Вікікрыніцы bewikisource https://be.wikisource.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікікрыніцы Размовы пра Вікікрыніцы Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Аўтар Размовы пра аўтара Старонка Размовы пра старонку Індэкс Размовы пра індэкс TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 215 84886 5861 2022-08-07T10:44:50Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{disambig-be}} [[File:Carl and Franz Xaver Mozart.jpg|right|200px]] * [[Брату (Езавітаў)]] * [[Брату (Купала)‎]] * [[Брату (Мілюць)‎]] '''Глядзіце таксама''' * [[Брату ў чужыне]] n2ya5m2zfi8y8r0hqm48jgp4uxkaf5g 0 671 84867 46231 2022-08-07T10:07:34Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = На Купалле | аўтар = Гальяш Леўчык | сэкцыя = санет | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Першы твор, прысвечаны [[Author:Янка Купала|Я. Купалу]] | крыніца = [http://niva.bialystok.pl/issue/2011/07/art_08.htm «Ніва» №7, 2011] | дата = 27 чэрвеня 1907 }} ''Санет гэты прысвячаю Янку Купалу'' {{Верш-пачатак}} Як ранак загляне з пад летняе ночы Ды сонейка згоне ўсе сумныя хмары, Пайду я дзівіцца у поле на чары, Расою абмыю заплаканы вочы… Пайду я у вёску пад шэрыя хаты, Ўвайду сабе ціха пад мховыя стрэхі, І буду збіраці дзявочыя смехі, І буду вясёлы, і рад, і багаты! Тагды — ўсіх дзяўчатак паслухаўшы думак, Ля збожжа, ля кветак, пакрытых расою, Пайду я да лесу зялёнай мяжою; Пад голаў злажыўшы дарожны мой клунак, На мох пад хваіну я там палажуся І ціха за край свой тагды памалюся!.. (''27 чэрвеня 1907'') {{Верш-канец}} [[Катэгорыя:Санеты Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы пра Янку Купалу]] [[Катэгорыя:Творы 1907 года]] 349ja5b6we2fw1y48wmc7ml7wud8j04 0 924 84890 8574 2022-08-07T10:47:03Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{disambig-be}} [[File:Noche de luna llena - Full moon night.jpg|right|250px]] *[[Ноч (Багдановіч)]] *[[Ноч (Гарун)]] *[[Ноч (Колас)]] *[[Ноч (Мілюць)]] '''Глядзіце таксама''' *[[У бяссонную ноч]] [[en:Night]] [[pl:Noc]] [[ru:Ночь]] 40kxva9yjf8nmhksulwpfl34ml1ke1l 102 1596 84879 70851 2022-08-07T10:23:54Z Nejurist 840 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Трус | Імёны =Паўлюк | Першая літара прозвішча =Т | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі паэт | Іншае = | ДН =6 мая 1904 | Месца нараджэння =в. Нізок каля Узды, цяпер Мінская вобл. | ДС =30 жніўня 1929 | Месца смерці = | Выява = | Вікіпедыя =be:Паўлюк Трус | Вікіпедыя2 =be-x-old:Паўлюк Трус | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Paŭluk Trus | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Паўлюк Трус | Google = }} == Бібліяграфія == == Творы == {{All works‎}} === Паэзія === * [[Апала сінь… цвіце па-над раўнінай... (Трус)]] * [[Вясна (Трус)]] * [[Гады бягуць... (Трус)]] * [[Дзяўчыне (Трус)]] * [[Навошта сэрца я параніў?.. (Трус)]] * [[Над возерам (Трус)]] * [[Не шуміце ў полі... (Трус)]] * [[Памяці Максіма Багдановіча (Трус)]] * [[Плакалі ветры ў дуброве параненай... (Трус)]] * [[То не гул завірухі мяцежнай... (Трус)]] * [[Ты ўжо сказала мне на ростань... (Трус)]] * [[У купальскую ноч (Трус)]] * [[Чаго ты плачаш апаўночы... (Трус)]] * [[Як струны звонкія цымбалаў... (Трус)]] == Пра аўтара== * [[Няма Труса]] * [[Памяці Паўлюка Труса]] * [[На смерць Паўлюка Труса]] == Спасылкі == {{АП|ГОД=1929||Wikilivres=}} [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Маладняк (літаратурнае аб’яднанне)]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] 7mmcf0ln5ggkslracu5el7dckrhr9f3 84880 84879 2022-08-07T10:24:03Z Nejurist 840 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Трус | Імёны =Паўлюк | Першая літара прозвішча =Т | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі паэт | Іншае = | ДН =6 мая 1904 | Месца нараджэння =в. Нізок каля Узды, цяпер Мінская вобл. | ДС =30 жніўня 1929 | Месца смерці = | Выява = | Вікіпедыя =be:Паўлюк Трус | Вікіпедыя2 =be-x-old:Паўлюк Трус | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Paŭluk Trus | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Паўлюк Трус | Google = }} == Бібліяграфія == == Творы == {{All works‎}} === Паэзія === * [[Апала сінь… цвіце па-над раўнінай... (Трус)]] * [[Вясна (Трус)]] * [[Гады бягуць... (Трус)]] * [[Дзяўчыне (Трус)]] * [[Навошта сэрца я параніў?.. (Трус)]] * [[Над возерам (Трус)]] * [[Не шуміце ў полі... (Трус)]] * [[Памяці Максіма Багдановіча (Трус)]] * [[Плакалі ветры ў дуброве параненай... (Трус)]] * [[То не гул завірухі мяцежнай... (Трус)]] * [[Ты ўжо сказала мне на ростань... (Трус)]] * [[У купальскую ноч (Трус)]] * [[Чаго ты плачаш апаўночы... (Трус)]] * [[Як струны звонкія цымбалаў... (Трус)]] == Пра аўтара== * [[Няма Труса]] * [[Памяці Паўлюка Труса]] * [[На смерць Паўлюка Труса]] == Спасылкі == {{АП|ГОД=1929||Wikilivres=}} [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Маладняк (літаратурнае аб’яднанне)]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] 6thdjc4bvr9p06bi1oe7a5633e1c2pl 102 1599 84895 62522 2022-08-07T11:01:02Z Nejurist 840 /* Вершы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Багдановіч | Імёны = Максім | Першая літара прозвішча = Б | Варыянты імёнаў = | Апісанне = беларускі паэт і публіцыст | Іншае = | ДН = 27 лістапада (9 снежня) 1891 | Месца нараджэння = Мінск | ДС = 12 мая (25 мая) 1917 | Месца смерці = Ялта | Выява = Bagdanovich M 4.jpg | Вікіпедыя = :be:Максім Багдановіч | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Максім Багдановіч | Вікіцытатнік = Максім Багдановіч | Вікісховішча = Category:Maksim Bahdanovich | Вікіліўр = Maksim Bahdanovič | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Максім Багдановіч | Google = }} == Бібліяграфія == * [[Вянок]]. Кніжка выбраных вершоў. Вільня, 1913. * Творы. Т. 1-2. Мінск, 1927—1928. * Выбраныя творы. Мінск, 1946. * Избранные произведения. М., 1953. * Творы. Мінск, 1957. * Збор твораў. Т. 1-2. Мінск, 1968. * Вянок. Кніжка выбраных вершоў. Факсімільнае выданне. Мінск, 1981. * Поўны збор твораў. У 3 т. Мінск, 1991—1995. == Творы == {{All works‎|Вянок}} === Вершы === * [[Агата]] * [[Асенняй ночай]] * [[Больш за ўсё на сьвеце жадаю я…]] * [[Бяседная]] * [[Белым кветам адзета каліна]] * [[Варажба]] * [[Варона і чыж]] * [[Выйшаў з хаты]] * [[Гутарка]] * [[Да дзяўчыны]] * [[Дождж у полі і холад… Імгла…]] * [[Д.Д.Дзябольскаму]] * [[Дзед (Багдановіч)]] * [[З песняў беларускага мужыка]] * [[З цыкла «Лясун»]] * [[З цыкла «Эрас»]] * [[Ізноў пабачыў я сялібы…]] * [[Калі паласу агнявую]] * [[Касцёл Св. Анны ў Вільні]] * [[Купідон]] * [[Ліст да п. В.Ластоўскага]] * [[Лявоніха]] * [[Лясун]] * [[Мае песні]] * [[Маркотна я чакаю]] * [[Мы гаворым удвух пры агні ў цішыне]] * [[Мяжы]] * [[Маладыя гады…]] * [[На могілках (Рондэль)]] * [[Набягае яно]] * [[На Лявонавай кашулі вышыты галубкі]] * [[На чужыне (Багдановіч)]] * [[Над магілай]] * [[Народ, Беларускі Народ!]] * [[Не бядуй, што хмары]] * [[Непагодны вечар. Сумна, дружа, мусі?]] * [[Ноч (Багдановіч)]] * [[Ой, лясы-бары ды лугі-разлогі!]] * [[Пагоня (Багдановіч)]] * [[Пан і мужык]] * [[Пану Антону Навіне]] * [[Прыйдзецца, бачу, пазайздрыць бяздольнаму Марку]] * [[Пад ценню цёмных ліп]] * [[Падвей]] * [[Першая любоў]] * [[Пралятайце вы, дні…]] * [[Просценькі вершык]] * [[Прыйдзе вясна]] * [[Пугач]] * [[Пэўна, любіце вы, пане]] * [[Разгарайся хутчэй, мой агонь, між імглы]] * [[Русалка (Багдановіч)]] * [[Санет (Багдановіч)]] * [[Санет (Багдановіч — Прынадна вочы ззяюць да мяне)]] * [[Скірпуся]] * [[Скрылась кветамі ў полі магіла…]] * [[Срэбныя змеі]] * [[Сцюжа, мрок…]] * [[Слуцкія ткальлі]] * [[Споўненае абяцанне]] * [[Старасць]] * [[Сярод вуліцы у нас карагод]] * [[Ты ночкаю каляднай варажыла…]] * [[Ты доўга сядзела за сталом]] * [[У Максіма на кашулі вышыты галубкі]] * [[У старым садзе]] * [[У мясцечку Церасцечку не званы гудзяць]] * [[Успамін (Багдановіч)]] * [[Учора шчасце толькі глянула нясмела…]] * [[Ў краіне светлай, дзе я уміраю]] * [[Хмурыя, цёмныя гудзяць і шэпчуць елі…]] * [[Хоць і зорачка — ды не вячэрняя]] * [[Хаўтуры (Багдановіч)]] * [[Хрэсьбіны лесуна]] * [[Цемень]] * [[Чаму у нас акамянеласці]] * [[Чытаю я журнал сучасны]] * [[Эміграцкая песня]] * [[Эпіграф да верша]] * [[Як Базыль у паходзе канаў…]] * [[Як прыйшла я на ток малаціць]] * [[Я хацеў бы спаткацца з Вамі на вуліцы]] * [[Як толькі закрыю я вочы]] === Паэмы === * [[Вэраніка]] * [[Максім і Магдалена]] * [[У вёсцы (Багдановіч)]] * [[Страцім-лебедзь]] * [[Мушка-зелянушка й Камарык-насаты тварык]] === Пераклады === * [[Памятнік (Гарацый)|Памятнік]] — з Гарацыя * [[Асеньняя песьня]] — з Вэрлена * [[Шынок (Вэрлен/Багдановіч)]] — з Вэрлена * [[Пекла было тут у тую часіну…]] — з Олеся * [[Ўжо зноў не спаткаюцца тыя шляхі…]] * [[Санет (Арвер/Багдановіч)]] — з Арвера * [[Вязень (Пушкін/Багдановіч)]] * [[Азра (Гейнэ/Багдановіч)]] * [[Астры]] * [[Генрых (Гейнэ/Багдановіч)]] * [[Дзяцюк шчыра любіць дзяўчыну… (Гейнэ/Багдановіч)]] * [[Захад]] * [[Зіянне месяца]] * [[Калі любоў ізмучыць… (Гейнэ/Багдановіч)]] * [[Калі маеш шмат чаго… (Гейнэ/Багдановіч)]] * [[Малюнак мора]] * [[Млоснасць (Вэрлен/Багдановіч)]] * [[Паўстанне (Верхарн/Багдановіч)]] * [[Покуль, зорка, ўранці твой…]] * [[Рака срэдзь вулкі! Як мана…]] * [[Ракаўкі]] * [[Раяль цалуе тонкая рука…]] * [[Рыцар Няшчасце, што скрозь ездзіць пад маскай маўчком…]] * [[Трэск дроў; газніцы блеск няяркі…]] * [[У полі дзікім і апусцелым…]] * [[У полі мрок…]] * [[Ў паўночным краю на кургане… (Гайнэ/Багдановіч)]] * [[Effet de nuit]] * [[Il faut, voyez-vous, nous pardonner les choses]] * [[Il pleure dans mon cœur]] * [[La lune blanche]] * [[Le bruit des cabarets, la fange du trottoir]] * [[Le ciel est, par-dessus le toit]] * [[Ô triste, triste était mon âme]] * [[Un grand sommeil noir]] === Публіцыстыка === * [[Хто мы такія?]] * [[Забыты шлях]] * [[Пра гуманізм і неабачлівасць]] * [[Голас з Беларусі. Да пытання пра беларускую і вялікарускую мову ў мясцовай школе]] * [[Апокрыф (Багдановіч)]] === Крытыка === * [[Неслухоўскі]] * [[Глыбы і слаі]] * [[За сто лет]] * [[Санет]] === Гістарычныя артыкулы === * [[Беларусы (Багдановіч)]] * [[Аб веры нашых прашчураў]] === Лісты === * [[У рэдакцыю «Маладой Беларусі»]] * [[У рэдакцыю «Нашай нівы» (пачатак 1913)]] * [[У рэдакцыю «Нашай нівы» (21 кастрычніка 1913)]] * [[В. А. Лявіцкай]] == Пра аўтара == === Вершы === * [[М. Багдановічу (Бядуля)]] * [[Памяці Максіма Багдановіча (Краўцоў)]] * [[Вось Багдановіч, наш паэта…]] * [[Максіму Багдановічу]] * [[Максім Багдановіч (Жылка)]] * [[Памяці Максіма Багдановіча (Трус)]] * [[Памяці М.