Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/4

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="be">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікікрыніцы</sitename>
    <dbname>bewikisource</dbname>
    <base>https://be.wikisource.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мультымедыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Адмысловае</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Размовы</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Размовы з удзельнікам</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікікрыніцы</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Размовы пра Вікікрыніцы</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Размовы пра файл</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Размовы пра MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблон</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Размовы пра шаблон</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Даведка</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Размовы пра даведку</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Размовы пра катэгорыю</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Аўтар</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Размовы пра аўтара</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Старонка</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Размовы пра старонку</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">Індэкс</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">Размовы пра індэкс</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Размовы пра модуль</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/4</title>
    <ns>104</ns>
    <id>3877</id>
    <revision>
      <id>84564</id>
      <parentid>28012</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T14:54:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3510" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Хомелка&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;''Хор''

&lt;poem&gt;Трасцянку п'юць! што за камета?
Чы гэта мор, чы канец света?
Ой, бяда ж будзе, бяда і г. д. (''Паўтараюць'')&lt;/poem&gt;

''Ціт'' ''(кажа)''. Да вас, куме! ''(П'е да Войта і падае яму.)''


''Навум.'' Знаеш прымаўку? пій, да розуму не прапій. ''(Бярэ кілішак і п'е.)''

''Ціт.'' Скажы нам, каралёк, да што гэта за камета?

''Навум.'' Баш! які ты цікун, хочаш ведаць аб камеце. Да што вам аб гэтым талкаваць, калі гэта такое вельмі бальшое дзіва, такое вялікае, што я аб нём і сам нічога не праведаў і сказаць не магу. Знаеш прыгаворку: чаго ж бы плакаў слеп, каб відзеў свет? Да і я б не дзівіўся, штоб ведаў. Дагадаўся толькі, што нам, пэўне, горшай катаргі не будзе, якую ад Камісара цярпім. Бо знаш прымаўку: і адсюль гарачо, і адтуль балячо. А калі яна к нам прыйдзе, то, пэўне, на бяду нашага гада Камісара: бо штось ён вельмі цяпер у кулак затрубіў; а лётае! а бегае! як бы блёкату наеўся. А Яснавяльможны пан Пісар так на яго накрычаў, што аж мне ў вушах і цяпер звініць.

''Ціт.'' А дай Бог, штоб яго ад нас нячыстая выгнала сіла! Бо калі ён далей так над намі здзекавацца не перастане, то ўсе духі вытрасе. Кажуць, што мужык хіцёр, ураг сваім панам і іх абмануе. Як жа нам быць шчырымі, калі яны з-пад ногця кроў нам высысаюць і, як з гадам, з мужыком абходзяцца. А мы ж такі апошніх сіл дабываем, штоб на іх прыхаці зарабіць.

''Навум''. Маўчы, Ціт! Не наша дзела аб гэтым гаманіць. Знаеш прымаўку: і сцены маюць вушы. Ты гамоніш, а ён шмых - і тут! Ведаеш пры́павесць: ты з варот, а ён чэраз плот; аб воўку памоўку, а ён тут; ой, не вер нікаму, а ніхто не абмане. Бо як пачуе чы даведаецца Камісар, то і скура будзе ў рабоце, і апошнюю авечку адбярэ. Ляпей прышчамі зубамі язык і кланяйся нізка, пакуль яго мяцеліца ад нас вымеце; бо знаш? пакорнае цялятка дзве маткі ссець.


''Іцка''. Ну, Ціт! цы маес ты гросы?

''Навум''. Калі маеш грошы, то не будзеш босы.

''Іцка''. Ой! мой ты Навумка! І я сказу прымаўку: музык піець, як у леецку ліець; а як прыйдзецца плаціць, то, як дурань, маўцыць. Цы гэтак добра?&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>829wqotmiem8v7xusmlf0i40n4jwb8c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/10</title>
    <ns>104</ns>
    <id>4969</id>
    <revision>
      <id>84569</id>
      <parentid>27990</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:31:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1797" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;кажуць: досць таго лайдацтва, пойдзем у карчму да нап'ёмся гарэлкі: бо штось душы не вядзецца! Але няма чаго казаць, яно чы вып'еш, чы не, рабіць не хочацца; чалавек штось адвык ужо ад дзела. Добра кажа тая прыгаворка: не піў - не мог, а выпіў - ні рук, ні ног. (''Выходзіць, напяваючы''.) Знаеш панску прыгаворку і г. д.

'''Сцэна VII'''

''Юлія'', пераапранутая за дачку Шчырэцкага.

''Юлія'' (''адна - рэчытатывам'')

'''№ 5'''

&lt;poem&gt;Ой, думкі, ой, мары
Дзіцячага веку!
Шмат будзіце чараў
Ў душы чалавека!
Як сягоння, здаецца, бачу век праснёны,
Калі з мілым Каролем у гэты лес зялёны
Мы хадзілі спакойна пад апекай Бога.
Нашы сэрцы дзіцячы не зналі трывогаў.&lt;/poem&gt;

'''Раманс'''

&lt;poem&gt;О край мой любы, мой родны!
Ты знаеш думак прычыны.
Тут, як у раі, аздобна,
Ціснуцца дзецтва ўспаміны.
Сваймі вось гэта рукамі
Кусточак ружы саджала,
А тут павяўшы з слязамі
Тульпаны я палівала.
На месцы ўсё засталося,
Як вабна ўсё засталося!

Далей - малая крыніца,
Дзе мы глядзеліся ў пары,
Вабіла чыстай вадзіцай,
За ёй - салодкія мары!&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kc3g4pc9ckonrc5q1x1wmquxzpuw877</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/11</title>
    <ns>104</ns>
    <id>5031</id>
    <revision>
      <id>84570</id>
      <parentid>27991</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:33:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3050" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Хомелка&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;Лог, па якім мы з Каролем
За матылёчкам ляталі
І гналі ажно у поле;
Як матылькі, мы гулялі.
Ўсё тут, як некалі, бачу,
Толькі Кароля не бачу!&lt;/poem&gt;

(''Кажа'') Вітаю цябе, родная краіна, якая на кожным кроку абуджаеш ва мне салодкія ўспаміны нашых з Каролем дзіцячых гадоў! Тут кожнае месца, кожны куточак нагадвае мне яго такім, якім ведала яго некалі: ласкавым, прыхільным да свае малое сваячкі, выказваючым ёй кожную хвіліну доказы сваіх турбот пра яе і падтрымліваючым слабыя яе крокі. О гора! чаму побыт за граніцай так змяніў яго сэрца? Але што ж тут дзівіцца? Ён такім маладым, маласвядомым пакінў нас... а трапіўшы ў таварыства сапсутай моладзі, мог занядбаць звычаі і забыць збавенныя парады майго добрага айца. О калі б план, укладзены мною, патрапіў яго схіліць да мяне і цалкам удасканаліць! З лісту, адасланага з Варшавы, спадзявацца трэба, што сёння ён прыедзе. О Божа! дапамажы мне! Ты бачыш чысціню думак маіх.

'''Сцэна VIII'''

''Дабровіч і Юлія.''

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Дабровіч}}|у часе яе гутаркі падкрадваецца і, вытнуўшы яе злёгку па плячы, кажа|Юлія! ты ўсё марыш, і, пэўна, аб Каролю?}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}||Ах, войча! Ці ж можна так мяне палохаць?}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Дабровіч}}||Бядачка! Меркавала, можа, што гэта ён цябе так па-прыяцельску вітае?}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}||А пэўне ж, бо сёння тэрмін яго верагоднага прыезду, вызначаны ў яго лісце. Ах, пакажы, пакажы мне, мой войча, той ліст! Я яго яшчэ раз прачытаю!}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Дабровіч}}||Здаецца мне, што ты ўжо на памяць павінна была яго вывучыць. (''Шукае''.) Вось ён, маеш.}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}|чытае|&quot;Дарагі мой апякуне! Апошні твой ліст так мяне ўстрывожыў, што зараз жа, хоць з болем у сэрцы...&quot; (''Кажа''.)}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cmarclxp4gwjc8xl82dujrl6xxiiljc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/14</title>
    <ns>104</ns>
    <id>5356</id>
    <revision>
      <id>84565</id>
      <parentid>27994</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T14:56:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3411" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Хомелка&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}||&lt;poem&gt;Трэба к ней добра падсесць.&lt;/poem&gt;}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}||&lt;poem&gt;Надарма мая трывога -
Можа ён мне быць падмогай.
Кінем гідасць сваю вон
Ды спытаем, што за ён.&lt;/poem&gt;}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}||&lt;poem&gt;Добра прыгаворка кажа:
Скора едзе той, хто мажа.
Трэба рыбку прысваіць,
Гарэлкаю напаіць.&lt;/poem&gt;}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}||&lt;poem&gt;Трэба к ней добра падсесць.&lt;/poem&gt;}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}|кажа|Чаго ты на мяне так глядзіш?}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}||Усе дзеўкі выраслі пад маім вокам, а цяпер не знаю. Чы ты ягодка не з нашага агродка?}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}||Я прыехала з панам Дабровічам; а знаеш Шчырэцкага? Я яго дачка; а ты, мужык, хто такі?}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}||Мужык! Але мужык! Хоць я сабе і мужык, да ўсё не просты. Знаш гутарку: мы і самі з вусамі. Я - войт тутэйшага сяла, Навум.}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}||Войт!.. Не гневайся, мой бацечка, да я ж не ведала.}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}||Нічога! Нічога! Знаш прымаўку: няведанне - нягрэшанне. А штоб даказаць, што к табе нічога не маю, то пайдзём да Іцкі, пастаўлю паўкварты, там пазнаемся ляпей: бо ты мне штось вельмі к сэрцу прыпала. Як глянуў, так і грануў. От так: палюбіў, дай досыць. А ты чы б мяне спадабала?}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}||За гарэлку дзякуй, я не п'ю; а любіць не магу.}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}||Дзельна! Шчэра сказана, як звязана! Да хто б вам, дзеўкам, паверыў? Вы ўсе такія; а падсядзь к вам, дык і самі вешаецес на шыю. (''Падыходзіць да яе залётна''.)}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}||Не лезь! Бо валасы выдзеру.}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}||Хто каго любіць, той таго чубіць. (''Падыходзіць да яе бліжэй - яна адсоўваецца''.)}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Юлія}}|пагражаючы|Адчапіся! Бо як трэсну, то і зубоў не пазбіраеш.}}

{{Рэпліка|{{Разбіўка|Навум}}|убок|Ой, цікунку! цікунка! Любіць, пэўне любіць, толькі саромеецца. Добра кажа прыгаворка: дзеўкі так любяць, што за кулакамі і свету божага не відаць.}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pqwwldlqfngsrlldh2m8n2a7ebnhdj1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/26</title>
    <ns>104</ns>
    <id>6251</id>
    <revision>
      <id>84566</id>
      <parentid>28005</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T14:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2974" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Рэпліка|Дабровіч||Чаго там загаварыўся з Югасяй? Дзівішся, пэўна, з яе выхавання? Гэта вельмі здатная дзяўчына. Дачка мая палюбіла яе і прасіла мяне аддаць іх абедзвюх у пансіён. О! не на благую глебу папала насенне мае дабрачыннасці. Але, можа, дазволіш, каб сяляне, у гэтую шчаслівую часіну твайго вяртання, пазабаўляліся сваімі народнымі танцамі? Пазіраючы на іх нявінныя забавы, пэўна, знойдзеш і тут немалую прыемнасць.}}

{{Рэпліка|Кароль||Вельмі ахвотна. Пане Камісару! Распарадзіся тут, пан, кб пры гэтай забаве не бракавала шчодрага пачастунку маім сялянам.}}

{{Рэпліка|Камісар||Слухаю Яснавяльможнага пана. (''Адыходзіць углыб і аддае загады''.}}

''Прыносяць сталы з ядой і напоямі. Некаторыя падыходзяць і п’юць''.

{{Рэпліка|Дабровіч||Па звычаю наых прадзедаў сам павінен, каханы мой Каролю, выбраць каторую-небудзь сялянку і распачаць з ёю танцы.}}

{{Рэпліка|Кароль||Ну! ужо ад гэтага дык няхай мяне звольніць каханы апякуне! Сапраўды не патраплю...}}

{{Рэпліка|Дабровіч||ЯК хочаш, з рэштаю я цябе заступлю. Для мяне аднолькава міла забаўляцца з тваімі, як і з маімі ўласнымі людзьмі.}}

{{Рэпліка|Ян||А я, пане, выберу сабе Югасю і з ёю прайдуся паланеза. (''Ідзе да Югасі і запрашае яе''.)}}

{{Рэпліка|Кароль||Ого!.. Глядзі ты, куды трапіў! Зайздрасць мяне бярэ, гледзячы, як ён каля яе круціцца; і каб мяне не ўстрымлівала прыстойнасць, адбіў бы ў яго гэтага анёла.}}

{{Рэпліка|Камісар||'''№ 11'''

&lt;poem&gt;Гэй, хто жывы! млоды, стары,
Хай шукае кожны пары!
Хлопцы, клічце дзевак у таны!
Так сказаў наш пан каханы.&lt;/poem&gt;}}

''Становяцца да танцаў: 1-я пара — Дабровіч з сялянкай, 2-я — Камісар з другой сялянкай, 3 — Навум з Камісарыхай, 4-я — Ян з Югасяй і г. д.&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eaxfy3faj53ceklefpbc4lhy7kjeq9b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/29</title>
    <ns>104</ns>
    <id>6668</id>
    <revision>
      <id>84567</id>
      <parentid>33468</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T14:58:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1250" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Renessaince&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;Чы не дудка была?
Весялушка была,
Весяліла мяне
На чужой старане.
(''Далей спявае''.)

&lt;small&gt;Зноў змена тону.&lt;/small&gt;

Хадзі, дзеўка-чарнабрэўка,
Са мной у скок. (''Двойчы''.)
Прышчурыся і вазьміся
Смела ў бок (''Двойчы''.)
На вуліцы тры курыцы і пявун.
Любі мяне, чарнабрыва, я ж Навум.
А хто любіць гарбуз, гарбуз,
А я кацярыцу;
А хто любіць дзяўчыначку,
А хто маладзіцу.
А хто любіць гарбуз, гарбуз,
А я люблю дыньку;
А хто любіць гаспадара,
А я гаспадыньку.

&lt;small&gt;Усе становяцца перад панам і спяваюць.&lt;/small&gt;&lt;/poem&gt;

{{Рэпліка|Хор||&lt;poem&gt;Дзякуй табе, пане, за тваё гашчэнне.
Дай жа табе, Божа, багатае менне!
Дзякуй табе, пане, за шчасну гадзіну.
Напаіў ты, накарміў цэлую дружыну.

{{Разбіўка|Заслона спадае}}&lt;/poem&gt;}}&lt;noinclude&gt;&lt;references/&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aapt5yeqcwqeqzkdat1yfcsscqp5sqd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/48</title>
    <ns>104</ns>
    <id>11282</id>
    <revision>
      <id>84575</id>
      <parentid>33974</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:36:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2041" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

'''Сцэна ХІІІ'''

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Кароль}}|Ідзе паволі і вобмацкам, падыходзіць да дзярновай лаўкі пад дрэвам|&lt;poem&gt;
Прыйдзі, мой любы анеле!
Клічу цябе я ўлюбёны.
Сцежку табе тут усцеле
Кветкамі любасць да скону.
Ах! час падходзе да ранка, −
Прыйдзі, мая ты каханка!
Тонучы ў хвілях прыемных,
Сэрцы два любасці смагай
Злучым навекі ўзаемна,
Верныя слову й прысягам.
Ах! час падходзе да ранка, −
Прыйдзі, мая ты каханка!&lt;/poem&gt;}}

'''Сцэна ХІV'''

З другога боку ўваходзіць {{Разьбіўка|Камісар}} і тое ж спявае, а пасля з другога боку зноў уваходзіць {{Разьбіўка|Ян}} і гэтую ж песню паўтарае; урэшце ўсе спяваюць тое ж самае ў тэрцэце, ідучы кожны на сваё месца.

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Кароль}}||&lt;poem&gt;
Калі слух мяне не зводзе,
Голас чуецца яе!
Ах! міг гэты ўзнагародзе
Ўсе ў жыцці бяды мае.&lt;/poem&gt;}}

'''Сцэна ХV'''

{{Разьбіўка|Ян}} і {{Разьбіўка|Камісар}} паўтараюць гэтыя 4 радкі. Тут паволі прыбліжаецца {{Разьбіўка|Юлія}}, акрыўшыся палярынай, і падыходзіць да дзярновай лавачкі пад дрэвам, час ад часу злёгку плешчучы ў далоні, а {{Разьбіўка|Уршуля}} да альтанкі направа, і крыху пасля {{Разьбіўка|Навум}}, пераадзеты ў вопратку сялянкі, да альтанкі налева.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>scaz6v8d8z3yimuc10o2kzr7a7q4w6m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/52</title>
    <ns>104</ns>
    <id>11286</id>
    <revision>
      <id>84576</id>
      <parentid>33978</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:37:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3859" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Дабровіч}}||Перамагла, мая дачка! Няхай Бог у працягу ўсяго жыцця дарыць вас гэткай радасцю, якой цяпер перапоўнена маё сэрца.}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Навум}}|становіцца на калені|Гутарка кажа: гдзе ўвесяленне, там і прабачэнне. Даруй жа мне, паненачка, што я, дурань, асмеліўся сягаць па тваю ручку. Я ж такі калісьці молвіў, што няведанне – нягрэшанне.}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Юлія}}||Не толькі табе прабачаю, але яшчэ і дзякую табе, што, хоць не ведаючы, дапамог мне ў маіх планах.}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Навум}}|устае|Вот як добра, што я паслухаў паненкі. Добра кажа гутарка: кінь назад, а знайдзеш перад сабою.}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Кароль}}||Цяпер палічымся з другімі.}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Камісар}}||Пане! а я ці атрымаю тваё прабачэнне?}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Навум}}|убок| Ага! на злодзею шапка гарыць.}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Кароль}}||Дараваў бы яму гэтую апошнюю авантуру, але замнога даведаўся я аб ім, каб мог прапусціць бяскарна яго паступкі з маімі падданымі ў часе маёй адсутнасці. З гэтага часу траціш, пан, у мяне службу; за шчасце можаш палічыць сабе, што не патрабую рахункаў і справаздачы. Прашу цяпер перадаць усё Шчырэцкаму, які тут месца камісара зойме.}}

&lt;center&gt;Тут камісар, выказваючы смутак і сорам, адыходзіць.&lt;/center&gt;

''(Да Яна.)'' А ты што думаеш, Яне? калі табе не ўдалася любоў з тутэйшай сялянкай, можа, зноў шчасця за граніцай шукаць папрабуеш?

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Ян}}||Дзякую пану! А я лепш скажу: mеа сulра! і выбіўшы з галавы думкі аб загранічных красунях, у сваім краі пастараюся знайсці сабе таварышку жыцця; а з гэтага часу не так лёгка дамся запутацца ў іхнія сеткі.}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Навум}}||Эге! Знаш прыказку: хто апарыцца на малацэ, той і на ваду дзьмухае.}}

{{Рэпліка|{{Разьбіўка|Кароль}}||Значыцца, цяпер, пакінуўшы думкі пра заграніцу, пачнём жыццё ў вясковым зацішшы і шчыра выпаўнім свае абавязкі: я – добрага пана, а ты – шчырага і вернага слугі. ''(Да Дабровіча і Юліі.)'' Ах! дзякуй вам, мой паважаны апякуне, і ты, дарагая мая жонка! з вашай дапамогай я пераканаўся, што нашыя сяляне маюць добрыя сэрцы; што мы іх не ведаем; што ані жыць з імі, ані іх ужыць не ўмеем. Цяпер больш ніколі іхняга}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dv03c261im4o6wj5ad61j7a95n44jk7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/40</title>
    <ns>104</ns>
    <id>11289</id>
    <revision>
      <id>84571</id>
      <parentid>33984</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:34:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1814" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

{{Разьбіўка|Навум}} 

Як бы тут ёй заляцацца,

Кабы лепей спадабацца?

Гутаркамі ёй заграю,—

Пазнае, што розум маю.

 
{{Разьбіўка|Юлія}} 

Але добра, што ён тутка.

Ў галаву прыйшла мне думка:

Гэта пудзіла ўпаўне

Дапаможа ў справе мне.

 
{{Разьбіўка|Навум}}(з залётамі) 

Што ты сама тут дзямідзіш?

А чы ты мяне не відзіш?

Ляпей сядзем на калодзе,

Пагаворым а прыгодзе;

От сядзем сабе у рад,

Кабы Пан Бог быў нам рад.

Да зрабі мне адну ласку,

Прымі абаранкаў вязку

І скажы мне праўду шчэру:

Любіш? не? а я паверу;

І тагды на скору руку

Зробім з сабою заруку.

Не саромейся, а скора

Гавары, мая сікора!

 
{{Разьбіўка|Юлія}}

Я смяюся проста з мусу,

Хоць да смеху й ёсць пакуса.

Але гэты дзед ўпаўне

Дапаможа ў справе мне.

 
{{Разьбіўка|Навум}} 

Прымаўка кажа: маўчу,

Дык, пэўне, замуж хачу.

Яна ж не кажа нічога;

Ой, хоча замуж нябога.

''(Кажа.)'' Добра гутарка кажа: сужанага да ражанага і канём не аб’едзеш. А калі ты ўжо маеш быць маёю сужанаю, дак скажы да не сушы сэрца вайтоўскага. Слова сказана, дай дзела звязана.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>521cwnvmpxviqraogb2m7acaa2alwbz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/42</title>
    <ns>104</ns>
    <id>11291</id>
    <revision>
      <id>84572</id>
      <parentid>33986</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:34:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1937" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

'''Раманс'''
 

За леты маладыя

Я зведаў модны свет,

І ўсюды, дзе ні быў я,

Страчаў дзявочы цвет:


Гішпанкі, італьянкі

Ўсміхаліся ка мне,

Залётна парыжанкі

Там вабілі мяне;


І немак, гаспадыняў,

Чуў на сабе паглёд.

Альпійскія дзяўчыны

Мяне сачылі ў лёт;


Сябе ж я не трывожыў,

Як гэтай, ні адной.

Ах! як яна прыгожа!

О, колькі вабы ў ёй!

''(Кажа.)'' Папраўдзе, я сам на сябе сярдую, што не магу вызваліцца з тых сетак, якія накінула на мяне гэтая сялянка. Смяюся з майго пачуцця; а выкінуць яе з сэрца не маю моцы, я, хто столькі бачыў прыгажосці! Гэта рэч незразумелая.

'''Сцэна ІХ'''

{{Разьбіўка|Кароль}} і {{Разьбіўка|Юлія}}.

Юлія ўбягае, ціха спяваючы; а ўбачыўшы Кароля, кланяецца і хоча далей ісці; ён яе затрымлівае.


{{Разьбіўка|Кароль}}. Куды ж гэта так спешна?

{{Разьбіўка|Юлія}}. Бягу ў фальварак; бацька мяне пасылае; а сюдою якраз бліжэй будзе.

{{Разьбіўка|Кароль}}. Ці не падаруеш мне хвілінку на размову?

{{Разьбіўка|Юлія}}. Што пан скажа мне? Я слухаю.

{{Разьбіўка|Кароль}}. Папраўдзе, Югася, я на цябе крыўджуся: здаецца мне, што ты ўхіляешся ад спаткання са мною. Другія далёка&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7evkskofn6w3brqsna5jj1lwhdusi6o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/47</title>
    <ns>104</ns>
    <id>11296</id>
    <revision>
      <id>84573</id>
      <parentid>33991</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:35:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2527" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

'''Сцэна XI'''

{{Разьбіўка|Дабровіч}} і {{Разьбіўка|Шчырэцкі}.

{{Разьбіўка|Дабровіч}}. І што ж? Шчырэцкі! Нашыя планы прымаюць найлепшы паварот. Кароль не заўважыў, што папаўся ў пастаўленае яму сіло. Якая гэта вялікая змена ў спосабе яго мыслення!

{{Разьбіўка|Шчырэцкі}}. Усё гэта сталася дзякуючы тваёй дачцэ, пане! Тутэйшыя сяляне ніколі не перастануць бласлаўляць яе. А я, о, з якою радасцю глядзець буду на той шчаслівы момант, калі гэтая пара, створаная для сябе, злучыцца неразарваным шлюбным вузлом! Ах, у той час хацеў бы спакойна закрыць свае вочы, каб пацешыцца з нябожчыкам панам маім недаўгавечным шчасцем іх на зямлі!

{{Разьбіўка|Дабровіч}}. Але ўжо ўсё трэба давесці да канца. Што ж? ці ж маеш упэўненасць у гатоўнасці людзей стаць на першае маё запатрабаванне?

{{Разьбіўка|Шчырэцкі}}. О, будзь, пан, спакойны, яны тут блізка; на даны знак прыйдуць.

{{Разьбіўка|Дабровіч}}. То парасстаўляй іх на паказаных месцах, а я скора падайду сюды, каб пільнаваць разам з вамі. О Божа! прывядзі планы нашы да пажаданага канца! ''(Адыходзіць.)''


'''Сцэна XII'''

&lt;small&gt;Музыка іграе піяна, пасля штораз цішэй.&lt;/small&gt;

{{Разьбіўка|Шчырэцкі}} тройчы б’е ў далоні — {{Разьбіўка|некалькі людзей}} падыходзяць.


{{Разьбіўка|Шчырэцкі}}

'''№ 9'''
 
Цсыт! паволі, без галасу,

На свае мясцы ідзеце.

Кожны, покуль што да часу,

Будзь так блізка на прымеце.


&lt;small&gt;{{Разьбіўка|Хор}} паўтарае, потым разыходзіцца. Музыка іграе піянісіма.&lt;/small&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6mvl791rexl6ear64k4wja5s1yfywgr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>84574</id>
      <parentid>84573</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:35:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2528" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

'''Сцэна XI'''

{{Разьбіўка|Дабровіч}} і {{Разьбіўка|Шчырэцкі}}.

{{Разьбіўка|Дабровіч}}. І што ж? Шчырэцкі! Нашыя планы прымаюць найлепшы паварот. Кароль не заўважыў, што папаўся ў пастаўленае яму сіло. Якая гэта вялікая змена ў спосабе яго мыслення!

{{Разьбіўка|Шчырэцкі}}. Усё гэта сталася дзякуючы тваёй дачцэ, пане! Тутэйшыя сяляне ніколі не перастануць бласлаўляць яе. А я, о, з якою радасцю глядзець буду на той шчаслівы момант, калі гэтая пара, створаная для сябе, злучыцца неразарваным шлюбным вузлом! Ах, у той час хацеў бы спакойна закрыць свае вочы, каб пацешыцца з нябожчыкам панам маім недаўгавечным шчасцем іх на зямлі!

{{Разьбіўка|Дабровіч}}. Але ўжо ўсё трэба давесці да канца. Што ж? ці ж маеш упэўненасць у гатоўнасці людзей стаць на першае маё запатрабаванне?

{{Разьбіўка|Шчырэцкі}}. О, будзь, пан, спакойны, яны тут блізка; на даны знак прыйдуць.

{{Разьбіўка|Дабровіч}}. То парасстаўляй іх на паказаных месцах, а я скора падайду сюды, каб пільнаваць разам з вамі. О Божа! прывядзі планы нашы да пажаданага канца! ''(Адыходзіць.)''


'''Сцэна XII'''

&lt;small&gt;Музыка іграе піяна, пасля штораз цішэй.&lt;/small&gt;

{{Разьбіўка|Шчырэцкі}} тройчы б’е ў далоні — {{Разьбіўка|некалькі людзей}} падыходзяць.


{{Разьбіўка|Шчырэцкі}}

'''№ 9'''
 
Цсыт! паволі, без галасу,

На свае мясцы ідзеце.

Кожны, покуль што да часу,

Будзь так блізка на прымеце.


&lt;small&gt;{{Разьбіўка|Хор}} паўтарае, потым разыходзіцца. Музыка іграе піянісіма.&lt;/small&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nf506eb7d98r392wnq63cuqh9u38xv1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Dunin-Marcinkievic.Idylija.djvu/54</title>
    <ns>104</ns>
    <id>11298</id>
    <revision>
      <id>84577</id>
      <parentid>33993</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:37:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="506" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Не зрабіце ж вы нам мукі;

А злажыўшы гэтак рукі,

У ладоні моцна біце,

Потым... дахаты ідзіце.


{{Разьбіўка|Хор}}
 
Здаваленне, якое адчуць мы гатовы,

Будзем помніць удзячна у кожнае хвілі,

Калі публіка шчыра нам скажа хоць слова,

Што ігрою сваёй мы яе захапілі.


{{Разьбіўка|Канец}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>omd1q5rork4skahv5tpja15jc5bbbbj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Залёты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11301</id>
    <revision>
      <id>84568</id>
      <parentid>33999</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:30:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="128813" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Залёты
 | аўтар     = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
 | крыніца   = https://knihi.com/Vincent_Dunin-Marcinkievic/Zaloty.html
 | пераклад  = Янка Купала
 | секцыя    = п'есы
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = 
}}
Фарс-вадэвіль у 1-м акце

АСОБЫ

Ян Пачціўскі — маршалак.

Аляксандр Сакальніцкі — суддзя.

Адэля — яго дачка, 18-ці гадоў.

Адольфак — сын Сакальніцкага, 12-ці гадоў.

Станіслаў Зацнеўскі — малады памешчык.

Антон Сабковіч — арандатар.

Даміцэля — яго сястра.

Пятрук — парабак.

Гапон Барычка — селянін.

Куліна — яго жонка.

Марыся — іх дачка.

Мордка — жыд-цесля.

{{Разбіўка|Ключвойт}}.

 
Дзея адбываецца спачатку ў кватэры Сабковіча, далей — у лесе перад сялібай Барычкі, на заканчэнне — у доме Сакальніцкага.

 
==Сцэна 1==
Сцэна ўяўляе невялічкі пакой, у ім направа — два вакны, налева і прост — дзверы. З левай стараны — стол, на ім Даміцэля прасуе хустачку для брата. Сабковіч, зусім ужо апрануты і толькі без фрака, які вісіць на крэсле,— падкручваецца і ўзіраецца ў туалетавае люстэрка, а пасля бразгае грашыма ў кішэні і спявае.

{{Разбіўка|Сабковіч}}.

===№ 1===
Маю грошы, маю я;

Мне ніхто тут не раўня;

Прад маёй машонкай поўнай

Гнецца роўны і няроўны.

Як ганяў скаціну ў лес,

Кожны чуць не з фігай лез,

А як стаў багат сягоння,

Б’юць паклон мне на паклоне.

Ці даўно там ясны пан

Дуўся, як парожны жбан,—

Знай, як лёкая частуе,—

Цяпер лашчыцца, цалуе.

І паненкі ці даўно

Ўсё смяяліся ў адно,—

Сёння, бач, глядзяць мілютка,

Бразну — дзын,— збягуцца хутка.

Пісар, войт ці аканом

Называлі балваном,—

Як пачулі толькі грошы,

То знайшлі й розум харошы.

Хто маю хацінку знаў? —

След к ёй зеллем зарастаў;

Сёння ж повен і дзядзінец,

А ўсе сцежкі — як гасцінец.

 
&lt;i&gt;(Гаворыць.)&lt;/i&gt; Дык што ж... ці ж я не прыгожы хлапец? &lt;i&gt;(Круціцца па пакоі.)&lt;/i&gt; Паўзірайся, сястрыца... Цяперака, як прычаплю парычок, мая Адэльця напэўна з радасцю пойдзе за мяне... дык што ж...

{{Разбіўка|Даміцэля}}. Ці не паспяшаўся, мой даражэнькі, называць яе сваёю,— не будзь такім пэўным, каб не ашукацца...

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што ж... або я не маю грошай?..

{{Разбіўка|Даміцэля}}. Мне здаецца, з дзяўчынай добрага роду і багатай на ўсё, трэба мець яшчэ нешта, апроч грошай.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Цікавасць! Дык што ж... чаго ж гэта яшчэ патрэбна?

{{Разбіўка|Даміцэля}}. Перш-наперш, мой даражэнькі, кавалер, што заляцаецца да паненкі, павінен быць таго самага стану, як і яна; калі ж ён з ніжэйшага стану, то павінен, прынамсі, мець славу вучонага і разумнага,— інакш той стан, да каторага належыць паненка, будзе крычаць, што гэта мезальянс, і адгаворыць не толькі бацькоў, але і паненку, калі б ты нават ёй і падабаўся. Другое — трэба, каб кавалер быў адукаваны, калі не лепш за паненку, дык і не горш, гэта дзеля таго, каб ёй не было сорамна за свайго мужа. Трэцяе, і самае важнае — каб той, што заляцаецца, меў добрую славу ў людзей; а ты, мой брацейка,— даруй, што праўду скажу,— не можаш пахваліцца ні першым, ні другім, ні трэцім.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што ж... цікавасць... Адным словам разаб’ю ўсе твае наймудрэйшыя довады: маю грошы, а грошы цяперака для ўсіх станаў надта ласая рэч. &lt;i&gt;(Стукаючы па кішэні, пяе.)&lt;/i&gt;

===№ 2===
Грошы ўсім кусочак ласы,

Хоць хто мае іх даволі,

Усё ж к ім прэ, як да каўбасы.

Калі ўбача ў каго болей.

Вось ліхвяр, што кублы мае

Поўны золатам набіты,

Блізкіх, дальшых абірае,

Век працэнтамі не сыты.

А паны яснавяльможны,

Хоць дабра, зямлі шмат маюць,

Так жывуць неасцярожна:

Ў ліхвяроў дапазычаюць.

Ксёндз, поп, рабін, хоць набожны.

Ўсе ў здарэнні гэтым роўны:

Любіць золата з іх кожны,

Гоне ў стан яго духоўны.

Любяць золата і суддзі:

Як хто ў іхні ўлезе краты,

Хай не дасць — віноўным будзе,

А як дасць — невінаваты.

Ліхвярамі суддзі нашы

І паны, і стан духоўны,

І дзяўчат дукат не страша:

Любяць золата ўсе роўна.

&lt;i&gt;(Гаворыць.)&lt;/i&gt; Дык што ж...?

{{Разбіўка|Даміцэля}}. Праўда! У цяперашніх цяжкіх часах шмат паненак, заплюшчыўшы вочы, пайшло бы за багаццем, але шчасця і дабра ад гэтага няма чаго і спадзявацца: усё жыццё ваша атруцілася б сваркамі ды калатнёй. Панна Адэля не такая. Каб меў нават багацце Крэза, і тады б яе да сябе не прынадзіў; яна шукае чагосьці іншага, большага за золата.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Цікавасць!.. чаго ж гэта?..

{{Разбіўка|Даміцэля}}. Я табе ўжо казала аб гэтым і магу ў некалькіх словах сказаць яшчэ раз: добрай славы ў людзей, навукі, адукацыі і полеру, дзякуючы каторым ты не сароміў бы таго стану, да каторага яна належыць.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Э! пляцеш, мая даражэнькая. Дык што ж... Каб я не меў розуму, то і грошай не сабраў бы. Што датыча якогасьці тамака полеру, каторага быццам, як ты кажаш, мне бракуе,— яго старчыць для мяне: усюды патраплю вясці сябе не горш за якога лішне разумнага з пустымі кішэнямі, дык што ж... Ось, напрыклад, шумна ўходжу да панскай салі, поўнай гасцей, дык што ж... прыбліжаюся да пані-гаспадыні, трымаючы левую руку ў кішэні, а праваю, як бы не хочучы, цісну ёй ручку так — па-панску і кажу праз нос: коман ва, як здароўечка, як ідзе гаспадарка, і так далей,— цікавасць... Дык што ж... пасля падыходжу да гаспадара, з каторым, як роўны з роўным, цалуюся; далей, усунуўшы ўжо абедзве рукі ў кішэні і як бы не хочучы, бразгаю сумысля ўсыпаным туды золатам, навокал з гары ўзіраюся і з павагаю... дык што ж... ківаю галавою адным ніжэй, другім менш нізка — павэдля багацця і становішча іх, дык што ж... Потым іду да паненак і, як бы ненарокам, кідаю залатую манету на зямлю, і раблю гэта, ведама, тады, калі блізка, дык што ж... лёкай круціцца; ён, падбегшы, падымае грошы і хоча мне аддаць, тады я спакойна, арыстакратычна кажу: «Пакінь гэта сабе, даражэнькі», і... дык што ж... Як бы нічога не было, пачынаю з паненкамі... дык што ж... жартаваць, бразгаючы ўсё золатам у кішэнях; вяду гутарку аб пагодзе, апратках, хлапцах ці аб нечым падобным, дык што ж... А! а! ці ты ведаеш, сястрыца, што я ўжо і кантраданса ўмею скакаць... Дрыгальскі мяне крыху падмуштраваў, толькі другая хвігура неяк нядобра ідзе. Паглядзі, мая даражэнькая, шак жа ж ты шмат бачыла скокаў, дык што... дык можаш папраўдзе асудзіць... &lt;i&gt;(Пачынае скакаць і пяе.)&lt;/i&gt;

Дуэт
===№ 3===
 

{{Разбіўка|Сабковіч}}.

Тра-ля-ля-ля, тра-ля-ля-ля! —

Стань ля боку, ўгледзься здаля

Да паставы, да натуры.

{{Разбіўка|Даміцэля}}.

Чысты мех з мядзведжай шкуры!

{{Разбіўка|Сабковіч}}

Дык што ж... Суд крыху застрогі.

Глянь! Як поўзам ходзяць ногі,

Стан схілісты і павабны...

{{Разбіўка|Даміцэля}}

Ах, які ж ты ўвесь нязграбны!

Сабковіч і Даміцэля &lt;i&gt;(разам)&lt;/i&gt;

Перабіра ты сярдзіта,

Кпіш без літасці — і квіта!

Мяне знаюць не такія,

Так скачу, як і другія.

Не да скокаў ты суджоны,

Да сахі і да бароны:

Ногі крывы, як кавёлы,

Значна, што з Смаргонскай школы.

&lt;i&gt;(Скачучы, прыбліжаецца да дзвярэй, што знаходзяцца прост сцэны, і, штурхнуўшыся аб парабка Петрука, які ў гэты момант уваходзіць, падае на зямлю.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 2==
Тыя самыя і Пятрук, парабак.
{{Разбіўка|Сабковіч}}

Вось уцяў! аж цёмна ў воку;

Ах, чорт лысы ды шалёны! —

Стой тут. З месца ані кроку!

{{Разбіўка|Пятрук}} &lt;i&gt;(скрабучы галаву; нізка кланяецца)&lt;/i&gt;

Няхай будзе пахвалёны!

{{Разбіўка|Сабковіч}} &lt;i&gt;(устаючы)&lt;/i&gt;

Ехаць меўся ў важны госці,—

Гад звіхнуў нагу у косці,

На манеры мо быць страта.

{{Разбіўка|Даміцэля}}

Раджу, лепш пільнуйся хаты.

Тэрцэт

{{Разбіўка|Сабковіч}}

Дык не веру ў прадчуванне,

З паваротам жджы шчаслівым:

Веру ў мілачкі каханне,

Бо ўсе з іх к рублям жычлівы.

{{Разбіўка|Даміцэля}}

Не вер золату, васпане,

Паварот мо быць слязлівы:

Той кахання не дастане,

Хто адно глядзіць нажывы.

{{Разбіўка|Пятрук}}

Даўно пас скацінку ў полю,

А цяпер пан над панамі.

Дай свінні рог, дурным — волю,

Свет павернуць ўверх нагамі.

{{Разбіўка|Сабковіч}} &lt;i&gt;(кажа)&lt;/i&gt;. Што, няўклюда! Ці справіўся з інтарэсам, за якім цябе пасылаў?

{{Разбіўка|Пятрук}}. Кепска, паночык. Сказалі там у Кію, што гэта нячысты антэрас.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дурны! Колькі разоў казаў я табе, каб ты, адказваючы, казаў на мяне — ясны пане.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Эт, пано... хацеў сказаць: ясны пане; я чалавек бывалы, зубы з’еў на дворскай службе, і па Вільні не раз цягаўся; ото ж часта мне здаралася сустрэцца памеж шляхтай з гутаркай, што «ясне — згасне, а маспане — застане».

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... дык ты і ў Вільні быў. Што ж ты тамака бачыў цікавага?.. дык што... смешны ты з сваёй гутаркай.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Што, пано... хацеў сказаць: ясны пане, гаварыць? Німашка нішто цікавага. Палаты амаль усе каменныя, вуліцы так вузкі, што нельга размінуцца; як стрэчацца дзве хвурманкі, то хоць ты колам іх разнімай — вось як часам пан чаго загневаецца да зубы сашчаміць, так і яны з сабой сплятуцца. Людзі бегаюць як падстрэленыя, адзін другога штурхае. Маўляў бы хто, што яны за пільнай спяшаць работы, а яны так, здуру толькі з кута ў кут лётаюць да зубы скаляць. Праўда! бачыў я адно дзіва цікавае: бачыў, як маскалі муштруюцца: — эт! да і то,— як прыпомніў маладзенькі мае леты,— мэрам як то калісь старэнькі дзядок мой, дай Бог яму крулеўства нябеснае! каторы па ту пору, як я быў дзіцём, перакінуўся ўжо за сотню гадкоў; бывала, вёў расказы на зімовых вечарніцах, то і гэта іх муштраванне выдалася мне кепствам.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... што ж вам дзядок твой расказваў?

{{Разбіўка|Пятрук}}. Э!.. э!.. э!.. па... ясны пане,— як засядзе, бывала, пры лучніку лапці плясці, а пачне вясці, з прэпрашэннем яснага пана, расказы, то мы ўсе, бывала, як тыя зайчыкі, калі часам пачуюць якісь шорах каля лагавіска, і вушы наставім, да і зубы вышчарым, мэрам як наш курта, калі ўгледзіць жыда: — так цікава, бывала, вядзе расказы. Баш, ён быў не тутэйшы, а захожы із-пад Кіева; так вось распраўляе, бывала, якое было ў іх войска, аж міла слухаць! Бывала, стары як раздабрухаецца, а прыпомніць старыну, так вось кажа: «Гай!.. гай!.. брацікі, нямашка на свеце, як то калісь, слаўнай памяці, за гатманшчызны! Як баш — войска наша сабярэцца ў кучу. Не знала яно, што то — «стой» і «не шавяліся». Бывала, пры Хмяльніцкім-атамане стоўпіцца пад ясным украінскім небам сіла казацкая — палкі Чарнаморскі, Палтаўскі, Гуманскі, Гранаўскі, Пяцігорскі і Каняўскі. Казакі ў шапках сівых з краснымі галавіцамі — вось мак, цвітуць! Ураднікі на коніках фіньцяць, сотнікі вусікі круцяць, а ассаула губы ду-у-у-е!» Так, бывала, мудра расказуе, што і сцяміць нязмога!

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Ну, дык што... а ў Вільні што ты бачыў?

{{Разбіўка|Пятрук}}. Эт!.. што бачыў, то не было чаму дзівіцца. Муштраваліся, здаецца, і дружна, вось арэх згрыз, да куды ім!.. Праўда, яны паўбіраўшыся, як дзедавы казакі, у шпанцэрках, але нашто ім папрышывалі хвосцікі з чырвонымі беражкамі — мэрам у шчыглікаў? Чэраз плечы перавешаны ў іх белы стрычкі, а на галавах такія шапкі, як макатры. Але ж то мне было вельмі дзіўна, што на перадзе ў тых шапак вось галавешкі старчалі. На лбе якаясь у іх птушка із масендза да з двума галавамі — няведама якая: чы сыч, чы сава, чы загуменная варона? Бог яе згадаў бы. Ото ж яны так стаялі ў кучы, рушніцы паставіўшы ў казёлкі, маўляў, чумакі, калі на папасе саганчыкі з кашай над агнём вешаюць. Аж адным разам выязджае з завулка якісь старшы; як крыкнуў — «гэй!», так яны ўсе скочылі, схвацілі за рушніцы і сталі роўна, хоць ты нітку працягні. Гляджу я на старшага — злез ён з каламажкі. Эт! — такі самы маскаль, толькі брухатшы. Чэраз плечы перавешана сіня стрычка, на грудзях навешана цацак і мендаляў жыдоўскіх так, што ён выглядаў рабы, мэрам стракатая панская ялаўка. На галаве яго — то така шапка, як заслонка ад печы. Чалавек якісь не тутэйшы, не рускай пароды, а з-за* мара. Але не была бы то заморская штука! Хоць старшы, да рукі меў крыху прыдоўгі: як стаяў гдзесь на квацеры, то падхваціў пявуна дый схаваў у шапку. Не сцяміў, дурны! што ён, хвост з шапкі выставіўшы, усё ім віляе. Як, баш, падышоў бліжай да маскалёў, то адзін скочыў, вырваўшыся із грамады, маўляў з укропу! Ляціць!.. ляціць!.. ляціць!.. і распяўся! А пасля рушніцай — кіў, а яны — драг! Ён зноў — кіў! а маскалі — драг! Так вось старшы і разгневаўся... падбег да грамады і крыкнуў: «З дарогі, жарабята!» А грамада на ўзгарду забарматала: «Галды-балды! галды-балды!» — мэрам індыкі, калі дзеці іх падражняць. Тут старшы як выхваціць сваю шаблю... Эт! чы то така, як была па-дзедаўскаму расказу за слаўнай памяці гетманшчыны? Вось, дыхтар, капыстка, што бабы лямешку мяшаюць, кажысь, спічка — пацукоў калоць; та ж ён, трымаючы такі ражончык у адной руцэ дзеля пастраху, а другу прылажыўшы ка лбу — мэрам паказаць ім, што ў галаве ні крыху розуму не маюць,— стаў іх лаяць, аж адзін, із кучы выскачыўшы, вось чорт із балота, і тэж прылажыўшы руку ка лбу: «Уціхамірыціся, ваша міласць! — кажа,— та ж і мы маем крыху тут алею; усё, што робім, то па хворме». О-о-от ён скрыжатнуў зубамі са злосці, адышоў крыху і крыкнуў, а яны — драг! Ён якоясь слаўцо выкінуў іза рта, а яны, усе да аднаго, рушніцы паставілі пры назе: «Муштруйся, кажуць, сам, калі такі разумны!» Потым ён загаласіў працяжна, кажысь, пастух у лесе рогам быдла наклікае; відна, жаласна вельмі стаў іх прасіць, бо яны, злітаваўшыся над бедным, разам ад чобатаў да галавы — ча-ра-рах... Але потым чур ім да пэк ім! Стыдна, бачыш, і казаць — як крыкнуў старшы, так усе да аднаго правую руку за сябе і закінулі; зноў крыкнуў, а яны наперад руку падняслі да носа дый панюхалі. Пасля сталі набіваць стрэльбы! та ж Бог мя! Як раз набілі, то са дваццаць раз стрэлілі. Нарэшце ён ім дакучыў, відна, сваім муштраваннем то налева, то направа, то зноў налева,— што яны раптам пагналіся за нім. Ён жа ўсё наперад, усё наперад чэша да чэша, боязка аглядаючыся, штоб часам грамада не дагнала. Калі б я альбо дзедавы казакі, то б яго мігам нагналі, бо казакі смела па Божай зямлі хадзіць могуць у шырокіх нагавіцах, што ў адну калошу трох маскалёў схаваў бы, а ў іх белы нагавіцы, вось абцугамі панацяганы, і для ніх папрышываны якіясь яшчыкі, так што і не змогуць смела ступаць, да ўсё, як буслы, ногі выцягіваюць і пруцца за ім лаваю. Ужо блізка яго нагналі, аж з канца якісь там закрычаў: «Пакіньце гнацца за гэтым бачонкам, бо і жыды смяюцца!» — і праўда! Я сам бачыў, як, на платах да на варотах начапляўшыся, жыды смяяліся з таго муштравання. Но пасля ён, відаць, сцяміў, што стыдна быць такім баязкім, дый, сабраўшыся з духам, крыкнуў на ўсё горла. Грамада жа маладзецкая, не спужаўшыся яго крыку, так вось дружна, за пазваленям, адвярнулася к яму задам; тагды ён, страціўшы цярплівасць, плюнуў, махнуў рукой, сеў у сваю каламажку дый цягу даў. Але ж то шальмоўская ўправа! Адзін конь усцяж аглядаецца, чы не гоніцца каторы; да куды ім! — змучаны, галодны, трубячы і барабанячы дзеля ахвоты, загаласілі на ўсё горла дый парасцягаліся па вуліцах, відна, да жыдоў на квацеры.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дзякую табе, даражэнькі... насмяшыў ты сваёй гутаркай... Сястрыца, дай яму чарку гарэлкі, каб прамачыў горла. А цяперака да справы — дык што... Ці валоў ты замяніў?

