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/49/765|title=Budapest Memorandums on Security Assurances|access-date=December 12, 2014}}</ref>. [[Францыя]] і [[Кітай]] таксама далі Украіне гарантыі, аналагічныя Будапешцкім мемарандуме, але з некаторымі істотнымі адрозненнямі. Напрыклад, абяцанне Францыі не ўтрымлівала абяцанняў дамагацца ад [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]] дапамогі пры атацы ядзернай зброяй (пункт 4) або праводзіць кансультацыі ў выпадку ўзнікнення пытання адносна абавязацельстваў (пункт 6)<ref>[http://www.exportlawblog.com/docs/security_assurances.pdf Page K-8, Full text in French of France’s Security Assurance to Ukraine]</ref>. Абавязацельства Кітая прынялі зусім іншую форму, пачынаючы з 4 снежня Пекін гарантаваў непрымяненне атамнай зброі супраць няядзерных дзяржаў, уключаючы Украіну<ref>[https://disarmament-library.un.org/UNODA/Library.nsf/939721e5b418c27085257631004e4fbf/4bd51a4bdd15e65285257687005bbc1f/$FILE/A-49-783_China-effectve%20intl%20arrangements.pdf Letter dated 12 December 1994 from the Permanent Representative of China to the United Nations addressed to the Secretary-General, from UN Office of Disarmament Affairs ]</ref>. Такім чынам, як абяцанне Кітая, так і абяцанне Францыі, не прадугледжвала прыцягнення ААН або кансультатыўных механізмаў у выпадку крызісу. Аднак яны абавязваліся паважаць суверэнітэт і тэрытарыяльную цэласнасць Украіны. == Наступствы== === Крымскі крызіс === Нягледзячы на заяўленае Расіяй [[Анексія Крыма Расіяй|далучэнне Крыма]], якую [[Генеральная Асамблея ААН]] адхіліла як несапраўднае<ref>[https://www.un.org/press/en/2014/ga11493.doc.htm General Assembly Adopts Resolution Calling upon States Not to Recognize Changes in Status of Crimea Region], GA/11493 27 March 2014.</ref>, урад Украіны ў 2014 годзе пацвердзіў сваё рашэнне 1994 года далучыцца да Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі ў якасці дзяржавы, якая ёй не валодае<ref>[https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2014/03/25/joint-statement-united-states-and-ukraine Joint Statement by the United States and Ukraine], March 25, 2014.</ref>. Павел Рызаненка, член украінскага парламента, заявіў «[[USA Today]]», што краіне, магчыма, прыйдзецца ўзброіцца ўласнай ядзернай зброяй, калі Злучаныя Штаты і іншыя сусветныя лідары не выканаюць сваю частку пагаднення. Ён сказаў: ''«Мы адмовіліся ад ядзернай зброі з-за гэтага пагаднення. Цяпер ва Украіне ёсць моцнае меркаванне, што мы здзейснілі вялікую памылку»''<ref name="usatoday6250815">{{Cite web|url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2014/03/10/ukraine-nuclear/6250815/|title=Ukraine May Have to Go Nuclear, Says Kiev Lawmaker|author=Dorell|first=Oren|publisher=USA Today|access-date=April 15, 2014}}</ref>. Ён таксама заявіў, што ''«ў будучыні, як бы ні вырашылася сітуацыя ў Крыме, нам патрэбна значна больш моцная Украіна. Калі ў вас ёсць ядзерная зброя, людзі не захопяць вас»''<ref>{{Cite web|url=http://www.nationaljournal.com/politics/the-ukraine-crisis-is-unsettling-decades-old-nuclear-weapons-agreements-20140312|title=The Ukraine Crisis Is Unsettling Decades-Old Nuclear-Weapons Agreements|author=Koren|first=Marina|access-date=April 15, 2014}}</ref>. 13 снежня 2014 года [[Прэзідэнт Украіны]] [[Пётр Аляксеевіч Парашэнка|Пётр Парашэнка]] заявіў, што не хоча, каб Украіна зноў стала ядзернай дзяржавай<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/economic/239730.html Ukraine has no ambitions to become nuclear power again — Poroshenko], Interfax-Ukraine (December 13, 2014)</ref>. Расійскія сілы вывелі ядзерную зброю і сістэмы дастаўкі з Крымскага паўвострава пасля распаду Савецкага Саюза, у сярэдзіне 1990-х гадоў, за выключэннем некаторых караблёў і падводных лодак [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту]], дыслакаваных у адпаведнасці з пагадненнямі з Украінай<ref name=":1">{{Cite web|lang=en-US|url=https://fas.org/blogs/security/2014/12/crimea/|title=Rumors about Nuclear Weapons in Crimea|author=Kristensen|first=Hans|website=Federation of American Scientists|date=2014-12-18|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. Пасля 2014 года Расійская Федэрацыя зноў размясціла на паўвостраве атамныя зарады, у тым ліку зенітныя ракеты [[С-300]], а затым самалёты [[Ту-22М|Ту-22М3]] і балістычныя ракеты «[[Іскандэр (ракетны комплекс)|Іскандэр-М]]»<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.newsweek.com/russia-reported-be-stationing-supersonic-bombers-crimea-356366|title=Russia Reported to be Stationing Supersonic Bombers in Crimea|author=Sharkov|first=Damien|website=Newsweek|date=2015-07-22|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en-US|url=https://news.yahoo.com/why-russia-stationing-tu-22m3-144500206.html|title=Why Is Russia Stationing TU-22m3 Backfire Bombers in Crimea?|author=Axe|first=David|website=news.yahoo.com|date=2020-02-03|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. У 2020 годзе афіцыйны прадстаўнік [[Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны|СНБА Украіны]] заявіў, што Расія правяла працы на савецкім сховішчы ядзернай зброі Феадосія-13 у [[Краснакам’янка (Феадасійскі гарсавет)|Краснакаменцы]] (Кызылташ) і дадала новыя тунэлі да музея базы падводных лодак у [[Балаклава|Балаклаве]]<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.unian.info/politics/nsdc-likely-deployment-of-russian-nuclear-weapons-in-crimea-to-endanger-whole-europe-11220308.html|title=Possible deployment of Russian nuclear weapons in Crimea to endanger whole Europe – NSDC|website=Unian|date=2020-11-15|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. У ліпені 2014 года міністр замежных спраў Расіі заявіў, што яго краіна мае права абараняць Крым з дапамогай атамнай зброі<ref>{{Cite web|lang=en-US|url=https://thediplomat.com/2014/07/russia-threatens-nuclear-strikes-over-crimea/|title=Russia Threatens Nuclear Strikes Over Crimea|author=Keck|first=Zachary|website=The Diplomat|date=2014-07-11|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>, а ў сакавіку 2015 г. прэзідэнт РФ [[Уладзімір Пуцін]] заявіў, што падчас уварвання ў Крым ён быў гатовы прывесці ядзерныя сілы ў баявую гатоўнасць<ref>{{Cite news|date=2015-03-15|title=Ukraine conflict: Putin 'was ready for nuclear alert'|lang=en-GB|website=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-31899680|accessdate=2021-08-24}}</ref>. Прыкладна ў той жа час афіцыйны прадстаўнік МЗС Расіі заявіў, што дзяржава мае права размяшчаць ядзерную зброю на паўвостраве, які на міжнародным узроўні прызнаны тэрыторыяй Украіны<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://ann.az/en/russia-declares-right-to-deploy-nuclear-weapons-to-crimea/|title=Russia declares right to deploy nuclear weapons to Crimea|website=ann.az|date=2015-03-12|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. === Крызіс 2021—2022 гадоў=== {{Main|Расійска-ўкраінскі крызіс (2021—2022)}} 15 красавіка 2021 года пасол Украіны ў Германіі [[Андрэй Яраслававіч Мельнік|Андрэй Мельнік]] заявіў Радыё «[[Deutschlandfunk]]», што, калі Украіне не дазволяць стаць членам НАТА, яго краіне, магчыма, прыйдзецца перагледзець свой статус бяз’ядзернай дзяржавы, каб гарантаваць сваю абарону<ref>{{Cite web|url=https://www.dailysabah.com/world/europe/ukraine-mulls-nuclear-arms-if-nato-membership-not-impending-envoy|title=Ukraine mulls nuclear arms if NATO membership not impending: Envoy|website=Daily Sabah|date=April 15, 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.deutschlandfunk.de/russlands-truppenverlegung-ukrainischer-botschafter-wir-100.html|title=Ukrainischer Botschafter: "Wir brauchen militärische Unterstützung"}}</ref>. 19 лютага 2022 года (да [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійскага ўварвання ва Украіну]]) прэзідэнт Украіны [[Уладзімір Аляксандравіч Зяленскі|Уладзімір Зяленскі]] на [[Мюнхенская канферэнцыя па бяспецы|Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы]] вярнуўся да пытання аб бязядзерным статусе дзяржавы, выказаўшы здагадку, што Украіна патэнцыйна можа лічыць Будапешцкі мемарандум несапраўдным, калі яе гарантыі бяспекі не будуць выкананы<ref>{{Cite web|url=http://uawire.org/zelensky-ukraine-may-reconsider-its-nuclear-status|title=Zelensky: Ukraine may reconsider its nuclear status|website=UAWire|date=February 19, 2022}}</ref>. Міністр абароны Расійскай Федэрацыі [[Сяргей Шайгу]] заявіў, што гэта вельмі небяспечна, так як ва Украіне ў гэтай сферы ёсць абсталяванне, тэхналогіі і спецыялісты, якія маюць значна больш магчымасцяў, чым спецыялісты Ірана і Паўночнай Карэі<ref>https://web.archive.org/web/20220407073131/https://www.bbc.com/russian/features-60483270</ref>. У якасці апраўдання ўварвання ва Украіну расійская прэса, дзяржаўныя дзеячы<ref>{{cite news|title=СМИ: Украина разрабатывала ядерное оружие с 2014 года – площадкой стала ЧАЭС|url=https://www.business-gazeta.ru/news/542176|accessdate=2022-03-21|publisher=Бизнес газета|date=6 марта 2022}}</ref><ref>{{cite news|title=ТАСС, «Интерфакс» и РИА Новости рассказали о разработке ядерного оружия в Украине|url=https://meduza.io/news/2022/03/06/tass-interfaks-i-ria-novosti-rasskazali-o-razrabotke-yadernogo-oruzhiya-v-ukraine-odnovremenno-v-odinakovyh-formulirovkah-i-so-ssylkoy-na-kompetentnyy-istochnik|accessdate=2022-03-21|publisher=Meduza|date=5 марта 2022}}</ref> і прэзідэнт Пуцін сцвярджалі, што Украіна вядзе дзейнасць па стварэнні ўласнага ядзернага арсенала<ref>https://www.nytimes.com/2022/02/23/us/politics/putin-ukraine-nuclear-weapons.html „… He is spinning out a conspiracy theory — perhaps as a pretext to seize the country in a military operation that began there early Thursday — that Ukraine and the United States are secretly plotting to put nuclear weapons back into the country.“</ref>. Ганс Крыстэнсэн, дырэктар праекта ядзернай інфармацыі Федэрацыі амерыканскіх навукоўцаў, адзначыў бяздоказнасць падобных сцвярджэнняў<ref>https://www.vox.com/22951004/nuclear-weapons-russia-ukraine-war-putin »… As justification for the invasion, Putin also made unfounded claims that Ukraine was on a path to build its own nuclear arsenal. "There’s no evidence of that at all, « said Hans Kristensen, director of the Nuclear Information Project at the Federation of American Scientists.»</ref>. == Гл. таксама == * [[Ядзернае раззбраенне Беларусі]] * [[Ядзерная зброя Казахстана]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * Винокуров В. И. [https://www.kommersant.ru/doc/5252556 Суета вокруг меморандума] // Коммерсантъ, 14.03.2022 * Черненко Е. [https://www.kommersant.ru/doc/5250345 «Украине было бы крайне сложно скрыть практические действия по созданию ядерного оружия».] Эксперт SIPRI Пётр Топычканов об угрозе отказа Киева от безъядерного статуса // Коммерсантъ. — 10.03.2022. — № 40. — С. 6. {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Ракетна-ядзерная зброя паводле краін|Украіна]] [[Катэгорыя:Знешняя палітыка Украіны]] [[Катэгорыя:Зброя Украіны]] [[Катэгорыя:Ваенная гісторыя Украіны]] 37a7mrgkuc5hzne98evrueo6dj24n4z 4192016 4192013 2022-08-22T17:42:32Z DBatura 73587 /* Крызіс 2021—2022 гадоў */ wikitext text/x-wiki [[File:RSD-10 2009 G1.jpg|thumb|300px|Савецкая ядзерная балістычная ракета сярэдняй далёкасці мабільнага базавання РСД-10. Экспанат Музея ВПС УС Украіны ў горадзе Вініца.]] На 1991 год [[Украіна]] размяшчала прыкладна 1/3 савецкага ядзернага арсенала, трэцяга па велічыні ў свеце ў той час, а таксама значнымі сродкамі яго распрацоўкі і вытворчасці<ref>{{Cite news|author=Dahlburg|first=Decemb|title=Ukraine Votes to Quit Soviet Union : Independence: More than 90% of Voters Approve Historic Break with Kremlin. The President-elect Calls for Collective Command of the Country's Nuclear Arsenal|url=http://articles.latimes.com/1991-12-03/news/mn-504_1_soviet-union)|website=LA Times|accessdate=April 15, 2014}}</ref>. Пасля [[Распад СССР|распаду СССР]] на тэрыторыі дзяржавы засталося 130 [[міжкантынентальная балістычная ракета|міжкантынентальных балістычных ракет]] (МБР) [[УР-100Н]] з шасцю боегалоўкамі кожная, 46 МБР [[РТ-23 УТХ|РТ-23]] з дзесяццю боегалоўкамі кожная, а таксама 38 [[цяжкі бамбардзіроўшчык|цяжкіх бамбардзіроўшчыкаў]], усяго каля 1700 боегаловак<ref>{{Cite journal|author=Norris|first=Robert S.|title=The Soviet Nuclear Archipelago|date=January–February 1992|journal=Arms Control Today|publisher=Arms Control Association|volume=22|issue=1|pages=24–31}}</ref>. Фармальна гэтая зброя кантралявалася [[СНД]]<ref name="hansard-19930622">{{Cite news|url=https://publications.parliament.uk/pa/cm199293/cmhansrd/1993-06-22/Orals-1.html#Orals-1_sbhd1|title=Nuclear Weapons|author=Hanley|first=Jeremy|publisher=UK Parliament|website=Hansard|date=June 22, 1993|id=Column 154|accessdate=September 9, 2018|quote=The Minister of State for the Armed Forces (Mr. Jeremy Hanley): ... Some weapons are also possessed by Ukraine, Kazakhstan and Belarus, but these are controlled by the Commonwealth of Independent States.}}</ref>. У 1994 годзе Украіна пагадзілася знішчыць свае запасы і далучыцца да [[Дагавор аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі|Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі]] (ДНЯЗ)<ref name="martel-1998">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=MNanc3lYUsQC |chapter=Why Ukraine gave up nuclear weapons : nonproliferation incentives and disincentives |author=William C. Martel |pages=88–104 |title=Pulling Back from the Nuclear Brink: Reducing and Countering Nuclear Threats |editor=Barry R. Schneider, William L. Dowdy |publisher=Psychology Press |year=1998 |isbn=9780714648569 |access-date=August 6, 2014 |quote=There are some reports that Ukraine had established effective custody, but not operational control, of the cruise missiles and gravity bombs. ... By early 1994 the only barrier to Ukraine's ability to exercise full operational control over the nuclear weapons on missiles and bombers deployed on its soil was its inability to circumvent Russian permissive action links (PALs).}}</ref><ref name="pikayev-1994">{{cite journal |url=http://cns.miis.edu/npr/pdfs/pikaye13.pdf |title=Post-Soviet Russia and Ukraine: Who can push the Button? |author=Alexander A. Pikayev |journal=The Nonproliferation Review |volume=1 |issue=3 |date=Spring–Summer 1994 |pages=31–46 |doi=10.1080/10736709408436550 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140808054400/http://cns.miis.edu/npr/pdfs/pikaye13.pdf |archive-date=August 8, 2014}}</ref>. У перыяд з сакавіка 1994 па чэрвень 1996 года ўсе ядзерныя зарады былі вывезены ў [[Расія|Расію]]<ref>[https://tass.ru/info/13985001 ТАСС]</ref>. == Перадгісторыя == Аж да здабыцця незалежнасці ў 1991 годзе Украіна была часткай [[СССР|Савецкага Саюза]] і мела на сваёй тэрыторыі [[Стварэнне савецкай атамнай бомбы|савецкую]] [[ядзерная зброя|ядзерную зброю]]. Тут размяшчаліся базы наступных ядзерных злучэнняў: * [[43-я ракетная армія]] ** [[19-я ракетная дывізія]] (Ракава, [[Хмяльніцкая вобласць]]); ** [[37-я гвардзейская ракетная дывізія]] ([[Луцк]], [[Валынская вобласць]]); ** [[43-я гвардзейская ракетная дывізія]] ([[Рамны]], [[Сумская вобласць]]); ** [[46-я ракетная дывізія]] ([[Пэрвамайск (Мікалаеўская вобласць)|Первамайск]], [[Мікалаеўская вобласць]])<ref>Michael Holm, [http://www.ww2.dk/new/rvsn/46md.htm 46th Missile Division]</ref>; ** [[50-я ракетная дывізія]] ([[Білакаровычы]], [[Жытомірская вобласць]]). 1 снежня 1991 года Украіна, другая па ядзерным патэнцыяле сярод савецкіх рэспублік, [[Усеўкраінскі рэферэндум (1991)|пераважнай большасцю галасоў прагаласавала на рэферэндуме за незалежнасць]], што пазбавіла Савецкі Саюз любых рэальных шанцаў на захаванне цэласнасці нават у абмежаваным маштабе. Больш за 90 % выбаршчыкаў выказалі сваю падтрымку [[Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны|абвяшчэнню незалежнасці]], і яны абралі старшыню парламента [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леаніда Краўчука]] першым прэзідэнтам. На сустрэчах у горадзе [[Брэст|Брэсце]] 8 снежня і ў [[Алма-Ата|Алма-Аце]] 21 снежня лідары Беларусі, Расіі і Украіны афіцыйна распусцілі Савецкі Саюз і стварылі [[Садружнасць Незалежных Дзяржаў]] (СНД). == Збавенне ад ядзернага ўзбраення == У 1993 годзе тэарэтык міжнародных стасункаў і прафесар Чыкагскага ўніверсітэта [[Джон Міршаймер]] апублікаваў артыкул, у якім утрымліваўся ягоны прагноз аб тым, што Украіна без якіх-небудзь сродкаў ядзернага стрымлівання, імаверна, падвергнецца агрэсіі з боку Расіі, але ў той час праца не прыцягнула многіх прыхільнікаў<ref>The Case for a Ukrainian Nuclear Deterrent retrieved 23/01/2022</ref>. У даследаванні, апублікаваным у 2016 годзе ў часопісе «World Affairs», сцвярджалася, што, на думку аўтараў, дэнуклеарызацыя Украіны не была «дурной памылкай», і што незразумела, было б лепш ёй стаць ядзернай дзяржавай<ref name=":0">{{Cite journal|author=Budjeryn|first=Mariana|date=September 1, 2016|title=Was Ukraine's Nuclear Disarmament a Blunder?|journal=World Affairs|language=en|volume=179|issue=2|pages=9–20|doi=10.1177/0043820016673777|issn=0043-8200}}</ref>. У даследаванні сцвярджалася, што імкненне да незалежнасці было накіравана на тое, каб зрабіць яе бяз’ядзернай дзяржавай<ref name=":0" />. На думку аўтараў, [[ЗША]] не сталі б рабіць выключэнне для Украіны, калі гаворка ішла аб дэнуклеарызацыі іншых постсавецкіх дзяржаў, такіх як [[Беларусь]] і [[Казахстан]]<ref name=":0" />. Каштоўнасць наяўнасці ядзернай зброі для стрымлівання таксама была сумнеўнай, паколькі дзяржаве прыйшлося б выдаткаваць ад 12 да 18 месяцаў, каб усталяваць поўны аператыўны кантроль над ядзерным арсеналам, пакінутым савецкай арміяй<ref name=":0" />. МБР мелі далёкасць палёту 5000—10 000 км (першапачаткова нацэлены на ЗША), а гэта азначала, што яны маглі быць перанацелены толькі на [[Далёкі Усход Расіі]]<ref name=":0" />. Крылатыя ракеты паветранага базавання (КРВБ) былі выведзены з ладу падчас распаду Савецкага Саюза, але нават калі б яны былі пераканфігураваны і прыведзены ў дзеянне ва Украіне, малаверагодна, што яны б мелі стрымальны эфект<ref name=":0" />. Калі б краіна вырашыла ўсталяваць поўны аператыўны кантроль над ядзернай зброяй, яна сутыкнулася б з санкцыямі з боку Захаду і, магчыма, нават з адмовай ад дыпламатычнага прызнання з боку ЗША і іншых саюзнікаў па [[НАТА]]<ref name=":0" />. Украіна, верагодна, сутыкнулася б з процідзеяннем Расіі<ref name=":0" />, а таксама з заменай ядзернай зброі пасля заканчэння тэрміну яе службы, паколькі ў дзяржавы не было праграмы стварэння атамных зарадаў<ref name=":0" />. У абмен на адмову ад ядзернай зброі Украіна атрымала фінансавую кампенсацыю, а таксама гарантыі бяспекі па Будапешцкім мемарандуме<ref name=":0" />. === Будапешцкі мемарандум === {{Асноўны артыкул|Будапешцкі мемарандум}} 5 снежня 1994 года лідары Украіны, Расіі, [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і ЗША падпісалі мемарандум аб прадастаўленні Украіне гарантый бяспекі ў сувязі з яе далучэннем да ДНЯЗ у якасці няядзернай дзяржавы<ref name="budapest">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/49/765|title=Budapest Memorandums on Security Assurances|access-date=December 12, 2014}}</ref>. [[Францыя]] і [[Кітай]] таксама далі Украіне гарантыі, аналагічныя Будапешцкім мемарандуме, але з некаторымі істотнымі адрозненнямі. Напрыклад, абяцанне Францыі не ўтрымлівала абяцанняў дамагацца ад [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]] дапамогі пры атацы ядзернай зброяй (пункт 4) або праводзіць кансультацыі ў выпадку ўзнікнення пытання адносна абавязацельстваў (пункт 6)<ref>[http://www.exportlawblog.com/docs/security_assurances.pdf Page K-8, Full text in French of France’s Security Assurance to Ukraine]</ref>. Абавязацельства Кітая прынялі зусім іншую форму, пачынаючы з 4 снежня Пекін гарантаваў непрымяненне атамнай зброі супраць няядзерных дзяржаў, уключаючы Украіну<ref>[https://disarmament-library.un.org/UNODA/Library.nsf/939721e5b418c27085257631004e4fbf/4bd51a4bdd15e65285257687005bbc1f/$FILE/A-49-783_China-effectve%20intl%20arrangements.pdf Letter dated 12 December 1994 from the Permanent Representative of China to the United Nations addressed to the Secretary-General, from UN Office of Disarmament Affairs ]</ref>. Такім чынам, як абяцанне Кітая, так і абяцанне Францыі, не прадугледжвала прыцягнення ААН або кансультатыўных механізмаў у выпадку крызісу. Аднак яны абавязваліся паважаць суверэнітэт і тэрытарыяльную цэласнасць Украіны. == Наступствы== === Крымскі крызіс === Нягледзячы на заяўленае Расіяй [[Анексія Крыма Расіяй|далучэнне Крыма]], якую [[Генеральная Асамблея ААН]] адхіліла як несапраўднае<ref>[https://www.un.org/press/en/2014/ga11493.doc.htm General Assembly Adopts Resolution Calling upon States Not to Recognize Changes in Status of Crimea Region], GA/11493 27 March 2014.</ref>, урад Украіны ў 2014 годзе пацвердзіў сваё рашэнне 1994 года далучыцца да Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі ў якасці дзяржавы, якая ёй не валодае<ref>[https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2014/03/25/joint-statement-united-states-and-ukraine Joint Statement by the United States and Ukraine], March 25, 2014.</ref>. Павел Рызаненка, член украінскага парламента, заявіў «[[USA Today]]», што краіне, магчыма, прыйдзецца ўзброіцца ўласнай ядзернай зброяй, калі Злучаныя Штаты і іншыя сусветныя лідары не выканаюць сваю частку пагаднення. Ён сказаў: ''«Мы адмовіліся ад ядзернай зброі з-за гэтага пагаднення. Цяпер ва Украіне ёсць моцнае меркаванне, што мы здзейснілі вялікую памылку»''<ref name="usatoday6250815">{{Cite web|url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2014/03/10/ukraine-nuclear/6250815/|title=Ukraine May Have to Go Nuclear, Says Kiev Lawmaker|author=Dorell|first=Oren|publisher=USA Today|access-date=April 15, 2014}}</ref>. Ён таксама заявіў, што ''«ў будучыні, як бы ні вырашылася сітуацыя ў Крыме, нам патрэбна значна больш моцная Украіна. Калі ў вас ёсць ядзерная зброя, людзі не захопяць вас»''<ref>{{Cite web|url=http://www.nationaljournal.com/politics/the-ukraine-crisis-is-unsettling-decades-old-nuclear-weapons-agreements-20140312|title=The Ukraine Crisis Is Unsettling Decades-Old Nuclear-Weapons Agreements|author=Koren|first=Marina|access-date=April 15, 2014}}</ref>. 13 снежня 2014 года [[Прэзідэнт Украіны]] [[Пётр Аляксеевіч Парашэнка|Пётр Парашэнка]] заявіў, што не хоча, каб Украіна зноў стала ядзернай дзяржавай<ref>[http://en.interfax.com.ua/news/economic/239730.html Ukraine has no ambitions to become nuclear power again — Poroshenko], Interfax-Ukraine (December 13, 2014)</ref>. Расійскія сілы вывелі ядзерную зброю і сістэмы дастаўкі з Крымскага паўвострава пасля распаду Савецкага Саюза, у сярэдзіне 1990-х гадоў, за выключэннем некаторых караблёў і падводных лодак [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту]], дыслакаваных у адпаведнасці з пагадненнямі з Украінай<ref name=":1">{{Cite web|lang=en-US|url=https://fas.org/blogs/security/2014/12/crimea/|title=Rumors about Nuclear Weapons in Crimea|author=Kristensen|first=Hans|website=Federation of American Scientists|date=2014-12-18|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. Пасля 2014 года Расійская Федэрацыя зноў размясціла на паўвостраве атамныя зарады, у тым ліку зенітныя ракеты [[С-300]], а затым самалёты [[Ту-22М|Ту-22М3]] і балістычныя ракеты «[[Іскандэр (ракетны комплекс)|Іскандэр-М]]»<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.newsweek.com/russia-reported-be-stationing-supersonic-bombers-crimea-356366|title=Russia Reported to be Stationing Supersonic Bombers in Crimea|author=Sharkov|first=Damien|website=Newsweek|date=2015-07-22|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en-US|url=https://news.yahoo.com/why-russia-stationing-tu-22m3-144500206.html|title=Why Is Russia Stationing TU-22m3 Backfire Bombers in Crimea?|author=Axe|first=David|website=news.yahoo.com|date=2020-02-03|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. У 2020 годзе афіцыйны прадстаўнік [[Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны|СНБА Украіны]] заявіў, што Расія правяла працы на савецкім сховішчы ядзернай зброі Феадосія-13 у [[Краснакам’янка (Феадасійскі гарсавет)|Краснакаменцы]] (Кызылташ) і дадала новыя тунэлі да музея базы падводных лодак у [[Балаклава|Балаклаве]]<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.unian.info/politics/nsdc-likely-deployment-of-russian-nuclear-weapons-in-crimea-to-endanger-whole-europe-11220308.html|title=Possible deployment of Russian nuclear weapons in Crimea to endanger whole Europe – NSDC|website=Unian|date=2020-11-15|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. У ліпені 2014 года міністр замежных спраў Расіі заявіў, што яго краіна мае права абараняць Крым з дапамогай атамнай зброі<ref>{{Cite web|lang=en-US|url=https://thediplomat.com/2014/07/russia-threatens-nuclear-strikes-over-crimea/|title=Russia Threatens Nuclear Strikes Over Crimea|author=Keck|first=Zachary|website=The Diplomat|date=2014-07-11|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>, а ў сакавіку 2015 г. прэзідэнт РФ [[Уладзімір Пуцін]] заявіў, што падчас уварвання ў Крым ён быў гатовы прывесці ядзерныя сілы ў баявую гатоўнасць<ref>{{Cite news|date=2015-03-15|title=Ukraine conflict: Putin 'was ready for nuclear alert'|lang=en-GB|website=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-31899680|accessdate=2021-08-24}}</ref>. Прыкладна ў той жа час афіцыйны прадстаўнік МЗС Расіі заявіў, што дзяржава мае права размяшчаць ядзерную зброю на паўвостраве, які на міжнародным узроўні прызнаны тэрыторыяй Украіны<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://ann.az/en/russia-declares-right-to-deploy-nuclear-weapons-to-crimea/|title=Russia declares right to deploy nuclear weapons to Crimea|website=ann.az|date=2015-03-12|access-date=2021-08-24|url-status=live}}</ref>. === Крызіс 2021—2022 гадоў=== {{Main|Расійска-ўкраінскі крызіс (2021—2022)}} 15 красавіка 2021 года пасол Украіны ў Германіі [[Андрэй Яраслававіч Мельнік|Андрэй Мельнік]] заявіў Радыё «[[Deutschlandfunk]]», што, калі Украіне не дазволяць стаць членам НАТА, яго краіне, магчыма, прыйдзецца перагледзець свой статус бяз’ядзернай дзяржавы, каб гарантаваць сваю абарону<ref>{{Cite web|url=https://www.dailysabah.com/world/europe/ukraine-mulls-nuclear-arms-if-nato-membership-not-impending-envoy|title=Ukraine mulls nuclear arms if NATO membership not impending: Envoy|website=Daily Sabah|date=April 15, 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.deutschlandfunk.de/russlands-truppenverlegung-ukrainischer-botschafter-wir-100.html|title=Ukrainischer Botschafter: "Wir brauchen militärische Unterstützung"}}</ref>. 19 лютага 2022 года (да [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійскага ўварвання ва Украіну]]) прэзідэнт Украіны [[Уладзімір Аляксандравіч Зяленскі|Уладзімір Зяленскі]] на [[Мюнхенская канферэнцыя па бяспецы|Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы]] вярнуўся да пытання аб бяз’ядзерным статусе дзяржавы, выказаўшы здагадку, што Украіна патэнцыйна можа лічыць Будапешцкі мемарандум несапраўдным, калі яе гарантыі бяспекі не будуць выкананы<ref>{{Cite web|url=http://uawire.org/zelensky-ukraine-may-reconsider-its-nuclear-status|title=Zelensky: Ukraine may reconsider its nuclear status|website=UAWire|date=February 19, 2022}}</ref>. Міністр абароны Расійскай Федэрацыі [[Сяргей Шайгу]] заявіў, што гэта вельмі небяспечна, так як ва Украіне ў гэтай сферы ёсць абсталяванне, тэхналогіі і спецыялісты, якія маюць значна больш магчымасцяў, чым спецыялісты Ірана і Паўночнай Карэі<ref>https://web.archive.org/web/20220407073131/https://www.bbc.com/russian/features-60483270</ref>. У якасці апраўдання ўварвання ва Украіну расійская прэса, дзяржаўныя дзеячы<ref>{{cite news|title=СМИ: Украина разрабатывала ядерное оружие с 2014 года – площадкой стала ЧАЭС|url=https://www.business-gazeta.ru/news/542176|accessdate=2022-03-21|publisher=Бизнес газета|date=6 марта 2022}}</ref><ref>{{cite news|title=ТАСС, «Интерфакс» и РИА Новости рассказали о разработке ядерного оружия в Украине|url=https://meduza.io/news/2022/03/06/tass-interfaks-i-ria-novosti-rasskazali-o-razrabotke-yadernogo-oruzhiya-v-ukraine-odnovremenno-v-odinakovyh-formulirovkah-i-so-ssylkoy-na-kompetentnyy-istochnik|accessdate=2022-03-21|publisher=Meduza|date=5 марта 2022}}</ref> і прэзідэнт Пуцін сцвярджалі, што Украіна вядзе дзейнасць па стварэнні ўласнага ядзернага арсенала<ref>https://www.nytimes.com/2022/02/23/us/politics/putin-ukraine-nuclear-weapons.html „… He is spinning out a conspiracy theory — perhaps as a pretext to seize the country in a military operation that began there early Thursday — that Ukraine and the United States are secretly plotting to put nuclear weapons back into the country.“</ref>. Ганс Крыстэнсэн, дырэктар праекта ядзернай інфармацыі Федэрацыі амерыканскіх навукоўцаў, адзначыў бяздоказнасць падобных сцвярджэнняў<ref>https://www.vox.com/22951004/nuclear-weapons-russia-ukraine-war-putin »… As justification for the invasion, Putin also made unfounded claims that Ukraine was on a path to build its own nuclear arsenal. "There’s no evidence of that at all, « said Hans Kristensen, director of the Nuclear Information Project at the Federation of American Scientists.»</ref>. == Гл. таксама == * [[Ядзернае раззбраенне Беларусі]] * [[Ядзерная зброя Казахстана]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * Винокуров В. И. [https://www.kommersant.ru/doc/5252556 Суета вокруг меморандума] // Коммерсантъ, 14.03.2022 * Черненко Е. [https://www.kommersant.ru/doc/5250345 «Украине было бы крайне сложно скрыть практические действия по созданию ядерного оружия».] Эксперт SIPRI Пётр Топычканов об угрозе отказа Киева от безъядерного статуса // Коммерсантъ. — 10.03.2022. — № 40. — С. 6. {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Ракетна-ядзерная зброя паводле краін|Украіна]] [[Катэгорыя:Знешняя палітыка Украіны]] [[Катэгорыя:Зброя Украіны]] [[Катэгорыя:Ваенная гісторыя Украіны]] o2ssp3sv22y8x9fsqd5ntw7eb4xzg88 1 717222 4191984 2022-08-22T16:57:53Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{пераклад|ru|Ядерное оружие на Украине}} ~~~~» wikitext text/x-wiki {{пераклад|ru|Ядерное оружие на Украине}} [[Удзельнік:DBatura|DBatura]] ([[Размовы з удзельнікам:DBatura|размовы]]) 19:57, 22 жніўня 2022 (+03) p589zg3xh7l21yb4k1upi0xxlrfemw5 0 717223 4191986 2022-08-22T17:00:47Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Ваенны дзеяч}} '''Дзмітрый Карпавіч Маставенка''' ({{ДН|19|10|1895}}, г. [[Урупінск]] — {{ДС|13|11|1975}}, г. [[Мінск]]) — ваенны дзеяч, [[генерал-палкоўнік]]. == Біяграфія == Удзельнік [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай]] і Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай в...» wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Дзмітрый Карпавіч Маставенка''' ({{ДН|19|10|1895}}, г. [[Урупінск]] — {{ДС|13|11|1975}}, г. [[Мінск]]) — ваенны дзеяч, [[генерал-палкоўнік]]. == Біяграфія == Удзельнік [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай]] і [[Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай войнаў]], [[Аперацыя «Баграціён»|вызвалення Беларусі]] ў [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]], == Узнагароды == Узнагароджаны двума [[ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]], ганаровы грамадзянін Гродна, імя якога носіць адна з вуліц горада. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://persony.grodno.by/people/?page=people&item=23 Мостовенко, Дмитрий Карпович] == Літаратура == * Памяць патрэбна жывым / Браніслаў Ермашкевіч; пад рэд. Р. К. Казлоўскага. — Гродна, 2018. — С. 89-91. * Почетные граждане белорусских городов : биографический справочник / Б. Д. Долготович. — Минск, 2008. — С. 202—203. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Маставенка Дзмітрый Карпавіч}} [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Гродна]] [[Катэгорыя:Танкісты Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Камандзіры карпусоў у Вялікай Айчыннай вайне]] [[Катэгорыя:Царскія афіцэры на службе ў РСЧА]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Грамадзянскай вайны ў Расіі]] [[Катэгорыя:Генералы Польшчы]] [[Катэгорыя:Генерал-палкоўнікі СССР]] 5299w2s9k0g3xbcjslo7lrrxh17z7jy 4191987 4191986 2022-08-22T17:08:59Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Дзмітрый Карпавіч Маставенка''' ({{ДН|19|10|1895}}, г. [[Урупінск]] — {{ДС|13|11|1975}}, г. [[Мінск]]) — савецкі ваенны дзеяч, [[генерал-палкоўнік]]. == Біяграфія == Удзельнік [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай]] і [[Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай войнаў]], [[Аперацыя «Баграціён»|вызвалення Беларусі]] ў [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]], == Узнагароды == Узнагароджаны двума [[ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]], ганаровы грамадзянін Гродна, імя якога носіць адна з вуліц горада. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://persony.grodno.by/people/?page=people&item=23 Мостовенко, Дмитрий Карпович] == Літаратура == * Памяць патрэбна жывым / Браніслаў Ермашкевіч; пад рэд. Р. К. Казлоўскага. — Гродна, 2018. — С. 89-91. * Почетные граждане белорусских городов : биографический справочник / Б. Д. Долготович. — Минск, 2008. — С. 202—203. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Маставенка Дзмітрый Карпавіч}} [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Гродна]] [[Катэгорыя:Танкісты Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Камандзіры карпусоў у Вялікай Айчыннай вайне]] [[Катэгорыя:Царскія афіцэры на службе ў РСЧА]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Грамадзянскай вайны ў Расіі]] [[Катэгорыя:Генералы Польшчы]] [[Катэгорыя:Генерал-палкоўнікі СССР]] 7xi6inx2w2qa6dfyx1mrvma5r1yeiei 4191989 4191987 2022-08-22T17:11:10Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Дзмітрый Карпавіч Маставенка''' ({{ДН|19|10|1895}}, г. [[Урупінск]] — {{ДС|13|11|1975}}, г. [[Мінск]]) — ваенны дзеяч, [[генерал-палкоўнік]] танкавых войск Савецкай Арміі, генерал Войска Польскага. == Біяграфія == Удзельнік [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай]] і [[Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай войнаў]], [[Аперацыя «Баграціён»|вызвалення Беларусі]] ў [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]], == Узнагароды == Узнагароджаны двума [[ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]], ганаровы грамадзянін Гродна, імя якога носіць адна з вуліц горада. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://persony.grodno.by/people/?page=people&item=23 Мостовенко, Дмитрий Карпович] == Літаратура == * Памяць патрэбна жывым / Браніслаў Ермашкевіч; пад рэд. Р. К. Казлоўскага. — Гродна, 2018. — С. 89-91. * Почетные граждане белорусских городов : биографический справочник / Б. Д. Долготович. — Минск, 2008. — С. 202—203. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Маставенка Дзмітрый Карпавіч}} [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Гродна]] [[Катэгорыя:Танкісты Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Камандзіры карпусоў у Вялікай Айчыннай вайне]] [[Катэгорыя:Царскія афіцэры на службе ў РСЧА]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Грамадзянскай вайны ў Расіі]] [[Катэгорыя:Генералы Польшчы]] [[Катэгорыя:Генерал-палкоўнікі СССР]] kowisu4xi5860s3qb6m27u4z3xk26vy 4191990 4191989 2022-08-22T17:12:17Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Дзмітрый Карпавіч Маставенка''' ({{ДН|19|10|1895}}, г. [[Урупінск]] — {{ДС|13|11|1975}}, г. [[Мінск]]) — ваенны дзеяч, [[генерал-палкоўнік]] Савецкай Арміі, генерал Войска Польскага. == Біяграфія == Удзельнік [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай]] і [[Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай войнаў]], [[Аперацыя «Баграціён»|вызвалення Беларусі]] ў [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]], == Узнагароды == Узнагароджаны двума [[ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]], ганаровы грамадзянін Гродна, імя якога носіць адна з вуліц горада. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://persony.grodno.by/people/?page=people&item=23 Мостовенко, Дмитрий Карпович] == Літаратура == * Памяць патрэбна жывым / Браніслаў Ермашкевіч; пад рэд. Р. К. Казлоўскага. — Гродна, 2018. — С. 89-91. * Почетные граждане белорусских городов : биографический справочник / Б. Д. Долготович. — Минск, 2008. — С. 202—203. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Маставенка Дзмітрый Карпавіч}} [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Гродна]] [[Катэгорыя:Танкісты Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Камандзіры карпусоў у Вялікай Айчыннай вайне]] [[Катэгорыя:Царскія афіцэры на службе ў РСЧА]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Грамадзянскай вайны ў Расіі]] [[Катэгорыя:Генералы Польшчы]] [[Катэгорыя:Генерал-палкоўнікі СССР]] ieq4fd4q9t3zpuymq6i4bxf12rxlthh 0 717224 4191988 2022-08-22T17:10:50Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565169|Allium bilgeae]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bilgeae'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77130138-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301075846/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77130138-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] m0l4y6qh0zo2e8andc3xtmbo98nvzuu 4191991 4191988 2022-08-22T17:12:45Z Хомелка 6638 дапаўненне, афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bilgeae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bilgeae | commons = Category:Allium bilgeae | iucn = | grin = }} '''Allium bilgeae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bilgeae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77130138-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301075846/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77130138-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] syju7uhijk7xak7m420vk91rgcsk1xu 4191999 4191991 2022-08-22T17:18:12Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам, гл. артыкул пра род wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bilgeae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bilgeae | commons = Category:Allium bilgeae | iucn = | grin = }} '''Allium bilgeae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bilgeae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77130138-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301075846/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77130138-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] rmcbmqp1ic3xs8n219nglbyxtj3mm4p 4192170 4191999 2022-08-23T00:00:40Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bilgeae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bilgeae | commons = Category:Allium bilgeae | iucn = | grin = }} '''Allium bilgeae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bilgeae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77130138-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301075846/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77130138-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-23}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] k73u8twmwn0jaorp2a26ydougqpfs16 0 717225 4192003 2022-08-22T17:24:58Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{опера}} '''«Набука»''' ({{lang-it|Nabucco}}) — [[опера]] ў чатырох дзеях [[Джузэпэ Вердзі]], заснаваная на [[Біблія|біблейскіх]] сюжэтах. Менавіта гэтая опера, трэцяя ў творчасці [[Джузэпэ Вердзі|Вердзі]], прынесла яму сапраўдную славу. У ёй апавядаецца пра бедствы Яўр...» wikitext text/x-wiki {{опера}} '''«Набука»''' ({{lang-it|Nabucco}}) — [[опера]] ў чатырох дзеях [[Джузэпэ Вердзі]], заснаваная на [[Біблія|біблейскіх]] сюжэтах. Менавіта гэтая опера, трэцяя ў творчасці [[Джузэпэ Вердзі|Вердзі]], прынесла яму сапраўдную славу. У ёй апавядаецца пра бедствы [[Яўрэі|габрэяў]], пра іх палон [[Вавілонія|вавіланянамі]], а затым адпушчэнне на радзіму царом Вавілона [[Навухаданосар II|Навухаданосарам]]. Набука — скарочаная італьянская форма імя гэтага цара. Прэм'ера оперы адбылася [[9 сакавіка]] [[1842]] года ў тэатры [[La Scala]] ў [[Мілан|Мілане]]. Сам Вердзі пісаў пасля, што з гэтай оперы, можна сказаць, пачалася яго сапраўдная дзейнасць у мастацтве. Сапраўды, опера «Набука» мела ў публікі грандыёзны поспех. == Персанажы == * Набука ([[Навухаданосар II]]), [[Вавілонія|вавілонскі]] цар ([[барытон]]) * Ізмаіл, пляменнік цара [[Іерусалім|Іерусаліма]] ([[тэнар]]) * Захарыя, першасвятар Іерусаліма ([[бас]]) * Фенена, дачка Навухаданосара ([[мецца-сапрана]]) * Абігайль, пазашлюбная дачка Навухаданосара ([[сапрана]]) * Абдала, начальнік варты ([[тэнар]]) * Ганна, сястра Захарыі ([[сапрана]]) * Вярхоўны жрэц ([[бас]]) == Сюжэт == Час: 587 год да [[наша эра|нашага часу]] Месца: [[Іерусалім]] і [[Вавілон]] === Дзея I === Ізраільцяне моляцца, у той час як вавілонскае войска набліжаецца да іх горада. Першасвятар Захарыя кажа людзям не адчайвацца, а верыць у Бога. У якасці заложніцы юдэі трымаюць Фенену, малодшую дачку цара Набука. Гэта дае ім магчымасць на час захаваць мір. Захарыя даручае Фенену Ізмаілу, пляменніку цара [Іерусаліма і былому амбасадару ў Вавілоне. Застаўшыся сам-насам, Фенена і Ізмаіл успамінаюць, як яны пакахалі адзін аднаго, калі Ізмаіл быў у вавілонскім палоне, і як Фенена дапамагла яму збегчы ў Ізраіль. Абігайль, старэйшая дачка Набука, разам з пераапранутымі вавілонскімі салдатамі ўваходзіць у храм. Яна таксама любіць Ізмаіла. Выявіўшы закаханых, яна пагражае Ізмаілу: калі ён не растанецца з Фененай, Абігайль абвінаваціць яе ў здрадзе. Аднак, калі ён верне Абігайль яе каханне, яна будзе прасіць Набука за ізраільцян. Ізмаіл кажа, што не можа кахаць яе, і яна клянецца адпомсціць. З'яўляецца Набука разам з ваярамі. Захарыя кідае яму выклік, пагражаючы забіць Фенену, калі Набука атакуе храм. Ізмаіл абяззбройвае Захарыя і ратуе Фенену. Набука загадвае разбурыць храм. Захарыя і ізраільцяне праклінаюць Ізмаіла. === Дзея II === Набука прызначае Фенену рэгентам і вартавым ізраільскіх палонных, у той час як ён сам працягвае вайну з ізраільцянамі. Абігайль выяўляе дакумент, які даказвае, што яна дачка рабыні, і, такім чынам, не можа прэтэндаваць на прастол. Яна пакутліва абдумвае адмову Набука дазволіць ёй удзельнічаць у вайне з ізраільцянамі і ўзгадвае мінулае. Вярхоўны жрэц паведамляе Абігайль аб тым, што Фенена вызваліла ізраільскіх палонных. Жрэц задумаў зрабіць Абігайль кіраўніцай Вавілона і з гэтым намерам распаўсюдзіў чуткі аб тым, што Набука загінуў у бітве. Абігайль вырашае захапіць трон. Захарыя чытае Скрыжалі Запавету, затым кліча Фенену. Група лявітаў абвінавачвае Ізмаіла ў здрадзе. Захарыя вяртаецца з Фененай і сваёй сястрой Ганнай. Ганна кажа лявітам, што Фенена прыняла юдаізм, і пераконвае іх дараваць Ізмаіла. Абдала, салдат, аб'яўляе аб смерці Набука і папярэджвае аб паўстанні, арганізаваным Абігайль. З'яўляецца Абігайль з вярхоўным жрацом і патрабуе карону Фенены. Нечакана з'яўляецца сам Набука; прабраўшыся скрозь натоўп, ён захоплівае карону і абвяшчае сябе не толькі царом вавіланян, але і іх богам. Першасвятар Захарыя праклінае яго і папярэджвае аб боскай кары; разгневаны Набука ў адказ загадвае забіць усіх ізраільцян. Фенена кажа яму аб тым, што яна прыняла юдаізм, і падзеліць лёс ізраільцян. Раз'юшаны Набука паўтарае, што ён цяпер бог. Над галавою блюзнера зіхаціць маланка; Набука вар'яцее. Карона падае з яго галавы ў рукі Абігайль. Яна абвяшчае сябе ўладаркай Вавілона. === Дзея III === Знішчыўшы дакумент, які сведчыць аб яе рабскім паходжанні, Абігайль прымушае вар'ята бацьку падпісаць смяротны прысуд усім юдэям, а значыць, і Фенене. Усвядоміўшы гэта, Набука моліць Абігайль пашкадаваць сястру. Не слухаючы маленняў бацькі, Абігайль загадвае змясціць яго ў турму. У чаканні пакарання смерцю палонныя юдэі аплакваюць сваю долю і сумуюць аб страчанай радзіме. Першасвятар Захарыя падтрымлівае іх дух, прарочаць аб непазбежным падзенні Вавілона. === Дзея IV === Набука абудзіўся; ён у замяшанні і трызненні. Ён бачыць, як Фенену ў кайданах вядуць на смерць. У роспачы, ён моліцца Богу іудзеяў. Ён просіць аб прабачэнні і абяцае аднавіць храм у Іерусаліме, калі яго малітвы будуць пачуты. Неверагодным чынам яго сіла і розум вяртаюцца. Абдала і верныя салдаты прыйшлі вызваліць яго. Набука вырашае вызваліць зняволеных і пакараць здраднікаў. Фенену і ізраільскіх зняволеных вядуць на ахвярапрынашэнне. Фенена спакойна рыхтуецца да смерці. З'яўляецца Набука з салдатамі. Ён абяцае аднавіць храм у Іерусаліме і схіліцца перад Богам юдэяў. Паганскі ідал падае на зямлю і разлятаецца на кавалкі. Набука кажа, што