Багдановіча]] * [[Максім Багдановіч (Коршак)]] === Артыкулы === * [[Памяці Максіма Багдановіча]] * [[М. А. Багдановіч]] * [[У гадаўшчыну смерці М. А. Багдановіча]] * [[У гадаўшчыну]] * [[Натхненне і гармонія]] * [[Мае ўспаміны (Да вечара памяці М. Багдановіча)]] * [[Пясьняр чыстай красы]] * [[Максім Багдановіч (Луцкевіч)]] * [[Нязнаныя творы М. Багдановіча]] * [[Апошні верш М. Багдановіча]] * [[Праблемы красы й мастацтва ў творах Максіма Багдановіча]] * [[М. Багдановіч як гісторык Беларускага адраджэньня]] * [[Максім Багдановіч як поэта імпрэсыяністы]] *[[Цені і сьвятло ў творчасьці Максіма Багдановіча]] * [[Максім Багдановіч: У дзясятыя угодкі сьмерці Яго]] * [[Зь недрукаванае спадчыны па М. Багдановічу]] * [[Праблема сфармаваньня нацыянальнае душы Максіма Багдановіча: Да дваццатых угодкаў сьмерці паэта]] * [[Да крыніцаў творчасьці М. Багдановіча]] * [[Мае ўспаміны аб М. Багдановічы]] == Спасылкі == {{АП|ГОД=|Год рэабілітацыі=|Wikilivres=}} [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] [[ru:Максим Адамович Богданович]] rrorb5vagg0plwxb4sccjlc621e3osw 102 1603 84814 67384 2022-08-07T08:15:53Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Баршчэўскі | Імёны =Ян | Першая літара прозвішча =Б | Варыянты імёнаў =Jan Barszczewski | Апісанне =беларускі і польскі літаратар | Іншае = | ДН =1794 | Месца нараджэння =в. Мурагі Полацкага павету Віцебскай губерні (цяпер Расонскі р-н Віцебскай вобласці) | ДС =12 сакавіка 1851 | Месца смерці =г. Чуднаў, Украіна | Выява = Jan Barščeŭski. Ян Баршчэўскі (R. Žukoŭski, 1826).jpg | Вікіпедыя =be:Ян Баршчэўскі | Вікіпедыя2 =be-x-old:Ян Баршчэўскі | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Ян Баршчэўскі | Google = }} == Бібліяграфія == * Выбраныя творы. Менск, МФ «Беларускі кнігазбор», 1998 == Творы == {{All works‎}} * [[Жыццё сіраты (Баршчэўскі)]] * [[Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях (Баршчэўскі)]] ** [[Чарнакніжнік і змяя, што вылупілася з птушынага яйца]] ** [[Начэпнасць]] (1917) ** [[Ваўкалак (Баршчэўскі/Лёсік)|Ваўкалак]] (1922) === Паэзія === * [[Бунт хлопаў ці Рабункі мужыкоў (Баршчэўскі)]] * [[Дзеванька (Баршчэўскі)]] * [[Гарэліца (Баршчэўскі)]] == Пра аўтара == * [[Ян Баршчэўскі – першы беларускі пісьменнік XIX сталецця: (успамін у 60-ю гадаўшчыну смерці)]] == Спасылкі == * Адам Мальдзіс. Баршчэўскі Ян // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.Т. 1: А — Беліца / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. С. 314. * Р. Зямкевіч. Ян Баршчэўскі, першы беларускі пісьменьнік XIX сталецьця. — Вільня, 1911. * Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць. — Мн.: БСЭ, 1985. — С. 390. * В. Бароўка, С. Якаўлеў. Рэцэпцыя фальклорна-міфалагічнай спадчыны ў кнізе Яна Баршчэўскага «Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях» // Матэрыялы III Міжнароднага кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў діялогу цывілізацый», Мн., 2000. — С. 173—176. * М. Хаўстовіч. Паэт і казачнік азёрнага краю // Ян Баршчэўскі. Выбр. тв. — Мн., 1998. — С. 20. <references/> [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары‎]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] 699178h8z93i0jxe0g90jeunl4icq44 102 1606 84841 74770 2022-08-07T09:15:19Z Nejurist 840 /* Вершы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Пушкін | Імёны = Аляксандр | Першая літара прозвішча = П | Варыянты імёнаў = | Апісанне = рускі паэт і празаік | Іншае = | ДН = 26 мая (6 чэрвеня) 1799 | Месца нараджэння = Масква | ДС = 29 студзеня (10 лютага) 1837 | Месца смерці = Санкт-Пецярбург | Выява = AleksandrPushkin.jpg | Вікіпедыя = :be:Аляксандр Пушкін | Вікіпедыя2 = :be-x-old:Аляксандар Пушкін | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = Александр Сергеевич Пушкин | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Аляксандр Пушкін | Google = }} == Творы == {{All works‎}} == Паэзія == === Раман у вершах === *[[Еўгеній Онегін]] ''(Евгений Онегин)'' {{пераклад|Алесь Дудар|Алесь Дудар}} === Паэмы === *[[Руслан і Людміла]] ''(Руслан и Людмила)'' {{пераклад|Андрэй Александровіч|Андрэй Александровіч}} *[[Палтава]] ''(Полтава)'' {{пераклад|Якуб Колас|Якуб Колас}} *[[Медны коннік]] ''(Медный всадник)'' {{пераклад|Янка Купала|Янка Купала}} === Драматургія === *[[Барыс Гадуноў (Пушкін/Глебка)|Барыс Гадуноў]] — пераклад Пятра Глебкі === Вершы === *[[Вольнасць (Пушкін/Глебка)|Вольнасць (ода)]] (1817) *[[Да Чаадаева (Пушкін/Глебка)|Да Чаадаева]] (1818) *[[Вязень (Пушкін)|Вязень]] (1822) *[[Птушка(Пушкін/Глебка)|Птушка]] (1823) *[[Бура (Пушкін/Багун)|Бура]] (1825) *[[Зімовы вечар (Пушкін/Глебка)|Зімовы вечар]] (1825) *[[У Сібір (Пушкін)|У Сібір]] (1827) *[[Анчар (Пушкін/Дудар)|Анчар]] (1828) *[[Успамін (Пушкін/Суніца)|Успамін]] (1828) *[[Каўказ (Пушкін/Глебка)|Каўказ]] (1829) *[[Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных (Пушкін/Дубровіч)]] (1829) *[[Цыганы (Пушкін/Багун)|Цыганы]] (1830) *[[Рэха (Пушкін/Гурыновіч)|Рэха]] (1831) *[[Хмара (Пушкін/Глебка)|Хмара]] (1835) *[[Помнік (Пушкін/Маракоў)|Помнік]] (1836) == Проза == * [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна]] (1831) ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Ад выдаўца|Ад выдаўца]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Стрэл|Стрэл]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Мяцеліца|Мяцеліца]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Трунар|Трунар]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Станцыйны даглядчык|Станцыйны даглядчык]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Паненка сялянка|Паненка сялянка]] * [[Дуброўскі]] (1833) * [[Капітанская дачка]] (1836) == Пра аўтара == * [[Пушкін (Таўбін)]] (1930) * [[Поплеч Пушкін і Купала]] {{АП|ГОД=1837||Wikilivres=}} [[Катэгорыя:Рускія аўтары]] [[Катэгорыя:Рускія паэты]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 7eccl4vmdpbx0vhg51troyle40n4aps 84842 84841 2022-08-07T09:15:38Z Nejurist 840 /* Вершы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Пушкін | Імёны = Аляксандр | Першая літара прозвішча = П | Варыянты імёнаў = | Апісанне = рускі паэт і празаік | Іншае = | ДН = 26 мая (6 чэрвеня) 1799 | Месца нараджэння = Масква | ДС = 29 студзеня (10 лютага) 1837 | Месца смерці = Санкт-Пецярбург | Выява = AleksandrPushkin.jpg | Вікіпедыя = :be:Аляксандр Пушкін | Вікіпедыя2 = :be-x-old:Аляксандар Пушкін | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = Александр Сергеевич Пушкин | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Аляксандр Пушкін | Google = }} == Творы == {{All works‎}} == Паэзія == === Раман у вершах === *[[Еўгеній Онегін]] ''(Евгений Онегин)'' {{пераклад|Алесь Дудар|Алесь Дудар}} === Паэмы === *[[Руслан і Людміла]] ''(Руслан и Людмила)'' {{пераклад|Андрэй Александровіч|Андрэй Александровіч}} *[[Палтава]] ''(Полтава)'' {{пераклад|Якуб Колас|Якуб Колас}} *[[Медны коннік]] ''(Медный всадник)'' {{пераклад|Янка Купала|Янка Купала}} === Драматургія === *[[Барыс Гадуноў (Пушкін/Глебка)|Барыс Гадуноў]] — пераклад Пятра Глебкі === Вершы === *[[Вольнасць (Пушкін/Глебка)|Вольнасць (ода)]] (1817) *[[Да Чаадаева (Пушкін/Глебка)|Да Чаадаева]] (1818) *[[Вязень (Пушкін)|Вязень]] (1822) *[[Птушка(Пушкін/Глебка)|Птушка]] (1823) *[[Бура (Пушкін/Багун)|Бура]] (1825) *[[Зімовы вечар (Пушкін/Глебка)|Зімовы вечар]] (1825) *[[У Сібір (Пушкін)|У Сібір]] (1827) *[[Анчар (Пушкін/Дудар)|Анчар]] (1828) *[[Успамін (Пушкін/Суніца)|Успамін]] (1828) *[[Каўказ (Пушкін/Глебка)|Каўказ]] (1829) *[[Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных (Пушкін/Дубровіч)|Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных…]] (1829) *[[Цыганы (Пушкін/Багун)|Цыганы]] (1830) *[[Рэха (Пушкін/Гурыновіч)|Рэха]] (1831) *[[Хмара (Пушкін/Глебка)|Хмара]] (1835) *[[Помнік (Пушкін/Маракоў)|Помнік]] (1836) == Проза == * [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна]] (1831) ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Ад выдаўца|Ад выдаўца]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Стрэл|Стрэл]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Мяцеліца|Мяцеліца]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Трунар|Трунар]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Станцыйны