{{Разбіўка|Пятрук}}. Не, пано... ясны пане,— пастух не прыступіў.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Ты, мусіць, не даў яму рубля?

{{Разбіўка|Пятрук}}. Гдзе там! Я і другі яму суліў ад імя ясна пана, да, псяюха! вельмі цвёрды на сумленне; сказаў, што гэта і стыдка і брыдка людзей абманываць. Кажа, прадаўшы валы па шэсцьдзесят рублёў кормныя, пасля замяніць іх худымі,— гэтакага кепства і жыд не зробіць, а па... тфу! Прападай ты з яснасцю, усё забываю... а яснаму пану, кажа, за такую штуку Бог у гаспадарцы не дасць спору. Я яму гэтак: вялікая бяда абшукаць жыда,— то ж не хрышчоны!.. Ён жа і не спазнае, бо і тыя рыжыя і гэтыя, капля ў каплю, схожыя. Бяры два карбаванцы да аддай два кормныя, а места іх пастаў у гурме, каторыя я цяпер прыгнаў,— жыд не сцяміцца, забярэ, якія знайдзе ў аборы. Гдзе там! ён у другую дудку, баш, свішча. Кажа, што чы жыд, чы хрысціянін — усе людзі роўныя перад Богам, а атуманіць чы таго, чы другога, асабліва па... яснаму пану,— і сорамна і грэшна. Што было рабіць? Я, вось тая сабака, падхмыліўшы хвост, як няпышны пан, пагнаў валы назад.

{{Разбіўка|Даміцэля}}. Бачыш, Антосечка! Просты мужык, без прасветы, а якую даў табе маральную навуку. Ці не час ужо апамятацца і пакінуць усялякія махлярствы, ашуканствы, за каторыя і на гэтым свеце прад людзьмі і на тым прад Богам прыйдзецца парахавацца. Будзь пэўным, што шахраванне будзе гладка схадзіць, пакуль гэтага будзе не праз меру.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Гэта, кажуць, паненачка, патуль збан ваду носіць, пакуль не парвецца вуха, а там...

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Маўчы!

{{Разбіўка|Пятрук}}. Ну... маўчу!..

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Ты, сястра, выводзіш мяне з цярпення. Я выйшаў ужо з-пад апекі і не люблю, каб нехта, хоць бы і сястра, мяшаўся ў мае справы... Ідзі лепш да сваёй гаспадаркі і не лезь туды, куды не трэба.

{{Разбіўка|Даміцэля}}. Ай, брацейка! Глядзі, каб з часам не пашкадаваў, што не слухаў рады свайго прыяцеля, сястры. &lt;i&gt;(Пайшла, закрыўшы вочы хустачкай.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 3==
 

Тыя самыя, апроч Даміцэлі.
{{Разбіўка|Сабковіч}}. А ты, асёл, чаго яшчэ чакаеш? Ідзі ў гумно!

{{Разбіўка|Пятрук}} &lt;i&gt;(чухаючы галаву)&lt;/i&gt;. Вось я да па... цьфу! — прападай ты з панам! Хацеў сказаць: да яснага пана,— маю просьбу.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык чаго табе?.. &lt;i&gt;(Падыходзіць да акна.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Пятрук}}. Гэта ж ужо позняя восень, зараз будзе зіма, а ў мяне няма кажуха. Хацеў бы прасіць, штоб ясны пан даў мне кажух.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Прыбліжся і глянь у акно — чыё тамака быдла на сенажаці? — дык што ж...

{{Разбіўка|Пятрук}}. Гэта любінскае.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Ось будуць кажухі не толькі для цябе, а і для мяне нават — шак жа ж і я яшчэ не маю; а добра будзе ўзімку, устаўшы спазаранку, у цёплым кажусе абысці гаспадарку.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Як жа гэта, ясны пане? Чы пан думае ў Любінску купіць авечак і пашыць новыя кажухі? Да там жа на сенажаці не відна авечак, і, кажысь, у любінскам дварэ саўсім іх нямашка.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Асёл!.. Пастарайся добра, і будзем мець кажухі задарма. Вазьмі трох парабкоў, займі ўсё быдла ў хлеў. Сённека холадна, і людзі прыйдуць напэўна прасіць аддаць заграбленае ў кажухах,— тады не аддавай быдла, пакуль не пакінуць іх быццам у заставу. А кажухі, папаўшы ў нашы рукі, так і застануцца,— гэта ўжо мая справа, дык што...

{{Разбіўка|Пятрук}}. Па... Цьфу табе! Ясны пане! Яны ж не на нашай, да на сваёй пасуць сенажаці. Штоб хоць адна штука перайшла граніцу, а то ўсё быдла ходзіць на любінскай.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дурны!.. дык што... зайдзіце ззаду любінскім лесам і займіце, а калі б хацелі перашкодзіць, дык пастухам задайце чосу, дык што... тамака пасуць малыя дзеці і не патрапяць вам перашкодзіць: не будзе вам шмат клопату — угледзеўшы вас, уцякуць.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Чы гэта будзе па-панску? Ладна ж сягаць па чужое дабро?

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Хоць не прыгожа, але складна дастанем сабе задарма колькі кажухоў.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Кажуць старыя людзі, што чужое дабро не грэе.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Супакойся! Каб толькі мяккае ды з воўны, а, напэўна, грэць будзе.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Які цяпер свет настаў, мой Божа мілы! Як паны началі браць вельмі на розум да сляпіць разумныя ксёнжкі, то горш ад нехрышчоных сталі круціць да муціць. &lt;i&gt;(Пяе.)&lt;/i&gt;

===№ 4===
Верх дном паставілі свет гэты!

Не так было ў даўны леты;

Як началі хітрыць-мудрыці,

То здуру сталі ўсе круціці.

 
Даўней усяк Бога баяўся,

Дабра чужога, баш, чураўся,—

Цяпер стараюцца панята,

Калі б пакрыўдзіць свайго брата.

 
А гдзе ж сумленне — боязнь Божа?

Быццё тако з разбоем схожа.

Пакіньце цнотай шахраваці,

Панкі, лепш станьце працаваці!

 
Пры працы мысль людска свабодна,

Бо праца Госпаду угодна.

Шавец, што шылам зарабляе,

Спакойнае сумленне мае.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Што гэта?.. Ты смееш павучаць мяне!..

{{Разбіўка|Пятрук}}. Паночак... Цьфу ты, пропасць! — хацеў сказаць — ясны пане,— то ж ведама стара гутарка: хлеб еш, праўду рэж!

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык я табе пакажу гутарку, дык што... ідзі і рабі тое, што кажу, інакш дастанеш кіем.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Нечага казаць, на чыём вазку едзеш, таму і песеньку спявай. Пайду грабіць быдла, але што будзе пасля?

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... не твая бяда, ідзі!

Пятрук пайшоў
 

==Сцэна 4==
Сабковіч адзін.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Усе кажуць, што я жыву людскою крыўдай,— дурні! Ось у тым і розум, гэта і штука, каб умець выкарыстаць абмылкі і някемкасць другіх. А сумленне? &lt;i&gt;(Думае.)&lt;/i&gt; Глупства сумленне!

===№ 5===
Дзе ні кінь ад краю к краю,

Будзь сумленным — кожны бае.

Ну, і ўсё брахня на свеце,—

Ў губе — цнота, ў сэрцы — смецце.

Вось багач гавора з вамі,

Ўсіх багаціць ён славамі,

А ту ж збоку, як не знае,

Што хтось з голаду канае.

Ваякі адвагу маюць,

Сябе самі выслаўляюць,

А як прыйдзе да трывогі,

Дык наўцёкі — дай Бог ногі!

Ксёндз ці бацюшка вялебны

Вучыць: грошы не патрэбны,

А ў хрысціны ці ў хаўтуры

Самі ласы к братняй скуры.

Шэпча «Войча наш» дэвотка,

Для сірот пры ёй работка,

Спавядаецца са скрухай,

А ўсіх чэрне ўсім на вуха.

Маладзіцу вам пакажуць,

Жонка верная — ўсе скажуць.

Мужу міласць прысягае,

А хлапцам так і міргае.

Глянь — дзіцё яшчэ дзяўчына,

Быццам жартаў, хоць нявінных,

Ані знае, ані чуе,

А ў кутку хлапцоў цалуе.

Грэх вылазе ў хлопца з міны,

А ўдаецца да дзяўчыны,

Аб каханні байкі бае,

Аб пасагу ж толькі дбае.

Гэтак наша пакаленне

Нібы хваліцца сумленнем,

Хоць таго ужо астаткі

Уцяклі даўно да Вяткі.

&lt;i&gt;(Кажа.)&lt;/i&gt; Дык што... дурны той, хто гоніцца за сумленнем, калі яно пакінула нас і ўцякло на край свету. Дык што... Золата — гэта ўсё. Хто мае яго, той патрапіць нават перацягнуць на сваю старану сумленне... Але час ужо ехаць да маёй найдаражэйшай. &lt;i&gt;(Прычапляе парычок на галаву.)&lt;/i&gt; Дык што... Сённека нарэшце канец, выясніцца мая справа. Пры такіх яе дастатках, асабліва матэрыяльных, я, напэўна, буду шчаслівым з ёю. Папраўдзе, на што мне здаўся яе пасаг? Але ўсё ж такі дзесяць тысячак — гэта грошы, і ніколі не зашкодзіць павялічыць імі тое, што я сабраў. &lt;i&gt;(Хоча ісці ўжо.)&lt;/i&gt; Але што гэта тамака зноў за гоман? Сённека мяне замучаць начыста ўсялякімі справамі. &lt;i&gt;(Сеў.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 5==
Сабковіч і Мордка, цесля.
{{Разбіўка|Мордка}} &lt;i&gt;(кланяючыся)&lt;/i&gt;. Дабрыдзень пану, ны! А што будзе з намі?..

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... што мае быць? Пачынай строіць свіран, а тады атрымаеш свой задатак і за работу, дык што...

{{Разбіўка|Мордка}}. Хас ду гэгэрт,— цікавасць! Як жа строіць, калі пан псы ўгаворы патрабаваў цаго інсага, а цяперака, калі я, дзеля пэўнасці, каб каго інсага не ўзяў да працы, даў сэсць рублёў задатак; пан ставіць мне куды цязэйсыя варункі. Ны... агруль — гэтакім парадкам я і да паловы работы даедзе, а праем усё, колькі ўгаварыўся.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Гэта ўжо тваё дзела; прападуць шэсць рублёў, калі не возьмешся за работу — дык што...

{{Разбіўка|Мордка}}. Ны! цікавасць! Як жа да яе брацца, калі мне будзе вялікая крыўда?

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Задатак твой прападзе, а я вазьму другога майстра, дык што...

{{Разбіўка|Мордка}}. Гівалт! Так зэ змовы не было аб такой работа, якая пан цяперака мне дае...

{{Разбіўка|Сабковіч}}. А ці маеш, пархуць, пісаны ўгавор?

{{Разбіўка|Мордка}}. Ны!.. насто ён, для якога глупства, ці не досі панскае слова,— агруль!

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... слова — вецер, а распіска гэта грунт, мой даражэнькі; дурань верыць на слова, а разумны карыстае з таго, дык што... Ось я ўжо трэцяга такога ашукаў і зарабіў гэткім парадкам дваццаць рублёў. Яшчэ злаўлю так са двух, і свіран мне нічога не будзе стоіць.

{{Разбіўка|Мордка}}. Ны! А ці гэта будзе па-панску — бедных майстроў асуківаць — хас ду гэгэрт?

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Досі ўжо, мой даражэнькі, шахраваць вашаму брату, цяперака на нас прыйшоў чарод двойчы адплаціць вам, дык што...

{{Разбіўка|Мордка}}. &lt;i&gt;(сціхаючы)&lt;/i&gt;. Цікавасць! да цаго дайсло! &lt;i&gt;(Зноў цмокае.)&lt;/i&gt; Мусіць, хутка будзе канец свету. &lt;i&gt;(Пяе.)&lt;/i&gt;

===№ 6===
 

Ляхцірыдзі-бам!

Ляхцірыдзі-бум!

Ляхцірыдзі-ліхцірыдзі,

Бім-бам-бум!

Уй! хапун свет гэты схопе.

Месыяша недалёка,

Калі пан жыдка так кропе

Акпіванствам сперад, збока.

Меў калісь пан «гунур слова»,

Сённі ўжо грызмоль цыдулі,

Ды ў суд даўшы рыхт нанова,

Мах глыбока ві шкатулі.

Ляхцірыдзі-бам!

Ляхцірыдзі-бум!

Ляхцірыдзі-ліхцірыдзі,

Бім-бам-бум.

Ны, не толькі слова схваце,

Але горс ясцэ падладзе,

І пімалу не спазнаці

Ад зыдка цыдулю ўкрадзе.

Ай вэй! Сто за гандэль гэткі,

Калі так змудрэлі паны,

Хіба гэхэр, кіндэр-дзеткі

Гоц да земляў абяцаны.

Ляхцірыдзі-бам!

Ляхцірыдзі-бум!

Ляхцірыдзі-ліхцірыдзі,

Бім-бам-бум!

&lt;i&gt;(Кажа.)&lt;/i&gt; Ны!.. сто за будзе?..

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... што будзе? Ось, калі не возьмешся за работу, твае шэсць рублёў фарвал, дык што...

{{Разбіўка|Мордка}}. &lt;i&gt;(энергічна)&lt;/i&gt;. Хай гэта мая ўбогая і крывавая праца застанецца пану на хаўтуры. Будзь пан здароў! &lt;i&gt;(Пайшоў.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сабковіч}}. &lt;i&gt;(услед за ім)&lt;/i&gt;. Ах ты, шахрай!.. жыд паскудны! Ён яшчэ клясці мяне будзе!.. Дык што... Але чаго ж я злую?.. Трэба быць справядлівым, хай гэты бядак пацешыцца за свае грошы хоць кляцьбой, дык што... А цяперака ў дарогу. Гэй! ёсць тамака хто?

 
==Сцэна 6==
 

Сабковіч і Марыся.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. А! ты яшчэ тут. Добра, прыбяры тутака ў пакоі, вынесі стол і можаш сабе збірацца да бацькоў. Якраз учора скончыўся год твае службы ў мяне,— дык што...

{{Разбіўка|Марыся}}. А заплату,— чы ад пана, чы ад паненкі адбяру? Я ж чэраз цэлы год ні граша ад пана не мела.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Праўда, праўда, мая даражэнькая, дык што... Прыбліжся і паслухай: трэба нам яшчэ парахавацца. &lt;i&gt;(Сеўшы, вымае з бумажніка картачку і чытае.)&lt;/i&gt; Паступіла ты да мяне 17 траўня, дык што...

{{Разбіўка|Марыся}}. Так!

{{Разбіўка|Сабковіч}}. І згадзілася за 18 рублёў у год.

{{Разбіўка|Марыся}}. Так, паночак!

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Не сто раз казаў я вам называць мяне ясным панам, дык што...

{{Разбіўка|Марыся}}. Так, ясны пане!

{{Разбіўка|Сабковіч}}. 18 кастрычніка ты захварэла і праляжала тры тыдні, дык што...

{{Разбіўка|Марыся}}. Бо па... ясны пане не даў, вэдле ўмовы, кажуха,— я празябла і захварэла.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Фі! мая даражэнькая, грэх так лгаць, дык што... Цёпла было, як улетку, і ты захварэла ў самы гарачы рабочы час. Я быў змушаны наняць на тваё месца падзёншчыцу і плаціў я ёй двузлоты ў дзень... За тры тыдні гэта выйдзе шэсць рублёў трыццаць капеек. А дзеля таго, што ты праз тры тыдні нічога не рабіла, ляжала, ела дарма хлеб і нямала клопату рабіла маёй сястры,— я табе рахую яшчэ па трыццаць капеек у дзень,— разам гэта будзе дванаццаць рублёў трыццаць капеек, дык што... Я абмыліўся,— не трыццаць, а шэсцьдзесят капеек. Цяперака далей, дык што... памятаеш, як у верасні быдла патаптала мне дзесяць град капусты — за тое, што вы не пільнавалі быдла, я налажыў на ўсіх вас па тры рублі штрафу — дык што...

{{Разбіўка|Марыся}}. Але ж, ясны пане, быдла належыць да пастуха.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Ціха! — дык што... маўчы і слухай. Я заўсёды старых прытрымваўся законаў — шак жа ж і ў вас у канцылярыі ўся грамада адвячае за аднаго. Дык ось што... за капусту тры рублі штрафу. Трэцяе, на Каляды, памятаеш — прасілася ты на два дні да хворай маткі, дык што... я маю мяккае сэрца, пазволіў табе пайсці, а ты, заместа двох, праседзела тамака шэсць дзён. Дык што... сама прыстанеш на гэта, што за чатыры дні справядліва будзе адрахаваць табе найменш па дваццаць капеек, дык што... гэта будзе рубель; сама бачыш, які я справядлівы... Далей, за тое, што ты прыйшла на чатыры дні пазней, як трэба,— два рублі. Дык што... усяго-наўсё выходзіць: васемнаццаць рублёў шэсцьдзесят капеек, але я, маючы на ўвазе тваю шчырую службу, дарую табе гэтыя шэсцьдзесят капеек... дык што...

{{Разбіўка|Марыся}}. Паночку, ясны пане! Чы ж я цэлы год дарам працавала?

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... шак жа ж ты сама чула, мая даражэнькая, што ні за што я табе шмат не палічыў.

{{Разбіўка|Марыся}}. Не, гэтак не будзе — я за сваю крыўду падам да пасрэдніка жалабу.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Што? Ты мяне страшыць будзеш? Пісні толькі — ураз жа дам знаць, што ты мяне абакрала. Мусіць, памятаеш, як я, на трэці дзень тваёй службы ў мяне, паслаў цябе шукаць паненку ў пакоях на гары; не даждаўшыся, сам пайшоў і бачыў, як ты выходзіла з пакоя, у каторым я трымаю свае грошы. Хіба ты, не шукаючы сястры, туды заходзіла, бо яна тамака ніколі не бывае, дык што...

{{Разбіўка|Марыся}}. Па... ясны пане! Чы гэта па-хрысціянску — крыўдзіць так бедную дзяўчыну? Паслаў пан да пакоя шукаць паненкі,— я, шукаючы ўсюды, заглянула і да таго пакоя; то ж я не ведала, чы ёсць там якія грошы, чы няма. У пакой я не ўхадзіла, бо як угледзела, што там на стале ляжаць грошы, то, старопіўшыся, ужо не пакідала дзвярэй, чакаючы, штоб чы пан, чы паненка прыйшлі. Чаму ж пан тагды не казаў мяне абшукаць, а цяпер так крыўдзіш?!

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... не маю і часу і ахвоты гутарку з табой разводзіць. Прыбяры ў пакоі, здай паненцы начынне і ідзі сабе з Богам, а калі піснеш, што я табе не заплаціў, ураз жа дам знаць, што мяне абакрала, і ўсе будуць пальцамі на цябе паказваць, дык што... &lt;i&gt;(Пайшоў.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 7==
Марыся адна.
{{Разбіўка|Марыся}}. Мой Божачка міленькі! Служыла ж я ў паноў, да нігдзе мне такой крыўды і такой вялікай ганьбы не давялося сустрэці. Усе паны былі добрыя, адзін толькі найшоўся круцель. &lt;i&gt;(Плача.)&lt;/i&gt; Няхай жа слёзы мае падуць на яго душу. Што я цяпер буду рабіць? Спытаюць бацька, маці — многа чэраз год зарабіла?

Малая паўза.

Да мая ж у тым віна? Ведала ж я, бяздольна, што натраплю на такога круцяля? А як чыста мая душа, так смела раскажу бацькам маю крыўду,— яны ўймуцца за сваю ядыначку і да пасрэдніка пададуць жалабу.

 
==Сцэна 8==
Марыся і Пятрук.

{{Разбіўка|Пятрук}} &lt;i&gt;(усунуўшы галаву ў дзверы)&lt;/i&gt;. А чы паненкі тут няма?

{{Разбіўка|Марыся}}. Бачыш, што нямашка.

{{Разбіўка|Пятрук}} &lt;i&gt;(блізка падышоўшы да Марысі)&lt;/i&gt;. Што ты, мая ягадка, так надулася, вось пузыр валовы? &lt;i&gt;(Падскочыўшы яшчэ бліжэй да яе, адымае яе і хоча пацалаваць, а яна адпіхае яго, кажучы: «Адчапіся!» — тады ён весела пяе.)&lt;/i&gt;

Чаго лезеш ка мне? Я ж табе не роўна.

Ты шавец-капылец, а я — бандароўна!

{{Разбіўка|Марыся}}. Адчапіся! &lt;i&gt;(Б’е яго кулаком па карку.)&lt;/i&gt; Латвей табе весяліцца, калі нішто не рупіць; я ж вось служыла цэлы год і зарабіла кукіш.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Альбо што?

{{Разбіўка|Марыся}}. Палічыў, паганец, жыдоўскім манерам — то якіясь штрапы, то маю хваробу, так што яшчэ я асталася яму вінна шэсцьдзесят капеек.

{{Разбіўка|Пятрук}}. А паганец, а нехрышчоная сабака! А яшчэ кажа велічаць ясным панам. Яго, анцыпара, цёмным, нячыстым маніць трэба. Не тужы, мая галубка! Ты павернеш да бацькоў, будзеш выглядаць мяне. Не раз, таскуючы да выхмыляючыся чэраз аконца, заспяваеш:

Ў агародзе майран родзіць,

Да Марысі пан Ян ходзіць;

Радзі, радзі, майраначка,

Хадзі, хадзі, мой Яначка!

А ты места Яначкі заспяваеш — Петручок,— не праўда ж? &lt;i&gt;(Заляцаецца да яе.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Марыся}}. Ідзі ты! &lt;i&gt;(Адпіхае яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Пятрук}}. Як ні шарашыся, да я ведаю добра, што я табе па сэрцы; ты бы рада была і зараз заспяваць:

Прыедзь ка мне — рада буду,

Я з спаднічкі зраблю буду.

Нашмаруеш дзёгцем кола

Дый паедам да касцёла!

{{Разбіўка|Марыся}}. Нечага запірацца,— можа б, і рада была, да калі ведаю добра, што бацькі не прыстануць: яны ж пусцілі гэты год на службу, штоб зарабіла сабе на выправу дзеля таго, што хочуць мяне аддаць у хату багатага, хоць старага ўжо, Апанаса Губара. Казалі, што ён мае пару каней, дзве каровы, два валы да і свіран не пусты і ў гарудах не стоўпіцца.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Ах ты, гадзюка! На пальцах, баш, ужо палічыла, што Панас мае! Дык гэта так? Новае сітка на калочку вешаеш, а старое пад лаўку кідаеш? А знаеш: старый друг лепш новых двух! Нішто з таго не будзе. Я цябе не на жарты палюбіў — хоць бы цэлы свет прыйшлося дагары нагамі перавярнуць, то ўсё-такі з табою ажанюся. Но, вясціма, калі ты будзеш не ад таго. Панас — стары хрыч, якое табе жыццё з ім будзе? Я ж малады, працавіты, статэчны, да гарэлкі не гад,— цябе жа, мая зязюлька, так мілую, так мілую, што як цень за табою цэлы век бы цягаўся. &lt;i&gt;(Спявае.)&lt;/i&gt;

Жаваранка ў полі звоніць,

За Марысяй Пятрук гоніць,

Хлапец відны, маляваны,

Душой, сэрцам ёй адданы!

А што?.. мо’а хлушу? Пацалуй жа мяне за тое... &lt;i&gt;(Падбліжаецца да яе, а яна адпіхае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Марыся}}. Пачакай крыху! Як павянчаемся, тагды цябе пацалую,— цяпер жа не йдзе. Бог будзе гневацца, і ў гаспадарцы нам не пашанцуе.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Э-э-э! Тагды я цябе і прасіць не стану; цікунка! быццам саромеецца, а ведаю добра, што так бы і кінулася на шыю. &lt;i&gt;(Пяе.)&lt;/i&gt;

Да калі ж ты бандар, набі ж ты мне бочку,

А я цябе пацалую у цёмным куточку.

{{Разбіўка|Марыся}}. Да годзе ўжо, годзе языком малоць! Мне трэба ісці да бацькоў &lt;i&gt;(уздыхае)&lt;/i&gt;, а ты тут, з другімі дзяўчатамі цягаючыся па вечарынках, мяне, бедную, забудзеш.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Бог мяне пакарай! калі я зараз, як ты нас пакінеш, не падзякую за службу. Няхай анцыпар і мне не плаціць; я, хваліць Бога,— у добрых паноў служыў, накапіў сабе пяцьдзесят карбаваных,— маю чым гаспадарку запамагчы. Пайду да цябе ў прымакі, і зажывём па-божаму.

Дуэт
===№ 7===
{{Разбіўка|Пятрук}}

Пойдзеш адсюль — не забуду,

У прымы к табе скора буду;

Станем шчыра працаваць,

А шчырэй цябе кахаць.

{{Разбіўка|Марыся}}

Панас са мной не дасць рады,

Буду чакаць за Каляды,

Бо мой мілы Пятрук —

То статэчны дзяцюк!

{{Разбіўка|Пятрук}}

Так мяне моцна кахаеш,

То, напэўна, прычакаеш,

Пераможам бацькоў дур,

Дый зажывём чэрасчур.

{{Разбіўка|Марыся}}

Як бацькі захочуць мусіць,

Я не стану вельмі трусіць,

Загалашу са ўсіх сіл —

Апанас-то мне не міл!

{{Разбіўка|Марыся}} і Пятрук &lt;i&gt;(разам)&lt;/i&gt;

Як бацькі нам сваю волю

Скажуць, то мы нашу долю

Богу сручым; Ён місцюк,

Збавіць нас тыранскіх мук.

{{Разбіўка|Марыся}}. Мы тут загаманіліся, а мне пара ўжо ў дарогу. Памажы ўпратаць пакой, а там пайду з паненкай папрашчаюся.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Чы ж ты мяне на прашчанне не пацалуеш? &lt;i&gt;(Падбліжаецца да яе.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Марыся}}&lt;i&gt;(стыдліва)&lt;/i&gt;. Да калі ж я саромеюся...

{{Разбіўка|Пятрук}}. Чаго? Чы ж ты не мая нявеста? Дзіўныя гэты дзяўчаты! Перад вянцом саромеюцца сваіх жаніхоў цалаваць, а па шлюбе і з дзецюкоў рады.

{{Разбіўка|Марыся}}&lt;i&gt;(даганяючы Петрука, каторы ўцякае)&lt;/i&gt;. Ах ты, паганец! Будзь пэўны, што я нікога не пацалую!

{{Разбіўка|Пятрук}}. А мяне?

{{Разбіўка|Марыся}}. Ну... тагды — па шлюбе... дзела другое; тагды па закону Боскаму я павінна цябе слухаць.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Паслухай жа і цяпер, мая ягадка!

{{Разбіўка|Марыся}}. Боязка, мой Петручок! Часам хто ўгледзіць... &lt;i&gt;(Углядаецца на ўсе бакі.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Пятрук}}. Няма нікога ў пакоях, а паненка пайшла да кухні... Ну!.. &lt;i&gt;(Падсунуўшыся блізка да яе, спявае.)&lt;/i&gt;

Зажмур вочы, а так... скора

Пацалуй, мая сікора!

{{Разбіўка|Марыся}}. Што рабіць,— ты не адчэпішся, пакуль не пацалую. &lt;i&gt;(Цалуе яго ды, адскочыўшы, закрывае вочы хвартухом.)&lt;/i&gt;

Пятрук &lt;i&gt;(падскакваючы, пяе)&lt;/i&gt;. А я цябе пацалую ў цёмным куточку!

Марыся &lt;i&gt;(даганяючы яго, б 'е)&lt;/i&gt;. Баш! паганец, яшчэ смяецца! Бярыся за стол, да вынесем яго ў першы пакой. &lt;i&gt;(Ачышчаючы сцэну, выходзяць.)&lt;/i&gt;

Здалёку чуцён спеў Петрука: «А я цябе пацалую...»
 

Змена дэкарацыі

Сцэна ўяўляе бераг лесу: углыбі відаць вёску; налева — багаты двор, а направа, каля лесу, таксама ў глыбі сцэны, мужычая хата. З-за дрэў відаць высунутыя да паловы калёсы, на каторых спіць Гапон Барычка, звесіўшы галаву; каля яго спіць, седзячы, апёршы галаву ў луку калёс, яго жонка Куліна. Выходзіць з двара Пятрук з кароткай люлькай і ў задуме гаворыць.

 
==Сцэна 9==
Пятрук адзін.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Ледзь адпрог коні, так зараз выбег са двара, штоб пабачыцца з каханай Марысяй. Пан у залёты, і фурман чэраз плоты. Ну, ужо гэтаму пану, то, пэўна, служыць пякельная сіла: што толькі задумае, то зараз і збудзецца. Выязджаючы із дому, бедаваў, што на трох канях гоніць у залёты; глядзі ты! — чы даехалі мы да Машанскай карчмы, аж якісь жыд ляціць на каламажцы, а обак тут жа прывязана кабылка прыгожанька, аж міла на яе палюбавацца,— ножкамі перабірае — вось паненка ў танцы,— пырскае весела, шыю ў дугу сагнуўшы. Пан аж казаў прыстаці, штоб падзівіцца красотцы. Пытае жыда, чы не прадасі? А паганцу тое і падавай! Слова за словам — старгаваліся пятнаццаць рублёў. Гэта ж рэч няслыхана! Я ад слова даў бы за яе трэйчы пятнаццаць да і яшчэ дзесятак дабавіў бы. Здаецца толькі, чы не крадзеная? што так за нішто амаль уступіў. Пэўна, і пан тое спазнаў, бо адразу засуліў малу цану, а жыд-псяюха і згадзіўся. Тут мяне пан скарэй па хамут і пастронкі конна дадому пагнаў, а сам астаўся чакаць у Машанскай карчме; і аж душа расла, як мы чацвярнёй сюды падкацілі пад ганак. &lt;i&gt;(Думае.)&lt;/i&gt; Цьфу ты, пропасць! Здаецца, я гэту клячку гдзесь бачыў... Гнедзенькая... з белаю латкаю на лбе... таж белакапытка. Ну, вось аніяк не прыпомню, а яна мне знаёмая... &lt;i&gt;(Падыходзіць да калёс і, агледзеўшы сплючых, спыняецца здзіўлена.)&lt;/i&gt; А-а-а! Гэта што за дзіва? Бацькі Марысі! Які дур на іх напаў, што падкацілі пад лес калёсы дый, улёгшыся на іх, паснулі? А-а! &lt;i&gt;(Стукнуўшы рукой у галаву.)&lt;/i&gt; Пачакай! Чы не ў іх я толькі бачыў капля ў каплю схожую кабылку? Здаецца так, так, так... Цяпер сцяміў! Але цыт! Куліна прасыпаецца. Схаваюся за дзерава да паслухаю, кій чорт іх сюды загнаў. &lt;i&gt;(Хаваецца.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 10==
 

Гапон і Куліна.

Куліна &lt;i&gt;(пацягваецца, пазяхаючы, працірае вочы, азіраецца на ўсе бакі, спалоханая, саскоквае з калёс, зазірае ў глыб лесу, а потым будзіць мужа)&lt;/i&gt;

===№ 8===
Дзед! дзед, дзед, дзед!

А кабылкі нашай нет!

{{Разбіўка|Гапон}} &lt;i&gt;(у тым часе, як яна пяе, злазіць з калёс і, аглядаючыся на ўсе бакі, адказвае)&lt;/i&gt;

Чы ты, баба, ашалела!

Гдзе ж ты кабылку падзела? —

Ты ж наперадзе сядзела,—

Дык на вошта ж ты глядзела?

Што жа перад носам мела?

Што маўчыш — чы асавела?

Гавары, каб ты хварэла!..

Чаго, гадзюка, збядзела,

Вось як бы сем дзён не ела? —

Блёкату нажрацца спела?

З чаго ж ты так адурэла?

{{Разбіўка|Куліна}}

То ж ты, Гапонка, мужчына!

К табе належыць скаціна.

Мая ж толькі віна цэла,

Што наперадзе сядзела.

І ты ж сядзеў на калёсах,

Нос твой быў аж пры атосах;

Відаць, мы абое спалі,

Як у нас кабылку кралі.

Досыць з мяне таго стала,

Што памеж пнёў кіравала,

А як пасеку мінула,

Вось і я крыху заснула.

Так за што жа мяне лаеш?

Чы ж прыгаворкі не знаеш?

Не вер у свеце нікому:

Каню ў полі, жонцы ў дому;

Бо хто толькі жонцы верыць,

Той як сітам ваду мерыць.

{{Разбіўка|Гапон}}

Глядзі, каб была скаціна!

Будзе ў рабоце дубіна!

Ты ж наперадзе сядзела,

Так на вошта ж ты глядзела?

Вось як вярнуся дадому,

Мушу ісці к аканому.

Ён там крыкне: «Ах ты, гадзе!»

І кулака ў вуха ўсадзе,—

І будуць розгі ў рабоце,

Мо’а дзіця асіроце.

Скажа: «Душу чорту прадай,

За кабылку грошы аддай!»

А тут, баш! — душа такая,

Што чорт яе не прымае,

Бо да таго наш пан пражыў,

Што душы у банк залажыў,

І чорт, відаць, гэта знае,

Так душ нашых не купляе.

Цяпер смерць — пацеха цэла!

Чы ты, баба, ашалела?

Гдзе ты кабылку падзела?

Ты ж наперадзе сядзела,

Так на вошта ж ты глядзела?

Як вазіў я ў места дровы,

Ўсякі раз быў грош гатовы;

Усяго я меў здаволі:

Лыкаў, селядцоў і солі.

{{Разбіўка|Гапон і Куліна}} &lt;i&gt;(разам)&lt;/i&gt;

А як прапала кабыла,

Так ты мяне пагубіла,

Так ты мяне суздром з’ела.

Чы ты, баба, ашалела,—

Гдзе ты кабылку падзела?

Чы прыгаворкі не знаеш?

Не вер у свеце нікому:

Каню ў полі, жонцы ў дому;

Бо хто толькі жонцы верыць,

Той, як сітам ваду мерыць.

{{Разбіўка|Куліна}}. Палядзь толькі! — та ж мы амаль да самай хаты даехалі. Відна, тутка скацінка астанавілася траву скубці, а як гэта свавольніца Марыся ўгледзела, што мы спім на калёсах, пэўна, з парабкам ціха адпраглі клячку і завялі яе ў хлеў. Зазаву толькі Марысю — абачыш, што ты крычаў на мяне несправядліва. &lt;i&gt;(Падыходзіць пад хату і кліча.)&lt;/i&gt; Марыся! о, Марыся!..

 
==Сцэна 11==
 

Тыя самыя і Марыся.

{{Разбіўка|Марыся}} &lt;i&gt;(выбягаючы з хаты)&lt;/i&gt;. Хваліць Богу! — вось і бацькоў дачакала. Як можна было так доўга сядзець у месце? Маці казала, што к абеду верніць, а тут ужо і вечар на дварэ. &lt;i&gt;(Падышоўшы бліжэй.)&lt;/i&gt; А гэта што? гдзе кабылка? Да на чом жа бацькі прыехалі?

{{Разбіўка|Гапон}}. Бачыш, дачушка,— едучы, мы абое паснулі і самі не сцямім, як тутка апынуліся. Чы ж вы з парабкам не выпраглі кабылкі?

{{Разбіўка|Марыся}}. Парабак у лесе драва сячэ, а я ў вочы не бачыла кабылкі!

{{Разбіўка|Гапон}}. Ах, доля ж наша горкая! Відна, як мы крэпка паснулі, зладзеі адпраглі скацінку; трэба папрасіць каня ў суседа і гнацца.

{{Разбіўка|Куліна}}. Чы ты адурэў, чы што? Куды ты пагонішся? Для цябе дзесяць дарог, а для злодзея адна.

{{Разбіўка|Гапон}}. Да нягож, рукі сашчаміўшы, тут стаяць да галасіць? Гэта ж цэла маё багацтва. Добра мне казаў кум Тодар: «Не купляй ад аканома скацінкі,— рукой не пойдзе, на крадзеным, баш, аўсе ўскормлена»; вось і праўда! А тут яшчэ абяцаў аканому на гэтым тыдні аднясці рэшту грошы, недаплачаных за клячку. Што я, бяздольны, зраблю?

 
==Сцэна 12==
Тыя самыя і Пятрук.
{{Разбіўка|Пятрук}} &lt;i&gt;(выходзіць з-за дрэў)&lt;/i&gt;. Нех бэндзе пахвалёны!

{{Разбіўка|Гапон}}. На векі векаў!

{{Разбіўка|Марыся}}. Ах! &lt;i&gt;(Спусціўшы вочы, нязначна ўзіраецца на Петрука і грозіць яму пальцам.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Пятрук}}. Дабрыдзень, ойча Гапоне! Дабрыдзень, маці Куліна, дабрыдзень, Марысю! &lt;i&gt;(Кожнага цалуе ў руку.)&lt;/i&gt; Якая тут у вас вазня?

{{Разбіўка|Гапон}}. Баш! мы з кабетай ехалі ранкам з места дый на калёсах паснулі. Панас — няхай яму дабро! — сваім гашчэннем амарочыў нам галовы, дык вось прыгода сталася: пад самым домам злодзей выпраг кабылку. А ты, Петручок,— што ты ў нас робіш,— пэўна, за Марысяй прыцягся?.. Кепска, што для дзяўчат кідаеш службу. То ж нішто з гэтага не будзе,— я ўжо Марысю абяцаў Панасу. Ён, баш, мне дакляраваў пазычыць трыццаць рублёў даплаціць аканому за кабылку. Ой, горкая ж мая долечка! Гдзе я адшукаю яе?..

{{Разбіўка|Пятрук}}. Ойча Гапоне! не прагневайся да паслухай мяне з увагай. Я хоць яшчэ і не стары, да пацягаўся па Божым свеце здаволі; быў і на кані і пад канём. Ой, не з адной печкі прыйшлося мне на долю хлеб спажываць. У вас адно дзіцятка — гэта, кажуць, як вока ў лбе! Так калі вы адпусціце яе ў чужую хату й яшчэ да мужыка не па сэрцы, то бедна зязюлька, таскуючы па бацьках, гатова і замерці. А вы ж тут без яе чы будзеце весялы? То ж ужо спрабавалі, адпусціўшы на службу. Чы ж не маркотна было па дачушцы? Да і хату хто паддзержыць, то ж не маеце дзецюка. Яна ж, бедна, будзьце пэўны! за Панасам не нажывецца,— таска без пары звядзе яе ў магілу; тагды чыя ж рука на старасць прымкне вашы вочы? Хто на магілках памяне душачкі вашы?

{{Разбіўка|Куліна}} &lt;i&gt;(плачучы)&lt;/i&gt;. Праўда, праўда, мой Петручок! Я не сто раз тое ж казала, да, наліха, вельмі ўпарты.

Марыся плача, закрыўшы вочы хвартушком.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Як казёл у капусце!

{{Разбіўка|Гапон}}. Бачыш, мой Петручок, ён пазычае мне трыццаць рублёў.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Паслухайце ж! Я лепшую падам раду; нараю вам такога, што і дачушкі вашай не выведзе з дому; места трыццаці — пяцьдзесят рублёў, і то не пазычыць, а так дасць вам на запамогу гаспадаркі. Да што яшчэ важней — скацінку вашу адшукае, а вы ўзаем вазьміце яго к дачцэ ў прымакі. Чы гэтак складна будзе?

{{Разбіўка|Гапон}}. Да мой жа ты лебедзька! нарай жа ты нам гэтакага дабрадзея!

{{Разбіўка|Куліна}}. Штоб толькі Марыся не чуралася, а то яна, бедная, за Панаса ўжо выплакала зрэнкі.

{{Разбіўка|Марыся}}. Калі не за Панаса і пры бацьках астануся, то ўжо і плакаць не буду.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Ага!..

Спазнала галубка, скуль самец буркуе,

Тужыць перастала, ручнікі гатуе.

{{Разбіўка|Марыся}}. Паганец ты, без кепікаў то ж ні мінуты ладам не пагаворыш! &lt;i&gt;(Б'е яго, ён адскоквае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Гапон}}. Што гэта ты добрага чалавека кулакамі частуеш?

{{Разбіўка|Пятрук}}. Нічога, ойча Гапоне! ведаеце прыпавесць: хто каго любіць, той таго чубіць. Ото ж сужаны, каторага вам раю,— гэта я сам, а калі ваша ласка будзе прыняць мяне ў прымы к Марысі і паблаславіць нас — чаго і яна вельмі хоча, хаця, дзеля сарамлівасці, быццам чураецца,— то наперад вазьміце ад мяне пяцьдзесят рублёў, з каторых трыццаць сягоння ж аднясіце аканому.

{{Разбіўка|Гапон}}. А як жа з кабылкай будзе?

{{Разбіўка|Пятрук}}. Дзеля кабылкі вось што выкрываецца: як вы на калёсах паснулі, а яна прыстала, жыд якісь, канакрад, ціхенька адпрог, а сустрэўшы нас сягоння па палудні, пусціўся з маім панам у торг; слова за словам, кабылка за пятнаццаць рублёў перайшла к нам, а цяпер у стайні нашага двара авёс з другімі коньмі спакойна пажывае.

{{Разбіўка|Гапон}}. Чы ж твой пан не сцяміў, што яна крадзеная, а асабліва, што нехрыст так танна яе ўступіў?

{{Разбіўка|Пятрук}}. Мой пан лепш любіць купляць крадзенае, бо кепствам можна адбаярыцца. Ото ж, ойча Гапоне, ідзіце да аканома, аддайце грошы і папрасіце, штоб заглянуў з вамі да стайні; а калі спазнаеце, што гэта ваша клячка, то, нічога нікому не кажучы, на ўсю ночку ляціце да стану, аб’явіце там аб кражы і ў каго яна цяпер находзіцца; та ж прасіце, штоб вам яе вярнулі.

{{Разбіўка|Куліна}}. Вось, здаецца, малады, а старога дурня навучыў розуму. Мы пойдзем у хату, а вы падкаціце пад паветку калёсы да ідзіце за дзелам.

{{Разбіўка|Пятрук}} &lt;i&gt;(паказваючы на Марысю)&lt;/i&gt;. А з намі што будзе?

{{Разбіўка|Гапон}}. Бяры яе, бяры! Няхай вас Бог блаславіць, як мы бласлаўляем, атцоўскім сэрцам прымаем цябе за сына. Толькі ж глядзі, трымай вуха востра! бо з яе будзе задорлівая жонка — пайшла, баш, па матцы.

{{Разбіўка|Куліна}}. Не зважай на яго брахню, мой Петручок, яшчэ не выцверазіўся.

{{Разбіўка|Пятрук}}. Не журыцеся, ойча Гапоне, а паслухайце прыпавесці:

Змагла піла хвою, дуб,—

Жалеза спіліла,

Да на цвёрдай сталі зуб

Суздром вышчарбіла.

Выходзяць: Гапон, за ім Куліна, далей Пятрук, а за ім ідзе Марыся і б’е кулаком па карку, Пятрук павяртаецца да яе і, смеючыся, паўтарае апошняе слова: «вышчарбіла».

Змена дэкарацыі

Зала, прыбраная па-панску: направа — канапа, а перад ёй — доўгі стол, накрыты вялікім, ажно да самай зямлі, узорыстым настольнікам; з левага боку і ўглыбі — дзверы.