цяпер усе ізраільцяне вольныя, і ўсе яднаюцца ў малітве да Яхвэ. Салдаты прыводзяць Абігайль. Яна выпіла яд. Яна моліць Фенену аб прабачэнні, моліць Бога аб міласэрнасці і памірае. Захарыя аб'яўляе Набука Божым слугой і царом цароў. {{зноскі}} {{wikisource|Набука }} {{Оперы Вердзі}} [[Катэгорыя:Оперы на італьянскай мове]] [[Катэгорыя:Оперы Джузэпэ Вердзі]] 5ajyld2qs9t898pafhc7n2r1qfihp39 4192004 4192003 2022-08-22T17:27:21Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{опера}} '''«Набука»''' ({{lang-it|Nabucco}}) — [[опера]] ў чатырох дзеях [[Джузэпэ Вердзі]], заснаваная на [[Біблія|біблейскіх]] сюжэтах. У ёй апавядаецца пра бедствы [[Яўрэі|габрэяў]], пра іх палон [[Вавілонія|вавіланянамі]], а затым адпушчэнне на радзіму царом Вавілона [[Навухаданосар II|Навухаданосарам]]. Набука — скарочаная італьянская форма імя гэтага цара. Прэм'ера оперы адбылася [[9 сакавіка]] [[1842]] года ў тэатры [[La Scala]] ў [[Мілан|Мілане]]. Менавіта гэтая опера, трэцяя ў творчасці [[Джузэпэ Вердзі|Вердзі]], прынесла яму сапраўдную славу. Сам Вердзі пісаў пасля, што з гэтай оперы, можна сказаць, пачалася яго сапраўдная дзейнасць у мастацтве. Сапраўды, опера «Набука» мела ў публікі грандыёзны поспех. == Персанажы == * Набука ([[Навухаданосар II]]), [[Вавілонія|вавілонскі]] цар ([[барытон]]) * Ізмаіл, пляменнік цара [[Іерусалім|Іерусаліма]] ([[тэнар]]) * Захарыя, першасвятар Іерусаліма ([[бас]]) * Фенена, дачка Навухаданосара ([[мецца-сапрана]]) * Абігайль, пазашлюбная дачка Навухаданосара ([[сапрана]]) * Абдала, начальнік варты ([[тэнар]]) * Ганна, сястра Захарыі ([[сапрана]]) * Вярхоўны жрэц ([[бас]]) == Сюжэт == Час: 587 год да [[наша эра|нашага часу]] Месца: [[Іерусалім]] і [[Вавілон]] === Дзея I === Ізраільцяне моляцца, у той час як вавілонскае войска набліжаецца да іх горада. Першасвятар Захарыя кажа людзям не адчайвацца, а верыць у Бога. У якасці заложніцы юдэі трымаюць Фенену, малодшую дачку цара Набука. Гэта дае ім магчымасць на час захаваць мір. Захарыя даручае Фенену Ізмаілу, пляменніку цара [Іерусаліма і былому амбасадару ў Вавілоне. Застаўшыся сам-насам, Фенена і Ізмаіл успамінаюць, як яны пакахалі адзін аднаго, калі Ізмаіл быў у вавілонскім палоне, і як Фенена дапамагла яму збегчы ў Ізраіль. Абігайль, старэйшая дачка Набука, разам з пераапранутымі вавілонскімі салдатамі ўваходзіць у храм. Яна таксама любіць Ізмаіла. Выявіўшы закаханых, яна пагражае Ізмаілу: калі ён не растанецца з Фененай, Абігайль абвінаваціць яе ў здрадзе. Аднак, калі ён верне Абігайль яе каханне, яна будзе прасіць Набука за ізраільцян. Ізмаіл кажа, што не можа кахаць яе, і яна клянецца адпомсціць. З'яўляецца Набука разам з ваярамі. Захарыя кідае яму выклік, пагражаючы забіць Фенену, калі Набука атакуе храм. Ізмаіл абяззбройвае Захарыя і ратуе Фенену. Набука загадвае разбурыць храм. Захарыя і ізраільцяне праклінаюць Ізмаіла. === Дзея II === Набука прызначае Фенену рэгентам і вартавым ізраільскіх палонных, у той час як ён сам працягвае вайну з ізраільцянамі. Абігайль выяўляе дакумент, які даказвае, што яна дачка рабыні, і, такім чынам, не можа прэтэндаваць на прастол. Яна пакутліва абдумвае адмову Набука дазволіць ёй удзельнічаць у вайне з ізраільцянамі і ўзгадвае мінулае. Вярхоўны жрэц паведамляе Абігайль аб тым, што Фенена вызваліла ізраільскіх палонных. Жрэц задумаў зрабіць Абігайль кіраўніцай Вавілона і з гэтым намерам распаўсюдзіў чуткі аб тым, што Набука загінуў у бітве. Абігайль вырашае захапіць трон. Захарыя чытае Скрыжалі Запавету, затым кліча Фенену. Група лявітаў абвінавачвае Ізмаіла ў здрадзе. Захарыя вяртаецца з Фененай і сваёй сястрой Ганнай. Ганна кажа лявітам, што Фенена прыняла юдаізм, і пераконвае іх дараваць Ізмаіла. Абдала, салдат, аб'яўляе аб смерці Набука і папярэджвае аб паўстанні, арганізаваным Абігайль. З'яўляецца Абігайль з вярхоўным жрацом і патрабуе карону Фенены. Нечакана з'яўляецца сам Набука; прабраўшыся скрозь натоўп, ён захоплівае карону і абвяшчае сябе не толькі царом вавіланян, але і іх богам. Першасвятар Захарыя праклінае яго і папярэджвае аб боскай кары; разгневаны Набука ў адказ загадвае забіць усіх ізраільцян. Фенена кажа яму аб тым, што яна прыняла юдаізм, і падзеліць лёс ізраільцян. Раз'юшаны Набука паўтарае, што ён цяпер бог. Над галавою блюзнера зіхаціць маланка; Набука вар'яцее. Карона падае з яго галавы ў рукі Абігайль. Яна абвяшчае сябе ўладаркай Вавілона. === Дзея III === Знішчыўшы дакумент, які сведчыць аб яе рабскім паходжанні, Абігайль прымушае вар'ята бацьку падпісаць смяротны прысуд усім юдэям, а значыць, і Фенене. Усвядоміўшы гэта, Набука моліць Абігайль пашкадаваць сястру. Не слухаючы маленняў бацькі, Абігайль загадвае змясціць яго ў турму. У чаканні пакарання смерцю палонныя юдэі аплакваюць сваю долю і сумуюць аб страчанай радзіме. Першасвятар Захарыя падтрымлівае іх дух, прарочаць аб непазбежным падзенні Вавілона. === Дзея IV === Набука абудзіўся; ён у замяшанні і трызненні. Ён бачыць, як Фенену ў кайданах вядуць на смерць. У роспачы, ён моліцца Богу іудзеяў. Ён просіць аб прабачэнні і абяцае аднавіць храм у Іерусаліме, калі яго малітвы будуць пачуты. Неверагодным чынам яго сіла і розум вяртаюцца. Абдала і верныя салдаты прыйшлі вызваліць яго. Набука вырашае вызваліць зняволеных і пакараць здраднікаў. Фенену і ізраільскіх зняволеных вядуць на ахвярапрынашэнне. Фенена спакойна рыхтуецца да смерці. З'яўляецца Набука з салдатамі. Ён абяцае аднавіць храм у Іерусаліме і схіліцца перад Богам юдэяў. Паганскі ідал падае на зямлю і разлятаецца на кавалкі. Набука кажа, што цяпер усе ізраільцяне вольныя, і ўсе яднаюцца ў малітве да Яхвэ. Салдаты прыводзяць Абігайль. Яна выпіла яд. Яна моліць Фенену аб прабачэнні, моліць Бога аб міласэрнасці і памірае. Захарыя аб'яўляе Набука Божым слугой і царом цароў. {{зноскі}} {{wikisource|Набука }} {{Оперы Вердзі}} [[Катэгорыя:Оперы на італьянскай мове]] [[Катэгорыя:Оперы Джузэпэ Вердзі]] dk6e12n6u1gs4h6a9j1u1cpofuf3wqq 4192006 4192004 2022-08-22T17:27:57Z ElisavetaIvanova 69289 /* Персанажы */ wikitext text/x-wiki {{опера}} '''«Набука»''' ({{lang-it|Nabucco}}) — [[опера]] ў чатырох дзеях [[Джузэпэ Вердзі]], заснаваная на [[Біблія|біблейскіх]] сюжэтах. У ёй апавядаецца пра бедствы [[Яўрэі|габрэяў]], пра іх палон [[Вавілонія|вавіланянамі]], а затым адпушчэнне на радзіму царом Вавілона [[Навухаданосар II|Навухаданосарам]]. Набука — скарочаная італьянская форма імя гэтага цара. Прэм'ера оперы адбылася [[9 сакавіка]] [[1842]] года ў тэатры [[La Scala]] ў [[Мілан|Мілане]]. Менавіта гэтая опера, трэцяя ў творчасці [[Джузэпэ Вердзі|Вердзі]], прынесла яму сапраўдную славу. Сам Вердзі пісаў пасля, што з гэтай оперы, можна сказаць, пачалася яго сапраўдная дзейнасць у мастацтве. Сапраўды, опера «Набука» мела ў публікі грандыёзны поспех. == Персанажы == * '''Набука''' ([[Навухаданосар II]]), [[Вавілонія|вавілонскі]] цар ([[барытон]]) * '''Ізмаіл''', пляменнік цара [[Іерусалім|Іерусаліма]] ([[тэнар]]) * '''Захарыя''', першасвятар Іерусаліма ([[бас]]) * '''Фенена''', дачка Навухаданосара ([[мецца-сапрана]]) * '''Абігайль''', пазашлюбная дачка Навухаданосара ([[сапрана]]) * '''Абдала''', начальнік варты ([[тэнар]]) * '''Ганна''', сястра Захарыі ([[сапрана]]) * '''Вярхоўны жрэц''' ([[бас]]) == Сюжэт == Час: 587 год да [[наша эра|нашага часу]] Месца: [[Іерусалім]] і [[Вавілон]] === Дзея I === Ізраільцяне моляцца, у той час як вавілонскае войска набліжаецца да іх горада. Першасвятар Захарыя кажа людзям не адчайвацца, а верыць у Бога. У якасці заложніцы юдэі трымаюць Фенену, малодшую дачку цара Набука. Гэта дае ім магчымасць на час захаваць мір. Захарыя даручае Фенену Ізмаілу, пляменніку цара [Іерусаліма і былому амбасадару ў Вавілоне. Застаўшыся сам-насам, Фенена і Ізмаіл успамінаюць, як яны пакахалі адзін аднаго, калі Ізмаіл быў у вавілонскім палоне, і як Фенена дапамагла яму збегчы ў Ізраіль. Абігайль, старэйшая дачка Набука, разам з пераапранутымі вавілонскімі салдатамі ўваходзіць у храм. Яна таксама любіць Ізмаіла. Выявіўшы закаханых, яна пагражае Ізмаілу: калі ён не растанецца з Фененай, Абігайль абвінаваціць яе ў здрадзе. Аднак, калі ён верне Абігайль яе каханне, яна будзе прасіць Набука за ізраільцян. Ізмаіл кажа, што не можа кахаць яе, і яна клянецца адпомсціць. З'яўляецца Набука разам з ваярамі. Захарыя кідае яму выклік, пагражаючы забіць Фенену, калі Набука атакуе храм. Ізмаіл абяззбройвае Захарыя і ратуе Фенену. Набука загадвае разбурыць храм. Захарыя і ізраільцяне праклінаюць Ізмаіла. === Дзея II === Набука прызначае Фенену рэгентам і вартавым ізраільскіх палонных, у той час як ён сам працягвае вайну з ізраільцянамі. Абігайль выяўляе дакумент, які даказвае, што яна дачка рабыні, і, такім чынам, не можа прэтэндаваць на прастол. Яна пакутліва абдумвае адмову Набука дазволіць ёй удзельнічаць у вайне з ізраільцянамі і ўзгадвае мінулае. Вярхоўны жрэц паведамляе Абігайль аб тым, што Фенена вызваліла ізраільскіх палонных. Жрэц задумаў зрабіць Абігайль кіраўніцай Вавілона і з гэтым намерам распаўсюдзіў чуткі аб тым, што Набука загінуў у бітве. Абігайль вырашае захапіць трон. Захарыя чытае Скрыжалі Запавету, затым кліча Фенену. Група лявітаў абвінавачвае Ізмаіла ў здрадзе. Захарыя вяртаецца з Фененай і сваёй сястрой Ганнай. Ганна кажа лявітам, што Фенена прыняла юдаізм, і пераконвае іх дараваць Ізмаіла. Абдала, салдат, аб'яўляе аб смерці Набука і папярэджвае аб паўстанні, арганізаваным Абігайль. З'яўляецца Абігайль з вярхоўным жрацом і патрабуе карону Фенены. Нечакана з'яўляецца сам Набука; прабраўшыся скрозь натоўп, ён захоплівае карону і абвяшчае сябе не толькі царом вавіланян, але і іх богам. Першасвятар Захарыя праклінае яго і папярэджвае аб боскай кары; разгневаны Набука ў адказ загадвае забіць усіх ізраільцян. Фенена кажа яму аб тым, што яна прыняла юдаізм, і падзеліць лёс ізраільцян. Раз'юшаны Набука паўтарае, што ён цяпер бог. Над галавою блюзнера зіхаціць маланка; Набука вар'яцее. Карона падае з яго галавы ў рукі Абігайль. Яна абвяшчае сябе ўладаркай Вавілона. === Дзея III === Знішчыўшы дакумент, які сведчыць аб яе рабскім паходжанні, Абігайль прымушае вар'ята бацьку падпісаць смяротны прысуд усім юдэям, а значыць, і Фенене. Усвядоміўшы гэта, Набука моліць Абігайль пашкадаваць сястру. Не слухаючы маленняў бацькі, Абігайль загадвае змясціць яго ў турму. У чаканні пакарання смерцю палонныя юдэі аплакваюць сваю долю і сумуюць аб страчанай радзіме. Першасвятар Захарыя падтрымлівае іх дух, прарочаць аб непазбежным падзенні Вавілона. === Дзея IV === Набука абудзіўся; ён у замяшанні і трызненні. Ён бачыць, як Фенену ў кайданах вядуць на смерць. У роспачы, ён моліцца Богу іудзеяў. Ён просіць аб прабачэнні і абяцае аднавіць храм у Іерусаліме, калі яго малітвы будуць пачуты. Неверагодным чынам яго сіла і розум вяртаюцца. Абдала і верныя салдаты прыйшлі вызваліць яго. Набука вырашае вызваліць зняволеных і пакараць здраднікаў. Фенену і ізраільскіх зняволеных вядуць на ахвярапрынашэнне. Фенена спакойна рыхтуецца да смерці. З'яўляецца Набука з салдатамі. Ён абяцае аднавіць храм у Іерусаліме і схіліцца перад Богам юдэяў. Паганскі ідал падае на зямлю і разлятаецца на кавалкі. Набука кажа, што цяпер усе ізраільцяне вольныя, і ўсе яднаюцца ў малітве да Яхвэ. Салдаты прыводзяць Абігайль. Яна выпіла яд. Яна моліць Фенену аб прабачэнні, моліць Бога аб міласэрнасці і памірае. Захарыя аб'яўляе Набука Божым слугой і царом цароў. {{зноскі}} {{wikisource|Набука }} {{Оперы Вердзі}} [[Катэгорыя:Оперы на італьянскай мове]] [[Катэгорыя:Оперы Джузэпэ Вердзі]] cyop11i5sb1n9ty3w0d59l8ku1fbh4x 0 717226 4192010 2022-08-22T17:36:41Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Гарадзенская ратуша]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гарадзенская ратуша]] q4h7iqgj7vouc1m5zxamxkx9xkyn1hc 0 717227 4192012 2022-08-22T17:37:45Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565171|Allium bingoelense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bingoelense'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 7mixhnxo2842zadrm682gaez51v8nfn 4192015 4192012 2022-08-22T17:42:18Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bingoelense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bingoelense | commons = Category:Allium bingoelense | iucn = | grin = }} '''Allium bingoelense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bingoelense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 5vd4nxg78tc9a00rdzfc23wblgr1zar 4192018 4192015 2022-08-22T17:47:01Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bingoelense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bingoelense | commons = Category:Allium bingoelense | iucn = | grin = }} '''Allium bingoelense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bingoelense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] kx27afhz5hehchpmz6cjpcjfkbv9crx 4192169 4192018 2022-08-23T00:00:36Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bingoelense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bingoelense | commons = Category:Allium bingoelense | iucn = | grin = }} '''Allium bingoelense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bingoelense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-23}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] e6ybvkcauhppw20fv2vah98ogtkc26c 0 717228 4192014 2022-08-22T17:42:14Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Асоба}} '''Эдвард Пятровіч Рожка''' ({{ДН|4|5|1936}}, в. [[Андрэеўцы (Смаргонскі раён)|Андрэеўцы]], [[Смаргонскі раён]], [[Гродзенская вобласць]] — {{ДС|||2017}}) — работнік сельскай гаспадаркі (брыгадзір, загадчык вытворчага ўчастка), Герой Сацыялістычнай Працы (1976). ==...» wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Эдвард Пятровіч Рожка''' ({{ДН|4|5|1936}}, в. [[Андрэеўцы (Смаргонскі раён)|Андрэеўцы]], [[Смаргонскі раён]], [[Гродзенская вобласць]] — {{ДС|||2017}}) — работнік сельскай гаспадаркі (брыгадзір, загадчык вытворчага ўчастка), Герой Сацыялістычнай Працы (1976). == Біяграфія == Пасля заканчэння сярэдняй школы быў прызваны ў [[Чырвоная Армія|армію]]. Служыў у [[Ваенна-марскі флот СССР|Ваенна-марскім флоце]]. Пасля звальнення ў запас працаваў у сельсавеце вёскі Андрэеўцы, затым узначальваў мясцовае аддзяленне сувязі. У 1965 годзе скончыў курсы брыгадзіраў сельскай гаспадаркі і ўзначаліў паляводчую брыгаду, а потым вытворчы ўчастак калгаса «Светлы шлях» у сяле [[Паляны (Смаргонскі раён)|Паляны]] Смаргонскага раёна. У 1974 годзе атрымаў дыплом [[Навагрудскі сельскагаспадарчы тэхнікум|Навагрудскага сельскагаспадарчага тэхнікума]]. Актыўна ўкараняў у вытворчасць новыя гатункі ячменю і жыта, выкарыстоўваў дасягненні навукі. == Узнагароды == Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 27 снежня 1976 г. за выдатныя поспехі, дасягнутыя ва Усесаюзным сацыялістычным спаборніцтве, праяўленую працоўную доблесць у выкананні планаў і сацыялістычных абавязацельстваў па павелічэнні вытворчасці і продажу дзяржаве збожжа, бульбы і іншых сельскагаспадарчых прадуктаў у 1976 г. Эдварду Пятровічу Рожку прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Узнагароджаны двума ордэнамі Леніна (1973, 1976), Працоўнага Чырвонага Сцяга (1984), «Знак Пашаны» (1971), медалямі. {{зноскі}} == Літаратура == * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 532. * Верность земле : сборник очерков / сост.: М. Ф. Давыдик, В. К. Садовский, В. Ф. Ходанович. — Минск,1984. — С. 140—151. * Заслуженные аграрии Гродненщины / [Гродненский областной исполнительный комитет]. — Гродно, 2010. — С. 41. * Книга героев Гродненской области / сост.: Ю. М. Алексей, О. М. Якубович. — Гродно, 2004. — С. 139. * Памяць : Смаргонскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / укладальнік М. Л. Майсевіч. — Мінск, 2004. — С. 503. * Подвиг длиною в жизнь : биографический справочник о почетных гражданах белорусских городов / В. Д. Долготович, Ю. В. Солонович. — Минск, 2020. — С. 442—443. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2015. — Т. 4. кн. 2 : Гродненская область. — С. 300. * Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда : биографический справочник. — Минск, 2014.- С. 189. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Рожка Эдвард Пятровіч}} slied8fezxvjazppmdwbsf2wob58k54 4192133 4192014 2022-08-22T20:15:29Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 дададзена [[Катэгорыя:Выпускнікі Навагрудскага дзяржаўнага аграрнага каледжа]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Эдвард Пятровіч Рожка''' ({{ДН|4|5|1936}}, в. [[Андрэеўцы (Смаргонскі раён)|Андрэеўцы]], [[Смаргонскі раён]], [[Гродзенская вобласць]] — {{ДС|||2017}}) — работнік сельскай гаспадаркі (брыгадзір, загадчык вытворчага ўчастка), Герой Сацыялістычнай Працы (1976). == Біяграфія == Пасля заканчэння сярэдняй школы быў прызваны ў [[Чырвоная Армія|армію]]. Служыў у [[Ваенна-марскі флот СССР|Ваенна-марскім флоце]]. Пасля звальнення ў запас працаваў у сельсавеце вёскі Андрэеўцы, затым узначальваў мясцовае аддзяленне сувязі. У 1965 годзе скончыў курсы брыгадзіраў сельскай гаспадаркі і ўзначаліў паляводчую брыгаду, а потым вытворчы ўчастак калгаса «Светлы шлях» у сяле [[Паляны (Смаргонскі раён)|Паляны]] Смаргонскага раёна. У 1974 годзе атрымаў дыплом [[Навагрудскі сельскагаспадарчы тэхнікум|Навагрудскага сельскагаспадарчага тэхнікума]]. Актыўна ўкараняў у вытворчасць новыя гатункі ячменю і жыта, выкарыстоўваў дасягненні навукі. == Узнагароды == Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 27 снежня 1976 г. за выдатныя поспехі, дасягнутыя ва Усесаюзным сацыялістычным спаборніцтве, праяўленую працоўную доблесць у выкананні планаў і сацыялістычных абавязацельстваў па павелічэнні вытворчасці і продажу дзяржаве збожжа, бульбы і іншых сельскагаспадарчых прадуктаў у 1976 г. Эдварду Пятровічу Рожку прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Узнагароджаны двума ордэнамі Леніна (1973, 1976), Працоўнага Чырвонага Сцяга (1984), «Знак Пашаны» (1971), медалямі. {{зноскі}} == Літаратура == * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 532. * Верность земле : сборник очерков / сост.: М. Ф. Давыдик, В. К. Садовский, В. Ф. Ходанович. — Минск,1984. — С. 140—151. * Заслуженные аграрии Гродненщины / [Гродненский областной исполнительный комитет]. — Гродно, 2010. — С. 41. * Книга героев Гродненской области / сост.: Ю. М. Алексей, О. М. Якубович. — Гродно, 2004. — С. 139. * Памяць : Смаргонскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / укладальнік М. Л. Майсевіч. — Мінск, 2004. — С. 503. * Подвиг длиною в жизнь : биографический справочник о почетных гражданах белорусских городов / В. Д. Долготович, Ю. В. Солонович. — Минск, 2020. — С. 442—443. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2015. — Т. 4. кн. 2 : Гродненская область. — С. 300. * Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда : биографический справочник. — Минск, 2014.- С. 189. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Рожка Эдвард Пятровіч}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Навагрудскага дзяржаўнага аграрнага каледжа]] j6wtrpfgrqzxk192u0t1jpblkfl9vc7 0 717229 4192017 2022-08-22T17:46:14Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565170|Allium bilgilii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bilgilii'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Апісанне == Сцябло выгнутае. [[Ліст|Лісце]] жалабковае, амаль голае, даўжэй, чым суквецце. Парасонік дыяметрам 1-3. 5&nbsp;см. [[Калякветнік]] даўжынёй (6)6.5 (7)&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|назва=Two new species of Allium L. sect. Allium (Amaryllidaceae) from Turkey|DOI=10.1007/s00606-017-1437-4}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]] (Паўднёвая [[Анатолія]])<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77174629-1|archive-date=27 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200227074603/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77174629-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 0m4o2m9y6thuod7kshvvk760vxwds1f 4192019 4192017 2022-08-22T17:48:23Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bilgilii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bilgilii | commons = Category:Allium bilgilii | iucn = | grin = }} '''Allium bilgilii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Апісанне == Сцябло выгнутае. [[Ліст|Лісце]] жалабковае, амаль голае, даўжэй, чым суквецце. Парасонік дыяметрам 1-3. 5&nbsp;см. [[Калякветнік]] даўжынёй (6)6.5 (7)&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|загаловак=Two new species of Allium L. sect. Allium (Amaryllidaceae) from Turkey|DOI=10.1007/s00606-017-1437-4}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bilgilii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]] (Паўднёвая [[Анатолія]])<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77174629-1|archive-date=27 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200227074603/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77174629-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] noehbkgds6ra90vvf84tcl7ujzdy4z7 4192022 4192019 2022-08-22T17:56:09Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bilgilii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bilgilii | commons = Category:Allium bilgilii | iucn = | grin = }} '''Allium bilgilii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Апісанне == Сцябло выгнутае. [[Ліст|Лісце]] жалабковае, амаль голае, даўжэй, чым суквецце. Парасонік дыяметрам 1-3. 5&nbsp;см. [[Калякветнік]] даўжынёй (6)6.5 (7)&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|загаловак=Two new species of Allium L. sect. Allium (Amaryllidaceae) from Turkey|DOI=10.1007/s00606-017-1437-4}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bilgilii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]] (Паўднёвая [[Анатолія]])<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77174629-1|archive-date=27 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200227074603/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77174629-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 12azraase59pq2jmldmr45jxwb9s4it 4192168 4192022 2022-08-23T00:00:32Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bilgilii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bilgilii | commons = Category:Allium bilgilii | iucn = | grin = }} '''Allium bilgilii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Апісанне == Сцябло выгнутае. [[Ліст|Лісце]] жалабковае, амаль голае, даўжэй, чым суквецце. Парасонік дыяметрам 1-3. 5&nbsp;см. [[Калякветнік]] даўжынёй (6)6.5 (7)&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|загаловак=Two new species of Allium L. sect. Allium (Amaryllidaceae) from Turkey|DOI=10.1007/s00606-017-1437-4}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bilgilii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Турцыя|Турцыі]] (Паўднёвая [[Анатолія]])<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77174629-1|archive-date=27 лютого 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200227074603/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77174629-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-23}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] otwflekqbiowqlm0950g83fpfp9wxfp 0 717230 4192021 2022-08-22T17:53:23Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565172|Allium birkinshawii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium birkinshawii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сірыя|Сірыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Сірыя|Сірыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527687-1|archive-date=31 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210531105954/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527687-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790|archive-date=11 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201011195829/https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790}} {{Ref-en}}</ref>. Геаграфічнае картаграфаванне Arcview вызначае асяроддзе пражывання як «блізкаўсходні стэп». == Пагрозы == Канкрэтныя пагрозы гэтаму віду невядомыя. Аднак у экарэгіёне працягваецца шэраг пагроз, напрыклад, празмернае выкарыстанне пашы свойскімі жывёламі і ператварэнне зямель у сельскагаспадарчыя<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790|archive-date=11 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201011195829/https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790}} {{Ref-en}}</ref>. У рэгіёне няма абароненых тэрыторый, дзе быў сабраны тыпавы асобнік<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790|дата=2018|archive-date=11 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201011195829/https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] gdbdrfnz87rfl5ohiveeffghhf9oiti 4192025 4192021 2022-08-22T17:59:57Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium birkinshawii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium birkinshawii | commons = Category:Allium birkinshawii | iucn = | grin = }} '''Allium birkinshawii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сірыя|Сірыі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium birkinshawii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Сірыя|Сірыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527687-1|archive-date=31 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210531105954/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527687-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790|archive-date=11 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201011195829/https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790}} {{Ref-en}}</ref>. Геаграфічнае картаграфаванне Arcview вызначае асяроддзе пражывання як «блізкаўсходні стэп». == Пагрозы == Канкрэтныя пагрозы гэтаму віду невядомыя. Аднак у экарэгіёне працягваецца шэраг пагроз, напрыклад, празмернае выкарыстанне пашы свойскімі жывёламі і ператварэнне зямель у сельскагаспадарчыя<ref name="iucn"/>. У рэгіёне няма абароненых тэрыторый, дзе быў сабраны тыпавы асобнік<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 0gi4vk2yfi43s5v7962piypkptdr9gp 4192400 4192025 2022-08-23T08:45:52Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium birkinshawii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium birkinshawii | commons = Category:Allium birkinshawii | iucn = | grin = }} '''Allium birkinshawii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сірыя|Сірыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium birkinshawii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Сірыя|Сірыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527687-1|archive-date=31 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210531105954/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527687-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790|archive-date=11 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201011195829/https://www.iucnredlist.org/species/13142959/18612790}} {{Ref-en}}</ref>. Геаграфічнае картаграфаванне Arcview вызначае асяроддзе пражывання як «блізкаўсходні стэп». == Пагрозы == Канкрэтныя пагрозы гэтаму віду невядомыя. Аднак у экарэгіёне працягваецца шэраг пагроз, напрыклад, празмернае выкарыстанне пашы свойскімі жывёламі і ператварэнне зямель у сельскагаспадарчыя<ref name="iucn"/>. У рэгіёне няма абароненых тэрыторый, дзе быў сабраны тыпавы асобнік<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] g3eg0hwpnl7qkadv0s5gi08b581j6y5 0 717231 4192028 2022-08-22T18:00:58Z MoniczFrancisak 96628 Створана перакладам старонкі «[[:pl:Special:Redirect/revision/67636340|Strażnice Korpusu Ochrony Pogranicza]]» wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]<ref group="uwaga">Drugi rzut stanowiły odwody kompanijne w sile plutonu. Trzeci rzut stanowiły odwody batalionowe. Były to plutony ckm lub kompanie szkolne kwaterujące w m.p. dowództwa batalionów. Odwodami brygadowymi były to wydzielone bataliony KOP, a szwadrony kawalerii KOP stanowiły odwody zarówno batalionów, jak i brygad → {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}</ref>. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}}. Спіс стражніц Корпуса аховы памежжа восенню 1931 г. {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}} <ref group="uwaga">Wykaz strażnic batalionów KOP „Sejny”, „Orany” i „Troki” pochodzi z artykułu Rajmunda Szubańskiego opublikowanego w WPH z 1993 roku → {{Sfn|Szubański|1993}}. W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule ''„Bataliony, kompanie, strażnice KOP”'' z 1993 roku odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → {{Sfn|Szubański|2000}}</ref> <ref group="uwaga">Pododdziały graniczne uszeregowano od lewego skrzydła do prawego</ref> === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}}. У складзе палка былі наступныя вартавыя вежы {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}} : == Заўвагі == <references group="uwaga" responsive="1"></references> == Зноскі == <references responsive="1"></references> == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] 3mvefq0ray670wcyoi7u650lz6iadkh 4192029 4192028 2022-08-22T18:01:33Z MoniczFrancisak 96628 wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]<ref group="uwaga">Drugi rzut stanowiły odwody kompanijne w sile plutonu. Trzeci rzut stanowiły odwody batalionowe. Były to plutony ckm lub kompanie szkolne kwaterujące w m.p. dowództwa batalionów. Odwodami brygadowymi były to wydzielone bataliony KOP, a szwadrony kawalerii KOP stanowiły odwody zarówno batalionów, jak i brygad → {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}</ref>. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}}. Спіс стражніц Корпуса аховы памежжа восенню 1931 г. {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}} <ref group="uwaga">Wykaz strażnic batalionów KOP „Sejny”, „Orany” i „Troki” pochodzi z artykułu Rajmunda Szubańskiego opublikowanego w WPH z 1993 roku → {{Sfn|Szubański|1993}}. W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule ''„Bataliony, kompanie, strażnice KOP”'' z 1993 roku odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → {{Sfn|Szubański|2000}}</ref> <ref group="uwaga">Pododdziały graniczne uszeregowano od lewego skrzydła do prawego</ref> === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}}. У складзе палка былі наступныя вартавыя вежы {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}} : == Заўвагі == <references group="uwaga" responsive="1"></references> == Зноскі == <references responsive="1"></references> == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] 5ac1dr1ulk0ij7kpgblkyeg90d3aptd 4192031 4192029 2022-08-22T18:02:50Z MoniczFrancisak 96628 wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]<ref group="uwaga">Drugi rzut stanowiły odwody kompanijne w sile plutonu. Trzeci rzut stanowiły odwody batalionowe. Były to plutony ckm lub kompanie szkolne kwaterujące w m.p. dowództwa batalionów. Odwodami brygadowymi były to wydzielone bataliony KOP, a szwadrony kawalerii KOP stanowiły odwody zarówno batalionów, jak i brygad → {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}</ref>. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}}. Спіс стражніц Корпуса аховы памежжа восенню 1931 г. {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}} <ref group="uwaga">Wykaz strażnic batalionów KOP „Sejny”, „Orany” i „Troki” pochodzi z artykułu Rajmunda Szubańskiego opublikowanego w WPH z 1993 roku → {{Sfn|Szubański|1993}}. W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule ''„Bataliony, kompanie, strażnice KOP”'' z 1993 roku odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → {{Sfn|Szubański|2000}}</ref> <ref group="uwaga">Pododdziały graniczne uszeregowano od lewego skrzydła do prawego</ref> === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}}. У складзе палка былі наступныя вартавыя вежы {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}} : == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] ae2m4k1ch770g4izu3apfzmhz64216i 4192032 4192031 2022-08-22T18:03:31Z MoniczFrancisak 96628 /* Спіс стражніц КАП */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]<ref group="uwaga">Drugi rzut stanowiły odwody kompanijne w sile plutonu. Trzeci rzut stanowiły odwody batalionowe. Były to plutony ckm lub kompanie szkolne kwaterujące w m.p. dowództwa batalionów. Odwodami brygadowymi były to wydzielone bataliony KOP, a szwadrony kawalerii KOP stanowiły odwody zarówno batalionów, jak i brygad → {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}</ref>. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}}. У складзе палка былі наступныя вартавыя вежы {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}} : == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] <references group="uwaga" /> 1v21af7kpxoazzje9y003hgra3ybzsp 4192033 4192032 2022-08-22T18:03:52Z MoniczFrancisak 96628 /* Спіс стражніц КАП */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]<ref group="uwaga">Drugi rzut stanowiły odwody kompanijne w sile plutonu. Trzeci rzut stanowiły odwody batalionowe. Były to plutony ckm lub kompanie szkolne kwaterujące w m.p. dowództwa batalionów. Odwodami brygadowymi były to wydzielone bataliony KOP, a szwadrony kawalerii KOP stanowiły odwody zarówno batalionów, jak i brygad → {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}</ref>. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}} {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}}. == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] <references group="uwaga" /> 3hv2h98za3839utx1t4em37z0rrsfnv 4192037 4192033 2022-08-22T18:06:20Z MoniczFrancisak 96628 /* Бібліяграфія */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]<ref group="uwaga">Drugi rzut stanowiły odwody kompanijne w sile plutonu. Trzeci rzut stanowiły odwody batalionowe. Były to plutony ckm lub kompanie szkolne kwaterujące w m.p. dowództwa batalionów. Odwodami brygadowymi były to wydzielone bataliony KOP, a szwadrony kawalerii KOP stanowiły odwody zarówno batalionów, jak i brygad → {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}</ref>. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}} {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}}. == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] 4vmruv8spp9z177o65nzcod9j9sx1l3 4192040 4192037 2022-08-22T18:07:00Z MoniczFrancisak 96628 wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]<ref group="uwaga">Drugi rzut stanowiły odwody kompanijne w sile plutonu. Trzeci rzut stanowiły odwody batalionowe. Były to plutony ckm lub kompanie szkolne kwaterujące w m.p. dowództwa batalionów. Odwodami brygadowymi były to wydzielone bataliony KOP, a szwadrony kawalerii KOP stanowiły odwody zarówno batalionów, jak i brygad → {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}</ref>. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}} {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}}. == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] <references group="uwaga" /> == Зноскі == mzavn0p4mstx6acrezxkfcbjw6o4n87 4192042 4192040 2022-08-22T18:07:36Z MoniczFrancisak 96628 wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]<ref group="uwaga">Drugi rzut stanowiły odwody kompanijne w sile plutonu. Trzeci rzut stanowiły odwody batalionowe. Były to plutony ckm lub kompanie szkolne kwaterujące w m.p. dowództwa batalionów. Odwodami brygadowymi były to wydzielone bataliony KOP, a szwadrony kawalerii KOP stanowiły odwody zarówno batalionów, jak i brygad → {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}</ref>. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}} {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}}. == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. == Зноскі == {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] cmqwgl13wge6feiv58n8rn9qldafg38 4192045 4192042 2022-08-22T18:08:04Z MoniczFrancisak 96628 /* Памежная служба */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}} {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}}. == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. == Зноскі == {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] <references group="uwaga" /> r6fctwj5fupsa2bzsbnc2fhjj9zcvzx 4192047 4192045 2022-08-22T18:08:36Z MoniczFrancisak 96628 wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}} {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}}. == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. == Зноскі == {{Шаблон:Корпус аховы памежжа}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] k5c09i2u069x54x2s4axprfyx90jj1g 4192048 4192047 2022-08-22T18:08:55Z MoniczFrancisak 96628 /* Зноскі */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}} {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}}. == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.  * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.  * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. == Зноскі == [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] 7gjasxnea485j34tz9gs3fg93jy8oix 4192167 4192048 2022-08-23T00:00:28Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki [[Файл:Strażnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumuńskiej_NAC_1-W-1756.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg/240px-Stra%C5%BCnica_Korpusu_Ochrony_Pogranicza_na_granicy_polsko-rumu%C5%84skiej_NAC_1-W-1756.jpg|міні|240x240пкс| Стражніца КАП на польска-румынскай мяжы]] [[Файл:7_Batalion_KOP_1_Kompania_strażnica_NAC_1-W-1782.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg/240px-7_Batalion_KOP_1_Kompania_stra%C5%BCnica_NAC_1-W-1782.jpg|міні|240x240пкс| [[Стражніца КАП «Каменны Воз»|Стражніца КАП «Каменны воз»]]]] '''Стражніца КАП''' - ніжэйшае [[падраздзяленне]] [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. == Памежная служба == Стражніцы былі асноўнай [[Корпус аховы памежжа|Корпуса аховы мяжы]]. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы {{Sfn|Prochwicz|Konstankiewicz|Rutkiewicz|2003|s=32}}. Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку{{Sfn|Jagiełło|2007|s=64}}. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот{{Sfn|Zarządzenie nr L.3300/Tjn.Og.Org/37|s=9 i 10/1}}. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі{{Sfn|Instrukcja|s=56}}. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў. Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў{{Sfn|Instrukcja|s=14-15}}. Асноўнымі элементамі памежнай службы з'яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб'езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі{{Sfn|Instrukcja|s=43}}. == Вучэнні == Камандзір КАП генэрал [[Генрык Мінкевіч]] выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=66}}. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац {{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}: * фармальнае навучанне аднаго радавога, * фармальнае каманднае навучанне, * баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў, * палявая падрыхтоўка для аднаго радавога, * баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп. Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізычная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна{{Sfn|Jabłonowski|Jankowski|Polak|Prochwicz|2001|s=67}}. == Спіс стражніц КАП == У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі {{Sfn|Protokoły przyjęcia budynków}} {{Sfn|Meldunki sytuacyjne KOP|s=/25}} {{Sfn|Wykaz L.dz. 1040/2Br.OP.}} {{Sfn|Szkice dyslokacyjne}}. === Стражніцы 1-га пяхотнага палка КАП «Карпаты» === У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у [[Стража Гранічная|Стражы Гранічнай]] ўчастак польска-венгерскай мяжы{{Sfn|Szubański|2000}} {{Refn|Rajmund Szubański dokonuje tylko próby odtworzenia m.p. opartej na układzie komisariatów i placówek Straży Granicznej{{odn|Szubański|2000|s=90}}.