даглядчык|Станцыйны даглядчык]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Паненка сялянка|Паненка сялянка]] * [[Дуброўскі]] (1833) * [[Капітанская дачка]] (1836) == Пра аўтара == * [[Пушкін (Таўбін)]] (1930) * [[Поплеч Пушкін і Купала]] {{АП|ГОД=1837||Wikilivres=}} [[Катэгорыя:Рускія аўтары]] [[Катэгорыя:Рускія паэты]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] gkm1b43rlsqrb0z8ufqzvv3w0errqiv 84882 84842 2022-08-07T10:28:14Z Nejurist 840 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Пушкін | Імёны = Аляксандр | Першая літара прозвішча = П | Варыянты імёнаў = | Апісанне = рускі паэт і празаік | Іншае = | ДН = 26 мая (6 чэрвеня) 1799 | Месца нараджэння = Масква | ДС = 29 студзеня (10 лютага) 1837 | Месца смерці = Санкт-Пецярбург | Выява = AleksandrPushkin.jpg | Вікіпедыя = :be:Аляксандр Пушкін | Вікіпедыя2 = :be-x-old:Аляксандар Пушкін | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = Александр Сергеевич Пушкин | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Аляксандр Пушкін | Google = }} == Творы == {{All works‎}} == Паэзія == === Раман у вершах === *[[Еўгеній Онегін]] ''(Евгений Онегин)'' {{пераклад|Алесь Дудар|Алесь Дудар}} === Паэмы === *[[Руслан і Людміла]] ''(Руслан и Людмила)'' {{пераклад|Андрэй Александровіч|Андрэй Александровіч}} *[[Палтава]] ''(Полтава)'' {{пераклад|Якуб Колас|Якуб Колас}} *[[Медны коннік]] ''(Медный всадник)'' {{пераклад|Янка Купала|Янка Купала}} === Драматургія === *[[Барыс Гадуноў (Пушкін/Глебка)|Барыс Гадуноў]] — пераклад Пятра Глебкі === Вершы === *[[Вольнасць (Пушкін/Глебка)|Вольнасць (ода)]] (1817) *[[Да Чаадаева (Пушкін/Глебка)|Да Чаадаева]] (1818) *[[Вязень (Пушкін)|Вязень]] (1822) *[[Птушка(Пушкін/Глебка)|Птушка]] (1823) *[[Бура (Пушкін/Багун)|Бура]] (1825) *[[Зімовы вечар (Пушкін/Глебка)|Зімовы вечар]] (1825) *[[У Сібір (Пушкін)|У Сібір]] (1827) *[[Анчар (Пушкін/Дудар)|Анчар]] (1828) *[[Успамін (Пушкін/Суніца)|Успамін]] (1828) *[[Каўказ (Пушкін/Глебка)|Каўказ]] (1829) *[[Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных (Пушкін/Дубровіч)|Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных…]] (1829) *[[Цыганы (Пушкін/Багун)|Цыганы]] (1830) *[[Рэха (Пушкін/Гурыновіч)|Рэха]] (1831) *[[Хмара (Пушкін/Глебка)|Хмара]] (1835) *[[Помнік (Пушкін/Маракоў)|Помнік]] (1836) == Проза == * [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна]] (1831) ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Ад выдаўца|Ад выдаўца]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Стрэл|Стрэл]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Мяцеліца|Мяцеліца]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Трунар|Трунар]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Станцыйны даглядчык|Станцыйны даглядчык]] ** [[Аповесці нябожчыка Івана Петровіча Белкіна/Паненка сялянка|Паненка сялянка]] * [[Дуброўскі]] (1833) * [[Капітанская дачка]] (1836) == Пра аўтара == * [[Пушкін (Таўбін)]] (1930) * [[А. С. Пушкіну: Да стагоддзя з дня смерці]] * [[Поплеч Пушкін і Купала]] {{АП|ГОД=1837||Wikilivres=}} [[Катэгорыя:Рускія аўтары]] [[Катэгорыя:Рускія паэты]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] c34ovgplht6yrhdheuijqz99yav3z5f 102 1634 84854 75513 2022-08-07T09:45:12Z Nejurist 840 /* Паэзія */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Леўчык | Імёны =Гальяш | Першая літара прозвішча =Л | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі пісьменнік, паэт | Іншае = | ДН =20 ліпеня 1880 | Месца нараджэння = | ДС =верасень 1944 | Месца смерці = | Выява =Lewczyk.jpeg | Вікіпедыя =:be:Гальяш Леўчык | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Гальяш Леўчык | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Гальяш Леўчык | Google = }} == Творы == {{All works‎}} ===Паэзія=== *[[Каб усе так слёзы нашага народа]] *[[Biełaruski ściah]] *[[Госпад нас любіць]] *[[Радасна клічма]] *[[Сьвяты Божа!]] *[[Чаго жадаеш, Божа?]] * [[Мая прадмова]] * [[Чыжык]] * [[Шарай гадзінай]] * [[Падае лісце]] * [[Ніхто маіх не знае слёз…]] * [[Зламайце мне дудку…]] * [[Ёй]] * [[Купалле (Леўчык)|Купалле]] * [[Хто адрокся сваіх…]] * [[Дажынкі на Беларусі ў 1920 г.]] * [[Сон на Нёмане каля Шчары]] * [[Беларусь — мой край]] (1923) * [[Не нам, беларусам, не нам…]] * [[Груганы (Леўчык)|Груганы]] * [[Душыцелям слова]] * [[Нам так хочацца дзедавай казкі…]] * [[Да Беларусі (Леўчык)|Да Беларусі]] * [[Усходнія трыялеты]] * [[Сьледам за дзедам]] (1925) ===Паэмы прозай=== * [[Хараство (Леўчык)|Хараство]] * [[Чалавек (Леўчык)|Чалавек]] ===Публіцыстыка=== * [[Праф. Карскі аб беларускай мове]] (1925) ==Пераклады== * [[Гімн (Леўчык/Славацкі)|Гімн]] — [[Аўтар:Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]] * [[На ліры (Леўчык/Канапніцкая)|На ліры]] — [[Аўтар:Марыя Канапніцкая|Марыя Канапніцкая]] * [[Скарбы ў раллі (Леўчык/Зямкевіч)|Скарбы ў раллі]] — [[Аўтар:Рамуальд Зямкевіч|Р. Зямкевіч]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Рыма-каталікі]] [[Катэгорыя:Метадысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] jsia9mjhshuuj34ozqdo0gvf9lgblxi 84857 84854 2022-08-07T09:57:42Z Nejurist 840 /* Паэзія */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Леўчык | Імёны =Гальяш | Першая літара прозвішча =Л | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі пісьменнік, паэт | Іншае = | ДН =20 ліпеня 1880 | Месца нараджэння = | ДС =верасень 1944 | Месца смерці = | Выява =Lewczyk.jpeg | Вікіпедыя =:be:Гальяш Леўчык | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Гальяш Леўчык | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Гальяш Леўчык | Google = }} == Творы == {{All works‎}} ===Паэзія=== '''1907''' * [[Купалле (Леўчык)|Купалле]] '''1908''' *[[Каб усе так слёзы нашага народа]] * [[Ніхто маіх не знае слёз…]] '''1910''' * [[Зламайце мне дудку…]] '''1911''' * [[Сірата]] '''1912''' '''Чыжык беларускі''' * [[Мая прадмова]] * [[Чыжык]] * [[Шарай гадзінай]] * [[Падае лісце]] * [[Ёй]] * [[На Купалле (Леўчык)]] * [[Хто адрокся сваіх…]] '''1920''' * [[Дажынкі на Беларусі ў 1920 г.]] '''1924''' * [[Беларусь — мой край]] (1924) '''1925''' * [[Сьледам за дзедам]] (1925) * [[Сон на Нёмане каля Шчары]] '''1926''' *[[Biełaruski ściah]] * [[Не нам, беларусам, не нам…]] '''1930''' *[[Госпад нас любіць]] *[[Радасна клічма]] *[[Сьвяты Божа!]] *[[Чаго жадаеш, Божа?]] '''Апублікаваныя пасмяротна '''* [[Груганы (Леўчык)|Груганы]] * [[Душыцелям слова]] * [[Нам так хочацца дзедавай казкі…]] * [[Да Беларусі (Леўчык)|Да Беларусі]] * [[Усходнія трыялеты]] ===Паэмы прозай=== * [[Хараство (Леўчык)|Хараство]] * [[Чалавек (Леўчык)|Чалавек]] ===Публіцыстыка=== * [[Праф. Карскі аб беларускай мове]] (1925) ==Пераклады== * [[Гімн (Леўчык/Славацкі)|Гімн]] — [[Аўтар:Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]] * [[На ліры (Леўчык/Канапніцкая)|На ліры]] — [[Аўтар:Марыя Канапніцкая|Марыя Канапніцкая]] * [[Скарбы ў раллі (Леўчык/Зямкевіч)|Скарбы ў раллі]] — [[Аўтар:Рамуальд Зямкевіч|Р. Зямкевіч]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Рыма-каталікі]] [[Катэгорыя:Метадысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] 2dve56j2l6ve4gh4jj0hcdcwdd404xz 84868 84857 2022-08-07T10:07:56Z Nejurist 840 /* Паэзія */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Леўчык | Імёны =Гальяш | Першая літара прозвішча =Л | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі пісьменнік, паэт | Іншае = | ДН =20 ліпеня 1880 | Месца нараджэння = | ДС =верасень 1944 | Месца смерці = | Выява =Lewczyk.jpeg | Вікіпедыя =:be:Гальяш Леўчык | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Гальяш Леўчык | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Гальяш Леўчык | Google = }} == Творы == {{All works‎}} ===Паэзія=== '''1907''' * [[Купалле (Леўчык)|Купалле]] '''1908''' *[[Каб усе так слёзы нашага народа]] * [[Ніхто маіх не знае слёз…]] '''1910''' * [[Зламайце мне дудку…]] '''1911''' * [[Сірата]] '''1912''' '''Чыжык беларускі''' * [[Мая прадмова]] * [[Чыжык]] * [[Шарай гадзінай]] * [[Падае лісце]] * [[Ёй]] * [[Хто адрокся сваіх…]] '''1920''' * [[Дажынкі на Беларусі ў 1920 г.]] '''1924''' * [[Беларусь — мой край]] (1924) '''1925''' * [[Сьледам за дзедам]] (1925) * [[Сон на Нёмане каля Шчары]] '''1926''' *[[Biełaruski ściah]] * [[Не нам, беларусам, не нам…]] '''1930''' *[[Госпад нас любіць]] *[[Радасна клічма]] *[[Сьвяты Божа!]] *[[Чаго жадаеш, Божа?]] '''Апублікаваныя пасмяротна '''* [[Груганы (Леўчык)|Груганы]] * [[Душыцелям слова]] * [[Нам так хочацца дзедавай казкі…]] * [[Да Беларусі (Леўчык)|Да Беларусі]] * [[Усходнія трыялеты]] ===Паэмы прозай=== * [[Хараство (Леўчык)|Хараство]] * [[Чалавек (Леўчык)|Чалавек]] ===Публіцыстыка=== * [[Праф. Карскі аб беларускай мове]] (1925) ==Пераклады== * [[Гімн (Леўчык/Славацкі)|Гімн]] — [[Аўтар:Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]] * [[На ліры (Леўчык/Канапніцкая)|На ліры]] — [[Аўтар:Марыя Канапніцкая|Марыя Канапніцкая]] * [[Скарбы ў раллі (Леўчык/Зямкевіч)|Скарбы ў раллі]] — [[Аўтар:Рамуальд Зямкевіч|Р. Зямкевіч]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Рыма-каталікі]] [[Катэгорыя:Метадысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] ek2b3u2c1gqpcjsigjhp3tv0tx0dtnk 84869 84868 2022-08-07T10:08:11Z Nejurist 840 /* Паэзія */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Леўчык | Імёны =Гальяш | Першая літара прозвішча =Л | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі пісьменнік, паэт | Іншае = | ДН =20 ліпеня 1880 | Месца нараджэння = | ДС =верасень 1944 | Месца смерці = | Выява =Lewczyk.jpeg | Вікіпедыя =:be:Гальяш Леўчык | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Гальяш Леўчык | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Гальяш Леўчык | Google = }} == Творы == {{All works‎}} ===Паэзія=== '''1907''' * [[Купалле (Леўчык)|Купалле]] '''1908''' *[[Каб усе так слёзы нашага народа]] * [[Ніхто маіх не знае слёз…]] '''1910''' * [[Зламайце мне дудку…]] '''1911''' * [[Сірата]] '''1912''' '''Чыжык беларускі''' * [[Мая прадмова]] * [[Чыжык]] * [[Шарай гадзінай]] * [[Падае лісце]] * [[Ёй]] * [[Хто адрокся сваіх…]] '''1920''' * [[Дажынкі на Беларусі ў 1920 г.]] '''1924''' * [[Беларусь — мой край]] (1924) '''1925''' * [[Сьледам за дзедам]] (1925) * [[Сон на Нёмане каля Шчары]] '''1926''' *[[Biełaruski ściah]] * [[Не нам, беларусам, не нам…]] '''1930''' *[[Госпад нас любіць]] *[[Радасна клічма]] *[[Сьвяты Божа!]] *[[Чаго жадаеш, Божа?]] '''Апублікаваныя пасмяротна''' * [[Груганы (Леўчык)|Груганы]] * [[Душыцелям слова]] * [[Нам так хочацца дзедавай казкі…]] * [[Да Беларусі (Леўчык)|Да Беларусі]] * [[Усходнія трыялеты]] ===Паэмы прозай=== * [[Хараство (Леўчык)|Хараство]] * [[Чалавек (Леўчык)|Чалавек]] ===Публіцыстыка=== * [[Праф. Карскі аб беларускай мове]] (1925) ==Пераклады== * [[Гімн (Леўчык/Славацкі)|Гімн]] — [[Аўтар:Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]] * [[На ліры (Леўчык/Канапніцкая)|На ліры]] — [[Аўтар:Марыя Канапніцкая|Марыя Канапніцкая]] * [[Скарбы ў раллі (Леўчык/Зямкевіч)|Скарбы ў раллі]] — [[Аўтар:Рамуальд Зямкевіч|Р. Зямкевіч]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Рыма-каталікі]] [[Катэгорыя:Метадысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] pwhszbwgp6hy0xvpuj4nh5iw175lfsi 102 1643 84826 84247 2022-08-07T08:48:37Z Nejurist 840 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Шаўчэнка | Імёны = Тарас | Першая літара прозвішча = Ш | Варыянты імёнаў = Тарас Григорович Шевченко | Апісанне = украінскі пісьменнік, мастак, грамадскі дзеяч; заснавальнік новай украінскай літаратуры і нацыянальнай літаратурнай мовы | Іншае = | ДН = 25 лютага (9 сакавіка) 1814 | Месца нараджэння = с. Морынцы, цяпер Звянігародскі раён Чаркаскай вобл., Украіна | ДС = 10 сакавіка 1861 | Месца смерці = Санкт-Пецярбург, Расія | Выява = Taras Shevchenko.jpg | Вікіпедыя = :be:Тарас Шаўчэнка | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Тарас Шаўчэнка | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = Category:Taras Shevchenko | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Тарас Шаўчэнка | Google = }} == Творы == {{Усе творы|Вершы Тараса Шаўчэнкі|Паэмы Тараса Шаўчэнкі‎}} === Паэмы === * [[Кацярына (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Гайдамакі (Шаўчэнка/Купала)]] ** [[Ад сяла да сяла]] (урывак) * [[Каўказ (Шаўчэнка/Купала)]] ** [[З Тараса Шаўчэнкі: «Каўказ»]] — урывак у перакладзе Алеся Гаруна * [[Сон (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Ерэтык (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Неафіты (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Сляпы (Нявольнік)]] * [[Марыя (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Ведзьма (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Варнак (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Цары (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Князёўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Хусціна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Тарасава ноч (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Маскалёва крыніца (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Марына (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Ктытароўна (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Гамалія]] (Шаўчэнка/Колас) * [[Чарнец (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Чыгрыне, Чыгрыне (Шаўчэнка/Колас)]] === Вершы === * [[Запавет (Шаўчэнка)]] * [[Прычынна (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Вецер буйны, вецер буйны!.. (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Цяжка-цяжка жыць на свеце... (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Нашто чорныя мне бровы... (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Цячэ вада ў сіне мора... (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Ой вы, думы, мае думы! (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Перабендзя (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Таполя (Шаўчэнка)]] * [[Вецер з гаем размаўляе (Шаўчэнка/Купала)]] * [[На вечную памяць Катлярэўскаму (Шаўчэнка \ Купала)]] * [[За думаю дума роем вылятае... (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Да Аснавяненкі (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Іван Падкова(Шаўчэнка/Купала)]] * [[З успамінаў пра дзяцінства]] (урывак) * [[Н. Маркевічу]] * [[Пажоўкнуў ліст... Прыгаслі вочы... (Шаўчэнка/Купала)]] * [[Свет мой ясны! Свет спакойны! (Шаўчэнка/Купала)]] * [[На незабудзь]] * [[Заваражы мяне, волхве… (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Гогалю (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Разрытая магіла (Шаўчэнка/Краўцоў)]] ** [[Раскапаная магіла (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Утопленка (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Сава]] (Шаўчэнка/Колас) * [[У нядзелю не гуляла... (Шаўэнка/Колас)]] * [[Чаго мне так цяжка, чаго мне так нудна... (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Дзявочыя ночы (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Не завідуй багатаму... (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Не жаніся ты з багатай... (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Павей, ветру, па-над ярам… (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Мар'яна-чарніца (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Доля (Шаўчэнка/Сержпутоўскі)]] * [[Смерць (Шаўчэнка/Сержпутоўскі)]] * [[Ой адна я, адна]] ** [[Ой, адна я, адна (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Халодны яр (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Мінаюць дні, мінаюць ночы… (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Маленькай Мар'яне (Шаўэнка/Бядуля)]] * [[Тры гады (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Лілея (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Русалка (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Думы мае, думы мае (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Ты прыгадай, сяброў сям’я... (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[За байракам байрак… (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Мне аднакова ўсё, ці буду… (Шаўчэнка/Краўцоў)]] ** [[А мне ўсё роўна, а ці буду… (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Не кідай мацеры (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Чаго ты ходзіш на магілу? (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Ой, тры шляхі шырокія... (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Н. Кастамараву (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Рана ўранку навабранцы (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Ў няволі цяжка (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Касар (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Ці сыдземся яшчэ мы знова (Шаўчэнка/Бядуля)]] * [[Ану ізноўку вершаваць (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[У бога пад лавай ляжала сякера (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Ой, гляну я, падзіўлюся... (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Дабро, хто мае сам хаціну (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Як за падатак, абступілі... (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Не жаль на злога... (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Гарчэй няма, чым у няволі... (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Нібыта праведных дзяцей... (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Вось так і цяпер я пішу (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Ды не дай ты, бог, нікому (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Ну, што-б, здаецца, словы сказ (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[На ніву ў жыта уначы (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Між скаламі, нібыта злодзей (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[І неба не ўмыта, і хвалі заспаны (Шаўчэнка/Глебка)]] * [[Сонца заходзіць, горы чарнеюць (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Трынаццаць мне тады мінала (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Не грэе сонца на чужыне (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Сон (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Іржавец (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[N.N. (О мае думы!) (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Як мы былі йшчэ казакамі (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Адзін другога мы пытаем (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Самому дзіўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[Ой строчачку за строчачкай (Шаўчэнка/Клімковіч)]] * [[А.