 
==Сцэна 13==
Адэля адна.

{{Разбіўка|Адэля}} &lt;i&gt;(задуменная выходзіць з бакавых дзвярэй і, крыху пачакаўшы, кажа)&lt;/i&gt;. О, салодкія, залатыя сны маладога ўяўлення! Як хутка вы адляцелі!.. Сённейка мне наказуюць паважна глядзець на жыццё. &lt;i&gt;(Думае.)&lt;/i&gt; «Дачушка мая, ты скончыла ўжо васемнаццаць гадоў,— час ужо табе падумаць пра тое, да чаго створана кожная кабета. Я выбраў табе мужа. Чалавек гэта хоць і не малады, але сталы, багаты, а што найважней — першы гаспадар. Мне здаецца, што пад яго апекай дарога твайго жыцця будзе слацца кветкамі...» Так казаў мне бацька. Здагадваюся, пра каго ён думае,— пра Сабковіча; той ужо другі дзень тутака гасціцца.

Малая паўза.

Гэтакім парадкам, без мяне і маёй згоды, распараджаюцца маёй будучыняй... &lt;i&gt;(Думае, а пасля, тупнуўшы нагой.)&lt;/i&gt; Не! Так не будзе... Мае бацька ўладу нада мной, але, мусіць, не захоча быць маім тыранам і змушаць мяне выйсці за ненавіснага мне чалавека. Ах, гэты Сабковіч!.. Глядзець на яго не магу. &lt;i&gt;(Паказваючы на сэрца.)&lt;/i&gt; Нешта тамака гаворыць, што з ім я ніколі не магла б быць шчасліваю. Але калі бацька захоча мяне змусіць, што я зраблю, нешчаслівая?! Каб жа ж хаця прыехаў гэты Стась, то б я з ім параілася. &lt;i&gt;(Думае.)&lt;/i&gt; Фі, мне не выпадае яго так называць — ён для мяне цяперака пан Станіслаў.

Паўза.

Мілы Божанька! Як цяперака падумаю сабе — якая я была дагэтуль шчаслівая! Бацькі мяне галубілі і нават гэтым псавалі; цэлы свет міла мне ўсміхаўся. Стась... &lt;i&gt;(Азіраецца.)&lt;/i&gt; Хачу сказаць — пан Станіслаў — з самага маленства, кожную хвілю, на кожным кроку, у кожным найменшым нават выпадку, быў такі шчыры мой прыяцель. О, добра я памятаю ўсю сваю мінуўшчыну!

Раманс
===№ 9===
Помню, дзяўчынкай быўшы малою,

Калі дзіцячы думкі снавала,

Стаська свавольны бегаў за мною,

З ім я дурэла, ў цацкі гуляла.

Ах, ішлі нам светла дні тыя,

Думкі йшчэ помняць іх маладыя.

 
Як ужо дзесяць гадкоў мінула,

«Стаська жаніх твой»,— бацькі казалі;

Нейкая ў сэрцы радасць кіпела,

Твар чырванеўся, вочы палалі,

Люба было нам. Я яго звонка

Клікала мужам, ён мяне жонкай.

 
Як лет шаснаццаць збегла, другія

Сціснулі думкі сэрца гулянне,

Ўжо ў ім хаценне новае ные.

Клічу нясмела Стася ўжо: пане,

Не заву мужам, хоць сэрца хоча,

Бо розум іншы і стыд дзявочы...

&lt;i&gt;(Хвіліну падумаўшы, тупае нагой і кажа.)&lt;/i&gt; Паскудны Стаська! Калісьці штодзённа бываў у Парэччы; адну хвіліну не мог абысціся без мяне, а цяперака, калі ён найбольш мне патрэбны, як у ваду кануў. Ужо трэці дзень, як не прыязджае.

 
У пачатку гэтага маналога Станіслаў Зацнеўскі, увайшоўшы ціхенька, крадзецца, а потым патэтычна гаворыць.

&lt;i&gt;(Пры першым слове Станіслава, спудзіўшыся, ускрыквае.)&lt;/i&gt; Ах!

 
==Сцэна 14==
Станіслаў і Адэля.

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Як дух выкліканы, стаю прад маёй паняй і стаю страшэнна замаркочаны.

{{Разбіўка|Адэля}}. Чаму ж гэта?

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Што гэта, пані, пытаешся? Ці Сабковіч не госціць у вас і ці пані не абяцала яму сваёй рукі?

{{Разбіўка|Адэля}}. Праўда, бацька наладжвае гэта, але што пану да гэтага?

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Пані мяне пытаешся пра гэта... Пані, з катораю змалку аж да сягоння мы прабегалі рука аб руку, шануючы свайго жыцця так, што ні адна калючка найменшай нязгоднасці не зраніла нашага сэрца.

{{Разбіўка|Адэля}}. Дзеля таго, што пан стараўся, каб я гэтых калючак не зведала; але да чаго кіруецца ўся гэта гутарка?

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Адэля, выбачайце, панна Адэля, ці ж з маіх учынкаў, з маіх вачэй ты не вычытала таго, як ты дорага майму сэрцу? Я жыць не магу без пані; ад думкі, што магу страціць цябе,— шалею. О, ты кінула на мяне страшныя чары!

Раманс 10

&lt;i&gt;(Пяецца так, як «Кветкі» С. Манюшкі.)&lt;/i&gt;

Адэлька-анёлак, ты сонца, ты кветка!

Зрачыла мяне ты паглядам

І сэрца ўзяла мне, як колас з палетка,

Спакой мой забіла, як звадам.

 
Наяве абраз твой у думках квяціцца,

І сон мне абраз твой салодзе,

Майго адчування і дум ты царыца,

Дух твой ад мяне не адходзе.

 
І воблік анельскі, і погляд анельскі,

Анельска душа твая пэўна.

Тваіх не злічу ўсіх аздоб я няземскіх.

Ты сэрца майго каралеўна.

 
Як бура душы маёй сум мне нагоне,

Верх людскай твая мусіць сіла,

Бо голас твой шчыры вясёласцю звоне,

Пагоду ў душу мне лье міла.

{{Разбіўка|Адэля}}. Ах, чаму ж так позна, Станіслаў, адкрываеш мне сваю душу?!

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Пані Адэльця, ты магла навучыцца, з маленства ідучы бок а бок са мною, чытаць у маім сэрцы. Ці ж мог я прасіць тваёй рукі, не ўпарадкаваўшы сваіх спраў, заблытаных у час маленства маімі апекунамі? Ці мог я думаць пра тое, каб увесці ў клетку птушачку, не ўстроіўшыся так, каб гэта няволя, канешная ў грамадзянскім жыцці, была для яе раем? Мой гонар і пашана, якую я маю для пані і бацькоў пані, не дазвалялі мне да часу непакоіць нявіннае сэрца тайным каханнем. Я пастанавіў, што, як толькі незалежна ўстроюся, выліць прад паняй тое, што чую, і, атрымаўшы пазваленне пані, прасіць у бацькоў вашай рукі, так патрэбнай для майго шчасця. Адзін раз толькі — ах! — залатымі літарамі запісана гэтая хвіліна ў маім сэрцы... Пані тагды кончыла пятнаццаць гадоў. Прыехаўшы з універсітэта, знайшоў я вас над сшыткам, занятою чыстапісаннем; у пакоі нікога не было. Я, зможаны магнетычным узглядам пані, забыўся і адкрыў сваю душу... О, памятна для мяне гэта салодкая і найшчаслівейшая хвіліна ў маім жыцці!

===№ 11===
 

Як пытаў цябе, галубка,

Ці ў спадобу я табе,

Стыду свет убачыў з губкаў,

Мой анёлак,— так ці не?

Папрасіў: скажы жычліва.

Які ж прыгавор быў твой?

О, суддзя мой міласцівы!

«Так,— шапнула,— любы мой».

Долі сам сваёй не верыў

І маліў ізноў цябе,

Каб ты перкам на паперы

Напісала «так» ці «не».

Ну, і стаў шчасліў я дужа,

Ўжо ў раі я на мяжы:

«Так» з-пад перка выйшла, дружа,

«Так» сягоння мне скажы.

&lt;i&gt;(Кажа.)&lt;/i&gt; Як пані думае, што я зрабіў з тою паперкаю, на каторай твая ручка напісала такі дарагі для мяне прыгавор?

{{Разбіўка|Адэля}}. Ты яе, пэўна, падзёр.

{{Разбіўка|Станіслаў}} &lt;i&gt;(вымаючы медальён з-за пазухі)&lt;/i&gt;. Абмылілася ты. У золата яе аправіў і заўсягды нашу яе пры сэрцы і нават магу ўпэўніць, што гэта мілая для мяне памятка пойдзе са мною ў магілу.

{{Разбіўка|Адэля}} &lt;i&gt;(выцягвае да яго абедзве рукі)&lt;/i&gt;. О, мой даражэнькі Стасю, які ты добры, шляхетны!

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Значыцца, ты мяне любіш?

{{Разбіўка|Адэля}} &lt;i&gt;(наіўна)&lt;/i&gt;. Здаецца... але найлепш сам асудзі, дружа, з таго, што ў душы маёй робіць кожная твая бытнасць у нас.

Раманс
===№ 12===
У садочку цвітучым па сцежачках, польнай

Пахучай травіцай засланых,

Я змалку дзён з Стасем гуляла свавольна,

На воку бацькоў мілаваных.

 
Стась міла забавіць патрапіць заўсёды:

Ці птушку з гнязда мне дастане,

Ці кветак нарве мне, ці ягад з гарода,

Чым-будзь асалодзіць гулянне.

 
Як после навукам ён стаў аддавацца.

Яму ў сэрцы ўдзячнасць хавала.

Бывала, як госці пачнуць к нам збірацца,

Я толькі яго сустрачала.

 
Часіну ту помню, што ўспомніў сягоння,—

Глыбока мне ў сэрцы засела,

Страх нейкі з пары той адвагу проч гоне:

Стаюся пры Стасю нясмелай.

 
Сягоння я думкай к яму далятаю,

Душа к яму рвецца, як птушка.

Абняць за абняцце ахвоты шмат маю;

Ён верны у горы мой служка.

 
Як гляну на Стася, я ўся счырванею,

Як з ім гавару — ўся трасуся,

Трапечацца сэрца, душа прамянее,

К яму уздыханнем нясуся.

&lt;i&gt;(Кажа.)&lt;/i&gt; Дык вось сам асудзі, дружа, ці гэта каханне, ці, можа, толькі прыязнь.

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Дзякую табе, анёлчыку даражэнькі, за шчырае прызнанне твайго нявіннага сэрцайка. Калі Бог дасць споўніцца нашым найгарачэйшым жаданням і злучыць нас назаўсёды, тады пасвячу ўсё сваё жыццё на тое, каб зрабіць цябе шчасліваю.

{{Разбіўка|Адэля}}. Але як жа ж мы пазбудземся гэтага Сабковіча?

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Супакойся, даражэнькая! Хаця я не быў пэўны свайго шчасця, усё ж такі, пачуўшы ў нашым куце аб тым, з якою мэтай гэты зладзюга прыехаў да вас,— асабліва, што і ён сам, немаведама чаму, усюды гаворыць аб сваіх планах,— не адкладаючы паехаў да маршалка Пачціўскага — прызнаўся яму, што хачу жаніцца з табой, і казаў аб залётах гэтага інфаміса Сабковіча. Маршалак пазелянеў ад злосці, даведаўшыся, што яго прыяцель, каторы хваліцца, што адразу пазнае чалавека і чаго ён варт, так страшэнна абмыліўся і не толькі прымае ў сябе чалавека, катораму не можа быць месца сярод справядлівых людзей, але нават абяцае аддаць за яго сваю дачку. Ён добра знае Сабковіча, каторы служыў за пісара ў яго сваякоў Сулікоўскіх і добра іх абскубаў. Гэты першы яго крок на свеце быў першым і самым глаўным фундаментам яго багацця, якім ён цяперака так хваліцца, а каторае ён здабыў падобным спосабам. Маршалак паслаў мяне папярэдзіць, каб пані, да яго прыезду, барані Бог, не зрабіла ніякага рашучага кроку. Не трэба было мяне падганяць, ускочыў на сівака,— а мой арабчык як бы згадаў, што мне пільна, пусціўся з ветрамі навыперадкі. Праз няпоўных сорак пяць мінут я быў ужо ў хворткі мілага для мяне з памятак вашага саду; я пацалаваў свайго коніка, каб падзякаваць яму, і прывязаў яго да плота, а сам ціхенька, каб ніхто не згледзеў мяне, як вуж, шмыгнуў да дому і ось стаю прад паняй. Толькі жэўжык Адольфак, каторы ў садзе сярод агрэсту шукаў птушачых гнёздаў, спаткаўся са мной, але ён наш сябрук — ненавідзіць Сабковіча. Кажа, што як згледзіць яго, дык яму прыпамінаецца слаўны начны парыжскі герой Картуш, біяграфію каторага ён нядаўна чытаў у «Прыяцелю народа». Я паставіў гэтага хлопца, каб пільнаваў і сказаў мне, калі бацька з Сабковічам будзе вяртацца з прагляду гаспадаркі. Дык вось трэба кратацца, каб як найхутчэй выкурыць адсюль гэтага зладзюгу. &lt;i&gt;(Вымае з кішэні зложаную паперу.)&lt;/i&gt; Гэта, даражэнькая Адэльця, песенька, каторую заспявай як-кольвечы, быццам вучачыся, тады, калі Сабковіч будзе адзін у гэтым пакоі. Толькі голасна і выразна, каб ён пачуў; калі ён мае хоць крыху розуму, дык ураз жа павінен уцячы.

 
==Сцэна 15==
Тыя самыя і Адольфак.

{{Разбіўка|Адольфак}} &lt;i&gt;(убегшы)&lt;/i&gt;. Бацька з Картушом вяртаюцца, ужо на ганку. Уцякай, пане Станіславе, у гэтыя дзверы, бо ў тых можаш спаткацца.

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Памятай, Адзя, каб не доўга тутака бацька быў з Сабковічам, і як-кольвечы знайдзі прычыну, каб яго выклікаць адгэтуль.

{{Разбіўка|Адольфак}}. Будзь спакойны, уцякай.

Станіслаў пайшоў.

{{Разбіўка|Адэля}}. Адзя, добры хлопчык, не кажы так наперад, бо можаш папсаваць усе нашыя планы. Хадзем. Я дам табе канфітур.

{{Разбіўка|Адольфак}}. Ого, ці я баба, каб я не мог датрымаць сакрэту? Хітрая ты, мая сястрычка... &lt;i&gt;(Пайшлі.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 16==
Суддзя Сакальніцкі і Сабковіч.
{{Разбіўка|Суддзя}}. Так, пане Антоні, ведаю, што не шукаеш пасагу, але я хачу быць акуратным і дзеля таго ўраз па шлюбе адрахую табе дзесяць тысячак банковымі білетамі; далажыўшы іх да свайго капіталу, зможаце купіць добры маёнтак.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Гэта ўжо панская справа, а я, у свой чарод, магу ўпэўніць дарагога суддзю, што не ганюся за капіталам; глаўнае маё жаданне — быць панскім сынам і мужам шаноўнай дачкі вашай.

{{Разбіўка|Суддзя}}. Веру, веру, пане Антоні! О, я мігам патраплю пазнаць чалавека — нездарма завуся Сакальніцкім. Я адразу пазнаў, што ты справядлівы чалавек.

 
==Сцэна 17==
Тыя самыя і Адольфак.

{{Разбіўка|Адольфак}}. Тата, аліндар чакае ў габінеце на тату; кажа, што мае пільны інтэрас.

{{Разбіўка|Суддзя}}. Іду. Выбачайце, пане Антоні, што я мушу цябе тут аднаго пакінуць, але ўраз прышлю табе мільшую для цябе асобу,— не змаркоцішся. Пайдзі, Адзя, да сястры і скажы ёй, каб прыйшла да дарагога госця. &lt;i&gt;(Пайшоў.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Адольфак}}. Можа, сястра ўраз не здолее сюды прыйсці: ёй прыслалі якуюсь песеньку, і яна цяперака яе чытае, а ўраз пан пачуеш, як будзе.спяваць. &lt;i&gt;(Выбягае, смеючыся.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 18==
Сабковіч адзін.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... Стары дурань думае, што яго дачка мне даўпадобы. О, прайшлі ўжо тыя часы, калі хлопцы за адзін узгляд красоткі гатовы былі скочыць у агонь, у воду. Дык што... у цяперашніх часах усё залежыць ад грошай. Праўда, панна Адэля і пекная, і разумная дзяўчына, дык што... каб не мела звінячай прыманкі, то, напэўна, я нават і не падумаў бы, каб ажаніцца з ёю. І яна, мне здаецца, таксама, дык што... родная дачка Евы. Ведаючы ад людзей, што я багаты, надта, мусіць, хоча выйсці за мяне замуж і, што больш, як пэўна, любіць мяне, галубка. Дык што... Ось і прадчуванні сястры. О, я хаця і не лізнуў кніжнай адукацыі, дык што... але згадаў сваім дурным розумам, што грошы ўвядуць мяне ў вышэйшыя сферы, дык што...

&lt;small&gt;Чутно, як нехта пачынае іграць на фартэпіяна. &lt;/small&gt;

Ось, як уважаю, яна хоча мяне забавіць музыкай, дык што... для мяне больш прыемнасці робіць шуршанне банкавых білетаў дарагога бацькі, як ігра яго дачкі. Ціха, нешта пяе, дык што... паслухаем.

&lt;small&gt;За кулісамі чуцен спеў, часта прарываны, як бы хто вучыўся. &lt;/small&gt;
 

Адэля &lt;i&gt;(за сцяной)&lt;/i&gt;

===№ 13===
 

Ў чарадзейскім нашым коле

Ўкаранілася гуголле.

Каб не зелле, наша ніва

Каласілася б шчасліва!

 
Часта між людзьмі бывае,

Праўда ў тых, хто грошы мае,—

Бразне вошуст кішанёю,

Гнецца ўсё прад ім лазою.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык што... Ці ж не добра я мяркую?!

{{Разбіўка|Адэля}} &lt;i&gt;(далей)&lt;/i&gt;

 
Ёсць тут пан з паноў Сабковіч,

Што ўсе дражняць «дарабковіч».

&lt;small&gt;Паўза. &lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Што, што? Аба мне пяе, хітрая, далікатная; спяваючы, хоча выказаць тое, што чуецца. Глядзіце, трэба ж гэта! Паслухаем, што далей будзе.

{{Разбіўка|Адэля}}

Свінапас быў змалку летаў,

Сёдні дзьмецца, як цар света...

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Што, што?.. О!.. &lt;i&gt;(Збянтэжаны.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Адэля}}

Скуль жа пыха ў гэтай шэльмы?

Вота ж верыць ў грошы вельмі,

Бо на службе пры палацы

Доўгіх рук не жалеў працы.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. І гэта нават?! Дык што...

{{Разбіўка|Адэля}}

На зладзейскай ехаў снасці,

Краў, што можна было ўкрасці:

Срэбра, медзь, нават раменне —

Ўсё ў свае спіхаў кішэні.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Скуль жа ж, да чорта, яна аб гэтым знае?.. &lt;i&gt;(Зусім збіты з панталыку, слухае далей.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Адэля}}

Боскіх праўд забыўшы дбаці,

Як той Крэз, сабраў багацце;

Сёдні балі выпраўляе,

Каб падхлебнікаў мець зграю.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Гэта інтрыга недапечанага акадэміка, дык што... Нічога не зробяць. Калі бацька на маёй старане, пастаўлю на сваім. Лёгка растлумачу, што гэта інтрыга, да каторай, дык што... належыць і яго дачка.

{{Разбіўка|Адэля}}

Ёсць жа людзі, што, хоць сорам,

Торг вядуць сваім ганорам;

Нават, як да пня апенкі,

К «шэршню» ціснуцца паненкі.

 
Стуль і прыказка на гэта:

Праўду выгналі край света.

Нелюдзь з золатам без бою

Верх бярэ над праватою.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Так, паненачка, так, пане акадэмік! Вы, як я бачу, згаварыліся, каб выжыць мяне з гэтага дому, але страшэнна вы абмыліліся. Бацька мае да мяне слабасць, я выдумаю казку, быццам пан акадэмік баламуціць яго дачку і, хочучы маёй адправы, кідае на мяне ўсялякія бруды. О, пачакайце, галубочкі, не ўдасца вам тое, што вы хочаце зрабіць!

 
==Сцэна 19==
Сабковіч і Адольфак.

Адольфак &lt;i&gt;(убегшы)&lt;/i&gt;. Пан маршалак Пачціўскі з панам Зацнеўскім толькі што прыехалі. Пан Станіслаў на сваім арабчыку. Які гэта пекны конік, проста цацачка...

{{Разбіўка|Сабковіч}} &lt;i&gt;(страшэнна перапуджаны)&lt;/i&gt;. Што, што, што? Маршалак Пачціўскі? Дык што... гдзе ён?

{{Разбіўка|Адольфак}}. На ганку з бацькам вітаюцца; але пан маршалак на хвілінку толькі заехаў дзеля таго, што мае пільны інтарэс у горадзе, а міма праязджаючы, як ён казаў, не выпадае не заехаць, каб даведацца пра здароўе дарагога суседа. Нават коней не дазволіў адпрэгчы, як ні прасіў яго бацька.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. О, даў бы ж то Бог, каб ён, дык што... як найхутчэй выехаў адсюль. &lt;i&gt;(Наголас.)&lt;/i&gt; Слухай, Адольфак! Дык што... як тутака можна выйсці ў сад, каб не спаткацца з новым госцем? Дык што... бачыш, мой даражэнькі, я не хацеў бы спаткацца з маршалкам, ён гневаецца на мяне за тое, што я так даўно не быў у яго. &lt;i&gt;(Убок.)&lt;/i&gt; Да чорта,— ён бы мяне выкінуў за карк. &lt;i&gt;(Наголас.)&lt;/i&gt; Дык што...

{{Разбіўка|Адольфак}}. У сад адзін выхад — праз галоўныя дзверы і ганак, гдзе цяперака тата гутарыць з маршалкам; другі — праз пакоі Адэлькі, але цяперака тудой прайсці не можна: апранаецца. Бяда невялікая, што маршалак крыху прысароміць пана за гэта, пан паабяцаеш незадоўга быць у яго, і будзе згода. Але чутна ўжо іх гутарка: бацька, мусіць, вядзе госця сюды. Пайду падганю сястру, каб хутчэй сюды выйшла. &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 20==
Сабковіч адзін.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Ось папаўся, дык што... Маршалак такі злы на мяне за Сулікоўскіх і Валовічыху, што, пабачыўшы мяне тутака, гатоў зрабіць мне вялікую непрыемнасць і настроіць проці мяне суддзю, дык што... Ён заехаў толькі на хвіліну. &lt;i&gt;(Бегае па пакоі, заглядаючы ва ўсе куткі.)&lt;/i&gt; Каб знайсці тутака месца, каб схавацца? Дык што... За такі кароткі час суддзя не паспеў бы параіцца з маршалкам аб пастанове, дык што... сваёй дачкі.

&lt;small&gt;У гэты момант Адольфак прыадчыняе бакавыя дзверы, назіраючы за Сабковічам. &lt;/small&gt;

Як на бяду, няма падхадзячага месца, каб схавацца. Ах, дык што... схаваюся пад стол; даўгі настольнік патрапіць схаваць мяне ад маршалка. &lt;i&gt;(Лезе пад стол і нацягвае крыху настольнік, каб закрыць сябе, але не ад публікі; гэтак схаваўшыся, высунуў галаву з-пад настольніка і кажа.)&lt;/i&gt; Дык што... чартоўскі непрыемнае палажэнне залётніка! Каб жа ж хоць паненка ацаніць гэта патрапіла. Але ціха, нехта ідзе; буду сядзець спакойна і паўзіраюся, што тутака будзе рабіцца. &lt;i&gt;(Хаваецца.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 21==
Адольфак і Сабковіч.

{{Разбіўка|Адольфак}} &lt;i&gt;(увайшоўшы з дубчыкам у руках, кажа ўбок)&lt;/i&gt;. Ага, Картуш, папаўся ў мышалоўку! Пачакай, памучу я цябе добра тутака. &lt;i&gt;(Гамоніць.)&lt;/i&gt; Трэзор, пракляты сабака! Куды ж ён падзеўся? Трэба яго пакарміць дзеля таго, што зараз пойдзем на цецерукоў з панам Станіславам. Усюдах набегаўся, шукаючы яго. Трэзор, Трэзор! Мусіць, улез пад стол і спіць тамака спакойна. &lt;i&gt;(Штурхаючы дубчыкам пад настольнікам.)&lt;/i&gt; Трэзор, вылазь хутчэй!

{{Разбіўка|Сабковіч}} &lt;i&gt;(выглядаючы з-пад стала, у бок публікі)&lt;/i&gt;. Дык што... дзеля любві к паненцы, а хутчэй дзеля грошай яе таты буду хвіліну Трэзорам: быць можа, настрашу хлапчука. &lt;i&gt;(Гырчыць, як сабака.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Адольфак}}. Што, ты гэтак, пачакай, гад! Я ўраз выганю цябе з-пад стала. &lt;i&gt;(Мацней штурхае дубцом пад сталом.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сабковіч}} &lt;i&gt;(да публікі)&lt;/i&gt;. О, на раны Хрыста! дык што... страшнае палажэнне. Хто мяне выратуе з гэтага пекла?! Пачну брахаць, можа, гэтым яго настрашу. &lt;i&gt;(Заядла брэша.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Адольфак}}. Не спудзіш мяне гэтым, ведаю, што не ўкусіш мяне, выкуру цябе адгэтуль. &lt;i&gt;(Усунуў руку пад настольнік і, сарваўшы з галавы Сабковіча парычок, уцякае да сярэдніх дзвярэй.)&lt;/i&gt;

 
&lt;small&gt;Сабковіч, забыўшыся, выскачыў з-пад стала і, даганяючы Адольфака, наскочыў на ўваходзячых: маршалка, суддзю і Станіслава; з бакавых дзвярэй выходзіць Адэля. Усе стаяць здзіўленыя. &lt;/small&gt;

 
&lt;i&gt;(Адольфак, бегучы да дзвярэй, безупынна гамоніць.)&lt;/i&gt; Ах, чорт, чорт!..

 
==Сцэна 22==
Маршалак, суддзя, Станіслаў, Адэля, Адольфак і Сабковіч.

&lt;small&gt;Сабковіч ад страху непрытомны стаіць каля дзвярэй. &lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Суддзя}} &lt;i&gt;(Адольфаку, затрымаўшы яго і ведучы за вуха пасярод сцэны)&lt;/i&gt;. Што гэта, сарвігалава, за камедыі вырабляеш тутака?

{{Разбіўка|Адольфак}}. Я, татачка, зусім нявінны; я шукаў Трэзора, і мне здалося, што ён спіць пад сталом; я і паштурхаў тамака кійком; пад настольнікам нешта забурчала ды нават пачало брахаць. Тады я разгневаўся і, усунуўшы руку пад стол, каб выцягнуць адтуль сабаку... і, немаведама чаму, трапіла мне ў руку гэтая барада, а замест Трэзора — выскачыў з-пад настольніка пан Сабковіч. Я, спуджаны, уцякаючы, крычаў: чорт, і якраз тата прыйшоў.

{{Разбіўка|Суддзя}}. Што гэта, пане Сабковіч? Падбліжцеся, я пазнаёмлю пана з маім прыяцелем, маршалкам.

{{Разбіўка|Маршалак}}. Знаю я яго добра. Што, васпан, тутака робіш? Як ты пасмеў лезці ў дом справядлівых людзей?!

{{Разбіўка|Сабковіч}} &lt;i&gt;(перапуджаны)&lt;/i&gt;. Дык... дык... дык... пане маршалак; дык... дык... я прыехаў, дык... да пана суддзі, дык... даведацца, дык што... можа, мае прадаць жыта ці лён.

{{Разбіўка|Адольфак}} &lt;i&gt;(падняўшы настольнік, глядзіць пад стол)&lt;/i&gt;. Далібог, тутака няма ані лёну, ані жыта.

{{Разбіўка|Суддзя}} &lt;i&gt;(глядзіць па чарзе то на маршалка, то на Сабковіча)&lt;/i&gt;. Пане Антоні, растлумач, што ты рабіў пад сталом?

{{Разбіўка|Сабковіч}} &lt;i&gt;(непрытомны)&lt;/i&gt;. Дык... дык... дык...

{{Разбіўка|Маршалак}} &lt;i&gt;(дражнячы)&lt;/i&gt;. Дык... дык... Ось я табе, дарагі суддзя, растлумачу ўсё чыста. Гэта птушка, даведаўшыся аб маім прыездзе і не хочучы спаткацца са мной — ён ведаў добра, што я яго па галоўцы не пагладжу,— не могучы ўцячы дзеля таго, што мы надходзілі, схаваўся пад стол. А ты, дарагі дружа, каторы ўраз патрапіш ацаніць чалавека,— страшэнна абмыліўся, прымаючы ў сваім доме гэту ягадку; а што найгоршае — хацеў выдаць за яго сваю дачку. Мушу табе адкрыць вочы: Сабковіч — невядомага роду, гадоў з дваццаць таму назад пасвіў быдла ў сваіх сваякоў; навучыўшыся крыху чытаць і пісаць, дастаў, на няшчасце маіх сваякоў Сулікоўскіх, месца пісара і тамака, добра нахапаўшыся, пакінуў службу. Праз нейкі час мы яго бачым у пані Валовічыхі, кабеты з анельскім сэрцам і надта даверлівай. Не марнаваў ён і тамака часу, добрым прыкладам чаго можа быць здарэнне ў адным мястэчку, гдзе людзі Валовічыхі, пазнаўшы на конях «дарабковіча» хамуты сваёй пані, хацелі зацягнуць яго ў стан, і, каб не ўцёк, добра меўся б галубок. Але найвялікшай запамогай яму была смерць графа Багацкага. Нябожчык, падаючы ў ваду, выкінуў з бакавой кішэні бумажнік, а як ён трапіў да Сабковіча, ведама не толькі Богу, а і людзям. Ось скуль яго багацце! Потым ён узяў у арэнду нямалы хвальварак і заняўся быццам таргоўляй, каб замрочыць людзей. Ecce homo! Вось хто Сабковіч, каторага ты, дарагі суддзя, прыняў у сябе. Ну, што, шахрай, што адкажаш мне на тое, што я сказаў?

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык... дык... Пане маршалак, якісьці непрыхільнік мой набрахаў, а пан маршалак паверыў.

{{Разбіўка|Суддзя}}. А я, неасцярожны, толькі што не зрабіў найвялікшага глупства, дзякуючы сваёй даверлівасці. О, даруй, пане маршалак! Якая падзяка належыць ад мяне і дачкі пану... &lt;i&gt;(Цісне яму руку.)&lt;/i&gt;

 
&lt;small&gt;Падчас гэтай сцэны Зацнеўскі і Адэля ціха гутараць, Адольфак круціцца каля Сабковіча, аглядаючы яго з цікавасцю з усіх старон, і ад часу да часу мяшаецца да гутаркі сястры з Станіславам Зацнеўскім. &lt;/small&gt;

 
{{Разбіўка|Маршалак}}. А цяперака, васпан, ідзі туды, скуль прыйшоў, і не рабі ганьбы справядлівым людзям сваёй прысутнасцю. Шукай людзей, роўных сабе.

{{Разбіўка|Сабковіч}}. Дык... дык што, пане маршалак, дык пан праз меру суровы для мяне, дык што... дык што...

{{Разбіўка|Суддзя}}. Я прасіў бы, каб асан як найбарджэй пакінуў мой дом, а што да таго, аб чым мы з асанам гаварылі, я прашу ні слова нікому не казаць. Пан прыязджаў купляць семя, лён.

{{Разбіўка|Адольфак}}. Пад сталом...

{{Разбіўка|Суддзя}}. Маўчы, Адольфак. &lt;i&gt;(Сабковічу.)&lt;/i&gt; Калі б я даведаўся, што ты распаўсюджваешся пра тое, пра што я з табой вёў гутарку, то будзеш мець справу са мной.

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Не з панам, дарагі суддзя, але з «недапечаным акадэмікам».

{{Разбіўка|Маршалак}}. Гэта ў яго інтарэсе... Я трымаю адзін канец ніткі, па каторай ён, за недатрыманне сакрэту, можа трапіць у непрыемны дом. Ідзі.

&lt;small&gt;Сабковіч хоча ісці. &lt;/small&gt;
 

==Сцэна 23==
Тыя самыя і Ключвойт.

{{Разбіўка|Ключвойт}}. Хай будзе пахвалёны!

{{Разбіўка|Суддзя}}. На векі векаў! А што, даражэнькі, скажаш?

{{Разбіўка|Ключвойт}}. Выбачайце, я, даведаўшыся, што тутака пан Сабковіч, зайшоў паведаміць, што станавы яго трэбуець у справе мужыка Гапона Барычкі, каторы заявіў, што ўчора ўкралі ў яго маладую кабылку, каторую ён купіў у тутэйшага аканома. Гэта пацвердзілі як ён сам, так і некалькі суседзяў. Дзеля таго, што кляча гэтая ў пана Сабковіча і ён прыехаў сюды на ёй, мне наказалі клячу забраць і аддаць, каму яна належыцца, таксама і кажухі, каторыя незаконна ён заграбіў у любінскіх людзей. Яго самога наказалі даставіць у стан для допыту.

{{Разбіўка|Маршалак}}. Дык рабі, што табе наказана.

{{Разбіўка|Ключвойт}} &lt;i&gt;(Сабковічу)&lt;/i&gt;. Пойдзем, паночку! &lt;i&gt;(Пайшлі.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Адольфак}} &lt;i&gt;(услед ім)&lt;/i&gt;. Бяры, пан, сваю пэруку, каб нас не ганьбіла ніводная яго рэч. &lt;i&gt;(Кідае за дзверы парык.)&lt;/i&gt;

 
==Сцэна 24==
Тыя самыя, апроч Сабковіча і Ключвойта.

{{Разбіўка|Суддзя}}. Ніколі сабе не дарую, што я гэтак аганьбіў маю дарагую Адэльцю, пазволіў гэтаму злодзею прасіць яе рукі. Не ведаю, як загладзіць сваю віну.

{{Разбіўка|Маршалак}}. А ёсцека адзін найлепшы спосаб: не адкладваючы, выдаць яе замуж.

{{Разбіўка|Суддзя}}. О, гэта было б найлепш, але за каго? Калі, як назло, нямашака ніводнага залётніка.

{{Разбіўка|Станіслаў}} &lt;i&gt;(да Адэлі)&lt;/i&gt;. Прыходзіць рашучая хвіліна, ад каторай залежыць для нас усё. Божа, памажы нам!..

{{Разбіўка|Маршалак}}. І гэта чалавек з саколім вокам!.. Ці ж не ведаеш, што прымаеш у сваім доме нават надта часта дзецюка, каторы хацеў бы аддаць усё сваё жыццё, каб ашчаслівіць тваю дачку, і на каторага і яна змалку глядзіць надта прыхільна.

{{Разбіўка|Адэля}} &lt;i&gt;(застыдзіўшыся, боязна)&lt;/i&gt;. Пане маршалак...

{{Разбіўка|Суддзя}}. Хто гэта можа быць? Хіба пан Станіслаў? Чаму ж тады раней не адкрыў мне сваіх думак? Не было б гэтых нешчаслівых залётаў.

{{Разбіўка|Маршалак}}. Трэба быць сватам. Так, дарагі суддзя, Станіслаў любіць тваю дачку; дагэтуль нічога не казаў таму, што хацеў упарадкаваць свае справы і прыбраць гняздзечка для свайго найвялікшага скарбу. Быць можа, адкладваў бы і яшчэ, але сённяшняе здарэнне змусіла яго паспяшацца з апошнім крокам. Твая дачка толькі сённейка даведалася, як ён яе любіць. Сённейка ён раскрыў прад ёй сваё сэрца і, дастаўшы пазваленне, просіць у цябе яе рукі,— прасіў мяне сватаць. Маладыя, падыдзіце да бацькі і прасіце на каленях пазвалення і бласлаўлення.

 
Станіслаў стаў на калені перад Сакальніцкім, а Адэля, засаромеўшыся, марудзіць.

 
Панна Адэля, смела стань на калені з правай стараны і загляні бацьку ў вочы так, як глядзіш, калі хочаш яго збаламуціць. Магу ўпэўніць, што змякне, як воск, і злучыць вашы рукі.

{{Разбіўка|Адэля}} &lt;i&gt;(стаўшы на калені)&lt;/i&gt;. Дарагі татачка! Я люблю яго. &lt;i&gt;(Цалуе бацьку ў руку, закрываючы гэтак вочы свае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Суддзя}}. Ага, баламутка, а я не мог дагадацца! Адгэтуль перастану верыць свайму сакалінаму воку, а то, як відаць, з гадамі прытупілася. Ну, мае дзеткі, калі любіцесь, то хай Бог у небе, як бацька на зямлі, вас блаславіць! Устаньце і дайце вас абняць.

{{Разбіўка|Адэля}}. Татачка, даражэнькі, які ты добры!

{{Разбіўка|Суддзя}}. Усе мы павінны падзякаваць пану маршалку.

{{Разбіўка|Адольфак}}. Я таксама званіў на гэтае казанне і маю права як брат блаславіць вас. &lt;i&gt;(Патэтычна.)&lt;/i&gt; Прыбліжся, пара буркуючых галубкоў, хай і я вас бласлаўлю. &lt;i&gt;(Падышоўшых з павагай бласлаўляе.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Станіслаў}}. Брацейка даражэнькі, ты таксама шмат зрабіў для нашага шчасця,— чым мы можам выказаць табе сваю падзяку?

{{Разбіўка|Адольфак}} &lt;i&gt;(са слязьмі ціскае ім рукі)&lt;/i&gt;. Любіце мяне так, як і я вас люблю. &lt;i&gt;(Наіўна да Станіслава.)&lt;/i&gt; А паедзем сённейка на цецерукоў?

{{Разбіўка|Суддзя}}. Ну, дзякаваць Богу і дарагому маршалку, што залёты нашы сягоння добра скончыліся; хай жа ж яны, як цяперака для мяне, так і для ўсіх бацькоў, будуць навукай, што, шукаючы для свайго дзяцёнка прыяцеля на ўсё жыццё,— павінны галоўным чынам звярнуць увагу,— хавай Божа, не на багацце, але на сэрца, навуку і славу ў людзей таго, хто хоча быць мужам дачкі.

Вадэвіль
===№ 14===
{{Разбіўка|Адэля}}

Каб канец сышоў шчасліва,

Злое ўсё забудзьма жыва,

Шчасце наша не растае.

{{Разбіўка|Станіслаў}}

Віват! Жонку сабе маю.

{{Разбіўка|Усе}}

Маем страху мы тыкеле

&lt;i&gt;(Хоць ваш «біс» яго зламоча)&lt;/i&gt;,

Ці нам публіка з фатэляў

Што закінуць не захоча?!

&lt;small&gt;Канец&lt;/small&gt;

Люцынка, снежня 8-га дня 1870 года

[[Катэгорыя:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]]</text>
      <sha1>obvjr5cg0xio948icd1t6340p7qfyln</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/88</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20354</id>
    <revision>
      <id>84579</id>
      <parentid>57938</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:55:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3257" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;стараўся зняць з сябе абвінавачанне ў тым, што адчуў нуду па дому, і быў-бы рады застацца толькі пад падазрэннем. На гэты раз бунт быў прыдушаны ў самым пачатку.
 
Тымчасам надышла ноч, і хлопчыкі падрыхтаваліся да сну. Першым заснуў Гек, за ім Джо, а Том некаторы час 
ляжаў нерухома, прыслухоўваючыся да таварышоў. Потым ён ціха ўстаў і пачаў нешта шукаць у траве. Ён знайшоў некалькі кавалкаў белай кары фігавага дрэва, выбраў два з іх і, стаўшы на калены каля агню, накрэмзаў на іх некалькі радкоў сваім сурыкам. Адзін кавалак кары ён скруціў і схаваў у кішэню, а другі палажыў у капялюш Джо. Апрача таго ён палажыў у капялюш некалькі каштоўнасцей з свайго скарбу: кавалак крэйды, гумы, тры кручка для вудачкі і адзін з шарыкаў, вядомы ім пад назвай «сапраўдны крышталь». Потым асцярожна пайшоў прэч і, адышоўшы досыць далёка, пусціўся бегчы к берагу. 

'''''Раздзел ХІV'''''

Праз некалькі мінут Том ужо ішоў па мялізне, у вадзе, накіроўваючыся к ілінойскаму берагу. Ён прайшоў поўдарогі, пакуль вада дайшла яму да пояса, а далей ужо не давала ісці цячэнне і тады Том смела пусціўся плысці. Да процілеглага берага заставалася якіх-небудзь сто шагоў. 
Ён плыў супроць цячэння, але яго адносіла ўніз куды шпарчэй, як ён думаў. Але ўсё-ж такі, ён нарэшце дабраўся да берага і некаторы час ішоў уздоўж яго, пакуль не знайшоў зручнага месца, каб выйсці. Тут ён сунуў руку ў кішэнь, пераканаўся, што кара ёсць, і пайшоў далей лесам па беразе, не звяртаючы ўвагі на тое, што з адзення яго цякла вада.

Было ўжо каля дзесяці гадзін, калі ён вышаў на адкрытае месца супроць вёскі і ўбачыў катэр, які стаяў пад дрэвамі ля высокага берага. Усё было ціха. 

Пры святле зорак Том ціха краўся па беразе, напружана ўглядаючыся ў раку, саслізнуў у ваду, праплыў некалькі крокаў і ўлез у човен, які на кожны выпадак быў прывязаны&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l7c5ebl2gv4zc8hwdz3127xk1eyn78j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/89</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20355</id>
    <revision>
      <id>84582</id>
      <parentid>58630</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T16:00:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3147" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;да кармы катэра. Ён улёгся на дне чаўна, пад лаўкі, і са сціснутым сэрцам пачаў чакаць, што будзе. 

Пачуўся звон шчарбатага званка, і нечы голас скамандваў: «Адпускай!» Праз мінуту борт катэра падняўся высока над чаўном, і флацілія рушыла ў дарогу. Том радаваўся сваёй удачы, ведаючы, што катэр у гэты дзень далей гарадка не пойдзе. 

Прайшло дванаццаць ці пятнаццаць нудных мінут. Колы катэра спыніліся. Том вылез з чаўна і ў цемры паплыў к 
берагу. Каб не напароцца на выпадковага прахожага, ён выйшаў на бераг крокаў на пяцьдзесят ніжэй, як яму было трэба, выбіраў самыя пустынныя вуліцы і задворкамі дабраўся да дома сваёй цёткі. 

Ён пералез праз плот і зірнуў у акно цётчынай спальні, бо там відаць было святло. У пакоі сядзелі: цёця Поллі, Сід, Мэры і матка Джо Гарпера і гутарылі паміж сабой. 

Яны сядзелі каля ложка, які стаяў між імі і дзвярыма. Том падышоў да дзвярэй і пачаў ціха адсоўваць засаўку; потым ціханька штурхануў дзверы; яны рыпнулі; ён націскаў далей, уздрыгваючы ад кожнага рыпу; нарэшце стварылася шчыліна, праз якую ён мог пралезці на каленках; ён прасунуў галаву і папоўз. 

— Чаму гэта полымя свечкі так закалыхалася? — сказала 
цёця Поллі. — (Том папоўз шпарчэй.) — Мабыць дзверы адчыненыя. Ну, вядома так. Што за дзіва такое? ідзі зачыні дзверы, Сід! 

Том акурат паспеў схавацца пад ложак. Ён крыху аддыхаўся, а потым падпоўз так блізка, што мог-бы дакрануцца да цётчынай нагі. 

— Ды вось я і кажу, прадаўжала цёця Поллі — што ён быў зусім не злы, не дрэнны хлопчык, толькі свавольнік 
вялікі, прайдзісвет, — вядома, як хлопчык: скача, нібы жарабя тое. Хіба з яго можна спаганяць? Ён ніколі нічога не рабіў са злым намерам, і сэрца ў яго было залатое. 

І яна заплакала. 

— Вось таксама і мой Джо, заўсёды гатоў быў дурэць,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0y6fuz4wiywqrn5dhqip4uwtphx4tnl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>84583</id>
      <parentid>84582</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T16:01:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3150" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;да кармы катэра. Ён улёгся на дне чаўна, пад лаўкі, і са сціснутым сэрцам пачаў чакаць, што будзе. 

Пачуўся звон шчарбатага званка, і нечы голас скамандваў: «Адпускай!» Праз мінуту борт катэра падняўся высока над чаўном, і флацілія рушыла ў дарогу. Том радаваўся сваёй удачы, ведаючы, што катэр у гэты дзень далей гарадка не пойдзе. 

Прайшло дванаццаць ці пятнаццаць нудных мінут. Колы катэра спыніліся. Том вылез з чаўна і ў цемры паплыў к 
берагу. Каб не напароцца на выпадковага прахожага, ён выйшаў на бераг крокаў на пяцьдзесят ніжэй, як яму было трэба, выбіраў самыя пустынныя вуліцы і задворкамі дабраўся да дома сваёй цёткі. 

Ён пералез праз плот і зірнуў у акно цётчынай спальні, бо там відаць было святло. У пакоі сядзелі: цёця Поллі, Сід, Мэры і матка Джо Гарпера і гутарылі паміж сабой. 

Яны сядзелі каля ложка, які стаяў між імі і дзвярыма. Том падышоў да дзвярэй і пачаў ціха адсоўваць засаўку; потым ціханька штурхануў дзверы; яны рыпнулі; ён націскаў далей, уздрыгваючы ад кожнага рыпу; нарэшце стварылася шчыліна, праз якую ён мог пралезці на каленках; ён прасунуў галаву і папоўз. 