}}. == Бібліяграфія == * Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8. * Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), s. 275-278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. * Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. * Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4. * Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku. * Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. * Protokoły zdawczo – odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. * Meldunki sytuacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. == Зноскі == {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-23}} [[Катэгорыя:Корпус аховы памежжа]] [[Катэгорыя:Войска Польскае]] [[Катэгорыя:Заходняя Беларусь]] npl5v8uqhio8v46wzsd8eyy2ir4ln75 0 717232 4192034 2022-08-22T18:04:29Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565179|Allium boissieri]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium boissieri'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Туркменістан|Туркменістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Туркменістан|Туркменістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527696-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830164556/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527696-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] rd49b7cai33x77bge6rzlx9ybiehk1i 4192044 4192034 2022-08-22T18:07:58Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium boissieri | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium boissieri | commons = Category:Allium boissieri | iucn = | grin = }} '''Allium boissieri'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Туркменістан]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium boissieri'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Туркменістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527696-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830164556/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527696-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] qqxf0mreo4z8gb366chlurc9r6hupei 4192399 4192044 2022-08-23T08:45:39Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium boissieri | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium boissieri | commons = Category:Allium boissieri | iucn = | grin = }} '''Allium boissieri'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Туркменістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium boissieri'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Туркменістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527696-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830164556/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527696-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 995qmif7qz7ofr4m8roy48x0mljjbhp 0 717233 4192052 2022-08-22T18:12:04Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565182|Allium bornmuelleri]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bornmuelleri'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]] і [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]] і [[Паўночная Македонія|Македоніі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527702-1|archive-date=1 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200701092109/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527702-1}} {{Ref-en}}</ref>. У асноўным расце ў месцах з падвышанай атмасфернай вільготнасцю, халоднай зімой і мяккім летам<ref>{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172113/6827180|дата=2011|archive-date=29 червня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200629185442/https://www.iucnredlist.org/species/172113/6827180}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 7a6r9d6n0hllf3t3goqrmlbudgy6v0b 4192057 4192052 2022-08-22T18:13:26Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bornmuelleri | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bornmuelleri | commons = Category:Allium bornmuelleri | iucn = | grin = }} '''Allium bornmuelleri'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]] і [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bornmuelleri'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]] і [[Паўночная Македонія|Македоніі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527702-1|archive-date=1 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200701092109/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527702-1}} {{Ref-en}}</ref>. У асноўным расце ў месцах з падвышанай атмасфернай вільготнасцю, халоднай зімой і мяккім летам<ref>{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172113/6827180|дата=2011|archive-date=29 червня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200629185442/https://www.iucnredlist.org/species/172113/6827180}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 9lwv2bj1pmmkhsm81b3rjp46lk7hn38 4192068 4192057 2022-08-22T18:29:30Z Artsiom91 31770 /* Распаўсюджанне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bornmuelleri | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bornmuelleri | commons = Category:Allium bornmuelleri | iucn = | grin = }} '''Allium bornmuelleri'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]] і [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bornmuelleri'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]] і [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527702-1|archive-date=1 ліпеня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200701092109/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527702-1}} {{Ref-en}}</ref>. У асноўным расце ў месцах з падвышанай атмасфернай вільготнасцю, халоднай зімой і мяккім летам<ref>{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172113/6827180|дата=2011|archive-date=29 червеня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200629185442/https://www.iucnredlist.org/species/172113/6827180}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] hec3nsiw97auglt4rnz60r7goly4oxo 0 717234 4192065 2022-08-22T18:26:04Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Картка факультэта | name = Педыятрычны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1964 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Педыятрычны факультэт БДМУ''' — структурнае падраз...» wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Педыятрычны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1964 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Педыятрычны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[БДМУ|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == У 1931 годзе ў Мінскам медыцынскім інстытуце быў арганізаваны факультэт аховы мацярынства і дзяцінства. Першым дэканам факультэта (1931—1935) быў заснавальнік педыятрычнай школы Беларусі, доктар медыцынскіх навук, акадэмік АН БССР, прафесар [[Васіль Антонавіч Лявонаў|В. А. Лявонаў]]. На факультэце было два аддзяленні — акушэраў-гінеколагаў і ўрачоў аховы мацярынства і маленства. Пасля факультэт быў закрыты. У 1940-х і 1950-х гадах у рэспубліцы стала адчувацца вострая нястача медыцынскіх працаўнікоў. Дзіцячая смяротнасць у 1946 годзе складала 57,8 на 1000 народжаных, у 1955 годзе — 51,6. Падрыхтоўка дзіцячых урачоў вялася на лячэбным факультэце, дзе на педыятрыю адводзілася толькі 160 навучальных гадзін. Напачатку 1964 гады [[Савет Міністраў БССР]] прыняў рашэнне адкрыць педыятрычны факультэт пры Мінскам дзяржаўным медыцынскім інстытуце з прыёмам у 100 чалавек. Гэта быў лепшы падарунак I з’езду дзіцячых урачоў Беларусі, які адбыўся 3-5 лютага 1964 года. == Дэканы == {{Div col|2}} * Павел Ісакавіч Казько (1964—1967) * [[Уладзімір Васільевіч Гарбачоў]] (1967—1970) * Іван Фаміч Барадзін (1970—1975) * [[Пётр Лявонавіч Новікаў]] (1975—1988) * [[Аляксандр Васільевіч Сукала]] (1988—1996) * [[Анатоль Віктаравіч Сікорскі]] (1997—2009) * Васіль Аркадзьевіч Кепяць (2009—2015) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/90/ Педыятрычны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1964 годзе]] [[Катэгорыя:1964 год у Мінску]] k03n2qpnlhkyepwvathhzr2nz5j5fzd 4192078 4192065 2022-08-22T18:56:53Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Педыятрычны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1964 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Педыятрычны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == У 1931 годзе ў Мінскам медыцынскім інстытуце быў арганізаваны факультэт аховы мацярынства і дзяцінства. Першым дэканам факультэта (1931—1935) быў заснавальнік педыятрычнай школы Беларусі, доктар медыцынскіх навук, акадэмік АН БССР, прафесар [[Васіль Антонавіч Лявонаў|В. А. Лявонаў]]. На факультэце было два аддзяленні — акушэраў-гінеколагаў і ўрачоў аховы мацярынства і маленства. Пасля факультэт быў закрыты. У 1940-х і 1950-х гадах у рэспубліцы стала адчувацца вострая нястача медыцынскіх працаўнікоў. Дзіцячая смяротнасць у 1946 годзе складала 57,8 на 1000 народжаных, у 1955 годзе — 51,6. Падрыхтоўка дзіцячых урачоў вялася на лячэбным факультэце, дзе на педыятрыю адводзілася толькі 160 навучальных гадзін. Напачатку 1964 гады [[Савет Міністраў БССР]] прыняў рашэнне адкрыць педыятрычны факультэт пры Мінскам дзяржаўным медыцынскім інстытуце з прыёмам у 100 чалавек. Гэта быў лепшы падарунак I з’езду дзіцячых урачоў Беларусі, які адбыўся 3-5 лютага 1964 года. == Дэканы == {{Div col|2}} * Павел Ісакавіч Казько (1964—1967) * [[Уладзімір Васільевіч Гарбачоў]] (1967—1970) * Іван Фаміч Барадзін (1970—1975) * [[Пётр Лявонавіч Новікаў]] (1975—1988) * [[Аляксандр Васільевіч Сукала]] (1988—1996) * [[Анатоль Віктаравіч Сікорскі]] (1997—2009) * Васіль Аркадзьевіч Кепяць (2009—2015) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/90/ Педыятрычны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1964 годзе]] [[Катэгорыя:1964 год у Мінску]] iwtap9d03rzaewdv3xplkbpm0iwzuii 4192094 4192078 2022-08-22T19:15:37Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Педыятрычны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1964 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Педыятрычны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == У 1931 годзе ў Мінскам медыцынскім інстытуце быў арганізаваны факультэт аховы мацярынства і дзяцінства. Першым дэканам факультэта (1931—1935) быў заснавальнік педыятрычнай школы Беларусі, доктар медыцынскіх навук, акадэмік АН БССР, прафесар [[Васіль Антонавіч Лявонаў|В. А. Лявонаў]]. На факультэце было два аддзяленні — акушэраў-гінеколагаў і ўрачоў аховы мацярынства і маленства. Пасля факультэт быў закрыты. У 1940-х і 1950-х гадах у рэспубліцы стала адчувацца вострая нястача медыцынскіх працаўнікоў. Дзіцячая смяротнасць у 1946 годзе складала 57,8 на 1000 народжаных, у 1955 годзе — 51,6. Падрыхтоўка дзіцячых урачоў вялася на лячэбным факультэце, дзе на педыятрыю адводзілася толькі 160 навучальных гадзін. Напачатку 1964 гады [[Савет Міністраў БССР]] прыняў рашэнне адкрыць педыятрычны факультэт пры Мінскам дзяржаўным медыцынскім інстытуце з прыёмам у 100 чалавек. Гэта быў лепшы падарунак I з’езду дзіцячых урачоў Беларусі, які адбыўся 3-5 лютага 1964 года. == Дэканы == {{Div col|2}} * Павел Ісакавіч Казько (1964—1967) * [[Уладзімір Васільевіч Гарбачоў]] (1967—1970) * Іван Фаміч Барадзін (1970—1975) * [[Пётр Лявонавіч Новікаў]] (1975—1988) * [[Аляксандр Васільевіч Сукала]] (1988—1996) * [[Анатоль Віктаравіч Сікорскі]] (1997—2009) * Васіль Аркадзьевіч Кепяць (2009—2015) * Алена Канстанцінаўна Філіповіч {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/90/ Педыятрычны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1964 годзе]] [[Катэгорыя:1964 год у Мінску]] mibewxy1izgqyy2g8sx06cxkbvx8x9c 4192095 4192094 2022-08-22T19:19:40Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Педыятрычны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1964 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Педыятрычны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == У 1931 годзе ў Мінскам медыцынскім інстытуце быў арганізаваны факультэт аховы мацярынства і дзяцінства. Першым дэканам факультэта (1931—1935) быў заснавальнік педыятрычнай школы Беларусі, доктар медыцынскіх навук, акадэмік АН БССР, прафесар [[Васіль Антонавіч Лявонаў|В. А. Лявонаў]]. На факультэце было два аддзяленні — акушэраў-гінеколагаў і ўрачоў аховы мацярынства і маленства. Пасля факультэт быў закрыты. У 1940-х і 1950-х гадах у рэспубліцы стала адчувацца вострая нястача медыцынскіх працаўнікоў. Дзіцячая смяротнасць у 1946 годзе складала 57,8 на 1000 народжаных, у 1955 годзе — 51,6. Падрыхтоўка дзіцячых урачоў вялася на лячэбным факультэце, дзе на педыятрыю адводзілася толькі 160 навучальных гадзін. Напачатку 1964 гады [[Савет Міністраў БССР]] прыняў рашэнне адкрыць педыятрычны факультэт пры Мінскам дзяржаўным медыцынскім інстытуце з прыёмам у 100 чалавек. Гэта быў лепшы падарунак I з’езду дзіцячых урачоў Беларусі, які адбыўся 3-5 лютага 1964 года. == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Павел Ісакавіч Казько]] (1964—1967) * [[Уладзімір Васільевіч Гарбачоў]] (1967—1970) * [[Іван Фаміч Барадзін]] (1970—1975) * [[Пётр Лявонавіч Новікаў]] (1975—1988) * [[Аляксандр Васільевіч Сукала]] (1988—1996) * [[Анатоль Віктаравіч Сікорскі]] (1997—2009) * [[Васіль Аркадзьевіч Кепяць]] (2009—2015) * [[Алена Канстанцінаўна Філіповіч]] {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/90/ Педыятрычны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1964 годзе]] [[Катэгорыя:1964 год у Мінску]] 7pmpw52q6kzsw9b9x9qwko6wn450sk9 0 717235 4192070 2022-08-22T18:36:22Z Stary Jolup 1277 Перасылае да [[Чырвоны Араты (Бярэзінскі раён)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Чырвоны Араты (Бярэзінскі раён)]] cqzt7osyeexf4vf035b094pv8fr80zr 14 717236 4192083 2022-08-22T18:59:29Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта‎]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта‎]] 60rpq4r3858v0ggi1cupfvd8k02mji2 14 717237 4192084 2022-08-22T19:00:35Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэ]] [[Катэгорыя:Факультэты паводле ВНУ|БДМУ]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэ]] [[Катэгорыя:Факультэты паводле ВНУ|БДМУ]] c4c0jm36pz9rvz0uuwczcw4bnroyya9 4192085 4192084 2022-08-22T19:00:49Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:Факультэты паводле ВНУ|БДМУ]] 32qm9o9cei81ri1utcspmceguuuy5lr 14 717238 4192090 2022-08-22T19:03:59Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Дэканы БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэканы БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]] 2o4cgap2lpefp1h98mxcn7yd2fp8mxx 4192197 4192090 2022-08-23T05:40:25Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэканы БДМУ]] [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]] fawydxd86pg31ws1gcip8cuobuatqxm 4192225 4192197 2022-08-23T06:38:19Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]] у [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэканы БДМУ]] [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]] fawydxd86pg31ws1gcip8cuobuatqxm 4192232 4192225 2022-08-23T06:39:37Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэканы БДМУ|Педыятрычны факультэт]] [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]] sylf4o2f64euoulwvt810m7dse5utt8 0 717239 4192104 2022-08-22T19:46:05Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Набука (опера)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Набука (опера)]] 4443xa4zgz33lswyv0d8c6wa6yvnsl2 0 717240 4192108 2022-08-22T19:50:37Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565186|Allium borszczowii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium borszczowii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ад [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] да [[Пакістан|Пакістана]]. == Апісанне == Расліны да 30&nbsp;см вышынёй. [[Цыбуліна]] яйцападобная, 1-1.5&nbsp;см шырынёй; вонкавыя абалонкі карычняватыя. [[Ліст|Лісткоў]] 3–5, 1–2&nbsp;мм шырынёй, лінейныя, голыя. Парасонікі шарападобныя, шматкветкавыя, ≈ 6&nbsp;см папярок. Калякветнік званочкавы. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] ланцэтныя, 6&nbsp;мм даўжынёй, ад белага да ружовага колеру з выразнымі пурпурнымі прожылкамі<ref name="Pakistan">{{Cite web|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064563|archive-date=3 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303194905/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064563}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Афганістан]], [[Іран]], [[Казахстан]], [[Пакістан]], [[Туркменістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527703-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831111646/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527703-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] lf9qqkjhdqv0aqxnfurs24yfp9hx82p 4192109 4192108 2022-08-22T19:52:02Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium borszczowii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium borszczowii | commons = Category:Allium borszczowii | iucn = | grin = }} '''Allium borszczowii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ад [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] да [[Пакістан]]а. == Апісанне == Расліны да 30&nbsp;см вышынёй. [[Цыбуліна]] яйцападобная, 1-1.5&nbsp;см шырынёй; вонкавыя абалонкі карычняватыя. [[Ліст]]коў 3-5, 1-2&nbsp;мм шырынёй, лінейныя, голыя. Парасонікі шарападобныя, шматкветкавыя, ≈ 6&nbsp;см папярок. Калякветнік званочкавы. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] ланцэтныя, 6&nbsp;мм даўжынёй, ад белага да ружовага колеру з выразнымі пурпурнымі прожылкамі<ref name="Pakistan">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064563|archive-date=3 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303194905/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064563}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium borszczowii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Афганістан]], [[Іран]], [[Казахстан]], [[Пакістан]], [[Туркменістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527703-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831111646/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527703-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] gaknldk4p97hgaegd9thmrfhql0qfxk 4192116 4192109 2022-08-22T19:57:04Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium borszczowii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium borszczowii | commons = Category:Allium borszczowii | iucn = | grin = }} '''Allium borszczowii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ад [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] да [[Пакістан]]а. == Апісанне == Расліны да 30&nbsp;см вышынёй. [[Цыбуліна]] яйцападобная, 1-1.5&nbsp;см шырынёй; вонкавыя абалонкі карычняватыя. [[Ліст]]коў 3-5, 1-2&nbsp;мм шырынёй, лінейныя, голыя. Парасонікі шарападобныя, шматкветкавыя, ≈ 6&nbsp;см папярок. Калякветнік званочкавы. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] ланцэтныя, 6&nbsp;мм даўжынёй, ад белага да ружовага колеру з выразнымі пурпурнымі прожылкамі<ref name="Pakistan">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064563|archive-date=3 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303194905/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064563}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium borszczowii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Афганістан]], [[Іран]], [[Казахстан]], [[Пакістан]], [[Туркменістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527703-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831111646/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527703-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] gdbgnjnwg8gyz2871a4vwvuuubg9v6a 0 717241 4192111 2022-08-22T19:53:53Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565187|Allium botschantzevii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium botschantzevii'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан|Узбекістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан|Узбекістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527706-1|archive-date=6 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406144720/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527706-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 20ctpmuo89bhczvn5ijjj0cit1fz86m 4192112 4192111 2022-08-22T19:54:38Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium botschantzevii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium botschantzevii | commons = Category:Allium botschantzevii | iucn = | grin = }} '''Allium botschantzevii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium botschantzevii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527706-1|archive-date=6 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406144720/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527706-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 38gvrw1nvm9zr6k0iol5b60s6sihpce 4192397 4192112 2022-08-23T08:45:27Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium botschantzevii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium botschantzevii | commons = Category:Allium botschantzevii | iucn = | grin = }} '''Allium botschantzevii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium botschantzevii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527706-1|archive-date=6 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406144720/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527706-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] dicaky0iwsyjfzl0owgyjkpqyz4g6xb 0 717242 4192117 2022-08-22T19:57:20Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565188|Allium bourgeaui]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bourgeaui'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходняй [[Грэцыя|Грэцыі]] і паўднёва-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходняй [[Грэцыя|Грэцыі]] і паўднёва-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527708-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082902/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527708-1}} {{Ref-en}}</ref>. ''Allium bourgeaui'' subsp. ''bourgeaui'' расце на вапняковых скалах і скалістых схілах на вышыні 50-800&nbsp;м; subsp. ''cycladium'' расце на скалістых схілах, у кустах і на скалах на вышыні 3-250&nbsp;м; subsp. ''creticum'' расце на вапняковых скалах вышынёй да 250&nbsp;м. Сустракаецца таксама на стабілізаваных дзюнах і ў пясчаных месцах<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082901/https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575}} {{Ref-en}}</ref> == Пагрозы == Неабходныя далейшыя даследаванні для выяўлення асноўных пагроз гэтаму віду. Аднак лічыцца, што празмернае збіранне цыбулін, урбанізацыя і развіццё турызму дадаюць ціску на папуляцыю; на [[Крыт|Крыце]] гэта лічыцца пагрозай<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082901/https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўразіі]] lgeik3kl7xqebnk011wa1vmojywbd1b 4192118 4192117 2022-08-22T19:58:38Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bourgeaui | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bourgeaui | commons = Category:Allium bourgeaui | iucn = | grin = }} '''Allium bourgeaui'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходняй [[Грэцыя|Грэцыі]] і паўднёва-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bourgeaui'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходняй [[Грэцыя|Грэцыі]] і паўднёва-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527708-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082902/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527708-1}} {{Ref-en}}</ref>. ''Allium bourgeaui'' subsp. ''bourgeaui'' расце на вапняковых скалах і скалістых схілах на вышыні 50-800&nbsp;м; subsp. ''cycladium'' расце на скалістых схілах, у кустах і на скалах на вышыні 3-250&nbsp;м; subsp. ''creticum'' расце на вапняковых скалах вышынёй да 250&nbsp;м. Сустракаецца таксама на стабілізаваных дзюнах і ў пясчаных месцах<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082901/https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575}} {{Ref-en}}</ref> == Пагрозы == Неабходныя далейшыя даследаванні для выяўлення асноўных пагроз гэтаму віду. Аднак лічыцца, што празмернае збіранне цыбулін, урбанізацыя і развіццё турызму дадаюць ціску на папуляцыю; на [[Крыт|Крыце]] гэта лічыцца пагрозай<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082901/https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўразіі]] ee4ludowhe5khc9guygm6l9kjih746r 4192123 4192118 2022-08-22T20:02:09Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bourgeaui | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bourgeaui | commons = Category:Allium bourgeaui | iucn = | grin = }} '''Allium bourgeaui'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходняй [[Грэцыя|Грэцыі]] і паўднёва-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bourgeaui'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходняй [[Грэцыя|Грэцыі]] і паўднёва-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527708-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082902/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527708-1}} {{Ref-en}}</ref>. ''Allium bourgeaui'' subsp. ''bourgeaui'' расце на вапняковых скалах і скалістых схілах на вышыні 50-800&nbsp;м; subsp. ''cycladium'' расце на скалістых схілах, у кустах і на скалах на вышыні 3-250&nbsp;м; subsp. ''creticum'' расце на вапняковых скалах вышынёй да 250&nbsp;м. Сустракаецца таксама на стабілізаваных дзюнах і ў пясчаных месцах<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082901/https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575}} {{Ref-en}}</ref> == Пагрозы == Неабходныя далейшыя даследаванні для выяўлення асноўных пагроз гэтаму віду. Аднак лічыцца, што празмернае збіранне цыбулін, урбанізацыя і развіццё турызму дадаюць ціску на папуляцыю; на [[Крыт|Крыце]] гэта лічыцца пагрозай<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082901/https://www.iucnredlist.org/species/172271/19391575}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўразіі]] ne9iz4rwjfjpqa4k6pdxasbc8ymwi8f 0 717243 4192124 2022-08-22T20:04:37Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565189|Allium brachyodon]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium brachyodon'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Апісанне == Сцябло 10-20&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] 1.2–2.5&nbsp;мм шырынёй. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] ≈ 5&nbsp;мм даўжынёй<ref name="Fritsch">{{Артыкул|назва=Allium pseudostrictum (Amaryllidaceae), a new record from Iran}} {{Ref-en}}</ref> == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвага [[Іран|Ірана]]. Рэдкі эндэмік правінцыі [[Фарс (астан)|Фарс]]<ref name="Fritsch">{{Артыкул|назва=Allium pseudostrictum (Amaryllidaceae), a new record from Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] k4fozbhcozywvgizvu0n83laol2zrdg 4192125 4192124 2022-08-22T20:05:45Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brachyodon | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brachyodon | commons = Category:Allium brachyodon | iucn = | grin = }} '''Allium brachyodon'''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Апісанне == Сцябло 10-20&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] 1.2–2.5&nbsp;мм шырынёй. Лісточкі [[калякветнік|калякветніка]] ≈ 5&nbsp;мм даўжынёй<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=Allium pseudostrictum (Amaryllidaceae), a new record from Iran}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brachyodon'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвага [[Іран|Ірана]]. Рэдкі эндэмік правінцыі [[Фарс (астан)|Фарс]]<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=Allium pseudostrictum (Amaryllidaceae), a new record from Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] gjd8q7emdxv4n3feqonfvfalfxj6ltp 4192126 4192125 2022-08-22T20:06:32Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brachyodon | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brachyodon | commons = Category:Allium brachyodon | iucn = | grin = }} '''Allium brachyodon'''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Апісанне == Сцябло 10-20&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] 1.2–2.5&nbsp;мм шырынёй. Лісточкі [[калякветнік|калякветніка]] ≈ 5&nbsp;мм даўжынёй<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=Allium pseudostrictum (Amaryllidaceae), a new record from Iran}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brachyodon'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвага [[Іран|Ірана]]. Рэдкі эндэмік правінцыі [[Фарс (астан)|Фарс]]<ref name="Fritsch"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] bwl107s4o7yfixjubbrdkbxtfgms9d3 4192130 4192126 2022-08-22T20:13:04Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ спам wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brachyodon | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brachyodon | commons = Category:Allium brachyodon | iucn = | grin = }} '''Allium brachyodon'''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Апісанне == Сцябло 10-20&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] 1.2–2.5&nbsp;мм шырынёй. Лісточкі [[калякветнік|калякветніка]] ≈ 5&nbsp;мм даўжынёй<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=Allium pseudostrictum (Amaryllidaceae), a new record from Iran}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brachyodon'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвага [[Іран|Ірана]]. Рэдкі эндэмік правінцыі [[Фарс (астан)|Фарс]]<ref name="Fritsch"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] hjo9ulkbp0y9gttl2iguiym0zfdnkp7 0 717244 4192128 2022-08-22T20:11:00Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565194|Allium bracteolatum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bracteolatum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Афганістан|Афганістане]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Афганістан|Афганістане]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 6t06iu8w28y0c3cilr8wbbujscx9pba 4192129 4192128 2022-08-22T20:11:44Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bracteolatum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bracteolatum | commons = Category:Allium bracteolatum | iucn = | grin = }} '''Allium bracteolatum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Афганістан]]е. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bracteolatum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Афганістан]]е. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] nbx281mt1e67aperecvmwdufhq4qzeg 4192392 4192129 2022-08-23T08:43:55Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bracteolatum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bracteolatum | commons = Category:Allium bracteolatum | iucn = | grin = }} '''Allium bracteolatum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Афганістан]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bracteolatum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Афганістан]]е. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 47g7xi59lbxs22ijhexhr88noohshoy 0 717245 4192131 2022-08-22T20:14:15Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565197|Allium brevicaule]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium brevicaule'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]] (поўдзень)<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527715-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301102744/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527715-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 30mvb6mpaq0bodmhwen0fjqh77qsuyy 4192132 4192131 2022-08-22T20:15:10Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brevicaule | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brevicaule | commons = Category:Allium brevicaule | iucn = | grin = }} '''Allium brevicaule'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brevicaule'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]] (поўдзень)<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527715-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301102744/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527715-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] a51y5tx2zwxx85o6isy30nk2rr5ner7 4192391 4192132 2022-08-23T08:43:07Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brevicaule | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brevicaule | commons = Category:Allium brevicaule | iucn = | grin = }} '''Allium brevicaule'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brevicaule'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]] (поўдзень)<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527715-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301102744/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527715-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] eszj54y8a4s7q457sp7ry65fecjdfli 0 717246 4192134 2022-08-22T20:18:56Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565198|Allium brevidens]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium brevidens'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан|Таджыкістане]] і [[Узбекістан|Узбекістане]]. == Апісанне == Расліна рэдка бывае вышэй за 30 см. [[Ліст|Лісткі]] вузка цыліндрычныя. [[Суквецце]] часцей няшчыльнае паўшарападобнае ці амаль шарападобнае. [[Кветка|Кветкі]] жаўтлявыя з пурпураватымі тычынкавымі ніткамі. ''Allium brevidens'' subsp. ''pshikharvium'' у адрозненне ад тыпавога падвіда, мае зялёныя лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] з цёмна-зялёнымі сярэдзіннымі жылкамі, а тычынкавыя ніткі фіялетавыя<ref>{{Артыкул|назва=New taxa of Allium L. subg. Allium (Alliaceae) from Tajikistan and Uzbekistan|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан|Таджыкістане]] і [[Узбекістан|Узбекістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527717-1|archive-date=19 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200719101423/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527717-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 8usorjamuvcbrmo6k731wm6ovmgxrit 4192135 4192134 2022-08-22T20:20:29Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brevidens | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brevidens | commons = Category:Allium brevidens | iucn = | grin = }} '''Allium brevidens'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е і [[Узбекістан]]е. == Апісанне == Расліна рэдка бывае вышэй за 30 см. [[Ліст]]кі вузка цыліндрычныя. [[Суквецце]] часцей няшчыльнае паўшарападобнае ці амаль шарападобнае. [[Кветка|Кветкі]] жаўтлявыя з пурпураватымі тычынкавымі ніткамі. ''Allium brevidens'' subsp. ''pshikharvium'' у адрозненне ад тыпавога падвіда, мае зялёныя лісточкі [[калякветнік]]а з цёмна-зялёнымі сярэдзіннымі жылкамі, а тычынкавыя ніткі фіялетавыя<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa of Allium L. subg. Allium (Alliaceae) from Tajikistan and Uzbekistan|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brevidens'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е і [[Узбекістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527717-1|archive-date=19 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200719101423/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527717-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] sr02b5succ71esq8ei8n3dyldf808hq 4192394 4192135 2022-08-23T08:44:10Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brevidens | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brevidens | commons = Category:Allium brevidens | iucn = | grin = }} '''Allium brevidens'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е і [[Узбекістан]]е. == Апісанне == Расліна рэдка бывае вышэй за 30 см. [[Ліст]]кі вузка цыліндрычныя. [[Суквецце]] часцей няшчыльнае паўшарападобнае ці амаль шарападобнае. [[Кветка|Кветкі]] жаўтлявыя з пурпураватымі тычынкавымі ніткамі. ''Allium brevidens'' subsp. ''pshikharvium'' у адрозненне ад тыпавога падвіда, мае зялёныя лісточкі [[калякветнік]]а з цёмна-зялёнымі сярэдзіннымі жылкамі, а тычынкавыя ніткі фіялетавыя<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa of Allium L. subg. Allium (Alliaceae) from Tajikistan and Uzbekistan|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brevidens'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е і [[Узбекістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527717-1|archive-date=19 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200719101423/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527717-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] gga5nbltmclknhdzql78mxyf7aqxd5x 0 717247 4192136 2022-08-22T20:24:42Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565200|Allium brevidentiforme]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium brevidentiforme'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан|Узбекістана]]. == Апісанне == Тычынкавыя ніткі расніцавыя ў аснове; вонкавыя - простыя, унутраныя-3 (5)-вяршынныя<ref>{{Артыкул|назва=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан|Узбекістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527718-1|archive-date=6 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406145034/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527718-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 2zo4l3zq1tdedytpdfrj7tvn5fmplwj 4192137 4192136 2022-08-22T20:26:12Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brevidentiforme | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brevidentiforme | commons = Category:Allium brevidentiforme | iucn = | grin = }} '''Allium brevidentiforme'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Апісанне == Тычынкавыя ніткі расніцавыя ў аснове; вонкавыя — простыя, унутраныя-3 (5)-вяршынныя<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brevidentiforme'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527718-1|archive-date=6 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406145034/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527718-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] smpelhpb605puwl85ve8fwzekka1jda 4192395 4192137 2022-08-23T08:44:23Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brevidentiforme | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brevidentiforme | commons = Category:Allium brevidentiforme | iucn = | grin = }} '''Allium brevidentiforme'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Апісанне == Тычынкавыя ніткі расніцавыя ў аснове; вонкавыя — простыя, унутраныя-3 (5)-вяршынныя<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brevidentiforme'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527718-1|archive-date=6 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406145034/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527718-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] shg1a5tg63ky9sjpb7n0en9yx7h59ow 0 717248 4192138 2022-08-22T20:26:42Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Вуліца Карла Маркса (Магілёў)]] t8i6rm4ubh7c2qt12j97lhdtd82bvou 0 717249 4192139 2022-08-22T20:26:56Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сацыяльна-гуманітарны каледж (Магілёў)]] g1zw7hmw9932st0t84s7zhboe640o0h 0 717250 4192140 2022-08-22T20:28:27Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565201|Allium brevipes]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium brevipes'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Албанія|Албаніі]], [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Албанія|Албаніі]], [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] our8vhvj0i64gh8mxhgsausuecxolfw 4192141 4192140 2022-08-22T20:29:14Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brevipes | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brevipes | commons = Category:Allium brevipes | iucn = | grin = }} '''Allium brevipes'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Албанія|Албаніі]], [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brevipes'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Албанія|Албаніі]], [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] rbj9hu0xeus5vnma1oray154vg1wfue 4192396 4192141 2022-08-23T08:44:37Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium brevipes | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium brevipes | commons = Category:Allium brevipes | iucn = | grin = }} '''Allium brevipes'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Албанія|Албаніі]], [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium brevipes'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Албанія|Албаніі]], [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] mrkubf686s4k2y3x2twdiojzmq65w0g 0 717251 4192142 2022-08-22T20:33:15Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565202|Allium breviscapum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium breviscapum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Іран|Іране]]. == Апісанне == Падобны на ''<nowiki>{{bt-bellat||Allium akaka}}</nowiki>'' у плане кветак, але з вельмі адрознымі стужкападобнымі лісткамі, якіх 4-6 на цыбуліну (толькі 1-2 у ''A. akaka'')<ref>{{Cite web|url=http://encyclopaedia.alpinegardensociety.net/plants/Allium/breviscapum}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў заходнім [[Іран|Іране]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527721-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 7ut6zxorts62xtr8pxsue98n2fnjxy2 4192144 4192142 2022-08-22T20:36:06Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium breviscapum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium breviscapum | commons = Category:Allium breviscapum | iucn = | grin = }} '''Allium breviscapum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Іран]]е. == Апісанне == Падобны на {{bt-bellat||Allium akaka}} у плане кветак, але з вельмі адрознымі стужкападобнымі лісткамі, якіх 4-6 на цыбуліну (толькі 1-2 у ''A. akaka'')<ref>{{Cite web|title=encyclopaedia.alpinegardensociety.net|url=http://encyclopaedia.alpinegardensociety.net/plants/Allium/breviscapum}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium breviscapum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў заходнім [[Іран]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527721-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] eqntiu3f3uoct9e58t98bnyubnv8nwy 4192390 4192144 2022-08-23T08:42:55Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium breviscapum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium breviscapum | commons = Category:Allium breviscapum | iucn = | grin = }} '''Allium breviscapum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Іран]]е. == Апісанне == Падобны на {{bt-bellat||Allium akaka}} у плане кветак, але з вельмі адрознымі стужкападобнымі лісткамі, якіх 4-6 на цыбуліну (толькі 1-2 у ''A. akaka'')<ref>{{Cite web|title=encyclopaedia.alpinegardensociety.net|url=http://encyclopaedia.alpinegardensociety.net/plants/Allium/breviscapum}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium breviscapum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў заходнім [[Іран]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527721-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4of20sw315ax9dhjwvkstuigvxjz6vf 0 717252 4192147 2022-08-22T20:40:32Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565207|Allium bucharicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bucharicum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан|Таджыкістане]], [[Узбекістан|Узбекістане]], [[Афганістан|Афганістане]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан|Таджыкістане]], [[Узбекістан|Узбекістане]], [[Афганістан|Афганістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527725-1|archive-date=19 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200719074732/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527725-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] k470jj3d930ibdke79c6a2xxnnrwplo 4192148 4192147 2022-08-22T20:43:08Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bucharicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bucharicum | commons = Category:Allium bucharicum | iucn = | grin = }} '''Allium bucharicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е, [[Узбекістан]]е, [[Афганістан]]е. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bucharicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е, [[Узбекістан]]е, [[Афганістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527725-1|archive-date=19 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200719074732/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527725-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] nll961j23mwavpm6irbq7ej28t49lls 4192389 4192148 2022-08-23T08:42:43Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bucharicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bucharicum | commons = Category:Allium bucharicum | iucn = | grin = }} '''Allium bucharicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е, [[Узбекістан]]е, [[Афганістан]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bucharicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е, [[Узбекістан]]е, [[Афганістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527725-1|archive-date=19 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200719074732/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527725-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 2ch7r5kbe604swo20hjbhc7eqzrxn8z 0 717253 4192149 2022-08-22T20:46:37Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565208|Allium bungei]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium bungei'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527730-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829113451/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527730-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] eip73ccnm2p8rwjzmcviijr7u5vuhlx 4192152 4192149 2022-08-22T20:47:29Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bungei | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bungei | commons = Category:Allium bungei | iucn = | grin = }} '''Allium bungei'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bungei'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527730-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829113451/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527730-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ii3dl9psnha3xr2mt0m040pslveq8vn 4192388 4192152 2022-08-23T08:42:32Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium bungei | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium bungei | commons = Category:Allium bungei | iucn = | grin = }} '''Allium bungei'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium bungei'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527730-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829113451/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527730-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 03pz24ijzrmy6qnb4d0tr5g8vzr3scm 0 717254 4192151 2022-08-22T20:47:22Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Магілёўскі дзяржаўны каледж мастацтваў]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Магілёўскі дзяржаўны каледж мастацтваў]] 6whase14hopivfla6t2k3f3q2f9nyvq 0 717255 4192156 2022-08-22T20:52:18Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565214|Allium caesioides]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium caesioides'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў высокіх гарах [[Індыя|Індыі]], [[Пакістан|Пакістана]], [[Таджыкістан|Таджыкістана]] і [[Афганістан|Афганістана]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобнай формы шырынёй 2&nbsp;см; знешняя абалонка белая. Сцёблы да 30&nbsp;см вышынёй. [[Ліст|Лісце]] ніткападобнае. Парасонік паўсферычны. Кветкі званочкавыя, пурпурныя; сегменты ад ланцэтных да эліптычных, ≈ 5 мм даўжынёй<ref>{{Cite web|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064547|archive-date=4 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304094031/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064547}} {{Ref-en}}</ref> == Распаўсюджанне == Расце ў высокіх гарах [[Індыя|Індыі]], [[Пакістан|Пакістана]], [[Таджыкістан|Таджыкістана]] і [[Афганістан|Афганістана]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4b5rzldmknudnk3u22vwpa18fa0n9ad 4192157 4192156 2022-08-22T20:53:43Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium caesioides | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium caesioides | commons = Category:Allium caesioides | iucn = | grin = }} '''Allium caesioides'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў высокіх гарах [[Індыя|Індыі]], [[Пакістан]]а, [[Таджыкістан]]а і [[Афганістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобнай формы шырынёй 2&nbsp;см; знешняя абалонка белая. Сцёблы да 30&nbsp;см вышынёй. [[Ліст|Лісце]] ніткападобнае. Парасонік паўсферычны. Кветкі званочкавыя, пурпурныя; сегменты ад ланцэтных да эліптычных, ≈ 5 мм даўжынёй<ref>{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064547|archive-date=4 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304094031/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064547}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium caesioides'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Расце ў высокіх гарах [[Індыя|Індыі]], [[Пакістан]]а, [[Таджыкістан]]а і [[Афганістан]]а. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] slf8ai3p6imnejunrgqrjy45fe1vwwu 4192387 4192157 2022-08-23T08:42:04Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium caesioides | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium caesioides | commons = Category:Allium caesioides | iucn = | grin = }} '''Allium caesioides'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў высокіх гарах [[Індыя|Індыі]], [[Пакістан]]а, [[Таджыкістан]]а і [[Афганістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобнай формы шырынёй 2&nbsp;см; знешняя абалонка белая. Сцёблы да 30&nbsp;см вышынёй. [[Ліст|Лісце]] ніткападобнае. Парасонік паўсферычны. Кветкі званочкавыя, пурпурныя; сегменты ад ланцэтных да эліптычных, ≈ 5 мм даўжынёй<ref>{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064547|archive-date=4 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304094031/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064547}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium caesioides'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Расце ў высокіх гарах [[Індыя|Індыі]], [[Пакістан]]а, [[Таджыкістан]]а і [[Афганістан]]а. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] hacccxv60yn5m74rwmjy47o0owytx3j 0 717256 4192161 2022-08-22T21:19:19Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Магілёўаблдарбуд''' — прадпрыемства ў [[Магілёў|Магілёве]]. 13 лістапада 1935 года пастановай [[ЦВК]] і [[СНК БССР]] пры [[Народны камісарыят унутраных спраў БССР|Народным камісарыяце ўнутраных спраў БССР]] было створана ўпраўленне шашэйных дарог (УШАШДАР Н...» wikitext text/x-wiki '''Магілёўаблдарбуд''' — прадпрыемства ў [[Магілёў|Магілёве]]. 13 лістапада 1935 года пастановай [[ЦВК]] і [[СНК БССР]] пры [[Народны камісарыят унутраных спраў БССР|Народным камісарыяце ўнутраных спраў БССР]] было створана ўпраўленне шашэйных дарог (УШАШДАР НКУС БССР). У 1938 годзе ў мэтах выканання пастановы [[СНК СССР]] № 526 ад 22 красавіка 1938 года «Аб кіраванні дарожнай гаспадаркай» было створана Галоўнае Дарожнае Упраўленне пры СНК БССР (ГАЛОЎДАРУПР). Менавіта з гэтага года пачынае сваю гісторыю і Магілёўская абласная структура, якая займаецца выключна будаўніцтвам і ўладкаваннем дарог і мастоў у вобласці. Гэтай жа пастановай СНК БССР № 1180 ад 9 мая 1938 года быў утвораны і Магілёўскі абласны дарожны аддзел (аблдараддзел) для кіраўніцтва і ажыццяўлення будаўніцтва, рамонту і ўтрымання дарог абласнога і раённага значэння, арганізацыі дарожных работ з працоўным удзелам насельніцтва, забеспячэнні тэхнічнага і матэрыяльнага забеспячэння будаўніча-мантажных прац па цэнтралізаваных фондах, кіравання працай і фінансавай дзейнасцю раённых дарожных аддзелаў. Ужо ў снежні 1943 года [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміяй]] быў заняты г. [[Крычаў]], ізноў запрацаваў Магілёўскі аблдараддзел. Яго функцыянальныя абавязкі і падпарадкаванасць засталіся даваеннымі. Да канца чэрвеня 1944 года Чырвоная Армія вызваліла ад ворага ўсю тэрыторыю Магілёўскай вобласці. За першы пасляакупацыйны год Беларусь змагла аднавіць 75 з даваенных 560 км дарог з цвёрдым пакрыццём. А да 1949 годзе працаўнікамі Магілёўскага аблдараддзела было пабудавана 9 800 пагонных метраў мастоў цераз [[Дняпро]], [[Сож]] і [[Беседзь]], 115 км новых жвіровых, грунтова-палепшаных і грунтова-прафіляваных дарог, ахоплена капітальным і бягучым рамонтам больш як 20000 п.м. мастоў і 3100 км дарог вобласці. 1957 годзе ў [[Клічаўскі раён|Клічаўскім]], [[Дрыбінскі раён|Дрыбінскім]], [[Магілёўскі раён|Магілёўскім]], [[Слаўгарадскі раён|Слаўгарадскім]] і [[Касцюковіцкі раён|Касцюковіцкім]] раёнах былі створаны ДЭУ (дарожна-эксплуатацыйныя ўчасткі), якім было даручана ўтрыманне і частковае будаўніцтва дарог у гэтых раёнах. Пытаннямі будаўніцтва дарог было даручана займацца МДС (машына-дарожным станцыям), якія базаваліся ў гарадах [[Магілёў|Магілё]]ве і [[Бабруйск]]у (у 1958 яны былі ператвораны ў ДБР (дарожна-будаўнічыя раёны). Рамонтам і ўтрыманнем дарог рэспубліканскага і агульнадзяржаўнага значэння, якія праходзілі па тэрыторыі Магілёўскай вобласці ў гэты перыяд, займаліся падведамныя Галоўдарупру Магілёўскі, Бабруйскі, Асіповіцкі і Мсціслаўскі ДЭУ. У 1963 годзе ствараюцца ДЭУ ў [[Бялынічы|Бялыніч]]ах, [[Бабруйск]]у, [[Клімавічы|Клімавіч]]ах, [[Краснаполле|Краснаполлі]], [[Мсціслаў|Мсцісла]]ве, [[Шклоў|Шкло]]ве і [[Чавусы|Чавус]]ах. У 1965—1966 гадах з’яўляюцца ДЭУ ў Быхаўскім, Кіраўскам, Крычаўскім, Асіповіцкім, Круглянскім, Чэрыкаўскім, Глускам і Хоцімскам раёнах. У першую чаргу, сіламі гэтых ДЭУ, а таксама ДБР-16 і ДБР-14 у гэты перыяд пачалася рэканструкцыя і будаўніцтва пад’язных дарог да такіх раённых цэнтраў як Краснаполле, Клімавічы, Хоцімск, Клічаў, Быхаў, Шклоў, Слаўгарад, Касцюковічы. Адначасова вялося і будаўніцтва шэрагу міжраённых дарог, пад’ездаў да цэнтральных сядзіб калгасаў і саўгасаў. 22 верасня 1969 года Магілёўскі аблдараддзел быў пераназваны ва ўпраўленне па будаўніцтве, рамонту і ўтрыманню шашэйных дарог вобласці і да 1976 года знаходзіўся ў распараджэнні выканкама Магілёўскага аблсавета дэпутатаў працоўных з малаважнымі структурнымі зменамі. У 1972 годзе ў Бялыніцкім ДЭУ быў пабудаваны першы асфальтабетонны завод. Аблвыканкам аказаў істотную дапамогу дарожным арганізацыям, вылучыўшы ім дарожна-будаўнічую тэхніку. Магілёўскі, Бялыніцкі і Краснапольскі ДЭУ былі пераназваны ў ДРБУ. У сувязі з узрослай тэхнічнай абсталяванасцю дарожных арганізацый вобласці, значным павелічэннем працягласці аўтамабільных дарог і ростам капітальных укладанняў ЦК КПБ і Савет Міністраў БССР 10 мая 1976 года прыняў пастанову за № 150, у якім абавязалі Міністэрства будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог БССР перабудаваць структуру ўпраўлення дарожнымі арганізацыямі з тым, каб значна палепшыць кіраўніцтва і максімальна выкарыстоўваць тэхнічныя сродкі для паляпшэння будаўніцтва аўтамабільных дарог. У мэтах выканання гэтай пастановы загадам названага міністэрства ад 28 мая 1976 года за № 146 Магілёўскае абласное ўпраўленне па будаўніцтве, рамонту і ўтрыманню шашэйных дарог (АБЛУШАШДАР) было скасавана, а на яго базе ўтворана Магілёўскае абласное вытворчае ўпраўленне будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог («Аблдарбуд») з непасрэдным падпарадкаваннем Міністэрству будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог Беларускай ССР (Міндарбуд). У распараджэнне зноў створанага ўпраўлення было прынята 17 ДЭУ, 3 ДРБУ і Праектна-каштарыснае бюро (ПКБ). У адпаведнасці з загадам Міндарбуда ад 25 жніўня 1977 года за № 206 на пачатках гасразліку была ўтворана дырэкцыя якія будуюцца аўтамабільных дарог і скасавана група тэхнічнага нагляду. У 1977 годзе была пабудавана база ў Бялыніцкім ДРБУ-170 з майстэрнямі, гаражамі, складскімі памяшканнямі. У 1978 — база ў Магілёўскім ДРБУ-128, у 1979 — у Краснапольскім ДРБУ-173, у 1980 — у Быхаўскім ДРБУ-196, пачалося будаўніцтва базы УВТК, Клічаўскім ДРБУ-126, Слаўгарадскім ДРБУ-129 і інш. У 1978 годзе для цэнтралізаванага забеспячэння ДЭУ матэрыяльна—тэхнічнымі рэсурсамі было створана ўпраўленне вытворча-тэхналагічнай камплектацыі (УВТК). У 1980, з мэтай развіцця вытворчых баз ДЭУ, было створана яшчэ адна спецыялізаваная гаспадарка — СДРБУ (сёння — ДРБУ-59). 27 студзеня 1987 года рашэннем выканаўчага камітэта Магілёўскага абласнога Савета народных дэпутатаў за № 1-23, у адпаведнасці з пастановай Савета Міністраў БССР ад 31.12.87 № 408 «Пра меры па паляпшэнні будаўніцтва, рамонту і ўтрыманні аўтамабільных дарог у Магілёўскай вобласці» «па прапанове Магілёўскага аблвыканкама і Міністэрствы будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог БССР, узгодненага з Дзяржбудам СССР… у відзе вопыту» было створана праектна-рамонтна-будаўнічае аб’яднанне (ВРБА) па праектаванні, будаўніцтву, рамонту і ўтрыманню аўтамабільных дарог «Магілёўаблдарбуд» пры Магілёўскім аблвыканкаме на базе вытворчага ўпраўлення будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог пры Магілёўскім аблвыканкаме, дырэкцыі па будаўніцтве, рамонту і ўтрыманню дарог і аддзела комплекснага праектавання інстытута «Белрамдарпраект» у г. Магілёве. Гэтым жа рашэннем з 1 студзеня 1988 года 11 раённых ДЭУ (Бабруйскі, Глускі, Гарэцкі, Кіраўскі, Касцюковіцкі, Крычаўскі, Круглянскі, Слаўгарадскі, Хоцімскі, Чавускі і Чэрыкаўскі) былі ператвораны ў ДРБУ (дарожныя рамонтна-будаўнічыя ўпраўленні). У выніку «Магілёўаблдарбуд» стаў аб’ядноўваць УВТК і 22 ДРБУ: № 59 (Магілёўскае), 126 (Клічаўскае), 127 (Горацкае), 128 (Магілёўскае), 129 (Слаўгарадскае), 130 (Касцюковіцкае), 170 (Бялыніцкае), 171 (Бабруйскае), 172 (Клімавіцкае), 173 (Краснапольскае, 174 (Мсціслаўскае), 175 (Шклоўскае), 176 (Чавускае), 196 (Быхаўскае), 197 (Кіраўскэ), 198 (Крычаўскае), 199 (Асіповіцкае), 213 (Глускае), 214 (Круглянскае), 215 (Чэрыкаўскае), 216 (Хоцімскае) і 217 (Дрыбінскае). У 2001 годзе ВРБА «Магілёўаблдарбуд» было ператворана ва ўнітарнае камунальнае дарожнае праектна-рамонтна-будаўнічае прадпрыемства «Магілёўаблдарбуд», а ў лістападзе 2005 года ў камунальнае ўнітарнае прадпрыемства па праектаванні, рамонту і будаўніцтву дарог «Магілёўаблдарбуд». У час выкананні Дзяржаўнай праграмы «Дарогі Беларусі» толькі за перыяд 1997—2005 гадоў сетка мясцовых аўтамабільных дарог узрасла на 3843,3 км за кошт прыняцця на баланс унутрыгаспадарчых дарог. КУП «Магілёўаблдарбуд» стала сучасным прадпрыемствам, эфектыўна і якасна вырашальным усе дарожныя праблемы абслугоўванага рэгіёна. Мэты функцыянавання дарожнай гаспадаркі вобласці — стварэнне ўмоў для развіцця нацыянальнай эканомікі, забеспячэнні бяспекі і абараназдольнасці краіны, рэалізацыя сацыяльнай палітыкі дзяржавы і павышэнне дзелавой актыўнасці насельніцтва. Пры гэтым павінны рэалізоўвацца наступныя задачы: прылада цвёрдага пакрыцця на грунтавых участках дарог для забеспячэння ўстойлівымі транспартнымі сувязямі ўсіх сельскіх населеных пунктаў, забеспячэнне рамонту і будаўніцтвы мастоў на аўтамабільных дарогах, будаўніцтва аб’ектаў прыдарожнага сэрвісу, падтрыманне эксплуатацыйнага стану дарожнай сеткі і забеспячэнне кругласутачных умоў для бяспечнага руху. У 2005—2010 гадах на мясцовых аўтамабільных дарогах былі рэалізаваны мерапрыемствы Дзяржаўнай праграмы адраджэння і развіцці сяла, у выніку чаго на пад’ездах ад райцэнтраў да аграгарадкоў і ад аграгарадкоў да цэнтральных сядзіб сельгаспрадпрыемстваў і сельсаветаў задавольвалася асфальтабетоннае пакрыццё, праведзена вялікая праца па прыладзе грунтова-палепшаных дарог і жвіровага пакрыцця. Усяго ў перыяд з 2006 па 2015 гады на Магілёўшчыне было пабудавана і рэканструявана 49 км аўтамабільных дарог, адрамантавана капітальным рамонтам 158 км, выкананы бягучы рамонт на 2122 км, пабудавана і рэканструявана 366 м.паг мастоў, адрамантавана — 2328 м.паг. мастоў. З 2017 па 2021 гады ў Магілёўскай вобласці было пабудавана і рэканструявана 9 км аўтамабільных дарог, адрамантавана капітальным рамонтам 43 км, выкананы бягучы рамонт на 880 км, пабудавана і рэканструявана 80 м.паг мастоў, адрамантавана 552 м паг мастоў. У 2021 годзе на матэрыяльна-тэхнічнай базе ліквідаванага філіяла КУП «Магілёўаблдарбуд» — ДРБУ № 173 быў створаны ўчастак ДРБУ № 130 «Краснапольскі». https://mogilev-ods.by/o-predpriyatii/ 5tt08ozdmbeo4yissr2wt1nh2f0nv8g 4192209 4192161 2022-08-23T06:02:16Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki '''Магілёўаблдарбуд''' — прадпрыемства ў [[Магілёў|Магілёве]]. == Гісторыя == 13 лістапада 1935 года пастановай [[ЦВК]] і [[СНК БССР]] пры [[Народны камісарыят унутраных спраў БССР|Народным камісарыяце ўнутраных спраў БССР]] было створана ўпраўленне шашэйных дарог (УШАШДАР НКУС БССР). У 1938 годзе ў мэтах выканання пастановы [[СНК СССР]] № 526 ад 22 красавіка 1938 года «Аб кіраванні дарожнай гаспадаркай» было створана Галоўнае Дарожнае Упраўленне пры СНК БССР (ГАЛОЎДАРУПР). Менавіта з гэтага года пачынае сваю гісторыю і Магілёўская абласная структура, якая займаецца выключна будаўніцтвам і ўладкаваннем дарог і мастоў у вобласці. Гэтай жа пастановай СНК БССР № 1180 ад 9 мая 1938 года быў утвораны і Магілёўскі абласны дарожны аддзел (аблдараддзел) для кіраўніцтва і ажыццяўлення будаўніцтва, рамонту і ўтрымання дарог абласнога і раённага значэння, арганізацыі дарожных работ з працоўным удзелам насельніцтва, забеспячэнні тэхнічнага і матэрыяльнага забеспячэння будаўніча-мантажных прац па цэнтралізаваных фондах, кіравання працай і фінансавай дзейнасцю раённых дарожных аддзелаў. Ужо ў снежні 1943 года [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміяй]] быў заняты г. [[Крычаў]], ізноў запрацаваў Магілёўскі аблдараддзел. Яго функцыянальныя абавязкі і падпарадкаванасць засталіся даваеннымі. Да канца чэрвеня 1944 года Чырвоная Армія вызваліла ад ворага ўсю тэрыторыю Магілёўскай вобласці. За першы пасляакупацыйны год Беларусь змагла аднавіць 75 з даваенных 560 км дарог з цвёрдым пакрыццём. А да 1949 годзе працаўнікамі Магілёўскага аблдараддзела было пабудавана 9 800 пагонных метраў мастоў цераз [[Дняпро]], [[Сож]] і [[Беседзь]], 115 км новых жвіровых, грунтова-палепшаных і грунтова-прафіляваных дарог, ахоплена капітальным і бягучым рамонтам больш як 20000 п.м. мастоў і 3100 км дарог вобласці. 1957 годзе ў [[Клічаўскі раён|Клічаўскім]], [[Дрыбінскі раён|Дрыбінскім]], [[Магілёўскі раён|Магілёўскім]], [[Слаўгарадскі раён|Слаўгарадскім]] і [[Касцюковіцкі раён|Касцюковіцкім]] раёнах былі створаны ДЭУ (дарожна-эксплуатацыйныя ўчасткі), якім было даручана ўтрыманне і частковае будаўніцтва дарог у гэтых раёнах. Пытаннямі будаўніцтва дарог было даручана займацца МДС (машына-дарожным станцыям), якія базаваліся ў гарадах [[Магілёў|Магілёве]] і [[Бабруйск]]у (у 1958 яны былі ператвораны ў ДБР (дарожна-будаўнічыя раёны). Рамонтам і ўтрыманнем дарог рэспубліканскага і агульнадзяржаўнага значэння, якія праходзілі па тэрыторыі Магілёўскай вобласці ў гэты перыяд, займаліся падведамныя Галоўдарупру Магілёўскі, Бабруйскі, Асіповіцкі і Мсціслаўскі ДЭУ. У 1963 годзе ствараюцца ДЭУ ў [[Бялыніцкі раён|Бялынічах]], [[Бабруйскі раён|Бабруйску]], [[Клімавіцкі раён|Клімавічах]], [[Краснапольскі раён|Краснаполлі]], [[Мсціслаўскі раён|Мсціславе]], [[Шклоўскі раён|Шклове]] і [[Чавускі раён|Чавусах]]. У 1965—1966 гадах з’яўляюцца ДЭУ ў [[Быхаўскі раён|Быхаўскім]], [[Кіраўскі раён|Кіраўскім]], [[Крычаўскі раён|Крычаўскім]], [[Асіповіцкі раён|Асіповіцкім]], [[Круглянскі раён|Круглянскім]], [[Чэрыкаўскі раён|Чэрыкаўскім]], [[Глускі раён|Глускім]] і [[Хоцімскі раён|Хоцімскім раёнах]]. У першую чаргу, сіламі гэтых ДЭУ, а таксама ДБР-16 і ДБР-14 у гэты перыяд пачалася рэканструкцыя і будаўніцтва пад’язных дарог да такіх раённых цэнтраў як [[Краснаполле]], [[Клімавічы]], [[Хоцімск]], [[Клічаў]], [[Быхаў]], [[Шклоў]], [[Слаўгарад]], [[Касцюковічы]]. Адначасова вялося і будаўніцтва шэрагу міжраённых дарог, пад’ездаў да цэнтральных сядзіб [[калгас]]аў і [[саўгас]]аў. 22 верасня 1969 года Магілёўскі аблдараддзел быў перайменаваны ва ўпраўленне па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні шашэйных дарог вобласці і да 1976 года знаходзіўся ў распараджэнні [[Магілёўскі аблвыканкам|выканкама Магілёўскага аблсавета дэпутатаў працоўных]] з нязначанымі структурнымі зменамі. У 1972 годзе ў Бялыніцкім ДЭУ быў пабудаваны першы [[асфальтабетон]]ны завод. Аблвыканкам аказаў істотную дапамогу дарожным арганізацыям, перадаючы ім дарожна-будаўнічую тэхніку. Магілёўскі, Бялыніцкі і Краснапольскі ДЭУ былі перайменаваны ў ДРБУ. У сувязі з ростам тэхнічнай абсталяванасці дарожных арганізацый вобласці, значным павелічэннем працягласці аўтамабільных дарог і ростам капітальных укладанняў [[ЦК КПБ]] і [[Савет Міністраў БССР]] 10 мая 1976 года прыняў пастанову за № 150, у якім абавязалі [[Міністэрства будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог БССР]] (Міндарбуд) перабудаваць структуру ўпраўлення дарожнымі арганізацыямі, каб значна палепшыць кіраўніцтва і максімальна выкарыстоўваць тэхнічныя сродкі для паляпшэння будаўніцтва аўтамабільных дарог. З мэтай выканання гэтай пастановы загадам названага міністэрства ад 28 мая 1976 года за № 146 Магілёўскае абласное ўпраўленне па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні шашэйных дарог (АБЛУШАШДАР) было скасавана, а на яго базе створана ''Магілёўскае абласное вытворчае ўпраўленне будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог'' («Аблдарбуд») з непасрэдным падпарадкаваннем міністэрству. У распараджэнне створанага ўпраўлення было прынята 17 ДЭУ, 3 ДРБУ і Праектна-каштарыснае бюро (ПКБ). У адпаведнасці з загадам [[Міндарбуд БССР|Міндарбуда]] ад 25 жніўня 1977 года за № 206 на пачатках [[гасразлік]]у была ўтворана дырэкцыя будаваных аўтамабільных дарог і скасавана група тэхнічнага нагляду. У 1977 годзе была пабудавана база ў Бялыніцкім ДРБУ-170 з майстэрнямі, [[гараж]]амі, [[склад]]скімі памяшканнямі. У 1978 — база ў Магілёўскім ДРБУ-128, у 1979 — у Краснапольскім ДРБУ-173, у 1980 — у Быхаўскім ДРБУ-196, пачалося будаўніцтва базы УВТК, Клічаўскім ДРБУ-126, Слаўгарадскім ДРБУ-129 і інш. У 1978 годзе для цэнтралізаванага забеспячэння ДЭУ матэрыяльна—тэхнічнымі рэсурсамі было створана ўпраўленне вытворча-тэхналагічнай камплектацыі (УВТК). У 1980, з мэтай развіцця вытворчых баз ДЭУ, была створана яшчэ адна спецыялізаваная гаспадарка — СДРБУ (сёння — ДРБУ-59). 27 студзеня 1987 года рашэннем [[Магілёўскі аблвыканкам|выканаўчага камітэта Магілёўскага абласнога Савета народных дэпутатаў]] за № 1-23, у адпаведнасці з пастановай [[Савет Міністраў БССР|Савета Міністраў БССР]] ад 31.12.87 № 408 «Аб мерах па паляпшэнні будаўніцтва, рамонту і ўтрымання аўтамабільных дарог у Магілёўскай вобласці» «па прапанове Магілёўскага аблвыканкама і Міністэрства будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог БССР, узгодненага з Дзяржбудам СССР… у якасці вопыту» было створана праектна-рамонтна-будаўнічае аб’яднанне (ВРБА) па праектаванні, будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні аўтамабільных дарог «''Магілёўаблдарбуд''» пры Магілёўскім аблвыканкаме на базе вытворчага ўпраўлення будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог пры Магілёўскім аблвыканкаме, дырэкцыі па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні дарог і аддзела комплекснага праектавання інстытута «[[Белрамдарпраект]]» у г. Магілёве. Гэтым жа рашэннем з 1 студзеня 1988 года 11 раённых ДЭУ (Бабруйскі, Глускі, Гарэцкі, Кіраўскі, Касцюковіцкі, Крычаўскі, Круглянскі, Слаўгарадскі, Хоцімскі, Чавускі і Чэрыкаўскі) былі ператвораны ў ДРБУ (дарожныя рамонтна-будаўнічыя ўпраўленні). У выніку «Магілёўаблдарбуд» стаў аб’ядноўваць УВТК і 22 ДРБУ: № 59 (Магілёўскае), 126 (Клічаўскае), 127 (Горацкае), 128 (Магілёўскае), 129 (Слаўгарадскае), 130 (Касцюковіцкае), 170 (Бялыніцкае), 171 (Бабруйскае), 172 (Клімавіцкае), 173 (Краснапольскае), 174 (Мсціслаўскае), 175 (Шклоўскае), 176 (Чавускае), 196 (Быхаўскае), 197 (Кіраўскае), 198 (Крычаўскае), 199 (Асіповіцкае), 213 (Глускае), 214 (Круглянскае), 215 (Чэрыкаўскае), 216 (Хоцімскае) і 217 (Дрыбінскае). У 2001 годзе ВРБА «Магілёўаблдарбуд» было ператворана ва ўнітарнае камунальнае дарожнае праектна-рамонтна-будаўнічае прадпрыемства «Магілёўаблдарбуд», а ў лістападзе 2005 года ў камунальнае ўнітарнае прадпрыемства па праектаванні, рамонту і будаўніцтву дарог «Магілёўаблдарбуд». У час выкананні Дзяржаўнай праграмы «[[Дарогі Беларусі (дзяржаўная праграма)|Дарогі Беларусі]]» толькі за перыяд 1997—2005 гадоў сетка мясцовых аўтамабільных дарог узрасла на 3843,3 км за кошт прыняцця на баланс унутрыгаспадарчых дарог. У 2005—2010 гадах на мясцовых аўтамабільных дарогах былі рэалізаваны мерапрыемствы [[Дзяржаўная праграма адраджэння і развіцця сяла|Дзяржаўнай праграмы адраджэння і развіцця сяла]], у выніку чаго на пад’ездах ад райцэнтраў да [[Аграгарадок|аграгарадкоў]] і ад аграгарадкоў да цэнтральных сядзіб сельгаспрадпрыемстваў і [[сельсавет]]аў рабілася [[асфальтабетон|асфальтабетоннае пакрыццё]], праведзена вялікая праца па прыладзе грунтова-палепшаных дарог і жвіровага пакрыцця. Усяго ў перыяд з 2006 па 2015 гады на Магілёўшчыне было пабудавана і рэканструявана 49 км аўтамабільных дарог, адрамантавана [[капітальны рамонт|капітальным рамонтам]] 158 км, выкананы [[бягучы рамонт]] на 2122 км, пабудавана і рэканструявана 366 м паг мастоў, адрамантавана — 2328 м паг. мастоў. З 2017 па 2021 гады ў Магілёўскай вобласці было пабудавана і рэканструявана 9 км аўтамабільных дарог, адрамантавана капітальным рамонтам 43 км, выкананы бягучы рамонт на 880 км, пабудавана і рэканструявана 80 м.паг мастоў, адрамантавана 552 м паг мастоў. У 2021 годзе на матэрыяльна-тэхнічнай базе ліквідаванага філіяла КУП «Магілёўаблдарбуд» — ДРБУ № 173 быў створаны ўчастак ДРБУ № 130 «Краснапольскі». == Спасылкі == * [https://mogilev-ods.by/o-predpriyatii/ Пра прадрыемства] 1nnb9qccxztsizfy3h66w9tcupfggl8 4192419 4192209 2022-08-23T08:55:04Z KrBot 24355 + {{няма катэгорый}} wikitext text/x-wiki '''Магілёўаблдарбуд''' — прадпрыемства ў [[Магілёў|Магілёве]]. == Гісторыя == 13 лістапада 1935 года пастановай [[ЦВК]] і [[СНК БССР]] пры [[Народны камісарыят унутраных спраў БССР|Народным камісарыяце ўнутраных спраў БССР]] было створана ўпраўленне шашэйных дарог (УШАШДАР НКУС БССР). У 1938 годзе ў мэтах выканання пастановы [[СНК СССР]] № 526 ад 22 красавіка 1938 года «Аб кіраванні дарожнай гаспадаркай» было створана Галоўнае Дарожнае Упраўленне пры СНК БССР (ГАЛОЎДАРУПР). Менавіта з гэтага года пачынае сваю гісторыю і Магілёўская абласная структура, якая займаецца выключна будаўніцтвам і ўладкаваннем дарог і мастоў у вобласці. Гэтай жа пастановай СНК БССР № 1180 ад 9 мая 1938 года быў утвораны і Магілёўскі абласны дарожны аддзел (аблдараддзел) для кіраўніцтва і ажыццяўлення будаўніцтва, рамонту і ўтрымання дарог абласнога і раённага значэння, арганізацыі дарожных работ з працоўным удзелам насельніцтва, забеспячэнні тэхнічнага і матэрыяльнага забеспячэння будаўніча-мантажных прац па цэнтралізаваных фондах, кіравання працай і фінансавай дзейнасцю раённых дарожных аддзелаў. Ужо ў снежні 1943 года [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміяй]] быў заняты г. [[Крычаў]], ізноў запрацаваў Магілёўскі аблдараддзел. Яго функцыянальныя абавязкі і падпарадкаванасць засталіся даваеннымі. Да канца чэрвеня 1944 года Чырвоная Армія вызваліла ад ворага ўсю тэрыторыю Магілёўскай вобласці. За першы пасляакупацыйны год Беларусь змагла аднавіць 75 з даваенных 560 км дарог з цвёрдым пакрыццём. А да 1949 годзе працаўнікамі Магілёўскага аблдараддзела было пабудавана 9 800 пагонных метраў мастоў цераз [[Дняпро]], [[Сож]] і [[Беседзь]], 115 км новых жвіровых, грунтова-палепшаных і грунтова-прафіляваных дарог, ахоплена капітальным і бягучым рамонтам больш як 20000 п.м. мастоў і 3100 км дарог вобласці. 1957 годзе ў [[Клічаўскі раён|Клічаўскім]], [[Дрыбінскі раён|Дрыбінскім]], [[Магілёўскі раён|Магілёўскім]], [[Слаўгарадскі раён|Слаўгарадскім]] і [[Касцюковіцкі раён|Касцюковіцкім]] раёнах былі створаны ДЭУ (дарожна-эксплуатацыйныя ўчасткі), якім было даручана ўтрыманне і частковае будаўніцтва дарог у гэтых раёнах. Пытаннямі будаўніцтва дарог было даручана займацца МДС (машына-дарожным станцыям), якія базаваліся ў гарадах [[Магілёў|Магілёве]] і [[Бабруйск]]у (у 1958 яны былі ператвораны ў ДБР (дарожна-будаўнічыя раёны). Рамонтам і ўтрыманнем дарог рэспубліканскага і агульнадзяржаўнага значэння, якія праходзілі па тэрыторыі Магілёўскай вобласці ў гэты перыяд, займаліся падведамныя Галоўдарупру Магілёўскі, Бабруйскі, Асіповіцкі і Мсціслаўскі ДЭУ. У 1963 годзе ствараюцца ДЭУ ў [[Бялыніцкі раён|Бялынічах]], [[Бабруйскі раён|Бабруйску]], [[Клімавіцкі раён|Клімавічах]], [[Краснапольскі раён|Краснаполлі]], [[Мсціслаўскі раён|Мсціславе]], [[Шклоўскі раён|Шклове]] і [[Чавускі раён|Чавусах]]. У 1965—1966 гадах з’яўляюцца ДЭУ ў [[Быхаўскі раён|Быхаўскім]], [[Кіраўскі раён|Кіраўскім]], [[Крычаўскі раён|Крычаўскім]], [[Асіповіцкі раён|Асіповіцкім]], [[Круглянскі раён|Круглянскім]], [[Чэрыкаўскі раён|Чэрыкаўскім]], [[Глускі раён|Глускім]] і [[Хоцімскі раён|Хоцімскім раёнах]]. У першую чаргу, сіламі гэтых ДЭУ, а таксама ДБР-16 і ДБР-14 у гэты перыяд пачалася рэканструкцыя і будаўніцтва пад’язных дарог да такіх раённых цэнтраў як [[Краснаполле]], [[Клімавічы]], [[Хоцімск]], [[Клічаў]], [[Быхаў]], [[Шклоў]], [[Слаўгарад]], [[Касцюковічы]]. Адначасова вялося і будаўніцтва шэрагу міжраённых дарог, пад’ездаў да цэнтральных сядзіб [[калгас]]аў і [[саўгас]]аў. 22 верасня 1969 года Магілёўскі аблдараддзел быў перайменаваны ва ўпраўленне па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні шашэйных дарог вобласці і да 1976 года знаходзіўся ў распараджэнні [[Магілёўскі аблвыканкам|выканкама Магілёўскага аблсавета дэпутатаў працоўных]] з нязначанымі структурнымі зменамі. У 1972 годзе ў Бялыніцкім ДЭУ быў пабудаваны першы [[асфальтабетон]]ны завод. Аблвыканкам аказаў істотную дапамогу дарожным арганізацыям, перадаючы ім дарожна-будаўнічую тэхніку. Магілёўскі, Бялыніцкі і Краснапольскі ДЭУ былі перайменаваны ў ДРБУ. У сувязі з ростам тэхнічнай абсталяванасці дарожных арганізацый вобласці, значным павелічэннем працягласці аўтамабільных дарог і ростам капітальных укладанняў [[ЦК КПБ]] і [[Савет Міністраў БССР]] 10 мая 1976 года прыняў пастанову за № 150, у якім абавязалі [[Міністэрства будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог БССР]] (Міндарбуд) перабудаваць структуру ўпраўлення дарожнымі арганізацыямі, каб значна палепшыць кіраўніцтва і максімальна выкарыстоўваць тэхнічныя сродкі для паляпшэння будаўніцтва аўтамабільных дарог. З мэтай выканання гэтай пастановы загадам названага міністэрства ад 28 мая 1976 года за № 146 Магілёўскае абласное ўпраўленне па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні шашэйных дарог (АБЛУШАШДАР) было скасавана, а на яго базе створана ''Магілёўскае абласное вытворчае ўпраўленне будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог'' («Аблдарбуд») з непасрэдным падпарадкаваннем міністэрству. У распараджэнне створанага ўпраўлення было прынята 17 ДЭУ, 3 ДРБУ і Праектна-каштарыснае бюро (ПКБ). У адпаведнасці з загадам [[Міндарбуд БССР|Міндарбуда]] ад 25 жніўня 1977 года за № 206 на пачатках [[гасразлік]]у была ўтворана дырэкцыя будаваных аўтамабільных дарог і скасавана група тэхнічнага нагляду. У 1977 годзе была пабудавана база ў Бялыніцкім ДРБУ-170 з майстэрнямі, [[гараж]]амі, [[склад]]скімі памяшканнямі. У 1978 — база ў Магілёўскім ДРБУ-128, у 1979 — у Краснапольскім ДРБУ-173, у 1980 — у Быхаўскім ДРБУ-196, пачалося будаўніцтва базы УВТК, Клічаўскім ДРБУ-126, Слаўгарадскім ДРБУ-129 і інш. У 1978 годзе для цэнтралізаванага забеспячэння ДЭУ матэрыяльна—тэхнічнымі рэсурсамі было створана ўпраўленне вытворча-тэхналагічнай камплектацыі (УВТК). У 1980, з мэтай развіцця вытворчых баз ДЭУ, была створана яшчэ адна спецыялізаваная гаспадарка — СДРБУ (сёння — ДРБУ-59). 27 студзеня 1987 года рашэннем [[Магілёўскі аблвыканкам|выканаўчага камітэта Магілёўскага абласнога Савета народных дэпутатаў]] за № 1-23, у адпаведнасці з пастановай [[Савет Міністраў БССР|Савета Міністраў БССР]] ад 31.12.87 № 408 «Аб мерах па паляпшэнні будаўніцтва, рамонту і ўтрымання аўтамабільных дарог у Магілёўскай вобласці» «па прапанове Магілёўскага аблвыканкама і Міністэрства будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог БССР, узгодненага з Дзяржбудам СССР… у якасці вопыту» было створана праектна-рамонтна-будаўнічае аб’яднанне (ВРБА) па праектаванні, будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні аўтамабільных дарог «''Магілёўаблдарбуд''» пры Магілёўскім аблвыканкаме на базе вытворчага ўпраўлення будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог пры Магілёўскім аблвыканкаме, дырэкцыі па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні дарог і аддзела комплекснага праектавання інстытута «[[Белрамдарпраект]]» у г. Магілёве. Гэтым жа рашэннем з 1 студзеня 1988 года 11 раённых ДЭУ (Бабруйскі, Глускі, Гарэцкі, Кіраўскі, Касцюковіцкі, Крычаўскі, Круглянскі, Слаўгарадскі, Хоцімскі, Чавускі і Чэрыкаўскі) былі ператвораны ў ДРБУ (дарожныя рамонтна-будаўнічыя ўпраўленні). У выніку «Магілёўаблдарбуд» стаў аб’ядноўваць УВТК і 22 ДРБУ: № 59 (Магілёўскае), 126 (Клічаўскае), 127 (Горацкае), 128 (Магілёўскае), 129 (Слаўгарадскае), 130 (Касцюковіцкае), 170 (Бялыніцкае), 171 (Бабруйскае), 172 (Клімавіцкае), 173 (Краснапольскае), 174 (Мсціслаўскае), 175 (Шклоўскае), 176 (Чавускае), 196 (Быхаўскае), 197 (Кіраўскае), 198 (Крычаўскае), 199 (Асіповіцкае), 213 (Глускае), 214 (Круглянскае), 215 (Чэрыкаўскае), 216 (Хоцімскае) і 217 (Дрыбінскае). У 2001 годзе ВРБА «Магілёўаблдарбуд» было ператворана ва ўнітарнае камунальнае дарожнае праектна-рамонтна-будаўнічае прадпрыемства «Магілёўаблдарбуд», а ў лістападзе 2005 года ў камунальнае ўнітарнае прадпрыемства па праектаванні, рамонту і будаўніцтву дарог «Магілёўаблдарбуд». У час выкананні Дзяржаўнай праграмы «[[Дарогі Беларусі (дзяржаўная праграма)|Дарогі Беларусі]]» толькі за перыяд 1997—2005 гадоў сетка мясцовых аўтамабільных дарог узрасла на 3843,3 км за кошт прыняцця на баланс унутрыгаспадарчых дарог. У 2005—2010 гадах на мясцовых аўтамабільных дарогах былі рэалізаваны мерапрыемствы [[Дзяржаўная праграма адраджэння і развіцця сяла|Дзяржаўнай праграмы адраджэння і развіцця сяла]], у выніку чаго на пад’ездах ад райцэнтраў да [[Аграгарадок|аграгарадкоў]] і ад аграгарадкоў да цэнтральных сядзіб сельгаспрадпрыемстваў і [[сельсавет]]аў рабілася [[асфальтабетон|асфальтабетоннае пакрыццё]], праведзена вялікая праца па прыладзе грунтова-палепшаных дарог і жвіровага пакрыцця. Усяго ў перыяд з 2006 па 2015 гады на Магілёўшчыне было пабудавана і рэканструявана 49 км аўтамабільных дарог, адрамантавана [[капітальны рамонт|капітальным рамонтам]] 158 км, выкананы [[бягучы рамонт]] на 2122 км, пабудавана і рэканструявана 366 м паг мастоў, адрамантавана — 2328 м паг. мастоў. З 2017 па 2021 гады ў Магілёўскай вобласці было пабудавана і рэканструявана 9 км аўтамабільных дарог, адрамантавана капітальным рамонтам 43 км, выкананы бягучы рамонт на 880 км, пабудавана і рэканструявана 80 м.паг мастоў, адрамантавана 552 м паг мастоў. У 2021 годзе на матэрыяльна-тэхнічнай базе ліквідаванага філіяла КУП «Магілёўаблдарбуд» — ДРБУ № 173 быў створаны ўчастак ДРБУ № 130 «Краснапольскі». == Спасылкі == * [https://mogilev-ods.by/o-predpriyatii/ Пра прадрыемства] {{няма катэгорый|date=2022-08-23}} 1oyi30nvcnrai39fdrl6zcca1r9h295 4192507 4192419 2022-08-23T10:29:57Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Магілёўаблдарбуд''' — прадпрыемства ў [[Магілёў|Магілёве]]. == Гісторыя == 13 лістапада 1935 года пастановай [[ЦВК]] і [[СНК БССР]] пры [[Народны камісарыят унутраных спраў БССР|Народным камісарыяце ўнутраных спраў БССР]] было створана ўпраўленне шашэйных дарог (УШАШДАР НКУС БССР). У 1938 годзе ў мэтах выканання пастановы [[СНК СССР]] № 526 ад 22 красавіка 1938 года «Аб кіраванні дарожнай гаспадаркай» было створана Галоўнае Дарожнае Упраўленне пры СНК БССР (ГАЛОЎДАРУПР). Менавіта з гэтага года пачынае сваю гісторыю і Магілёўская абласная структура, якая займаецца выключна будаўніцтвам і ўладкаваннем дарог і мастоў у вобласці. Гэтай жа пастановай СНК БССР № 1180 ад 9 мая 1938 года быў утвораны і Магілёўскі абласны дарожны аддзел (аблдараддзел) для кіраўніцтва і ажыццяўлення будаўніцтва, рамонту і ўтрымання дарог абласнога і раённага значэння, арганізацыі дарожных работ з працоўным удзелам насельніцтва, забеспячэнні тэхнічнага і матэрыяльнага забеспячэння будаўніча-мантажных прац па цэнтралізаваных фондах, кіравання працай і фінансавай дзейнасцю раённых дарожных аддзелаў. Ужо ў снежні 1943 года [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміяй]] быў заняты г. [[Крычаў]], ізноў запрацаваў Магілёўскі аблдараддзел. Яго функцыянальныя абавязкі і падпарадкаванасць засталіся даваеннымі. Да канца чэрвеня 1944 года Чырвоная Армія вызваліла ад ворага ўсю тэрыторыю Магілёўскай вобласці. За першы пасляакупацыйны год Беларусь змагла аднавіць 75 з даваенных 560 км дарог з цвёрдым пакрыццём. А да 1949 года працаўнікамі Магілёўскага аблдараддзела было пабудавана 9 800 пагонных метраў мастоў цераз [[Дняпро]], [[Сож]] і [[Беседзь]], 115 км новых жвіровых, грунтова-палепшаных і грунтова-прафіляваных дарог, ахоплена капітальным і бягучым рамонтам больш як 20000 п.м. мастоў і 3100 км дарог вобласці. 1957 годзе ў [[Клічаўскі раён|Клічаўскім]], [[Дрыбінскі раён|Дрыбінскім]], [[Магілёўскі раён|Магілёўскім]], [[Слаўгарадскі раён|Слаўгарадскім]] і [[Касцюковіцкі раён|Касцюковіцкім]] раёнах былі створаны ДЭУ (дарожна-эксплуатацыйныя ўчасткі), якім было даручана ўтрыманне і частковае будаўніцтва дарог у гэтых раёнах. Пытаннямі будаўніцтва дарог было даручана займацца МДС (машына-дарожным станцыям), якія базаваліся ў гарадах [[Магілёў|Магілёве]] і [[Бабруйск]]у (у 1958 годзе яны былі ператвораны ў ДБР — дарожна-будаўнічыя раёны). Рамонтам і ўтрыманнем дарог рэспубліканскага і агульнадзяржаўнага значэння, якія праходзілі па тэрыторыі Магілёўскай вобласці ў гэты перыяд, займаліся падведамныя Галоўдарупру Магілёўскі, Бабруйскі, Асіповіцкі і Мсціслаўскі ДЭУ. У 1963 годзе ствараюцца ДЭУ ў [[Бялыніцкі раён|Бялынічах]], [[Бабруйскі раён|Бабруйску]], [[Клімавіцкі раён|Клімавічах]], [[Краснапольскі раён|Краснаполлі]], [[Мсціслаўскі раён|Мсціславе]], [[Шклоўскі раён|Шклове]] і [[Чавускі раён|Чавусах]]. У 1965—1966 гадах з’яўляюцца ДЭУ ў [[Быхаўскі раён|Быхаўскім]], [[Кіраўскі раён|Кіраўскім]], [[Крычаўскі раён|Крычаўскім]], [[Асіповіцкі раён|Асіповіцкім]], [[Круглянскі раён|Круглянскім]], [[Чэрыкаўскі раён|Чэрыкаўскім]], [[Глускі раён|Глускім]] і [[Хоцімскі раён|Хоцімскім раёнах]]. У першую чаргу, сіламі гэтых ДЭУ, а таксама ДБР-16 і ДБР-14 у гэты перыяд пачалася рэканструкцыя і будаўніцтва пад’язных дарог да такіх раённых цэнтраў як [[Краснаполле]], [[Клімавічы]], [[Хоцімск]], [[Клічаў]], [[Быхаў]], [[Шклоў]], [[Слаўгарад]], [[Касцюковічы]]. Адначасова вялося і будаўніцтва шэрагу міжраённых дарог, пад’ездаў да цэнтральных сядзіб [[калгас]]аў і [[саўгас]]аў. 22 верасня 1969 года Магілёўскі аблдараддзел быў перайменаваны ва ўпраўленне па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні шашэйных дарог вобласці і да 1976 года знаходзіўся ў распараджэнні [[Магілёўскі аблвыканкам|выканкама Магілёўскага аблсавета дэпутатаў працоўных]] з нязначанымі структурнымі зменамі. У 1972 годзе ў Бялыніцкім ДЭУ быў пабудаваны першы [[асфальтабетон]]ны завод. Аблвыканкам аказаў істотную дапамогу дарожным арганізацыям, перадаючы ім дарожна-будаўнічую тэхніку. Магілёўскі, Бялыніцкі і Краснапольскі ДЭУ былі перайменаваны ў ДРБУ. У сувязі з ростам тэхнічнай абсталяванасці дарожных арганізацый вобласці, значным павелічэннем працягласці аўтамабільных дарог і ростам капітальных укладанняў [[ЦК КПБ]] і [[Савет Міністраў БССР]] 10 мая 1976 года прыняў пастанову за № 150, у якім абавязалі [[Міністэрства будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог БССР]] (Міндарбуд) перабудаваць структуру ўпраўлення дарожнымі арганізацыямі, каб значна палепшыць кіраўніцтва і максімальна выкарыстоўваць тэхнічныя сродкі для паляпшэння будаўніцтва аўтамабільных дарог. З мэтай выканання гэтай пастановы загадам названага міністэрства ад 28 мая 1976 года за № 146 Магілёўскае абласное ўпраўленне па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні шашэйных дарог (АБЛУШАШДАР) было скасавана, а на яго базе створана ''Магілёўскае абласное вытворчае ўпраўленне будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог'' («Аблдарбуд») з непасрэдным падпарадкаваннем міністэрству. У распараджэнне створанага ўпраўлення было прынята 17 ДЭУ, 3 ДРБУ і Праектна-каштарыснае бюро (ПКБ). У адпаведнасці з загадам [[Міндарбуд БССР|Міндарбуда]] ад 25 жніўня 1977 года за № 206 на пачатках [[гасразлік]]у была ўтворана дырэкцыя будаваных аўтамабільных дарог і скасавана група тэхнічнага нагляду. У 1977 годзе была пабудавана база ў Бялыніцкім ДРБУ-170 з майстэрнямі, [[гараж]]амі, [[склад]]скімі памяшканнямі. У 1978 — база ў Магілёўскім ДРБУ-128, у 1979 — у Краснапольскім ДРБУ-173, у 1980 — у Быхаўскім ДРБУ-196, пачалося будаўніцтва базы УВТК, Клічаўскім ДРБУ-126, Слаўгарадскім ДРБУ-129 і інш. У 1978 годзе для цэнтралізаванага забеспячэння ДЭУ матэрыяльна—тэхнічнымі рэсурсамі было створана ўпраўленне вытворча-тэхналагічнай камплектацыі (УВТК). У 1980, з мэтай развіцця вытворчых баз ДЭУ, была створана яшчэ адна спецыялізаваная гаспадарка — СДРБУ (сёння — ДРБУ-59). 27 студзеня 1987 года рашэннем [[Магілёўскі аблвыканкам|выканаўчага камітэта Магілёўскага абласнога Савета народных дэпутатаў]] за № 1-23, у адпаведнасці з пастановай [[Савет Міністраў БССР|Савета Міністраў БССР]] ад 31.12.87 № 408 «Аб мерах па паляпшэнні будаўніцтва, рамонту і ўтрымання аўтамабільных дарог у Магілёўскай вобласці» «па прапанове Магілёўскага аблвыканкама і Міністэрства будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог БССР, узгодненага з Дзяржбудам СССР… у якасці вопыту» было створана праектна-рамонтна-будаўнічае аб’яднанне (ВРБА) па праектаванні, будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні аўтамабільных дарог «''Магілёўаблдарбуд''» пры Магілёўскім аблвыканкаме на базе вытворчага ўпраўлення будаўніцтва і эксплуатацыі аўтамабільных дарог пры Магілёўскім аблвыканкаме, дырэкцыі па будаўніцтве, рамонце і ўтрыманні дарог і аддзела комплекснага праектавання інстытута «[[Белрамдарпраект]]» у г. Магілёве. Гэтым жа рашэннем з 1 студзеня 1988 года 11 раённых ДЭУ (Бабруйскі, Глускі, Гарэцкі, Кіраўскі, Касцюковіцкі, Крычаўскі, Круглянскі, Слаўгарадскі, Хоцімскі, Чавускі і Чэрыкаўскі) былі ператвораны ў ДРБУ (дарожныя рамонтна-будаўнічыя ўпраўленні). У выніку «Магілёўаблдарбуд» стаў аб’ядноўваць УВТК і 22 ДРБУ: № 59 (Магілёўскае), 126 (Клічаўскае), 127 (Горацкае), 128 (Магілёўскае), 129 (Слаўгарадскае), 130 (Касцюковіцкае), 170 (Бялыніцкае), 171 (Бабруйскае), 172 (Клімавіцкае), 173 (Краснапольскае), 174 (Мсціслаўскае), 175 (Шклоўскае), 176 (Чавускае), 196 (Быхаўскае), 197 (Кіраўскае), 198 (Крычаўскае), 199 (Асіповіцкае), 213 (Глускае), 214 (Круглянскае), 215 (Чэрыкаўскае), 216 (Хоцімскае) і 217 (Дрыбінскае). У 2001 годзе ВРБА «Магілёўаблдарбуд» было ператворана ва ўнітарнае камунальнае дарожнае праектна-рамонтна-будаўнічае прадпрыемства «Магілёўаблдарбуд», а ў лістападзе 2005 года ў камунальнае ўнітарнае прадпрыемства па праектаванні, рамонту і будаўніцтву дарог «Магілёўаблдарбуд». У час выкананні Дзяржаўнай праграмы «[[Дарогі Беларусі (дзяржаўная праграма)|Дарогі Беларусі]]» толькі за перыяд 1997—2005 гадоў сетка мясцовых аўтамабільных дарог узрасла на 3843,3 км за кошт прыняцця на баланс унутрыгаспадарчых дарог. У 2005—2010 гадах на мясцовых аўтамабільных дарогах былі рэалізаваны мерапрыемствы [[Дзяржаўная праграма адраджэння і развіцця сяла|Дзяржаўнай праграмы адраджэння і развіцця сяла]], у выніку чаго на пад’ездах ад райцэнтраў да [[Аграгарадок|аграгарадкоў]] і ад аграгарадкоў да цэнтральных сядзіб сельгаспрадпрыемстваў і [[сельсавет]]аў рабілася [[асфальтабетон|асфальтабетоннае пакрыццё]], праведзена вялікая праца па прыладзе грунтова-палепшаных дарог і жвіровага пакрыцця. Усяго ў перыяд з 2006 па 2015 гады на Магілёўшчыне было пабудавана і рэканструявана 49 км аўтамабільных дарог, адрамантавана [[капітальны рамонт|капітальным рамонтам]] 158 км, выкананы [[бягучы рамонт]] на 2122 км, пабудавана і рэканструявана 366 м паг мастоў, адрамантавана — 2328 м паг. мастоў. З 2017 па 2021 гады ў Магілёўскай вобласці было пабудавана і рэканструявана 9 км аўтамабільных дарог, адрамантавана капітальным рамонтам 43 км, выкананы бягучы рамонт на 880 км, пабудавана і рэканструявана 80 м паг мастоў, адрамантавана 552 м паг мастоў. У 2021 годзе на матэрыяльна-тэхнічнай базе ліквідаванага філіяла КУП «Магілёўаблдарбуд» — ДРБУ № 173 быў створаны ўчастак ДРБУ № 130 «Краснапольскі». == Спасылкі == * [https://mogilev-ods.by/o-predpriyatii/ Пра прадрыемства] [[Катэгорыя:Будаўнічыя кампаніі Беларусі]] [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Магілёва]] [[Катэгорыя:Транспарт у Беларусі]] [[Катэгорыя:Аўтамабільны транспарт]] nivrm186rw4uh1wbf8perxnfoicln52 0 717257 4192176 2022-08-23T00:21:16Z Piotr Strateg 121630 Стварыў новую. Буду дапаўняць wikitext text/x-wiki '''"Ганцавіцкі час"''' – грамадстка-палітычная газета. У друкаваным фармацк выдавалася 20 гадоў у 'Ганцавіцкім раёне Брэсцкай вобласці (Беларусь). Першы нумар выйшаў 24 мая 2002 года. Выданне было пераемнікам газеты "Спадарожнік", што ўпершыню на Ганцаўшчыне выйшла 14 снежня 2001 года. З першага нумара да апошняга, ад карэспанджнта да галоўнага рэдактара працаваў і аддаваў сілы і старанне Пётр Гузаеўскі. Калонкі галаўнага рэдактара падабаліся чытачам. З некаторымі артыкуламі можна азнаёміцца [https://www.ganc-chas.by/by/page/category/editors/ тут]. З 1 студзеня 2022 года газета '''"Ганцавіцкі час"''' спыніла выхад. Словы праўды ў "ГЧ" спужалі ўладу. Брэсцкая друкарня адмовілася друкаваць "Ганцавіцкі час". Фактычна без прычыны, але [https://www.ganc-chas.by/by/page/news/888908419/ вось што напісалі ў пісьме]. Адмовіліся друкаваць выданне і іншыя друкарні ў Брэсцкай вобласці (Пінская друкарня), а таксама друкарні г. Мінска і Гродзенскай вобласці. Але рэдакцыя '''"Ганцавіцкага часа"''' працягнула працу ў анлайн. Сайт '''"Ганцавіцкі час"''' [http://GANC-CHAS.BY] стаў альтэрнатывай для чытачоў, якія хочуць аб'ектыўную інфармацыю. 88jnqpymsd06n1zsheh46pqrblh7esh 4192360 4192176 2022-08-23T08:17:29Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[«Ганцавіцкі час»]] у [[Ганцавіцкі час]] wikitext text/x-wiki '''"Ганцавіцкі час"''' – грамадстка-палітычная газета. У друкаваным фармацк выдавалася 20 гадоў у 'Ганцавіцкім раёне Брэсцкай вобласці (Беларусь). Першы нумар выйшаў 24 мая 2002 года. Выданне было пераемнікам газеты "Спадарожнік", што ўпершыню на Ганцаўшчыне выйшла 14 снежня 2001 года. З першага нумара да апошняга, ад карэспанджнта да галоўнага рэдактара працаваў і аддаваў сілы і старанне Пётр Гузаеўскі. Калонкі галаўнага рэдактара падабаліся чытачам. З некаторымі артыкуламі можна азнаёміцца [https://www.ganc-chas.by/by/page/category/editors/ тут]. З 1 студзеня 2022 года газета '''"Ганцавіцкі час"''' спыніла выхад. Словы праўды ў "ГЧ" спужалі ўладу. Брэсцкая друкарня адмовілася друкаваць "Ганцавіцкі час". Фактычна без прычыны, але [https://www.ganc-chas.by/by/page/news/888908419/ вось што напісалі ў пісьме]. Адмовіліся друкаваць выданне і іншыя друкарні ў Брэсцкай вобласці (Пінская друкарня), а таксама друкарні г. Мінска і Гродзенскай вобласці. Але рэдакцыя '''"Ганцавіцкага часа"''' працягнула працу ў анлайн. Сайт '''"Ганцавіцкі час"''' [http://GANC-CHAS.BY] стаў альтэрнатывай для чытачоў, якія хочуць аб'ектыўную інфармацыю. 88jnqpymsd06n1zsheh46pqrblh7esh 4192368 4192360 2022-08-23T08:26:42Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''«Ганцавіцкі час»''' — грамадска-палітычная газета. У друкаваным фармаце выдавалася 20 гадоў у [[Ганцавіцкі раён|Ганцавіцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] ([[Беларусь]]). Першы нумар выйшаў 24 мая 2002 года. Выданне было пераемнікам газеты «Спадарожнік», што ўпершыню на Ганцаўшчыне выйшла 14 снежня 2001 года. З першага нумара да апошняга, ад карэспандэнта да галоўнага рэдактара ў газеце працаваў Пётр Гузаеўскі, які выдаваў сваю калонку<ref>[https://www.ganc-chas.by/by/page/category/editors/ Колонка редактора]</ref>. З 1 студзеня 2022 года газета «Ганцавіцкі час» спыніла выхад. Брэсцкая друкарня адмовілася друкаваць «Ганцавіцкі час»<ref>[https://www.ganc-chas.by/by/page/news/888908419/ Брэсцкая друкарня адмаўляецца друкаваць «Ганцавіцкі час” у 2022 годзе]</ref>. Адмовіліся друкаваць выданне і іншыя друкарні ў Брэсцкай вобласці (Пінская друкарня), а таксама друкарні г. Мінска і Гродзенскай вобласці. Рэдакцыя «Ганцавіцкага часа» працягнула працу ў анлайн. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://GANC-CHAS.BY Сайт газеты] [[Катэгорыя:Газеты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Газеты Беларусі на рускай мове]] [[Катэгорыя:Газеты Беларусі на беларускай мове]] [[Катэгорыя:Друкаваныя выданні, якія ўзніклі ў 2002 годзе]] [[Катэгорыя:Друкаваныя выданні, закрытыя ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:2002 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Культура Ганцавіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Аб’яднаныя Масмедыі]] [[Катэгорыя:Цэнзура ў Беларусі]] bb81uc82macm2hlj3hkr4ql4yw7j9ix 0 717258 4192195 2022-08-23T05:39:17Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Хатынген''' (ням.: Hattingen) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва ...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Хатынген''' (ням.: Hattingen) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 55 510 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 71,40 км ². Афіцыйны код — 05 9 54 016. fq7eommij0itf9oky292z3zi4l4rlsu 4192196 4192195 2022-08-23T05:40:01Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Хатынген''' (ням.: Hattingen) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 55 510 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 71,40 км ². Афіцыйны код — 05 9 54 016. {{зноскі}} 1rnrb7jnlpt4dqmhwrtquhzyh5gn57k 4192245 4192196 2022-08-23T06:47:51Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Гатынген''' ({{lang-de|Hattingen}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|55510}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 71,40 км². Афіцыйны код — 05 9 54 016. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] lccyd4zn1aeiqn8yvw246f9mpu6ha5u 4192246 4192245 2022-08-23T06:47:59Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Хатынген]] у [[Гатынген]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Гатынген''' ({{lang-de|Hattingen}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|55510}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 71,40 км². Афіцыйны код — 05 9 54 016. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] lccyd4zn1aeiqn8yvw246f9mpu6ha5u 4192304 4192246 2022-08-23T07:25:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Гатынген''' ({{lang-de|Hattingen}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|55510}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 71,40 км². Афіцыйны код — 05 9 54 016. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 6mcojqaavwqfkm7bbzurrs8b6ao4nqs 0 717259 4192198 2022-08-23T05:41:37Z Culamar 102133 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/124147773|Нампхо]]» wikitext text/x-wiki {{НП|статус=Город|герб=Emblem of Nampho.svg|lat_dir=N|lat_deg=38|lat_min=44|lat_sec=|lon_dir=E|lon_deg=125|lon_min=24|lon_sec=|CoordScale=|глава=|DST=|сайт=}} '''Нампхо''' ({{Lang-ko3|남포|南浦}}) — партовы горад у правінцыі [[Пхёнан-Намдо]], [[Паўночная Карэя|КНДР]]. Аванпорт [[Пхеньян|Пхеньяна]] на [[Жоўтае мора|Жоўтым моры]]. Нампхо быў горадам прамога падпарадкавання (''Чыкхальсі'', {{Lang-ko|직할시}}) з 1980 да 2004 года, аднак цяпер ён з’яўляецца часткай правінцыі [[Пхёнан-Намдо]]. Горад знаходзіцца ў 50 кіламетрах на паўночным-захадзе ад Пхеньяна, у вусці ракі [[Тэданган]]. У горадзе маецца развітая прамысловасць, створаная дзякуючы значным дзяржаўным інвестыцыях. Нампхо з’яўляецца цэнтрам суднабудаўнічай прамысловасці [[Паўночная Карэя|КНДР]]. == Гісторыя == Калісьці гэта месца было маленькай рыбацкай вёскай. У 1897 годзе горад стаў адкрытым для замежнай гандлю. Нампхо стаў развівацца як сучасны порт пасля аднаўлення карэйскай незалежнасці ў 1945 годзе. == Геаграфія == Горад размешчаны на паўночным беразе ракі [[Тэданган]], за 15 км на ўсход ад вусця. Хоць гэта месца мае кантынентальны клімат і раўнінны рэльеф, сельская гаспадарка ў раёне Нампхо абмежавана з-за малой колькасці ападкаў і недахопу вады. === Клімат === * Сярэднегадавая тэмпература паветра — 10,9 °C * Адносная вільготнасць паветра — 72,7 % * Сярэдняя хуткасць ветру — 2,7 м/с{{Клімат мясцовасці||Горад_род=Нампхо|крыніца=[http://www.retscreen.net/ru/home.php NASA. База данных RETScreen]|Сту_сяр=-4.9|Лют_сяр=-2.3|Сак_сяр=3.3|Кра_сяр=10.5|Май_сяр=16.3|Чэр_сяр=20.9|Ліп_сяр=23.9|Жні_сяр=24.5|Вер_сяр=19.9|Кас_сяр=13.5|Ліс_сяр=5.4|Сне_сяр=-1.5|Год_сяр=10.9}} == Эканоміка == Прамысловасць Нампхо — суднабудаванне, каляровая металургія, машынабудаванне, шкляныя і тэкстыльныя прадпрыемствы, вытворчасць будматэрыялаў, харчовая прамысловасць, рыбалоўства. == Транспарт == Нампхо злучаны з Пхеньянам чыгункай і аўтамабільнай трасай. Васьмікіламетровая [[дамба]] горада мае тры шлюзавыя камеры, якія дазваляюць прапускаць судны памерам да 50 000 тон. Порт мае сучасную інфраструктуру і можа прымаць судны да 20 000 тон. Падчас зімы гавань замярзае. Нампхо з’яўляецца варотамі Пхеньяна ў Жоўтае мора. Раней, у 1982—2009 гадах, дзейнічала тралейбусная сістэма<ref>{{Cite web|url=http://transphoto.ru/city/1359/|title=Нампхо — TransPhoto<!-- Заголовок добавлен ботом -->|archive-date=2017-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170824005802/http://transphoto.ru/city/1359/|deadlink=no}}</ref>. == Помнікі == «Манумент вызвалення» — мемарыял [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|савецкім воінам]], загінулым пры вызваленні Карэі ад японскай акупацыі. == Галерэя == <gallery> Файл:Namp'o 125.39169E 38.73185N.jpg|Здымак з космасу Файл:Hero Youth Highway in DPRK.jpg|Траса, якая злучае Нампхо з Пхеньянам Файл:NK-Hafen Nampo.jpg|Плаціна на Жоўтым моры Файл:Nampo west sea barrage.jpg|Малюнак адкрыцця плаціны </gallery>{{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://nk.joins.com/map/view.asp?idx=i024.htm Карта Нампхо]{{Ref-ko}} 1w181z8f72khue4yeu23mzbw9vhlyz0 4192200 4192198 2022-08-23T05:43:10Z Culamar 102133 wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад |герб=Emblem of Nampho.svg }} '''Нампхо''' ({{Lang-ko3|남포|南浦}}) — партовы горад у правінцыі [[Пхёнан-Намдо]], [[Паўночная Карэя|КНДР]]. Аванпорт [[Пхеньян]]а на [[Жоўтае мора|Жоўтым моры]]. Нампхо быў горадам прамога падпарадкавання (''Чыкхальсі'', {{Lang-ko|직할시}}) з 1980 да 2004 года, аднак цяпер ён з’яўляецца часткай правінцыі [[Пхёнан-Намдо]]. Горад знаходзіцца ў 50 кіламетрах на паўночным-захадзе ад Пхеньяна, у вусці ракі [[Тэданган]]. У горадзе маецца развітая прамысловасць, створаная дзякуючы значным дзяржаўным інвестыцыях. Нампхо з’яўляецца цэнтрам суднабудаўнічай прамысловасці [[Паўночная Карэя|КНДР]]. == Гісторыя == Калісьці гэта месца было маленькай рыбацкай вёскай. У 1897 годзе горад стаў адкрытым для замежнай гандлю. Нампхо стаў развівацца як сучасны порт пасля аднаўлення карэйскай незалежнасці ў 1945 годзе. == Геаграфія == Горад размешчаны на паўночным беразе ракі [[Тэданган]], за 15 км на ўсход ад вусця. Хоць гэта месца мае кантынентальны клімат і раўнінны рэльеф, сельская гаспадарка ў раёне Нампхо абмежавана з-за малой колькасці ападкаў і недахопу вады. === Клімат === * Сярэднегадавая тэмпература паветра — 10,9 °C * Адносная вільготнасць паветра — 72,7 % * Сярэдняя хуткасць ветру — 2,7 м/с{{Клімат мясцовасці||Горад_род=Нампхо|крыніца=[http://www.retscreen.net/ru/home.php NASA. База данных RETScreen]|Сту_сяр=-4.9|Лют_сяр=-2.3|Сак_сяр=3.3|Кра_сяр=10.5|Май_сяр=16.3|Чэр_сяр=20.9|Ліп_сяр=23.9|Жні_сяр=24.5|Вер_сяр=19.9|Кас_сяр=13.5|Ліс_сяр=5.4|Сне_сяр=-1.5|Год_сяр=10.9}} == Эканоміка == Прамысловасць Нампхо — суднабудаванне, каляровая металургія, машынабудаванне, шкляныя і тэкстыльныя прадпрыемствы, вытворчасць будматэрыялаў, харчовая прамысловасць, рыбалоўства. == Транспарт == Нампхо злучаны з Пхеньянам чыгункай і аўтамабільнай трасай. Васьмікіламетровая [[дамба]] горада мае тры шлюзавыя камеры, якія дазваляюць прапускаць судны памерам да 50 000 тон. Порт мае сучасную інфраструктуру і можа прымаць судны да 20 000 тон. Падчас зімы гавань замярзае. Нампхо з’яўляецца варотамі Пхеньяна ў Жоўтае мора. Раней, у 1982—2009 гадах, дзейнічала тралейбусная сістэма<ref>{{Cite web|url=http://transphoto.ru/city/1359/|title=Нампхо — TransPhoto<!-- Заголовок добавлен ботом -->|archive-date=2017-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170824005802/http://transphoto.ru/city/1359/|deadlink=no}}</ref>. == Помнікі == «Манумент вызвалення» — мемарыял [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|савецкім воінам]], загінулым пры вызваленні Карэі ад японскай акупацыі. == Галерэя == <gallery> Файл:Namp'o 125.39169E 38.73185N.jpg|Здымак з космасу Файл:Hero Youth Highway in DPRK.jpg|Траса, якая злучае Нампхо з Пхеньянам Файл:NK-Hafen Nampo.jpg|Плаціна на Жоўтым моры Файл:Nampo west sea barrage.jpg|Малюнак адкрыцця плаціны </gallery>{{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://nk.joins.com/map/view.asp?idx=i024.htm Карта Нампхо]{{Ref-ko}} 6aezwzpss8ssrge6tvnqtpynpp5a7j7 4192201 4192200 2022-08-23T05:44:06Z Culamar 102133 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад |герб=Emblem of Nampho.svg }} '''Нампхо''' ({{Lang-ko3|남포|南浦}}) — партовы горад у правінцыі [[Пхёнан-Намдо]], [[Паўночная Карэя|КНДР]]. Аванпорт [[Пхеньян]]а на [[Жоўтае мора|Жоўтым моры]]. Нампхо быў горадам прамога падпарадкавання (''Чыкхальсі'', {{Lang-ko|직할시}}) з 1980 да 2004 года, аднак цяпер ён з’яўляецца часткай правінцыі [[Пхёнан-Намдо]]. Горад знаходзіцца ў 50 кіламетрах на паўночным-захадзе ад Пхеньяна, у вусці ракі [[Тэданган]]. У горадзе маецца развітая прамысловасць, створаная дзякуючы значным дзяржаўным інвестыцыях. Нампхо з’яўляецца цэнтрам суднабудаўнічай прамысловасці [[Паўночная Карэя|КНДР]]. == Гісторыя == Калісьці гэта месца было маленькай рыбацкай вёскай. У 1897 годзе горад стаў адкрытым для замежнай гандлю. Нампхо стаў развівацца як сучасны порт пасля аднаўлення карэйскай незалежнасці ў 1945 годзе. == Геаграфія == Горад размешчаны на паўночным беразе ракі [[Тэданган]], за 15 км на ўсход ад вусця. Хоць гэта месца мае кантынентальны клімат і раўнінны рэльеф, сельская гаспадарка ў раёне Нампхо абмежавана з-за малой колькасці ападкаў і недахопу вады. === Клімат === * Сярэднегадавая тэмпература паветра — 10,9 °C * Адносная вільготнасць паветра — 72,7 % * Сярэдняя хуткасць ветру — 2,7 м/с{{Клімат мясцовасці||Горад_род=Нампхо|крыніца=[http://www.retscreen.net/ru/home.php NASA. База данных RETScreen]|Сту_сяр=-4.9|Лют_сяр=-2.3|Сак_сяр=3.3|Кра_сяр=10.5|Май_сяр=16.3|Чэр_сяр=20.9|Ліп_сяр=23.9|Жні_сяр=24.5|Вер_сяр=19.9|Кас_сяр=13.5|Ліс_сяр=5.4|Сне_сяр=-1.5|Год_сяр=10.9}} == Эканоміка == Прамысловасць Нампхо — суднабудаванне, каляровая металургія, машынабудаванне, шкляныя і тэкстыльныя прадпрыемствы, вытворчасць будматэрыялаў, харчовая прамысловасць, рыбалоўства. == Транспарт == Нампхо злучаны з Пхеньянам чыгункай і аўтамабільнай трасай. Васьмікіламетровая [[дамба]] горада мае тры шлюзавыя камеры, якія дазваляюць прапускаць судны памерам да 50 000 тон. Порт мае сучасную інфраструктуру і можа прымаць судны да 20 000 тон. Падчас зімы гавань замярзае. Нампхо з’яўляецца варотамі Пхеньяна ў Жоўтае мора. Раней, у 1982—2009 гадах, дзейнічала тралейбусная сістэма<ref>{{Cite web|url=http://transphoto.ru/city/1359/|title=Нампхо — TransPhoto<!-- Заголовок добавлен ботом -->|archive-date=2017-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170824005802/http://transphoto.ru/city/1359/|deadlink=no}}</ref>. == Помнікі == «Манумент вызвалення» — мемарыял [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|савецкім воінам]], загінулым пры вызваленні Карэі ад японскай акупацыі. == Галерэя == <gallery> Файл:Namp'o 125.39169E 38.73185N.jpg|Здымак з космасу Файл:Hero Youth Highway in DPRK.jpg|Траса, якая злучае Нампхо з Пхеньянам Файл:NK-Hafen Nampo.jpg|Плаціна на Жоўтым моры Файл:Nampo west sea barrage.jpg|Малюнак адкрыцця плаціны </gallery> {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://nk.joins.com/map/view.asp?idx=i024.htm Карта Нампхо]{{Ref-ko}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] 7fpivk9oalaupb7rzvyr84befct2732 4192204 4192201 2022-08-23T05:47:37Z Rymchonak 22863 арфаграфія wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад |герб=Emblem of Nampho.svg }} '''Нампхо''' ({{Lang-ko3|남포|南浦}}) — партовы горад у правінцыі [[Пхёнан-Намдо]], [[Паўночная Карэя|КНДР]]. Аванпорт [[Пхеньян]]а на [[Жоўтае мора|Жоўтым моры]]. Нампхо быў горадам прамога падпарадкавання (''Чыкхальсі'', {{Lang-ko|직할시}}) з 1980 да 2004 года, аднак цяпер ён з’яўляецца часткай правінцыі [[Пхёнан-Намдо]]. Горад знаходзіцца за 50 км на паўночны захад ад Пхеньяна, у вусці ракі [[Тэданган]]. У горадзе маецца развітая прамысловасць, створаная дзякуючы значным дзяржаўным інвестыцыях. Нампхо з’яўляецца цэнтрам суднабудаўнічай прамысловасці [[Паўночная Карэя|КНДР]]. == Гісторыя == Калісьці гэта месца было маленькай рыбацкай вёскай. У 1897 годзе горад стаў адкрытым для замежнай гандлю. Нампхо стаў развівацца як сучасны порт пасля аднаўлення карэйскай незалежнасці ў 1945 годзе. == Геаграфія == Горад размешчаны на паўночным беразе ракі [[Тэданган]], за 15 км на ўсход ад вусця. Хоць гэта месца мае кантынентальны клімат і раўнінны рэльеф, сельская гаспадарка ў раёне Нампхо абмежавана з-за малой колькасці ападкаў і недахопу вады. === Клімат === * Сярэднегадавая тэмпература паветра — 10,9 °C * Адносная вільготнасць паветра — 72,7 % * Сярэдняя хуткасць ветру — 2,7 м/с{{Клімат мясцовасці||Горад_род=Нампхо|крыніца=[http://www.retscreen.net/ru/home.php NASA. База данных RETScreen]|Сту_сяр=-4.9|Лют_сяр=-2.3|Сак_сяр=3.3|Кра_сяр=10.5|Май_сяр=16.3|Чэр_сяр=20.9|Ліп_сяр=23.9|Жні_сяр=24.5|Вер_сяр=19.9|Кас_сяр=13.5|Ліс_сяр=5.4|Сне_сяр=-1.5|Год_сяр=10.9}} == Эканоміка == Прамысловасць Нампхо — суднабудаванне, каляровая металургія, машынабудаванне, шкляныя і тэкстыльныя прадпрыемствы, вытворчасць будматэрыялаў, харчовая прамысловасць, рыбалоўства. == Транспарт == Нампхо злучаны з Пхеньянам чыгункай і аўтамабільнай трасай. Васьмікіламетровая [[дамба]] горада мае тры шлюзавыя камеры, якія дазваляюць прапускаць судны памерам да 50 000 тон. Порт мае сучасную інфраструктуру і можа прымаць судны да 20 000 тон. Падчас зімы гавань замярзае. Нампхо з’яўляецца варотамі Пхеньяна ў Жоўтае мора. Раней, у 1982—2009 гадах, дзейнічала тралейбусная сістэма<ref>{{Cite web|url=http://transphoto.ru/city/1359/|title=Нампхо — TransPhoto<!-- Заголовок добавлен ботом -->|archive-date=2017-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170824005802/http://transphoto.ru/city/1359/|deadlink=no}}</ref>. == Помнікі == «Манумент вызвалення» — мемарыял [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|савецкім воінам]], загінулым пры вызваленні Карэі ад японскай акупацыі. == Галерэя == <gallery> Файл:Namp'o 125.39169E 38.73185N.jpg|Здымак з космасу Файл:Hero Youth Highway in DPRK.jpg|Траса, якая злучае Нампхо з Пхеньянам Файл:NK-Hafen Nampo.jpg|Плаціна на Жоўтым моры Файл:Nampo west sea barrage.jpg|Малюнак адкрыцця плаціны </gallery> {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://nk.joins.com/map/view.asp?idx=i024.htm Карта Нампхо]{{Ref-ko}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] 7jc5px2efearmslsz0435ndnd744v8j 4192303 4192204 2022-08-23T07:25:43Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад |герб=Emblem of Nampho.svg }} '''Нампхо''' ({{Lang-ko3|남포|南浦}}) — партовы горад у правінцыі [[Пхёнан-Намдо]], [[Паўночная Карэя|КНДР]]. Аванпорт [[Пхеньян]]а на [[Жоўтае мора|Жоўтым моры]]. Нампхо быў горадам прамога падпарадкавання (''Чыкхальсі'', {{Lang-ko|직할시}}) з 1980 да 2004 года, аднак цяпер ён з’яўляецца часткай правінцыі [[Пхёнан-Намдо]]. Горад знаходзіцца за 50 км на паўночны захад ад Пхеньяна, у вусці ракі [[Тэданган]]. У горадзе маецца развітая прамысловасць, створаная дзякуючы значным дзяржаўным інвестыцыях. Нампхо з’яўляецца цэнтрам суднабудаўнічай прамысловасці [[Паўночная Карэя|КНДР]]. == Гісторыя == Калісьці гэта месца было маленькай рыбацкай вёскай. У 1897 годзе горад стаў адкрытым для замежнай гандлю. Нампхо стаў развівацца як сучасны порт пасля аднаўлення карэйскай незалежнасці ў 1945 годзе. == Геаграфія == Горад размешчаны на паўночным беразе ракі [[Тэданган]], за 15 км на ўсход ад вусця. Хоць гэта месца мае кантынентальны клімат і раўнінны рэльеф, сельская гаспадарка ў раёне Нампхо абмежавана з-за малой колькасці ападкаў і недахопу вады. === Клімат === * Сярэднегадавая тэмпература паветра — 10,9 °C * Адносная вільготнасць паветра — 72,7 % * Сярэдняя хуткасць ветру — 2,7 м/с{{Клімат мясцовасці||Горад_род=Нампхо|крыніца=[http://www.retscreen.net/ru/home.php NASA. База данных RETScreen]|Сту_сяр=-4.9|Лют_сяр=-2.3|Сак_сяр=3.3|Кра_сяр=10.5|Май_сяр=16.3|Чэр_сяр=20.9|Ліп_сяр=23.9|Жні_сяр=24.5|Вер_сяр=19.9|Кас_сяр=13.5|Ліс_сяр=5.4|Сне_сяр=-1.5|Год_сяр=10.9}} == Эканоміка == Прамысловасць Нампхо — суднабудаванне, каляровая металургія, машынабудаванне, шкляныя і тэкстыльныя прадпрыемствы, вытворчасць будматэрыялаў, харчовая прамысловасць, рыбалоўства. == Транспарт == Нампхо злучаны з Пхеньянам чыгункай і аўтамабільнай трасай. Васьмікіламетровая [[дамба]] горада мае тры шлюзавыя камеры, якія дазваляюць прапускаць судны памерам да 50 000 тон. Порт мае сучасную інфраструктуру і можа прымаць судны да 20 000 тон. Падчас зімы гавань замярзае. Нампхо з’яўляецца варотамі Пхеньяна ў Жоўтае мора. Раней, у 1982—2009 гадах, дзейнічала тралейбусная сістэма<ref>{{Cite web|url=http://transphoto.ru/city/1359/|title=Нампхо — TransPhoto<!-- Заголовок добавлен ботом -->|archive-date=2017-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170824005802/http://transphoto.ru/city/1359/|deadlink=no}}</ref>. == Помнікі == «Манумент вызвалення» — мемарыял [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|савецкім воінам]], загінулым пры вызваленні Карэі ад японскай акупацыі. == Галерэя == <gallery> Файл:Namp'o 125.39169E 38.73185N.jpg|Здымак з космасу Файл:Hero Youth Highway in DPRK.jpg|Траса, якая злучае Нампхо з Пхеньянам Файл:NK-Hafen Nampo.jpg|Плаціна на Жоўтым моры Файл:Nampo west sea barrage.jpg|Малюнак адкрыцця плаціны </gallery> == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://nk.joins.com/map/view.asp?idx=i024.htm Карта Нампхо]{{Ref-ko}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] jjwz4rwlvg7z7x0oy9v281rxej9x6hu 4192382 4192303 2022-08-23T08:41:07Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад |герб=Emblem of Nampho.svg }} '''Нампхо''' ({{Lang-ko3|남포|南浦}}) — партовы горад у правінцыі [[Пхёнан-Намдо]], [[Паўночная Карэя|КНДР]]. Аванпорт [[Пхеньян]]а на [[Жоўтае мора|Жоўтым моры]]. Нампхо быў горадам прамога падпарадкавання (''Чыкхальсі'', {{Lang-ko|직할시}}) з 1980 да 2004 года, аднак цяпер ён з’яўляецца часткай правінцыі [[Пхёнан-Намдо]]. Горад знаходзіцца за 50 км на паўночны захад ад Пхеньяна, у вусці ракі [[Тэданган]]. У горадзе маецца развітая прамысловасць, створаная дзякуючы значным дзяржаўным інвестыцыям. Нампхо з’яўляецца цэнтрам суднабудаўнічай прамысловасці [[Паўночная Карэя|КНДР]]. == Гісторыя == Калісьці гэта месца было маленькай рыбацкай вёскай. У 1897 годзе горад стаў адкрытым для замежнай гандлю. Нампхо стаў развівацца як сучасны порт пасля аднаўлення карэйскай незалежнасці ў 1945 годзе. == Геаграфія == Горад размешчаны на паўночным беразе ракі [[Тэданган]], за 15 км на ўсход ад вусця. Хоць гэта месца мае кантынентальны клімат і раўнінны рэльеф, сельская гаспадарка ў раёне Нампхо абмежавана з-за малой колькасці ападкаў і недахопу вады. === Клімат === * Сярэднегадавая тэмпература паветра — 10,9 °C * Адносная вільготнасць паветра — 72,7 % * Сярэдняя хуткасць ветру — 2,7 м/с{{Клімат мясцовасці||Горад_род=Нампхо|крыніца=[http://www.retscreen.net/ru/home.php NASA. База данных RETScreen]|Сту_сяр=-4.9|Лют_сяр=-2.3|Сак_сяр=3.3|Кра_сяр=10.5|Май_сяр=16.3|Чэр_сяр=20.9|Ліп_сяр=23.9|Жні_сяр=24.5|Вер_сяр=19.9|Кас_сяр=13.5|Ліс_сяр=5.4|Сне_сяр=-1.5|Год_сяр=10.9}} == Эканоміка == Прамысловасць Нампхо — суднабудаванне, каляровая металургія, машынабудаванне, шкляныя і тэкстыльныя прадпрыемствы, вытворчасць будматэрыялаў, харчовая прамысловасць, рыбалоўства. == Транспарт == Нампхо злучаны з Пхеньянам чыгункай і аўтамабільнай трасай. Васьмікіламетровая [[дамба]] горада мае тры шлюзавыя камеры, якія дазваляюць прапускаць судны памерам да 50 000 тон. Порт мае сучасную інфраструктуру і можа прымаць судны да 20 000 тон. Падчас зімы гавань замярзае. Нампхо з’яўляецца варотамі Пхеньяна ў Жоўтае мора. Раней, у 1982—2009 гадах, дзейнічала тралейбусная сістэма<ref>{{Cite web|url=http://transphoto.ru/city/1359/|title=Нампхо — TransPhoto<!-- Заголовок добавлен ботом -->|archive-date=2017-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20170824005802/http://transphoto.ru/city/1359/|deadlink=no}}</ref>. == Помнікі == «Манумент вызвалення» — мемарыял [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|савецкім воінам]], загінулым пры вызваленні Карэі ад японскай акупацыі. == Галерэя == <gallery> Файл:Namp'o 125.39169E 38.73185N.jpg|Здымак з космасу Файл:Hero Youth Highway in DPRK.jpg|Траса, якая злучае Нампхо з Пхеньянам Файл:NK-Hafen Nampo.jpg|Плаціна на Жоўтым моры Файл:Nampo west sea barrage.jpg|Малюнак адкрыцця плаціны </gallery> == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://nk.joins.com/map/view.asp?idx=i024.htm Карта Нампхо]{{Ref-ko}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] s8rbda91xus5t3p37evj970p2pa36pk 0 717260 4192199 2022-08-23T05:42:54Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Гевельсберг''' (ням.: Gevelsberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтв...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Гевельсберг''' (ням.: Gevelsberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 31 518 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 26,27 км². {{зноскі}} eb0z7q8qyd0zepr1dqz6chf6jfzx1se 4192242 4192199 2022-08-23T06:44:55Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Гевельсберг''' ({{lang-de|Gevelsberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|31518}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 26,27 км². {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] rhvbmxguxorfkdp77v79aqvbo05spa4 4192301 4192242 2022-08-23T07:25:08Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Гевельсберг''' ({{lang-de|Gevelsberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|31518}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 26,27 км². == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] ogcr6g45733mznbhvgryfkh9zs0fj7u 14 717261 4192203 2022-08-23T05:47:12Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ| педыятрычны]] [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ| педыятрычны]] [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]] qxr4lvw7zdliwpli6a9jfaftv9vpgh9 4192224 4192203 2022-08-23T06:38:08Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Выпускнікі педыятрычнага факультэт БДМУ]] у [[Катэгорыя:Выпускнікі педыятрычнага факультэта БДМУ]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ| педыятрычны]] [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]] qxr4lvw7zdliwpli6a9jfaftv9vpgh9 4192234 4192224 2022-08-23T06:40:19Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ|Педыятрычны]] [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]] lhn8q1g9f9jz19e51rtzrsn62tzzk73 0 717262 4192205 2022-08-23T05:57:04Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Энепеталь''' (ням.: Ennepetal) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 30 486 чалавек (на 31 снежня 2010 года)....» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Энепеталь''' (ням.: Ennepetal) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 30 486 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 57,42 км². Афіцыйны код — 05 9 54 008. {{зноскі}} c3g5ewpe4l8x70fcf8f9snddx23hon0 4192206 4192205 2022-08-23T05:58:03Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Энепеталь''' (ням.: Ennepetal) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 30 486 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 57,42 км². Афіцыйны код — 05 9 54 008. {{зноскі}} 6p0ko9krt8v7d64lqwmzwjqoq3gjdnr 4192236 4192206 2022-08-23T06:42:09Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Энепеталь''' ({{lang-de|Ennepetal}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|30486}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 57,42 км². Афіцыйны код — 05 9 54 008. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] ar0dcjxcpsvv49e7ghi3qqphq6u5y21 4192300 4192236 2022-08-23T07:24:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Энепеталь''' ({{lang-de|Ennepetal}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|30486}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 57,42 км². Афіцыйны код — 05 9 54 008. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] inn23wigbfjut7vp6bzsszhsh7vaqj0 0 717263 4192208 2022-08-23T06:01:21Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Швельм''' (ням. Schwelm) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Швельм''' (ням. Schwelm) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 28 614 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 20,5 км². Афіцыйны код — 05 9 54 024. Горад падзяляецца на 13 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} 9ml7zgeukuj0nwkk9fawxrtc2fw7fis 4192210 4192208 2022-08-23T06:03:41Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Швельм''' (ням. Schwelm) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 28 614 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 20,5 км². Афіцыйны код — 05 9 54 024. Горад падзяляецца на 13 гарадскіх раёнаў. == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Густаў Хайнеман]], федэральны прэзідэнт Германіі {{зноскі}} cv5p5ebeq0f5ek9p9clvjdgl4outw9b 4192239 4192210 2022-08-23T06:43:59Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Швельм''' ({{lang-de|Schwelm}}) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|28614}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 20,5 км². Афіцыйны код — 05 9 54 024. Горад падзяляецца на 13 гарадскіх раёнаў. == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Густаў Хайнеман]], федэральны прэзідэнт Германіі {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] cwswdm6nl3m2rdxtoknx3f5dn0w6es4 4192299 4192239 2022-08-23T07:24:32Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Швельм''' ({{lang-de|Schwelm}}) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад [[Энепэ-Рур (раён)|раёна Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|28614}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 20,5 км². Афіцыйны код — 05 9 54 024. Горад падзяляецца на 13 гарадскіх раёнаў. == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Густаў Хайнеман]], федэральны прэзідэнт Германіі == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] sncab0wtb2e0vnpdquqtxiz91v3oilh 0 717264 4192211 2022-08-23T06:06:44Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Шпрокхёфель''' (ням.: Sprockhövel) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцт...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Шпрокхёфель''' (ням.: Sprockhövel) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — 25 408 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 47,78 км². Афіцыйны код — 05 9 54 028. Горад падзяляецца на 5 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} lshlpswlk4zunspflawev2d64nf508n 4192251 4192211 2022-08-23T06:51:30Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Шпрокгёфель''' ({{lang-de|Sprockhövel}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|25408}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 47,78 км². Афіцыйны код — 05 9 54 028. Горад падзяляецца на 5 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 4ydebx8xkrz36fqwxqc2807azqz6k54 4192252 4192251 2022-08-23T06:51:37Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Шпрокхёфель]] у [[Шпрокгёфель]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Шпрокгёфель''' ({{lang-de|Sprockhövel}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|25408}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 47,78 км². Афіцыйны код — 05 9 54 028. Горад падзяляецца на 5 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 4ydebx8xkrz36fqwxqc2807azqz6k54 4192298 4192252 2022-08-23T07:24:18Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Шпрокгёфель''' ({{lang-de|Sprockhövel}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Насельніцтва — {{num|25408}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 47,78 км². Афіцыйны код — 05 9 54 028. Горад падзяляецца на 5 гарадскіх раёнаў. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 2nzwumley5sh4t2khrpanjmf2x935u5 0 717265 4192216 2022-08-23T06:20:17Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Брэкерфельд''' (ням.: Breckerfeld) — горад у [[Германія|Германіі]], ганзейскі горад, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна Энепэ-Рур (...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Брэкерфельд''' (ням.: Breckerfeld) — горад у [[Германія|Германіі]], ганзейскі горад, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Брэкерфельд з’яўляўся ганзейскім горадам з часоў сярэднявечча, і гэты факт з 24 ліпеня 2012 года афіцыйна зарэгістраваны і вынесены на дарожныя знакі пры ўездзе ў горад. Насельніцтва — 8938 чалавек (на 31 снежня 2018 года). Плошча — 59 км². Афіцыйны код — 05 9 54 004. {{зноскі}} c4jeofylv32gf23xsuq8qmivcux5yxx 4192217 4192216 2022-08-23T06:21:48Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Брэкерфельд''' (ням.: Breckerfeld) — горад у [[Германія|Германіі]], ганзейскі горад, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Брэкерфельд з’яўляўся ганзейскім горадам з часоў сярэднявечча, і гэты факт з 24 ліпеня 2012 года афіцыйна зарэгістраваны і вынесены на дарожныя знакі пры ўездзе ў горад. Насельніцтва — 8938 чалавек (на 31 снежня 2018 года). Плошча — 59 км². Афіцыйны код — 05 9 54 004. {{зноскі}} {{Ганза}} arnerev1h0edtsser29d9r11smv69l5 4192249 4192217 2022-08-23T06:49:51Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]]; +[[Катэгорыя:Ганза]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Брэкерфельд''' ({{lang-de|Breckerfeld}}) — горад у [[Германія|Германіі]], ганзейскі горад, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Брэкерфельд з’яўляўся ганзейскім горадам з часоў сярэднявечча, і гэты факт з 24 ліпеня 2012 года афіцыйна зарэгістраваны і вынесены на дарожныя знакі пры ўездзе ў горад. Насельніцтва — 8938 чалавек (на 31 снежня 2018 года). Плошча — 59 км². Афіцыйны код — 05 9 54 004. {{зноскі}} {{Ганза}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] [[Катэгорыя:Ганза]] 428x5al81nmg1i2x7tsblpgx18pjyiu 4192297 4192249 2022-08-23T07:24:05Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Брэкерфельд''' ({{lang-de|Breckerfeld}}) — горад у [[Германія|Германіі]], ганзейскі горад, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Энепэ-Рур (раён)|Энепэ-Рур]]. Брэкерфельд з’яўляўся ганзейскім горадам з часоў сярэднявечча, і гэты факт з 24 ліпеня 2012 года афіцыйна зарэгістраваны і вынесены на дарожныя знакі пры ўездзе ў горад. Насельніцтва — 8938 чалавек (на 31 снежня 2018 года). Плошча — 59 км². Афіцыйны код — 05 9 54 004. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Ганза}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] [[Катэгорыя:Ганза]] 3dj8u5raov2ycr21dcgft0nklaj1gl9 0 717266 4192218 2022-08-23T06:27:13Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Зундэрн''' (ням.: Sundern) — горад у [[|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 28 73...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Зундэрн''' (ням.: Sundern) — горад у [[Германіі (Заўэрланд)|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 28 730 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 192,86 км². Афіцыйны код — 05 9 58 044. Горад падзяляецца на 18 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} rqg1824w7tlasei49dopk363v1gwmek 4192219 4192218 2022-08-23T06:27:46Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Зундэрн''' (ням.: Sundern) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 28 730 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 192,86 км². Афіцыйны код — 05 9 58 044. Горад падзяляецца на 18 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} d7wqe6mk1c109byhjzyz8p7c3jr7cl7 4192256 4192219 2022-08-23T06:55:52Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Зундэрн''' ({{lang-de|Sundern}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|28730}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 192,86 км². Афіцыйны код — 05 9 58 044. Горад падзяляецца на 18 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] g3jz6mrnoa4qppyxoqo042hvzqt82p2 4192295 4192256 2022-08-23T07:23:22Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Зундэрн''' ({{lang-de|Sundern}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|28730}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 192,86 км². Афіцыйны код — 05 9 58 044. Горад падзяляецца на 18 гарадскіх раёнаў. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 9l65xjmn0d6h4zbp77sx31v1c9bg93n 0 717267 4192221 2022-08-23T06:31:09Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Брылон''' (ням. Brilon) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтв...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Брылон''' (ням. Brilon) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 26 335 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 228,99 км ². Афіцыйны код — 05 9 58 012. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. Славутасцю горада з’яўляецца царква св. Пятра і Андрэя, пабудаваная ў 1220 годзе. {{зноскі}} cphglhe78nwduervlos0etof38y8p2a 4192275 4192221 2022-08-23T07:12:11Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Брылон''' ({{lang-de|Brilon}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|26335}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 228,99 км². Афіцыйны код — 05 9 58 012. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. Славутасцю горада з’яўляецца царква св. Пятра і Андрэя, пабудаваная ў 1220 годзе. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] a8ssl2nusm4jgc5vlsxfn82itvq0mwh 4192291 4192275 2022-08-23T07:22:51Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Брылон''' ({{lang-de|Brilon}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|26335}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 228,99 км². Афіцыйны код — 05 9 58 012. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. Славутасцю горада з’яўляецца царква св. Пятра і Андрэя, пабудаваная ў 1220 годзе. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] j6oga03a1cr11fad8z4nqnq19t03xdd 0 717268 4192222 2022-08-23T06:34:47Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Шмаленберг''' (ням.: Schmallenberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Нас...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Шмаленберг''' (ням.: Schmallenberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 25 281 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 303,00 км ². Афіцыйны код — 05 9 58 040. Горад падзяляецца на 83 гарадскія раёны. {{зноскі}} 77vzm65knqf4fl1h3z6iu3na7vcxjp8 4192255 4192222 2022-08-23T06:54:39Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Шмаленберг''' ({{lang-de|Schmallenberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|25281}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 303,00 км². Афіцыйны код — 05 9 58 040. Горад падзяляецца на 83 гарадскія раёны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] otjvmgb0g1haz59mhsc1p697aoiacin 4192290 4192255 2022-08-23T07:22:24Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Шмаленберг''' ({{lang-de|Schmallenberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|25281}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 303,00 км². Афіцыйны код — 05 9 58 040. Горад падзяляецца на 83 гарадскія раёны. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] d2yhbx7c0tsoyn59p0dtlwe412wypdd 0 717269 4192227 2022-08-23T06:38:31Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Марсберг''' (ням.: Marsberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе Мешэдэ. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 20 800 чалавек (на 31 снежня 2010 года...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Марсберг''' (ням.: Marsberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе Мешэдэ. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 20 800 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 182,01 км ². Афіцыйны код — 05 9 58 024. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} psm2wi47dm11tfyr7l3vxqpgnc2b3k2 4192274 4192227 2022-08-23T07:11:10Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Марсберг''' ({{lang-de|Marsberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе Мешэдэ. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|20800}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 182,01 км². Афіцыйны код — 05 9 58 024. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 4k88onjkrxt50o5uiq062a0tozghqdg 4192288 4192274 2022-08-23T07:22:00Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Марсберг''' ({{lang-de|Marsberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе Мешэдэ. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|20800}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 182,01 км². Афіцыйны код — 05 9 58 024. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] t8s0bp4y7rjleehmleb75xspn03uhim 0 717270 4192235 2022-08-23T06:42:03Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Ольсберг''' (ням.: Olsberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельні...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Ольсберг''' (ням.: Olsberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 15 102 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 117,97 км². Афіцыйны код — 05 9 58 036. {{зноскі}} ibjy1d1xt0desmxfytoemp8vlo3yvoo 4192287 4192235 2022-08-23T07:21:46Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Ольсберг''' (ням.: Olsberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 15 102 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 117,97 км². Афіцыйны код — 05 9 58 036. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} phnjj6yga6ae7zhht0nctrlh2n5j67s 4192333 4192287 2022-08-23T07:47:43Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Ольсберг''' ({{lang-de|Olsberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|15102}} чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 117,97 км². Афіцыйны код — 05 9 58 036. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] qyy1na5balwaameluwyorol59vy1em2 0 717271 4192243 2022-08-23T06:45:24Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Вінтэрберг''' (ням.: Winterberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насел...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Вінтэрберг''' (ням.: Winterberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 13 566 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 147,86 км ². Афіцыйны код — 05 9 58 048. Горад падзяляецца на 14 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} 3wmxwlrb96qirkgaoym3r0ha45uuqep 4192282 4192243 2022-08-23T07:20:35Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Вінтэрберг''' (ням.: Winterberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 13 566 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 147,86 км ². Афіцыйны код — 05 9 58 048. Горад падзяляецца на 14 гарадскіх раёнаў. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} 2ql6uyi6tet2wus2s5xvvkebryozy8d 4192332 4192282 2022-08-23T07:45:57Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Вінтэрберг''' ({{lang-de|Winterberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|13566}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 147,86 км². Афіцыйны код — 05 9 58 048. Горад падзяляецца на 14 гарадскіх раёнаў. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 6d9sjilyqjuyv8mfc85n4aawkop0lm9 0 717272 4192247 2022-08-23T06:48:00Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Хатынген]] у [[Гатынген]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гатынген]] g2k35ng0oeijrhimvkhkr8uti4p66sm 0 717273 4192250 2022-08-23T06:50:31Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Вучоны}} {{цёзкі2|Барадзін}} '''Іван Фаміч Барадзін''' ({{ДН|2|11|1924}}, в. [[Шчыткавічы]], [[Старадарожскі раён]], [[Мінская вобласць]] — ?) — хірург, [[Доктар медыцынскіх навук|доктар медыцынскіх навук]], [[прафесар]]. == Біяграфія == Скончыў Мінскі медыцынскі інстыту...» wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Барадзін}} '''Іван Фаміч Барадзін''' ({{ДН|2|11|1924}}, в. [[Шчыткавічы]], [[Старадарожскі раён]], [[Мінская вобласць]] — ?) — хірург, [[Доктар медыцынскіх навук|доктар медыцынскіх навук]], [[прафесар]]. == Біяграфія == Скончыў [[Мінскі медыцынскі інстытут]] у 1954 годзе. Кандыдацкая дысертацыя — «Аператыўнае лячэнне закрытых і адкрытых пераломаў костак у святле аддаленых вынікаў» (1959). Доктарская дысертацыя — «Матэрыялы біяхімічнай характарыстыкі рэгенерацыі касцявой тканіны і лячэнне адзінкавых і множных пераломаў доўгіх трубчастых костак», (1972). У перыяд 1970—1975 гадах быў дэканам [[Педыятрычны факультэт БДМУ|педыятрычнага факультэта БДМУ]]. == Узнагароды == Узнагароджаны баявым ордэнам і медалямі, значком «Выдатнік аховы здароўя». {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/243/ Педыятрычны факультэт → Гісторыя] * [https://www.bsmu.by/page/55/3267/ Бородин Иван Фомич (02.11.1924-)] == Літаратура == * И. Ф. Бородин: (К 60-летию со дня рождения белорусского хирурга) //Здравоохр. Белоруссии. — 1984. — № 11. — С. 72. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Барадзін Іван Фаміч}} [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэт БДМУ]] b2ya8vmih7w4l8ztnn1i0xiwpeapvci 4192257 4192250 2022-08-23T06:56:51Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Барадзін}} '''Іван Фаміч Барадзін''' ({{ДН|2|11|1924}}, в. [[Шчыткавічы]], [[Старадарожскі раён]], [[Мінская вобласць]] — ?) — хірург, [[Доктар медыцынскіх навук|доктар медыцынскіх навук]], [[прафесар]]. == Біяграфія == Скончыў [[Мінскі медыцынскі інстытут]] у 1954 годзе. Кандыдацкая дысертацыя — «Аператыўнае лячэнне закрытых і адкрытых пераломаў костак у святле аддаленых вынікаў» (1959). Доктарская дысертацыя — «Матэрыялы біяхімічнай характарыстыкі рэгенерацыі касцявой тканіны і лячэнне адзінкавых і множных пераломаў доўгіх трубчастых костак», (1972). У перыяд 1970—1975 гадах быў дэканам [[Педыятрычны факультэт БДМУ|педыятрычнага факультэта БДМУ]]. == Узнагароды == Узнагароджаны баявым ордэнам і медалямі, значком «Выдатнік аховы здароўя». {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/243/ Педыятрычны факультэт → Гісторыя] * [https://www.bsmu.by/page/55/3267/ Бородин Иван Фомич (02.11.1924-)] == Літаратура == * И. Ф. Бородин: (К 60-летию со дня рождения белорусского хирурга) //Здравоохр. Белоруссии. — 1984. — № 11. — С. 72. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Барадзін Іван Фаміч}} [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] 4ajgo1jopke9ael2os5ncnffq9nccjj 4192458 4192257 2022-08-23T09:28:34Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Хірургі СССР]]; +[[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Барадзін}} {{Вучоны}} '''Іван Фаміч Барадзін''' ({{ДН|2|11|1924}}, в. [[Шчыткавічы]], [[Старадарожскі раён]], [[Мінская вобласць]] — ?) — хірург, [[Доктар медыцынскіх навук|доктар медыцынскіх навук]], [[прафесар]]. == Біяграфія == Скончыў [[Мінскі медыцынскі інстытут]] у 1954 годзе. Кандыдацкая дысертацыя — «Аператыўнае лячэнне закрытых і адкрытых пераломаў костак у святле аддаленых вынікаў» (1959). Доктарская дысертацыя — «Матэрыялы біяхімічнай характарыстыкі рэгенерацыі касцявой тканіны і лячэнне адзінкавых і множных пераломаў доўгіх трубчастых костак» (1972). У перыяд 1970—1975 гадах быў дэканам [[Педыятрычны факультэт БДМУ|педыятрычнага факультэта БДМУ]]. == Узнагароды == Узнагароджаны баявым ордэнам і медалямі, значком «Выдатнік аховы здароўя». {{зноскі}} == Літаратура == * И. Ф. Бородин: (К 60-летию со дня рождения белорусского хирурга) // Здравоохр. Белоруссии. — 1984. — № 11. — С. 72. == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/243/ Педыятрычны факультэт → Гісторыя] * [https://www.bsmu.by/page/55/3267/ Бородин Иван Фомич (02.11.1924-)] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Барадзін Іван Фаміч}} [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта БДМУ]] [[Катэгорыя:Хірургі СССР]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] gkesc6zuem0pkmggdwi9jpl0ogkpenh 0 717274 4192253 2022-08-23T06:51:37Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Шпрокхёфель]] у [[Шпрокгёфель]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шпрокгёфель]] kt4cl1x436trg7ycwpnpjy3vos0xoxd 0 717275 4192258 2022-08-23T06:58:08Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Гальтэрн-ам-Зэе]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гальтэрн-ам-Зэе]] 8q6sgrvio0hg9z1it45wigcvpl6wbi6 0 717276 4192259 2022-08-23T07:01:51Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Брандэнбург-на-Хафелі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Брандэнбург-на-Хафелі]] ht33lpvuqqnxzbtzt0j4cempgjh7dcp 0 717277 4192262 2022-08-23T07:03:41Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Хасельт (Нідэрланды)]] у [[Хаселт (Нідэрланды)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Хаселт (Нідэрланды)]] ilci0zj555f6p4kno5ondfyvb43evi1 0 717278 4192265 2022-08-23T07:05:17Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Бествіг''' (ням.: Bestwig) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насель...