О. Казачкоўскаму (Шаўчэнка/Клімковіч)]] == Пра аўтара == * [[Памяці Т. Шаўчэнкі]] * [[Памяці Шаўчэнкі (Купала)]] * [[Тарас Шаўчэнка і беларусы]] * [[Тарас Шэвчэнко]] (1914) * [[За тысячу вёрст ад радзімага краю…]] * [[Тарасова доля]] * [[Чарадзей вялікі]] [[Катэгорыя:Украінскія аўтары]] [[Катэгорыя:Украінскія паэты]] [[Катэгорыя:Мастакі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] c84cq5trrsehazrzqih6xzpkecqvr68 102 1645 84885 74786 2022-08-07T10:33:27Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Колас | Імёны = Якуб | Першая літара прозвішча = К | Варыянты імёнаў = <small>Агарак; К.Адзінокі; К.Альбуцкі; Андрэй «сацыяліст»; К.Белорус; Тамаш Будава; Ганна Груд; Тарас Гушча; Дземяноў Гуз; Пятрусь Дзягель; Дзядзька Карусь; Дубовы Ліст; Ганна Крум; Кудесник; Карусь Лапаць; Левы; Лесавік; Марцін з-за рэчкі; Мікалаевец; М.Міцкевіч; Наднёманец; Народный учитель; Свой чалавек; Стары шут; Иван Торба і іншыя</small> | Апісанне = пісьменнік, паэт, перакладчык | Іншае = | ДН = 3 лістапада 1882 | Месца нараджэння = засценак Акінчыцы, Мінскі павет, Мінская губерня, Беларусь, Расійская імперыя | ДС = 13 жніўня 1956 | Месца смерці = Мінск, БССР, СССР | Выява = Yakub Kolas in office.jpg | Вікіпедыя = :be:Якуб Колас | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Якуб Колас | Вікіцытатнік = Якуб Колас | Вікісховішча = Category:Yakub Kolas | Вікіліўр = Yakub Kolas | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Якуб Колас | Google = }} == Творы == {{Усе творы|Песьні жальбы‎|Мой дом|Пераклады Якуба Коласа‎|Якуб Колас (Тарас Гушча). Збор твораў}} {{clear}} === Апавяданні === * [[Апаведаньня (1912)]] **[[Васіль Чурыла]] **[[Чорт]] **[[Калодка пчол]] **[[Кантракт]] **[[Імяніны]] **[[Соцкі падвёў]] **[[Калядны вечар]] **[[Зоркі-Анёлы]] **[[Кірмаш]] **[[Андрэй-выбаршчык]] * [[Тоўстае палена]] (1913, Пецярбург) * [[Родныя зьявы (1914)]] **[[Думкі ў дарозе]] **[[Дудар (Колас)]] **[[Кірмаш]] **[[Старасць не радасць]] **[[У старых дубах]] **[[Дзеравеншчына]] **[[Адгукнуўся]] **[[Бунт]] **[[Малады дубок]] **[[Трывога]] **[[На начлезе]] **[[Старыя падрызнікі]] **[[«Сацыяліст»]] **[[Недаступны]] **[[Дзяліцьба]] **[[Знайшлі]] **[[Выстагнаўся]] **[[Злавіў]] **[[З днеўніка пана Жылака]] **[[Стараста]] **[[Так і трэба ашуканцу]] **[[Выбар старшыны]] **[[Злучыліся]] * '''Казкі жыцця (1921, Коўна)''' {|width="100%" |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| : [[Адзінокае дрэва]] : [[Адзінокі курган]] : [[Асінае гняздо]] : [[Балотны агонь]] : [[Вадаспад]] : [[Гусі (апавяданне)|Гусі]] : [[Даль]] : [[Жывая вада (Колас)|Жывая вада]] : [[Залаты прамень]] : [[Зло — не заўсёды зло]] : [[Кажух старога Анісіма]] |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| : [[Камень (Колас)|Камень]] : [[Крыніца]] : [[Купальскія светлякі]] : [[Кучаравае дрэва]] : [[На ўсё ёсць прычына]] : [[На чужым грунце]] : [[Над прасторамі зямлі]] : [[Ноч, калі папараць цвіце]] : [[Стары лес]] : [[Страказа]] : [[Супраць вады]] |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| : [[У балоце]] : [[У чым іх сіла]] : [[Хвароба]] : [[Хмарка]] : [[Цвіркун]] : [[Чортаў камень]] : [[Чыя праўда]] : [[Што лепей]] : [[Што яны страцілі]] : [[Як птушкі дуб ратавалі]] |} ===П'есы=== * [[Антось Лата]] * [[Вайна вайне]] * [[Забастоўшчыкі]] * [[На дарозе жыцця]] * [[У пушчах Палесся]] ===Аповесці=== * [[Адшчапенец]] * [[Дрыгва]] * [[Зямля заве]] * [[На прасторах жыцця]] ===Раманы=== * [[На ростанях]] === Паэмы === * [[Новая зямля (паэма)|Новая зямля]] * [[Сымон-музыка]] * [[Рыбакова хата]] * [[Суд у лесе]] * [[Адплата]] * [[На шляхах волі]] === Зборнікі вершаў === * '''[[Песьні жальбы (1910)]]''' {|width="100%" |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| : [[Адлёт жураўлёў]] : [[Асеньні дождж]] : [[Вёска (Колас)|Вёска]] : [[Восень (Колас)|Восень]] : [[Вясна (Колас — Вясна, вясна…)| Вясна (''Вясна, вясна…'')]] : [[Вясна (Колас — Йдзе вясна ўжо, дзякуй Богу!..)|Вясна (''Йдзе вясна ўжо, дзякуй Богу!..'')]] : [[Гусі (верш)|Гусі]] : [[Дарога]] |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| : [[Зіма (Колас, 1909)|Зіма]] : [[Кіньце смутак]] : [[Маці (Колас)|Маці]] : [[Месяц]] : [[Могілкі]] : [[Якуб Колас (Тарас Гушча). Збор твораў/МУЖЫК| Мужык (''Я — мужычы сынок…'')]] : [[Наш родны край]] : [[Не бядуй!]] |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| : [[Не пытайце, не прасеце…]] : [[Ноч (Колас)| Ноч]] : [[Рана вам журыцца…]] : [[Родныя вобразы]] : [[Рольнік]] : [[Усход сонца]] |} * '''[[Мой дом, зборнік|Мой дом (1946)]]''' === Вершы === {|width="100%" |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| * [[«Асадзі назад!»]] * [[Беларусам]] * [[Беларускаму люду]] * [[Будзе навальніца]] * [[Будзь цвёрды]] * [[Вандроўнікі]] * [[Вецер (Колас)|Вецер]] * [[Вобразы самаўладдзя]] * [[Водгулле]] * [[Вораг не дрэмле]] * [[Ворагам (Колас — Багачы і панства…)|Ворагам (''Багачы і панства…'')]] * [[Ворагам (Колас — За што лілася кроў людская?..)|Ворагам (''За што лілася кроў людская?..)'']] * [[Вусце]] * [[Вярбіна]] * [[Вясною]] * [[Да працы!]] * [[Дзед і мядзведзь]] * [[Дзед Мароз (Колас)|Дзед Мароз]] * [[Дзяўчыне (Колас)|Дзяўчыне]] * [[Дуб (Колас)|Дуб]] * [[Думкі салдата]] * [[Жніво]] * [[Жураўліны вырай]] * [[Жыве Руставелі]] * [[З песень адзінокага]] * [[Забытая магіла]] * [[Запытай ты сябе, чалавеча…]] * [[Згнанніку]] * [[Каля акна ў астрозе]] * [[Канстытуцыя]] * [[Каханне (Колас)|Каханне]] |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| * [[Лес (Колас)|Лес]] * [[Ліпы старыя]] * [[Люд стогне, гаруе пад цяжарам меча…]] * [[Людскія слёзы]] * [[Май (Колас)|Май]] * [[Майму другу]] * [[Малебен]] * [[Якуб Колас (Тарас Гушча). Збор твораў/МУЖЫК 2|Мужык (''Я — мужык, бядак пахілы…'')]] * [[Мы маўчалі, як нямыя…]] * [[На восеньскі лад]] * [[На гасьцінцы]] * [[На новай зямлі]] * [[На полі вясною]] * [[На ростанках]] * [[На рэчцы]] * [[На рэчцы зімою]] * [[Над магілай партызана]] * [[Надыход зімы]] * [[Наперад!]] * [[Наша возьме]] * [[Не дай Божа сэрцам знікнуць…]] * [[Не ў аднэй толькі нашай душы…]] * [[Нёман (Колас)|Нёман]] * [[Ноч перад навальніцай]] * [[Пасля навальніцы]] * [[Першае знаёмства]] * [[Першы гром]] * [[Песні вясны]] * [[Песня аб вясне]] * [[Песня на сон у бяссонне]] * [[Песня над калыскай]] * [[Песня няволі]] * [[Песняру]] |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| * [[Покліч (Колас — Гэй, чуеце, хлопцы? Дзе вы, адкажэце?..)|Покліч (''Гэй, чуеце, хлопцы? Дзе вы, адкажэце?..'')]] * [[Покліч (Колас — Гэй, чулыя сэрцам! Гэй, душы жывыя!..)|Покліч (''Гэй, чулыя сэрцам! Гэй, душы жывыя!..'')]] * [[Поле (Колас)|Поле]] * [[Пясняр]] * [[Раздум’е]] * [[Раніца вясною]] * [[Роднаму краю]] * [[Ручэй]] * [[Савось-распуснік]] * [[Салар]] * [[Сам сабе]] * [[Скора ў полі забушуе…]] * [[Стары гасцінец]] * [[Старыя дубы]] * [[Сябрам]] * [[Тры жаданні]] * [[У бярлозе ты радзіўся…]] * [[У няволі]] * [[У родных мясцінах]] * [[У судзе (Колас)|У судзе]] * [[У школку]] * [[Усё, што поўніла мне сэрца…]] * [[Хмаркі]] * [[Чыгунка]] * [[Чымган]] * [[Школьная работніца]] * [[Якуб Колас (Тарас Гушча). Збор твораў/Што, брат Грышка|Што, брат Грышка, папраўляйся…]] * [[Эй, скажы мне, небарача…]] * [[Я жыву]] * [[Я хачу аб табе…]] * [[Як і калісь]] |} === Казкі === * [[Даняў]] * [[Рак-вусач]] === Публіцыстыка === * [[Беларуская мова ў казённай школе]] * [[Шануйце і любіце сваю родную мову]] * [[Ліст у ЦК КПБ]] === Пераклады === {|width="100%" |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| ==== З украінскай ==== * [[Утопленка (Шаўчэнка/Колас)]] — ''[[Аўтар:Тарас Шаўчэнка|Тарас Шаўчэнка]]'' * [[Гамалія]] * [[Раскапаная магіла (Шаўчэнка/Колас)|Раскапаная магіла]] * [[Чыгрыне, Чыгрыне]] * [[Сава]] * [[Дзявочыя ночы]] * [[У нядзелю не гуляла... (Шаўэнка/Колас)]] * [[Чаго мне так цяжка, чаго мне так нудна…]] * [[Заваражы мяне, волхве…]] * [[Гогалю (Шаўчэнка/Колас)|Гогалю]] * [[Не завідуй багатаму…]] * [[Не жаніся ты з багатай…]] * [[Мар'яна-чарніца (Шаўчэнка/Колас)]] * [[Ерэтык]] * [[Сляпы (Нявольнік)]] * [[Неафіты]] * [[Марыя]] |width="33%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| ==== З рускай ==== * [[Палтава]] — ''[[Аўтар:Аляксандр Пушкін|Аляксандр Пушкін]]'' * [[Дэман]] — ''[[Аўтар:Міхаіл Лермантаў|Міхаіл Лермантаў]]'' * [[Дэмір-Кая]] — ''[[Аўтар:Аляксандр Купрын|Аляксандр Купрын]]'' (проза) ==== З польскай ==== * [[Паніч і дзяўчына]] — ''[[Аўтар:Адам Міцкевіч|Адам Міцкевіч]]'' ==== З нямецкай ==== * [[Свет вам кажа, каб малілісь…]] — ''[[Аўтар:Георг Хэрвег|Георг Хэрвег]]'' ==== З бенгальскай ==== * [[З Рабіндраната Тагора]] |} == Пра аўтара== *[[Якуб Колас (Луцкевіч)]] *[[«Сымон Музыка»]] *[[Якуб Колас — «народны паэт»]] *[[Творчы шлях Якуба Коласа]] *[[Якуб Колас: Жыцьцё і творчасьць]] *[[Якуб Колас — за кратамі!]] *[[Крытычныя мамэнты ў жыцьці купалы і коласа — паводле іх твораў]] *[[50-лецьце Якуба Коласа]] *[[Якуб Колас і "Наша Ніва"]] *[[Рэквіем]] *[[«Рэквіем» спазніўся]] == Прысвячэнні == *[[Абразкі]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Публіцысты]] [[Катэгорыя:Педагогі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя]] [[Катэгорыя:Полымя (літаратурнае аб’яднанне)]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] jlnk5nljdkv8dvxrgg4o096fxyad43z 102 1648 84816 70062 2022-08-07T08:17:15Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Дунін-Марцінкевіч | Імёны = Вінцэнт | Першая літара прозвішча = Д | Варыянты імёнаў = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка | Апісанне = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык | Іншае = | ДН = 4 лютага 1808 | Месца нараджэння = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя | ДС = 29 снежня 1884 | Месца смерці = Люцынка, Расійская імперыя | Выява = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg | Вікіпедыя = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіцытатнік = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікісховішча = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz | Вікіліўр = Vintsent Dunin-Martsinkyevich | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Паэмы === * [[Вечарніцы]] * [[Гапон]] * [[Купала]] * '''Быліцы, расказы Навума''' ** [[Навум да братоў мужыкоў]] ** [[Злая жонка]] ** [[Халімон на каранацыі]] * [[Шчароўскія дажынкі]] * [[Травіца брат-сястрыца]] === П’есы === * [[Ідылія]] * [[Залёты]] * [[Пінская шляхта]] === Вершы === * [[Віншаванне войта Навума]] * [[Верш Навума Прыгаворкі]] * [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]] * [[Галубкі]] === Пераклады === * [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]] * [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш») === Dubia === * [[Гутарка двух суседаў]] * [[Гутарка старога дзеда]] * [[Вясна гола перапала]] * [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]] == Пра аўтара == * [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: Яго жыццё і літаратурнае значэнне]] * [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]] * [["Залёты", аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Забытая кніжка]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]] * [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]] * [[Конфіскацыя "Пана Тадэуша" Д.-Марцінкевіча]] * [["Сялянка" В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]] == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў] * [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 3u7yn7gu0tt79kqx39e8a0ketkche10 84837 84816 2022-08-07T09:08:35Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Дунін-Марцінкевіч | Імёны = Вінцэнт | Першая літара прозвішча = Д | Варыянты імёнаў = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка | Апісанне = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык | Іншае = | ДН = 4 лютага 1808 | Месца нараджэння = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя | ДС = 29 снежня 1884 | Месца смерці = Люцынка, Расійская імперыя | Выява = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg | Вікіпедыя = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіцытатнік = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікісховішча = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz | Вікіліўр = Vintsent Dunin-Martsinkyevich | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Паэмы === * [[Вечарніцы]] * [[Гапон]] * [[Купала]] * '''Быліцы, расказы Навума''' ** [[Навум да братоў мужыкоў]] ** [[Злая жонка]] ** [[Халімон на каранацыі]] * [[Шчароўскія дажынкі]] * [[Травіца брат-сястрыца]] === П’есы === * [[Ідылія]] * [[Залёты]] * [[Пінская шляхта]] === Вершы === * [[Віншаванне войта Навума]] * [[Верш Навума Прыгаворкі]] * [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]] * [[Галубкі]] === Пераклады === * [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]] * [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш») === Dubia === * [[Гутарка двух суседаў]] * [[Гутарка старога дзеда]] * [[Вясна гола перапала]] * [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]] == Пра аўтара == * [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: Яго жыццё і літаратурнае значэнне]] * [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]] * [["Залёты", аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Забытая кніжка]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]] * [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]] * [[Конфіскацыя "Пана Тадэуша" Д.-Марцінкевіча]] * {{Скан|[["Сялянка" В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]|Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў] * [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 6pe7uetm3dt7l6gl4wk4jgtqapor7fy 0 4011 84887 83752 2022-08-07T10:45:27Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{disambig}} [[File:L Berthault - Echoes - 1901.png|200px|right]] * [[Покліч (Жылка)]] * [[Покліч (Колас)]] * [[Покліч (Дварчанін)]] * [[Покліч (Мілюць)]] hjfzntcr56smljp48836kc4ct33dgxo 102 8261 84884 63185 2022-08-07T10:33:15Z Nejurist 840 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Просты | Імёны =Пётра | Першая літара прозвішча =П | Варыянты імёнаў =Ільдэфонс Бобіч | Апісанне =празаік, драматург, публіцыст, перакладчык | Іншае = | ДН =10 (23) студзеня 1890 | Месца нараджэння =в. Дзедзінка Друйскай воласці Віленскай губерні (цяпер Міёрскі раён Віцебскай вобласці). | ДС =28 красавіка 1944 | Месца смерці =Іўе | Выява = | Вікіпедыя =:be:Пётра Просты | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Ільдэфонс Бобіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя =Пётра Просты | Google = }} == Творы == {{All works}} *[[Абразкі]] *[[Воля]] *[[Слёзы]] *[[У калядны ціхі вечар]] *[[Навагоднія думы]] *[[Ойча наш беларуса]] *[[Свякроўка]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Публіцысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] 27c4sikqkivguwjd4p4svpvl9gfuoie 10 9254 84797 84213 2022-08-07T06:11:04Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki <!-- Пішыце ў стужку пад гэтай палоскай --> ---- <div style="height:500px;overflow:auto;"> * {{Прапанаваны экспарт|Бярозка (1912)}} 7.8.2022 ''[[Аўтар:Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш]]''. «[[Бярозка (1912)|Бярозка]]», 1912 * {{Прапанаваны экспарт|Новая беларуская літаратура (1925)}} 1.8.2022 ''[[Аўтар:Адам Багдановіч|Адам Багдановіч]]''. «[[Новая беларуская літаратура (1925)|Новая беларуская літаратура]]», 1925 ---- * {{Прапанаваны экспарт|Водгульле (1922)}} 30.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Водгульле (1922)|Водгульле]]», 1922 * {{Прапанаваны экспарт|Нёманоў дар (1913)}} 27.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Нёманоў дар (1913)|Нёманоў дар]]», 1913 * {{Прапанаваны экспарт|Вянок (1914)}} 24.7.2022 ''[[Аўтар:Максім Багдановіч|Максім Багдановіч]]''. «[[Вянок (1914)|Вянок]]», 1914 * {{Прапанаваны экспарт|Родныя зьявы (1914)}} 22.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Родныя зьявы (1914)|Родныя зьявы]]», 1914 * {{Прапанаваны экспарт|Дзевяноста трэці}} 22.7.2022 ''[[Аўтар:Віктор Гюго|Віктор Гюго]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Дзевяноста трэці]]», 1937 * {{Прапанаваны экспарт|Востраў скарбаў}} 12.7.2022 ''[[Аўтар:Роберт Льюіс Стывенсан|Роберт Луіз Стывенсан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Востраў скарбаў]]», 1938 * {{Прапанаваны экспарт|Karotkaja historyja świataja}} 3.7.2022 ''[[Аўтар:Язэп Шустэр|ks. Jazep Šustar]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Францішак Будзька|Francišak Budźka]]''. «[[Karotkaja historyja świataja]]», 1917 * {{Прапанаваны экспарт|Адвержаныя (у скароце)}} 3.7.2022 ''[[Аўтар:Віктор Гюго|Віктор Гюго]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Адвержаныя (у скароце)|Адвержаныя]]», 1938 * {{Прапанаваны экспарт|Сьвяшчэнная гісторыя Старога Завету}} 2.7.2022 ''[[Аўтар:Сяргей Паўловіч|Сяргей Паўловіч]]''. «[[Сьвяшчэнная гісторыя Старога Завету]]», 1926 * {{Прапанаваны экспарт|Спадчына (1922)}} 2.7.2022 ''[[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]]''. «[[Спадчына (1922)|Спадчына]]», 1922 ---- * {{Прапанаваны экспарт|Сусьветная гісторыя (Астэрлёф, Шустэр)/Частка 2}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Вальдэмар Астэрлёф|Вальдэмар Астэрлёф]] і [[Аўтар:Язэп Шустэр|Язэп Шустэр]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]]''. «[[Сусьветная гісторыя (Астэрлёф, Шустэр)/Частка 2|Сусьветная гісторыя. Частка 2]]», 1921 * {{Прапанаваны экспарт|Апаведаньня (1912)}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Апаведаньня (1912)|Апаведаньня]]», 1912 * {{Прапанаваны экспарт|Полацкая зямля ў пачатку XVI сталецьця}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Пічэта|Уладзімер Пічэта]]''. «[[Полацкая зямля ў пачатку XVI сталецьця]]», 1926 * {{Прапанаваны экспарт|Беларускі народ і яго мова}} 23.6.2022 ''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Яўхім Карскі]]''. «[[Беларускі народ і яго мова]]», 1920 * {{Прапанаваны экспарт|Малая Вэрсальская дамова}} 23.6.2022 ''Краіны Антанты і [[:Катэгорыя:Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]''. перакладчык: ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|К. М]]''. «[[Малая Вэрсальская дамова]]», 1924 * {{Прапанаваны экспарт|Грамадская дзейнасць і светапогляд Георгія Скарыны}} 21.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Перцаў|Уладзімір Перцаў]]''. «[[Грамадская дзейнасць і светапогляд Георгія Скарыны]]», 1948 * {{Прапанаваны экспарт|Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд}} 21.6.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. «[[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]», 1958 * {{Прапанаваны экспарт|Рунь (1914)}} 17.6.2022 ''[[Аўтар:Максім Гарэцкі|Максім Гарэцкі]]''. «[[Рунь (1914)|Рунь]]», 1914 * {{Прапанаваны экспарт|Светапогляд Ф. Скарыны}} 16.6.