— Чаму гэта полымя свечкі так закалыхалася? — сказала 
цёця Поллі. — (Том папоўз шпарчэй.) — Мабыць дзверы адчыненыя. Ну, вядома так. Што за дзіва такое? ідзі зачыні дзверы, Сід! 

Том акурат паспеў схавацца пад ложак. Ён крыху аддыхаўся, а потым падпоўз так блізка, што мог-бы дакрануцца да цётчынай нагі. 

— Ды вось я і кажу, — прадаўжала цёця Поллі — што ён быў зусім не злы, не дрэнны хлопчык, толькі свавольнік вялікі, прайдзісвет, — вядома, як хлопчык: скача, нібы жарабя тое. Хіба з яго можна спаганяць? Ён ніколі нічога не рабіў са злым намерам, і сэрца ў яго было залатое. 

І яна заплакала. 

— Вось таксама і мой Джо, заўсёды гатоў быў дурэць,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>03ksnsbtcwnpjgeepo46sd9ep73gknh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>84584</id>
      <parentid>84583</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T16:01:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3150" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;да кармы катэра. Ён улёгся на дне чаўна, пад лаўкі, і са сціснутым сэрцам пачаў чакаць, што будзе. 

Пачуўся звон шчарбатага званка, і нечы голас скамандваў: «Адпускай!» Праз мінуту борт катэра падняўся высока над чаўном, і флацілія рушыла ў дарогу. Том радаваўся сваёй удачы, ведаючы, што катэр у гэты дзень далей гарадка не пойдзе. 

Прайшло дванаццаць ці пятнаццаць нудных мінут. Колы катэра спыніліся. Том вылез з чаўна і ў цемры паплыў к 
берагу. Каб не напароцца на выпадковага прахожага, ён выйшаў на бераг крокаў на пяцьдзесят ніжэй, як яму было трэба, выбіраў самыя пустынныя вуліцы і задворкамі дабраўся да дома сваёй цёткі. 

Ён пералез праз плот і зірнуў у акно цётчынай спальні, бо там відаць было святло. У пакоі сядзелі: цёця Поллі, Сід, Мэры і матка Джо Гарпера і гутарылі паміж сабой. 

Яны сядзелі каля ложка, які стаяў між імі і дзвярыма. Том падышоў да дзвярэй і пачаў ціха адсоўваць засаўку; потым ціханька штурхануў дзверы; яны рыпнулі; ён націскаў далей, уздрыгваючы ад кожнага рыпу; нарэшце стварылася шчыліна, праз якую ён мог пралезці на каленках; ён прасунуў галаву і папоўз. 

— Чаму гэта полымя свечкі так закалыхалася? — сказала 
цёця Поллі. — (Том папоўз шпарчэй.) — Мабыць дзверы адчыненыя. Ну, вядома так. Што за дзіва такое? Ідзі зачыні дзверы, Сід! 

Том акурат паспеў схавацца пад ложак. Ён крыху аддыхаўся, а потым падпоўз так блізка, што мог-бы дакрануцца да цётчынай нагі. 

— Ды вось я і кажу, — прадаўжала цёця Поллі — што ён быў зусім не злы, не дрэнны хлопчык, толькі свавольнік вялікі, прайдзісвет, — вядома, як хлопчык: скача, нібы жарабя тое. Хіба з яго можна спаганяць? Ён ніколі нічога не рабіў са злым намерам, і сэрца ў яго было залатое. 

І яна заплакала. 

— Вось таксама і мой Джо, заўсёды гатоў быў дурэць,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>94qnjimicabmllxyzusbzd2a4syhqrs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/90</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20356</id>
    <revision>
      <id>84585</id>
      <parentid>57940</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T16:10:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3198" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;на гэта заўсёды быў першы, а добры, добры, лепш не трэба!.. Божа, даруй мне грэшнай! Як падумаю, што я яго адлупцавала за сліўкі, а сама забылася, што гэта-ж я сама іх выліла, таму што яны пракіслі… Як успомню, што ніколі больш не ўбачу яго на гэтым свеце, ніколі, ніколі, ніколі! Бедны мой пакрыўджаны хлопчык! 

І місіс Гарпер зарыдала так, нібы сэрца ў яе разрывалася на кавалкі. 

— Я спадзяюся, што Тому лепш там, дзе ён цяпер, — сказаў Сід. — Але, каб ён з некаторага боку быў-бы лепшым на зямлі…

— {{Разьбіўка|Сід!}} — (Том адчуў, як загарэліся ў цёткі вочы, хоць і не мог гэтага бачыць.) — Я не дазволю гаварыць дрэнна пра майго Тома цяпер, калі яго няма! Ох, місіс Гарпер, я ўжо і не ведаю, як я гэта перажыву. Проста не магу даць веры, што яго ўжо няма! Ён быў для мяне такой пацехай, хоць і раздзіраў маё старое сэрца. 

— Але, гэта цяжка, ох як цяжка! Яшчэ ў мінулую суботу мой Джо стрэліў з дзіцячага пісталета пад самым маім носам, і я трэснула яго так, што ён пакаціўся. Не ведала я тады, як хутка… як хутка… Каб я ведала, я-б тады пацалавала і благаславіла яго. 

— Ну але, але, я зусім разумею вашы адчуванні, місіс Гарпер, зусім разумею. Не далей як учора перад абедам мой Том напаіў ката «болесупакойнікам». Бедная жывёліна так кідалася — я думала, у доме не застанецца ніводнай рэчы цэлай. І я таксама, — даруй мне, божа, — ледзь галаву яму не прабіла сваім наперсткам. Бедны мой хлопчык, 
бедны мой нябожчык! Ну, цяпер ужо скончыліся ўсе яго няшчасці. І апошнія словы, якія я пачула ад яго, былі дакорам…

Але ўспаміны аб гэтым былі надта ўжо цяжкімі для старой, і яна расплакалася. Том пад ложкам таксама ўсхліпваў, але больш ад жалю да сябе самога. Ён чуў, як плакала Мэры, час ад часу памінаючы яго ласкавым словам. Усё гэта вельмі ўздымала яго ў яго ўласных вачах. Але гора&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>441pywga9b6ezd1znhp8ohpiw3stfst</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/91</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20357</id>
    <revision>
      <id>84592</id>
      <parentid>57941</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:03:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3250" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;цёткі вельмі расчуліла яго; яму хацелася вылезці з-пад ложка і парадаваць яе, кінуўшыся да яе ў абдымкі; апрача ўсяго, гэта быў-бы такі дасканалы тэатральны эфект. Але ён устрымаўся ад спакусы і ляжаў ціха, прыслухоўваючыся да гутаркі. 

З паасобных фраз ён даведаўся, як тлумачылі сабе іхняе знікненне: спачатку думалі, што яны ўтапіліся, купаючыся, потым заўважылі, што няма плыта; пасля нехта з хлопчыкаў успомніў, што загінуўшыя таварышы абяцалі хутка чымсьці здзівіць увесь горад. Тады мясцовыя мудрацы, абмеркаваўшы справу так і гэтак, парашылі, што хлопчыкі паехалі на плыце з тым, каб высадзіцца ў бліжэйшым горадзе; але а поўдні плыт знайшлі прыбітым да берага міль за пяць-шэсць ніжэй вёскі, і тады ўсе {{Абмылка|падзеі|надзеі}} прапалі; вырашана было, што хлопчыкі безумоўна ўтапіліся, — іначай голад прыгнаў-бы іх дахаты к ночы, калі не раней? Што тычыцца дарэмных пошукаў трупаў, то няўдачу аб’яснілі тым, што катастрофа здарылася на самай сярэдзіне ракі, — іначай хлопчыкі дабраліся-б да берага, бо яны добра ўмелі плаваць. 

Быў вечар серады. Калі да нядзелі трупаў не знойдуць, значыцца ніякай {{Абмылка|падзеі|надзеі}} ўжо няма, і ў нядзелю было вырашана справіць малебства па памершых. Пры гэтым слове Том уздрыгануўся, яму зрабілася страшна. 

Місіс Гарпер, плачучы, развіталася з усімі і накіравалася-была да дзвярэй, але спынілася, і абедзве асірацелыя жанчыны кінуліся адна да адной у абдымкі, каб яшчэ паплакаць разам перад тым, як разлучыцца. 

Цёця Поллі надзвычайна пяшчотна пацалавала на нач Сіда і Мэры, прычым Сід захныкаў, а Мэры пайшла ўся ў слязах. 

Тому яшчэ доўга прышлося ляжаць ціха пад ложкам нават і пасля таго, як цётка лягла спаць; яна ўвесь час трывожна паварочвалася, кашляла і цяжка ўздыхвала. Але нарэшце яна сціхла і толькі часам енчыла ў сне. Том вылез&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gsmnjjhuubwfra456ne6savnwg80nbm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/92</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20358</id>
    <revision>
      <id>84593</id>
      <parentid>57942</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:09:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3332" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;з-пад ложка, асцярожна ўстаў і, засланіўшы рукою свечку, доўга глядзеў на старую. 

Ён яе шкадаваў ад усяго сэрца. Ён выцягнуў з кішэні кавалак кары і палажыў каля свечкі, але потым нешта 
ўспомніў, падумаў, паспешна схаваў кару назад у кішэнь, схіліўся і пацалаваў вялыя старэчыя вусны. А потым ціха вышаў, зачыніўшы за сабою дзверы на засаўку. 

Ён дайшоў да прыстані, дзе звычайна стаяў катэр, і, не знайшоўшы нікога на беразе, смела ўзышоў на судна. Ён 
ведаў, што на ім нікога не магло быць, апрача вартаўніка, а той меў звычай спаць у каюце беспрасыпным сном. 

Хлопчык адвязаў човен, ціха забраўся ў яго і пачаў плысці на вёслах уверх па рацэ. Праехаўшы каля мілі, ён 
накіраваў човен на процілеглы бераг і прыстаў акурат там, дзе трэба было, бо такая справа была для яго не новай. Яму вельмі хацелася прысвоіць сабе човен, бо гэта-ж было 
да некаторай ступені судна і, значыцца, законная здабыча пірата, але ён ведаў, што човен усюды будуць шукаць, а гэта можа навесці на след. 

Таму ён проста зышоў на бераг, пасядзеў у лесе, ледзь стрымліваючы сон, і змораны павалокся да сваіх таварышоў. Ноч ужо канчалася, а калі ён дайшоў да месца пераправы, ужо зусім развіднелася. Ён пасядзеў яшчэ крыху, пакуль сонца сагрэла ваду сваімі залатымі праменнямі, а потым кінуўся ў раку і паплыў. Увесь мокры, ён з’явіўся ў лагеры акурат у тую хвіліну, калі Джо казаў: 

— Не, Гек, Том чалавек надзейны. Ён не збяжыць, ён вернецца. Ён ведае, што дэзертырства для пірата — ганебны ўчынак. Ён надумаў нейкую прыгоду — вось і ўсё! Але якую прыгоду, я не ведаю. 

— Ну, а рэчы ўсё-ж такі — нашы? 

— Нашы, Гек, але не зусім. У пісьме сказана, каб мы ўзялі іх, калі ён не вернецца да снедання. 

— А ён ужо тут! — выскачыў Том. 

Гэта быў сапраўды рэдкі тэатральны эфект…

Зараз-жа яны зрабілі сабе снеданне з ветчыны і рыбы і добрасумленна яго знішчылі, а тымчасам Том расказаў&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rnm8adk7t4hjy4a871n5p3z9qc9or0r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/93</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20359</id>
    <revision>
      <id>84594</id>
      <parentid>57943</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:13:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1792" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;(усё як было) пра свае прыгоды. Калі расказ быў выслуханы да канца, нашы героі проста не ведалі, як ім фанабэрыцца ды задавацца. 

Пад’еўшы, Том лёг у цяньку паспаць, а піраты пайшлі вудзіць рыбу і даследваць востраў. 

'''''Раздзел ХV'''''

Пасля абеду ўся банда рушыла на бераг — па чарапашыны яйкі. Хлопчыкі тыркалі палкамі ў пясок і, дзе знаходзілі мяккую мясціну, там апускаліся на калены і пачыналі капаць пясок рукамі. З некаторых ям здабывалі адразу па пяць-шэсць дзесяткаў яек. Яйкі былі зусім круглыя, белыя, крыху меншыя за 
грэцкі арэх. У гэты дзень у іх была багатая вячэра і такое самае снеданне ў наступную раніцу. 

Пасля снедання яны скакалі і бегалі па беразе, ганяліся адзін за адным, раздзяваліся на хаду і дурэлі ў вадзе, змагаючыся з цячэннем, якое іх валіла з ног, а гэта яшчэ больш надавала весялосці. А то набяруць вады ў прыгаршчы і пачнуць пырскаць адзін аднаму ў твар. Канчалася гэта агульнай тузанінай, у часе якой усім тром даводзілася пакачацца па дне і паглытаць вады.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lb49fam7bnyqs6z3etqufknsgx0kwkh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/94</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20360</id>
    <revision>
      <id>84595</id>
      <parentid>58427</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:18:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3232" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Выбіўшыся з сіл, яны выбягалі з вады, кідаліся на гарачы пясок і закопваліся ў яго, а потым зноў кідаліся ў ваду і зноў пачыналася тое самае. Нарэшце ім прышло ў галаву, што іхняе голае цела зусім падобнае на трыко цялеснага колеру; яны начарцілі на пяску круг і наладзілі цырк, у якім уся трупа складалася з трох клоунаў, бо ніводзін з іх не захацеў узяць іншую ролю. 

Потым яны ўзялі свае галачкі і гулялі з імі, пакуль не абрыдала. Паступова яны разышліся ў розныя бакі, задумаліся, і кожны з іх з нудою глядзеў у той бок, дзе ляжаў заліты сонцам родны гарадок. Том, сам таго не заўважаючы, пісаў на пяску вялікім пальцам нагі — «Бэкі». Ён злавіў сябе на гэтым учынку, раззлаваўся на такую слабасць, і сцёр напісанае, але не мог стрымацца і зноў напісаў гэта імя, потым зноў сцёр і, каб перамагчы спакусу, далучыўся да таварышоў. 

Але ў Джо зусім сапсаваўся настрой. Ён так знудзіўся па доме, што ледзь стрымліваў слёзы. 

Нават Гек засумаваў. Толькі Том бадзёрыўся: у яго была тайна, якую ён пакуль што не хацеў адкрываць таварышам, але парашыў, калі яму не ўдасца скінуць з іх нуду, сказаць 
ім зараз-жа. І з абыякім выглядам ён кінуў зачэпку: 

— А ведаеце што: я гатоў спрачацца, што на гэтым востраве і перад намі былі піраты. Давайце абыйдзем яго 
яшчэ раз. Тут, напэўна, дзе-небудзь схаваны скарб. Што вы скажаце, калі мы натрапім на спарахнелы куфар, напоўнены золатам і срэбрам?
 
Але гэтая прапанова не выклікала асаблівага захаплення. 

Том зрабіў яшчэ дзве-тры прывабныя прапановы, але ўсе яго намаганні былі дарэмныя. У яго апускаліся рукі. 

Джо сумна торкаў палкай у пясок, і выгляд у яго быў самы хмурны. Нарэшце ён сказаў: 

— Ох, браткі, кінем гэтую выдумку! Я хачу дадому. Тут вельмі нудна. 

— Ды не, Джо, ты прызвычаішся, — угаварваў Том. — Ты падумай, як добра тутака ловіцца рыба.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cv8uisvsq96ysw2oe32of5ry0285ffs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/95</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20361</id>
    <revision>
      <id>84596</id>
      <parentid>58428</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:24:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2874" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Не трэба мне ніякай рыбы, — я хачу дамоў. 

— А купанне? Другога-ж такога месца для купання не знойздем.

— І купанне не памагае. Я неяк і купацца цяпер разахвоціўся, калі ніхто не забараняе. Я хачу дадому. 

— Фу, якое глупства! Маленькі! Да мамкі захацеў! 

— Ну але, да мамы! І табе захацелася-б, каб у цябе была маці. І зусім я не маленечкі, — мне столькі год, колькі і табе. 

І Джо ціха заплакаў. 

— Ну, добра, хай сабе наша плаклівае дзіцянё адпраўляецца дахаты, к мамцы, мы яго адпусцім. Так, Гек? 
Бедненькі, ён па мамцы знудзіўся. Ну, што-ж? Хай ідзе! Табе-ж, Гек, падабаецца тут, ці не так? Мы з табой застанемся тут? 

— Та-ак, — сказаў Гек абыякім тонам. 

— Я з табой больш не знаёмы, — абвясціў Джо, устаючы. — Так і ведай! 

Ён панура адышоў і пачаў адзявацца. 

— Невялікая бяда! — адказаў Том. — Калі ласка! Нікому ты тут і не патрэбны. Адпраўляйся дахаты, няхай з цябе ўсе смяюцца. Добры пірат, няма чаго казаць! Гек і я — не такія плаксы, як ты. Мы застанемся тут, праўда, Гек? Хай ідзе, калі хоча. Абыйдземся і без яго. 

Джо, не адказваючы, панура нацягваў на сябе адзежу. Том, не гледзячы на свой напускны спакой, у душы быў 
устрывожаны і нават засмучоны. Яшчэ болей трывожыў яго выгляд Гека, які сумна і маўкліва сачыў за зборамі 
таварыша ў дарогу. Джо адзеўся і, не сказаўшы ні слова на развітанне, пайшоў у бок ілінойскага берага. У Тома сціснулася сэрца. Ён паглядзеў на Гека. Той не мог вытрымаць гэтага погляду і апусціў вочы, а потым сказаў: 

— І мне таксама ахвота пайсці, Том. Неяк нудна тут стала, а цяпер будзе яшчэ нудней. Пойдзем і мы, Том! 

— Ідзі, калі хочаш, а я не пайду. Я застануся.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m086aw315ayc7ywmxca47jkgxzhtzxr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/96</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20362</id>
    <revision>
      <id>84597</id>
      <parentid>58388</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:29:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2884" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Том, я лепш пайду.

— Ну ідзі — хто табе не дае?

Гек пачаў збіраць свае параскіданыя рэчы, кажучы: 

— Хадзем са мной, Том! Сапраўды, падумай добра. Мы пачакаем цябе на беразе. 

— Доўга вам прыдзецца чакаць. 

Гек з сумам пайшоў. Том стаяў і глядзеў яму ўслед, адчуваючы вялікае жаданне схаваць у кішэнь свой гонар і пайсці за імі. Ён чакаў, што хлопчыкі спыняцца, але яны паволі адыходзілі ўсё далей і далей. Том раптам заўважыў, што навакол зрабілася неяк незвычайна пуста і ціха. Тады ён зусім перамог сваю ганарыстасць і пусціўся бегчы ўслед за таварышамі з крыкам: 

— Стойце! Стойце! Мне трэба вам нешта сказаць!
 
Тыя спыніліся і павярнулі назад. Дагнаўшы іх, Том пачаў адкрываць ім сваю тайну. Яны спачатку слухалі яго з кіслымі мінамі, а калі ўцямілі, у чым справа, то пачалі скакаць і крычаць ад захаплення, кажучы, што гэта-ж «дзівосна» і, каб ён сказаў ім раней, яны і не падумалі-б ісці.

Хлопчыкі весела вярнуліся 
назад і ўзяліся зноў за гульні, увесь час балбочучы пра незвычайную выдумку Тома і дзівячыся з яго вялікага розуму. Пасля смачнага абеду з яек і рыбы, Том сказаў, што цяпер ён хоча навучыцца курыць. Джо ўхапіўся за гэтую думку і абвясціў, што ён таксама паспрабуе. Гек зрабіў люлькі і напхаў іх тытуном. Да гэтага часу абодва навічкі курылі цыгары з вінаграднага лісця, але гэтыя цыгары «кусалі» язык і наогул лічыліся нявартымі мужчын. 

Яны разлягліся на зямлі, абаперліся на локці і пачалі асцярожна ўцягваць ў сябе дым без асаблівага давер’я да яго. Дым быў нёпрыемны на смак і душыў іх, але Том сказаў:

— Ды гэта зусім лёгка! Каб я ведаў раней, я даўно пачаў-бы курыць.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>abw93so4codknlt78lrckq0kkq3277h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/97</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20363</id>
    <revision>
      <id>84598</id>
      <parentid>58429</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:36:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2868" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— І я таксама, — падтрымаў Джо. — Зусім плёвая справа! 

— Колькі разоў глядзеў я, як іншыя кураць і думаў: «вось каб і мне навучыцца!» але быў упэўнены, што мне не ўдасца. Вось я заўсёды такі. Праўда, Гек? Ты-ж чуў гэта ад мяне? Вось няхай Гек скажа. 

— Так, казаў многа разоў, — пацвердзіў Гек. 

— Ну але, казаў сотні разоў. Адзін раз, памятаеш, гэта было каля бойні. Там былі яшчэ Боб Тэнэр, Джоні Мілер і Джэф Тэчэр. Ты памятаеш, Гек, што я сказаў? 

— Так, памятаю. Гэта было ў той дзень, калі я згубіў свой мячык… Не, напярэдадні. 

— Ну вось, Гек памятае. 

— Я думаю, што я мог-бы курыць такую люльку ўвесь дзень, — сказаў Джо. — Мяне ані не нудзіць. 

— І мяне таксама! — сказаў Том. — Я мог-бы курыць увесь дзень, але буду спрачацца, што Джэф Тэчэр не мог-бы. 

— Джэф Тэчэр? Куды яму! Ды ён і двух зацяжак не зробіць! Хай толькі паспрабуе! 

— Вядома, не зробіць, і Джоні Мілер таксама. Хацеў-бы я паглядзець, як Джоні Мілер пачаў-бы курыць! 

— Ды куды ён варты, Джоні Мілер! Ён нічога не ўмее. 
Ён ад першай зацяжкі скапыціцца. 

— Праўду кажаш, Джо. Слухай: вось каб таварышы маглі нас бачыць цяпер! 

— Ах, як-бы я хацеў гэтага! Слухайце-ж, браточкі, цыц, нікому ні слова! А калі-небудзь, як усе будуць у зборы, я падыйду да цябе і скажу: «Джо, ёсць у цябе люлька? Пакурыць ахвота». А ты адкажаш важна так, нібы гутарка ідзе аб глупстве: «Так, ёсць мая старая люлька і другая 
ёсць, толькі тытун у мяне не вельмі добры». А я скажу: «Ну, ды ўсёроўна, абы толькі быў моцны». І тады ты выцягнеш люлькі, і мы абодва закурым, як мае быць, — няхай паглядзяць! 

— Вось-жа весела будзе, Том! Я-б хацеў, каб гэта было цяпер.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lus0sfo9ycn8h2ixpr8m9mkp8grsdtf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/98</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20364</id>
    <revision>
      <id>84599</id>
      <parentid>58430</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:40:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2978" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— І я! А калі мы ім скажам, што навучыліся курыць, калі былі піратамі, то яшчэ больш зайздросціць будуць. 

— Ды ўжо-ж! Вядома, будуць. 

Праз некаторы час гэтая гутарка нейк завяла і пачала перарывацца. Паузы рабіліся даўжэйшымі. Затое колькасць 
сліны надзвычайна павялічылася. Рот у кожнага хлопчыка ператварыўся нібы ў фантан. Яны ледзь паспявалі ачышчаць скляпенні ў сябе пад языком, каб папярэдзіць паводку. Не гледзячы на ўсе іхнія намаганні, ім залівала горла, і кожны раз пасля гэтага рабілася млосна. 

Абодва навічкі збялеліся, і выгляд у іх быў самы няшчасны. У Джо вывалілася люлька з аслаблых пальцаў, у Тома таксама. Нарэшце, Джо слабым голасам прамовіў: 

— Я згубіў свой ножык, трэба пайсці пашукаць. 

Том дрыжачымі губамі і перарывістым голасам вымавіў: 

— Я памагу табе. Ты ідзі ў гэты бок, а я пайду вунь туды, к крыніцы. Не, Гек, ты не ідзі за намі, мы самі знойдзем.
 
Гек усеўся на сваё месца і чакаў больш гадзіны. Потым знудзіўся і пайшоў шукаць таварышоў. Ён знайшоў іх ў лесе, далёка адзін ад аднаго; абодва былі бледныя і нейкія сонныя. Але нешта падказала яму, што калі раней ім было вельмі дрэнна, то цяпер прычына гэта адхілена.
 
За вячэрай абодва былі маўклівыя, глядзелі неяк баязліва, і калі Гек пасля вячэры закурыў люльку і прапанаваў ім таксама, то абодва адмовіліся, спасылаючыся на хворасць, — мабыць у абед яны з’елі што-небудзь такое, што пашкодзіла ім. 

'''''Раздзел ХVІ'''''

А поўначы Джо прачнуўся і пабудзіў таварышоў. У паветры была злавесная духата. Хлопчыкі збіліся ў кучу і ціскаліся бліжэй да агня, хоць ноч была вельмі цёплая. Яны сядзелі і ўважліва прыслухоўваліся. Ззаду ўсё танула ў непрагляднай цемры.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aq0263qb72otebasanqoiip92kv0k1q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/99</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20365</id>
    <revision>
      <id>84600</id>
      <parentid>58431</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:43:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1287" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Раптам нешта бліснула, асвятліла лісце і знікла; потым зноў бліснула ярчэй і яшчэ, і яшчэ. У верхавінах дрэў пачуўся слабы ўздых; хлопчыкі адчулі на сваіх шчоках нечае дыханне 
і затрапяталі пры думцы, што гэта пранёсся «дух ночы». Потым зрабілася ціха. 

І раптам зноў злавесны блеск маланкі, якая з надзвычайнай яскравасцю асвятліла кожную травінку ля кастра і тры бледныя спалоханыя дзіцячыя твары. Па лесе пракаціўся гром і заціх, адгукнуўшыся далёка глухім грукатам. Падзьмуў халодны вецер, зашамацеў усім лісцем разам і раскідаў попел вакол кастра. 

Зноў бліснула маланка, і ў тую-ж секунду ўдарыў гром. Хлопчыкам здалося, што ад гэтага грукату дрэвы валяцца ім на галовы. Сярод надышоўшай цемры яны з&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>870g331rg5wkzhixe04infjjkr016kw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/100</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20366</id>
    <revision>
      <id>84601</id>
      <parentid>57951</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:47:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3274" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;жахам прыціснуліся адзін да аднаго. Па лісцях застукалі першыя буйныя каплі дажджу.

— Хутчэй, рэбяты, у палатку! — крыкнуў Том. 

Яны кінуліся бегчы, спатыкаючыся аб карэнні і чапляючыся за ліяны. У лесе бушавала страшэнная бура, і ўсё са стогнам гнулася пад яе напорам. Яркая маланка бліскала бадай што бесперапынна адна ўслед за другой і кожная суправаджалася аглушальным громам. Дождж паліў як з вядра. 

Хлопчыкі з крыкам клікалі адзін аднаго, але рэў буры і грамовыя ўдары заглушалі іх галасы. Адзін за адным дабеглі яны да палаткі і схаваліся пад ёй, прадрыжэлыя, падрапаныя, прамоклыя да ніткі; з іх адзення струменямі цякла вада; але кожны быў задаволены хоць тым, што ў яго ёсць таварышы па няшчасцю. Размаўляць ім нельга было, нават каб бура і не заглушала іхных галасоў, бо надта ўжо пляскаў парус над іх галавой. 

Навальніца ўсё ўзмацнялася. Нарэшце вецер сарваў парус, і ён закружыўся па воле ветру. Хлопчыкі ўхапіліся за рукі і, штохвілінна спатыкаючыся і насадзіўшы сабе гузакоў, пабеглі пад ахову вялікага дуба, што стаяў на беразе. 

Цяпер стыхіі разгуляліся на поўную сілу. Пад несупынным блескам маланак усё вырысоўвалася з незвычайнай выразнасцю: нахіленыя дрэвы, пеністая рака, цмяныя абрысы высокіх уцёсаў на другім беразе. То там, то сям які-небудзь лясны волат нібы ў бойцы валіўся на зямлю, ламаючы маладыя дрэвы вакол сябе; неаслабны грукат грому перарываўся цяпер адрывістымі выбухамі, рэзкімі, сухімі, якія напаўнялі душу невыказным жахам. К канцу навальніца напружыла ўсе свае сілы і забушавала яшчэ з большай лютасцю; здавалася, яна разарве востраў на кавалкі, спаліць яго, вырве з карэннямі дрэвы, сатрэ яго з зямлі. То была жудасная ноч для беспрытульных дзяцей. 

Але нарэшце бойка сціхла, і стыхіі пачалі супакойвацца. Грукат грому рабіўся ўсё цішэйшым, паступова ў лесе&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>98q44g00kvs84plfmyzcr66v0hfyf68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/101</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20367</id>
    <revision>
      <id>84602</id>
      <parentid>57952</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:52:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3206" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;зноў стала ціха. Хлопчыкі вярнуліся ў свой лагер напалоханыя, але тут выявілася, што ім усё-ж такі пашанцавала, бо тое вялікае фігавае дрэва, пад якім яны заўсёды начавалі, пашчапала маланка, і яны загінулі-б, каб засталіся пад ім. 

Усё ў лагеры прамокла наскрозь. Агонь пагас: хлопчыкі па сваёй дурноце не зрабілі ніякіх захадаў, каб яго захаваць. Гэта было вельмі непрыемна, бо ўсе тры прамоклі да касцей і дрыжэлі ад холаду. Яны вельмі красамоўна выказвалі сваю прыкрасць, але потым заўважылі, што агонь прабраўся так далёка пад вялікі пень, ля якога быў раскладзены, што некалькі вугольчыкаў выратаваліся ад вады. 

Хлопчыкі ўзяліся за справу, пачалі збіраць ламачча і кару ў схаваных ад дажджу кутках і пасля доўгіх, цярплівых намаганняў расклалі агонь. Яны навалілі туды як мага больш галля, зрабілі вялізны касцёр — і бадзёрасць зноў вярнулася да іх. Над агнем яны высушылі сваю прамоклую ветчыну, пад’елі, расселіся вакол кастра і да раніцы гутарылі пра свае прыгоды: спаць усёроўна нельга было, бо навакол не было ніводнай сухой мясцінкі. 

З першымі праменнямі сонца нашых герояў пачала асільваць дрымота, і яны паляглі на беразе, на мокрым пяску. 

Калі сонца прыпякло іх, яны падняліся і млява пачалі рыхтаваць сабе снеданне. «Але і пасля ежы яны адчувалі сябе зморанымі; усё цела ламіла; зноў вярнуўся сум па доме. 

Том прыкмеціў гэты сум і рабіў усё, што мог, каб развесяліць сваіх таварышоў. Але іх не цешылі ні галачкі, ні цырк, ні купанне. Ён напомніў ім пра вялікую тайну і яму ўдалося крыху ажывіць іх. Том скарыстаў гэта і паспяшаўся зацікавіць іх новай выдумкай, прапанаваўшы ім часова пакінуць разбой і зрабіцца індзейцамі. Гэтая думка здалася ім прывабнай. Яны мігам раздзеліся, выпэцкаліся ад ног да галавы гразёю, зрабіліся паласатымі, як зебры,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jppbm0sapewb7pq8ch15rat4rm141bp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/102</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20368</id>
    <revision>
      <id>84603</id>
      <parentid>57954</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T20:57:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3185" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;і пайшлі ў лес нападаць на англійскае паселішча. Пры гэтым усе тры, вядома, былі правадырамі, 

Потым яны падзяліліся на тры варожых пляменні, з ваяўнічымі крыкамі выскоквалі з засады і кідаліся адзін да аднаго, забіваючы і скальпуючы&lt;ref&gt;Скальпаваць, або здымаць скальп — звычай індзейцаў здымаць з галавы ворага валасы разам са скурай.&lt;/ref&gt; ворага тысячамі. Бойка была гарачая і хлопчыкі засталіся задаволеныя.
 
Вярнуліся ў лагер вячэраць галодныя і шчаслівыя. Але тут узнікла неспадзяваная труднасць: варожыя індзейцы не маглі разам есці хлеб, пакуль не памірацца між сабой, а пры гэтым абавязкова трэба было выкурыць «люльку міру». Яны ніколі не чулі, каб стварыць згоду можна было без гэтага. Двое з іх пашкадавалі, чаму яны не засталіся піратамі. Але нічога не заставалася рабіць, — і надаючы сабе вясёлы выгляд, яны па чарзе пачалі зацягвацца з люлькі. 

І што-ж! Цяпер яны ўжо радаваліся, што ператварыліся ў дзікуноў, бо яны ад гэтага нешта выйгралі: яны ўбачылі, што цяпер ўжо сяк-так могуць курыць, не маючы патрэбы ісці шукаць згублены нож; калі ім і было крыху дрэнна, то не на столькі, каб лічыць гэта сурёзнай перашкодай. Вядома, яны паспяшаліся скарыстаць такую магчымасць і пасля вячэры для практыкі паўтарылі вопыт з поўным поспехам. Дзякуючы гэтаму, вечар прайшоў вельмі прыемна. Яны цешыліся, ганарыліся і былі такія шчаслівыя ад свайго новага ўмення, як быццам ім пашанцавала аскальпаваць і садраць скуру з шасці індзейскіх пляменняў адразу.

'''''Раздзел ХVІІ'''''
 
Не так весела было ў маленькім гарадку ў ціхі суботні вечар. Гарперы і сям’я цёці Поллі з вялікім горам і слязмі ўбраліся ў жалобу. У пасёлку і наогул было не надта шумна, а цяпер у ім была нязвычайная цішыня. Абываталі задуменна рабілі свае справы і часта ўздыхвалі. Дзецям&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kjmfi8u5yxtyb2spqi62ijl99npsr7f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/103</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20369</id>
    <revision>
      <id>84604</id>
      <parentid>57955</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T21:02:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3195" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;суботні адпачынак, здавалася, быў не на радасць. Гульні не ладзіліся, і паступова дзеці зусім адмовіліся ад іх. 

Пад вечар Бэкі Тэчэр сумна сядзела адна на школьным двары і, не знаходзячы ні ў чым уцехі, гутарыла сама з сабой. 

— Хоць-бы ў мяне засталася тая медная шпонка, што ён падараваў мне, а то мне нават і памянуць яго няма чым. 

Бэкі ўсхліпнула, потым казала далей: 

— Гэта акурат тутака і было… О, каб можна было паўтарыць нашу сустрэчу, я не казала-б яму такіх злых слоў! Але яго няма, і я ніколі, ніколі больш не ўбачу яго. 

Гэтая думка забівала яе, і яна пайшла ўся ў слязах. 

Потым прышоў цэлы гурт хлопчыкаў і дзяўчынак, школьных таварышоў Тома; стоячы ля плота і сцішыўшы голас у знак пашаны да нябожчыкаў, яны ўспаміналі, як Том зрабіў тое і тое і што сказаў Джо, прычым у кожным яго слове бачылі цяпер злавеснае прароцтва. І кожны дакладна паказваў тое месца, дзе стаялі загінуўшыя хлопчыкі, і пры гэтым сказаў: «А я стаяў вось так, як цяпер стаю, а ён — як ты стаіш, і ён усміхнуўся вось так, і на мяне раптам нешта такое найшло, неяк жудасна зрабілася, разумееце? — Ну, тады я, вядома, не ведаў, што гэта значыць, а цяпер разумею!» 

Пачаліся спрэчкі аб тым, хто апошнім бачыў хлопчыкаў жывымі; шмат хто спрабаваў прыпісаць сабе гэты гонар, але паказаннямі сведак гэта абвяргалася; калі-ж нарэшце высветлілі, хто апошні бачыў загінуўшых таварышоў і размаўляў з імі, то гэтыя шчасліўцы пачалі вельмі задавацца, а ўсе іншыя глядзелі на іх і зайздросцілі. Адзін хлапчук, не знайшоўшы нічога лепшага, з гонарам заявіў: 

— Том Соўэр аднаго разу мяне здорава пабіў. 
 
Але яго спроба набыць сабе славу не ўдалася. Тое самае маглі сказаць пра сябе бадай усе хлопчыкі, так што лаўры яго вышлі надта таннымі. Група разышлася, не спыняючы гутаркі пра загінуўшых герояў.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tg3m1hwzx2w5720clqd5wh7zz5bo756</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/104</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20370</id>
    <revision>
      <id>84605</id>
      <parentid>58432</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T21:06:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2259" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

На другі дзень, пасля заняткаў у школе, заместа звычайнага званка, пачуліся мерныя, працяглыя ўдары царкоўнага звана. Адзін за адным пайшлі ў царкву парафіяне, спыняючыся на парозе, каб шэптам пагутарыць аб сумным здарэнні. Ніхто не мог успомніць, каб маленькая царква калі-небудзь была такая поўная. Зрабілася ціха, і ў царкву ўвайшлі цёця Поллі з Сідам і Мэры, а за імі сям’я Гарпер — усе ў жалобе. Усе, як адзін чалавек, у тым ліку і стары пастар, пачціва ўсталі і стаялі ўвесь час, пакуль радня   загінуўшых не расселася на пярэдняй лаве. Потым зноў настала цішыня, перарываемая толькі прыглушанымі рыданнямі.

Нарэшце пастар распасцёр рукі і пачаў службу. Праспявалі чуллівы гімн, потым была пропаведзь на тэкст: «Я ёсць уваскрасенне і жыццё». 

Пастар намаляваў такую яскравую карціну вартасцей, прывабнасці і незвычайнай здольнасці загінуўшых  хлопчыкаў, што не засталося ў царкве ніводнага чалавека, які не пашкадаваў-бы і не журыўся, што ён увесь час упарта не хацеў бачыць вартасці бедных хлопчыкаў, а ўпарта бачыў у іх адны толькі недахопы і заганы. 

Прамова пастара рабілася ўсё больш чуллівая, публіка ўсё больш расчулівалася і, нарэшце, хорам далучылася да рыданняў радні, нават сам пастар не мог стрымацца і заплакаў на кафедры.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kvtsij1zozd7n1jxq20lr09ybluiat5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/105</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20371</id>
    <revision>
      <id>84606</id>
      <parentid>58433</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T21:08:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1541" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

На хорах пачуўся якісьці шум, на які ніхто не звярнуў увагі; праз хвіліну рыпнулі ўваходныя дзверы. Пастар падняў заплаканыя вочы над насавой хустачкай і… скамянеў ад здзіўлення. 

Убачыўшы гэта, зірнулі ў той бок адзін, другі чалавек — і праз момант усе, як адзін, усталі з месц, гледзячы на трох нябожчыкаў, якія ішлі к алтару: Том наперадзе, за ім Джо і ззаду за імі Гек, які панура пазіраў на свае адзенне, ад якога засталіся адны шматкі. Яны ўсе сядзелі на хорах, слухаючы пахавальную прамову аб сабе.

Цёця Поллі, Мэры і Гарперы кінуліся да сваіх улюбёных, пачалі цалаваць, а бедны Гек стаяў засаромлены, не ведаючы, што яму рабіць і куды дзецца ад столькіх накіраваных на яго неласкавых поглядаў. Ён азіраўся па баках і ўжо хацеў быў уцячы, але Том схапіў яго за руку і сказаў: 

— Цёця Поллі, так нельга! Хто-небудзь павінен-жа парадавацца і з Гека.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kkdbbip79x1kab0p6gmdu528y04s0xp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/106</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20372</id>
    <revision>
      <id>84607</id>
      <parentid>58434</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T21:13:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2883" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Ну, вядома, галубок мой! Я ад усёй душы рада бачыць яго, беднага сіротку! 

І цёця Поллі пачала лашчыць Гека, ад чаго той яшчэ больш засароміўся.
 
Потым усе заспявалі. Старадаўні падзячны гімн загучэў, як ніколі — і морскі разбойнік Том Соўэр, азіраючыся на зайздросціўшых яму таварышоў, адчуваў, што гэта лепшая мінута ў яго жыцці. 

У гэты дзень Тому дасталося пстрычак і пацалункаў — у залежнасці ад настрою цёці Поллі столькі, што хапіла-б на цэлы год. 

'''''Раздзел ХVІІI'''''

Гэта і быў вялікі таемны замысел Тома — вярнуцца дадому ўсім разам і прысутнічаць на сваім уласным пахаванні. Яны ў суботу дабраліся на бервяне да процілеглага берага, выйшлі на пяць-шэсць міль ніжэй ад вёскі, начавалі ў лесе, недалёка ад ваколіцы, ледзь золак прабраліся задворкамі ў горад і добра выспаліся на царкоўных хорах сярод гурбаў зламаных лавак. 

У панядзелак раніцою, у часе снедання, цёця Поллі і Мэры былі надзвычайна ласкавыя да Тома і з ахвотай выконвалі ўсе яго жаданні, У часе гутаркі, вельмі жвавай, цёця Поллі сказала: 

— Бачыш, Том, я не кажу, што гэта не цікава — прымусіць усіх мучыцца цэлы тыдзень, абы толькі вам было весела; але мне вельмі прыкра, што ў цябе такое злое сэрца і ты так мала мяне любіш. Калі ты мог пераплыць раку на бервяне, каб прысутнічаць на ўласным пахаванні, то ты мог-бы зірнуць і ў хату, каб даць мне які-небудзь знак, што ты не памёр, а толькі ўцёк.
 
— Але, гэта ты мог зрабіць, Том, — сказала Мэры, — і вядома зрабіў-бы, каб гэта прышло табе ў галаву.
 
— Праўда, Том? Ты зрабіў-бы, — і цёця Поллі журботна ўсміхнулася. — Ну, скажы, зрабіў-бы, каб гэта прышло табе ў галаву.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5ruux871at2b1wg7604t9m38scxim84</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/107</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20373</id>
    <revision>
      <id>84608</id>
      <parentid>58435</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T21:19:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2736" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Я не ведаю… Гэта-ж усё папсавала-б…

— Ах, Том, а я ўсё спадзявалася, што ты хоць трошкі любіш мяне! — сказала цёця прыкрым голасам, ад якога хлопчыку зрабілася няёмка. — Каб ты хоць падумаў аб гэтым, — не кажу ўжо каб зрабіў, — але ты нават і не падумаў. 

— Ну, цёця, гэта яшчэ не бяда; умяшалася Мэры. — У Тома-ж наогул вецер у галаве, і ён заўсёды мае столькі клопату, што яму зусім няма калі думаць. 

— Тым больш шкода. Сід падумаў-бы, і Сід прышоў-бы. Ах, Том, калі-небудзь ты пашкадуеш, што не стараўся хоць трошкі любіць мяне; пашкадуеш, але будзе позна.
 
— Ну, годзе, цёця, вы-ж ведаеце, што я вас люблю, — сказаў Том. 

— Я лепш гэта ведала-б, каб гэта хоць крыху было відаць з тваіх учынкаў. 

— Я цяпер вельмі шкадую, што мне гэта не прышло ў галаву, — сказаў Том тонам раскаяння. — Затое я хоць ува сне вас бачыў, гэта-ж таксама чаго-небудзь варта. 

— Ну, не надта, — нават, кошкі сняць, — але ўсё-ж лепш, як нічога. Што-ж табе снілася? 

—А вось што. У сераду вечарам я сніў, нібы вы сядзіцё ля ложка, а Сід каля вас на драўлянай скрыні, а ля яго Мэры. 

— Што-ж, мы так і сядзелі. Мы так заўсёды сядзім. Я рада, што хоць сон напомніў табе нашы прывычкі. 

— Потым мне снілася, што тут-жа сядзіць маці Джо Гарпера. 

— Але-ж яна і сапраўды была тут! Што-ж табе яшчэ снілася. 

— О, многа чаго! Ды толькі я цяпер слаба памятаю. 

— Ну, паспрабуй успомніць! Няўжо не можаш? 

— Яшчэ мне здалося ўва сне, што вецер… вецер…

— Прыпомні, Том, што зрабіў вецер? 

Том прыціснуў пальцы да ілба і пасля хвіліны трывожнага чакання ўсклікнуў:&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ed8vj7d1afd18qkr3rzzqwa6p20oxhe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/108</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20374</id>
    <revision>
      <id>84609</id>
      <parentid>58436</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T21:24:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2678" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Успомніў, успомніў! Вецер пагасіў свечку. 

— О божа! Далей, Том, далей! 

— Потым вы нібы сказалі: «Здаецца, нібы дзверы…» 

— Далей, Том, далей! 

— Пачакайце, дайце ўспомніць… Ах, так! вы сказалі, што вам здаецца, нібы дзверы адчыненыя. 

— Ды я-ж іменна гэта і сказала. Памятаеш, Мэры? Ну далей! 

— Потым… потым… Ну, я не памятаю, я не ўпэўнены, але мне здаецца, нібы вы паслалі Сіда, каб ён… каб ён…

— Ну? ну? Што я сказала яму зрабіць? 

— Вы сказалі яму, вы… загадалі яму зачыніць дзверы. 

— Божа літасцівы! Ніколі не чула я такога. Вось пасля гэтага і не давай веры снам. Зараз-жа пабягу расказаць 
усё гэта місіс Гарпер. Паглядзім, ці будзе яна пасля гэтага казаць усялякія глупствы пра забабоны. Расказвай-жа, Том, што было далей! 

— О, цяпер я ўсё ўспомніў, цёця! Потым вы сказалі, што я не злы, а толькі свавольнік і прайдзісвет, і што з мяне спаганяць ўсёроўна, што —  гэта вы сказалі? — з жарабяці, ці што. 

— Ну але, я іменна так і сказала. Ах, божа мой! Ну, што-ж далей, Том? 

— Потым вы заплакалі. 

— Верна, верна, заплакала, і не першы раз. Потым? 

— Потым місіс Гарпер таксама заплакала і пачала гаварыць, што Джо таксама добры і ёй шкода, што яна пабіла яго за сліўкі, калі яна сама выплехнула іх. 

— Гэта быў прароцкі сон. Ну, расказвай далей! 

— Потым Сід сказаў…

— Я, здаецца, нічога не сказаў. 

— Не, Сід, ты сказаў, — паправіла Мэры. 

— Ціха, не перашкаджайце яму! Ну, Том, што-ж ён сказаў? 

— Ён сказаў, што ён спадзяецца, што мне там лепш, дзе я цяпер. Але, каб я раней быў лепшы…&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pa6llutm092gzlan6bqrwv889p2072k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/109</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20375</id>
    <revision>
      <id>84610</id>
      <parentid>58437</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T21:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2955" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Божа-ж мой! Вы чуеце? Гэта-ж яго сапраўдныя словы. 