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Бествіг''' (ням.: Bestwig) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва - 11 285 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча - 69,36 км². Афіцыйны код - 05 9 58 008. Камуна падзяляецца на 8 сельскіх акруг. {{зноскі}} d6nqyvby5eqqmj4lpmbh4yhi3ld5c5f 4192267 4192265 2022-08-23T07:05:52Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Бествіг''' (ням.: Bestwig) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 11 285 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 69,36 км². Афіцыйны код — 05 9 58 008. Камуна падзяляецца на 8 сельскіх акруг. {{зноскі}} 5hoer3zh1ihg5uhhyhmnfb6ulob85e1 4192285 4192267 2022-08-23T07:21:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Бествіг''' (ням.: Bestwig) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 11 285 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 69,36 км². Афіцыйны код — 05 9 58 008. Камуна падзяляецца на 8 сельскіх акруг. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} 61lqy6tnku1gyxajglpvioft71dwwp6 4192330 4192285 2022-08-23T07:44:53Z Artsiom91 31770 няма пабрацімаў wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Бествіг''' ({{lang-de|Bestwig}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — {{num|11285}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 69,36 км². Афіцыйны код — 05 9 58 008. Камуна падзяляецца на 8 сельскіх акруг. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 8tr2j9pefmcq2ts5iphk41v5xhjc69o 0 717279 4192272 2022-08-23T07:09:56Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Эслоэ''' (ням. Eslohe) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельні...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эслоэ''' (ням. Eslohe) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 9149 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 113,37 км ². Афіцыйны код — 05 9 58 016. Камуна падзяляецца на 4 сельскія акругі. pfq2aj8wds8db6rmisq47kfcddnw9w2 4192273 4192272 2022-08-23T07:10:10Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эслоэ''' (ням. Eslohe) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 9149 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 113,37 км ². Афіцыйны код — 05 9 58 016. Камуна падзяляецца на 4 сельскія акругі. {{зноскі}} 9ig9j1gaabdjfzgp9ua7ymxz989xcga 4192284 4192273 2022-08-23T07:21:26Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эслоэ''' (ням. Eslohe) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 9149 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 113,37 км ². Афіцыйны код — 05 9 58 016. Камуна падзяляецца на 4 сельскія акругі. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} n9ztur2msolyckk8awe9a8etep2l4pa 4192342 4192284 2022-08-23T07:56:20Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эслоэ''' ({{lang-de|Eslohe}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 9149 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 113,37 км². Афіцыйны код — 05 9 58 016. Камуна падзяляецца на 4 сельскія акругі. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 7yvs4oqj9p1kkji98vrrzpgrk646pxr 0 717280 4192277 2022-08-23T07:14:07Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Медэбах''' (ням.: Medebach) — горад у [[Германія|Германіі]], размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Медэбах''' (ням.: Medebach) — горад у [[Германія|Германіі]], размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 7912 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 126,05 км². Афіцыйны код — 05 9 58 028. {{зноскі}} 4ycbrmaag4zexbrwxkyjuz66h8u9787 4192283 4192277 2022-08-23T07:21:10Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Медэбах''' (ням.: Medebach) — горад у [[Германія|Германіі]], размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 7912 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 126,05 км². Афіцыйны код — 05 9 58 028. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} pl4x0pa3x4lmsfjt5fcwvkizgrd3hac 4192343 4192283 2022-08-23T07:57:25Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Медэбах''' ({{lang-de|Medebach}}) — горад у [[Германія|Германіі]], размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 7912 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 126,05 км². Афіцыйны код — 05 9 58 028. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 9cm49trfujppike0c7nzgyi0c7e1q5j 0 717281 4192279 2022-08-23T07:16:22Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565219|Allium calabrum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium calabrum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Італія|Італіі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] для цэнтральна-паўднёвых [[Апенінскія горы|Апенін]] ([[Абруцы]], [[Базіліката]] і [[Калабрыя]]), [[Італія]]. Расце на горных і высакагорных камяністых лугах на вапняках<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735|дата=2018|archive-date=25 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200725082417/https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == На від могуць паўплываць змены прыроднага асяроддзя ў некаторых мясцовасцях на ніжняй вышыні<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735|дата=2018|archive-date=25 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200725082417/https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735}} {{Ref-en}}</ref>. Від расце ў нацыянальных парках <nowiki>{{нп3|Паліна (нацыянальны парк)|Паліна|ru|Поллино}}</nowiki>, <nowiki>{{нп3|Гран-Саса-э-Монці-дэла-Лага (нацыянальны парк)|Гран-Саса-э-Монці-дэла-Лага|uk|Гран-Сассо-е-Монті-делла-Лага (національний парк)}}</nowiki>, <nowiki>{{нп3|Апеніна Лукана - Вал д'Агры - Лаганегрэза|||Appennino Lucano - Val d'Agri - Lagonegrese National Park}}</nowiki><ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735|дата=2018|archive-date=25 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200725082417/https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 9h0bfqgmcgrtt8mb4c8j4d4kidnmy7l 4192281 4192279 2022-08-23T07:20:05Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium calabrum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium calabrum | commons = Category:Allium calabrum | iucn = | grin = }} '''Allium calabrum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Італія|Італіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium calabrum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] для цэнтральна-паўднёвых [[Апенінскія горы|Апенін]] ([[Абруцы]], [[Базіліката]] і [[Калабрыя]]), [[Італія]]. Расце на горных і высакагорных камяністых лугах на вапняках<ref name="iucn">{{Cite web|title=|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735|дата=2018|archive-date=25 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200725082417/https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == На від могуць паўплываць змены прыроднага асяроддзя ў некаторых мясцовасцях на ніжняй вышыні<ref name="iucn"/>. Від расце ў нацыянальных парках {{нп3|Паліна (нацыянальны парк)|Паліна|ru|Поллино}}, {{нп3|Гран-Саса-э-Монці-дэла-Лага (нацыянальны парк)|Гран-Саса-э-Монці-дэла-Лага|uk|Гран-Сассо-е-Монті-делла-Лага (національний парк)}}, {{нп3|Апеніна Лукана — Вал д’Агры — Лаганегрэза|||Appennino Lucano - Val d'Agri - Lagonegrese National Park}}<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 5z6gfy4tw74qd5o75vcyi6nzqt64wzy 4192340 4192281 2022-08-23T07:55:15Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium calabrum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium calabrum | commons = Category:Allium calabrum | iucn = | grin = }} '''Allium calabrum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Італія|Італіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium calabrum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] для цэнтральна-паўднёвых [[Апенінскія горы|Апенін]] ([[Абруцы]], [[Базіліката]] і [[Калабрыя]]), [[Італія]]. Расце на горных і высакагорных камяністых лугах на вапняках<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735|title=Allium calabrum|дата=2018|archive-date=25 ліпеня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200725082417/https://www.iucnredlist.org/species/13142974/18612735}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == На від могуць паўплываць змены прыроднага асяроддзя ў некаторых мясцовасцях на ніжняй вышыні<ref name="iucn"/>. Від расце ў нацыянальных парках {{нп3|Паліна (нацыянальны парк)|Паліна|ru|Поллино}}, {{нп3|Гран-Саса-э-Монці-дэла-Лага (нацыянальны парк)|Гран-Саса-э-Монці-дэла-Лага|uk|Гран-Сассо-е-Монті-делла-Лага (національний парк)}}, {{нп3|Апеніна Лукана — Вал д’Агры — Лаганегрэза|||Appennino Lucano - Val d'Agri - Lagonegrese National Park}}<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] id3p4wmorg49in9q8w29uq0gof1yvsp 0 717282 4192293 2022-08-23T07:23:03Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565221|Allium callidyction]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium callidyction'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]], [[Іран|Іране]], [[Ірак|Іраку]], [[Закаўказзе]]. == Апісанне == [[Насенне]] ± яйцападобнае, 4-7-кутнае, 2.85 × 1.38&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|назва=Taxonomic importance of seed morphology in Allium (Amaryllidaceae)|DOI=10.2307/23362707}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]], [[Іран|Іране]], [[Ірак|Іраку]], [[Закаўказзе]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527749-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301122903/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527749-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 1p88jnzj5tsezr439b3bw8f0e1fy85p 4192302 4192293 2022-08-23T07:25:27Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium callidyction | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium callidyction | commons = Category:Allium callidyction | iucn = | grin = }} '''Allium callidyction'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]], [[Іран]]е, [[Ірак]]у, [[Закаўказзе]]. == Апісанне == [[Насенне]] ± яйцападобнае, 4-7-кутнае, 2.85 × 1.38&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|загаловак=Taxonomic importance of seed morphology in Allium (Amaryllidaceae)|DOI=10.2307/23362707}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium callidyction'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]], [[Іран]]е, [[Ірак]]у, [[Закаўказзе]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527749-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301122903/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527749-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3vy13ja42qynbkt0l6fsymbm4ef3e94 4192386 4192302 2022-08-23T08:41:50Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium callidyction | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium callidyction | commons = Category:Allium callidyction | iucn = | grin = }} '''Allium callidyction'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]], [[Іран]]е, [[Ірак]]у, [[Закаўказзе]]. == Апісанне == [[Насенне]] ± яйцападобнае, 4-7-кутнае, 2.85 × 1.38&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|загаловак=Taxonomic importance of seed morphology in Allium (Amaryllidaceae)|DOI=10.2307/23362707}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium callidyction'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]], [[Іран]]е, [[Ірак]]у, [[Закаўказзе]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527749-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301122903/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527749-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] etes6in63eld9q2gkdsglnxorbvagky 0 717283 4192311 2022-08-23T07:28:57Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка}} '''Патэнца''' ({{lang-it|provincia di Potenza}}, {{lang-nap|Pruvincia 'e Putenza}}) — правінцыя ў Італіі, у рэгіёне [[Базіліката]]. У правінцыі пражывае каля 390 тысяч чалавек. Невялікі заходні ўчастак правінцыі абмываецца [[Тырэнскае мора|Тырэнскім морам]]. На...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Патэнца''' ({{lang-it|provincia di Potenza}}, {{lang-nap|Pruvincia 'e Putenza}}) — правінцыя ў Італіі, у рэгіёне [[Базіліката]]. У правінцыі пражывае каля 390 тысяч чалавек. Невялікі заходні ўчастак правінцыі абмываецца [[Тырэнскае мора|Тырэнскім морам]]. На захадзе правінцыя Патэнца мяжуе з [[Кампанія (Італія)|Кампаніяй]] (правінцыі [[Салерна (правінцыя)|Салерна]] і [[Авеліна (правінцыя)|Авеліна]]), на поўначы з [[Апулія]]й (правінцыі [[Фоджа (правінцыя)|Фоджа]], [[Барлета-Андрыя-Трані]] і [[Бары (правінцыя)|Бары]]), на ўсходзе з правінцыяй [[Матэра (правінцыя)|Матэра]] і на поўдні з [[Калабрыя]]й (правінцыя [[Казенца (правінцыя)|Казенца]]). 1apy6hz918l0lxnbmxlrdggq9oilg6d 4192313 4192311 2022-08-23T07:29:36Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Патэнца''' ({{lang-it|provincia di Potenza}}, {{lang-nap|Pruvincia 'e Putenza}}) — правінцыя ў Італіі, у рэгіёне [[Базіліката]]. У правінцыі пражывае каля 390 тысяч чалавек. Невялікі заходні ўчастак правінцыі абмываецца [[Тырэнскае мора|Тырэнскім морам]]. На захадзе правінцыя Патэнца мяжуе з [[Кампанія (Італія)|Кампаніяй]] (правінцыі [[Салерна (правінцыя)|Салерна]] і [[Авеліна (правінцыя)|Авеліна]]), на поўначы з [[Апулія]]й (правінцыі [[Фоджа (правінцыя)|Фоджа]], [[Барлета-Андрыя-Трані]] і [[Бары (правінцыя)|Бары]]), на ўсходзе з правінцыяй [[Матэра (правінцыя)|Матэра]] і на поўдні з [[Калабрыя]]й (правінцыя [[Казенца (правінцыя)|Казенца]]). {{зноскі}} 4nsvnu8i5c6jotw9r6so4z8m3rriswc 4192372 4192313 2022-08-23T08:32:24Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Правінцыі Базілікаты]]; +[[Катэгорыя:Патэнца (правінцыя)]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Правінцыя Італіі |region = Базіліката }} '''Патэнца''' ({{lang-it|provincia di Potenza}}, {{lang-nap|Pruvincia 'e Putenza}}) — правінцыя ў Італіі, у рэгіёне [[Базіліката]]. У правінцыі пражывае каля 390 тысяч чалавек. Невялікі заходні ўчастак правінцыі абмываецца [[Тырэнскае мора|Тырэнскім морам]]. На захадзе правінцыя Патэнца мяжуе з [[Кампанія (Італія)|Кампаніяй]] (правінцыі [[Салерна (правінцыя)|Салерна]] і [[Авеліна (правінцыя)|Авеліна]]), на поўначы з [[Апулія]]й (правінцыі [[Фоджа (правінцыя)|Фоджа]], [[Барлета-Андрыя-Трані]] і [[Бары (правінцыя)|Бары]]), на ўсходзе з правінцыяй [[Матэра (правінцыя)|Матэра]] і на поўдні з [[Калабрыя]]й (правінцыя [[Казенца (правінцыя)|Казенца]]). {{зноскі}} {{Правінцыя Патэнца|nocat=1}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Правінцыі Базілікаты]] [[Катэгорыя:Патэнца (правінцыя)| ]] 8teggmx8eukjayinvfd0ir9p0na5qsb 0 717284 4192314 2022-08-23T07:30:09Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565225|Allium calyptratum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium calyptratum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўночнай [[Сірыя|Сірыі]] і паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўночнай [[Сірыя|Сірыі]] і паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]]; распаўсюджанне ў [[Ліван|Ліване]] і [[Ізраіль|Ізраілі]] няпэўнае<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527753-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134737/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527753-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134739/https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680}} {{Ref-en}}</ref>. Расце ў горных раёнах пад полагам [[Хвойны лес|хвойных лясоў]]<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680|дата=2017|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134739/https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы == Няма інфармацыі пра пагрозы для гэтага віду, аднак, як горны від, ён можа быць уразлівы да выпасу свойскай жывёлы, што з'яўляецца агульнай пагрозай у горных раёнах гэтага рэгіёну<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680|дата=2017|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134739/https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 2i7w4fdjtrbj0h0yk74ujlljn7s2srz 4192319 4192314 2022-08-23T07:38:25Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium calyptratum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium calyptratum | commons = Category:Allium calyptratum | iucn = | grin = }} '''Allium calyptratum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўночнай [[Сірыя|Сірыі]] і паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium calyptratum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўночнай [[Сірыя|Сірыі]] і паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]]; распаўсюджанне ў [[Ліван]]е і [[Ізраіль|Ізраілі]] няпэўнае<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527753-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134737/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527753-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134739/https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680}} {{Ref-en}}</ref>. Расце ў горных раёнах пад полагам [[Хвойны лес|хвойных лясоў]]<ref name="iucn"/>. == Пагрозы == Няма інфармацыі пра пагрозы для гэтага віду, аднак, як горны від, ён можа быць уразлівы да выпасу свойскай жывёлы, што з’яўляецца агульнай пагрозай у горных раёнах гэтага рэгіёну<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] qrg7x6s7oxuxde7fel4akxofsydbnzj 4192385 4192319 2022-08-23T08:41:38Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium calyptratum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium calyptratum | commons = Category:Allium calyptratum | iucn = | grin = }} '''Allium calyptratum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўночнай [[Сірыя|Сірыі]] і паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium calyptratum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўночнай [[Сірыя|Сірыі]] і паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]]; распаўсюджанне ў [[Ліван]]е і [[Ізраіль|Ізраілі]] няпэўнае<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527753-1|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134737/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527753-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680|archive-date=1 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301134739/https://www.iucnredlist.org/species/13142977/18612680}} {{Ref-en}}</ref>. Расце ў горных раёнах пад полагам [[Хвойны лес|хвойных лясоў]]<ref name="iucn"/>. == Пагрозы == Няма інфармацыі пра пагрозы для гэтага віду, аднак, як горны від, ён можа быць уразлівы да выпасу свойскай жывёлы, што з’яўляецца агульнай пагрозай у горных раёнах гэтага рэгіёну<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3u6woi150pmv0yqbl09se03x6a98z7z 0 717285 4192316 2022-08-23T07:31:44Z Rymchonak 22863 Перасылае да [[Патэнца (правінцыя)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Патэнца (правінцыя)]] 4xgahnszggf4repw9scbj724l6bvgua 0 717286 4192323 2022-08-23T07:42:09Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565229|Allium candargyi]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium candargyi'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == Сцябло 8-20&nbsp;см. [[Суквецце]] шматкветкавае. [[Калякветнік]] бела-ружаваты са злёгку пурпурнай сярэдняй жылкай. Лісточкі калякветніка 4 × 1.5&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|назва=Description of a new allium species from symi island,(se aegean, greece): allium carlstroemi sp. Nov. (Amaryllidaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]] — востраў [[Лесбас]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:981071-1|archive-date=2 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200702094327/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:981071-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] oqiets0fjl9wk9v9prftcsrhvz7n9qw 4192331 4192323 2022-08-23T07:45:01Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium candargyi | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium candargyi | commons = Category:Allium candargyi | iucn = | grin = }} '''Allium candargyi'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == Сцябло 8-20&nbsp;см. [[Суквецце]] шматкветкавае. [[Калякветнік]] бела-ружаваты са злёгку пурпурнай сярэдняй жылкай. Лісточкі калякветніка 4 × 1.5&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|загаловак=Description of a new allium species from symi island,(se aegean, greece): allium carlstroemi sp. Nov. (Amaryllidaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium candargyi'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]] — востраў [[Лесбас]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:981071-1|archive-date=2 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200702094327/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:981071-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] tawolhtgehlosk2gb70868ucedj2xth 4192384 4192331 2022-08-23T08:41:27Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium candargyi | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium candargyi | commons = Category:Allium candargyi | iucn = | grin = }} '''Allium candargyi'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == Сцябло 8-20&nbsp;см. [[Суквецце]] шматкветкавае. [[Калякветнік]] бела-ружаваты са злёгку пурпурнай сярэдняй жылкай. Лісточкі калякветніка 4 × 1.5&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|загаловак=Description of a new allium species from symi island,(se aegean, greece): allium carlstroemi sp. Nov. (Amaryllidaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium candargyi'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]] — востраў [[Лесбас]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:981071-1|archive-date=2 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200702094327/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:981071-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 1fzsx2mzse832qoix4rnbspw6y1lrae 0 717287 4192324 2022-08-23T07:42:11Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1964 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленн...» wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1964 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Факультэт з’яўляецца старэйшым і самы шматлікі ў Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце. У 1921 годзе першыя студэнты ўвайшлі ў аўдыторыі медыцынскага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэте. А з 1930 года лячэбны факультэт стаў пачаткам гісторыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, які ў 2001 годзе быў пераіменаваны ў Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт. Шматлікія гады лячэбный заставаўся адзіным факульттам універсітэта і рыхтаваў урачэй практычна ўсіх спецыяльнасцей. == Дэканы == {{Div col|2}} * Валерый Арсентьевіч Аніщанка (1930—1936); * Петр Якаўлевіч Герке (1936—1937); * [[Макс Аляксандравіч Дворжац]] (1937—1941); * Давід Моісеявіч Голуб (1943—1946); * Вадзім Грыгорьявіч Астапенка (1967—1975); * Віктар Ануфрыявіч Кобрык (1975—1987); * [[Мікалай Фёдаравіч Сарока]] (1987—1991); * [[Павел Іванавіч Беспальчук]] (1991—1994); * Леонід Іванавіч Каскевіч (1994—2004); * Аляксей Ігаравіч Валатоўскі {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/92/ Лячэбны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] j3nyspub0epuvr0530wx1zmqhv75grx 4192334 4192324 2022-08-23T07:47:52Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1930 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Факультэт з’яўляецца старэйшым і самы шматлікі ў Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце. У 1921 годзе першыя студэнты ўвайшлі ў аўдыторыі медыцынскага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэте. А з 1930 года лячэбны факультэт стаў пачаткам гісторыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, які ў 2001 годзе быў пераіменаваны ў Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт. Шматлікія гады лячэбный заставаўся адзіным факульттам універсітэта і рыхтаваў урачэй практычна ўсіх спецыяльнасцей. == Дэканы == {{Div col|2}} * Валерый Арсентьевіч Аніщанка (1930—1936); * Петр Якаўлевіч Герке (1936—1937); * [[Макс Аляксандравіч Дворжац]] (1937—1941); * Давід Моісеявіч Голуб (1943—1946); * Вадзім Грыгорьявіч Астапенка (1967—1975); * Віктар Ануфрыявіч Кобрык (1975—1987); * [[Мікалай Фёдаравіч Сарока]] (1987—1991); * [[Павел Іванавіч Беспальчук]] (1991—1994); * Леонід Іванавіч Каскевіч (1994—2004); * Аляксей Ігаравіч Валатоўскі {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/92/ Лячэбны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] 4jfzdkdajd0hk08sygyfamk0ye68xfu 4192341 4192334 2022-08-23T07:55:16Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1930 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Факультэт з’яўляецца старэйшым і самы шматлікі ў Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце. У 1921 годзе першыя студэнты ўвайшлі ў аўдыторыі медыцынскага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэте. А з 1930 года лячэбны факультэт стаў пачаткам гісторыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, які ў 2001 годзе быў пераіменаваны ў Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт. Шматлікія гады лячэбный заставаўся адзіным факульттам універсітэта і рыхтаваў урачэй практычна ўсіх спецыяльнасцей. == Дэканы == {{Div col|2}} * Валерый Арсенцьевіч Анішчанка (1930—1936); * Петр Якаўлевіч Герке (1936—1937); * [[Макс Аляксандравіч Дворжац]] (1937—1941); * [[Давыд Майсеевіч Голуб]] (1943—1946); * [[Вадзім Рыгоравіч Астапенка]] (1967—1975); * Віктар Ануфрыявіч Кобрык (1975—1987); * [[Мікалай Фёдаравіч Сарока]] (1987—1991); * [[Павел Іванавіч Беспальчук]] (1991—1994); * Леонід Іванавіч Каскевіч (1994—2004); * Аляксей Ігаравіч Валатоўскі {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/92/ Лячэбны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] 4q4gilw55vmqqyfr333aww4ufznp483 4192347 4192341 2022-08-23T08:00:05Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1930 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Факультэт з’яўляецца старэйшым і самы шматлікі ў Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце. У 1921 годзе першыя студэнты ўвайшлі ў аўдыторыі медыцынскага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэте. А з 1930 года лячэбны факультэт стаў пачаткам гісторыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, які ў 2001 годзе быў пераіменаваны ў Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт. Шматлікія гады лячэбный заставаўся адзіным факульттам універсітэта і рыхтаваў урачэй практычна ўсіх спецыяльнасцей. == Дэканы == {{Div col|2}} * Валерый Арсенцьевіч Анішчанка (1930—1936); * [[Пётр Якаўлевіч Герке]] (1936—1937); * [[Макс Аляксандравіч Дворжац]] (1937—1941); * [[Давыд Майсеевіч Голуб]] (1943—1946); * [[Вадзім Рыгоравіч Астапенка]] (1967—1975); * Віктар Ануфрыявіч Кобрык (1975—1987); * [[Мікалай Фёдаравіч Сарока]] (1987—1991); * [[Павел Іванавіч Беспальчук]] (1991—1994); * Леонід Іванавіч Каскевіч (1994—2004); * Аляксей Ігаравіч Валатоўскі {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/92/ Лячэбны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] e0li3lrj76d4yf8ff0jd01djefqev8p 4192365 4192347 2022-08-23T08:20:30Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1930 | head = | city = {{BLR}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Факультэт з’яўляецца старэйшым і самы шматлікі ў Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце. У 1921 годзе першыя студэнты ўвайшлі ў аўдыторыі медыцынскага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэте. А з 1930 года лячэбны факультэт стаў пачаткам гісторыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, які ў 2001 годзе быў пераіменаваны ў Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт. Шматлікія гады лячэбный заставаўся адзіным факульттам універсітэта і рыхтаваў урачэй практычна ўсіх спецыяльнасцей. == Дэканы == {{Div col|2}} * Валерый Арсенцьевіч Анішчанка (1930—1936); * [[Пётр Якаўлевіч Герке]] (1936—1937); * [[Макс Аляксандравіч Дворжац]] (1937—1941); * [[Давыд Майсеевіч Голуб]] (1943—1946); * [[Вадзім Рыгоравіч Астапенка]] (1967—1975); * Віктар Ануфрыявіч Кобрык (1975—1987); * [[Мікалай Фёдаравіч Сарока]] (1987—1991); * [[Павел Іванавіч Беспальчук]] (1991—1994); * Леонід Іванавіч Каскевіч (1994—2004); * Аляксей Ігаравіч Валатоўскі (з 2004) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/92/ Лячэбны факультэт] {{Шаблон:БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] 7k7n9rrzefdwdoxejpx9g192lhqwhij 4192415 4192365 2022-08-23T08:52:38Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1930 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Факультэт з’яўляецца найстарэйшым і самым шматлікім у Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце. У 1921 годзе першыя студэнты ўвайшлі ў аўдыторыі медыцынскага факультэта [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта]]. А з 1930 года лячэбны факультэт стаў пачаткам гісторыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, які ў 2001 годзе быў перайменаваны ў Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт. Шматлікія гады лячэбны факультэт заставаўся адзіным факультэтам універсітэта і рыхтаваў урачоў практычна ўсіх спецыяльнасцей. == Дэканы == {{Div col|2}} * Валерый Арсенцьевіч Анішчанка (1930—1936); * [[Пётр Якаўлевіч Герке]] (1936—1937); * [[Макс Аляксандравіч Дворжац]] (1937—1941); * [[Давыд Майсеевіч Голуб]] (1943—1946); * [[Вадзім Рыгоравіч Астапенка]] (1967—1975); * Віктар Ануфрыявіч Кобрык (1975—1987); * [[Мікалай Фёдаравіч Сарока]] (1987—1991); * [[Павел Іванавіч Беспальчук]] (1991—1994); * Леонід Іванавіч Каскевіч (1994—2004); * Аляксей Ігаравіч Валатоўскі (з 2004) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/92/ Лячэбны факультэт] {{БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] a4a9b3furwdvj7id3ofssmz62jx3kcf 4192416 4192415 2022-08-23T08:54:01Z Artsiom91 31770 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1930 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Факультэт з’яўляецца найстарэйшым і самым шматлікім у Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце. У 1921 годзе першыя студэнты ўвайшлі ў аўдыторыі медыцынскага факультэта [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта]]. А з 1930 года лячэбны факультэт стаў пачаткам гісторыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, які ў 2001 годзе быў перайменаваны ў Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт. Шматлікія гады лячэбны факультэт заставаўся адзіным факультэтам універсітэта і рыхтаваў урачоў практычна ўсіх спецыяльнасцей. == Дэканы == {{Div col|2}} * Валерый Арсенцьевіч Анішчанка (1930—1936); * [[Пётр Якаўлевіч Герке]] (1936—1937); * [[Макс Аляксандравіч Дворжац]] (1937—1941); * [[Давыд Майсеевіч Голуб]] (1943—1946); * [[Вадзім Рыгоравіч Астапенка]] (1967—1975); * Віктар Ануфрыевіч Кобрык (1975—1987); * [[Мікалай Фёдаравіч Сарока]] (1987—1991); * [[Павел Іванавіч Беспальчук]] (1991—1994); * Леанід Іванавіч Каскевіч (1994—2004); * Аляксей Ігаравіч Валатоўскі (з 2004) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/92/ Лячэбны факультэт] {{БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] oaxi377vr4cyrfjmu2xow1haybtm1if 14 717288 4192325 2022-08-23T07:43:14Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта‎]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта‎]] 60rpq4r3858v0ggi1cupfvd8k02mji2 14 717289 4192329 2022-08-23T07:44:36Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Дэканы БДМУ|Лячэбны факультэт]] [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэканы БДМУ|Лячэбны факультэт]] [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ]] cai93nwmiltpg22l42j0rhd0rj9ytyd 0 717290 4192335 2022-08-23T07:47:54Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565230|Allium candolleanum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium candolleanum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Грузія|Грузіі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грузія|Грузіі]] ([[Абхазія]])<ref>{{Артыкул|назва=Diversity, ecotopology and hypsometric distribution of the endemic flora in high-mountain phytolandscapes of the Caucasus|DOI=10.11648/j.earth.s.2017060501.16}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе [[Субальпійскі пояс|субальпійскія]] і [[Альпійскія лугі|альпійскія]] лугі. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3jqn7ufvvm2hs8y1smltuxk0aylratb 4192344 4192335 2022-08-23T07:57:30Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium candolleanum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium candolleanum | commons = Category:Allium candolleanum | iucn = | grin = }} '''Allium candolleanum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Грузія|Грузіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium candolleanum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грузія|Грузіі]] ([[Абхазія]])<ref>{{Артыкул|загаловак=Diversity, ecotopology and hypsometric distribution of the endemic flora in high-mountain phytolandscapes of the Caucasus|DOI=10.11648/j.earth.s.2017060501.16}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе [[Субальпійскі пояс|субальпійскія]] і [[Альпійскія лугі|альпійскія]] лугі. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ik5jqzzp36pjr2xse4rp02kx8sasnhs 4192383 4192344 2022-08-23T08:41:13Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium candolleanum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium candolleanum | commons = Category:Allium candolleanum | iucn = | grin = }} '''Allium candolleanum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Грузія|Грузіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium candolleanum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грузія|Грузіі]] ([[Абхазія]])<ref>{{Артыкул|загаловак=Diversity, ecotopology and hypsometric distribution of the endemic flora in high-mountain phytolandscapes of the Caucasus|DOI=10.11648/j.earth.s.2017060501.16}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе [[Субальпійскі пояс|субальпійскія]] і [[Альпійскія лугі|альпійскія]] лугі. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 8ijygywe960021sk0aq3g82uexvsnbf 0 717291 4192349 2022-08-23T08:02:13Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565231|Allium capitellatum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium capitellatum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў паўночным [[Іран|Іране]] і [[Афганістан|Афганістане]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Паўночным [[Іран|Іране]] і магчыма [[Афганістан|Афганістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527769-1|archive-date=21 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721091342/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527769-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 60biovdm9u4pa8h10wbyhdjh9sxey80 4192350 4192349 2022-08-23T08:06:07Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium capitellatum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium capitellatum | commons = Category:Allium capitellatum | iucn = | grin = }} '''Allium capitellatum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў паўночным [[Іран]]е і [[Афганістан]]е. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium capitellatum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Паўночным [[Іран]]е і магчыма [[Афганістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527769-1|archive-date=21 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721091342/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527769-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] nl6q58omtbm4oy5xmetgpiyh1w8f2km 4192381 4192350 2022-08-23T08:41:01Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium capitellatum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium capitellatum | commons = Category:Allium capitellatum | iucn = | grin = }} '''Allium capitellatum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў паўночным [[Іран]]е і [[Афганістан]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium capitellatum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Паўночным [[Іран]]е і магчыма [[Афганістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527769-1|archive-date=21 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721091342/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527769-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] paby46v1hhzqmjwjb7hq4m9q5wsmics 0 717292 4192353 2022-08-23T08:08:15Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565233|Allium caput-medusae]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium caput-medusae'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[М’янма|М'янмы]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[М’янма|М'янмы]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527771-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829203240/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527771-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] p1ykgrp80f31t1filewd8ggkw8d9ek2 4192355 4192353 2022-08-23T08:09:15Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium caput-medusae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium caput-medusae | commons = Category:Allium caput-medusae | iucn = | grin = }} '''Allium caput-medusae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[М’янма|М’янмы]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium caput-medusae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[М’янма|М’янмы]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527771-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829203240/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527771-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] i5dyvel3nqkc5idb8j1yc2w2j9r9eu0 4192380 4192355 2022-08-23T08:40:48Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ spam wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium caput-medusae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium caput-medusae | commons = Category:Allium caput-medusae | iucn = | grin = }} '''Allium caput-medusae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[М’янма|М’янмы]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium caput-medusae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[М’янма|М’янмы]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527771-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829203240/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527771-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] petgv27zfl3tdvn6esg2as241l2n48e 0 717293 4192354 2022-08-23T08:08:34Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «'''Герке''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Ганс-Іаахім Герке]] (нар. 1945) — нямецкі гісторык антычнасці, археолаг. * [[Наташа Герке]] (нар. 1960) — польская пісьменніца, спецыялізуецца на кароткіх гратэскна-сюррэалістычных апавяданнях з элементамі іроні...» wikitext text/x-wiki '''Герке''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Ганс-Іаахім Герке]] (нар. 1945) — нямецкі гісторык антычнасці, археолаг. * [[Наташа Герке]] (нар. 1960) — польская пісьменніца, спецыялізуецца на кароткіх гратэскна-сюррэалістычных апавяданнях з элементамі іроніі і чорнага гумару. * [[Пётр Якаўлевіч Герке]] (1904—1985) — вучоны ў галіне гісталогіі і эмбрыялогіі, акадэмік АН Латвіі. {{спіс цёзак2}} 24f8o3daksi0hbgln6tbleimmfuw3jv 0 717294 4192359 2022-08-23T08:16:03Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Піліп Орлік]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Піліп Орлік]] j0mu898yhr77p2jvc5nsye3qcoguevx 0 717295 4192361 2022-08-23T08:17:29Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[«Ганцавіцкі час»]] у [[Ганцавіцкі час]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ганцавіцкі час]] kjowegj7wy9jzpczbfp9hrp7ip3myrf 0 717296 4192366 2022-08-23T08:22:39Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Навуковец}} {{Цёзкі2|Герке}} '''Пётр Якаўлевіч Герке''' ({{ДН|12|7|1904}}, в. [[Вяляцічы (Барысаўскі раён)|Вяляцічы]], [[Барысаўскі раён]], [[Мінская вобласць]] — {{ДС|14|5|1985}}) — вучоны ў галіне гісталогіі і эмбрыялогіі, акадэмік АН Латвіі. == Біяграфія == == Узнагароды ==...» wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{Цёзкі2|Герке}} '''Пётр Якаўлевіч Герке''' ({{ДН|12|7|1904}}, в. [[Вяляцічы (Барысаўскі раён)|Вяляцічы]], [[Барысаўскі раён]], [[Мінская вобласць]] — {{ДС|14|5|1985}}) — вучоны ў галіне гісталогіі і эмбрыялогіі, акадэмік АН Латвіі. == Біяграфія == == Узнагароды == Кавалер ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. – Мінск, 1997. – Т. 5. – С. 17. * Белорусский медицинский журнал. – 2004. – № 2. – С. 118–119. * Заведующие кафедрами и профессора Минского медицинского института (1921–1996) :биографический справочник / Н. Ф. Змачинская, М. В. Мальковец, А. Н. Пересада. – Минск, 1999. – С. 94–95. * Латыши в белорусской истории : биографический справочник / [под общей редакцией М. Г. Королёва]. – Минск, 2016. – С. 14–16. * Латыши и белорусы: вместе сквозь века : сборник научных статей / [под общей редакцией М. Г. Королёва]. – Минск, 2021. – Вып. 10. – С. 67–71. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Герке Пётр Якаўлевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] [[Катэгорыя:Эмбрыёлагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хірургі Латвіі]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гістолагі Беларусі]] 9g9ip4xvlcv6nyhigzk16ynp9vx311l 4192494 4192366 2022-08-23T10:00:38Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Барысаўскім раёне]]; +[[Катэгорыя:Акадэмікі АН Латвіі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Герке}} {{Навуковец}} '''Пётр Якаўлевіч Герке''' ({{ДН|12|7|1904}}, в. [[Вяляцічы (Барысаўскі раён)|Вяляцічы]], [[Барысаўскі раён]], [[Мінская вобласць]] — {{ДС|14|5|1985}}) — вучоны ў галіне гісталогіі і эмбрыялогіі, акадэмік АН Латвіі. == Біяграфія == {{у планах}} == Узнагароды == Кавалер ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|5|||17}} * Белорусский медицинский журнал. — 2004. — № 2. — С. 118—119. * Заведующие кафедрами и профессора Минского медицинского института (1921—1996) :биографический справочник / Н. Ф. Змачинская, М. В. Мальковец, А. Н. Пересада. — Минск, 1999. — С. 94-95. * Латыши в белорусской истории : биографический справочник / [под общей редакцией М. Г. Королёва]. — Минск, 2016. — С. 14-16. * Латыши и белорусы: вместе сквозь века : сборник научных статей / [под общей редакцией М. Г. Королёва]. — Минск, 2021. — Вып. 10. — С. 67-71. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Герке Пётр Якаўлевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] [[Катэгорыя:Эмбрыёлагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хірургі Латвіі]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гістолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Барысаўскім раёне]] [[Катэгорыя:Акадэмікі АН Латвіі]] lxqvvjopgkrpo9fk2ab04nhma3sxzsg 4192525 4192494 2022-08-23T11:32:05Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Герке}} {{Навуковец}} '''Пётр Якаўлевіч Герке''' ({{ДН|12|7|1904}}, в. [[Вяляцічы (Барысаўскі раён)|Вяляцічы]], [[Барысаўскі раён]], [[Мінская вобласць]] — {{ДС|14|5|1985}}) — вучоны ў галіне гісталогіі і эмбрыялогіі, акадэмік АН Латвіі. == Біяграфія == Скончыў Вяляціцкую сярэднюю школу<ref>[https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:sxt96mAhOzsJ:https://veljatichi.schools.by/pages/o-nas&cd=18&hl=be&ct=clnk&gl=pl Нашы выпускнікі — наш гонар:]</ref> {{у планах}} == Узнагароды == Кавалер ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|5|||17}} * Белорусский медицинский журнал. — 2004. — № 2. — С. 118—119. * Заведующие кафедрами и профессора Минского медицинского института (1921—1996) :биографический справочник / Н. Ф. Змачинская, М. В. Мальковец, А. Н. Пересада. — Минск, 1999. — С. 94-95. * Латыши в белорусской истории : биографический справочник / [под общей редакцией М. Г. Королёва]. — Минск, 2016. — С. 14-16. * Латыши и белорусы: вместе сквозь века : сборник научных статей / [под общей редакцией М. Г. Королёва]. — Минск, 2021. — Вып. 10. — С. 67-71. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Герке Пётр Якаўлевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] [[Катэгорыя:Эмбрыёлагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хірургі Латвіі]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гістолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Барысаўскім раёне]] [[Катэгорыя:Акадэмікі АН Латвіі]] nx785er69hcru7t4mk4qw6k2ei6plzv 0 717297 4192367 2022-08-23T08:26:02Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Луіс дэ Камоэнс]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Луіс дэ Камоэнс]] owkhlvbboobat3sy2pjiknj15l6laca 14 717298 4192369 2022-08-23T08:27:33Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «{{Тэма паводле гадоў|Друкаваныя выданні, закрытыя ў|2022|годзе}} [[Катэгорыя:Зніклі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Закрытыя выданні|2022]]» wikitext text/x-wiki {{Тэма паводле гадоў|Друкаваныя выданні, закрытыя ў|2022|годзе}} [[Катэгорыя:Зніклі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Закрытыя выданні|2022]] 46lmbfc579x4tq4bz6r3pyaxigy66f5 0 717299 4192370 2022-08-23T08:28:40Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Луіс дэ Камоэнс]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Луіс дэ Камоэнс]] owkhlvbboobat3sy2pjiknj15l6laca 0 717300 4192371 2022-08-23T08:29:10Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Луіс дэ Камоэнс]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Луіс дэ Камоэнс]] owkhlvbboobat3sy2pjiknj15l6laca 0 717301 4192376 2022-08-23T08:36:08Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Ганна Мастоўская-Радзівіл]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ганна Мастоўская-Радзівіл]] ma95g8r2he9n1xjl2uzrkq2gjcic852 0 717302 4192378 2022-08-23T08:38:48Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Сігб’ёрн Обстфелер]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сігб’ёрн Обстфелер]] t8ei6ju41fcpanb8c8pwxll8bkod638 0 717303 4192398 2022-08-23T08:45:35Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзіка}} '''Салерна''' ({{lang-it|Provincia di Salerno}}) — правінцыя ў [[Італія|Італіі]], у паўднёвай частцы вобласці [[Кампанія (Італія)|Кампанія]], на ўзбярэжжы [[Тырэнскае мора|Тырэнскага мора]]. Паверхня большай часткай гарыстая (адрогі Апеніны|Апені...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзіка}} '''Салерна''' ({{lang-it|Provincia di Salerno}}) — правінцыя ў [[Італія|Італіі]], у паўднёвай частцы вобласці [[Кампанія (Італія)|Кампанія]], на ўзбярэжжы [[Тырэнскае мора|Тырэнскага мора]]. Паверхня большай часткай гарыстая (адрогі [[Апеніны|Апенін]]) за выключэннем узбярэжжа [[Салернскі заліў|Салернскага заліва]], з рачной далінай, якая распасціраецца ад заліва ў паўночна-ўсходнім кірунку. Галоўныя вяршыні Монтэ-Чарваці — 1899 м, Монтэ-Польверак’ё — 1790 м, Монтэ-Альбурна — 1742 м, Монтэ-Сакра — 1704 м. Пшаніца, маіс, струковыя, лён, пянька, бавоўнік, алівы, вінаград, смоквы, садавіна. [[Жывёлагадоўля]] (асабліва авечкагадоўля) і [[рыбалоўства]]. Фабрыкі баваўняныя (прадзенне, тканіна і паркалёванне), шаўкаматальныя, пісчапапяровыя, шкляныя і гарбарныя. Адміністрацыйны цэнтр — [[Салерна]]. mxp82j799t078qhlqr7gya5asyhtalp 4192402 4192398 2022-08-23T08:46:16Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Салерна''' ({{lang-it|Provincia di Salerno}}) — правінцыя ў [[Італія|Італіі]], у паўднёвай частцы вобласці [[Кампанія (Італія)|Кампанія]], на ўзбярэжжы [[Тырэнскае мора|Тырэнскага мора]]. Паверхня большай часткай гарыстая (адрогі [[Апеніны|Апенін]]) за выключэннем узбярэжжа [[Салернскі заліў|Салернскага заліва]], з рачной далінай, якая распасціраецца ад заліва ў паўночна-ўсходнім кірунку. Галоўныя вяршыні Монтэ-Чарваці — 1899 м, Монтэ-Польверак’ё — 1790 м, Монтэ-Альбурна — 1742 м, Монтэ-Сакра — 1704 м. Пшаніца, маіс, струковыя, лён, пянька, бавоўнік, алівы, вінаград, смоквы, садавіна. [[Жывёлагадоўля]] (асабліва авечкагадоўля) і [[рыбалоўства]]. Фабрыкі баваўняныя (прадзенне, тканіна і паркалёванне), шаўкаматальныя, пісчапапяровыя, шкляныя і гарбарныя. Адміністрацыйны цэнтр — [[Салерна]]. 57rrkd9m4limry1twkrbmdlqexr6qe8 4192403 4192402 2022-08-23T08:46:28Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Салерна''' ({{lang-it|Provincia di Salerno}}) — правінцыя ў [[Італія|Італіі]], у паўднёвай частцы вобласці [[Кампанія (Італія)|Кампанія]], на ўзбярэжжы [[Тырэнскае мора|Тырэнскага мора]]. Паверхня большай часткай гарыстая (адрогі [[Апеніны|Апенін]]) за выключэннем узбярэжжа [[Салернскі заліў|Салернскага заліва]], з рачной далінай, якая распасціраецца ад заліва ў паўночна-ўсходнім кірунку. Галоўныя вяршыні Монтэ-Чарваці — 1899 м, Монтэ-Польверак’ё — 1790 м, Монтэ-Альбурна — 1742 м, Монтэ-Сакра — 1704 м. Пшаніца, маіс, струковыя, лён, пянька, бавоўнік, алівы, вінаград, смоквы, садавіна. [[Жывёлагадоўля]] (асабліва авечкагадоўля) і [[рыбалоўства]]. Фабрыкі баваўняныя (прадзенне, тканіна і паркалёванне), шаўкаматальныя, пісчапапяровыя, шкляныя і гарбарныя. Адміністрацыйны цэнтр — [[Салерна]]. {{зноскі}} ab1p1kjzrshd5iafz5oyno035y57kn0 4192487 4192403 2022-08-23T09:46:45Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Правінцыі Кампаніі]]; +[[Катэгорыя:Салерна (правінцыя)]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Правінцыя Італіі |region = Абруцы }} '''Салерна''' ({{lang-it|Provincia di Salerno}}) — правінцыя ў [[Італія|Італіі]], у паўднёвай частцы вобласці [[Кампанія (Італія)|Кампанія]], на ўзбярэжжы [[Тырэнскае мора|Тырэнскага мора]]. Паверхня большай часткай гарыстая (адрогі [[Апеніны|Апенін]]) за выключэннем узбярэжжа [[Салернскі заліў|Салернскага заліва]], з рачной далінай, якая распасціраецца ад заліва ў паўночна-ўсходнім кірунку. Галоўныя вяршыні Монтэ-Чарваці — 1899 м, Монтэ-Польверак’ё — 1790 м, Монтэ-Альбурна — 1742 м, Монтэ-Сакра — 1704 м. Пшаніца, маіс, струковыя, лён, пянька, бавоўнік, алівы, вінаград, смоквы, садавіна. [[Жывёлагадоўля]] (асабліва авечкагадоўля) і [[рыбалоўства]]. Фабрыкі баваўняныя (прадзенне, тканіна і паркалёванне), шаўкаматальныя, пісчапапяровыя, шкляныя і гарбарныя. Адміністрацыйны цэнтр — [[Салерна]]. {{зноскі}} {{Правінцыя Салерна|nocat=1}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Правінцыі Кампаніі]] [[Катэгорыя:Салерна (правінцыя)| ]] 4prgfgl42rl95vonrceaqzwas6po87f 0 717304 4192401 2022-08-23T08:45:52Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Сігб’ёрн Обстфелер]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ Сігб’ёрн Обстфелер]] mzxtgdzyxtsnsw2epk9xoisvkft09e1 0 717305 4192404 2022-08-23T08:46:32Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Сігб’ёрн Обстфелер]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сігб’ёрн Обстфелер]] t8ei6ju41fcpanb8c8pwxll8bkod638 0 717306 4192406 2022-08-23T08:47:00Z Rymchonak 22863 Перасылае да [[Салерна (правінцыя)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Салерна (правінцыя)]] 6q3fa5moleo9blbh4oaopr32hrfrpj4 0 717307 4192410 2022-08-23T08:48:15Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565236|Allium carmeli]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium carmeli'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва Усходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор'і]] (Паўднёвы [[Ліван]], [[Іарданія]], [[Ізраіль]], [[Палестына|Палесціна]])<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128142249/https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527780-1|дата=|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830055417/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527780-1}} {{Ref-en}}</ref>. Гэты від расце ў міжземнаморскім лесе, рэдкалессі і хмызняках у дадатак да скалістай зямлі, [[Маквіс|маквісу]] і краю палёў<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128142249/https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Папуляцыі, верагодна, былі страчаныя ў выніку пераўтварэння асяроддзя пражывання для сельскай гаспадаркі і ўрбанізацыі<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128142249/https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544}} {{Ref-en}}</ref>. Гэты від зафіксаваны ў лясным запаведніку <nowiki>{{нп3|Аджлюн (запаведнік)|Аджлюн||Ajloun Forest Reserve}}</nowiki> і Каралеўскім батанічным садзе Тэл Ар-Руман ў [[Іарданія|Іарданіі]]. У [[Ізраіль|Ізраілі]] і [[Палесціна|Палесціне]] вялікая частка арэалу не знаходзіцца ў запаведных зонах<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128142249/https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] gswvrvoy41uc9lk7tsxx7n7fvj63xy9 4192420 4192410 2022-08-23T08:55:18Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium carmeli | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium carmeli | commons = Category:Allium carmeli | iucn = | grin = }} '''Allium carmeli'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium carmeli'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва Усходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] (Паўднёвы [[Ліван]], [[Іарданія]], [[Ізраіль]], [[Палестына|Палесціна]])<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544|дата=2017|archive-date=28 листопада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128142249/https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527780-1|дата=|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830055417/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527780-1}} {{Ref-en}}</ref>. Гэты від расце ў міжземнаморскім лесе, рэдкалессі і хмызняках у дадатак да скалістай зямлі, [[маквіс]]у і краю палёў<ref name="iucn"/>. == Пагрозы і ахова == Папуляцыі, верагодна, былі страчаныя ў выніку пераўтварэння асяроддзя пражывання для сельскай гаспадаркі і ўрбанізацыі<ref name="iucn"/>. Гэты від зафіксаваны ў лясным запаведніку {{нп3|Аджлюн (запаведнік)|Аджлюн||Ajloun Forest Reserve}} і Каралеўскім батанічным садзе Тэл Ар-Руман ў [[Іарданія|Іарданіі]]. У [[Ізраіль|Ізраілі]] і [[Палесціна|Палесціне]] вялікая частка арэалу не знаходзіцца ў запаведных зонах<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] b6owylljxvylsh00ice15y1jq47um0c 4192450 4192420 2022-08-23T09:20:22Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium carmeli | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium carmeli | commons = Category:Allium carmeli | iucn = | grin = }} '''Allium carmeli'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium carmeli'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва Усходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] (Паўднёвы [[Ліван]], [[Іарданія]], [[Ізраіль]], [[Палесціна]])<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544|дата=2017|archive-date=28 лістапада 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201128142249/https://www.iucnredlist.org/species/13143154/18609544}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527780-1|дата=|archive-date=30 жніўня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830055417/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527780-1}} {{Ref-en}}</ref>. Гэты від расце ў міжземнаморскім лесе, рэдкалессі і хмызняках у дадатак да скалістай зямлі, [[маквіс]]у і краю палёў<ref name="iucn"/>. == Пагрозы і ахова == Папуляцыі, верагодна, былі страчаныя ў выніку пераўтварэння асяроддзя пражывання для сельскай гаспадаркі і ўрбанізацыі<ref name="iucn"/>. Гэты від зафіксаваны ў лясным запаведніку {{нп3|Аджлюн (запаведнік)|Аджлюн||Ajloun Forest Reserve}} і Каралеўскім батанічным садзе Тэл Ар-Руман ў [[Іарданія|Іарданіі]]. У [[Ізраіль|Ізраілі]] і [[Палесціна|Палесціне]] вялікая частка арэалу не знаходзіцца ў запаведных зонах<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] fn59yr1prb2aa5nk3mfybocevvc0417 0 717308 4192411 2022-08-23T08:48:21Z Culamar 102133 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/124790520|Танчхон]]» wikitext text/x-wiki {{НП|статус=Город|герб=|lat_dir=N|lat_deg=40|lat_min=27|lat_sec=28|lon_dir=E|lon_deg=128|lon_min=54|lon_sec=39|CoordAddon=type:city|CoordScale=|глава=|DST=|сайт=}} '''Танчхон''' ({{Lang-ko|단천}}) — горад-[[порт]] у КНДР на паўночным усходзе правінцыі [[Хамгён-Намдо]], на ўзбярэжжы [[Японскае мора|Японскага]] (Усходне-Карэйскага) мора, у вусце ракі Намдэ. Насельніцтва горада — 345 875 чалавек (2008). == Эканоміка == На тэрыторыі горада ёсць вялікія запасы такіх мінеральных рэсурсаў, як [[кобальт]], [[магнезіт]] і [[Жалезныя руды|жалезная руда]]. Горад вядомы хімічнай прамысловасцю, металургіяй, вытворчасцю вырабаў з металу, абсталявання і тэкстылю. Горад Танчхон прадстаўлены ў кампутарнай гульні «Tradewinds». == Транспарт == Праз Танчхон праходзіць чыгунка «Пхёнра». Порт у 2012 годзе быў адрамантаваны і адноўлены<ref>[http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/ «Tanchon Port reconstruction completed», NK Economy Watch.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120529211546/http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/}}</ref>. Падчас цырымоніі завяршэння рэканструкцыі было зачытана сумеснае віншавальнае пасланне ад Цэнтральнага Камітэта [[Працоўная партыя Карэі|Працоўнай партыі Карэі]] і ўрада КНДР чыноўнікам і ўдзельнікам ударных атрадаў, якія здзяйснялі працоўныя подзвігі пры будаўніцтве порта<ref>{{Cite web|url=http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|archive-url=https://web.archive.org/web/20130322073747/http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|archive-date=2013-03-22}}</ref>. == Дзікая прырода == Папуляцыя кітайскіх гаралаў была вызначана як помнік прыроды КНДР № 293<ref>{{Cite web|url=http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|title=단천산양|work=Cultural Heritage Administration guide to North Korean natural monuments|accessdate=2006-12-01|deadlink=unknown-host|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930190127/http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|archivedate=2007-09-30}}</ref>. == Гарады-пабрацімы == {{гарады-пабрацімы}}{{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] 5htrd1wzhpy2jv35uih4zw4x7kyqfp3 4192412 4192411 2022-08-23T08:49:18Z Culamar 102133 wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад }} '''Танчхон''' ({{Lang-ko|단천}}) — горад-[[порт]] у КНДР на паўночным усходзе правінцыі [[Хамгён-Намдо]], на ўзбярэжжы [[Японскае мора|Японскага]] (Усходне-Карэйскага) мора, у вусце ракі Намдэ. Насельніцтва горада — 345 875 чалавек (2008). == Эканоміка == На тэрыторыі горада ёсць вялікія запасы такіх мінеральных рэсурсаў, як [[кобальт]], [[магнезіт]] і [[Жалезныя руды|жалезная руда]]. Горад вядомы хімічнай прамысловасцю, металургіяй, вытворчасцю вырабаў з металу, абсталявання і тэкстылю. Горад Танчхон прадстаўлены ў кампутарнай гульні «Tradewinds». == Транспарт == Праз Танчхон праходзіць чыгунка «Пхёнра». Порт у 2012 годзе быў адрамантаваны і адноўлены<ref>[http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/ «Tanchon Port reconstruction completed», NK Economy Watch.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120529211546/http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/}}</ref>. Падчас цырымоніі завяршэння рэканструкцыі было зачытана сумеснае віншавальнае пасланне ад Цэнтральнага Камітэта [[Працоўная партыя Карэі|Працоўнай партыі Карэі]] і ўрада КНДР чыноўнікам і ўдзельнікам ударных атрадаў, якія здзяйснялі працоўныя подзвігі пры будаўніцтве порта<ref>{{Cite web|url=http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|archive-url=https://web.archive.org/web/20130322073747/http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|archive-date=2013-03-22}}</ref>. == Дзікая прырода == Папуляцыя кітайскіх гаралаў была вызначана як помнік прыроды КНДР № 293<ref>{{Cite web|url=http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|title=단천산양|work=Cultural Heritage Administration guide to North Korean natural monuments|accessdate=2006-12-01|deadlink=unknown-host|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930190127/http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|archivedate=2007-09-30}}</ref>. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] 3udzwa3y1bxb321hqo54a4lh7gjqo6f 4192413 4192412 2022-08-23T08:50:22Z Culamar 102133 wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад }} '''Танчхон''' ({{Lang-ko|단천}}) — горад-[[порт]] у КНДР на паўночным усходзе правінцыі [[Хамгён-Намдо]], на ўзбярэжжы [[Японскае мора|Японскага]] (Усходне-Карэйскага) мора, у вусце ракі Намдэ. Насельніцтва горада — 345 875 чалавек (2008). == Эканоміка == На тэрыторыі горада ёсць вялікія запасы такіх мінеральных рэсурсаў, як [[кобальт]], [[магнезіт]] і [[Жалезныя руды|жалезная руда]]. Горад вядомы хімічнай прамысловасцю, металургіяй, вытворчасцю вырабаў з металу, абсталявання і тэкстылю. Горад Танчхон прадстаўлены ў кампутарнай гульні «Tradewinds». == Транспарт == Праз Танчхон праходзіць чыгунка «Пхёнра». Порт у 2012 годзе быў адрамантаваны і адноўлены<ref>[http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/ «Tanchon Port reconstruction completed», NK Economy Watch.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120529211546/http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/}}</ref>. Падчас цырымоніі завяршэння рэканструкцыі было зачытана сумеснае віншавальнае пасланне ад Цэнтральнага Камітэта [[Працоўная партыя Карэі|Працоўнай партыі Карэі]] і ўрада КНДР чыноўнікам і ўдзельнікам ударных атрадаў, якія здзяйснялі працоўныя подзвігі пры будаўніцтве порта<ref>{{cite web|url=http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|title=Tanchon Port reconstruction completed|work=North Korea Leadership Watch|accessdate=2013-04-25|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130322073747/http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|archivedate=2013-03-22}}</ref>. == Дзікая прырода == Папуляцыя кітайскіх гаралаў была вызначана як помнік прыроды КНДР № 293<ref>{{Cite web|url=http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|title=단천산양|work=Cultural Heritage Administration guide to North Korean natural monuments|accessdate=2006-12-01|deadlink=unknown-host|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930190127/http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|archivedate=2007-09-30}}</ref>. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] pefdu6oadu25kz0zuh0a38o7bascv4b 4192456 4192413 2022-08-23T09:26:36Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад }} '''Танчхон''' ({{Lang-ko|단천}}) — горад-[[порт]] у КНДР на паўночным усходзе правінцыі [[Хамгён-Намдо]], на ўзбярэжжы [[Японскае мора|Японскага]] (Усходне-Карэйскага) мора, у вусце ракі Намдэ. Насельніцтва горада — 345 875 чалавек (2008). == Эканоміка == На тэрыторыі горада ёсць вялікія запасы такіх мінеральных рэсурсаў, як [[кобальт]], [[магнезіт]] і [[Жалезныя руды|жалезная руда]]. Горад вядомы хімічнай прамысловасцю, металургіяй, вытворчасцю вырабаў з металу, абсталявання і тэкстылю. Горад Танчхон прадстаўлены ў камп’ютарнай гульні «Tradewinds». == Транспарт == Праз Танчхон праходзіць чыгунка «Пхёнра». Порт у 2012 годзе быў адрамантаваны і адноўлены<ref>[http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/ «Tanchon Port reconstruction completed», NK Economy Watch.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120529211546/http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/}}</ref>. Падчас цырымоніі завяршэння рэканструкцыі было зачытана сумеснае віншавальнае пасланне ад Цэнтральнага Камітэта [[Працоўная партыя Карэі|Працоўнай партыі Карэі]] і ўрада КНДР чыноўнікам і ўдзельнікам ударных атрадаў, якія здзяйснялі працоўныя подзвігі пры будаўніцтве порта<ref>{{cite web|url=http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|title=Tanchon Port reconstruction completed|work=North Korea Leadership Watch|accessdate=2013-04-25|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130322073747/http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|archivedate=2013-03-22}}</ref>. == Дзікая прырода == Папуляцыя кітайскіх гаралаў была вызначана як помнік прыроды КНДР № 293<ref>{{Cite web|url=http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|title=단천산양|work=Cultural Heritage Administration guide to North Korean natural monuments|accessdate=2006-12-01|deadlink=unknown-host|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930190127/http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|archivedate=2007-09-30}}</ref>. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] damqhv3r1ronji5qtamx2a1ibv4fdxg 4192460 4192456 2022-08-23T09:29:57Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП |статус=Горад }} '''Танчхон''' ({{Lang-ko|단천}}) — горад-[[порт]] у КНДР на паўночным усходзе правінцыі [[Хамгён-Намдо]], на ўзбярэжжы [[Японскае мора|Японскага]] (Усходне-Карэйскага) мора, у вусці ракі Намдэ. Насельніцтва горада — 345 875 чалавек (2008). == Эканоміка == На тэрыторыі горада ёсць вялікія запасы такіх мінеральных рэсурсаў, як [[кобальт]], [[магнезіт]] і [[Жалезныя руды|жалезная руда]]. Горад вядомы хімічнай прамысловасцю, металургіяй, вытворчасцю вырабаў з металу, абсталявання і тэкстылю. Горад Танчхон прадстаўлены ў камп’ютарнай гульні «Tradewinds». == Транспарт == Праз Танчхон праходзіць чыгунка «Пхёнра». Порт у 2012 годзе быў адрамантаваны і адноўлены<ref>[http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/ «Tanchon Port reconstruction completed», NK Economy Watch.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120529211546/http://www.nkeconwatch.com/2012/05/03/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/}}</ref>. Падчас цырымоніі завяршэння рэканструкцыі было зачытана сумеснае віншавальнае пасланне ад Цэнтральнага Камітэта [[Працоўная партыя Карэі|Працоўнай партыі Карэі]] і ўрада КНДР чыноўнікам і ўдзельнікам ударных атрадаў, якія здзяйснялі працоўныя подзвігі пры будаўніцтве порта<ref>{{cite web|url=http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|title=Tanchon Port reconstruction completed|work=North Korea Leadership Watch|accessdate=2013-04-25|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130322073747/http://www.nkeconwatch.com/2012/12/19/tanchon-port-reconstruction-to-be-completed-by-2012/|archivedate=2013-03-22}}</ref>. == Дзікая прырода == Папуляцыя кітайскіх гаралаў была вызначана як помнік прыроды КНДР № 293<ref>{{Cite web|url=http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|title=단천산양|work=Cultural Heritage Administration guide to North Korean natural monuments|accessdate=2006-12-01|deadlink=unknown-host|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930190127/http://nature.cha.go.kr/cont/natural_v.jsp?nat_id=NM-NK293&nation=N&s_cate_id=N0202&img_num=7|archivedate=2007-09-30}}</ref>. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнай Карэі]] bom05jzl7xxd08t3pzruttbk1wf3zt4 0 717309 4192414 2022-08-23T08:52:24Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Халенберг''' (ням. Hallenberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насель...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Халенберг''' (ням. Hallenberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 4391 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 65,36 км². Афіцыйны код — 05 9 58 020. Горад падзяляецца на 4 гарадскія раёны. 8qze09kg66xxoq9ejregfyppcsolm0p 4192423 4192414 2022-08-23T08:56:35Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Халенберг''' (ням. Hallenberg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 4391 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 65,36 км². Афіцыйны код — 05 9 58 020. Горад падзяляецца на 4 гарадскія раёны. {{зноскі}} 0b29torxssxlqlinei9o0pvmdcyizky 4192446 4192423 2022-08-23T09:19:10Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Галенберг''' ({{lang-de|Hallenberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 4391 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 65,36 км². Афіцыйны код — 05 9 58 020. Горад падзяляецца на 4 гарадскія раёны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] m5igrt8jmoj3l7t27z9bcea015p7bgu 4192447 4192446 2022-08-23T09:19:17Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Халенберг]] у [[Галенберг]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Галенберг''' ({{lang-de|Hallenberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Арнсберг|адміністрацыйнай акрузе Арнсберг]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хохзаўэрланд (раён)|Хохзаўэрланд]]. Насельніцтва — 4391 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 65,36 км². Афіцыйны код — 05 9 58 020. Горад падзяляецца на 4 гарадскія раёны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] m5igrt8jmoj3l7t27z9bcea015p7bgu 0 717310 4192417 2022-08-23T08:54:33Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Юхан Борген]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Юхан Борген]] jj7t5x2ez93cf07syw8novj18nn72xh 14 717311 4192418 2022-08-23T08:54:50Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ|Лячэбны факультэт]] [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ|Лячэбны факультэт]] [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ]] 8ordengmlw3wq4ndw0538fhfn7id51y 0 717312 4192424 2022-08-23T08:57:35Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565237|Allium caroli-henrici]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium caroli-henrici'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан|Афганістана]]. == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Афганістан|Афганістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527785-1|archive-date=21 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721100435/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527785-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] n0jjplrcayya5uyemxq0etxqq9baw9w 4192425 4192424 2022-08-23T08:58:19Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium caroli-henrici | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium caroli-henrici | commons = Category:Allium caroli-henrici | iucn = | grin = }} '''Allium caroli-henrici'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан]]а. == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Афганістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527785-1|archive-date=21 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721100435/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527785-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] qmbcd38eq3g970nht9xu4pvimj56vvz 0 717313 4192428 2022-08-23T09:00:39Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Хёкстэр''' (ням.: Höxter) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Дэтмольд (адміністрацыйная акруга)|адміністрацыйнай акрузе Дэтмольд]]. Уваходзіць у склад раёна Хёкстэр (раён)|Хёкс...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Хёкстэр''' (ням.: Höxter) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Дэтмольд (адміністрацыйная акруга)|адміністрацыйнай акрузе Дэтмольд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хёкстэр (раён)|Хёкстэр]]. Насельніцтва — 31 089 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 157,89 км ². Афіцыйны код — 05 7 62 020. b334lmav82yaagf0p9qsb165aokv4em 4192429 4192428 2022-08-23T09:01:12Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Хёкстэр''' (ням.: Höxter) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Дэтмольд (адміністрацыйная акруга)|адміністрацыйнай акрузе Дэтмольд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хёкстэр (раён)|Хёкстэр]]. Насельніцтва — 31 089 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 157,89 км ². Афіцыйны код — 05 7 62 020. {{зноскі}} i0h1cj866crniwtv2ee1kb72a860pmo 4192454 4192429 2022-08-23T09:25:24Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Хёкстэр''' ({{lang-de|Höxter}}) — горад у [[Германія|Германіі]], раённы цэнтр, размешчаны ў зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Дэтмальд (адміністрацыйная акруга)|адміністрацыйнай акрузе Дэтмальд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хёкстэр (раён)|Хёкстэр]]. Насельніцтва — {{num|31089}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 157,89 км². Афіцыйны код — 05 7 62 020. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] m4wa84j531909g45vlemqe24cxq5ihk 0 717314 4192431 2022-08-23T09:02:49Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565240|Allium caspium]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium caspium'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ад паўднёва-ўсходняй [[Расія|Расіі]] да [[Пакістан|Пакістана]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобная, 2&nbsp;см шырынёй; вонкавыя абалонкі цёмна — карычневыя, унутраныя - белыя. Сцябло 15&nbsp;см вышынёй, ≈ 1&nbsp;см таўшчынёй. [[Ліст|Лісткоў]] 3, 2–5&nbsp;мм шырынёй, ад лінейных да ланцэтных. Парасонікі шарападобныя, шматкветкавыя, друзлыя. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] авальныя, 7-8&nbsp;мм даўжынёй, тупыя. == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: паўднёва-ўсходняя [[Расія]], [[Афганістан]], [[Іран]], [[Казахстан]], [[Пакістан]], [[Таджыкістан]], [[Туркменістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527788-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830081232/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527788-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1808 годзе]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] fr9y7bme1sd0zomduegnab9hvo8dx7k 4192432 4192431 2022-08-23T09:04:53Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium caspium | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium caspium | commons = Category:Allium caspium | iucn = | grin = }} '''Allium caspium'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ад паўднёва-ўсходняй [[Расія|Расіі]] да [[Пакістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобная, 2&nbsp;см шырынёй; вонкавыя абалонкі цёмна — карычневыя, унутраныя — белыя. Сцябло 15&nbsp;см вышынёй, ≈ 1&nbsp;см таўшчынёй. [[Ліст]]коў 3, 2-5&nbsp;мм шырынёй, ад лінейных да ланцэтных. Парасонікі шарападобныя, шматкветкавыя, друзлыя. Лісточкі [[калякветнік]]а авальныя, 7-8&nbsp;мм даўжынёй, тупыя. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium caspium'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: паўднёва-ўсходняя [[Расія]], [[Афганістан]], [[Іран]], [[Казахстан]], [[Пакістан]], [[Таджыкістан]], [[Туркменістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527788-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830081232/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527788-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1808 годзе]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] culcrowi8ywbiwnhmf9f5j1754l7ru1 4192477 4192432 2022-08-23T09:35:05Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium caspium | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium caspium | commons = Category:Allium caspium | iucn = | grin = }} '''Allium caspium'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ад паўднёва-ўсходняй [[Расія|Расіі]] да [[Пакістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобная, 2&nbsp;см шырынёй; вонкавыя абалонкі цёмна — карычневыя, унутраныя — белыя. Сцябло 15&nbsp;см вышынёй, ≈ 1&nbsp;см таўшчынёй. [[Ліст]]коў 3, 2-5&nbsp;мм шырынёй, ад лінейных да ланцэтных. Парасонікі шарападобныя, шматкветкавыя, друзлыя. Лісточкі [[калякветнік]]а авальныя, 7-8&nbsp;мм даўжынёй, тупыя. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium caspium'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: паўднёва-ўсходняя [[Расія]], [[Афганістан]], [[Іран]], [[Казахстан]], [[Пакістан]], [[Таджыкістан]], [[Туркменістан]], [[Узбекістан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527788-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830081232/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527788-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1808 годзе]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] oa55klr6oixjixejq956wuzfmdqqqqh 0 717315 4192434 2022-08-23T09:05:56Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Бад-Дрыбург''' (ням.: Bad Driburg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Дэтмольд (адміністраыйная адзінка)|адміністрацыйнай акрузе Дэтмольд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хёкстэр (раён)|Хёкстэр]]. Насельніцтва ...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Бад-Дрыбург''' (ням.: Bad Driburg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Дэтмольд (адміністраыйная адзінка)|адміністрацыйнай акрузе Дэтмольд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хёкстэр (раён)|Хёкстэр]]. Насельніцтва — 18 959 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 115,07 км². Афіцыйны код — 05 7 62 004. Горад падзяляецца на 10 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} t27jy7fqkbr8wu5hemk9vuesthwjw7p 4192452 4192434 2022-08-23T09:22:41Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Бад-Дрыбург''' ({{lang-de|Bad Driburg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Дэтмальд (адміністрацыйная акруга)|адміністрацыйнай акрузе Дэтмальд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Хёкстэр (раён)|Хёкстэр]]. Насельніцтва — {{num|18959}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 115,07 км². Афіцыйны код — 05 7 62 004. Горад падзяляецца на 10 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] elqwtoylv9absl8s68m6whh560ys0s6 0 717316 4192435 2022-08-23T09:09:03Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Адам Міхнік]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Адам Міхнік]] khcqtxsk4by59q0nbrh9725546wyta1 0 717317 4192436 2022-08-23T09:10:16Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565241|Allium cassium]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium cassium'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Кіпр]], [[Ліван]], [[Сірыя]], паўднёвая [[Турцыя]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527789-1|archive-date=2 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302195916/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527789-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Allium%20cassium&PTRefFk=8000000}} {{Ref-en}}</ref>. На [[Кіпр|Кіпры]] расце на камяністых схілах і берагах на вялікіх вышынях, на магматычных горных схілах. У [[Сірыя|Сірыі]] і [[Ліван|Ліване]] від сустракаецца ў хваёвых і змешаных лясах, у дубовых зарасніках і [[Маквіс|маквісах]], а на больш высокай вышыні, на лугах, часта каля снежных палёў<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337|archive-date=2 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302195921/https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337}} {{Ref-en}}</ref>. == Выкарыстанне == Расліна шырока сустракаецца ў гандлі дэкаратыўнымі раслінамі, аднак паходжанне матэрыялу не вызначана. Гэта троесны дзікі сваяк і патэнцыйны донар генаў для шэрагу культур у групе ''Allium''. == Пагрозы і ахова == Няма неадкладных вялікіх пагроз для гэтага віду; аднак, паколькі ён расце на вялікіх вышынях, на яго могуць паўплываць кліматычныя змены<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337|дата=2017|archive-date=2 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302195921/https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337}} {{Ref-en}}</ref>. Некаторыя субпапуляцыі трапляюцца ў запаведных зонах<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337|archive-date=2 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302195921/https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўразіі]] 5koylrlotk37uaa8j85wfuw7qczx0lq 4192439 4192436 2022-08-23T09:12:10Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium cassium | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium cassium | commons = Category:Allium cassium | iucn = | grin = }} '''Allium cassium'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium cassium'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Кіпр]], [[Ліван]], [[Сірыя]], паўднёвая [[Турцыя]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527789-1|archive-date=2 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302195916/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527789-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=bgbm.org|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Allium%20cassium&PTRefFk=8000000}} {{Ref-en}}</ref>. На [[Кіпр]]ы расце на камяністых схілах і берагах на вялікіх вышынях, на магматычных горных схілах. У [[Сірыя|Сірыі]] і [[Ліван]]е від сустракаецца ў хваёвых і змешаных лясах, у дубовых зарасніках і [[Маквіс|маквісах]], а на больш высокай вышыні, на лугах, часта каля снежных палёў<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337|archive-date=2 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302195921/https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337}} {{Ref-en}}</ref>. == Выкарыстанне == Расліна шырока сустракаецца ў гандлі дэкаратыўнымі раслінамі, аднак паходжанне матэрыялу не вызначана. Гэта троесны дзікі сваяк і патэнцыйны донар генаў для шэрагу культур у групе ''Allium''. == Пагрозы і ахова == Няма неадкладных вялікіх пагроз для гэтага віду; аднак, паколькі ён расце на вялікіх вышынях, на яго могуць паўплываць кліматычныя змены<ref name="iucn"/>. Некаторыя субпапуляцыі трапляюцца ў запаведных зонах<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўразіі]] 3jsllomud0h56b0bfjwk11de7dxhbz6 4192472 4192439 2022-08-23T09:34:05Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium cassium | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium cassium | commons = Category:Allium cassium | iucn = | grin = }} '''Allium cassium'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium cassium'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Кіпр]], [[Ліван]], [[Сірыя]], паўднёвая [[Турцыя]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527789-1|archive-date=2 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302195916/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527789-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=bgbm.org|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Allium%20cassium&PTRefFk=8000000}} {{Ref-en}}</ref>. На [[Кіпр]]ы расце на камяністых схілах і берагах на вялікіх вышынях, на магматычных горных схілах. У [[Сірыя|Сірыі]] і [[Ліван]]е від сустракаецца ў хваёвых і змешаных лясах, у дубовых зарасніках і [[Маквіс|маквісах]], а на больш высокай вышыні, на лугах, часта каля снежных палёў<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337|archive-date=2 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200302195921/https://www.iucnredlist.org/species/172097/112127337}} {{Ref-en}}</ref>. == Выкарыстанне == Расліна шырока сустракаецца ў гандлі дэкаратыўнымі раслінамі, аднак паходжанне матэрыялу не вызначана. Гэта троесны дзікі сваяк і патэнцыйны донар генаў для шэрагу культур у групе ''Allium''. == Пагрозы і ахова == Няма неадкладных вялікіх пагроз для гэтага віду; аднак, паколькі ён расце на вялікіх вышынях, на яго могуць паўплываць кліматычныя змены<ref name="iucn"/>. Некаторыя субпапуляцыі трапляюцца ў запаведных зонах<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўразіі]] kuxrk2lx2xush60q1vhpvrjy6skx7rj 14 717318 4192438 2022-08-23T09:11:38Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Пор Аўтаном|«Пор Аўтаном»]] з [[Дакар]]а.'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Сенегала|Пор Аўтаном]] [[Катэгорыя:ФК Пор Аўтаном]] Катэгорыя:П...» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Пор Аўтаном|«Пор Аўтаном»]] з [[Дакар]]а.'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Сенегала|Пор Аўтаном]] [[Катэгорыя:ФК Пор Аўтаном]] [[Катэгорыя:Постаці Дакара]] 24y5acw9o5dsn5uuwpk3m8a3ji2i171 14 717319 4192440 2022-08-23T09:13:18Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Ньяры Тэлі|«Ньяры Тэлі»]] з [[Дакар]]а.'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Сенегала|Ньяры Тэлі]] [[Катэгорыя:ФК Ньяры Тэлі]] Катэгорыя:Поста...» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Ньяры Тэлі|«Ньяры Тэлі»]] з [[Дакар]]а.'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Сенегала|Ньяры Тэлі]] [[Катэгорыя:ФК Ньяры Тэлі]] [[Катэгорыя:Постаці Дакара]] lnj1wnb9iophg1z67aewc5xkqrtzuxz 0 717320 4192442 2022-08-23T09:15:41Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565242|Allium castellanense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium castellanense'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Апісанне == Сцябло вышынёй 10-25&nbsp;см. Лісткоў 3-5, ахутваюць сцябло на траціну яго даўжыні. Суквецце няшчыльнае. Кветкі ад бела-ружовых да ружова-пурпуровых. Плод&nbsp;- субэліпсаідальная капсула памерам ≈ 5&nbsp;мм. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] цэнтральнай [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:20005358-1|archive-date=23 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200723130627/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:20005358-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе гліністыя балотныя ўчасткі і звязаныя з імі травяністыя мясцовасці<ref>{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/18006942/18006956|archive-date=23 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200723133347/https://www.iucnredlist.org/species/18006942/18006956}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] hmezyjv10yp6yasasyr9ocdlv2fl559 4192444 4192442 2022-08-23T09:16:58Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium castellanense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium castellanense | commons = Category:Allium castellanense | iucn = | grin = }} '''Allium castellanense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Апісанне == Сцябло вышынёй 10-25&nbsp;см. Лісткоў 3-5, ахутваюць сцябло на траціну яго даўжыні. Суквецце няшчыльнае. Кветкі ад бела-ружовых да ружова-пурпуровых. Плод&nbsp;— субэліпсаідальная капсула памерам ≈ 5&nbsp;мм. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium castellanense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] цэнтральнай [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:20005358-1|archive-date=23 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200723130627/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:20005358-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе гліністыя балотныя ўчасткі і звязаныя з імі травяністыя мясцовасці<ref>{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/18006942/18006956|archive-date=23 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200723133347/https://www.iucnredlist.org/species/18006942/18006956}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 36hjaaikyx1t65jgddje158sxwa7p2q 4192474 4192444 2022-08-23T09:34:15Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium castellanense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium castellanense | commons = Category:Allium castellanense | iucn = | grin = }} '''Allium castellanense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Апісанне == Сцябло вышынёй 10-25&nbsp;см. Лісткоў 3-5, ахутваюць сцябло на траціну яго даўжыні. Суквецце няшчыльнае. Кветкі ад бела-ружовых да ружова-пурпуровых. Плод&nbsp;— субэліпсаідальная капсула памерам ≈ 5&nbsp;мм. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium castellanense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] цэнтральнай [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:20005358-1|archive-date=23 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200723130627/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:20005358-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе гліністыя балотныя ўчасткі і звязаныя з імі травяністыя мясцовасці<ref>{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/18006942/18006956|archive-date=23 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200723133347/https://www.iucnredlist.org/species/18006942/18006956}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] d70dl9jka9d8e60mnj4vrryjheoscdk 14 717321 4192443 2022-08-23T09:16:00Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Мбур Петыт Кот|«Мбур Петыт Кот»]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Сенегала|Мбур Петыт Кот]] [[Катэгорыя:ФК Мбур Петыт Кот]] Катэгорыя:П...» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Мбур Петыт Кот|«Мбур Петыт Кот»]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Сенегала|Мбур Петыт Кот]] [[Катэгорыя:ФК Мбур Петыт Кот]] [[Катэгорыя:Постаці Мбура]] hvmv70ycv78771few2cbpq61stus61j 0 717322 4192448 2022-08-23T09:19:17Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Халенберг]] у [[Галенберг]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Галенберг]] sffeygy2bxquucev53o6hb1olrovatr 0 717323 4192449 2022-08-23T09:19:29Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Генрых Гейнэ]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Генрых Гейнэ]] b2v9wyoxzu5a4gby6lvb3zan8c6yhg2 0 717324 4192455 2022-08-23T09:25:46Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565393|Allium franciniae]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium franciniae'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Апісанне == ''A. franciniae'' маюць стройныя і гнуткія сцёблы, ружова-белыя і лінейныя лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]], доўгія ніткі тычынак (2.5-3.0&nbsp;мм), жоўтыя пылавікі<ref>{{Артыкул|назва=Cytotaxonomic investigations on Allium valdecallosum (Amaryllidaceae), a critical species endemic to Morocco|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] вострава <nowiki>{{нп3|Марэціма||ru|Мареттимо}}</nowiki> ў архіпелагу, заходняя [[Сіцылія]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901406-1|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724071401/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901406-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе адкрытыя [[Гарыга|гарыгі]] і камяністыя мясцовасці<ref>{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143420/18608924|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724071401/https://www.iucnredlist.org/species/13143420/18608924}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 3leh091j0av6ofy0qw4pb0ohhf4b9tc 4192459 4192455 2022-08-23T09:29:39Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium franciniae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium franciniae | commons = Category:Allium franciniae | iucn = | grin = }} '''Allium franciniae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Апісанне == ''A. franciniae'' маюць стройныя і гнуткія сцёблы, ружова-белыя і лінейныя лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]], доўгія ніткі тычынак (2.5-3.0&nbsp;мм), жоўтыя пылавікі<ref>{{Артыкул|загаловак=Cytotaxonomic investigations on Allium valdecallosum (Amaryllidaceae), a critical species endemic to Morocco|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium franciniae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] вострава {{нп3|Марэціма||ru|Мареттимо}} ў архіпелагу, заходняя [[Сіцылія]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901406-1|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724071401/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901406-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе адкрытыя [[Гарыга|гарыгі]] і камяністыя мясцовасці<ref>{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143420/18608924|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724071401/https://www.iucnredlist.org/species/13143420/18608924}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] bpu2mf9oploj1gaupdc7stem9rexuuc 4192475 4192459 2022-08-23T09:34:23Z JerzyKundrat 174 /* Таксанамія */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium franciniae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium franciniae | commons = Category:Allium franciniae | iucn = | grin = }} '''Allium franciniae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Апісанне == ''A. franciniae'' маюць стройныя і гнуткія сцёблы, ружова-белыя і лінейныя лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]], доўгія ніткі тычынак (2.5-3.0&nbsp;мм), жоўтыя пылавікі<ref>{{Артыкул|загаловак=Cytotaxonomic investigations on Allium valdecallosum (Amaryllidaceae), a critical species endemic to Morocco|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium franciniae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] вострава {{нп3|Марэціма||ru|Мареттимо}} ў архіпелагу, заходняя [[Сіцылія]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901406-1|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724071401/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901406-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе адкрытыя [[Гарыга|гарыгі]] і камяністыя мясцовасці<ref>{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143420/18608924|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724071401/https://www.iucnredlist.org/species/13143420/18608924}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] kzxn8crzwruhx8pp9r3xfhitaa5w64p 0 717325 4192465 2022-08-23T09:32:16Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565243|Allium cathodicarpum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium cathodicarpum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] адна, ≈ 1.5&nbsp;см у дыяметры, яйцападобная; вонкавыя абалонкі чарнаватыя. Сцябло даўжынёй да 14&nbsp;см. [[Ліст|Лісток]] адзін, базальны, да 17&nbsp;см у даўжыню, 1.6&nbsp;см у шырыню. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёва-цэнтральнага і цэнтральнага [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527790-1|archive-date=27 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210527083308/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527790-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] e6lx5kk7pmuqs8o1m7ggamtwc1smwd0 4192470 4192465 2022-08-23T09:33:17Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium cathodicarpum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium cathodicarpum | commons = Category:Allium cathodicarpum | iucn = | grin = }} '''Allium cathodicarpum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] адна, ≈ 1.5&nbsp;см у дыяметры, яйцападобная; вонкавыя абалонкі чарнаватыя. Сцябло даўжынёй да 14&nbsp;см. [[Ліст]]ок адзін, базальны, да 17&nbsp;см у даўжыню, 1.6&nbsp;см у шырыню. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium cathodicarpum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёва-цэнтральнага і цэнтральнага [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527790-1|archive-date=27 травня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210527083308/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527790-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] pf4v2r41sxm6emumnb6rhmdjbhve16u 0 717326 4192473 2022-08-23T09:34:05Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Нікала Буало-Дэпрэо]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Нікала Буало-Дэпрэо]] lzahnavp2hfgnkg0fq39ii2btlmbi1q 0 717327 4192476 2022-08-23T09:34:51Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Нікала Буало-Дэпрэо]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Нікала Буало-Дэпрэо]] lzahnavp2hfgnkg0fq39ii2btlmbi1q 0 717328 4192479 2022-08-23T09:38:00Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Джон Мільтан]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Джон Мільтан]] 8qcexb3jkwbs2foqw1k53dfsjek9n9m 0 717329 4192480 2022-08-23T09:39:17Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Джон Мільтан]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Джон Мільтан]] 8qcexb3jkwbs2foqw1k53dfsjek9n9m 0 717330 4192481 2022-08-23T09:39:24Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/93276647|Лук склонённый]]» wikitext text/x-wiki '''Allium cernuum''' — [[Шматгадовыя расліны|шматгадовая]] [[Трава|травяністая]] расліна, [[Біялагічны від|від]] [[Род (біялогія)|роду]] {{Bt-bellat|Цыбуля|Allium}} сямейства {{Bt-bellat|Амарылісавыя|Alliaceae}}. У дзікім выглядзе расце ў [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыцы]] ў сухіх лясах, на каменных асыпках і ў [[Прэрыя|прэрыях]]. [[Цыбуліна]] падоўжанай канічнай формы, даўжынёй да 5 см, дыяметрам 15 мм. [[Ліст|Лісце]] лінейнае, плоскае, з паралельным жылкаваннем, даўжынёй да 30 см, шырынёй да 2-4 мм, сабраны ў веерападобную прыкаранёвую разетку. [[Парастак|Кветканос]] даўжынёй да 50 см, панікаючы, заканчваецца схіленым уніз суквеццем — [[Суквецце|парасонікам]] з белых або ружовых кветак. Жоўтыя пылавікі тычынак выступаюць за мяжу вяночка кветкі. [[Насенне]] дробнае, цёмнае. Цвіце ў ліпені-жніўні. І цыбуліна і зеляніна ядомыя, маюць характэрны цыбульны пах. Выкарыстоўваецца таксама ў якасці [[Дэкаратыўныя расліны|дэкаратыўнай расліны]].<gallery class="center"> Файл:Allium cernuum seed head.jpg|Суквецце з насеннем Файл:Allium cernuum BB.jpg|''A. cernuum'' з Britton and Brown 1913 Файл:Allium cernuum 2848.JPG|Суквецце </gallery> == Спасылкі == * [http://www.pfaf.org/database/plants.php?Allium+cernuum Plants For A Future: ''Allium cernuum''] [[Катэгорыя:Харчовыя расліны]] [[Катэгорыя:Флора Паўночнай Амерыкі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] k8m5iyeo3s3icxwbm0b89fvtdiajk3g 4192485 4192481 2022-08-23T09:41:49Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = Allium_cernuum_2853.JPG | image title = Агульны выгляд расліны | image descr = Агульны выгляд расліны | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium cernuum | author = [[Roth]] | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium cernuum | commons = Category:Allium cernuum | iucn = | grin = 2246 }} '''Allium cernuum''' — [[Шматгадовыя расліны|шматгадовая]] [[Трава|травяністая]] расліна, [[Біялагічны від|від]] [[Род (біялогія)|роду]] {{Bt-bellat|Цыбуля|Allium}} сямейства {{Bt-bellat|Амарылісавыя|Alliaceae}}. == Апісанне == [[Цыбуліна]] падоўжанай канічнай формы, даўжынёй да 5 см, дыяметрам 15 мм. [[Ліст|Лісце]] лінейнае, плоскае, з паралельным жылкаваннем, даўжынёй да 30 см, шырынёй да 2-4 мм, сабраны ў веерападобную прыкаранёвую разетку. [[Парастак|Кветканос]] даўжынёй да 50 см, панікаючы, заканчваецца схіленым уніз суквеццем — [[Суквецце|парасонікам]] з белых або ружовых кветак. Жоўтыя пылавікі тычынак выступаюць за мяжу вяночка кветкі. [[Насенне]] дробнае, цёмнае. Цвіце ў ліпені-жніўні. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium cernuum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == У дзікім выглядзе расце ў [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыцы]] ў сухіх лясах, на каменных асыпках і ў [[Прэрыя|прэрыях]]. == Выкарыстанне == І цыбуліна і зеляніна ядомыя, маюць характэрны цыбульны пах. Выкарыстоўваецца таксама ў якасці [[Дэкаратыўныя расліны|дэкаратыўнай расліны]]. == Галерэя == <gallery class="center"> Файл:Allium cernuum seed head.jpg|Суквецце з насеннем Файл:Allium cernuum BB.jpg|''A. cernuum'' з Britton and Brown 1913 Файл:Allium cernuum 2848.JPG|Суквецце </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.pfaf.org/database/plants.php?Allium+cernuum Plants For A Future: ''Allium cernuum''] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Харчовыя расліны]] [[Катэгорыя:Флора Паўночнай Амерыкі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] 0rmoe360jsfyrwqh2zf24a0ereahsrz 0 717331 4192482 2022-08-23T09:40:19Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Джон Мільтан]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Джон Мільтан]] 8qcexb3jkwbs2foqw1k53dfsjek9n9m 0 717332 4192483 2022-08-23T09:40:57Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Джон Мільтан]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Джон Мільтан]] 8qcexb3jkwbs2foqw1k53dfsjek9n9m 0 717333 4192498 2022-08-23T10:05:23Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{Асоба}} '''Уільям Сараян''' ({{lang-en|William Saroyan}}, {{lang-hy|Վիլյամ Սարոյան}}; {{ДН|31|8|1908}}, {{ДН|||Фрэсна}}, [[Каліфорнія]], [[ЗША]] - {{ДС|18|5|1981}}, там жа) - амерыканскі [[пісьменнік]] і драматург армянскага паходжання. Прадуктыўны празаік, ён звяртаўся да самых розных жанраў і тэ...» wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Уільям Сараян''' ({{lang-en|William Saroyan}}, {{lang-hy|Վիլյամ Սարոյան}}; {{ДН|31|8|1908}}, {{ДН|||Фрэсна}}, [[Каліфорнія]], [[ЗША]] - {{ДС|18|5|1981}}, там жа) - амерыканскі [[пісьменнік]] і драматург армянскага паходжання. Прадуктыўны празаік, ён звяртаўся да самых розных жанраў і тэм: ад сваёй гістарычнай радзімы («Армянін і армянін») да пацыфізму («Прыгоды Веслі Джэксана»). Быў удастоены Пулітцэраўскай прэміі (1940) за лепшую драму («Лепшыя гады вашага жыцця»), ад якой адмовіўся, а таксама «Оскара» (1944) за лепшую літаратурную першакрыніцу («Чалавечая камедыя»). ctq1dlovjieeanivjcsuqkhnupq47nb 4192499 4192498 2022-08-23T10:06:06Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Уільям Сараян''' ({{lang-en|William Saroyan}}, {{lang-hy|Վիլյամ Սարոյան}}; {{ДН|31|8|1908}}, {{МН|Фрэсна||}}, [[Каліфорнія]], [[ЗША]] - {{ДС|18|5|1981}}, там жа) - амерыканскі [[пісьменнік]] і драматург армянскага паходжання. Прадуктыўны празаік, ён звяртаўся да самых розных жанраў і тэм: ад сваёй гістарычнай радзімы («Армянін і армянін») да пацыфізму («Прыгоды Веслі Джэксана»). Быў удастоены Пулітцэраўскай прэміі (1940) за лепшую драму («Лепшыя гады вашага жыцця»), ад якой адмовіўся, а таксама «Оскара» (1944) за лепшую літаратурную першакрыніцу («Чалавечая камедыя»). hoeuonci2f9lz1wufl02vncydlkvuj0 4192500 4192499 2022-08-23T10:06:20Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Уільям Сараян''' ({{lang-en|William Saroyan}}, {{lang-hy|Վիլյամ Սարոյան}}; {{ДН|31|8|1908}}, {{МН|Фрэсна||}}, [[Каліфорнія]], [[ЗША]] — {{ДС|18|5|1981}}, там жа) — амерыканскі [[пісьменнік]] і драматург армянскага паходжання. Прадуктыўны празаік, ён звяртаўся да самых розных жанраў і тэм: ад сваёй гістарычнай радзімы («Армянін і армянін») да пацыфізму («Прыгоды Веслі Джэксана»). Быў удастоены Пулітцэраўскай прэміі (1940) за лепшую драму («Лепшыя гады вашага жыцця»), ад якой адмовіўся, а таксама «Оскара» (1944) за лепшую літаратурную першакрыніцу («Чалавечая камедыя»). {{зноскі}} 0jsb7s79hpyfsuwfbk6ib6m7vxm20lb 4192514 4192500 2022-08-23T10:56:25Z Artsiom91 31770 + 6 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Уільям Сараян''' ({{lang-en|William Saroyan}}, {{lang-hy|Վիլյամ Սարոյան}}; {{ДН|31|8|1908}}, [[Фрэсна]], [[Каліфорнія]], [[ЗША]] — {{ДС|18|5|1981}}, там жа) — амерыканскі [[пісьменнік]] і драматург армянскага паходжання. Прадуктыўны празаік, ён звяртаўся да самых розных жанраў і тэм: ад сваёй гістарычнай радзімы («Армянін і армянін») да пацыфізму («Прыгоды Веслі Джэксана»). Быў удастоены Пулітцэраўскай прэміі (1940) за найлепшую драму («Найлепшыя гады вашага жыцця»), ад якой адмовіўся, а таксама «Оскара» (1944) за найлепшую літаратурную першакрыніцу («Чалавечая камедыя»). {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сараян Уільям}} [[Катэгорыя:Пісьменнікі ЗША XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Англамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Драматургі ЗША]] [[Катэгорыя:Драматургі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Пулітцэраўскай прэміі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Оскар»]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку прадсталёвай залозы]] di9qur4no7e719wcpk0galeutuyn0vg 0 717334 4192504 2022-08-23T10:27:50Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565246|Allium chalcophengos]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium chalcophengos'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Тыбет|Тыбеце]] і [[Кітай|Кітаі]] — [[Юньнань]], [[Сычуань]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Тыбет|Тыбеце]] і [[Кітай|Кітаі]] - [[Юньнань]], [[Сычуань]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527802-1|archive-date=1 вересня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901061602/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527802-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 5w2uc2rivbk0kz5ik2md8j507jqo66v 4192505 4192504 2022-08-23T10:28:39Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chalcophengos | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chalcophengos | commons = Category:Allium chalcophengos | iucn = | grin = }} '''Allium chalcophengos'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Тыбет|Тыбеце]] і [[Кітай|Кітаі]] — [[Юньнань]], [[Сычуань]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chalcophengos'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Тыбет|Тыбеце]] і [[Кітай|Кітаі]] — [[Юньнань]], [[Сычуань]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527802-1|archive-date=1 вересня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901061602/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527802-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] qhf22yzyes48rd7qlhqjs30w2d9yd0f 0 717335 4192508 2022-08-23T10:33:10Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565247|Allium chalkii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium chalkii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}. Да гэтага часу гэты рэдкі від вядомы толькі з невялікага вострава <nowiki>{{нп3|Халкі (Дадэканес)|Халкі|ru|Халки (Додеканес)}}</nowiki> ([[Дадэканес]], [[Грэцыя]]) і ён дэманструе некаторыя адносіны з відамі <nowiki>{{bt-bellat||Allium cuponi}}</nowiki>, <nowiki>{{bt-bellat||Allium sipyleum{{!}}A. sipyleum}}</nowiki> і <nowiki>{{bt-bellat|Allium lojaconoi{{!}}|A. lojaconoi}}</nowiki>. Для ''A. chalkii'' [[Храмасома|2n]] = 16<ref>{{Артыкул|назва=Allium chalkii (Liliaceae), a new species from the Eastern Aegean island of Chalki (Greece)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:940601-1|archive-date=19 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119021832/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:940601-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] pvm2r9tnim0btwcdfm3x4g6j7kiw1xg 4192509 4192508 2022-08-23T10:34:41Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chalkii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chalkii | commons = Category:Allium chalkii | iucn = | grin = }} '''Allium chalkii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}. Да гэтага часу гэты рэдкі від вядомы толькі з невялікага вострава {{нп3|Халкі (Дадэканес)|Халкі|ru|Халки (Додеканес)}} ([[Дадэканес]], [[Грэцыя]]) і ён дэманструе некаторыя адносіны з відамі {{bt-bellat||Allium cuponi}}, {{bt-bellat||Allium sipyleum{{!}}A. sipyleum}} і {{bt-bellat|Allium lojaconoi{{!}}|A. lojaconoi}}. Для ''A. chalkii'' [[Храмасома|2n]] = 16<ref>{{Артыкул|загаловак=Allium chalkii (Liliaceae), a new species from the Eastern Aegean island of Chalki (Greece)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chalkii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:940601-1|archive-date=19 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119021832/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:940601-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] aw2x181oukiwpfrt06lcgowlmjibgw8 4192510 4192509 2022-08-23T10:35:11Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chalkii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chalkii | commons = Category:Allium chalkii | iucn = | grin = }} '''Allium chalkii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}. Да гэтага часу гэты рэдкі від вядомы толькі з невялікага вострава {{нп3|Халкі (Дадэканес)|Халкі|ru|Халки (Додеканес)}} ([[Дадэканес]], [[Грэцыя]]) і ён дэманструе некаторыя адносіны з відамі {{bt-bellat||Allium cuponi}}, {{bt-bellat||Allium sipyleum{{!}}A. sipyleum}} і {{bt-bellat|Allium lojaconoi{{!}}lojaconoi|A. lojaconoi}}. Для ''A. chalkii'' [[Храмасома|2n]] = 16<ref>{{Артыкул|загаловак=Allium chalkii (Liliaceae), a new species from the Eastern Aegean island of Chalki (Greece)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chalkii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:940601-1|archive-date=19 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119021832/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:940601-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] sex3e55sj6dvzy3sph9c40azapq88qy 4192511 4192510 2022-08-23T10:35:39Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chalkii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chalkii | commons = Category:Allium chalkii | iucn = | grin = }} '''Allium chalkii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}. Да гэтага часу гэты рэдкі від вядомы толькі з невялікага вострава {{нп3|Халкі (Дадэканес)|Халкі|ru|Халки (Додеканес)}} ([[Дадэканес]], [[Грэцыя]]) і ён дэманструе некаторыя адносіны з відамі {{bt-bellat||Allium cuponi}}, {{bt-bellat||Allium sipyleum{{!}}A. sipyleum}} і {{bt-bellat||Allium lojaconoi{{!}}A. lojaconoi}}. Для ''A. chalkii'' [[Храмасома|2n]] = 16<ref>{{Артыкул|загаловак=Allium chalkii (Liliaceae), a new species from the Eastern Aegean island of Chalki (Greece)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chalkii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:940601-1|archive-date=19 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119021832/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:940601-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] a6jpj40gfvygt9pjuyluashcekmifdt 0 717336 4192512 2022-08-23T10:51:12Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/123941540|Лук китайский]]» wikitext text/x-wiki [[Файл:Allium_chinense_(as_Caloscordum_exsertum)_Edwards's_Bot._Reg._33._5._1847.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Allium_chinense_%28as_Caloscordum_exsertum%29_Edwards%27s_Bot._Reg._33._5._1847.jpg/220px-Allium_chinense_%28as_Caloscordum_exsertum%29_Edwards%27s_Bot._Reg._33._5._1847.jpg|справа|міні]] '''Allium chinense''' — [[Біялагічны від|від]] раслін з [[Род (біялогія)|роду]] {{Bt-bellat|Цыбуля|Allium}} сямейства {{Bt-bellat|Амарылісавыя|Alliaceae}}. У дзікім выглядзе расце ў [[Кітай|Кітаі]], культывуецца таксама ў краінах [[Індакітай|Індакітая]], ў [[Японія|Японіі]], [[Карэя|Карэі]], [[Інданезія|Інданезіі]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] ([[Каліфорнія]], [[Гаваі]]), на [[Куба|Кубе]]<ref>{{GRIN|taxon|101417}} {{Ref-en}}</ref>. == Батанічнае апісанне == [[Трава|Травяністая]] расліна з дробнымі даўгаватымі [[Цыбуліна|цыбулінамі]] дыяметрам 1-1,5 см. [[Ліст|Лісце]] 3-5-граннае, полае, шырынёй 1-3 мм, па даўжыні амаль роўнае кветканосу (яго даўжыня складае 20-40 см). [[Кветка|Кветкі]] c далікатна-фіялетавымі пялёсткамі [[Вяночак|вяночка]] сабраны ў рэдкакветкавы, амаль паўсферычны парасонік. == Значэнне і прымяненне == Выкарыстоўваецца, як агароднінная расліна, а таксама ў кітайскай [[Народная медыцына|народнай медыцыне]]. Кветкі - у якасці прыправы да ежы<ref name="cultflora">{{Кніга|год=1978|том=10}}</ref>. [[Катэгорыя:Эндэмікі Кітая]] [[Катэгорыя:Гародніна]] [[Катэгорыя:Флора Усходняй Азіі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] j85r5ogmc6om56dcueycmyvper7ryoy 4192513 4192512 2022-08-23T10:55:39Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = 薤(蕎頭) Allium bakeri -台北植物園 Taipei Botanical Garden- (9200949054).jpg | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chinense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chinense | commons = Category:Allium chinense | iucn = | grin = }} [[Файл:Allium_chinense_(as_Caloscordum_exsertum)_Edwards's_Bot._Reg._33._5._1847.jpg|250px|справа|міні|Батанічная ілюстрацыя]] '''Allium chinense''' — [[Біялагічны від|від]] раслін з [[Род (біялогія)|роду]] {{Bt-bellat|Цыбуля|Allium}} сямейства {{Bt-bellat|Амарылісавыя|Alliaceae}}. У дзікім выглядзе расце ў [[Кітай|Кітаі]], культывуецца таксама ў краінах [[Індакітай|Індакітая]], ў [[Японія|Японіі]], [[Карэя|Карэі]], [[Інданезія|Інданезіі]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] ([[Каліфорнія]], [[Гаваі]]), на [[Куба|Кубе]]<ref>{{GRIN|taxon|101417}} {{Ref-en}}</ref>. == Батанічнае апісанне == [[Трава|Травяністая]] расліна з дробнымі даўгаватымі [[Цыбуліна|цыбулінамі]] дыяметрам 1-1,5 см. [[Ліст|Лісце]] 3-5-граннае, полае, шырынёй 1-3 мм, па даўжыні амаль роўнае кветканосу (яго даўжыня складае 20-40 см). [[Кветка|Кветкі]] c далікатна-фіялетавымі пялёсткамі [[Вяночак|вяночка]] сабраны ў рэдкакветкавы, амаль паўсферычны парасонік<ref>[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=3&taxon_id=200027461 Allium Chinense in Chinese Plant Names (www.eFloras.org)] {{Wayback|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=3&taxon_id=200027461 |date=20160303215101 }} {{ref-en}}</ref><ref name="cultflora">{{кніга|аўтар=А. А. Казакова. |загаловак=Культурная флора СССР |адказны=под общ. руков. академика ВАСХНИЛ Д. Д. Брежнева, ред. тома П. М. Жуковский, О. Н. Коровина |месца =Л. |выдавецтва=«Колос» |год =1978 |том =10 |старонкі=88 |старонак=264| тыраж =2200}}</ref>. == Значэнне і прымяненне == Выкарыстоўваецца, як агароднінная расліна, а таксама ў кітайскай [[Народная медыцына|народнай медыцыне]]. Кветкі — у якасці прыправы да ежы<ref name="cultflora"/>. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chinense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Эндэмікі Кітая]] [[Катэгорыя:Гародніна]] [[Катэгорыя:Флора Усходняй Азіі]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] 5iln418ckmmdq1qsjzq4elw1mwrre3e 0 717337 4192515 2022-08-23T11:00:25Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565254|Allium chitralicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium chitralicum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Гімалаі|Гімалаях]] [[Афганістан|Афганістана]], [[Таджыкістан|Таджыкістана]], паўночнага [[Пакістан|Пакістана]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобная, шырынёй 1.5&nbsp;см; вонкавая абалонка карычневая, унутраная белая. [[Ліст|Лісце]] лінейнае. [[Калякветнік]] зоркаты. Лісточкі калякветніка ружовыя, ад доўга-лінейнага да ланцэтападобнага, 4-6&nbsp;мм даўжынёй, тупое. == Распаўсюджанне == [[Гімалаі]] [[Афганістан|Афганістана]], [[Таджыкістан|Таджыкістана]], паўночнага [[Пакістан|Пакістана]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] tcwtbxg74ltwuyxy0y2u8x8c7qagm9h 4192516 4192515 2022-08-23T11:01:20Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chitralicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chitralicum | commons = Category:Allium chitralicum | iucn = | grin = }} '''Allium chitralicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Гімалаі|Гімалаях]] [[Афганістан]]а, [[Таджыкістан]]а, паўночнага [[Пакістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] яйцападобная, шырынёй 1.5&nbsp;см; вонкавая абалонка карычневая, унутраная белая. [[Ліст|Лісце]] лінейнае. [[Калякветнік]] зоркаты. Лісточкі калякветніка ружовыя, ад доўга-лінейнага да ланцэтападобнага, 4-6&nbsp;мм даўжынёй, тупое. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chitralicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Гімалаі]] [[Афганістан]]а, [[Таджыкістан]]а, паўночнага [[Пакістан]]а. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ou7kv4q6dupy36knq1dhddbvly74djg 0 717338 4192518 2022-08-23T11:06:42Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565256|Allium chloranthum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium chloranthum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Ліван]], [[Турцыя]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527823-1|archive-date=3 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200303084022/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527823-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=2249}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.lebanon-flora.org/species_scientific.php|archive-date=24 червня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200624050945/http://lebanon-flora.org/species_scientific.php}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 1v3v1pfdpy7ac9ci88t43msl39saztw 4192519 4192518 2022-08-23T11:10:27Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chloranthum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chloranthum | commons = Category:Allium chloranthum | iucn = | grin = }} '''Allium chloranthum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chloranthum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Ліван]], [[Турцыя]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527823-1|archive-date=3 березня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200303084022/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527823-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=npgsweb.ars-grin.gov|url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=2249}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=lebanon-flora.org|url=http://www.lebanon-flora.org/species_scientific.php|archive-date=24 червня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200624050945/http://lebanon-flora.org/species_scientific.php}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] mzb3iqgflcickkdkvmr0hifqkvtdbv3 0 717339 4192520 2022-08-23T11:18:44Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565257|Allium chloroneurum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium chloroneurum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвага [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527825-1|archive-date=1 вересня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901063121/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527825-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] ep22smeyxhjtq0rwkdrknnniwz0eoy0 4192521 4192520 2022-08-23T11:21:55Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chloroneurum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chloroneurum | commons = Category:Allium chloroneurum | iucn = | grin = }} '''Allium chloroneurum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chloroneurum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвага [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527825-1|archive-date=1 вересня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901063121/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527825-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] 11nrzmqb53ach51bw0hft6pkpd6q4rj 0 717340 4192522 2022-08-23T11:26:04Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565259|Allium chodsha-bakirganicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium chodsha-bakirganicum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Кыргызстан|Кыргызстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кыргызстан|Кыргызстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:959904-1|archive-date=11 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200411073309/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:959904-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 24d2nimetfg81pum6fhyuyb95wf0sha 4192524 4192522 2022-08-23T11:27:57Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium chodsha-bakirganicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium chodsha-bakirganicum | commons = Category:Allium chodsha-bakirganicum | iucn = | grin = }} '''Allium chodsha-bakirganicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Кыргызстан]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium chodsha-bakirganicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кыргызстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:959904-1|archive-date=11 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200411073309/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:959904-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] aq85hjiogltp5od3loc6i67stedenp3 0 717341 4192526 2022-08-23T11:42:46Z Culamar 102133 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/120778712|Чуканов, Алексей Николаевич]]» wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} [[Категория:Персоналии по алфавиту]] [[Категория:Учёные по алфавиту]] [[Категория:Википедия:Статьи об учёных без портретов]] [[Категория:Персоналии по алфавиту]] [[Категория:Учёные по алфавиту]] [[Категория:Википедия:Статьи об учёных без портретов]] '''Аляксей Мікалаевіч Чуканаў''' — беларускі вучоны, педагог. Рэктар «[[Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі|Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі]]» (з 2020), кандыдат медыцынскіх навук (2011), дацэнт (2012). [[Файл:Broŭki_street_(Minsk)_p13_—_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Bro%C5%ADki_street_%28Minsk%29_p13_%E2%80%94_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg/220px-Bro%C5%ADki_street_%28Minsk%29_p13_%E2%80%94_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg|міні|Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі.]] == Біяграфія == У 1998 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] па спецыяльнасці «Лячэбная справа»<ref name="БелМАПО">{{Cite web|url=https://belmapo.by/chukanov-aleksej-nikolaevich.html|title=Чуканов Алексей Николаевич|website=belmapo.by}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://pervadmin.gov.by/rektorom-belorusskoj-mediczinskoj-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-stal-aleksej-chukanov.-chto-o-nem-izvestno|title=Ректором Белорусской медицинской академии последипломного образования стал Алексей Чуканов. Что о нем известно - Администрация Первомайского района г. Минска|website=pervadmin.gov.by}}</ref>. З 2006 па 2015 гады — асістэнт, аспірант, дацэнт кафедры ультрагукавой дыягностыкі дзяржаўнай установы адукацыі «Беларуская медычная акадэмія падыпломнай адукацыі». З 2015 па 2020 гады – дэкан факультэта грамадскага здароўя і аховы здароўя дзяржаўнай установы ўтварэння «Беларуская медычная акадэмія падыпломнай адукацыі». У верасні 2020 года прызначаны рэктарам дзяржаўнай установы адукацыі «Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://minzdrav.gov.by/ru/sobytiya/kollektivu-belorusskoy-meditsinskoy-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-predstavlen-novyy-rektor/|title=Коллективу Белорусской медицинской академии последипломного образования представлен новый ректор|website=minzdrav.gov.by}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://pervadmin.gov.by/rektorom-belorusskoj-mediczinskoj-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-stal-aleksej-chukanov.-chto-o-nem-izvestno|title=Ректором Белорусской медицинской академии последипломного образования стал Алексей Чуканов. Что о нем известно - Администрация Первомайского района г. Минска|website=pervadmin.gov.by}}</ref>. У 2011 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Рэхакардыяграфія плода на этапе ультрагукавога скрынінга цяжарных». Член Экспертнага савета па ахове здароўя Міжпарламенцкай асамблеі Выканаўчага камітэта краін СНД. == Навуковая дзейнасць == Навуковая дзейнасць звязана з перспектыўнымі аспектамі ультрагукавой дыягностыкі: распрацоўкай і ўкараненнем комплексных дыягнастычных даследаванняў структур арганізма метадамі прамянёвай дыягностыкі, ацэнкай функцыйнай заможнасці органаў, распрацоўкай метадаў прагназавання развіцця паталогіі, арганізацыяй сістэмы тэлемедычных кансультацый ва ультрагукавой дыягностыцы. З’яўляецца аўтарам 5 патэнтаў на вынаходствы, 12 інструкцый на метады дыягностыкі, 23 рацыяналізатарскіх прапаноў. == Узнагароды == * Знак «Выдатнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь» (2012) * Ганаровая грамата камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама (2011, 2015) * Ганаровая грамата Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь (2019)<ref name="БелМАПО">{{Cite web|url=https://belmapo.by/chukanov-aleksej-nikolaevich.html|title=Чуканов Алексей Николаевич|website=belmapo.by}}</ref> * [[Медаль ордэна свяціцеля Кірыла Тураўскага]] (2021) {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Вучоныя Беларусі]] [[Катэгорыя:Педагогі Беларусі]] [[Катэгорыя:Кандыдаты медыцынскіх навук]] [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі]] 2ikt6h9xpr8kqlir4ymsz7bef9zso79 4192527 4192526 2022-08-23T11:43:09Z Culamar 102133 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Аляксей Мікалаевіч Чуканаў''' — беларускі вучоны, педагог. Рэктар «[[Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі|Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі]]» (з 2020), кандыдат медыцынскіх навук (2011), дацэнт (2012). [[Файл:Broŭki_street_(Minsk)_p13_—_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Bro%C5%ADki_street_%28Minsk%29_p13_%E2%80%94_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg/220px-Bro%C5%ADki_street_%28Minsk%29_p13_%E2%80%94_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg|міні|Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі.]] == Біяграфія == У 1998 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] па спецыяльнасці «Лячэбная справа»<ref name="БелМАПО">{{Cite web|url=https://belmapo.by/chukanov-aleksej-nikolaevich.html|title=Чуканов Алексей Николаевич|website=belmapo.by}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://pervadmin.gov.by/rektorom-belorusskoj-mediczinskoj-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-stal-aleksej-chukanov.-chto-o-nem-izvestno|title=Ректором Белорусской медицинской академии последипломного образования стал Алексей Чуканов. Что о нем известно - Администрация Первомайского района г. Минска|website=pervadmin.gov.by}}</ref>. З 2006 па 2015 гады — асістэнт, аспірант, дацэнт кафедры ультрагукавой дыягностыкі дзяржаўнай установы адукацыі «Беларуская медычная акадэмія падыпломнай адукацыі». З 2015 па 2020 гады — дэкан факультэта грамадскага здароўя і аховы здароўя дзяржаўнай установы ўтварэння «Беларуская медычная акадэмія падыпломнай адукацыі». У верасні 2020 года прызначаны рэктарам дзяржаўнай установы адукацыі «Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://minzdrav.gov.by/ru/sobytiya/kollektivu-belorusskoy-meditsinskoy-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-predstavlen-novyy-rektor/|title=Коллективу Белорусской медицинской академии последипломного образования представлен новый ректор|website=minzdrav.gov.by}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://pervadmin.gov.by/rektorom-belorusskoj-mediczinskoj-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-stal-aleksej-chukanov.-chto-o-nem-izvestno|title=Ректором Белорусской медицинской академии последипломного образования стал Алексей Чуканов. Что о нем известно - Администрация Первомайского района г. Минска|website=pervadmin.gov.by}}</ref>. У 2011 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Рэхакардыяграфія плода на этапе ультрагукавога скрынінга цяжарных». Член Экспертнага савета па ахове здароўя Міжпарламенцкай асамблеі Выканаўчага камітэта краін СНД. == Навуковая дзейнасць == Навуковая дзейнасць звязана з перспектыўнымі аспектамі ультрагукавой дыягностыкі: распрацоўкай і ўкараненнем комплексных дыягнастычных даследаванняў структур арганізма метадамі прамянёвай дыягностыкі, ацэнкай функцыйнай заможнасці органаў, распрацоўкай метадаў прагназавання развіцця паталогіі, арганізацыяй сістэмы тэлемедычных кансультацый ва ультрагукавой дыягностыцы. З’яўляецца аўтарам 5 патэнтаў на вынаходствы, 12 інструкцый на метады дыягностыкі, 23 рацыяналізатарскіх прапаноў. == Узнагароды == * Знак «Выдатнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь» (2012) * Ганаровая грамата камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама (2011, 2015) * Ганаровая грамата Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь (2019)<ref name="БелМАПО">{{Cite web|url=https://belmapo.by/chukanov-aleksej-nikolaevich.html|title=Чуканов Алексей Николаевич|website=belmapo.by}}</ref> * [[Медаль ордэна свяціцеля Кірыла Тураўскага]] (2021) {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Вучоныя Беларусі]] [[Катэгорыя:Педагогі Беларусі]] [[Катэгорыя:Кандыдаты медыцынскіх навук]] [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі]] 5ncj0aiwm6oxhtzihqcsaiohgv1yw2p 4192528 4192527 2022-08-23T11:44:30Z Culamar 102133 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Аляксей Мікалаевіч Чуканаў''' — беларускі вучоны, педагог, [[кандыдат медыцынскіх навук]] (2011), [[дацэнт]] (2012). Рэктар «[[Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі|Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі]]» (з 2020). [[Файл:Broŭki_street_(Minsk)_p13_—_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Bro%C5%ADki_street_%28Minsk%29_p13_%E2%80%94_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg/220px-Bro%C5%ADki_street_%28Minsk%29_p13_%E2%80%94_Academy_of_advanced_medical_studies.jpg|міні|Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі.]] == Біяграфія == У 1998 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] па спецыяльнасці «Лячэбная справа»<ref name="БелМАПО">{{Cite web|url=https://belmapo.by/chukanov-aleksej-nikolaevich.html|title=Чуканов Алексей Николаевич|website=belmapo.by}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://pervadmin.gov.by/rektorom-belorusskoj-mediczinskoj-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-stal-aleksej-chukanov.-chto-o-nem-izvestno|title=Ректором Белорусской медицинской академии последипломного образования стал Алексей Чуканов. Что о нем известно - Администрация Первомайского района г. Минска|website=pervadmin.gov.by}}</ref>. З 2006 па 2015 гады — асістэнт, аспірант, дацэнт кафедры ультрагукавой дыягностыкі дзяржаўнай установы адукацыі «Беларуская медычная акадэмія падыпломнай адукацыі». З 2015 па 2020 гады — дэкан факультэта грамадскага здароўя і аховы здароўя дзяржаўнай установы ўтварэння «Беларуская медычная акадэмія падыпломнай адукацыі». У верасні 2020 года прызначаны рэктарам дзяржаўнай установы адукацыі «Беларуская медыцынская акадэмія паслядыпломнай адукацыі»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://minzdrav.gov.by/ru/sobytiya/kollektivu-belorusskoy-meditsinskoy-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-predstavlen-novyy-rektor/|title=Коллективу Белорусской медицинской академии последипломного образования представлен новый ректор|website=minzdrav.gov.by}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://pervadmin.gov.by/rektorom-belorusskoj-mediczinskoj-akademii-poslediplomnogo-obrazovaniya-stal-aleksej-chukanov.-chto-o-nem-izvestno|title=Ректором Белорусской медицинской академии последипломного образования стал Алексей Чуканов. Что о нем известно - Администрация Первомайского района г. Минска|website=pervadmin.gov.by}}</ref>. У 2011 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Рэхакардыяграфія плода на этапе ультрагукавога скрынінга цяжарных». Член Экспертнага савета па ахове здароўя Міжпарламенцкай асамблеі Выканаўчага камітэта краін СНД. == Навуковая дзейнасць == Навуковая дзейнасць звязана з перспектыўнымі аспектамі ультрагукавой дыягностыкі: распрацоўкай і ўкараненнем комплексных дыягнастычных даследаванняў структур арганізма метадамі прамянёвай дыягностыкі, ацэнкай функцыйнай заможнасці органаў, распрацоўкай метадаў прагназавання развіцця паталогіі, арганізацыяй сістэмы тэлемедычных кансультацый ва ультрагукавой дыягностыцы. З’яўляецца аўтарам 5 патэнтаў на вынаходствы, 12 інструкцый на метады дыягностыкі, 23 рацыяналізатарскіх прапаноў. == Узнагароды == * Знак «Выдатнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь» (2012) * Ганаровая грамата камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама (2011, 2015) * Ганаровая грамата Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь (2019)<ref name="БелМАПО">{{Cite web|url=https://belmapo.by/chukanov-aleksej-nikolaevich.html|title=Чуканов Алексей Николаевич|website=belmapo.by}}</ref> * [[Медаль ордэна свяціцеля Кірыла Тураўскага]] (2021) {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Вучоныя Беларусі]] [[Катэгорыя:Педагогі Беларусі]] [[Катэгорыя:Кандыдаты медыцынскіх навук]] [[Катэгорыя:Выпускнікі БДМУ]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі]] h42ek8f87f288y1xs9nnb7shw2vv1sx 0 717342 4192529 2022-08-23T11:50:09Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565260|Allium choriotepalum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium choriotepalum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан|Афганістана]]. == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Афганістан|Афганістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527826-1|archive-date=21 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721100845/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527826-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] o64sh528ml7zyzhx6hu4bjqicn0aa45 4192530 4192529 2022-08-23T11:51:25Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium choriotepalum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium choriotepalum | commons = Category:Allium choriotepalum | iucn = | grin = }} '''Allium choriotepalum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан]]а. == Таксанамія == [[Сістэма Кронквіста|Класіфікацыя Кронквіста]] (1988) адносіла гэты род да {{bt-bellat|Лілейныя{{!}}лілейных|Liliaceae}}, пазней паводле вынікаў [[філагенетыка|філагенетычных]] даследаванняў род {{bt-bellat|Цыбуля|Allium}} быў выдзелены ў асобнае сямейства {{bt-bellat|Цыбулевыя|Alliaceae}} ({{нп3|Сістэма APG II||ru|Система APG II}}), аднак у больш позняй {{нп3|Сістэма APG III|Сістэме класіфікацыі APG III|ru|Система APG II}} (2009) роды, якія ўваходзілі ў гэта сямейства, былі ўключаны ў сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}<ref name="APG3" />. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium choriotepalum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Афганістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527826-1|archive-date=21 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200721100845/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:527826-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] mvex1cow75ec9ednx62sf3kz8esrsdv