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. «[[Светапогляд Ф. Скарыны]]», 1968 * {{Прапанаваны экспарт|Маўглі (1934)}} 14.6.2022 ''[[Аўтар:Джозеф Рэдзьярд Кіплінг|Рэдзьярд Кіплінг]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Маўглі (1934)|Маўглі]]», 1934 * {{Прапанаваны экспарт|Першыя людзі на Месяцы}} 12.6.2022 ''[[Аўтар:Герберт Уэлс|Герберт Уэлс]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Цімох Зарэчны|Цімох Зарэчны]]''. «[[Першыя людзі на Месяцы]]», 1931 * {{Прапанаваны экспарт|Глыбіня Маракота}} 11.6.2022 ''[[Аўтар:Кастусь Гарабурда|Кастусь Гарабурда]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Кастусь Гарабурда|Кастусь Гарабурда]]''. «[[Глыбіня Маракота]]», 1928 * {{Прапанаваны экспарт|Бедныя людзі}} 11.6.2022 ''[[Аўтар:Фёдар Дастаеўскі|Тодар Дастаеўскі]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Язэп Пушча|Язэп Плашчынскі]]''. «[[Бедныя людзі]]», 1930 * {{Прапанаваны экспарт|Белы клык}} 10.6.2022 ''[[Аўтар:Джэк Лондан|Джэк Лондан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Белы клык]]», 1939 * {{Прапанаваны экспарт|Ад мора да мора}} 9.6.2022 ''[[:Катэгорыя:Творы невядомых аўтараў|Юры Кучынскі]]''. «[[Ад мора да мора]]», 1921 * {{Прапанаваны экспарт|Переложеніе нѣкоторыхъ басень Крылова на бѣлорусское нарѣчіе}} 8.6.2022 ''[[Аўтар:Іван Крылоў|Іван Крылоў]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Марыя Косіч|Марыя Косіч]]''. «[[Переложеніе нѣкоторыхъ басень Крылова на бѣлорусское нарѣчіе]]», 1903 * {{Прапанаваны экспарт|Дуброўскі}} 8.6.2022 ''[[Аўтар:Аляксандр Пушкін|Аляксандр Пушкін]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Кузьма Чорны|Кузьма Чорны]]''. «[[Дуброўскі]]», 1949 * {{Прапанаваны экспарт|Маленькі Мук}} 7.6.2022 ''[[Аўтар:Вільгельм Гаўф|Вільгельм Гаўф]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Маленькі Мук]]», 1938 * {{Прапанаваны экспарт|Кулі (Лондан)}} 5.6.2022 ''[[Аўтар:Джэк Лондан|Джэк Лёндан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Кулі (Лондан)|Кулі]]», 1931 * {{Прапанаваны экспарт|Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Лермантаў|Міхаіл Лермантаў]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Міхась Клімковіч|Міхась Клімковіч]]''. «[[Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава]]», 1950 * {{Прапанаваны экспарт|Антыгона (1926)}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Сафокл|Сафокль]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Юльян Дрэйзін|Юльян Дрэйзін]]''. «[[Антыгона (1926)|Антыгона]]», 1926 * {{Прапанаваны экспарт|Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў (1950)}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Ленін|Уладзімір Ленін]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў (1950)|Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў]]», 1950 * {{Прапанаваны экспарт|Казкі (1923)}} 1.6.2022 ''[[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]''. «[[Казкі (1923)|Казкі]]», 1923 ---- * {{Прапанаваны экспарт|Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця (1928)}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Усевалад Ігнатоўскі|Усевалад Ігнатоўскі]]''. «[[Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця (1928)|Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця]]», 1928 * {{Прапанаваны экспарт|Правакацыя беларускага народу}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Фабіян Акінчыц|Фабіян Акінчыц]]''. «[[Правакацыя беларускага народу]]», 1933 * {{Прапанаваны экспарт|Карлік Нос}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Вільгельм Гаўф|Вільгельм Гаўф]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Карлік Нос]]», 1938 * {{Прапанаваны экспарт|Мова выданьняў Францішка Скарыны}} 29.5.2022 ''[[Аўтар:Язэп Воўк-Левановіч|Язэп Воўк-Левановіч]]''. «[[Мова выданьняў Францішка Скарыны]]», 1926 * {{Прапанаваны экспарт|Чаму гэта так сталася?}} 25.5.2022 ''[[Аўтар:Фабіян Акінчыц|Фабіян Акінчыц]]''. «[[Чаму гэта так сталася?]]», 1931 * {{Прапанаваны экспарт|Хто вінават?}} 24.5.2022 ''[[Аўтар:М. Арол|М. Арол]]''. «[[Хто вінават?]]», 1921 * {{Прапанаваны экспарт|Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак}} 23.5.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Піятуховіч|Міхал Піотуховіч]]''. «[[Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]», 1927 * {{Прапанаваны экспарт|Мэморыя прадстаўнікоў Беларусі на ІІІ-яй Канфэрэнцыі народаў}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], [[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]''. «[[Мэморыя прадстаўнікоў Беларусі на ІІІ-яй Канфэрэнцыі народаў]]», 27 чэрвеня 1916 * {{Прапанаваны экспарт|Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія (1902)}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Еўдакім Раманаў|Еўдакім Раманаў]]''. «[[Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія (1902)|Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія]]», 1902 * {{Прапанаваны экспарт|Шляхам жыцьця (1913)}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]]''. «[[Шляхам жыцьця (1913)|Шляхам жыцьця]]», 1913 * {{Прапанаваны экспарт|Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць}} 21.5.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Піятуховіч|Міхал Піотуховіч]]''. «[[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]», 1926 * {{Прапанаваны экспарт|Płač Biełaruskaj Staronki Matki pa dzietkach svaich renehatach}} 15.5.2022 ''[[Аўтар:Уладзіслаў Казлоўскі|Uł. Kazłoŭščyk]]''. «[[Płač Biełaruskaj Staronki Matki pa dzietkach svaich renehatach]]», 1930 * {{Прапанаваны экспарт|Да пытаньня аб мове Літоўскага Статуту}} 13.5.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Да пытаньня аб мове Літоўскага Статуту]]», 1927 * {{Прапанаваны экспарт|Расейская палітыка на землях былага Беларуска-Літоўскага гаспадарства за панаваньня Кацярыны II і Паўлы I}} 12.5.2022 ''[[Аўтар:Мікола Ільяшэвіч|Мікола Ільяшэвіч]]''. «[[Расейская палітыка на землях былага Беларуска-Літоўскага гаспадарства за панаваньня Кацярыны II і Паўлы I]]», 1933 * {{Прапанаваны экспарт|Смык беларускі (1894)}} 6.5.2022 ''[[Аўтар:Францішак Багушэвіч|Szymon Reuka z pad Barysowa]]''. «[[Смык беларускі (1894)|Smyk białaruski]]», 1894 * {{Прапанаваны экспарт|Тралялёначка (1892)}} 6.5.2022 ''[[Аўтар:Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]''. «[[Тралялёначка (1892)|Tralalonaczka]]», 1892 * {{Прапанаваны экспарт|У трохсотныя ўгодкі сьмерці вялікага канцлера Льва Сапегі}} 2.5.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Шкялёнак|Мікола Шкялёнак]]''. «[[У трохсотныя ўгодкі сьмерці вялікага канцлера Льва Сапегі]]», 1933 * {{Прапанаваны экспарт|Палажэньне Літоўска-Беларускай дзяржавы пасьля Люблінскай вуніі}} 1.5.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Палажэньне Літоўска-Беларускай дзяржавы пасьля Люблінскай вуніі]]», 1925 ---- * {{Прапанаваны экспарт|Места Менск у канцы XV і пачатку XVI ст.}} 27.4.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Места Менск у канцы XV і пачатку XVI ст.]]», 1926 * {{Прапанаваны экспарт|Места Вільня ў першай палове XVI сталецьця}} 21.4.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Места Вільня ў першай палове XVI сталецьця]]», 1926 ---- * {{Прапанаваны экспарт|Сынтэза беларускае гісторыі}} 20.3.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Шкялёнак|Мікалай Шкялёнак]]''. «[[Сынтэза беларускае гісторыі]]», 1938 * {{Прапанаваны экспарт|Чаго чакаць Беларусам ад Польшчы}} 17.3.2022 ''[[Аўтар:Іван Карчынскі|Іван Карчынскі]]''. «[[Чаго чакаць Беларусам ад Польшчы]]», 1921 * {{Прапанаваны экспарт|Сынокъ!}} 15.3.2022 ''[[Аўтар:Аляксандр Ельскі|Аляксандр Ельскі]]''. «[[Сынокъ!]]», 1895 * {{Прапанаваны экспарт|Усходняя Беларусь. Статыстычные і гістарычные матэрыялы}} 14.03.2022 ''[[Аўтар:Антон Луцкевіч|A. J.]]'' «[[Усходняя Беларусь. Статыстычные і гістарычные матэрыялы]]», 1918 * {{Прапанаваны экспарт|Наша крыўда}} 13.3.2022 ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|В. Лесавік]]''. «[[Наша крыўда]]», 1921 * {{Прапанаваны экспарт|Кароткі нарыс псыхолёгіі}} 13.3.2022 ''[[Аўтар:Мікола Ільяшэвіч|Мікола Ільяшэвіч]]''. «[[Кароткі нарыс псыхолёгіі]]», 1932 * {{Прапанаваны экспарт|На пиресяленьня}} 8.3.2022 ''[[Аўтар:Марыя Косіч|Марыя Косіч]]''. «[[На пиресяленьня]]», 1903 ---- * {{Прапанаваны экспарт|Суніцы}} 4.1.