— І вы за гэта пасварыліся на яго. 

— Вядома пасварылася. Не, тут быў ангел. Гэты ангел цябе натхнуў! 

— Потым місіс Гарпер пачала расказваць пра Джо, як ён страляў з пісталета пад самым яе носам, а вы ёй расказвалі пра ката Піта і пра лякарства…

— Зусім правільна! 

— Потым вы доўга гаварылі, як нас шукалі ў рацэ, і што ў нядзелю будзе наша пахаванне, а потым вы з місіс Гарпер пачалі абыймацца і плакаць, і пасля таго яна вышла! 

— Так, акурат так! Хай не ўстану я з гэтага месца, калі не так! Каб ты сам ўсё бачыў і чуў сваімі вушамі, Том, ты не мог-бы расказаць дакладней. Ну, а потым што было? 

— А потым вы ляглі, і мне было так шкода вас, што я ўзяў ды і напісаў на кавалку кары: «Мы не памерлі, мы толькі ўцяклі, каб зрабіцца піратамі», і палажыў на стол каля свечкі, а вы ў гэты час спалі, і твар у вас быў такі добры-добры, што я падышоў, нагнуўся і пацалаваў вас проста ў губы. 

— Гэта праўда, Том, праўда? Ну тады я ўсё табе дарую. І яна так сціснула хлопчыка ў абдымках, што ён адчуў сябе апошнім нягоднікам. 

— Гэта было вельмі міла з яго боку, хоць гэта і быў толькі сон, — заўважыў Сід нібы сам сабе. 

— Маўчы, Сід! Чалавек ува сне робіць тое самае, што ён зрабіў-бы ўяве. Вось табе вялікі яблык, — я наўмысля 
хавала яго для цябе на выпадак, калі ты знойдзешся. Але, дзеткі, вам ужо трэба ісці. 

Дзеці пайшлі ў школу, а старая цётка к місіс Гарпер — расказаць цудоўны сон пляменніка, Сід не палічыў патрэбным выказаць тое, што ён думаў, ідучы з дому. А думаў ён вось што: 

«Ці-ж можна бачыць такі доўгі і складны сон! Усё гэта выдумкі!» 

Якім героем зрабіўся цяпер Том. Ён ужо не скакаў, а&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>oyi9s3seapj1hirs3illn1dteo6vyil</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/110</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20376</id>
    <revision>
      <id>84611</id>
      <parentid>57962</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T04:34:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3299" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;трымаў сябе горда, з гонарам, як і належыць пірату, які адчувае, што на яго глядзіць увесь свет. Ён рабіў выгляд, што не заўважае накірованых на яго поглядаў і не чуе заўваг аб ім, але ў душы адчуваў вялікую асалодіу ад гэтых позіркаў, і ад заўваг.

Маленькія хлопчыкі чарадой бегалі за ім і ганарыліся тым, што іх бачылі разам з ім і што ён не гнаў іх ад сябе, а ішоў нібы барабаншчык перад працэсіяй, або слон на чале цэлага звярынца. Яго равеснікі прытвараліся, нібы нічога не ведалі пра яго адсутнасць, але тым не менш 
страшэнна зайздросцілі яму. Яны аддалі-б ўсё на свеце, каб мець яго смуглую, засмаленую сонцам скуру і яго славутасць. 

У школе вучні так насіліся з ім і Джо, і ў іх поглядах відаць было такое красамоўнае захапленне, што абодва героі вельмі хутка сталі празмерна задавацца. Яны пачыналі расказваць свае прыгоды прагным слухачам, алё толькі пачыналі, бо скончыць у іх нехапала фантазіі. 
Калі-ж нарэшце яны выцягнулі свае люлькі і пачалі дыміць з абыякім выглядам, то слава іх паднялася на недасяжную вышыню.

Том парашыў, што цяпер ён можа абыйсціся без Бэкі Тэчэр. Яму досыць і славы. Ён будзе жыць для славы. 
Цяпер, калі ён такі славуты, можа яна і захоча мірыцца. Ну, і хай сабе! — Яна ўбачыць, што ён можа быць такім самым безуважным, як і некаторыя з дзяўчынак.

У гэты момант прышла Бэкі. Том зрабіў выгляд, што не бачыць яе. Ён адышоў і далучыўся да групы хлопчыкаў і дзяўчынак, дзе зараз-жа пачалася гутарка. Хутка Том убачыў, што Бэкі з палаючым тварам і бліскучымі вачыма весела ганялася за таварышкамі, гучна рагочучы кожны раз, калі ўдавалася каго-небудзь злавіць. Здавалася, яна цалкам была занятая гэтай гульнёй, але ў той-жа самы час Том заўважыў, што яна ўвесь час старалася быць бліжэй да яго і, відаць, сачыла за ім. Гэта надавала яму гонару, але ён усё прытвараўся, што не заўважае яе. Тады яна&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s1bn9tncu6q2tupx40cr0k2a74pqc5r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/111</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20377</id>
    <revision>
      <id>84612</id>
      <parentid>57964</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T04:38:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2623" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;перастала ганяцца за 
дзяўчынкамі і нерашуча пачала хадзіць воддалі, час ад часу ўздыхаючы і цішком пазіраючы на Тома. Раптам яна заўважыла, што Том больш за ўсіх гутарыць з Эмі Лорэнс. Яна падышла бліжэй, стала бадай побач з імі і нібы вясёлым тонам звярнулася да адной з сваіх таварышак: 

— Якая ты нядобрая, Мэры-Ганна! Чаму ты не была ў нядзельнай школе? 

— Я была. Ці-ж ты мяне не бачыла? 

— Не, не бачыла. Дзе-ж ты сядзела? 

— Як заўсёды, у класе міс Пітэрс. Я цябе бачыла. 

— Няўжо? Як дзіўна, што я цябе не заўважыла. Я хацела расказаць табе, што ў нас будзе пікнік. 

— А, гэта цікава. Хто-ж наладжвае яго? 

— Мама наладжвае для мяне. 

— Ах, як добра! А што, ці запросіць яна мяне? 

— Ну, вядома. Пікнік-жа наладжваецца для мяне, — значыцца, яна папросіць усіх тых, каго я захачу, а я хачу, каб і ты была з намі. 

— Вельмі міла з твайго боку. А калі будзе пікнік? 

— Яшчэ не ведаю. Можа, па канікулах. 

— Вось будзе весела! Ты паклічаш усіх хлопчыкаў і дзяўчынак? 

— Але, усіх, хто са мной сябруе або хоча быць маім сябрам. 

І яна цішком зірнула на Тома, але той у гэты час расказаў Эмі Лорэнс пра страшэнную буру на астраўку і пра тое, як маланка разбіла вялікае фігавае дрэва «ў самыя трэскі», у той час яны стаялі за тры крокі ад дрэва. 

— А мне можна прыйсці? — спытала Грэсі Мілер. 

— Можна. 

— І мне? — спыталася Салі Роджэс. 

— Вядома. 

— І мне таксама? — сказала Сузі Гарпер. — І Джо можна? 

— Ну але! 

Усе пыталіся таксама і ўсе радасна пляскалі рукамі,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2er17x86zw9rpl2xhanog29r89jd4ei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/112</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20378</id>
    <revision>
      <id>84613</id>
      <parentid>57965</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T04:41:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2223" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;атрымаўшы станоўчы адказ, так што нарэшце ўсе былі запрошаныя, апрача Тома і Эмі.

Але Том спакойна адышоў, не спыняючы гутаркі, і павёў з сабой Эмі. У Бэкі дрыжэлі губы, і слёзы выступілі на вачах, але яна схавала сваё нездавальненне пад вясёлым выглядам і балбатала, як і раней. Але цікавасць да пікніка ў яе страцілася, як і наогул да ўсяго іншага. Яна адышла ад таварышак, схавалася ў куток і сядзела там пакрыўджаная і панурая, пакуль не пазванілі ў клас. 

Тады яна ўстала і з сярдзітым блескам у вачах сказала сабе, што цяпер яна ведае, што рабіць. 

У часе перапынку Том усё гутарыў з Эмі Лорэнс і знарок пайшоў шукаць Бэкі, каб падражніць яе. Ён знайшоў яе на невялікай лавачцы па-за школай, — яна разглядала кнігу з малюнкамі разам з Альфрэдам Тэмплем, і абодва былі так захоплены гэтым заняткам, што, здавалася, нічога не бачылі навокал. 

Тому вельмі прыкра зрабілася, што ён адмовіўся скарыстаць шлях да прымірэння, які паказвала яму Бэкі. Ён лаяў сябе, як толькі мог. Эмі весела лапатала, сабе, але ў Тома нібы язык адсох. Ён не слухаў яе, і, калі яна спынялася, чакаючы адказу, ён мармытаў нешта няскладнае, што часам не мела ніякага дачынення да яе слоў. Пры гэтым ён увесь час кіраваў так, каб прайсці каля лавачкі. Вясёлая&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4mwe7uwexxe05l1l1nx7uknci194ovo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/113</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20379</id>
    <revision>
      <id>84614</id>
      <parentid>57966</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T04:45:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2035" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;балбатня Эмі нарэшце зусім абрыдала яму. Том намякаў ёй, што яму трэба і туды і сюды, зрабіць тое і сёе, што час ідзе, але дарэмна, — дзяўчынка не спынялася. «Ах, каб цябе!» думаў Том: «Няўжо-ж я ніколі ад цябе не адчаплюся?» Нарэшце ён абвясціў, што яму трэба пайсці дадому, і адышоў, з нянавісцю да яе. 

«І хоць-бы хто іншы», думаў Том, 
«хоць абы хто, толькі не гэты франт з Сан-Луі, які задаецца, што ён гэтак фасоніста ўбраны і мае арыстакратычны выгляд. Ну, пачакай-жа ж ты! Я табе даў чосу ў першы 
дзень, калі ты з’явіўся ў нашым горадзе, і зноў дам. Пачакай ты ў мяне, францік — дабяруся я да цябе!» 

І Том, каб спагнаць злосць, пачаў размахваць рукамі ў паветры, нібы калашмацячы свайго ворага і так і гэтак. «Вось табе! Вось табе! Што, атрымаў? Досыць ужо? Ну, глядзі, у другі раз не совай свой нос!» Бойка скончылася поўнай перамогай Тома, пасля чаго ён пабег дахаты.

Бэкі ўсё разглядала малюнкі з Альфрэдам. Але час ішоў, а Том не вяртаўся, і гэта псавала яе настрой. Малюнкі абрыдалі ёй, яна зрабілася сур’ёзнай і безуважнай, потым маркотнай, а нарэшце адчула сябе зусім няшчаснай і шкадавала, што завяла сваю помсту так далёка.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>92czq4rsytik8uubgbs0xoek01cywq0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/114</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20380</id>
    <revision>
      <id>84615</id>
      <parentid>58438</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T04:48:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2252" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Небарака Альфрэд, заўважыўшы, што яна чамусьці перастала звяртаць на яго ўвагу, безупынна ўскрыкваў: 

— Ах, вось які прыгожанькі малюнак! Глянь сюды!

Дзяўчынка нарэшце страціла цярплівасць і крыкнула: 

— Ах, адчапіцеся вы ад мяне з вашымі малюнкамі. Вы мне абрыдалі. 

Расплакалася і пайшла. Альфрэд кінуўся за ёю, пачаў яе суцяшаць, але яна сказала: 

— Адыйдзіце! Пакіньце мяне адну! Я 
вас ненавіджу! 

Хлопчык спыніўся, не разумеючы, што ён зрабіў ёй. Яна абяцала, што ўвесь перапынак будзе разглядаць з ім 
малюнкі — і раптам пайшла, Альфрэд сумна ўсеўся ў пустым крэсле. Ён быў засаромлены і сярдзіты. Мабыць дзяўчынка размаўляла з ім толькі дзеля таго, каб пазлаваць Тома Соўэра. 

Ад гэтай думкі ў ім абудзілася нянавісць да Тома. Яму захацелася прыдумаць які-небудзь спосаб, каб пашкодзіць ворагу, але без рызыкі для сябе. Тут яму трапілася на вочы кніга Тома для класнага чытання. Вось добры выпадак! 

Ён разгарнуў кнігу ў тым месцы, дзе была задана лекцыя, і заліў чарніламі старонку. Бэкі акурат у гэтую хвіліну глянула ў акно ззаду ад яго і ўбачыла, што ён зрабіў, але адышла, не паказаўшыся. Яна пабегла ў бок дома, спадзяючыся спаткаць Тома і расказаць яму пра кнігу. Том парадуецца, будзе ёй удзячны, — і ўсе непрыемнасці скончацца.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>01cdey4gzns05b7tlcbdt4l9rqy3oec</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/115</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20381</id>
    <revision>
      <id>84616</id>
      <parentid>58439</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T04:53:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2780" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Але на поўдарозе яна раздумалася: ёй успомнілася, як Том наўмысля не звяртаў на яе ўвагі, калі яна гаварыла пра пікнік, і яна парашыла не ўмешвацца ў гэтую справу. Хай сабе яго адлупцуюць за папсаваную кнігу, ёй усёроўна: яна яго ненавідзіць! 

'''''Раздзел ХІХ''''' 

Том прышоў дадому пануры і з першых-жа слоў цёткі зразумеў, што тут яго гора не сустрэне спачування.
  
— Ну, Том, я, здаецца, з цябе ўсю скуру здзяру! 

— Цёця, што-ж я зрабіў? 

— Досыць! Я, старая дурніца, іду да місіс Гарпер, каб расказаць ёй пра незвычайны сон, — і што-ж выяўляецца? Яна выпытала ў Джо, што ты быў тут. Што можа выйсці з хлопчыка, які так бессумленна брэша!Як мог ты не сказаць ні слова і дапусціць мяне ісці да місіс Гарпер, каб усе смяяліся з мяне, як з дурной? 

Такі паварот справы быў для Тома новым. Раніцою яго ўчынак здаваўся яму зусім няшкодным, дасціпным жартам, цяпер-жа ён убачыў, што зрабіў дрэнна, агідна. Ён павесіў галаву і ў першы момант не ведаў, што адказаць; потым сказаў: 

— Цёця, мне шкода, што я гэта зрабіў, я не падумаў. 

— Ах, дзіця, ты ніколі не падумаеш! Ты ніколі ні пра што не падумаеш, апрача прыемнасці для сябе самога. 
Вось прышло табе ў галаву прыйсці сюды з Джэксонава вострава ўчачы, каб пасмяяцца з нашага гора. Прышло 
ў галаву абдурыць мяне расказамі пра свой сон, а вось пашкадаваць нас ды не рабіць прыкрасцей — а б гэтым ты не падумаў. 

— Цёця, я цяпер разумею, што гэта было пагана з майго боку, але я не хацеў зрабіць подласць, — чэснае слова, не хацеў. І тады ўвечары я прышоў зусім не для таго, каб смяяцца з вас.

— А для чаго-ж?&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i2kz0b6axolu7ek8qyz37pr8snlkbtm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/116</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20382</id>
    <revision>
      <id>84617</id>
      <parentid>58440</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T04:57:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2528" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Я хацеў сказаць вам, што мы не ўтапіліся, каб вы не трывожыліся.

— Том, Том! Я была-б рада ад усёй душы, каб магла даць веры, што табе ў галаву прышла такая добрая думка, але ты сам ведаеш, што гэта ў цябе не бывае, і я гэта ведаю, Том. 

— Праўда-ж, праўда, я дзеля гэтага прыходзіў, цёця. Каб мне не сыйсці з гэтага месца, калі я брашу! 

— Ах, Том, не лжы, не лжы! Гэта яшчэ ў сто разоў горш. 

— Гэта не хлусня, цёця, гэта праўда. Мне шкода было, што вы сумуеце, — вось я і прышоў. 

— Я дала-б усё на свеце, каб паверыць табе, — за гэта можна было-б дараваць табе шмат грахоў. Я нават гатова была-б радавацца, што ты ўцёк і зрабіў так дрэнна. Але я ніяк не магу гэтаму даць веры. Чаму-ж ты тады не адкрыўся мне, дзіця маё? 

— Бачыце, цёця, калі вы пачалі гаварыць аб пахаванні, мне і прышла ў галаву думка — забрацца ў царкву і схавацца, і так гэта мне здалося цікавым, што я ні за вошта не хацеў ад гэтага адмовіцца. Таму я палажыў кару ў кішэнь і прамаўчаў. 

— Якую кару? 

— А тую, дзе я напісаў вам, што мы пайшлі ў разбойнікі. Я так цяпер шкадую, што вы не прачнуліся, калі я вас пацалаваў, страшэнна шкадую — чэснае слова! 

Суровы выраз твара цёткі памякчэў, і ў вачах яе засвяцілася пяшчотнасць. 

— А ты, праўда, пацалаваў мяне, Том? 

— Ну але, пацалаваў. 

— Ты ўпэўнены ў гэтым? 

— Ну, вядома, упэўнены. 

— Навошта-ж ты мяне пацалаваў, Том?
 
— Таму што я так вас люблю, і вы стагналі ў ва сне, і мне было вас так шкода.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5ze4ebwvqldyh3vkkyfehdfdek2tqts</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/117</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20432</id>
    <revision>
      <id>84618</id>
      <parentid>58441</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:00:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2880" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Гэтыя словы гучэлі шчырасцю. У старой дрыгнуў голас, калі яна сказала: 

— Пацалуй мяне, Том! А цяпер ідзі ў школу і больш не лезь да мяне. 

Праз хвіліну Том ужо ішоў у школу, а цёця Поллі пабегла ў камору, дзе віселі рэшткі ад курткі Тома, якую ён насіў у часе сваіх разбойніцкіх дзеянняў. Узяўшы ў рукі куртку, яна раптам задумалася і прашаптала: 

— Не, лепш не трэба! Бедны хлопчык! Я ўпэўнена, што ён зманіў, але такая мана — не грэх. Яна так усцешыла мяне. Я спадзяюся, я ведаю, што бог даруе яму, бо ён зманіў ад добрай душы. Але мне не хочацца пераконвацца ў тым, што гэта мана, — не буду глядзець! 

Яна палажыла куртку і мінуту раздумвала, гледзячы на яе; потым зноў працягнула руку, зноў яе адсунула; нарэшце адважылася, падмацаваўшы сябе думкай: «Гэтая мана з добрым намерам, ад шчырага сэрца, — я не буду крыўдзіцца». Праз хвіліну яна ўжо чытала радкі, накрэмзаныя Томам на кавалку кары, і казала праз слёзы:
 
— Я магла-б дараваць гэтаму хлопчыку сто тысяч грахоў! 

'''''Раздзел ХХ'''''

На твары цёці Поллі, калі яна пацалавала Тома, было нешта такое, ад чаго яго смутак адразу знік, і на душы ў яго зноў зрабілася лёгка і весела. Ён пайшоў у школу, і яму пашанцавала: на рагу ён сустрэўся з Бэкі Тэчэр. Том заўсёды дзейнічаў пад уплывам мінуты. Ён, не задумваючыся, пабег да дзяўчынкі і сказаў: 

— Я сёння трымаў сябе вельмі дрэнна, Бэкі, і вельмі шкадую!.. Я ніколі, ніколі ў жыцці больш не буду так рабіць. Давай памірымся, хочаш? 

Дзяўчынка спынілася і з пагардай глянула яму ў твар. 

— Я буду вам вельмі ўдзячна, містэр Томас Соўэр, калі вы пакінеце мяне ў спакоі. Я больш не жадаю гаварыць з вамі!&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rbdr6s79q2w9eylmx4uweww3ms11ab6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/118</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20433</id>
    <revision>
      <id>84619</id>
      <parentid>58442</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:06:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3349" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Яна трасанула галоўкай і прайшла міма. 

Том быў так пакрыўджаны, што не здагадаўся нават адказаць: «Падумаеш, якое няшчасце! А мне і напляваць!» а потым ужо было позна, — момант прайшоў. Ён нічога не сказаў, але-ж затое раззлаваўся страшэнна. Панура швэндаўся ён па школьным двары, шкадуючы, што Бэкі не хлопчык і яе нельга аддубасіць. А тут якраз яна прайшла міма і сказала нешта абразлівае. Ён адказаў таксама, — і гэта дакончыла разрыў. 

Раззлаваная Бэкі не магла дачакацца пачатку лекцый, каб паглядзець, як усыплюць Тому за папсаваную кнігу. Калі ў яе і хавалася думка выдаць Альфрэда Тэмпля, то пасля куслівых слоў Тома гэтая думка знікла. 

Бедная дзяўчынка! Яна не ведала, што за ёй таксама сочыць бяда. Настаўнік, містэр Добінс, быў чалавек, які ўсё жыццё быў незадаволены сваім лёсам. Самая вялікая мара яго была, — зрабіцца доктарам, але па беднасці ён не мог пайсці далей за школьнага настаўніка. Кожны дзень у класе ён вынімаў з шуфляды стала нейкую таямнічую кнігу і ўрыўкамі, у перапынках, калі вучні не адказвалі лекцый, пачынаў чытаць яе. Гэтая кніга была ў яго заўсёды замкнутая на ключ. Не было хлапчука ў школе, які не паміраў-бы ад жадання хоць адным вокам зірнуць у гэтую кнігу, але не траплялася выпадку. Кожны вучань меў свае меркаванні наконт таго, якая гэта кніга, але кожны думаў па-свойму, а даведацца праўды не было мажлівасці. 

І вось Бэкі, ідучы каля кафедры, заўважыла, што ключ тырчыць у замку: настаўнік забыўся яго ўзяць. Ці можна было прапусціць такі незвычайны выпадак? Дзяўчынка азірнулася — навакол ні душы. Праз хвіліну яна ўжо трымала кнігу ў руках. Загаловак «Анатомія» нічога ёй не сказаў, і яна пачала перагортваць старонкі… і зараз-жа патрапіла на прыгожа намаляваную і афарбаваную чалавечую фігуру. 

У той-жа момант цень упаў на старонку кнігі: ззаду стаяў Том Соўэр, які таксама паспеў убачыць малюнак.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9rkq4hrqod95wgzzuwmd93sxnt3m7k2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/119</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20434</id>
    <revision>
      <id>84620</id>
      <parentid>58110</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:10:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2320" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Бэкі шпарка згарнула кнігу, але так няўдала, што напалову разадрала малюнак. Яна кінула кнігу ў шуфляду, пакруціла ключ у замку і расплакалася ад сораму і прыкрасці. 

— Том Соўэр! гэта акурат падобна на вас. Якая подласць — падкрасціся ззаду і падглядваць за другімі! 

— Чаму-ж падглядваць? Ці-ж я мог ведаць, што вы робіце? 

— Сорам, Том Соўэр! Вы, вядома, набрэшаце на мяне, і што я тады буду рабіць? Мяне абавязкова высцебаюць, а мяне яшчэ ніколі не білі ў школе. — Яна топнула ножкай і крыкнула: — Ну, і хай сабе, калі вы такі подлы! Я таксама нешта ведаю. Пачакайце, вось убачыце, што будзе. Брыдкі! брыдкі! агідны! 

І яна з плачам выбегла з пакою.
 
Том застаўся на месцы, ашаломлены гэтым неспадзяваным нападам. Потым сказаў сабе: 

«Якія яны дзівацкія і дурныя, гэтыя дзяўчаты! Ніколі не білі ў школе! Падумаеш, якая важнасць, што адлупцуюць! Ужо гэтыя дзяўчаты заўсёды такія — спешчаныя і баязлівыя. Вядома, я не скажу старому Добінсу пра гэтую маленькую дурніцу, але яна ўсёроўна пападзецца. Добінс спытаецца, хто парваў яго кнігу. Ніхто не адгукнецца. Тады ён пачне перабіраць усіх па адным, як гэта ён заўсёды робіць, і калі дойдзе да вінаватай, то па твары пазнае, што яна вінаватая, нават не пытаючыся. У дзяўчынак усё можна пазнаць па твары, — яны нічога не ўмеюць схаваць. Ну і,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bss088wleg8hdqjmao7ajd41tajwjkg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/120</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20435</id>
    <revision>
      <id>84621</id>
      <parentid>58111</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:14:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3516" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;вядома, ёй усыплюць. Папалася цяпер Бэкі Тэчэр, — ужо-ж ёй з гэтага цяпер не выкараскацца!» Падумаўшы крыху, ён дадаў: «Так ёй і трэба! Яна была-б рада, каб я папаўся,— хай цяпер сама паспрабуе». 

І Том далучыўся да таварышоў, што гулялі на двары. Праз некалькі мінут прышоў настаўнік, і пачаліся заняткі. Том не надта цікавіўся лекцыямі. Ён увесь час пазіраў у той 
бок, дзе сядзелі дзяўчаты, і кожны раз яго хваляваў выгляд твара Бэкі. Ён зусім не хацеў шкадаваць яе, а тымчасам не мог устрымацца, каб не шкадаваць. Ён не мог выклікаць у сябе нічога падобнага на радасць ці злосць. 

Але вось хутка настаўнік выявіў, што кніга Тома заліта чарніламі, і ўся ўвага Тома накіравалася на свае ўласныя справы. Бэкі на некаторы час забылася на сваё становішча і зацікавілася тым, што робіцца ў класе. Яна не думала, што запэўненні Тома, нібы гэта не ён сам запэцкаў кнігу, могуць вызваліць яго ад кары. Яно так і было: выраканні Тома толькі пагоршылі справу. Бэкі думала, што яна будзе радавацца ад гэтага, і спрабавала запэўніць сябе, што радуецца, але гэта было не вельмі лёгка. Калі дайшло да самага горшага, ёй вельмі хацелася ўстаць і сказаць, што гэта зрабіў Альфрэд Тэмпль, але яна прымусіла сябе сядзець ціха, кажучы сабе: «Ён-жа ж напэўна скажа, што я парвала малюнак. Дык вось-жа не скажу ні слова! Нават каб гэта было неабходна для выратавання яго жыцця». 

Том атрымаў сваю порцыю лазы і бясклопатна вярнуўся на сваё месца. Яму здавалася магчымым, што можа ён і сам, гуляючы, перакуліў чарнільніцу на кнігу. А калі ён адмаўляў сваю віну, дык толькі так сабе, бо такі ўжо звычай, ды яшчэ таму, што хацеў вытрымаць характар.
 
Прайшла цэлая гадзіна. Настаўнік сядзеў на троне і дзюбаў носам. Ад гудзення вучняў, здавалася, самае паветра зрабілася нейкім сонным. Нарэшце містэр Добінс выпрастаўся, пазяхнуў, адчыніў шуфляду і нерашуча пацягнуўся за кнігай, нібы не ведаючы, ці браць яе ці не. Большасць вучняў глядзела на гэта абыякімі вачыма, але двое&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>am67zmicd6xk92ebf8plr7yxkmrv6x0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/121</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20436</id>
    <revision>
      <id>84622</id>
      <parentid>58112</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:18:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2859" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;з іх сачылі за кожным яго рухам. Некалькі часу містэр Добінс безуважна круціў кнігу ў руках, потым узяў яе, усеўся зручней у крэсла і падрыхтаваўся чытаць. 

Том зірнуў на Бэкі. Божа! Які ў яе быў няшчасны выгляд! Нібы ў трусіка, у якога нацэліліся са стрэльбы. Том адразу забыўся на сваю сварку з ёю. Трэба зараз-жа нешта такое зрабіць, зараз-жа, не чакаючы ні мінуты! Але блізкая, няўхільная небяспека паралізавала ўсю яго кемлівасць.
 
Ёсць! Бліскучая думка! Ён падбяжыць, вырве кнігу з рук настаўніка, выскачыць за дзверы — і шукай ветра ў полі! Але пакуль ён падумаў, момант быў прапушчаны: настаўнік разгарнуў кнігу. Эх, каб можна было вярнуць гэты страчаны момант! «Позна ўжо, — цяпер для Бэкі няма ратунку!» казаў сабе Том. 

Яшчэ хвіліна — і настаўнік абвёў вачыма клас. Усе вочы спусціліся перад яго позіркам. У гэтым позірку было нешта такое, што нават невінаватыя задрыжэлі ад страху. Настала пауза, у працягу якой некаторыя паспелі палічыць да дзесяці. Настаўнік, так сказаць, назапашваў лютасць. Нарэшце ён загаварыў: 

— Хто парваў гэтую кнігу? 

Ані гуку. У класе была такая ціша, што можна было-б пачуць, як упадзе булаўка. Маўчанка цягнулася. 

Настаўнік прыглядаўся па чарзе да кожнага твару, шукаючы адзнакаў віны. 

— Бэнджамен Роджэрс, ты парваў гэтую кнігу? 

Адмоўны адказ. Зноў пауза. 

— Джозеф Гарпер, ты? 

Зноў адмаўленне. Трывога Тома ўсё расла. Гэтыя пытанні і адказы былі для яго нібы павольнае мардаванне. 
Настаўнік запытаў хлопчыкаў і звярнуўся да дзяўчынак:
 
— Эмі Лоўрэнс? 

Тая пакруціла галавой. 

— Грэсі Мілер? 

Тое самае. 

— Сюзана Гарпер, дык гэта ты?&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4kf1ykjqyunw5bndhx2dbvcrvcqopfq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/122</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20437</id>
    <revision>
      <id>84623</id>
      <parentid>58113</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:21:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2129" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;
Зноў адмоўны адказ. Цяпер чарга дайшла да Бэкі Тэчэр. Том дрыжэў ад ног да галавы.
 
— Рэбека Тэчэр (Том зірнуў на яе твар; ён увесь збялеў ад жаху), ці не ты парвала… не… глядзі мне ў вочы 
(яна жаласна падняла рукі)… ці не ты парвала гэтую кнігу? 

У галаве Тома маланкай бліснула думка. Ён ускочыў на ногі і крыкнуў: 

— Гэта зрабіў я! 

Уся школа недаўменна ўтаропілася на вар’ята, які зрабіў такую незвычайную рэч, як добраахвотнае прызнанне. Том пастаяў крыху, каб 
сабраць свае разгубленыя думкі, і калі нарэшце пайшоў у той кут, дзе яго чакала кара, то здзіўленне і ўдзячнасць, якія ён убачыў у вачах Бэкі, маглі-б узнагародзіць яго і за сотню ўдараў.

Захоплены веліччу свайго геройства, ён без адзінага крыку выцерпеў лютую кару і таксама спакойна прыняў дадатковую кару — загад застацца ў школе на дзве гадзіны пасля сканчэння заняткаў. Ён ведаў, хто будзе чакаць яго на дварэ, калі яго выпусцяць з няволі, і нуднае сядзенне ў школе не здавалася яму вялікай бядою. 

'''''Раздзел ХХІ'''''

Набліжаліся канікулы. Настаўнік, заўсёды строгі, зрабіўся яшчэ больш суровы і вымагальны: яму хацелася, каб яго школа вызначылася на экзаменах. Яго палка і {{перанос пачатак|п=лі|к=нейка}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5p2zcthk7tge0892xh85a2mkd2hdnnj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/123</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20438</id>
    <revision>
      <id>84624</id>
      <parentid>58114</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:27:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3542" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=лі|к=нейка}} цяпер рэдка ляжалі без работы, прынамсі ў малодшых класах. Толькі вялікія хлопцы ды маладыя дзяўчаты гадоў восемнаццаць-дваццаць былі вызвалены ад кар. А містэр Добінс караў добрасумленна; ён хоць і хаваў пад парыком лысы бліскучы чэрап, але гадоў меў не так уже многа і мускулы ў яго былі здаровыя. 

Чым больш набліжаўся вялікі дзень, тым больш выяўлялася схаваная ў ім жорсткасць і ўхіл да катавання: здавалася, яму прыемна было караць за самыя нязначныя правіны. Няшчасныя малышы ўдзень цярпелі страх і боль, а ўначы абмяркоўвалі планы помсты. Яны скарыстоўвалі кожны выпадак, каб учыніць штуку свайму настаўніку. Але дзе-ж ім было цягацца з ім? За кожнай такой штукай ішла такая страшная кара, што хлопчыкі заўсёды аставаліся пабітымі і асаромленымі ў гэтай барацьбе. 

Нарэшце яны арганізавалі змову і прыдумалі план помсты, які абяцаў бліскучую перамогу. Яны даверылі сваю тайну сыну маляра, які маляваў шыльды, і ўгаварылі яго памагаць ім. Той прышоў у захапленне — і не дзіва: настаўнік сталаваўся ў доме яго бацькі, і ў хлопчыка было досыць прычын ненавідзець яго. Як знарок, жонка настаўніка збіралася паехаць на некалькі дзён да знаёмых у госці, і, значыцца, ніхто не мог перашкодзіць выкананню задуманай помсты. Настаўнік быў п’яніца, і сын маляра абяцаў таварышам, што ў вечар экзамена, калі настаўнік вып’е і засне ў сваім крэсле, ён «усё наладзіць», а сам уцячэ.
 
Усё вышла, як думалі. А восьмай гадзіне вечара вызначанага дня будынак школы быў ярка асветлены і ўпрыгожаны гірляндамі і фестонамі з лісцяў і кветак. Настаўнік сядзеў на ўзвышэнні, у вялікім крэсле. Ззаду ад яго была чорная дошка. Па твары яго відаць было, што ён ужо досыць пачаставаў сябе віном. Шэсць радоў лавак супроць яго і па тры пярэдніх з кожнага боку былі заняты ўрадаўцамі і бацькамі вучняў. Налева, за галовамі абываталяў, на шырокім часовым памосце сядзелі школьнікі, якія павінны былі прымаць удзел у сёнешнім экзамене; шэрагі&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nmgmzr7lvae4uwibycvvkk6yogdgf4t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/124</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20439</id>
    <revision>
      <id>84625</id>
      <parentid>58115</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:33:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3370" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;маленькіх хлопчыкаў, умытых, святочна ўбраных і адчуваючых сябе вельмі няёмка ў парадных касцюмах; шэрагі нязграбных хлопчыкаў-падлеткаў; нарэшце, шэрагі дзяўчынак і дарослых дзяўчат, убраных у батыст і муслін і, відаць, ні на хвіліну не забываўшых пра свае голыя рукі, з надзетымі на іх бабкавымі бразгалкамі, і пра ружовыя і блакітныя банты ды кветкі на галаве. Далей ужо сядзелі школьнікі, якія не прымалі ўдзелу ў іспытах. 

Пачалося з таго, што малюсенькі хлопчык устаў і нясмела прадэклямаваў: «Наўрад ці вы маглі чакаць, каб: крошка-хлопчык мог сказаць», суправаджаючы дэклямацыю ненатуральнымі, недарэчнымі рухамі, нібы машына, у якой нешта папсавалася. Але тым не менш ён шчасліва дабраўся да канца, быў узнагароджаны апладысментамі, аддаў вывучаны паклон і пайшоў на сваё месца. 

Вышла маленькая засаромленая дзяўчынка, прамармытала: «У Мэры было ягнё», зрабіла нязграбны кніксен і пад плясканне публікі, чырвоная і шчаслівая, села на сваё месца. 

Потым са штучнай вольнасцю на эстраду вышаў Том Соўэр і пачаў дэклямаваць старое, але неўміручае: 
«Дайце мне волю або забіце мяне!», люта падвышаючы голас і махаючы рукамі; але, дайшоўшы да палавіны, ён запнуўся. Жах ахапіў яго, ногі падкасіліся, у горле нешта душыла, ён не мог вымавіць ні слова. Праўда, слухачы, відаць, спачувалі яму, але яны маўчалі, і гэтая маўчанка прыгнятала Тома больш яшчэ, чымся іхняе спачуванне. Настаўнік нахмурыўся, і гэта зусім даканала хлопчыка. Ён напнуўся яшчэ крыху і, зусім збянтэжаны, сышоў з эстрады. Былі спробы падтрымаць яго апладысментамі, але вельмі слабыя. 

Далей ішло: «Хлопчык стаяў на палаючай палубе», — «Асірыйцы ішлі, як на статак ваўкі» і іншыя ўзорныя ўрыўкі для галоснага чытання. Потым юныя лэдзі асабіста чыталі свае ўласныя творы. Кожная па чарзе выходзіла на край эстрады, прачышчала горла, вымала рукапіс, {{перанос пачатак|п=перавя|к=заны}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iq0w4n302qbtq3mdj9e79nufeluwzah</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/125</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20441</id>
    <revision>
      <id>84626</id>
      <parentid>58443</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:38:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1706" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=перавя|к=заны}} прыгожанькай істужачкай, і пачынала чытаць, выконваючы належным чынам інтанацыю і знакі прыпынку.
 
Тэмы твораў былі тыя самыя, на якія пісалі ў падобных выпадках мамкі, бабкі і прабабкі гэтых дзяўчат аж да 
самых крыжовых паходаў: «Сяброўства», «Успаміны пра мінулае», «Казачнае царства», «Перавагі адукавання», «Журба», «Любоў да бацькоў» і г. д. і г. д. Першы прачытаны твор меў загаловак: «Дык вось якое жыццё!» Чытанне час ад часу перапынялася заўвагамі публікі, накшталт: «Як хораша!», «Як красамоўна!», «Якая праўда!» і г. д. 
Услед за тым з’явілася смуглявая, чорнавокая і чорнавалосая дзяўчына, вытрымала эфектную паузу, зрабіла трагічную міну і стрымана пачала: 

&lt;blockquote&gt;«{{Разьбіўка|Здань}}. Ноч была цёмная і бурная. Вакол нябеснага трона не дрыжэла ніводнай зоркі, але затое ў вушах безупынна дрыжэлі глухія раскаты грому, а жахлівыя маланкі сярдзіта пранізвалі воблачныя нябесныя зводы, здавалася,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>19btwv4ppjkp641m05x2gbnfhk7kect</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/126</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20443</id>
    <revision>
      <id>84627</id>
      <parentid>58444</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:45:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3355" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;пагарджаючы ўладай, якую ўзяў над іх страшнай сілай Франклін&lt;ref&gt;''Вен'ямін Франклін'' — вядомы амерыканскі вучоны, які жыў у XVIII ст. Ён рабіў вопыты над мала вядомай тады электрычнасцю і вынайшоў громаадвод. &lt;/ref&gt;. Нават буйныя вятры аднадушна пастанавілі пакінуць свае тайныя сховы і бушавалі, нібы для таго, каб надаць яшчэ больш жудасці дзікай сцэне. У гэтую гадзіну цемры і жаху дух мой прагнуў чалавечага спачування, але замест таго да мяне з’яўлялася яна — мой лепшы прыяцель, мой усцяшальнік, дарадца і кіраўнік, мая радасць у горы і благаславенне ў радасці» і г. д. і г. д.&lt;/blockquote&gt; 

Увесь твор займаў дзесяць старонак і канчаўся незвычайна суровай пропаведдзю. Ён быў прызнаны дасканалым, і яму была прысуджана першая ўзнагарода. Гарадскі 
галава, выдаючы аўтару ўзнагароду, зрабіў цёплую прамову, што «ніколі не чуў нічога больш красамоўнага». 

Настаўнік зусім развесяліўся. Адсунуўшы крэсла і павярнуўшыся спіной да аўдыторыі, ён пачаў рысаваць на дошцы карту Амерыкі, каб потым пераэкзаменаваць вучняў па геаграфіі. Але рука дрэнна слухалася яго, і па класе пранеслася стрыманае хіхіканне. Ён ведаў, у чым справа, і стараўся паправіцца. Ён сціраў нарысаванае і чарціў зноў, але выходзіла яшчэ горш, і хіхіканне чулася яшчэ больш. 

Ён накіраваў усю сваю ўвагу на работу, каб спыніць гэты непрыемны смех. Ён адчуваў, што ўсё вочы накірованы на яго, і думаў, што справа наладжваецца, але смех у класе не сцішаўся а, наадварот, узмацняўся. І не дзіва!.. 

Акурат над галавой настаўніка была адтуліна ў столі — люк, і праз гэты люк ціха спускалася на вяроўцы кошка, перавязаная вяроўкай вакол тулава, прычым галава яе была туга абвязана трапкай, каб яна не мяўкала. Павольна спускаючыся, яна выгіналася ўсім целам і цягнулася ўверх, каб злавіць кіпцюрамі вяроўку, але лавіла толькі паветра. Хіхіканне рабілася ўсё гучнейшым. Кошка была ўжо на санты&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>79nhcewt8p5rkgh0qae52918gslnib4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>84628</id>
      <parentid>84627</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:47:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3408" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;пагарджаючы ўладай, якую ўзяў над іх страшнай сілай Франклін&lt;ref&gt;''Вен'ямін Франклін'' — вядомы амерыканскі вучоны, які жыў у XVIII ст. Ён рабіў вопыты над мала вядомай тады электрычнасцю і вынайшоў громаадвод. &lt;/ref&gt;. Нават буйныя вятры аднадушна пастанавілі пакінуць свае тайныя сховы і бушавалі, нібы для таго, каб надаць яшчэ больш жудасці дзікай сцэне. У гэтую гадзіну цемры і жаху дух мой прагнуў чалавечага спачування, але замест таго да мяне з’яўлялася яна — мой лепшы прыяцель, мой усцяшальнік, дарадца і кіраўнік, мая радасць у горы і благаславенне ў радасці» і г. д. і г. д.&lt;/blockquote&gt; 

Увесь твор займаў дзесяць старонак і канчаўся незвычайна суровай пропаведдзю. Ён быў прызнаны дасканалым, і яму была прысуджана першая ўзнагарода. Гарадскі 
галава, выдаючы аўтару ўзнагароду, зрабіў цёплую прамову, што «ніколі не чуў нічога больш красамоўнага». 

Настаўнік зусім развесяліўся. Адсунуўшы крэсла і павярнуўшыся спіной да аўдыторыі, ён пачаў рысаваць на дошцы карту Амерыкі, каб потым пераэкзаменаваць вучняў па геаграфіі. Але рука дрэнна слухалася яго, і па класе пранеслася стрыманае хіхіканне. Ён ведаў, у чым справа, і стараўся паправіцца. Ён сціраў нарысаванае і чарціў зноў, але выходзіла яшчэ горш, і хіхіканне чулася яшчэ больш. 

Ён накіраваў усю сваю ўвагу на работу, каб спыніць гэты непрыемны смех. Ён адчуваў, што ўсё вочы накірованы на яго, і думаў, што справа наладжваецца, але смех у класе не сцішаўся а, наадварот, узмацняўся. І не дзіва!.. 

Акурат над галавой настаўніка была адтуліна ў столі — люк, і праз гэты люк ціха спускалася на вяроўцы кошка, перавязаная вяроўкай вакол тулава, прычым галава яе была туга абвязана трапкай, каб яна не мяўкала. Павольна спускаючыся, яна выгіналася ўсім целам і цягнулася ўверх, каб злавіць кіпцюрамі вяроўку, але лавіла толькі паветра. Хіхіканне рабілася ўсё гучнейшым. Кошка была ўжо на {{перанос пачатак|п=санты|к=метраў}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>clpnu7svr8grc04z4kv6p6i3emtlgl6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/127</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20444</id>
    <revision>
      <id>84629</id>
      <parentid>58121</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:52:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1418" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=санты|к=метраў}} дваццаць ад занятога сваёй справай настаўніка… ніжэй… яшчэ ніжэй… міг — і яна ў роспачы ўчапілася за парык і разам са сваім трафеем умомант узляцела ўгару на вачах здзіўленай публікі. І вакол лысага чэрапа м-ра Добінса раптам разлілася ззянне, бо сын маляра {{Разбіўка|пазалаціў}} яму лысіну!.. 

Пасля гэтага сход разышоўся. Хлопчыкі адпомсцілі. Надышлі канікулы. Бэкі Тэчэр паехала на лета з бацькамі ў другі горад, і з яе ад’ездам змеркла ўся радасць жыцця Тома.

'''''Раздзел ХХІІ'''''

Нарэшце сонная атмасфера ў гарадку ўскалыхнулася — і вельмі дужа. Прызначаны быў дзень суда над забойцам доктара. У гарадку толькі аб гэтымі гаварылі, няма куды было дзецца ад гутарак. Пры кожным слове пра забойства ў Тома кроў {{перанос пачатак|п=хала|к=дзела}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f0dugo5pa4njnqn2xti3nzd2wgxfo7m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/128</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20445</id>
    <revision>
      <id>84630</id>
      <parentid>58122</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T05:58:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2528" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=хала|к=дзела}} ў жылах. Нячыстае сумленне і страх падказвалі яму, што такія гутаркі пры ім вядуцца нездарма, што яго «мацаюць». 

Ён адвёў Гека ў зацішны куток, каб пагаварыць з ім і хоць крыху супакоіць душу, даўшы волю языку і падзяліўшы такім чынам цяжкасць гора з другім пакутнікам. Апрача таго, ён хацеў пераканацца, ці ўмее Гек трымаць язык за зубамі.

— Гек, ты каму-небудзь казаў? 

— Пра што? 

— Сам ведаеш пра што.

— Вядома, не. 

— Ні слова? 

— Аніводнага славечка, праваліцца мне на гэтым мёсцы. Чаму ты пытаешся? 

— Так сабе! Я баяўся. 

— Ну, Том Соўэр, гэта ўжо будзе нікуды не варта, калі мы з табой прагаворымся: не выратаваць нам тады галавы. Ты-ж сам ведаеш. 

Тому зрабілася лягчэй. Памаўчаўшы, ён спытаў:
 
— Гек, цябе-ж ніхто не можа прымусіць прагаварыцца, ці не так? 

— Прымусіць мяне прагаварыцца? Ну, не! Можа толькі тады, калі мне захочацца, каб гэты д’ябал метыс мяне ўтапіў; тады, магчыма, я дазволю сабе прагаварыцца, — не іначай. 

— Вось гэта добра! Я так думаю, што пакуль нашы языкі прывязаныя, нас ніхто не кране. А ўсё-ж такі давай зноў паклянемся маўчаць. Так вярней будзе. 

— Згодзен. 

І яны зноў далі клятву з адпаведнай урачыстасцю. 

— А што гавораць, Гек? Каго падазраюць ў забойстве? Я столькі наслухаўся, што і не разбяруся.

— Што гавораць? Ды ўсё адно: Меф Потэр, Меф Потэр, Меф Потэр. Мяне нават у пот кідае, калі я гэта чую, — {{перанос пачатак|п=про|к=ста}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6q10o4b84thxiqtfen2l4xpbne6igvz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/129</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20446</id>
    <revision>
      <id>84631</id>
      <parentid>58123</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T06:02:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2892" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=про|к=ста}} пайшоў-бы, куды вочы глядзяць і схаваўся-б дзе-небудзь.

— Во-во! і я таксама! А прападзе ён нізавошта! Ты шкадуеш яго? 

— Ну але, нават вельмі часта. Нікуды ён не варты чалавек, але-ж затое і шкоды нікому не робіць. Павудзіць трошкі рыбкі, каб было на што выпіць, а потым бадзяецца без работы… Ну, ды і мы ўсе такія самыя. А ўсё-такі ён добры: аднаго разу ён аддаў мне палову рыбіны ад свайго абеду, а яе і на аднаго чалавека было мала. А колькі разоў ён бараніў мяне ад бяды! 

— А мне ён ладзіў кручкі, прывязваў іх да маёй вудачкі. Хацелася-б выратаваць яго. 

— Вось куды махнуў! Як-жа ж мы выратуем? Калі мы яго выпусцім, яго зноў зловяць. 

— Та-ак, зловяць. Але я нават слухаць не магу, як страшэнна яго лаюць за тое, чаго ён не рабіў. 

— І я таксама, Том. Разумееш, раптам гавораць, што ў яго самая разбойніцкая морда з усёй вёскі, і дзівяцца, што аж да гэтага часу яго не павесілі! 

— Але, але, так і гавораць! Я сваімі вушамі чуў, як казалі, што калі яго апраўдаюць, дык нашы хлопцы самі павесяць яго. 

Хлопчыкі доўга яшчэ гутарылі паміж сабой, але не знайшлі вялікай уцехі ў гэтай гутарцы. На змярканні яны пайшлі швэндацца каля маленькай глухой турмы, несвядома спадзяючыся, што можа што-небудзь такое здарыцца, што адразу выведзе іх з непрыемнага становішча. 

Але нічога не здарылася: відаць, ні ангелы, ні чараўнікі не цікавіліся няшчасным вязнем. 

Хлопчыкі зрабілі толькі тое, што часта рабілі і раней: перадалі Потэру праз краты крыху тытуну і запалак. Ён знаходзіўся ў ніжнім памяшканні, і вартаўнікоў паблізу не было. 

Яго ўдзячнасць за такія падарункі і раней бянтэжыла&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>axhsdm6v21l11cqu9lhvoaam603g5pp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/130</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20447</id>
    <revision>
      <id>84632</id>
      <parentid>58124</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T06:46:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1335" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;і сароміла іх. А на гэты раз яна кальнула іх яшчэ больш. Яны адчулі сябе подлымі здраднікамі, калі Потэр сказаў ім: 

— Добрыя вы рэбяткі, больш за ўсіх 
тут шкадуеце мяне. І я гэта не забуду. Я часта кажу сабе: вось-жа ж я ўсёй дзетвары ладзіў змеяў і ўсялякія штукі паказваў ім, і дзе лепш вудзіць, — словам жыў з імі ў 
дружбе, а цяпер, калі стары Меф у бядзе, усе на яго забыліся, апрача Тома і Гека. Гэтыя не забылі мяне, — і я іх не забуду. Так, рэбяткі, я зрабіў жудасную справу: відаць хмель мяне так адурманіў, толькі гэтым і магу сабе растлумачыць… А цяпер мяне за гэта падцягнуць, — ды так і трэба. Мажліва, яно для мяне і лепш, прынамсі я хачу думаць, што лепш. Ну, ды не будзем аб гэтым казаць. Я не хачу вас {{перанос пачатак|п=засму|к=чаць}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cixnr6ppimof145gvbkcxtnbgo6fx5s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/131</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20448</id>
    <revision>
      <id>84633</id>
      <parentid>58125</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T06:55:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3531" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=засму|к=чаць}}, вы да мяне папрыяцельску ставіцеся. Я толькі вось што хачу вам сказаць: калі не хочаце трапіць за краты, не напівайцеся, рэбяткі, — у хмялю чалавек не ведае, што робіць. Станьце трохі ў бок, вось так: калі чалавек у такой бядзе, прыемна бачыць прыяцельскі твар, а да мяне сюды ніхто не ходзіць, апрача вас. Добрыя вы хлапчукі. Станьце адзін аднаму на спіну, каб я мог да вас дакрануцца. Вось так. Ну, цяпер давайце рукі, — вашы пралезуць праз краты, а мая надта тоўстая. Маленькія ручкі, слабыя, а усё-ж такі яны дужа памагалі Мефу Потэру і памаглі-б яшчэ больш, каб маглі. 

Том пайшоў да хаты зусім няшчасны і ўсю ноч бачыў страшныя сны. На другі і на трэці дзень ён зрання да вечара бадзяўся каля суда, імкнучыся ўвайсці, але сілком стрымліваючы сябе. З Гекам было тое самае. Яны старанна ўнікалі адзін аднаго. Абодва час ад часу адыходзілі прэч, але незразумелая сіла зноў цягнула іх назад. Калі хто-небудзь выходзіў з залы суда і расказваў, што там адбываецца, Том прагна лавіў кожнае слова, але весткі прыходзілі ўсё няўцешныя: бедны Потэр заблытваўся ўсё больш і болшь. К канцу другога дня ў гарадку ўсе лічылі, што паказанне індзейца Джо не абвергнута і нельга нават сумнявацца ў тым, які прыгавор вынесуць прысяжныя. 

У гэтую ноч Том позна вярнуўся дадому і, як звычайна, улез праз акно. Ён быў вельмі ўзбуджаны і даўно не мог заснуць. На другі дзень увесь горад ад раніцы сабраўся каля залы суда, бо гэта быў вялікі дзень. Зала была паўнюткая. Пасля доўгага чакання ўвайшлі прысяжныя і занялі свае месцы. Неўзабаве перад тым прывялі Потэра, бледнага, схудалага, замяшанага, у кайданах, і пасадзілі на лаву падсудных, адкуль яго маглі бачыць усе. На бачным месцы сядзеў індзеец Джо, спакойны, як заўсёды.

Зноў зрабілася ціха. Потым увайшлі суддзі, і шэрыф абвясціў пасяджэнне адкрытым. Зашапталіся паміж сабой адвакаты, пісцы зашамацелі паперай. Усё гэта стварыла атмасферу трывожнага, напружанага чакання. Першым быў&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n2txdveahv2itg370f04r5j2v773771</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/132</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20449</id>
    <revision>
      <id>84634</id>
      <parentid>58126</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T06:59:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2829" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;выкліканы сведка, які бачыў, як Меф Потэр мыўся ў рэчцы раніцою таго дня, калі было выяўлена забойства. Ён сказаў, што Меф Потэр, убачыўшы яго, кінуўся бегчы. Задаўшы яшчэ некалькі пытанняў, пракурор сказаў абаронцы: 

— Цяпер ваша чарга. 

Падсудны падняў на яго вочы, але зараз-жа зноў апусціў, калі яго абаронца сказаў: 

— Мне няма аб чым пытацца. 

Наступны сведка паказаў, што ён знайшоў нож каля забітага. І зноў на пытанне пракурора абаронца адказаў: 

— Я не маю ніякіх пытанняў. 

Трэці сведка прысягнуў, што часта бачыў гэты нож ў руках у Потэра. І зноў абаронца адмовіўся задаваць яму  пытанні. 

На тварах у прысутных выявілася нездавальненне. Што-ж гэта за абаронца такі? Няўжо-ж ён так і не паспрабуе выратаваць свайго кліента? 

Некалькі сведак паказалі, што Потэр, калі яго прывялі на месца забойства, трымаў сябе, як вінаваты. І гэтых адвакат адпусціў, не задаўшы ніводнага пытання. 

Пракурор падняўся з месца і сказаў: 

— Зусім надзейныя сведкі ўстанавілі пад прысягай той факт, што гэта жудаснае злачынства зрабіў не іншы хто, а няшчасны, што сядзіць на лаве падсудных. Больш мне няма чаго дадаць. 

Бедны Потэр застагнаў і закрыў твар рукамі, ціха хістаючыся ўзад і ўперад. У зале суда была цяжкая цішыня. Многія мужчыны расчуліліся, а жанчыны нават плакалі ад жалю. 

Тады падняўся абаронца. 

— Ад пачатку паседжання я стараўся даказаць, што мой кліент зрабіў гэтае жудаснае злачынства ў непрытомным стане, выкліканым ап’яненнем. Але цяпер я змяніў сваю думку і не буду звяртацца да ласкі прысяжных. 

І павярнуўшыся да судовага прыстава, ён сказаў:&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m1io73zckjaeoorp9snyi1kahdtlv7a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/133</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20450</id>
    <revision>
      <id>84635</id>
      <parentid>58445</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T07:03:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2492" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Прывядзіце Тома Соўэра. 

На ўсіх тварах, не выключаючы самога Потэра, з’явілася здзіўленне. Усе погляды з цікавасцю накіраваліся на Тома. У хлопчыка быў зусім збянтэжаны выгляд. Ён страшэнна баяўся. Яго прывялі да прысягі. 

— Томас Соўэр, дзе вы былі семнаццатага чэрвеня, каля гадзіны ночы? 

Том паглядзеў на жалезны твар індзейца Джо, і ў яго язык прыліпнуў у роце. Слухачы затаілі дыханне, але сведка маўчаў. Праз некалькі хвілін хлопчык трохі авалодаў сабой, — і ўсе пачулі яго ціхі, але выразны адказ: 

— На могілках. 

— Калі ласка, гаварыце крыху мацней. Не бойцеся. Такім чынам, вы былі… 

— На могілках. 

Пагардлівая ўсмешка мільганула на твары індзейца. 

— Ці не былі вы блізка каля магілы Горса Вільямса? 

— Так, сэр. 

— Калі ласка, мацней. На якой адлегласці ад яе вы былі? 

— За два крокі, як цяпер вы ад мяне. 

— Вы схаваліся ці стаялі на вачах? 

— Схаваўся. 

— Дзе? 

— За вязамі, што каля магілы.
 
Індзеец Джо ледзь значна ўздрыгнуўся. 

— З вамі быў яшчэ хто-небудзь? 

— Так, сэр, я пайшоў туды з…

— Стойце, пачакайце крыху. Няма патрэбы называць зараз вашага спадарожніка. У свой час мы дапытаем і яго. Вы што-небудзь прынеслі з сабой на могілкі? 

Том засароміўся і не ведаў як адказаць. 

— Кажыце, не бойцеся, — праўда заўсёды паважаная. 

— Толькі… толькі здохлую кошку. 

У зале пачуўся смех. Старшыня пазваніў. 

— Мы прадставім, як доказ, шкілет гэтай кошкі.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lcsztw965r7hti9wlqpuc76mmfcnw2w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/134</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20451</id>
    <revision>
      <id>84636</id>
      <parentid>58484</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T07:08:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3130" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;А цяпер, мой дарагі, раскажыце нам ўсё, што вы бачылі, — усё як было, без тойкі, — і не бойцеся нічога. 

Том пачаў, спярша нерашуча, потым паступова захапіўся; прамова яго палілася жывей і гладзей; хутка ў зале суда чуўся толькі адзін яго голас; публіка з разяўленымі ратамі, затоіўшы дыханне, лавіла кожнае яго слова, не заўважаючы часу, — так была яна захоплена і ўзрушана гэтым апавяданнем. Агульнае хваляванне дасягнула вышэйшай ступені, калі Том дайшоў да сцэны забойства: «А калі доктар стукнуў Мефа Потэра дошкай па галаве і той упаў, — індзеец Джо кінуўся на яго з нажом і…» 

Трах! Хутчэй за маланку метыс кінуўся да акна, расштурхаў тых, хто хацеў-быў затрымаць яго, — і знік! 

'''''Раздзел ХХІІI'''''

Том яшчэ раз зрабіўся славутым героем, якога песцілі дарослыя і якому зайздросцілі маладыя. Ён нават набыў сабе бяссмертнасць: яго імя трапіла ў друк, — мясцовая газета праслаўляла яго. Былі людзі, якія лічылі, што ён абавязкова будзе прэзідэнтам, калі толькі яго раней не павесяць. 

Усе лагодзілі Мефу Потэру і горача віталі, што ён выратаваўся ад пятлі. 

Удзень Тома акружалі ўвага і слава, але затое ўначы ён мучыўся ад страху. Ён заўсёды бачыў ува сне індзейца Джо з помстай у поглядзе. Ніякія спакусы не маглі выцягнуць хлопчыка з дому пасля заходу сонца. Няшчасны Гек быў у такім-жа самым становішчы, бо Том увечары напярэдадні апошняга дня суда расказаў усю гісторыю адвакату, і Гек страшэнна баяўся, каб яго дачыненне да гэтай справы не выявілася, хоць пасля таго, як метыс уцёк, Геку і не трэба было даваць паказанні ў судзе. Праўда, адвакат даў слова маўчаць, але што з таго? Пасля таго як сумленне прыгнала Тома ўначы ў дом адваката і прымусіла парушыць страшную клятву, Гек страціў давер’е да ўсяго чалавецтва.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>em0zeku06u6kea85x3tndu3gioiul4w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/135</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20452</id>
    <revision>
      <id>84638</id>
      <parentid>58446</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T07:12:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2846" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Удзень, слухаючы шчырую падзяку Потэра, Том быў рады, што выдаў тайну; уначы-ж ён шкадаваў, што не здолеў трымаць язык за зубамі. Ён то баяўся, што індзейца Джо ніколі не зловяць, то баяўся, што яго зловяць. Ён быў упэўнены, што ўздыхне вольна толькі тады, калі ўбачыць сваімі вачыма гэтага чалавека мёртвым. 

Ператрэслі ўсю акругу, вызначылі прэмію таму, хто знойдзе метыса, але нічога не знайшлі. З Сент-Луі выпісалі ўсё ведаючага выведніка. Той пашукаў, панюхаў, паківаў галавой і дасягнуў такога-ж выдатнага поспеху, як звычайна кожны з яго прафесіі, а іменна, — з хітрай мінай ён абвясціў, што «натрапіў на след». Але-ж «след» павесіць за забойства нельга, і таму пасля ад’езду агента Том, як і раней, адчуваў страшэнную небяспеку. 

Дні цягнуліся марудна, але ўсё-ж такі час ішоў, і з кожным днём цяжар трывогі, які прыгнятаў Тома, паступова палягчаўся. 

'''''Раздзел ХХІV'''''

У жыцці кожнага нармальнага хлопчыка надыходзіць час, калі ён адчувае непераможнае жаданне капаць зямлю і 
шукаць схаваныя ў ёй скарбы. Гэтае жаданне ў адзін трывожны дзень з’явілася і ў Тома. 

Ён пайшоў шукаць Джо Гарпера, але не знайшоў яго. Тады ён знайшоў Бэна Роджэрса, але той вудзіў рыбу. Нарэшце ён натрапіў на Гека Фіна. Гек — вось самы адпаведны таварыш! Том павёў яго ў такое месца, дзе ніхто не мог-бы іх падслухаць, і там адкрыў яму свае планы. Гек згадзіўся. Гек заўсёды быў згодзен прыняць удзел у кожнай справе, якая абяцала забаву і не патрабавала выдаткаў, бо часу ў яго было так многа, што ён нават не ведаў, куды яго дзець, і ні ў якім разе не мог сказаць, што яго час — гэта грошы.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7tb8l95uwdfo2twe7dmxj48h5r9o1w3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/136</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20453</id>
    <revision>
      <id>84639</id>
      <parentid>58447</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T07:15:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2777" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Дзе-ж мы будзем капаць? 

— О, усюды, у розных месцах! 

— Няўжо скарбы ўсюды схаваны? 

— Вядома, не, Гек. Іх закапваюць у асаблівых месцах — на астравах, або ў пагрызеных чарвякамі скрынях дзе-небудзь пад вытыркнутым сукам старога трухлявага дрэва, акурат у тым месцы, куды цень кладзецца ў поўнач; але часцей за ўсё — пад падлогай у тых дамах, дзе водзяцца здані. 

— Хто-ж іх закопвае?

— Зразумела, разбойнікі. А ты думаў, хто — школьныя наглядачы ці што? 

— Не ведаю. Каб гэта быў мой скарб, я яго не закопваў-бы ў зямлю, — я-б на гэтыя грошы жыў і весяліўся. 

— І я таксама. Але разбойнікі гэтак не робяць; яны заўсёды закопваюць свае грошы ў зямлю і там пакідаюць. 

— І потым вяртаюцца, каб узяць іх?
 
— Не, яны думаюць вярнуцца, але потым забываюць прыметы або паміраюць, не ўзяўшы скарба. І вось скарб ляжыць сабе ды ляжыць, і ржавее. А потым хто-небудзь знойдзе старую, пажоўклую паперу, якая пакажа яму, па якіх адзнаках шукаць. Ды і паперу гэтую трэба разбіраць аж цэлы тыдзень, калі не болей, бо ў ёй толькі незразумелыя знакі. 

— І ў цябе ёсць такая папера, Том? 

— Не. 

— Як-жа ж ты пазнаеш прыметы? 

— Мне не патрэбны яны. Скарбы заўсёды закопваюцца пад домам, дзе водзяцца здані, або на востраве, ці пад сухім дрэвам, у якога сук вытыркаецца ў бок. Мы-ж прабавалі ўжо капаць на Джэксонавым востраве і яшчэ можам паспрабаваць. А за ручаём ёсць стары дом, дзе водзяцца здані, і тамака-ж куча высахлых дрэў. 

— І пад усімі імі скарбы? 

— Як ты гаворыш! Вядома, не! 

—  Дык як-жа ж ты пазнаеш, пад якім капаць? 

— Будзем капаць пад усімі.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2fvcx2pvrryau1kk59royltvztq9t4s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/137</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20454</id>
    <revision>
      <id>84640</id>
      <parentid>58448</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T07:18:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2580" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Ну, Том! Гэта-ж зойме ўсё лета. 

— Дык што-ж? А затое ўяві сабе, што мы знойдзем медны гаршок і ў ім сотню долараў, або пагрызены чарвякамі куфар, поўны брыльянтаў. Што ты тады скажаш? 

У Гека загарэліся вочы.

— Вось было-б добра! Ты мне дай тады сотню долараў, а брыльянты бяры сабе, — мне іх не трэба, 

— Добра! Ужо-ж я брыльянтаў не кіну, можаш быці, упэўнены. Некаторыя з іх каштуюць па дваццаць долараў штука, і няма ніводнага, які не каштаваў-бы долара. 

— Няўжо?.. 

— Вядома. Гэта табе кожны скажа. Ці-ж, ты ніколі не бачыў брыльянтаў, Гек? 

— Колькі памятаю, не. А дзе-ж мы пачнем капаць? 

— Ужо і не ведаю. Ці не пачаць з таго старога сукаватага дрэва, што на другім баку ручая? 

— Добра. 

Яны дасталі пагнутую матыку і рыдлёўку і выправіліся ў паход. 

Да месца трэба было ісці тры мілі. Прышлі яны чырвоныя, запыхаўшыся, і ляглі пад бліжэйшым вязам адпачыць у цяньку і пакурыць.

— Мне гэта спадабаецца, — сказаў Том.

— І мне таксама. 

— Слухай, Гек: калі мы знойдзем тут багацці, што ты зробіш са сваёй палавінай? 

— Я? Я буду кожны дзень есці пранікі і піць содавую ваду, а калі прыедзе цырк, буду кожны дзень хадзіць у цырк. Ужо-ж я здолею весела пражыць! 

— Няўжо-ж ты нічога не адкладзеш на запас? 

— Адкладваць? Навошта? 

— Як навошта? Каб потым было чым жыць. 
 
— О, гэта бескарысна! Калі я не паспяшаюся патраціць гэтыя грошы, у адзін добры дзень вернецца мой бацька і наложыць на іх сваю лапу. А ўжо пасля яго не пажывішся.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8fqti3zyuwyur0al6qqjcakd7bq3q4n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/138</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20455</id>
    <revision>
      <id>84641</id>
      <parentid>58132</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T07:23:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2596" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Будзь спакойны, усё ачысціць. А ты што зробіш са сваёй доляй, Том? 

— Я куплю новы барабан, надзейную шаблю, чырвоны гальштук, бульдога-шчаня і ажанюся. 

— Жэнішся? 

— Ну але. 

— Том, ты… ты… не ў сваім розуме! 

— Пачакай, вось убачыш. 

— Ды гэта-ж недарэчнасць, Том! Нічога дурнейшага ты не мог выдумаць. Вазьмі майго бацьку і маю маці, — яны-ж біліся з рання да вечара. Я добра гэта памятаю. 

— Гэта нічога не значыць: тая, з якой я ажанюся, біцца не будзе. 

— А па-мойму, яны ўсе аднолькавыя. Не, Том, ты толькі падумай добра, я табе праўду кажу — падумай. Як завуць дзеўчанё? 

— Яна зусім не дзеўчанё, яна дзяўчынка. 

— Ну, гэта ўсёроўна. Адны кажуць дзяўчынка, другія — дзеўчанё; хто як хоча, так і гаворыць. Ды па імю як яе зваць? 

— Калі-небудзь скажу табе, а цяпер не. 

— Добра, як хочаш. Толькі калі ты ажэнішся, я буду яшчэ больш адзінокі, як цяпер. 

— Не, Гек, ты будзеш жыць разам з намі. Ну, хопіць вылежвацца хадзем капаць. 

Яны капалі з поўгадзіны, нават спацелі, але нічога не знайшлі; папрацавалі яшчэ з поўгадзіны — і зноў без вынікаў. Нарэшце Гек сказаў: 

— Няўжо скарбы заўсёды закопваюць так глыбока? 

— Часам закопваюць, — але не ўсе і не заўсёды. Мы, мабыць, не там капаем. 

Яны выбралі другое месца і зноў узяліся капаць. Цяпер работа пайшла не так хутка, але ўсё-ж такі рухалася наперад. Потым Гек спыніўся, абаперся на рыдлёўку, выцер рукавом з ілба буйныя каплі поту і сказаў: 

— Дзе мы потым будзем капаць, калі скончым тут?&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6hljegloiouwqoqdcd7pev193c3ovgr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/139</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20456</id>
    <revision>
      <id>84643</id>
      <parentid>58449</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T07:26:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2910" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Я думаю, ці не паспрабаваць пад старым дрэвам, што за домам удавы?

— Я таксама думаю, што гэта месца падыходзіць. А толькі, як ты думаеш, Том, ці не адбярэ ўдава ад нас скарб? Гэта-ж яе зямля.

— Адабраць ад нас скарб? Няхай паспрабуе! Не, скарб ужо такая справа: хто яго знайшоў, таму ён і належыць. А на чыёй зямлі знойдзены — усёроўна? 

Гек супакоіўся. Яны зноў пачалі капаць, але хутка Гек сказаў: 

— Не, мабыць, мы зноў не на тым месцы капаем. Ты як думаеш? 

— Гэта дзіўна, Гек, надзвычайна дзіўна, — я нават не разумею. Можа нам вядзьмаркі перашкаджаюць? Часам гэта бывае. 

— Ну, вось яшчэ! Вядзьмаркі ўдзень нічога не могуць, удзень ім ніякай сілы не дадзена. 

— Так, верна! Я на гэта не падумаў. О, цяпер я разумею, у чым справа! Вось дурні мы з табою! Нам-жа ж спачатку трэба было знайсці тое месца, куды цень ад сука кладзецца ў поўнач, і там капаць. 

— Ах ты, каб цябе! Значыцца, мы ўвесь гэты час дарма працавалі! А цяпер прыдзецца сюды яшчэ раз прыйсці ўначы. Надта далёка… Табе можна будзе выбрацца з дому? 

— Ужо я выберуся. І потым, гэта абавязкова трэба зрабіць сёння ўначы, а то, калі хто ўбачыць нашы ямкі, дык адразу здагадаецца, што тут рабілася, і сам выкапае скарб. 

— Ну, што-ж! Я зноў прыду да цябе пад акно і мяўкну. 

— Добра! Давай схаваем інструманты ў кустах. 

Перад поўначчу хлопчыкі вярнуліся назад і пачалі чакаць. Месца было глухое, час позні. Здалёк глуха данёсся сабачы брэх, сава адгукнулася на яго сваім злавесным крыкам. Ночная ціша прыгнятала хлопчыкаў, і яны мала гаварылі між сабой. 

Нарэшце яны парашылі, што поўнач надышла, заўважылі, куды кладзецца слабы цень, і пачалі там капаць.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2xlbm9pgsb4m70zs91cb6uhpxy5crid</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/140</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20457</id>
    <revision>
      <id>84653</id>
      <parentid>58134</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T09:24:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2880" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Надзея іх акрыляла; яны працавалі ўсё з большай цікавасцю, а таму і з большай стараннасцю. Яма рабілася ўсё глыбейшай, і, калі рыдлёўка аб што-небудзь стукалася, у іх млела сэрца. Але кожны раз іх чакала расчараванне: выяўлялася, што рыдлёўка, стукалася аб корань ці камень. Нарэшце Том сказаў: 

— Бескарысна працягваць, Гек, — мы зноў не на тым месцы капаем. 

— Як не на тым? Мы не маглі памыліцца. Мы пачалі капаць акурат там, куды лёг цень. 

— Я ведаю, але не ў гэтым справа. 

— А ў чым-жа? 

— А ў тым, што ў нас няма гадзінніка, і мы прыблізна ўгадваем час. Можа тады было зарана або запозна? 

Гек выпусціў рыдлёўку. 

— Гэта праўда… У тым, відаць, і штука. Ну, значыцца, гэтую справу прыдзецца пакінуць. Бо мы ўсёроўна не можам дакладна азначыць час. І потым, гэта вельмі ўжо страшна, калі навакол кішаць вядзьмаркі і здані. Мне ўвесь час здаецца, што нехта стаіць у мяне за спіной, і я баюся 
абярнуцца, бо можа хто другі стаіць спераду і чакае, пакуль я адвярнуся. У мяне ўвесь час дрыжыкі ідуць па целе.
 
— І мне жудасна, Гек, і я тое самае адчуваю. Кажуць, калі закопваюць пад дрэвам скарб, то побач кладуць мерцвяка, каб той пільнаваў яго. 

— Барані божа! 

— Ну але, кладуць, — я столькі разоў чуў. 

— Не, ведаеш, Том, неахвотна мне хадзіць каля мерцвякоў. З імі заўсёды трапіш у бяду. 

— Мне таксама неахвотна будзіць іх, Гек. А што, калі той, які тут ляжыць, раптам высуне свой чэрап і крыкне? 

— Ды ну цябе, Том, замаўчы! Якія жахі! 

— Ды гэта-ж праўда, Гек, — мяне такі жах бярэ!.. 

— Слухай, Том, пойдзем адсюль, пакуль не позна. Паспрабуем шчасця ў другім месцы. 

— Што-ж, пойдзем. Можа яно лепш будзе.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hu4r3crxfl077sjgaof4ux3kwwv6m9m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/141</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20458</id>
    <revision>
      <id>84654</id>
      <parentid>58450</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T09:26:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1336" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Куды-ж мы пойдзем? 

Том падумаў крыху і сказаў: 

— У той дом, дзе водзяцца здані, — вось куды. 

— А ну яго! Не люблю я ўсёй гэтай чартаўні, Том. Гэта яшчэ горш за нябожчыкаў. Тыя, можа, хоць і гавораць, алё затое не шлындаюць вакол цябе ў саване і не заглядваюць   табе прама ў твар, скрыгочучы зубамі, як гэта робяць здані. Я-б гэтага не вытрымаў, Том, ды і ніхто не вытрамае! 

— Але-ж здані ходзяць толькі па ночах; удзень яны не перашкодзяць нам капаць. 

— Яно так, але людзі нават і ўдзень стараюцца не заходзіць у такія дамы, не толькі што ўначы. 

— Гэта больш таму, што людзі наогул не любяць хадзіць на тое месца, дзе каго-небудзь забілі. Але-ж каля гэтага дома і ўначы нічога не відаць, — толькі сіняе святло з акна, а не сапраўдная здань.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2td4vrxga30zx5nwg97oq3fza57pn3g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/142</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20459</id>
    <revision>
      <id>84655</id>
      <parentid>58451</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T09:30:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2790" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Ну, Том, калі ты дзе ўбачыш сіні агеньчык, то ўжо можаш ісці ў заклад, што тутака і здань недалёка. Ты сам падумай: ты-ж ведаеш, што, апрача зданяў, ніхто не запальвае сініх агнёў. 

— Гэта праўда, але ўсё-ж такі яны ўдзень не ходзяць. Дык што-ж іх баяцца? 

— Ну добра ўжо, калі табе гэтак хочацца, пойдзем, пакапаем там; — толькі ўсё-ж такі гэта рызыкоўна.
 
Хлопчыкі спусціліся са ўзгорка. Унізе, пасярод асвятлёнай месяцам даліны, адзінока стаяў зачарованы дом; плот вакол яго даўно паваліўся; ганак зарос пустазеллем; комін разбурыўся; у вокнах не было шкла; адзін рог страхі таксама праваліўся ўнутр. Хлопчыкі доўга глядзелі, чакаючы, што вось-вось у акне мільгане сіні агеньчык, і гутарылі паміж сабой шэптам. Потым завярнуліся направа, зрабілі вялікі круг, каб не праходзіць каля страшнага дома, і вярнуліся дахаты праз лес, які рос на другім баку ўзгорка. 

'''''Раздзел ХХV'''''

На другі дзень, каля поўдня, хлопчыкі зноў прышлі да сухога дрэва па свае інструманты. Тому хацелася хутчэй трапіць у дом са зданямі, але Гек не надта спяшаўся.

— Слухай, Том, — пачаў ён — ты ведаеш, які сёння дзень? 

Том пералічыў дні тыдня і са здзіўленнем глянуў на таварыша. 

— Ой-ой-ой! А я і забыўся! 

— Я таксама не думаў аб гэтым і толькі цяпер успомніў, што сёння ў нас пятніца. 

— Ах, каб цябе! Вось як трэба быць асцярожным… Мы маглі-б трапіць у страшэнную бяду, зрабіўшы такую справу ў пятніцу. 

— Маглі-б? Скажы лепш: абавязкова трапілі-б! Можа і ёсць шчаслівыя дні, але ні ў якім разе не пятніца. 

— Гэта кожны дурань ведае. Не ты першы вынайшоў гэта, Гек.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4i6gbgwu38lgnbslktwkbh2338goisc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/143</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20460</id>
    <revision>
      <id>84657</id>
      <parentid>58452</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T09:33:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2132" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Хіба я кажу, што я першы? Ды і не ў адной пятніцы тут справа. Мне сёння сніўся вельмі дрэнны сон; сніліся пацукі. 

— Ну?! гэта вельмі дрэнны сон. Калі пацукі, дык абавязкова на бяду. Што-ж, яны біліся паміж сабой? 

— Не. 

— Ну, тады яшчэ нішто. Калі пацукі не б’юцца паміж сабой, гэта азначае толькі, што бяда недалёка. Трэба толькі быць пільным, каб не папасціся. Пакінем мы гэта на сёнешні дзень і давай лепш гуляць. Ты ведаеш, Гек, Робіна Гуда? 

— Не. А хто такі Робін Гуд? 

— Ён быў адным з самых выдатных людзей у Англіі і вельмі добры чалавек. Робін Гуд быў разбойнік. 

— Во як! Кабы ды мне так! Каго-ж ён рабаваў? 

— Толькі багатых людзей. А бедных ніколі не крыўдзіў. Бедных ён любіў і заўсёды дзяліўся з імі.

— Відаць, і добры-ж ён быў. 

— Ды ўжо-ж! Другога такога і на свеце не было. Цяпер такіх людзей зусім няма, ужо можаш мне даць веры. Ён мог адной рукой пабіць кожнага ў Англіі, нават калі другая яго рука была прывязаная за спіной. А з свайго лука ён мог за мілю трапіць у дзесяціцэнтавую манету. І калі ён трапляў толькі ў край манеты, то ўжо так сумаваў, што сядаў і плакаў. Дык вось, мы будзем гуляць у Робіна Гуда. Гэта вельмі добрая гульня. Я цябе навучу. 

— Добра, згодзен.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sqyfz27wexxgcwem6mpot7dckjiwlkl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/144</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20461</id>
    <revision>
      <id>84658</id>
      <parentid>58453</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T09:36:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2202" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Яны да вечара гулялі ў Робіна Гуда, час ад часу прагна пазіраючы на дом са зданямі і абменьваючыся заўвагамі 
наконт таго, што іх чакае заўтра. Калі сонца пачало спускацца на захад, яны пайшлі дадому, перасякаючы даўгія цені дрэў, і хутка зніклі ў лесе. 

У суботу пасля поўдня, хлопчыкі зноў былі каля сухога дрэва. Яны пакурылі і пагутарылі, лежачы ў цяньку, потым пакапаліся крыху ў выкапанай ужо яміне без асаблівай надзеі на поспех, таму толькі, што, як запэўняў Том, часта людзі трацілі надзею дакапацца да скарба ў той момант, калі да яго заставалася не больш як шэсць цаляў, а потым прыходзіў хто-небудзь іншы і адным ударам рыдлёўкі знаходзіў скарб. Але і на гэты раз іхняя праца была дарэмная, і хлопчыкі з інструмантамі на плячах пайшлі далей. Яны суцяшалі сябе хоць тым, што не жартавалі з лёсам, а добрасумленна выконвалі ўсё, што належыць, каб знайсці скарб. 

І вось, нарэшце, яны прышлі да «нячыстага» дома. Мёртвая ціша, якая панавала тут у гэты гарачы поўдзень, здалася ім злавеснай і жудаснай. Яны падкраліся да дзвярэй і, трасучыся ад страху, глянулі ў сярэдзіну. Яны ўбачылі пакой, дзе заместа падлогі расла трава, убачылі вокны без шкла, разбураную лесвіцу; усюды лахманамі вісела старое павуцінне.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6ssdum8v2988prrtd9gwftt4z5pddhp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/145</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20462</id>
    <revision>
      <id>84659</id>
      <parentid>58454</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T09:53:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2884" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Яны набраліся смеласці і ціханька ўвайшлі. Яны гаварылі паміж сабой толькі шэптам, сэрцы іх моцна стукалі, усе мускулы цела былі напружаны, вуха чутка лавіла кожны шолах, — пры першым гуку яны гатовы былі кінуцца назад. Але патрохі яны прызвычаіліся да ўсяго гэтага, і страх іх прайшоў. 

Яны з цікавасцю аглядалі дом, дзівячыся сваёй-жа смеласці і ў той-жа час адчуваючы ад гэтага гордасць. 
Потым ім захацелася паглядзець і наверсе. Яны кінулі свае інструманты ў кут і падняліся па сходах наверх. І там было таксама запушчана. У адным кутку яны знайшлі камору, якая абяцала таямнічую знаходку, але надзеі не спраўдзіліся: камора была пустая. Цяпер яны зусім асмеліліся і трымалі сябе вольна. Яны ўжо хацелі спусціцца ўніз і пачаць работу, як раптам…

— Тсс! — прасіпеў Том. 

— Што такое? — шапнуў збялеўшы ад страху Гек. 

— Тсс! Ты чуеш? 

— Але. Ой-ой-ой! Уцякайма! 

— Куды там уцякаць? Сядзі ціха і не рыпайся. Яны падыходзяць да дзвярэй. 

Хлопчыкі расцягнуліся на падлозе, стараючыся разглядзець што-небудзь праз шчыліны, і ляжалі так, заміраючы ад страху. 

— Вось спыніліся… не… зноў ідуць… Прышлі. Ды не шапчы ты, Гек, — пачуюць! Ох, і навошта толькі я пайшоў сюды! 

Увайшлі двое. Адзіны з іх быў глуханямы стары, іспанец, які за апошні час з’яўляўся ў гарадку, другога хлопчыкі не ведалі. 

«Другі» быў бруднае, абадранае стварэнне з непрыемным тварам. Іспанец быў захутаны ў шырокі плашч; у яго былі касматыя, сівыя бакенбарды; з-пад яго шырокага брыля спускаліся доўгія, кучаравыя сівыя валасы; на вачах былі зялёныя акуляры. Калі яны ўвайшлі, другі нешта {{перанос пачатак|п=шэп|к=там}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tcdhwq4bxh15zap3zv1x5kdt09gtndo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/146</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20463</id>
    <revision>
      <id>84660</id>
      <parentid>58140</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T09:58:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3205" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=шэп|к=там}} расказваў таварышу. Абодва селі на зямлю, тварам да дзвярэй, і працягвалі гутарку. Хутка пачуліся словы: 

— Не, я ўсё абмеркаваў, і мне гэта не падабаецца. Гэта справа небяспечная. 

— Небяспечная! — прабурчэў «глуханямы», незвычайна здзівіўшы хлопчыкаў. — Эх ты, размазня! 

Пачуўшы гэты голас, хлопчыкі ледзь не самлелі ад жаху: то быў голас індзейца Джо. Абодва памаўчалі, потым Джо сказаў:

— Ужо-ж якое небяспечнае было тое, другое, але-ж сышло з рук. 

— То іншая рэч. Тое далёка адсюль уверх па рацэ, і ніякага іншага жылля няма паблізу. 

— А сюды прыйсці ўдзень як рызыкоўна, і варта толькі зірнуць на нас, каб з’явілася падазрэнне. 

— Я ведаю. Але-ж пад рукой не было іншага месца, дзе можна было-б схавацца пасля гэтай дурной справы. 
Мне, наогул, няма ахвоты заставацца тут. Я яшчэ ўчора хацеў выбрацца, але нельга было і думаць выйсці незаўважаным, пакуль гэтыя праклятыя хлапчукі гулялі там на ўзгорку насупраць, ля самага дома. 

У «праклятых хлапчукоў» аж дрыжыкі пайшлі па спіне ад гэтых слоў. Якое шчасце, што яны пабаяліся пачынаць 
справу ў пятніцу і парашылі дзянёк пачакаць! У глыбіні душы яны шкадавалі, што не адклалі сваёй выдумкі на цэлы год. Бандыты дасталі прадукты і пачалі закусваць. Пасля доўгага раздум’я індзеец Джо сказаў: 

— Слухай, малы, ідзі ты назад да ракі — там табе самае месца — і чакай вестак ад мяне. А я выберу момант і яшчэ раз зайду ў гарадок паглядзець. Трэба спачатку добра выведаць і ўпэўніцца, што ўмовы склаліся спрыяльныя, і тады толькі пачынаць небяспечную справу. А потым у Тэхас! 

«Другі» застаўся гэтым задаволены. Потым абодва пачалі пазяхаць, і метыс сказаў: 

— Надта спаць хочацца! Цяпер твая чарга вартаваць. 

Ён скруціўся на траве і хутка захроп. Таварыш {{перанос пачатак|п=штурха|к=нуў}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nimcueeq8p0nm4yazqhncqvh7h3uudx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/147</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20464</id>
    <revision>
      <id>84662</id>
      <parentid>58141</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T10:03:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3013" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=штурха|к=нуў}} яго разы два, і ён сціх. А потым і вартаўнік пачаў дзюбаць носам; галава яго апускалася ўсё ніжэй і ніжэй. Цяпер ужо храплі абодва. 

Хлопчыкі з палягчэннем уздыхнулі. 

— Цяпер мы выратаваныя! — шапнуў Том. — Ідзем хутчэй! 

— Не магу, — сказаў Гек, — я памру на месцы, калі яны прачнуцца. 

Том прасіў, Гек не згаджаўся. Нарэшце Том ціханька падняўся і пайшоў адзін. Але пры першым-жа кроку старыя дошкі пад нагамі так зарыпалі, што ён абамлеў ад страху і 
прысеў на месцы, а другі раз прабаваць ўжо не адважыўся. Мінуты цягнуліся надзвычайна марудна; хлопчыкам здавалася, што час скончыўся і нават вечнасць паспела пасівець. Яны вельмі ўзрадваліся, калі ўбачылі, нарэшце, што сонца садзіцца. 

Цяпер ужо храплі не двое, а толькі адзін. Індзеец Джо прыпадняўся, сеў, азірнуўся навакол, паглядзеў на свайго таварыша, у якога галава звесілася на калены, і пахмура ўсміхнуўся. Потым штурхануў яго нагой і сказаў: 

— Уставай! Вось дык вартаўнік! 

— Ну дык што-ж? Нічога-ж не здарылася. Ды няўжо-ж я заснуў? 

— Быў грэх. Ну, брат, час нам і ў дарогу. А ў нас-жа ж яшчэ маленькі запас застаўся. Што мы з ім будзем рабіць?
 
— А ўжо-ж і не ведаю. Хіба тут пакінуць, як раней? Пакуль мы не рушымся на поўдзень, нам ён не спатрэбіцца. А цягнуць на сабе шэсцьсот пятьдзесят срэбрам чаго-небудзь ды варта. 

— Яно так, ды заходзіць сюды неахвота. 

— Ну, нічога, уначы прыдзем, як заўсёды хадзілі, гэта будзе лепш. 

— Так, але вось што, браце: нам можа яшчэ не скора выйдзе магчымасць выканаць тую справу — ведаеш якую,—ці мала што можа здарыцца, грошы-ж у нас дрэнна схаваныя… Давай лепш закапаем іх ды глыбей.
 
— Добрая справа, — сказаў таварыш і, перайшоўшы на&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kc2ex6yeepu8n8rxz9s6tb7ojggbrmh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/148</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20465</id>
    <revision>
      <id>84663</id>
      <parentid>58142</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T10:07:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2984" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;другі бок пакоя, апусціўся на калены; потым прыпадняў адну заднюю цэглу камінка і выцягнуў адтуль мяшок, у якім прыемна бразнула срэбра. Ён выняў адтуль дваццаць ці трыццаць далараў для сябе і столькі сама для метыса і перадаў яму мяшок; Джо стаяў на каленах у куце і капаў зямлю сваім вялікім нажом. 

Хлопчыкі адразу забыліся на свой страх і нягоды. Яны прагнымі вачыма сачылі за кожным рухам бандытаў. Такога багацця яны і ўявіць сабе не маглі. Шэсцьсот далараў! Гэтага досыць, каб ўзбагаціць поўтузіны хлопчыкаў! Скарб сам даваўся ў рукі, цяпер ўжо не трэба будзе задумвацца над тым, дзе капаць. Яны кожную хвіліну штурхалі адзін аднаго локцем, і кожны разумеў, што гэтыя красамоўныя штуршкі азначалі пытанне: «Ага! цяпер ты здаволены, што мы забраліся сюды»? 

Нож метыса стукнуўся аб нешта цвёрдае. 

— Эге! — сказаў ён.
 
— Што там такое? — спытаўся таварыш. 

— Гнілая дошка… Не, здаецца, скрынка. Ідзі сюды, памажы выцягнуць! Паглядзім, што там такое. Пачакай, не трэба, — я прабіў дзірку. 

Ён сунуў руку ў скрынку і зараз-жа выцягнуў яё назад. 

— Слухай, ды тамака грошы! 

Абодвы нахіліліся над жменяй манет. Гэта было золата. Хлопчыкі наверсе былі не ў меншым захапленні, як самі 
бадзягі. 

— Трэба хутчэй выкапаць скрынку, — сказаў таварыш метыса. — Я надоечы бачыў там у куце, у траве, за комінкам старую зайржавелую матыку. Я зараз прынясу.

Ён пабег і прынёс рыдлёўку і матыку, пакінутыя хлопчыкамі. Метыс узяў матыку, крытычна аглядзеў яе, паківаў галавой, нешта прамармытаў сам сабе і пачаў капаць зямлю. 

Хутка ён выцягнуў скрынку. Скрынка была невялікая, акованая жалезам, відаць, калісьці была вельмі моцная, пакуль не папсаваў яе час.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9hg0owlllw8imlsfpf36go4t2h86u5g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/149</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20466</id>
    <revision>
      <id>84664</id>
      <parentid>58455</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T10:12:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2989" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Некалькі мінут бадзягі ў шчаслівым маўчанні глядзелі на знойдзенае багацце.

— Тут куча грошай, — заўважыў індзеец Джо, — некалькі тысяч далараў. 

— Кажуць, у гэтых месцах некаторы час бадзялася банда Мэўрэля, — сказаў «другі».

— Я таксама гэта чуў. Мабыць яны гэта сюды і захавалі. 

— Цяпер табе няварта і пачынаць тую справу.
 
Метыс нахмурыўся. 

— Ты мяне не ведаеш, або, прынамсі, не ўсё ведаеш аб гэтай справе. Тут зусім не ў грабяжы справа, а ў помсце, — і вочы яго бліснулі злосцю. — А калі скончым з гэтым, тады і ў Тэхас! Ідзі сабе дахаты к сваёй Нэнсі і дзетвары і чакай вестак ад мяне. 

— Добра, няхай будзе па-твойму. А з гэтым што мы зробім? Зноў закапаем? 

— Так! — (Поўная радасць наверсе.) —Не, клянуся вялікім сахемам, не! — (Глыбокі сум наверсе.) — Я было і забыўся: на рыдлёўцы-ж была свежая зямля. — (У хлопчыкаў у ваччу пацямнела ад страху.) — Адкуль тут узяліся гэтыя матыка і рыдлёўка? Адкуль на іх свежая зямля? Хто прынёс іх сюды і куды дзеўся той, хто прынёс! Ты нікога не бачыў, не чуў? Як-жа ж зноў закапаць гэтыя грошы, каб хто-небудзь прышоў, убачыў, што зямля кранутая, і выкапаў іх? Ну не, ужо мы перанясем іх у маю бярлогу. 

— Вядома, вядома! Я пра гэта не падумаў! У якую бярлогу? Нумар першы? 

— Не, нумар другі, пад крыжам. Першая не падыходзіць, — надта кідаецца ў вочы. 

— Добра. Цяпер ужо сцямнелася, можна ісці. 

Індзеец Джо падняўся на ногі і хадзіў ад акна да акна, асцярожна прыглядаючыся навакол, потым сказаў: 

— Хто мог прынесці сюды гэтыя інструманты? Ты не думаеш, што там наверсе, можа, хто-небудзь сядзіць? 

У хлопчыкаў захапіла духі… Індзеец Джо палажыў руку на нож, хвіліну пастаяў у нерашучасці і потым накіраваўся&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tf18n9n84f7v30ctuz65cipkd971zqb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/150</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20467</id>
    <revision>
      <id>84666</id>
      <parentid>58144</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T10:18:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3368" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;да сходняў… Хлопчыкі ўспомнілі пра каморку, але не мелі сілы пасунуцца з месца. Ступенькі сходняў зарыпелі пад важкімі крокамі. 

Надзвычайны жах абудзіў у хлапцоў рашучасць, і яны ўжо хацелі кінуцца ў каморку, як раптам пачуўся трэск 
зламаных дошак і індзеец Джо зваліўся на зямлю разам з рэшткамі зламанай лесвіцы. Крэкчучы і лаючыся, ён падняўся на ногі, а таварыш яго сказаў: 

— Ну і чаго было туды лезці? Калі там хто-небудзь сядзіць, ну і няхай сабе сядзіць, — нам што да таго? Калі ён пажадае скакнуць уніз і забіцца на смерць, мы яму таксама не будзем перашкаджаць. Праз чвэрць гадзіны зусім сцямнее. Тады хай гоняцца за намі, калі хочуць, — я нічога не маю супроць. Я так думаю, што калі той, хто прынёс сюды рэчы, убачыў нас, то пэўна, палічыў нас за чарцей або за здані і цяпер, мусіць, уцякае з усіх ног. 

Джо, бармочучы, згадзіўся з таварышом, што шукаць больш няма калі, а трэба скарыстаць рэшткі дзённага святла, каб сабрацца ў дарогу. Хутка пасля таго яны выслізнулі з дому пад аховай змроку і накіраваліся да ракі, уносячы з сабой каштоўную скрыню. 

Том і Гек усталі, аслаблыя ад доўгага ляжання і страху, але з лёгкім сэрцам, і доўга глядзелі ім услед праз шчыліну між бярвенняў, якія складалі сцяну. Праследваць іх? 
Ну, не! Нашы героі рады былі, што шчасліва спусціліся на зямлю, не паламаўшы сабе шыі, і, перабраўшыся праз узгорак, пайшлі ў горад. 

Яны гатовы былі ненавідзець сябе за сваю дурноту. І трэба-ж ім было прыцягнуць сюды матыку і рыдлёўку? Каб не было гэтых прыладаў, у індзейца Джо не з’явілася-б падазрэнне. Ён закапаў-бы зноў сваё срэбра і золата да таго часу пакуль яму трапіцца выпадак адпомсціць, а потым, вярнуўшыся, знайшоў-бы толькі пустое месца. Як крыўдна, што яны прыцягнулі сюды прылады! 

Яны пастанавілі сачыць за іспанцам, калі той вернецца ў горад выведваць і вынюхваць зручны выпадак, каб {{перанос пачатак|п=вы|к=канаць}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dfe4m7tpxhhym4u4872yleedsobx5km</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/151</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20468</id>
    <revision>
      <id>84667</id>
      <parentid>58145</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T10:22:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2771" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=вы|к=канаць}} задуманую помсту, і потым прасачыць яго да нумара другога, які-б ён там ні быў. Раптам у Тома мільганула страшная думка:

— А што, Гек, калі гэта ён нам хоча адпомсціць? 

— Ох, не кажы! — сказаў Гек, ледзь трымаючыся на нагах ад жаху. 

Яны ўсё абмеркавалі і, пакуль дайшлі да горада, згадзіліся, што метыс мог мець на ўвазе і каго-небудзь іншага або, прынамсі, аднаго Тома, бо толькі Том сведчыў супроць яго. Але-ж мала, вельмі мала ўцехі было Тому ад таго, што небяспека пагражае толькі яму! Ён лічыў, што ў кампаніі было-б зусім не так страшна. 

'''''Раздзел ХХVІ''''' 

Перажытае ўдзень мучыла Тома ўсю ноч ува сне. Чатыры разы ён трымаў у руках скарб і чатыры разы гэты скарб знікаў, як толькі Том абуджаўся і вяртаўся да жорсткай сапраўднасці.

Пад раніцу, лежачы ў пасцелі і ўспамінаючы ўсе падрабязнасці сваёй прыгоды, ён заўважыў, што яны прадстаўляліся яму нейкімі няяснымі і далёкімі, нібы ўсё гэта адбылося ў другім свеце або даўно-даўно, і яму прышло ў галаву, што можа ўся гэтая прыгода саснілася яму. 

Але чым больш ён думаў, тым ясней і выразней акрэсліваліся ў яго памяці падрабязнасці здарэння, і нарэшце ён зноў пераканаўся, што гэта быў не сон. Неабходна было высветліць гэтае пытанне. Ён спехам паснедаў і пайшоў шукаць Гека.

Гек сядзеў на борце баркі, боўтаючы нагамі ў вадзе, і выгляд у яго быў вельмі пахмурны. Том парашыў не распытпаваць Гека, а навесці яго на гутарку; калі ён не зразумее намёку, значыцца, Том усё гэта сніў. 

— Здароў, Гек! 

— Здароў! Эх, Том, каб мы пакінулі гэтую праклятую&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fnm074icp5kar1jpkeg84w7y9z4c9hh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/152</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20469</id>
    <revision>
      <id>84668</id>
      <parentid>58146</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T10:25:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1709" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;рыдлёўку пад сухім дрэвам, грошы былі-б у нашых руках. Ці не прыкра гэта? 

— Дык, значыцца, гэта быў не сон? Далібог, я гатоў шкадаваць, што гэта быў не сон, сапраўды! 

— Які там яшчэ сон? 

— Ды я пра гэта, пра ўчарашняе. Мне пачынала здавацца, што ўсё гэта я сніў. 

— Сніў! Каб не абламалася пад ім лесвіца, ён-бы табе паказаў які гэта сон! А мне дык цэлую ноч сніўся гэты д’ябал іспанец, нібы ён ганяўся за мной каб ён здох! 

— Нашто каб ён прапаў? Трэба, каб мы знайшлі яго і знайшлі грошы. 

— Ніколі нам яго не знайсці. Такая ўдача не бывае па два разы. Не здолелі скарыстаць, ну, і прапала ўсё! І ты ведаеш, мяне проста трасе ад жаху, калі я падумаю, што магу з ім сустрэцца.

— І мяне таксама, Гек. А ўсё-такі я хацеў-бы яго ўбачыць і прасачыць, дзе гэта ў іх нумар другі.

— Нумар другі? Так, так. Я сам думаў аб гэтым, але нічога не мог прыдумаць. Як ты думаеш, што гэта можа быць такое?

— Не ведаю. Нешта вельмі ўжо цёмна. Слухай, Гек, — можа гэта нумар дома?&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t2ok9f4heus2oqatbbe9nc2zeiumagu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/153</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20470</id>
    <revision>
      <id>84669</id>
      <parentid>58456</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T11:04:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3010" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Што ты! Вядома, не. Ды ў нашым гарадку гэтага і быць не можа: у нас-жа ж дамы без нумароў. 

— Верна. Дай мне падумаць. Ведаеш? А можа гэта нумар пакоя ў карчме. 

— Вось дык штука! Добра прыдумаў! У нас-жа ж толькі дзве карчмы, так што праверыць гэта не цяжка. 

— Пачакай тут, Гек, пакуль я прыду. 

І Том знік. Ён не любіў паказвацца людзям разаў з Гекам. Ён вярнуўся праз поўгадзіны. 

У лепшай карчме, куды ён спачатку зайшоў, нумар другі даўно ўжо займаў адзін малады адвакат. У карчме горшай нумар другі быў нейкі таямнічы. Сын гаспадара расказаў яму, што гэты нумар увесь час зачынены, і ён ніколі не бачыў, каб туды хто-небудзь уваходзіў ці выходзіў адтуль, апрача як уначы. Ён не ведаў прычыны гэтай незвычайнасці і таму ўзяў сабе ў галаву, што ў другім нумары «не чыста». Паміж іншым, ён казаў, што ўчора ўначы бачыў там святло. 

— Вось што я дазнаўся, Гек. Я ўпэўнены, што яны пра гэты самы другі нумар і казалі. 

— Я сам гэта думаю, Том. Што-ж нам рабіць? 

— Пачакай, дай падумаць. — Том доўга думаў, потым сказаў:

— Вось што трэба зрабіць. Заднія дзверы гэтага другога нумара тыя самыя, што выходзяць у маленькі закавулак між карчмой і старым напалову разбураным мураваным хлявом. Пастарайся здабыць як мага больш ключоў, а я сцягну ўсе цётчыны, і ў першую-ж цёмную ноч мы паспрабуем адчыніць гэтыя дзверы. І не забудзься высачыць індзейца Джо, калі ён з’явіцца ў горадзе, — памятаеш, ён казаў, што прыдзе паглядзець, ці зручны цяпер час для помсты. Як толькі ўбачыш яго, ідзі за ім, і калі ён не пойдзе ў нумар другі, значыцца мы не ўгадалі. 

— Ах, ды як-жа ж я пайду за ім адзін? Я баюся. 

— Ды гэта-ж уначы. Ён можа і не ўбачыць цябе, а калі і ўбачыць, нічога не падумае.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ftaqnp0txywzj08nil12mqbiok5ngel</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/154</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20471</id>
    <revision>
      <id>84670</id>
      <parentid>58457</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T11:09:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3016" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Ну, калі ў цёмную ноч, дык я згодзен, паспрабую…

— Калі ноч будзе цёмная, дык і я пайду за ім, Гек. А то ён можа даведацца, што яму трэба, ды і ўцячэ разам з грашыма.

— Верна, Том, верна! Я пайду за ім, далібог, пайду! 

— Вось гэта так! Вось добра! Ты толькі не дай хібы, Гек, а я ўжо не дам. 

'''''Раздзел ХХVІІ''''' 

Том і Гек пастанавілі паспрабаваць у той-жа, вечар. Да дзевяці гадзін яны бадзяліся каля карчмы. Адзін наглядаў за ўваходам, другі — за дзвярмі, што выходзілі ў закавулак. У закавулку ніхто не паказваўся; ніхто, падобны да іспанца, не ўваходзіў у карчму і не выходзіў адтуль. 

Ноч была ясная, і Том пайшоў дадому, умовіўшыся з прыяцелем, што калі сцямнеецца, той прыдзе пад акно і мяўкнё, тады Том вылезе праз акно, і яны пойдуць прымяраць ключы. Але ноч была светлая, і пасля дванаццаці Гек пакінуў свой наглядальны пункт і залез спаць у пустую бочку з-пад цукру, якая служыла яму прытулкам уначы. 

У аўторак хлопчыкам зноў не пашанцавала, у сераду — таксама. Але ў чацвер ноч абяцала быць цёмнай. Том загадзя выбраўся з дому з цётчыным старым бляшаным ліхтаром і вялікім рушніком, каб закрываць яго. Ліхтар ён схаваў у бочцы, дзе начаваў Гек, і абодва пачалі пільнаваць. За гадзіну да поўначы карчму зачынілі і пагасілі ў ёй агні. У іншых дамах святло даўно ўжо згасла. Словам, умовы складаліся спрыяючыя. Ноч была цёмная, хоць у вока калі. Цішыня часамі парушалася толькі грукатам далёкага грому.
 
Том дастаў свой ліхтар, запаліў яго, не вымаючы з бочкі, і нашы героі ў цемры падкраліся да карчмы. 

Гек стаў на варце ля ўваходу, а Том вобмацкам пачаў прабірацца ў закавулак. Настала непрыемная цішыня, якая вельмі прыгнятала Гека. Ён ужо захацеў, каб перад ім у&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ssi07rgb4h00snin1hxcfb2eqgc7e2x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Tven.Pryhody Toma Souera.pdf/155</title>
    <ns>104</ns>
    <id>20472</id>
    <revision>
      <id>84671</id>
      <parentid>58149</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T11:10:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sopcan</username>
        <id>3564</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1529" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;цемры бліснула святло ліхтара; гэта спалохала-б яго, але затое паказала-б, што Том яшчэ жывы.

З таго часу, як Том знік, прайшло, здавалася, некалькі гадзін. 

«Пэўна яму зрабілася млосна», думаў Гек. «Можа ён нават памёр ад страху». 

Устрывожаны Гек пасоўваўся ўсё бліжэй да закавулка, уяўляючы сабе ўсялякія жахі і штохвілінна чакаючы якой-небудзь катастрофы. Ён ледзь дыхаў, а сэрца ў яго так моцна стукала, што ён баяўся, каб яно не разарвалася. 

Раптам бліснула святло, і міма праімчаўся Том. 

— Бяжы! — шапнуў ён. — Бяжы, ратуйся! 

Паўтараць не трэба было… Раней як Том паспеў скончыць гэтыя словы, Гек ужо ляцеў з хуткасцю ветру. Хлопчыкі не спыняліся, пакуль не дабеглі да пакінутай бойні на другім канцы горада. Не паспелі яны схавацца пад павеццю, ях пачалася навальніца, і дождж паліў, як з вядра. Аддыхаўшыся крыху, Том пачаў расказваць:&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tfghpi7gmund0yc2drdlrdhsqvumned</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Драматычныя паэмы. Міхась Клімковіч.pdf/115</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28552</id>
    <revision>
      <id>84578</id>
      <timestamp>2022-08-05T15:47:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «&lt;poem&gt; Я застануся тут, хачу пабачыць Хоць вокам, хоць адным! Хачу пачуць Хоць слова з яго вуснаў...  {{Разбіўка|Дарота}}. Цс-с-с! Ты хочаш сораму на галаву сваю?  {{Разбіўка|Маргарыта}}. Я ля дзвярэй стулюся у куточку, Зірну і выйду, маці...  {{Разбіўка|Дарота}}. Убача...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2359" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;
Я застануся тут, хачу пабачыць
Хоць вокам, хоць адным! Хачу пачуць
Хоць слова з яго вуснаў...

{{Разбіўка|Дарота}}.
Цс-с-с!
Ты хочаш сораму на галаву сваю?

{{Разбіўка|Маргарыта}}.
Я ля дзвярэй стулюся у куточку,
Зірну і выйду, маці...

{{Разбіўка|Дарота}}.
Убачаць людзi, бы у званы зазвоняць.

{{Разбіўка|Маргарыта}}.
Што я людзям? Прышла сюды за справай,
А мук душы маёй нiхто не знае.

{{Разбіўка|Дарота}}.
Муж ведае. Ты хочаш пекла у доме?

{{Разбіўка|Маргарыта}}.
Там пекла ўсё адно.

{{Разбіўка|Дарота}}.
Сталейшай будзь. Хто знае, ён якiм
Сюды вярнуўся? Чула-ж, доктар
I кнiгапісец слынны... На цябе
Mo' i зірнуць ён не захоча болей.
Жанiўся мо, даўно...

{{Разбіўка|Маргарыта}} ''(упаўшым голасам).''
Я згодна... пойдзем.

{{Разбіўка|Дарота}}.
Уто-ж бо то. Раней я распытаю,
Прачую між людзей, і калi што якое,
Знайду сама вам час і месца лепей...
Хай будзе грэх той на маёй душы.
&lt;small&gt;(Уваходзiць Товій).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Товій}}.
Дзень добры вам! ''(Узіраецца ў Маргарыту.)'' Даруйце...

{{Разбіўка|Дарота}}.
Дзень добры. Хто ты?

{{Разбіўка|Товій}}. ''(Маргарыце).''
Даруйце мне, але, здаецца, бачыў
Я вас калісьці? Вы - не пані Маргарыта?

{{Разбіўка|Маргарыта}}
Я вас не помню...

{{Разбіўка|Товій}}.
Я — Товiй, я — слуга і друг
Францышка Скарыны, слаўнейшага мiж слаўных.
О, як мой пан быў рад-бы вас пабачыць!

{{Разбіўка|Маргарыта}} ''(ціха)''. Мяне ён помніць?
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1un0uxe76w5g7saiqamce69rv98xxui</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>84581</id>
      <parentid>84578</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T15:56:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2370" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;
Я застануся тут, хачу пабачыць
Хоць вокам, хоць адным! Хачу пачуць
Хоць слова з яго вуснаў...

{{Разбіўка|Дарота}}.
Цс-с-с!
Ты хочаш сораму на галаву сваю?

{{Разбіўка|Маргарыта}}.
Я ля дзвярэй стулюся у куточку,
Зірну і выйду, маці...

{{Разбіўка|Дарота}}.
Убачаць людзі, бы у званы зазвоняць.

{{Разбіўка|Маргарыта}}.
Што я людзям? Прышла сюды за справай,
А мук душы маёй ніхто не знае.

{{Разбіўка|Дарота}}.
Муж ведае. Ты хочаш пекла у доме?

{{Разбіўка|Маргарыта}}.
Там пекла ўсё адно.

{{Разбіўка|Дарота}}.
Сталейшай будзь. Хто знае, ён якім
Сюды вярнуўся? Чула-ж, доктар
І кнігапісец слынны... На цябе
Mo' і зірнуць ён не захоча болей.
Жаніўся мо' даўно...

{{Разбіўка|Маргарыта}} ''(упаўшым голасам).''
Я згодна... пойдзем.

{{Разбіўка|Дарота}}.
Уто-ж бо то. Раней я распытаю,
Прачую між людзей, і калі што якое,
Знайду сама вам час і месца лепей...
Хай будзе грэх той на маёй душы.
&lt;small&gt;(Уваходзіць Товій).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Товій}}.
Дзень добры вам! ''(Узіраецца ў Маргарыту.)'' Даруйце...

{{Разбіўка|Дарота}}.
Дзень добры. Хто ты?

{{Разбіўка|Товій}}. ''(Маргарыце).''
Даруйце мне, але, здаецца, бачыў
Я вас калісьці? Вы - не пані Маргарыта?

{{Разбіўка|Маргарыта}}
Я вас не помню...

{{Разбіўка|Товій}}.
Я — Товій, я — слуга і друг
Францышка Скарыны, слаўнейшага між слаўных.
О, як мой пан быў рад-бы вас пабачыць!

{{Разбіўка|Маргарыта}} ''(ціха)''. Мяне ён помніць?
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>q8j4ppc3i237wpqhwf8po7g3rmvbx2f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Драматычныя паэмы. Міхась Клімковіч.pdf/116</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28553</id>
    <revision>
      <id>84580</id>
      <timestamp>2022-08-05T15:55:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «&lt;poem&gt;  {{Разбіўка|Товій}}. Як прававерны бога, штохвілінна!  {{Разбіўка|Маргарыта}} ''(таксама).'' І не кляне?  {{Разбіўка|Товій}}. Благаслаўляе!  {{Разбіўка|Дарота}} ''(перапыняе).'' Вы колькі тут, у Вільні?  {{Разбіўка|Товій}}. Тыдзень.  {{Разбіўка|Дарота}} ''(строга)''. І ён...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2764" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;

{{Разбіўка|Товій}}.
Як прававерны бога, штохвілінна!

{{Разбіўка|Маргарыта}} ''(таксама).''
І не кляне?

{{Разбіўка|Товій}}.
Благаслаўляе!

{{Разбіўка|Дарота}} ''(перапыняе).''
Вы колькі тут, у Вільні?

{{Разбіўка|Товій}}.
Тыдзень.

{{Разбіўка|Дарота}} ''(строга)''. І ён не мог...

{{Разбіўка|Товій}}.
Ён не хацеў спакой яе трывожыць,
Пакутваў сэрцам сам. Ён мне казаў:
«Калі-б я мог яе пабачыць, Товій,
Пачуць з каханых вуснаў яе: «Юрка» —
Ўсе дзесяць год пякельнае пакуты
Ў адзіны міг з душы-б маёй зляцела!»

{{Разбіўка|Маргарыта}}.
Замоўкніце... Не, не! Кажыце!

{{Разбіўка|Товій}}.
Што ні скажы я, будзе ўсё не тое,
Што скажа ён вам поглядам сваім.
Дзе ён пабачыць вас?

{{Разбіўка|Маргарыта}}.
Пабачыць? Божа!

{{Разбіўка|Дарота}}.
Скажы Георгію, няхай ён зойдзе
У дом Дароты, што на рынку, сёння
У час нешпара... па справе пільнай
Яго друкарні... Не забудзеш?
''(Да Маргарыты.)'' Пойдзем,
Бо зараз вернецца Адвернік.
&lt;small&gt;(Яна амаль сілком выводзіць Маргарыту. Товій стаіць ашаломлены).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Товій}}.
Як расцвіла яна за гэтых дзесяць год!
А суму у вачах!.. Мадонна Рафаэля!
Я сам, падхоплены нябачнай хваляй,
Гатоў за ёю плыць... Прэч, прывід, прэч!
Развейся у паветры! Не, не хоча...
Заплюшчу вочы, — ззяе ў поўным бляску,
Гарыць душа агнём мне невядомым,
Праменіць з воч, і вабіць, цягне...
Здаецца, падыйдзі, рукой даткніся, —
І цеплыня і шоўк адзеж яе апаліць...

&lt;small&gt;(Ён заплюшчыў вочы, працягнуў руку, зрабіў некалькі крокаў да дзвярэй, услед
Маргарыце .... натыкаецца на ўвайшоўшых у гэты час Адверніка і Мардахая).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Варожыш, іудзей?
&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dtway6beultbs66ihfdof6mvy0ekd8q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/334</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28554</id>
    <revision>
      <id>84586</id>
      <timestamp>2022-08-05T18:10:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «проць нечаканага нашэсця місіс Мак-Стынджэр, змірыцца са сваім лёсам і — што-б ні здарылася — быць бестурботным. Аднак, з надыходам вечара ён крыху паправіўся і доўга расказваў аб Уолтэры Робу Тачыльшчыку, не забываючыся, час ад часу хваліць увагу і адд...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4181" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;проць нечаканага нашэсця місіс Мак-Стынджэр, змірыцца са сваім лёсам і — што-б ні здарылася — быць бестурботным. Аднак, з надыходам вечара ён крыху паправіўся і доўга расказваў аб Уолтэры Робу Тачыльшчыку, не забываючыся, час ад часу хваліць увагу і адданасць Роба. Роб, не чырванеючы, выслухоўваў гарачую пахвальбу капітана, сядзеў, выпучваючы на яго вочы, стараўся спачувальна хныкаць, прытвараўся добрадзейным і (як і належыць юнаму шпіёну) запамінаў кожнае слова, падаючы надзеі зрабіцца спрытным ашуканцам.

РАЗДЗЕЛ ХХХ
Бантрасты,

Зірнем на два дамы; яны не стаяць адзін каля другога, але
раздзелены вялікай адлегласцю, хоць абодва знаходзяцца не-
далёка ад вялікай сталіцы--Лонлана.

Першы стаіць у зялёнай і лясістай мясцовасці каля Норвуда.
Гэта невялікі дом; ён не дамагаецца велічыні, але пабудаваны
добра і ўпрыгожаны з густам. Лугавіна, мяккі адхонны схіл, квет-
нік, купкі дрэў, сярод якіх відаць грацыёзныя ясені і вербы, аран-
жэрэя, летняя веранда з пахучымі паўзучымі раслінамі, што абі
ваюць калоны, упарадкаваныя іншыя будынкі- усё гэта, У мі-
ніятурным памеры, адпавядаючым простаму. катэджу, сведчыць
аб'удалікатненым камфорце, які можна знайсці ў палацы, Гэта на-
зіранне адпавядае сапраўднасці, бо ўнутранае ўпрыгожанне дома
вызначаецца элегантнасцю і раскошай. Яркія кветкі, вельмі добра
падабраныя, на кожным кроку ўражаюць вока: у мэблі--яе па-
меры надзвычай гарманіруюць з выглядам і велічынёй маленькіх

--на спенах, на падлозе, афарбоўваючы і змякчаючы
святло, якое ўрываецца ў зашклёныя дзверы і вокны. Тут ёсць
таксама некалькі надзвычайных гравюр і карцін, у дзівосных
закавулках і нішах шмат кніг, а на сталах гульні, азартныя або
патрабуючыя майстэрства-фантастычныя шахматныя фігуры,
косці, трык-трак, карты і більярд.

і, аднак, не гледзячы на ўсё гэта багацце і камфорт, у. па-
ветры адчуваецца нешта нядобрае. Ці не таму, што дываны
і падушкі вельмі мяккія, вельмі заглушаюць шум, і тыя, хто тут
ходзіць або адпачывае, робяць усё нібы ўпотайкі? Ці не таму,
што гравюры і карціны не ўвекавечваюць высокіх думак або.

раў, не адлюстроўваюць прыроды ў паэтычных пейзажах,
а ўяўляюць з сябе толькі спалучэнні ліній і фарб? Або, магчыма,
таму, што арыгінал- гаспадар дома -дыхаючы штодзённа гэ-
тым паветрам, непрыкметна распаўсюджвае свой уплыў на ўсё,
апто яго акружае?

330&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k22s7m69g3jjq3po6npj1n0v5ifi47n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>84587</id>
      <parentid>84586</parentid>
      <timestamp>2022-08-05T18:32:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4253" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;проць нечаканага нашэсця місіс Мак-Стынджэр, змірыцца са сваім лёсам і — што-б ні здарылася — быць бестурботным. Аднак, з надыходам вечара ён крыху паправіўся і доўга расказваў аб Уолтэры Робу Тачыльшчыку, не забываючыся, час ад часу хваліць увагу і адданасць Роба. Роб, не чырванеючы, выслухоўваў гарачую пахвальбу капітана, сядзеў, выпучваючы на яго вочы, стараўся спачувальна хныкаць, прытвараўся добрадзейным і (як і належыць юнаму шпіёну) запамінаў кожнае слова, падаючы надзеі зрабіцца спрытным ашуканцам.


{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХIII'''''}}
{{Цэнтар|'''''Кантрасты.'''''}}

Зірнем на два дамы; яны не стаяць адзін каля другога, але раздзелены вялікай адлегласцю, хоць абодва знаходзяцца недалёка ад вялікай сталіцы — Лондана.

Першы стаіць у зялёнай і лясістай мясцовасці каля Норвуда. Гэта невялікі дом; ён не дамагаецца велічыні, але пабудаваны добра і ўпрыгожаны з густам. Лугавіна, мяккі адхонны схіл, кветнік, купкі дрэў, сярод якіх відаць грацыёзныя ясені і вербы, аранжэрэя, летняя веранда з пахучымі паўзучымі раслінамі, што абвіваюць калоны, упарадкаваныя іншыя будынкі — усё гэта, у мініятурным памеры, адпавядаючым простаму катэджу, сведчыць аб удалікатненым камфорце, які можна знайсці ў палацы. Гэта назіранне адпавядае сапраўднасці, бо ўнутранае ўпрыгожанне дома вызначаецца элегантнасцю і раскошай. Яркія кветкі, вельмі добра падабраныя, на кожным кроку ўражаюць вока: у мэблі — яе памеры надзвычай гарманіруюць з выглядам і велічынёй маленькіх пакояў, — на сценах, на падлозе, афарбоўваючы і змякчаючы святло, якое ўрываецца ў зашклёныя дзверы і вокны. Тут ёсць
таксама некалькі надзвычайных гравюр і карцін, у дзівосных закавулках і нішах шмат кніг, а на сталах гульні, азартныя або патрабуючыя майстэрства, — фантастычныя шахматныя фігуры, косці, трык-трак, карты і більярд.

І, аднак, не гледзячы на ўсё гэта багацце і камфорт, у паветры адчуваецца нешта нядобрае. Ці не таму, што дываны і падушкі вельмі мяккія, вельмі заглушаюць шум, і тыя, хто тут ходзіць або адпачывае, робяць усё нібы ўпотайкі? Ці не таму, што гравюры і карціны не ўвекавечваюць высокіх думак або спраў, не адлюстроўваюць прыроды ў паэтычных пейзажах, а ўяўляюць з сябе толькі спалучэнні ліній і фарб? Або, магчыма, таму, што арыгінал — гаспадар дома, — дыхаючы штодзённа гэтым паветрам, непрыкметна распаўсюджвае свой уплыў на ўсё, што яго акружае?&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7hn4k2ja4o7nnn8vb9qeloxi5rofald</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/335</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28555</id>
    <revision>
      <id>84588</id>
      <timestamp>2022-08-05T18:50:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4557" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

У крэсле сядзіць містэр Каркер-загадчык. Стракаты папугай у бліскучай клетцы на стале цярэбіць дзюбай дрот і прагульваецца ўніз галавою па купалу, патрасаючы сваё жыллё і прарэзліва выкрыкваючы; але містэр Каркер не звяртае ўвагі на
птушку і з задумлівай усмешкай пазірае на карціну, што вісіць на процілеглай сцяне.

— Так, зразумела, на дзіва выпадковае падабенства, — кажа ён.

На карціне намалёвана жанчына, вельмі прыгожая, якая, стаўшы спіною да гледача, але павярнуўшы да яго цудоўны твар, кідае на яго ганарлівы позірк.

Яна падобна да Эдзіт.

Неахайна махнуўшы рукою ў бок карціны — што гэта, пагроза? Не, але нешта падобнае да пагрозы. Прыліў урачыстасці? Не, але нешта падобнае да ўрачыстасці. Дзёрзкі пацалунак, які сарваўся з вуснаў? Не, але гэта падобна і да пацалунку, — ён зноў пачынае снедаць і аклікае раззлаваную птушку, якая, залезшы ў падвешаны ў клетцы пазалочаны абруч, які нагадвае вялізны шлюбны пярсцёнак, гушкаецца для свайго развесялення.

Другі дом знаходзіцца таксама за Лонданам, але ў іншым баку, недалёка ад вялікай паўночнай дарогі, некалі ажыўленай, а цяпер забытай і пакінутай усімі, апрача спадарожнікаў, што цягнуцца пехатою. Гэта бедны дом, мэбляваны бедна і ўбога, але вельмі чысты, а простыя кветкі, пасаджаныя ля ганку, і вузкі палісаднік сведчаць аб старанні яго ўпрыгожыць.

Мясцовасць, дзе ён пабудаваны, таксама мала падобна да вёскі з усімі яе перавагамі, як і да горада. Гэта не горад і не вёска. Першы, нібы велікан у дарожных ботах, пераступіў цераз яе і апусціў сваю цагляна-вапенную падэшву далёка ўперадзе; але на прасторы, якую пераступіў велікан, размясцілася нейкая гнілая вёска, але не горад; і тут, сярод нямногіх высокіх комінаў, што дзень і ноч выпускаюць дым, і сярод цагляных заводаў і прасёлкаў, дзе скошана трава, дзе абваліліся агарожы, дзе
расце пыльная крапіва, дзе яшчэ захавалася дзе-нідзе жывая агарожа і куды яшчэ заглядае іншы раз птушкалоў, хоць і дае клятву, што больш сюды не загляне, — тут знаходзіцца гэты другі дом.

У ім жыве тая, што пакінула першы дом ад кахання да адвержанага брата. З ёю пайшоў з таго дома дух збаўлення і адышоў ад яго гаспадара адзіны яго анёл-ахоўца; але хоць яго прывязанасць да яе астыла, пасля гэтага няўдзячнага і зняважлівага, на яго думку, учынку, і хоць ён у сваю чаргу канчаткова яе пакінуў, успамін пра яе яшчэ жыве нават для яго. Няхай сведчыць
аб гэтым яе кветнік, куды ён ніколі не заходзіць, але які захоўваецца, не гледзячы на ўсе дорага каштуючыя яму пераробкі, так, нібы яна пакінула яго толькі ўчора.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6to887p6ml1z001cjxxvm0qqhwp8kiz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/336</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28556</id>
    <revision>
      <id>84589</id>
      <timestamp>2022-08-05T19:07:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4172" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Херыет Каркер перамянілася з таго часу, і на яе прыгажосць паў цень, больш цяжкі, чым той, які можа без пабочнай дапамогі накінуць час, які-б ні быў ён усемагутны, — цень трывогі, смутку і штодзённай барацьбы за нікчэмнае існаванне. Але гэта ўсё яшчэ прыгажосць, і ўсё яшчэ прыгажосць пакорлівая, ціхая, скромная, якую патрэбна шукаць, бо яна не ўмее сябе выстаўляць напаказ; каб умела — яна была-б інакшай.

Так. Гэта кволая, маленькая, цярплівая жанчына, якая апіраецца на чалавека яшчэ не старога, але змучанага і сівога, — гэта яго сястра, якая адна прышла да яго, зганьбіўшага сябе, уклала сваю руку ў яго і з ціхамірным спакоем і рашучасцю бадзёра павяла яго па камяністай сцежцы.

— Цяпер яшчэ рана, Джон, — сказала яна. — Чаму вы так рана ідзеце?

— Толькі на некалькі хвілін раней, чым звычайна, Херыет. Калі ў мяне ёсць вольны час, мне-б хацелася — такое ўжо дзівацтва — прайсці міма таго дома, дзе я з ім расстаўся.

— Шкада, што я яго не ведала і ні разу не бачыла, Джон.

— І гэта лепш, дарагая мая, калі ўспомніць аб яго лёсе.

— Але я не магла-б шкадаваць яго больш, нават калі-б і ведала яго. Хіба ваш смутак — не мой? Але калі-б я яго ведала, магчыма вы, гаворачы пра яго, лічылі-б, што я перажываю вашы пачуцці лепш, чым цяпер.

— Любая мая сястра! Хіба я не ўпэўнен у тым, што няма такой радасці або смутку, якіх-бы вы са мною не перажывалі?

— Спадзяюся, што вы ўпэўнены, Джон, бо гэта праўда!

— Хіба вы маглі-б стаць мне тады мілей або бліжэй, чым цяпер? — сказаў яе брат. — Мне здаецца, што вы яго ведалі, Херыет, і падзялялі мае пачуцці да яго.

Яна абхапіла яго шыю рукой, якая апіралася на яго плячо, і нерашуча адказала:

— Не, не зусім.

— Напэўна, — сказаў ён, — вы думаеце, што я не пашкодзіў-бы яму, калі-б дазволіў сабе бліжэй пазнаёміцца з ім.

— Думаю? Не, я гэта ведаю.

— Богу вядома, што наўмысна я не зрабіў-бы яму зла, — адазваўся ён, сумна ківаючы галавой, — але яго рэпутацыя была вельмі мне дарагой, каб я адважваўся пашкодзіць ёй сваім сяброўствам. Згодны вы з гэтым ці не згодны, дарагая мая?

— Я не згодна, — спакойна сказала яна.

— Тым не менш гэта праўда, Херыет, і ў мяне лягчэй робіцца на душы, калі я, успамінаючы яго, падумаю аб тым, што ў той час мяне засмучала.

Ён абарваў сваю сумную фразу, усміхнуўся ёй і сказаў:

— Да пабачэння.

— Да пабачэння, любы Джон! Увечары, у звычайны час і на&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cfqj6xn3e4uggyc4eqvih5jb0bieis7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/337</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28557</id>
    <revision>
      <id>84590</id>
      <timestamp>2022-08-05T19:23:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4756" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ранейшым месцы, я вас сустрэну, як заўсёды, калі вы будзеце варочацца дадому. Да пабачэння.

Яна стаяла ля дзвярэй, сціснуўшы рукі, і пазірала яму ўслед, калі ён ішоў міма дома па гразкаму і няроўнаму ўчастку, які раней (зусім нядаўна) быў вясёлай лугавінкай, а цяпер ператварыўся ў пустэчу, дзе ўздымаліся над смеццем недабудаваныя бедныя домікі, бязладна раскіданыя, нібы яны былі тут пасеяны няўмелай рукою. Кожны раз, калі ён азіраўся — ён азірнуўся разы са два, — яе мілы твар асвятляў яго, як светлы прамень. Але калі ён пайшоў далей і больш яе не бачыў, у яе на вачах выступілі слёзы, пакуль яна праводзіла яго позіркам.

Яна нядоўга стаяла ў задуменні ля дзвярэй. Патрэбна было выконваць штодзённыя абавязкі, брацца за штодзённую работу, бо гэтыя звычайныя людзі, у якіх няма нічога гераічнага, часта працуюць безупынку, — і Херыет неўзабаве занялася сваімі хатнімі справамі. Калі з імі было скончана і мізэрны домік вычышчан і прыведзен у парадак, яна з заклапочаным выглядам пералічыла грошы — іх было мала — і ў задуменні вышла з дому
купіць харчы на абед, прыдумляючы, як-бы зэканоміць.

Пакуль яна адсутнічала і нікога не было ў доме, да яго падышоў, але не з таго боку, куды пайшоў брат, джэнтльмен, магчыма, ужо не зусім малады, але здаровы, квітнеючы і статны, з вясёлым, ясным тварам, прыемным і добрадушным. Бровы ў яго былі яшчэ чорныя, чорнымі былі і валасы, але сівізна ўжо прыкметна іх пасрэбрыла і прыгожа адцяняла шырокі чысты лоб і сумленныя вочы.

Пастукаўшы Ў дзверы і не атрымаўшы адказу, джэнтльмен сеў на лаўку на ганачку і пачаў чакаць. Спрытны рух пальцаў, якімі ён барабаніў па лаўцы, напяваючы і адбіваючы такт, нібы выяўляў у ім музыканта, а незвычайная прыемнасць, якую ён
адчуваў, напяваючы нешта вельмі павольнае і цягучае, пазбаўленае пэўнага матыву, здавалася, выяўляла ў ім знаўцу музыкі.

Джэнтльмен усё яшчэ развіваў музычную тэму, якая бясконца кружылася, закручвалася і круцілася вакол сябе накшталт пробачніка, які круцяць на стале, і зусім не набліжалася да канца, калі паказалася Херыет. Убачыўшы яе, ён устаў і стаяў з капелюшом у руцэ.

— Вы зноў прышлі, сэр, — сказала яна, запінаючыся.

— Я адважыўся гэта зрабіць, — адказаў ён. — Ці не можаце вы пагаварыць са мною пяць хвілін?

Пасля нядоўгіх ваганняў яна адчыніла дзверы і ўпусціла яго ў маленькую гасціную. Джэнтльмен усеўся там насупраць яе, прысунуў сваё крэсла да стала і сказаў голасам, які зусім адпавядаў яго выгляду, і з чароўнай простадушнасцю:

— Міс Херыет, вы не можаце быць гордай. У той дзень, калі я зайшоў сюды, вы далі мне зразумець, што вы гордыя. Прабачце, калі я скажу, што я пазіраў вам у твар, калі вы гэта га-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>myvzklwq26dhaszptgmjkbc74x25bfg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/338</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28558</id>
    <revision>
      <id>84591</id>
      <timestamp>2022-08-05T19:40:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4185" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;варылі, і ён супярэчыў вашым словам. І зноў я пазіраю вам
у твар, — дадаў ён, ласкава дакрануўшыся да яе рукі, — ён супярэчыць вам усё больш і больш.

Яна была злёгку збянтэжанай і ўсхваляванай і нічога не магла адказаць.

— Ваш твар — люстра праўдзівасці і пакоры, — сказаў наведвальнік. — Прабачце, што я паверыў яму і вярнуўся.

Тон, якім былі сказаны гэтыя словы, рабіў іх зусім непадобнымі да камплімента. Тон быў такі шчыры, сур'ёзны, стрыманы і праўдзівы, што яна нахіліла галаву, нібы хацела і падзякаваць яму і прызнаць яго шчырасць.

— Розніца ў гадах, — сказаў джэнтльмен, — і сумленнасць маіх намераў даюць, думаю я, права гаварыць адкрыта. І я гэта раблю, таму вось вы і бачыце мяне другі раз.

— Бывае асаблівая гордасць, сэр, — памаўчаўшы, адазвалася яна, — або тое, што можа быць прынята за гордасць, але ў сапраўднасці гэта толькі абавязак. Спадзяюся, што ўсякая іншая гордасць мне не ўласціва.

— А гордасць сабою? — запытаўся ён.

— І гордасць сабою.

— Але… прабачце… — нерашуча пачаў джэнтльмен, — а што вы скажаце пра вашага брата Джона?

— Я ганаруся яго любоўю, — сказала Херыет, пазіраючы ва ўпор на свайго госця і ў момант змяняючы тон; хоць ён аставаўся па-ранейшаму стрыманым і спакойным, але была ў ім глыбокая гарачая сур'ёзнасць, дзякуючы якой нават дрыглівы голас сведчыў аб яе цвёрдасці. — І ганаруся ім! Сэр, вы, які нейкім чынам даведаліся пра гісторыю яго жыцця і перадалі яе мне, калі былі тут у апошні раз…

— Толькі для таго, каб заваяваць ваша давер'е, — перапыніў джэнтльмен. — Даруй божа, не падумайце…

— Я ўпэўнена, — сказала яна, — што вы загаварылі пра яе са мною з добрым і пахвальным намерам. У гэтым я зусім ўпэўнена.

— Дзякую вам, — адазваўся госць, таропка паціснуўшы ёй руку. — Я вам вельмі ўдзячны. Запэўняю вас, вы аддаеце мне належную даніну. Вы пачалі гаварыць, што я, які ведае гісторыю жыцця Джона Каркера…

— Вы можаце абвінаваціць мяне ў ганарлівасці, — прадаўжала яна, — калі я гавару, што ганаруся ім. Так, ганаруся. Вам вядома, што быў час, калі я не ганарылася — не магла ганарыцца, — але час гэты мінуўся.

— Ваш брат зрабіўся іншым чалавекам, — спачувальна адазваўся джэнтльмен. — Запэўняю вас, што я ў гэтым не сумняваюся.

— Ён быў іншым чалавекам, калі зрабіў злачынства, — сказала Херыет. — Ён іншы чалавек цяпер і стаў самім сабою, паверце мне, сэр!&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nagjyix635us5qw8mc2f9wmpppglc5i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/339</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28559</id>
    <revision>
      <id>84637</id>
      <timestamp>2022-08-06T07:09:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4701" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Але мы па-ранейшаму жывем, — сказаў наведвальнік, няўважліва пацёршы лоб рукою і задуменна барабанячы пальцамі па стале, — па-ранейшаму жывем, не адступаючы ад заведзенага парадку, з дня на дзень, і не можам ні заўважыць, ні прасачыць гэтых змен. Яны… яны належаць да метафізікі. Нам… нам нехапае для іх вольнага часу. У нас… у нас няма мужнасці. Гэтаму не навучаюць у школах і каледжах, і мы не ведаем, як за гэта ўзяцца. Адным словам, мы вельмі дзелавыя людзі, — сказаў джэнтльмен, падыходзячы да акна і зноў варочаючыся і сядаючы з выглядам надзвычай незадаволеным і разгневаным.

— Дапраўды-ж, — прадаўжаў джэнтльмен, зноў пацёршы сабе лоб і барабанячы пальцамі па стале, — у мяне ёсць падставы думаць, што такое аднастайнае жыццё, з дня на дзень, можа пагадзіць чалавека з чым хочаш. Нічога не бачыш, нічога не чуеш, нічога не ведаеш; гэта факт. Мы прымаем усё, як нешта само сабою зразумелае, так і жывем, і ўрэшце ўсё, што мы робім — добрае, дрэннае або нязначнае, — мы робім па прывычцы. Толькі на прывычку я і магу спаслацца, калі давядзецца мне апраўдвацца на смяротнай пасцелі перад сваім сумленнем. «Прывычка, — скажу я, — я быў глухі, нямы, сляпы і няздольны на мільён рэчаў па прывычцы». — «Сапраўды, гэта вельмі дзелавое тлумачэнне, містэр, як вас там завуць, — скажа Сумленне, — але тут яно не дапаможа!»

Джэнтльмен устаў, зноў падышоў да акна і вярнуўся, не на жарты ўстрывожаны, хоць гэта трывога і выяўлялася своеасабліва.

— Міс Херыет, — сказаў ён, сядаючы на крэсла, — я хацеў-бы, каб вы дазволілі мне быць вам карысным. Паглядзіце на мяне: выгляд у мяне павінен быць сумленны, бо я ведаю, што цяпер я сумленны. Праўда?

— Так, — з усмешкай адказала яна.

— Я веру ўсяму, што вы сказалі, — прадаўжаў ён. — Я толькі дакараю сябе за тое, што гэтыя дванаццаць год я мог ведаць і бачыць гэта і ведаць і бачыць вас, і, аднак, не ведаў і не бачыў. Бадай ці мне вядома, як я наогул прышоў сюды, я, нявольнік не толькі маіх уласных прывычак, але прывычак іншых людзей! Але гэта зроблена. Дазвольце мне зрабіць што-небудзь для вас. Я прашу з усім сумленнем і павагай. Вы на дзіва натхняеце мяне
і на тое і на другое. Дазвольце мне што-небудзь зрабіць.

— Нам нічога не патрэбна, сэр.

— Бадай ці так, — запярэчыў джэнтльмен. — Думаю, што гэта не зусім правільна. Ёсць сякія-такія маленькія радасці, якія маглі-б падправіць ваша жыццё і яго. І яго! — паўтарыў ён, думаючы, што ўразіў яе. — Я па прывычцы сваёй думаў, што для яго нічога нельга зрабіць, што ўсё вырашана і скончана, — адным словам, зусім аб гэтым не думаў. Цяпер я думаю інакш. Дазвольце мне зрабіць што-небудзь для яго. Ды і вам, — дадаў&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fnv7p78jpak5owkl0qlmueonn15lprl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/340</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28560</id>
    <revision>
      <id>84642</id>
      <timestamp>2022-08-06T07:26:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4488" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;наведвальнік з клапатлівай пяшчотнасцю, — варта добра глядзець свайго здароўя дзеля яго, а я баюся, што яно пагоршала.

— Хто-б вы ні былі, сэр, — адазвалася Херыет, зірнуўшы на яго, — я вам вельмі ўдзячна. Я адчуваю, што вы хочаце зрабіць нам дабро і ніякіх іншых мэт не ставіце перад сабой. Але мы ўжо шмат гадоў жывем так, і забраць у брата хоць частачку таго, што зрабіла яго такім дарагім для мяне і даказала яго благародную рашучасць, зменшыць у нейкай меры яго заслугу, якая заключаецца ў тым, што ён у абсалютнай адзіноце, бездапаможны, нікому невядомы і ўсімі забыты, згладжвае сваю віну, азначала-б пазбавіць уцехі і яго і мяне, калі для кожнага з нас настане тая гадзіна, пра якую вы толькі што гаварылі. Гэтыя слёзы выказваюць маю ўдзячнасць вам лепш, чым якія іншыя словы. Прашу вас, верце гэтаму!

Джэнтльмен быў расчулены і паднёс да губ працягнутую яму руку так, як мог-бы чулы бацька пацалаваць руку добрай дачкі, але з большай пачцівасцю.

— Калі прыдзе дзень, — сказала Херыет, — калі ён будзе часткова адноўлен у тым становішчы, якое страціў…

— Адноўлен! — жыва выгукнуў джэнтльмен. — Як можна на гэта спадзявацца! У чыёй уладзе яго аднавіць? Зразумела, я не памыляюся, думаючы, што заваяванне ім каштоўнейшага яго скарбу з'яўляецца адной з прычын варожасці да яго ўласнага брата.

— Вы закранаеце прадмет, аб якім ніколі не гаварылі мы. Нават мы, — сказала Херыет.

— Прашу прабачэння, — сказаў госць. — Мне варта было гэта ведаць. Прашу вас, забудзьцеся пра тое, аб чым я недарэчы ўспомніў. А цяпер я не буду больш дамагацца, бо я не ўпэўнен, ці маю права я гэта рабіць, хоць, бог ведае, магчыма нават гэтае сумненне таксама з'яўляецца адной з прывычак, — дадаў джэнтльмен, зноў з безнадзейным выглядам паціраючы лоб. — Дазвольце-ж мне, чалавеку чужому і ў той-жа час не чужому,
прасіць вас наконт двух паслуг.

— Наконт якіх? — запыталася яна.

— Калі па якой-небудзь прычыне вы зменіце сваё рашэнне, дазвольце мне быць вашай правай рукой. Тады я назаву вам сваё імя. Цяпер гэта бескарысна, ды і наогул імя маё не асабліва вядомае.

— Выбар сяброў у нас не такі вялікі, каб мне патрэбна было доўга думаць, — адказала яна са слабай усмешкай. — Я магу гэта абяцаць.

— Дазвольце мне таксама калі-ні-калі, ну, скажам, па панядзелках, у дзевяць раніцы — яшчэ адна прывычка, напэўна: я дзелавы чалавек, — сказаў, джэнтльмен, — дазвольце мне праходзіць міма вашага дома, каб убачыць вас у дзвярах або ў акне. Я не прашу дазволу заходзіць да вас, калі ў гэты час вашага брата&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>q446gpv4hrm16ln9q0cstnpw9esmzf6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/341</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28561</id>
    <revision>
      <id>84644</id>
      <timestamp>2022-08-06T07:51:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4623" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;няма дома. Я хачу толькі ведаць, для ўласнага супакаення, што вы здаровы, і, не дакучаючы вам, напамінаць сваёй асобай, што ў вас ёсць сябра — немалады сябра, які пачаў уже сівець і хутка будзе зусім сівым, — сябра, які заўсёды гатоў вам служыць.

Мілы твар даверліва павярнуўся да яе. Яна дала згоду.

— Я думаю, як і ў мінулы раз, — устаючы, сказаў джэнтльмен, — што вы не маеце намеру паведамляць пра мой візіт Джону Каркеру баючыся, каб не засмуціць яго тым, што мне вядома яго гісторыя. Я гэтаму рад, бо гэта выходзіць са звычайнай каляі і… зноў прывычка! — усклікнуў джэнтльмен, нецярпліва абарваўшы фразу. — Як быццам няма лепшага шляху, як звычайная каляя!

Сказаўшы гэта ён павярнуўся да дзвярэй, вышаў з капелюшом у руцэ на ганачак і развітаўся з ёю з той бязмежнай пашанай, звязанай з непрытворным удзелам, які не даецца ніякім выхаваннем, не ўнушае недавер'я і можа зыходзіць толькі з чыстага сэрца.

Многа напоўзабытых пачуццяў абудзіла гэта наведванне ў душы сястры. Так даўно ніводзін госць не пераступаў парогу іх дома, так даўно ніводзін спачувальны голас не даходзіў да яе вушэй, як сумная музыка, што твар незнаёмага на працягу многіх гадзін стаяў у яе перад вачыма, калі яна сядзела з шыццём у руках ля акна, і ёй здавалася, што яна зноў і зноў чуе яго словы.

Разважаючы і працуючы, то прымушаючы сябе доўга займацца шыццём, то няўважліва апускаючы работу на калені, каб аддацца патоку думак, Херыет Каркер не заўважыла, як прамінулі гадзіны. Неба, яснае і чыстае раніцой, паступова ўкрылася хмарамі; усходзіўся рэзкі вецер, паліў дождж, і цёмны туман, спусціўшыся на далёкі горад, схаваў яго ад позірку чалавека.

У такія дні яна часта паглядала спачувальна на падарожнікаў, якія ішлі ў Лондан па вялікай дарозе міма яе дома, з параненымі нагамі і стомленыя, баязліва паглядаючы на велізарны горад наперадзе, нібы прадчуваючы, што там іх жабрацтва будзе толькі капляй у моры або пясчынкай на марскім беразе; яны
ішлі дрыжучы, скурчыўшыся пад бязлітасным ветрам, і здавалася, што нават стыхіі іх адверглі.

Дзень за днём цягнуліся гэтыя пешаходы, але заўсёды, як ёй здавалася, у адным напрамку — заўсёды па дарозе да горада. Паглынутыя яго неабсяжнасцю, да якой прыцягвала іх жорсткая сіла, яны ніколі не варочаліся. Здабыча для больніц, могілак, турмаў, ракі, ліхаманкі, вар'яцтва, парока і смерці! Яны ішлі насустрач пачвары, што раўла ўдалечыні, і знікалі.

Выў калючы вецер, ішоў дождж і панура хмурыўся дзень, калі Херыет, адарваўшы позірк ад работы, якою доўга займалася з неаслабнай упартасцю, убачыла аднаго з гэтых падарожнікаў.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k4da7hcijpemo4mg6kme0eiivf3i1rx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/342</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28562</id>
    <revision>
      <id>84645</id>
      <timestamp>2022-08-06T08:15:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4473" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Жанчына. Адзінокая жанчына гадоў трыццаці, высокая, статная, прыгожая, у жабрацкай вопратцы; гразь, пазбіраная на многіх прасёлачных дарогах ва ўсякае надвор'е — пыл, мел, гліна, пясок, — абляпіла пад праліўным дажджом яе шэры плашч; яна была без капялюша, і яе пышныя чорныя валасы былі ахаваны ад дажджу толькі парванай насавой хустачкай, канцы якой,
а таксама пасмы валасоў, развяваючыся на ветры, спадалі ёй на вочы, дзякуючы чаму яна павінна была часта спыняцца, каб адкінуць іх назад і паглядзець на дарогу.

Якраз у гэты момант яе заўважыла Херыет. Падняўшы абедзве рукі да загарэлага ілба і правёўшы імі па твары, яна адвяла перашкаджаўшыя ёй пасмы і адкрыла твар, які вызначаўся прыгажосцю смелай і пагардлівай; у ім было дзёрзкае і парочнае роўнадушша да нечага больш важнага, чым надвор'е, неахайная абыякавасць да ўсяго, што наслалі на яе непакрытую галаву неба і зямля. Хоць хада яе была цвёрдая і рашучая, яна стамілася і, пасля нядоўгіх ваганняў, села на кучу камення, не хаваючыся ад дажджу.

Яна была якраз насупроць дома. Апусціўшы на момант галаву на абедзве рукі, яна зноў падняла яе, і позірк яе спаткаўся з позіркам Херыет.

У адзін момант Херыет апынулася ля дзвярэй; жанчына, слухаючыся воклічу, устала і павольна наблізілася да яе, але выгляд у яе быў не вельмі прыязны.

— Чаму вы сядзіце пад дажджом? — мякка запыталася Херыет.

— Таму што мне больш няма дзе адпачыць, — быў адказ.

— Але тут непадалёку можна знайсці дзе схавацца. Вось тут, — паказала яна на ганачак, — лепш, чым там, дзе вы былі. Адпачніце тут.

Жанчына паглядзела на яе недаверліва і здзіўлена, але нічым
не выяўляючы сваёй удзячнасці; усеўшыся і скінуўшы свой стаптаны чаравік, каб вытрасці з яго дробныя каменьчыкі і пыл, яна паказала рассечаную і акрываўленую нагу.

Калі Херыет ускрыкнула ад жалю, жанчына з пагардлівай і недаверлівай усмешкай зірнула на яе.

— Якое значэнне мае параненая нага для такой, як я? — сказала яна, — і якое значэнне мае мая параненая нага для такой, як вы?

— Зайдзіце ў дом і абмыйце яе, — ціха сказала Херыет, — а я вам дам чым перавязаць яе.

Жанчына схапіла яе руку, прыцягнула да сябе, і, прыціснуўшы да сваіх вачэй, заплакала. Не так, як плачуць жанчыны, але як плача мужчына, які выпадкова паддасца гэтай слабасці, — перарывіста дыхаючы і стараючыся стрымацца, што
сведчыла аб тым, як неўласціва было ёй такое хваляванне.

Яна далася завесці сябе ў дом і, напэўна хутчэй у адзнаку падзякі, чым ад жадання паклапаціцца аб сабе, абмыла і пера-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o553m5hb2mloz524cm9japnplzukdq3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/343</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28563</id>
    <revision>
      <id>84646</id>
      <timestamp>2022-08-06T08:34:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4456" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;вязала хворую нагу. Пасля Херыет дала ёй частку свайго ўласнага беднага абеду, і калі тая з'ела, між іншым вельмі мала, Херыет папрасіла яе перад адыходам (бо жанчына мела намер ісці далей) высушыць плацце ля каміна. І зноў не клопаты аб самой сабе, але ўдзячнасць прымусіла яе не пярэчыць; яна села перад камінам, зняла хустку з галавы і, распусціўшы густыя мокрыя валасы, якія звісалі ніжэй таліі, пачала сушыць іх, выціраючы далонямі і пазіраючы на агонь.

— Напэўна, вы думаеце, што калісьці я была прыгожая, — сказала яна, нечакана падняўшы галаву. — Думаю, што была; ведаю, што была. Глядзіце!

Груба, абодвума рукамі яна прыпадняла свае валасы, учапіўшыся ў іх так, нібы хацела вырваць іх з карэннем, пасля зноў іх апусціла і закінула за плячо, нібы гэта быў скрутак гадзюк.

— Вы чужая ў гэтых краях? — запыталася Херыет.

— Чужая, — адазвалася яна, змаўкаючы пасля кожнай кароткай фразы і пазіраючы на агонь. — Так. Вось ужо дзесяць або дванаццаць год, як чужая. У мяне не было календара там, дзе я жыла. Дзесяць або дванаццаць год. Я не пазнаю гэтай мясцовасці. Яна вельмі перамянілася з таго часу, як я паехала.

— Вы былі далёка адсюль?

— Вельмі далёка. Трэба месяцы плысці па моры, і ўсё-такі гэта яшчэ далёка. Я была там, куды ссылаюць катаржнікаў, — дадала яна, паглядаючы пільна на сваю субяседніцу. — Я сама была адной з іх. Напэўна, мы з вамі аднагодкі. Калі я старэй за вас, то не больш, чым на год, на два. О, падумайце аб гэтым!

Яна развінула рукі і ўнурыла галаву.

— Няма нічога такога, чаго нельга было-б загладзіць. Ніколі не позна выправіцца, — сказала Херыет. — Вы раскайваецеся…

— Не! — запярэчыла тая. — Я не раскайваюся. Не магу раскайвацца. Я не з гэтай пароды. Чаму я павінна раскайвацца, калі ўсе разгульваюць, нібы нічога і не было? Мне гавораць аб маім раскайванні. Хто раскайваецца ў тым зле, якое мне зрабілі?

Яна ўстала, завязала на галаву хустку і павярнулася да выйсця.

— Куды вы ідзіцё? — запыталася Херыет.

— Туды! — адказала яна, паказваючы рукой. — У Лондан.

— Ёсць у вас які-небудзь прытулак там?

— Здаецца, у мяне ёсць маці. Яна заслугоўвае называцца маткай не больш, чым яе жыллё — прытулкам, — адказала тая з горкім смехам.

— Вазьміце вось гэта, — усклікнула Херыет, сунуўшы ёй у руку грошы. — Старайцеся не збіцца з дарогі. Тут вельмі мала, але, магчыма, на адзін дзень гэта адхіліць ад вас бяду.

— Вы замужам? — ціха запыталася тая, узяўшы грошы.

— Не. Я жыву тут з братам. Мы мала можам вас надзяліць, інакш я дала-б вам больш.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>31oemx4j0qbfwhrmn2whe85y8l3k9fu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Драматычныя паэмы. Міхась Клімковіч.pdf/117</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28564</id>
    <revision>
      <id>84647</id>
      <timestamp>2022-08-06T08:54:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «&lt;poem&gt;  {{Разбіўка|Товій.}} Не, малюся!  {{Разбіўка|Мардахай.}} Ён моліцца, вяльможны пан Адвернік, Бо звычай ёсць у нас маліцца богу У пачатку добрай справы... Значыць, добра Нам справа ручыць, дружа Товій?  {{Разбіўка|Адвернік.}} Згадзіўся доктар нам сваё умельств...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2516" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;

{{Разбіўка|Товій.}}
Не, малюся!

{{Разбіўка|Мардахай.}}
Ён моліцца, вяльможны пан Адвернік,
Бо звычай ёсць у нас маліцца богу
У пачатку добрай справы... Значыць, добра
Нам справа ручыць, дружа Товій?

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Згадзіўся доктар нам сваё умельства перадаць?

{{Разбіўка|Товій.}}
На тое, каб была друкарня у Вільні,
Каб магістрат валодаў ёй супольна
З самім Францышкам, згодзен ён, але...
Ці будзе згода біскупаў абодвух
На адчыненне гэтакай друкарні?

{{Разбіўка|Мардахай.}}
А трэба яшчэ згода?

{{Разбіўка|Товій.}}
Яму, як доктару сямі мастацтваў вольных
І доктару у лекарскіх навуках,
На публікацыю яго высокай працы
Не трэба згоды уладароў зямных,
Але ў супольніцтва з ім пойдуць людзі,
Падлеглыя звычайнаму закону,
Таму...

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Не права трэба ў першую чаргу, а грошы.

{{Разбіўка|Товій.}}
На справу добрую хто іх не дасць?

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Не кожны можа выняць іх са справы.

{{Разбіўка|Товій.}}
Дазвол патрэбен у першую чаргу.

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Даходзіць буду я таго дазволу,
Калі мне доктар слова цвёрда дасць,
Што буду я друкарняй з ім валодаць.

{{Разбіўка|Товій.}}
Нашто спяшацца мець гаспадара,
Калі няма яшчэ дазволу?

{{Разбіўка|Мардахай.}}
І я кажу, вяльможны пан Адвернік,
Хай паспяшае той, каму прыспела.
Грош не шукае дзіркі для сябе,
І за сябе не ходзіць сам у сваты.
А пану доктару, ой, будзе трэба грош
На дом, начынне, на паперу,
На фарбу, шмарбу, на халеру,&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j3fphz3yoytr8f5pkzbbdo01lg18qpt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Драматычныя паэмы. Міхась Клімковіч.pdf/118</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28565</id>
    <revision>
      <id>84648</id>
      <timestamp>2022-08-06T09:01:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «&lt;poem&gt;Я ведаю навошта? Вось тады Хай слова дасць рэб Товiй, што падкажа Ён доктару, дзе трэба вольны грош шукаць.  {{Разбіўка|Товій.}} Рэб Мардахай, слуга я доктару і толькі, І як слуга, я маю паўнамоцтвы Сказаць ад доктара, слаўнейшага між слаўных, Што той, хто ў...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2547" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;Я ведаю навошта? Вось тады
Хай слова дасць рэб Товiй, што падкажа
Ён доктару, дзе трэба вольны грош шукаць.

{{Разбіўка|Товій.}}
Рэб Мардахай, слуга я доктару і толькі,
І як слуга, я маю паўнамоцтвы
Сказаць ад доктара, слаўнейшага між слаўных,
Што той, хто ў справе дапаможа нашай,
На лёс не будзе наракаць і клопат свой
Акупіць золатам стократы.

&lt;small&gt;(Уваходзіць бургомістр Вiльнi Якуб Бабіч, Багдан Онькаў і яшчэ некалькі радцаў)&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Якуб Бабіч}} ''(Адверніку).''
Дзень добры пану Юр'ю.
Што так рана?

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Дзень добры, пан Якуб і паны радцы!
Хто рана устае, таму і бог дае,
Я гэты запавет заўжды спаўняю.

{{Разбіўка|Бабіч}}.
Нядрэнны запавет. ''(Да Мардахая.)'' Ты к нам?

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Не, гэта я зазваў.

{{Разбіўка|Мардахай}}.
Дык я пайду?

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Ідзі.

{{Разбіўка|Мардахай}}.
Хай будзе панству спешна ў працы.
''(Мардахай выходзіць).''

{{Разбіўка|Бабіч}} ''(Товію)''.
Пан доктар хутка будзе?

{{Разбіўка|Товій.}}
Думаю, што зараз: ён заехаў
Да біскупа, даць зелле нашча.

{{Разбіўка|Багдан Онькаў}}.
Ты з Юр'ем быў ў Італіі?

{{Разбіўка|Товій.}}
Так, быў.
Як цень яго, да Падуі я йшоў,
Крупіцы беручы, з дазволу пана Юр'я,
З раскошнага стала ягоных ведаў.

{{Разбіўка|Багдан Онькаў}}.
Якою мовай там навукі выкладалі?

{{Разбіўка|Товій.}}
Ён знае дзевяць моў і біблію чытае
На старай iудзейскай мове так, як я,
На грэцкай ён гавора, нібы грэк з Афінаў,
Ў латыні рымскіх схоляраў ён кідаў за сабой,&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6lwv5j232q1lv1cwl4i8eeff46ipury</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>84650</id>
      <parentid>84648</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T09:06:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2551" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;Я ведаю навошта? Вось тады
Хай слова дасць рэб Товій, што падкажа
Ён доктару, дзе трэба вольны грош шукаць.

{{Разбіўка|Товій.}}
Рэб Мардахай, слуга я доктару і толькі,
І як слуга, я маю паўнамоцтвы
Сказаць ад доктара, слаўнейшага між слаўных,
Што той, хто ў справе дапаможа нашай,
На лёс не будзе наракаць і клопат свой
Акупіць золатам стократы.

&lt;small&gt;(Уваходзіць бургомістр Вільні Якуб Бабіч, Багдан Онькаў і яшчэ некалькі радцаў)&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Якуб Бабіч}} ''(Адверніку).''
Дзень добры пану Юр'ю.
Што так рана?

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Дзень добры, пан Якуб і паны радцы!
Хто рана устае, таму і бог дае,
Я гэты запавет заўжды спаўняю.

{{Разбіўка|Бабіч}}.
Нядрэнны запавет. ''(Да Мардахая.)'' Ты к нам?

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Не, гэта я зазваў.

{{Разбіўка|Мардахай}}.
Дык я пайду?

{{Разбіўка|Адвернік.}}
Ідзі.

{{Разбіўка|Мардахай}}.
Хай будзе панству спешна ў працы.
''(Мардахай выходзіць).''

{{Разбіўка|Бабіч}} ''(Товію)''.
Пан доктар хутка будзе?

{{Разбіўка|Товій.}}
Думаю, што зараз: ён заехаў
Да біскупа, даць зелле нашча.

{{Разбіўка|Багдан Онькаў}}.
Ты з Юр'ем быў ў Італіі?

{{Разбіўка|Товій.}}
Так, быў.
Як цень яго, да Падуі я йшоў,
Крупіцы беручы, з дазволу пана Юр'я,
З раскошнага стала ягоных ведаў.

{{Разбіўка|Багдан Онькаў}}.
Якою мовай там навукі выкладалі?

{{Разбіўка|Товій.}}
Ён знае дзевяць моў і біблію чытае
На старай іудзейскай мове так, як я,
На грэцкай ён гавора, нібы грэк з Афінаў,
Ў латыні рымскіх схоляраў ён кідаў за сабой,&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i6e3s9wz5gxory55kyoomq244qszhjj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Драматычныя паэмы. Міхась Клімковіч.pdf/119</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28566</id>
    <revision>
      <id>84649</id>
      <timestamp>2022-08-06T09:06:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «&lt;poem&gt;Ў нямецкіх гарадах - вёў дыспут на нямецкай, Усе славянскія ён знае дасканала, Нібы валодаў імі з год малых. У Падуі яго слаўнейшыя між слаўных Вялікіх дактароў пыталіся навукі І, здзіўленыя ведаў глыбінёй, У мантыю яго, як брата, апранулі, Прасілі ў іх...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2766" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;Ў нямецкіх гарадах - вёў дыспут на нямецкай,
Усе славянскія ён знае дасканала,
Нібы валодаў імі з год малых.
У Падуі яго слаўнейшыя між слаўных
Вялікіх дактароў пыталіся навукі
І, здзіўленыя ведаў глыбінёй,
У мантыю яго, як брата, апранулі,
Прасілі ў іх прафесарам застацца.
Прыдворны цэзара, калі былі мы у Вене,
Прапанаваў застацца лекарам цэсарскім,
І тое самае было у Празе Чэшскай.
І ўсім адмовіў пан Георгій Скарына,
Бо ён хацеў сюды, у Вільню, на радзіму,
Каб разам з вамі паслужыць
Свайму народу.

{{Разбіўка|Бабіч}}.
Што-ж, земляка славутага такога
Прыняць заўсёды рады мы, панове.
Я думаю, што будзе і епіскап з намі,
І біскуп рымскай веры супярэчыць
Не будзе славе места Вільні.

{{Разбіўка|Радцы}}.
І нам здаецца так.
Хто-ж справе добрай вораг?

{{Разбіўка|Багдан Онькаў}}.
Тым больш, народ яго ўжо знае, любіць
І хворых да яго нясуць, вязуць штодзень.
Сам бачыў я.

{{Разбіўка|Адзін з радцаў}}.
Аднак не ўцямлю я, якое дачыненне
Да бітых кніг ўсё гэта мае, радцы?

{{Разбіўка|Другі радца}}.
І нам карысць якая з гэтых кніг?

{{Разбіўка|Товій}}.
А вось якое, дастаслаўны радца:
Калі былі мы у чужых краінах,
Георгій пільна прыглядаўся да ўсяго,
Што даць магло карысць яго народу,
Што пераняць было-б карысна, ці няшкодна.
Адно з апошніх дзіваў, што на свеце ёсць
І што найкарысней для людцаў паспалітых,
Дык гэта друкаванне кніг.
&lt;small&gt;(Дастае некалькі друкаваных кніг).&lt;/small&gt;
Зірніце!
Вось венецыйскі друк, вось з Прагі Чэшскай,
Вось нюрэнбергскі, аўсбургскі — нямецкі.
Каб не было карысці з бітых кніг,
Не друкавалі-б іх заморскія купцы.&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b55h0mndtlh55cvwun57o75p97ec8ew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Драматычныя паэмы. Міхась Клімковіч.pdf/120</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28567</id>
    <revision>
      <id>84651</id>
      <timestamp>2022-08-06T09:11:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «&lt;poem&gt;  {{Разбіўка|Радцы}}. Вядома.  {{Разбіўка|Товій}}. I не трымалі-б спосаб той у таямніцы. Аднак наш доктар розумам сваім I гэтага дасяг. &lt;small&gt;(Пакуль радцы, згрудзiўшыся, разглядаюць кнігі, Адвернік адводзіць убок Бабіча).&lt;/small&gt;  {{Разбіўка|Адвернік}}. Паслухай, па...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2603" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;

{{Разбіўка|Радцы}}.
Вядома.

{{Разбіўка|Товій}}.
I не трымалі-б спосаб той у таямніцы.
Аднак наш доктар розумам сваім
I гэтага дасяг.
&lt;small&gt;(Пакуль радцы, згрудзiўшыся, разглядаюць кнігі, Адвернік адводзіць убок Бабіча).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Адвернік}}.
Паслухай, пан Якубе, прымаўку успомні:
Рука руку шаруе, і абедзве чысты.
Так мы з табой. Я ўзяў ад магістрата
Суконніцу, гасцінныя дамы, млыны,
Камору пастрыгальную. Мой клопат,
А вам даход. Хачу узяць друкарню.

{{Разбіўка|Бабiч}}.
Яшчэ не вырашана як і што, пан Юрый...

{{Разбіўка|Адвернік}}.
Кiм вырашана? Гэтым стадам?
Галовы мы з табой. Як скажам, так і будзе.
Праз два гады (сам ведаеш, - выдаткі!)
Я дам даход у скарбніцу магістрата.

{{Разбіўка|Бабiч}}.
Дык не згадзіцца-ж могуць...

{{Разбіўка|Адвернік}}.
Хто?
А з Глiнскiм былі ў згодзе?

{{Разбіўка|Бабiч}}.
Ц-с-с!

{{Разбіўка|Адвернік}}.
Вось тое-ж! «Ц-с-с»... Напомнi, хто не згодзен,
Што за мяцеж, за Глінскага дасталі-б,
Каб я сказаў, не шыбельню, дык дыбу.
Маўчанне - золата...для iх ... i для мяне.

&lt;small&gt;(Уваходзіць у сваёй доктарскай адзежы Георгій Скарына. Усе сустракаюць яго нiзкiм паклонам).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Георгій}}.
Дзень добры вам, сябры мае, дзень добры!

{{Разбіўка|Радцы}}.
Вітанне шчырае табе, славуты доктар!
Прыезд твой на радзіму у здароўі добрым
Мы рады бачыць сёння.

{{Разбіўка|Георгій}}.
I я вас бачыць рад, высокiя мужы
I прыяцелі мне у добрай справе!
Вітанне разам ўсім і кожнаму у асобку.
Табе, Якубе, прэзус магістрата,
Табе, Багдане, добры, слаўны радца,&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9f1u11c75hyv7zxhh2l9frgai0td8fr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Драматычныя паэмы. Міхась Клімковіч.pdf/121</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28568</id>
    <revision>
      <id>84652</id>
      <timestamp>2022-08-06T09:22:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «&lt;poem&gt;Што справядлівасцю і розумам найсветлым Ўсе сэрцы віленчан к сабе схіліў. І вам, і вам, панове і сябры!  {{Разбіўка|Радцы}}. Цябе вітаем, слаўны муж навукі!  {{Разбіўка|Бабіч}} ''(у дзверы)''. Гэй, Іване! Служка! Дай крэсла ганаровае для госця!  &lt;small&gt;(Вартаўнік і...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2790" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;Што справядлівасцю і розумам найсветлым
Ўсе сэрцы віленчан к сабе схіліў.
І вам, і вам, панове і сябры!

{{Разбіўка|Радцы}}.
Цябе вітаем, слаўны муж навукі!

{{Разбіўка|Бабіч}} ''(у дзверы)''.
Гэй, Іване! Служка!
Дай крэсла ганаровае для госця!

&lt;small&gt;(Вартаўнік і Сцяпан уносяць крэсла, абтае чырвоным сукном і ставяць яго ля бургомістравага стала. Вартаўнік і Сцяпан абменьваюцца поглядамі і словамі: «Гэты?»-«Гэты»).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Бабіч}}.
Сядай, высокі госць наш!
&lt;small&gt;(Скарына садзіцца).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Бабіч}}.
Сядайце й вы, панове радцы!

&lt;small&gt;(Радцы садзяцца. У гэты час Сцяпан не заметку кладзе ў рукі Георгія Скарыны ліст).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Бабіч}} ''(да слуг)''.
Яшчэ два крэслы прынясіце і пастаўце
Вось тут і тут - для двух легатаў
Ад епіскопій грэцкае і рымскай веры.

{{Разбіўка|Георгій}}.
А іх няма яшчэ?

{{Разбіўка|Бабіч}}.
Чакаем, будуць зараз.

{{Разбіўка|Георгій}}.
Тады прабачце мне, я прачытаю ліст,
Што прачытаць не меў дагэтуль часу.

&lt;small&gt;(Ён паглыбляецца ў чытанне ліста. Вартаўнік са Сцяпанам прыносяць крэслы. Адвернік згрупоўвае вакол сябе некалькі радцаў).&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Адвернік}} ''(групе радцаў)''.
Ну як, сябры? Ці думалі, адкуль
Узяць магчыма грошы на друкарню?

{{Разбіўка|Радца}}.
Калі не шмат...

{{Разбіўка|Адвернік}}.
Не шмат не выйдзе у справе невядомай,
Да таго-ж
Не кожны грош у справу лучыць проста:
Тут рызыка і пошук, - зробіш, ды не так,
Тады перарабляй, а грош тымчасам згінуў.

{{Разбіўка|Радца}} ''(упоўголаса)''.
Ну, гэткі грош хай плаціць ён...

{{Разбіўка|Адвернік}} ''(таксама)''.
Як ёсць з чаго...

{{Разбіўка|Радца}} ''(таксама)''.
Ты думаеш?&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qqyxqc8xdhfsc2vccmiaiqm3w08sqcb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/344</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28569</id>
    <revision>
      <id>84656</id>
      <timestamp>2022-08-06T09:32:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4069" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Вы дазволіце мне пацалаваць вас?

Запытаўшыся так, жанчына, якая ўзяла ад яе міласціну, не бачачы на твары яе ні гневу, ні агіды, нахілілася да яе і прыціснулася губамі да яе шчакі. Зноў яна схапіла яе руку і прыкрыла ёю свае вочы; пасля яна пайшла.

Пайшла ў надыходзячую ноч, насустрач раз'юшанаму ветру і дажджу, накіроўваючыся да ахутанага туманам горада, дзе мігацелі няясныя агні, і яе чорныя валасы і канцы хусткі, неахайна завязанай, развяваліся вакол яе смелага твара.


{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХІV'''''}}
{{Цэнтар|'''''Другая маці з дачкой.'''''}}

У брыдкім і панурым пакоі старая, таксама брыдкая і панурая, прыслухоўвалася да ветру і дажджу і, скурчыўшыся, грэлася каля мізэрнага ачага. Аддаючыся гэтаму апошняму занятку з большай упартасцю, чым першаму, яна не мяняла позы; толькі тады, калі выпадковыя дажджавыя кроплі падалі, шыпячы, на цёплы попел, яна падымала галаву, зноўку звяртаючы ўвагу на свіст ветру і шум дажджу, а пасля паступова апускала яе ўсё ніжэй, ніжэй і ніжэй, аддаючыся панурым развагам; начныя шумы зліваліся для яе ў аднастайны гул, які нагадвае гул мора, калі ён ледзь-ледзь дасягае слыху таго, хто сядзіць у задуменні на беразе.

У пакоі агню не было, апрача водбліску, што падаў ад ачага. Час ад часу злосна ўспыхваючы, нібы вочы задраманага лютага звера, агонь асвятляў рэчы, якія зусім не мелі патрэбы ў лепшым асвятленні. Куча лахманоў, куча касцей, убогая пасцель, два-тры скалечаныя крэслы або, больш правільна, табурэты, чорныя сцены і яшчэ больш чорная столь — вось усё, на што падаў дрыготкі водбліск.

Калі-б Фларэнс стаяла ў гэтым пакоі і глядзела на тую, якая, скурчыўшыся ля каміна, адкідала цень на сцяну і столь, яна з першага-ж позірку пазнала-б Добрую місіс Браун, не гледзячы на тое, што, магчыма, дзіцячы яе ўспамін аб гэтай страшнай старой быў такім-жа дзіўным і несуразмерным прадчуваннем ісціны, як цень на сцяне. Але Фларэнс тут не было, і Добрая місіс Браун аставалася непазнанай і сядзела, нікім не заўважаная, скіраваўшы позірк на агонь.

Схамянуўшыся ад шыпення, больш моцнага, чым звычайна — струменьчыкі дажджавой вады праніклі ў дымаход, — старая нецярпліва падняла галаву і зноў пачала прыслухоўвацца. На гэты раз яна не апусціла галавы, бо нехта піхнуў дзверы і нейчыя крокі пачуліся ў пакоі.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>063orar10bz1ljqyb1a3yyjprzblwqd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/345</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28570</id>
    <revision>
      <id>84661</id>
      <timestamp>2022-08-06T10:00:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3919" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Хто там, — запыталася яна.

— Я прынесла вам весткі, — пачуўся ў адказ жаночы голас.

— Весткі? Адкуль?

— З чужых краін.

— З-за акіяна? — усхапіўшыся, крыкнула старая.

— Так, з-за акіяна.

Старая паспешліва згрэбла ў кучу гарачыя вуглі і блізенька падышла да сваёй госці, якая ўвайшла, зачыніла за сабою дзверы і спынілася сярод пакоя; апусціўшы руку на яе прамоклы плашч, старая павярнула жанчыну так, каб святло падала проста на яе. Яна памылілася ў сваіх чаканнях, якія-б яны ні былі, таму што выпусціла з рук плашч і злосна крыкнула ад прыкрасці і засмучэння.

— У чым справа? — запыталася госця.

— Гэта не мая дачка! — усклікнула старая, пляснуўшы рукамі і ломячы іх над галавой. — Дзе мая Эліс? Дзе мая красуня-дачка? Яны давялі яе да смерці.

— Яны яшчэ не давялі яе да смерці, калі ваша прозвішча — Марвуд, — сказала госця.

— Значыцца, вы бачылі маю дачку? — закрычала старая. — Яна напісала мне?

— Яна сказала, што вы не ўмееце чытаць, — адказала тая.

— Так, не ўмею! — ломячы рукі, усклікнула старая.

— У вас тут няма свечкі? — запыталася госця, аглядаючы пакой.

Старая, шамкаючы, трасучы галавой, мармочучы штосьці пра сваю красуню-дачку, дастала з шафы, якая стаяла ў кутку, свечку і, сунуўшы яе дрыглівай рукой у камін, запаліла не без цяжкасці і паставіла на стол. Брудны кнот спачатку гарэў цмяна пад аплываючым тлушчам; калі-ж мутныя і аслабшыя вочы старой здолелі нешта разгледзець пры гэтым святле, госця ўжо сядзела, склаўшы накрыж рукі і апусціўшы вочы, а хустка, якая была завязана на галаве, ляжала каля яе на стале.

— Значыцца, яна, мая дачка Эліс, прасіла вас нешта перадаць? — прашамкала старая, пачакаўшы некалькі хвілін. — Што яна гаварыла?

— Паглядзіце, — сказала госця.

Старая паўтарыла гэта слова спалохана, недаверліва і, закрыўшы вочы ад святла, паглядзела на гаварыўшую, акінула позіркам пакой і зноў паглядзела на жанчыну.

— Эліс сказала: «Паглядзіце яшчэ раз, маці», — і жанчына скіравала на яе пільны погляд.

Зноў старая агледзела пакой, зірнула на госцю і яшчэ раз агледзела пакой. Паспешна схапіўшы свечку і падняўшыся з месца, яна паднесла яе да твара госці, моцна крыкнула і, паставіўшы свечку, кінулася на шыю прышоўшай.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bdcg4hv1kch8ghh1frm1x5r318me2rw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/346</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28571</id>
    <revision>
      <id>84665</id>
      <timestamp>2022-08-06T10:15:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4402" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Гэта мая дачка! Гэта мая Эліс! Гэта мая красуня-дачка, яна жывая і вярнулася! — віскатала старая, гойдаючыся і прыціскаючыся да грудзей дачкі, якая холадна адказвала на яе абдымкі. — Гэта мая дачка! Гэта мая Эліс! Гэта мая красуня-дачка, яна жывая і вярнулася! — завіскатала яна зноў, кінуўшыся перад ёю на падлогу, абхапіўшы яе калені прыціскаючыся да іх галавой і па-ранейшаму гойдаючыся з боку на бок у нейкім
утрапенстве.

— Так, матуля, — адазвалася Эліс, нахіляючыся, каб пацалаваць яе, але нават у гэты момант стараючыся вызваліцца з яе абдымкаў. — Нарэшце я тут! Пусціце, матуля, пусціце! Устаньце і сядзьце на крэсла. Што за карысць ад гэтага?

— Яна вярнулася яшчэ больш жорсткай, чым пайшла, — усклікнула маці, пазіраючы ёй у твар і ўсё яшчэ чапляючыся за яе калені. — Ёй няма да мяне справы! Пасля ўсіх гэтых год і ўсіх маіх пакут!

— Ну, што-ж, матуля! — сказала Эліс, патрасаючы свае парваныя спадніцы, каб вызваліцца ад старой. — Можна паглядзець на гэта і з другога боку. Гады прайшлі і для мяне таксама, як для вас, і пакутвала я таксама, як і вы. Устаньце, устаньце!

Маці ўстала з кален, заплакала і, ломячы рукі, стаяла воддаль, не спускаючы з яе позірку. Пасля яна зноў узяла свечку і, абышоўшы вакол дачкі, агледзела яе з галавы да ног, паціху хныкаючы. Пасля паставіла свечку, апусцілася на крэсла і, пляскаючы ў далоні, нібы у такт цягучай песні, і гойдаючыся з боку на бок, прадаўжала хныкаць і лемантаваць.

Эліс устала, скінула мокры плашч і паклала яго ў бок. Скончыўшы з гэтым, яна зноў села, склала накрыж рукі і, пазіраючы на агонь, моўчкі, з пагардлівай мінай слухала невыразныя скаргі сваёй старой маці.

— Няўжо вы думалі, матуля, што я вярнуся такою-ж маладой, якой паехала? — сказала яна, нарэшце, зірнуўшы на старую. — Няўжо вы думалі, што такое жыццё, якое пражыла я ў чужых краях, упрыгожвае чалавека? Дапраўды, можна гэта падумаць, слухаючы вас!

— Не ў гэтым справа! — усклікнула маці.

— Дык у чым-жа справа? — адазвалася дачка. — Лепш-бы вы хутчэй кінулі, матуля, бо пайсці адсюль мне лягчэй, чым прыйсці сюды.

— Вы толькі яе паслухайце! — закрычала старая. — Пасля ўсіх гэтых год яна пагражае зноў мяне пакінуць у тую самую хвіліну, калі толькі што вярнулася!

— Паўтараю вам, матуля, гады прайшлі і для мяне таксама, як для вас, — сказала Эліс. — Вярнулася яшчэ больш жорсткай? Вядома, вярнулася яшчэ больш жорсткай. Чаго-ж вы чакалі?

— Больш жорсткай да мяне! Да сваёй дарагой маці! — усклікнула старая.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>g6gfjf3o0823svtc4rkguu7fp70ry0x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/347</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28572</id>
    <revision>
      <id>84672</id>
      <timestamp>2022-08-06T11:14:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «  — Не ведаю, хто пачаў мяне рабіць жорсткай, калі не мая дарагая маці, — адазвалася тая; яна сядзела, склаўшы накрыж рукі, нахмурыўшы бровы і сціснуўшы губы, нібы вырашыла што-б там ні было задушыць у сабе ўсе добрыя пачуцці. — Выслухайце некалькі слоў, м...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4431" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Не ведаю, хто пачаў мяне рабіць жорсткай, калі не мая дарагая маці, — адазвалася тая; яна сядзела, склаўшы накрыж рукі, нахмурыўшы бровы і сціснуўшы губы, нібы вырашыла што-б там ні было задушыць у сабе ўсе добрыя пачуцці. — Выслухайце некалькі слоў, матуля. Калі цяпер мы зразумеем адна другую, магчыма ў нас не будзе больш сварак. Я пайшла дзяўчынай, а вярнулася жанчынай. Не вельмі што я выконвала свой абавязак, калі пайшла адсюль, і — будзьце ўпэўнены — такою-ж я вярнулася. Але вы ці памяталі аб сваім абавязку ў адносінах да мяне?

— Я! — закрычала старая. — У адносінах да роднай дачкі! Абавязак маці ў адносінах да яе ўласнага дзіцяці!

— Гэта гучыць дзіўна, хіба няпраўда? — адазвалася дачка, холадна павярнуўшы да яе свой строгі, пагардлівы, суровы і цудоўны твар. — Але за гэтыя гады, якія ''я'' пражыла на адзіноце, я часамі аб гэтым думала, пакуль не прывыкла да гэтай думкі. Увогуле я чула нямала размоў пра абавязак, але заўсёды гутарка была аб маім абавязку ў адносінах да іншых. Іншы раз — не маючы чаго рабіць — я пыталася сама ў сябе: няўжо ні ў каго не было абавязку ў адносінах да мяне?

Маці шамкала, жавала губамі, трэсла галавою, але невядома, ці было гэта выказваннем гневу, раскаяння, адмаўлення або фізічнай слабасцю.

— Была дзяўчынка, якую звалі Эліс Марвуд, — са смехам сказала дачка, аглядаючы сябе з лютай насмешкай, — народжаная ў жабрацтве, закінутая і ўзгадаваная ў жабрацтве. Ніхто яе не вучыў, ніхто ёй не дапамог, ніхто аб ёй не клапаціўся.

— Ніхто! — паўтарыла маці, паказваючы на сябе і стукаючы сябе ў грудзі.

— Адзіныя клопаты, якія яна бачыла, прадаўжала дачка, — былі тыя, што часамі яе білі, марылі голадам і лаялі, а без гэтага яна, магчыма, была-б лепшай. Яна жыла вось у такіх дамах, як гэты, і на вуліцах, з такімі-ж беднымі дзецьмі, як яна
сама, і, не гледзячы на такое дзяцінства, яна стала красуняй. Тым горш для яе! Лепш-бы яе праз ўсё жыццё труцілі і мучылі за ўродства!

— Гаварыце, гаварыце! — усклікнула маці.

— Я кажу, — адазвалася дачка. — Была дзяўчынка, якую звалі Эліс Марвуд. Яна была прыгожая. Яе вельмі позна пачалі вучыць і вучылі вельмі дрэнна. Аб ёй занадта клапаціліся, яе занадта муштравалі, ёй занадта дапамагалі, за ёй занадта сачылі. Вы яе вельмі любілі — у той час вы былі забяспечаны. Тое, што здарылася з гэтай дзяўчынай, здараецца кожны год з тысячамі. Гэта было толькі падзенне, і для яго яна нарадзілася.

— Пасля ўсіх гэтых год! — захныкала старая. — Вось з чаго пачынае мая дачка!&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8tbfw7b6jew0jzrlhodkpzowinh5lca</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>84673</id>
      <parentid>84672</parentid>
      <timestamp>2022-08-06T11:41:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4431" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Не ведаю, хто пачаў мяне рабіць жорсткай, калі не мая дарагая маці, — адазвалася тая; яна сядзела, склаўшы накрыж рукі, нахмурыўшы бровы і сціснуўшы губы, нібы вырашыла што-б там ні было задушыць у сабе ўсе добрыя пачуцці. — Выслухайце некалькі слоў, матуля. Калі цяпер мы зразумеем адна другую, магчыма ў нас не будзе больш сварак. Я пайшла дзяўчынай, а вярнулася жанчынай. Не вельмі што я выконвала свой абавязак, калі пайшла адсюль, і — будзьце ўпэўнены — такою-ж я вярнулася. Але вы ці памяталі аб сваім абавязку ў адносінах да мяне?

— Я! — закрычала старая. — У адносінах да роднай дачкі! Абавязак маці ў адносінах да яе ўласнага дзіцяці!

— Гэта гучыць дзіўна, хіба няпраўда? — адазвалася дачка, холадна павярнуўшы да яе свой строгі, пагардлівы, суровы і цудоўны твар. — Але за гэтыя гады, якія ''я'' пражыла на адзіноце, я часамі аб гэтым думала, пакуль не прывыкла да гэтай думкі. Увогуле я чула нямала размоў пра абавязак, але заўсёды гутарка была аб маім абавязку ў адносінах да іншых. Іншы раз — не маючы чаго рабіць — я пыталася сама ў сябе: няўжо ні ў каго не было абавязку ў адносінах да мяне?

Маці шамкала, жавала губамі, трэсла галавою, але невядома, ці было гэта выказваннем гневу, раскаяння, адмаўлення або фізічнай слабасцю.

— Была дзяўчынка, якую звалі Эліс Марвуд, — са смехам сказала дачка, аглядаючы сябе з лютай насмешкай, — народжаная ў жабрацтве, закінутая і ўзгадаваная ў жабрацтве. Ніхто яе не вучыў, ніхто ёй не дапамог, ніхто аб ёй не клапаціўся.

— Ніхто! — паўтарыла маці, паказваючы на сябе і стукаючы сябе ў грудзі.

— Адзіныя клопаты, якія яна бачыла, прадаўжала дачка, — былі тыя, што часамі яе білі, марылі голадам і лаялі, а без гэтага яна, магчыма, была-б лепшай. Яна жыла вось у такіх дамах, як гэты, і на вуліцах, з такімі-ж беднымі дзецьмі, як яна
сама, і, не гледзячы на такое дзяцінства, яна стала красуняй. Тым горш для яе! Лепш-бы яе праз ўсё жыццё труцілі і мучылі за ўродства!

— Гаварыце, гаварыце! — усклікнула маці.

— Я кажу, — адазвалася дачка. — Была дзяўчынка, якую звалі Эліс Марвуд. Яна была прыгожая. Яе вельмі позна пачалі вучыць і вучылі вельмі дрэнна. Аб ёй занадта клапаціліся, яе занадта муштравалі, ёй занадта дапамагалі, за ёй занадта сачылі. Вы яе вельмі любілі — у той час вы былі забяспечаны. Тое, што здарылася з гэтай дзяўчынай, здараецца кожны год з тысячамі. Гэта было толькі падзенне, і для яго яна нарадзілася.

— Пасля ўсіх гэтых год! — захныкала старая. — Вось з чаго пачынае мая дачка!&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n9sg9uq79phm8gjbub8rwgrdcc1vwpe</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>