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Хадыка|Уладзімір Хадыка]]''. «[[Суніцы]]», 1926 ---- {{справа|''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2012|2012]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2013|2013]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2014|2014]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2015|2015]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2016|2016]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2017|2017]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2019|2019]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2020|2020]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2021|2021]]''}} </div><noinclude>[[Катэгорыя:Шаблоны для галоўнай старонкі]]</noinclude> 2rlh69l124fmk1fupt96ewpxpxzwklj 0 13086 84824 69163 2022-08-07T08:46:46Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Літвінам, што запісаліся у мой «альбом», на развітанне | аўтар = Арцём Вярыга-Дарэўскі | год = 27 кастрычніка 1858 | крыніца = https://knihi.com/none/Bielaruskaja_litaratura_XIX_stahoddzia_Chrestamatyja.html#115 | пераклад = | секцыя = верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Мамерту Рэніеру }} <poem> Братцы, братцы, што мне стала? Я тры тыдні у Вас шляўся, І як уздумаў даць драла — І затросся, і спужаўся. Дамоў заве мяне хата. Дзіця, сямейка і маці, А тут бяда: цяжка брата Дарагога пакідаці. Адчапіся літвін-браточак! Міленькі мой, адчапіся! Пара мне у свой куточак — Пусці душу, адкасніся. Во марозна станавіцца, Бледна поле і касцямі Бярозка недзе бяліцца. Пускайце мяне, бог з Вамі! Можа, там мае галодны? Можа, плача дзіця, маці? Можа, мужычкі галодны? Пускай, пускай, Літва-браце! Сонейка, [[Аўтар:Антон Адынец|Адвард-Антолька]], Што свеціць нам Твая душка, Будзь здароў! І Твая жонка, І краска, Ваша дачушка! Будзь здарова Ты, ласкава! Прыяцелька таму, гэтым, Што так разумна, цікава Уняла Дуду прыветам. Брацютка Антон! Змілуйся: Дай ты нам яшчэ Барбару. Заморскім словам спрацуйся, Яшчэ зрабі нам ахвяру! Мікалайка, будзь здароў! Няхай доля і навука, Што сіяюць з Тваіх слоў, Сыдуць на сына, унука. Балючыя Твае вочкі, Галоўка Твая сівая, А з майскай расы слязочкі Дзве Ты даў, нас двух жагная. Ігнат, брацютка сардэчны! Аб Літве Ты як успеў: Нам заўтрашні дзень бяспечны З учарашняга расцвеў. Аб дачушцы Ты не плач! Колькі нас у Тваіх грудцах, Тваіх дзетак, — сам абач! Міхаська, брат, наша сонца! Наш стары край як Ты ўзрыў! Глядзіць усім у ваконца Старык родны — як бы жыў. Дзякуй Табе, будзь здароў! З Язэпкам сваім, з брат-дзеці. Ох, калі б ды нам ізноў У вочы Вам паглядзеці! Аляксандра, брацец наш! Сабраў сілай Ты чыей, Як на рынак, на кірмаш, У адну кніжку каралей З іх жыццём і з іх сям'ёй? Бог Табе памог у том? Будзь здароў! Маленькай той Мы з дзеткамі дужа жджом. [[Аўтар:Адам Кіркор|Адаська, родны Адаська]]! Як мы цешымся з Цябе! Душа Твая зусім наська, А горнеш усіх к сабе. Мурашачка працавіта, Хвала, брат, сіле Тваей! Як нашы у пуню жыта, Кладзеш усё у музей. Будзь здароў! Няхай жа пільна Так усе робяць свае. Няхай помняць край і Вільна, Старанне гэта чые. [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцэсь з Панар]], здароў будзь! Гледзя на Це, думаю я: То-та сэрца! то-та грудзь! То-та вялікая душа! Будзь здароў, брат! Помні нас! Мы цябе змалку любілі. Дай бог Табе добры час! Красуйся у славе і сіле! Брат Рамуальд! Выкінь ты вон З торбы прадзедаў пастаці, Хай Гёт, Шылер, Кальдарон Пакажуцца ў нашым плацці. Будзь здароў! Прызнайся, брат, Ці між прац Тваіх снапамі Гамер збуджаў у свежы склад Ды трапнуць для нас нажкамі? Будзь здарова Твая жонка! Будзь здарова Твая матка! Бо як родная старонка, Выдалась нам Ваша хатка. Брат [[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|Людвік]]! Спявай, спявай На край родны, на весь свет! Заміраць думам не дай, Няхай свеціць родны свет! «Дамбарог» няхай жыве, Пакуль мы не аджывём, «Кус хлеба» няхай плыве. А мы за ім паплывём. Будзь здароў, душа чысценька! Каспаравых дай нам сіл. Ты, брат, як неба радненька — Дарагі для нас і міл. Вацлаў, маладзец-брацютка! З Табой неяк нам смялей, Бо знаем — што, брат, не шутка! — Сілу Тваіх дум, надзей. Будзь здароў! Мы ўжо пазналі, Што Цябе святы павёў Міхал-анёл, каб у зале Над Табой шайтан зароў. [[Аўтар:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дудар]]! Праўду гэту, Гледзя на Це, я пазнаў, Што Ты б усё аддаў свету, Анічога б сам не браў. Будзь здароў! Крапісь, лябедзька, У сваёй ціхай думе. Хоць жыццё часам, як рэдзька, — Май што другое на уме. Будзь здароў, Адвард Наддзвінскі, З сваёй жонкай! Родны край Каб свае — Віленскі й Мінскі — Пакахалі, — памагай! Дзякуй Вам за думны словы, За хлеб-соль і за гасціну! Родненькія, будзьце здаровы, Дай бог добру Вам гадзіну! Мамерт, Юлюк, Анікей, За сэрца, за Ваш прывет Дзякую душой усей! У Вас фальшу дробі нет. Любяць Вас нашы і там — Над Дняпром і над Дзвіной, Бо ведаюць, што Вы к нам І к свету — цэлай душой. Гіпалітка, брацец мой! Таміза Цябе маніць І дзеткамі і жаной. А нам жа з Табой не быць?! Вядзі, родненькі, так-сяк Цэлу сямейку сюды. Няўжо ж марна пройдуць так Твае для маці Труды? Дактары, будзьце здаровы! Целу Вы даеце сіл. Ды сець у Вас гэткі словы, Што і з душ сціраюць пыл. Будзьце здаровы, браценькі! Спасі, божа, Вас павек! Бо гэта ж прыклад рэдзенькі: Што доктар —то чалавек! Будзьце здаровы усе, братцы! Вы, нас к сэрцу прыхіляя, Мілымі зрабілі матцы... Мы плачам, Вас астаўляя. Ох, трудна, каб я забыў Таго, хто між Вас, як клін: Ён жа кніжкі мне насіў... Будзь здароў, брат Кінкулькін! * * * Чый то голас? Гэты словы Нашы, браценькі-літоўцы. Бо нашто нам губаў мова, Дзе чуваці душы слоўцы?! Аставайцесь, добры людзі! Я Вас усіх на дарогу У кніжцы прыцісну к грудзі. Дзякуй богу! Дзякуй богу! </poem> Вільня, 27 кастрычніка 1858. Беларуская Дуда, Арцём Дарэўскі-Вярыга [[Катэгорыя:Вершы Арцёма Вярыгі-Дарэўскага]] [[Катэгорыя:Творы 1858 года]] 1rqfy14pnbd1ah26hxscovqy95infng 102 13302 84908 74195 2022-08-07T11:23:38Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Уладзімір |Прозвішча = Ленін |Варыянты імёнаў = Уладзімір Ульянаў |Выява = Certificates of Honour of the Soviet Union 12.jpg |ДН = 22 красавіка 1870 году |Месца нараджэння = Сымбірск |ДС = 21 студзеня 1924 (53 гады) |Месца смерці = Сядзіба Горкі, РСФСР |Апісанне = расейскі камуністычны тэарэтык, арганізатар і кіраўнік Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Расеі, першы кіраўнік Савецкай дзяржавы. |Іншае = |Вікіпедыя = Уладзімір Ленін |Вікіпедыя2 = Уладзімір Ленін |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Уладзімір Ленін |Першая літара прозвішча = Л }} == Творы == {{Усе творы}} * [[Крытычныя ўвагі да нацыянальнага пытаньня]] (кастрычнік — сьнежань 1913) * [[Ці патрэбная абавязковая дзяржаўная мова]] (18 студзеня 1914) * [[Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў]] (12 сьнежня 1914) * [[Аб карыкатуры на марксызм і аб "імпэрыялістычным экономізьме"]] (1916) === Украіна === * [[Не дэмократычна, грамадзянін Керанскі!]] (2 чэрвеня 1917) * [[Украіна]] (15 чэрвеня 1917) == Пра аўтара== *[[Ленін]] *[[Ленінамайскае]] *[[Ленін (Паляшчук/Купала)]] *[[На смерць Леніна]] *[[Аб Леніне]] *[[Ленін (Брусаў/Александровіч)]] *[[Геній сусветных працоўных мас]] *[[Няхай злуецца Маркс, хай гневаецца Ленін…]] [[Катэгорыя:Рускія палітыкі]] [[Катэгорыя:Савецкія палітыкі]] [[Катэгорыя:Камуністы]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] 2elakro5kn1cnck88sm3xh85xjvzmm3 106 14352 84713 52701 2022-08-06T15:11:29Z Gleb Leo 2440 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=Драматычныя паэмы |Language=be |Volume= |Author=[[Аўтар:Міхась Клімковіч|Міхась Клімковіч]] |Translator= |Editor=[[Аўтар:Пятро Глебка|Пятро Глебка]] |Illustrator= |School= |Publisher=Дзяржаўнае выдавецтва БССР |Address=Мінск |Year=1947 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=1 |Progress=OCR |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 0h4xwe1d5z997hm9rqhet0hs3o6q79b 0 14472 84680 77404 2022-08-06T13:06:05Z VasyaRogov 1510 /* КАРЦІНА ТРЭЦЯЯ */ wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Георгій Скарына. Частка першая | аўтар = Міхась Клімковіч | сэкцыя = Драматычная паэма | папярэдні = | наступны = [[Георгій Скарына/Частка другая|Частка другая]] | крыніца = Драматычныя паэмы / Міхась Клімковіч. - Мінск : Дзяржаўнае выдавецтва БССР, 1947. - 327, [2] с | год = 1945 }} ='''АКТ І'''= <center> '''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:''' '''Георгій Скарына'''—хлопец, гадоў 17-ці. '''Лукаш Скарына'''—яго бацька, 60 год. '''Іван Скарына'''—брат Георгія. гадоў 30. '''Маргарыта'''—дзяўчына, гадоў 16-ці. '''Арына'''—яе мамка. '''Айцец Сіман'''—манах, кнігапісец. '''Андрэй'''—знахар, гадоў за 70. '''Фон-Шпілер'''—заморскі госць, купец, гадоў 50. '''Товій'''—яўрэйскі хлопец, сябра Георгія. '''Слуга''' ў доме Скарыны.</center> 1504-ы год. Полацк. Дом багатага купца Лукаша Скарыны. Старажытныя, пісаныя на дошчачках абразы ў залатых акладах з запаленымі лампадкамі перад імі. На асобным аналоі дарожны іканастасік: яго возіць з сабой купец за мяжу ў часе сваіх падарожжаў, каб там, дзе чужыя багі, мець свайго пад рукамі. На локуце дубовы стол з выразнымі ножкамі і такія-ж лаўкі. Стол засланы прыгожым вытканым абрусам, лавы - дыванамі. Над лавамі – паліцы. На паліцах — кнгі ў цяжкіх, драўляных, абцягнутых скурай вокладках, з залатымі крыжамі і палоскамі на карэньчыках. Трапляюцца пергаментныя скруткі: купец, відавочна, цікавіцца кніжнай справай. Але не яна – асноўнае ў яго гандлі: скуры мядзведзяў, лісаў, баброў развешны па сценах, раскладзены па лавах ляжаць у кіпах на падлозе, — купец Скарына вядзе буйны гандаль звярынымі скурамі, і ў яго пакоях зложаны найлепшыя з іх для найбольш паважаных пакупцоў і для сябе. У правым кутку цяжкі, акаваны жалезам і размалёваны ў кветкі і грыфы, куфар-скарбніца купца. На ім малыя куфэркі з залатой і срэбранай гатоўкай. Крыху вышэй-паліца з біркамі і гандлёвымі граматамі, з якіх звешваюцца уніз васковыя пячаткі. У дубовым масіўным крэсле, каля асвечанага сонцам звонку невялікага акна з рознакаляровай слюдой у шыбах, сядзіць, ухутаная мядзведжай шкурай, Маргарыта, — бялявая дзяўчына, малая для сваіх год, але надзвычай прыгожая, хаця прыгажосць яе нейкая хваравітая, крохкая і паветрана-лёгкая. Каля яе ног, на нізкім табурэціку, сядзіць Георгій, малодшы сын Лукаша Скарыны. На ім вышываная сарочка, шырокі тканы пояс, аксамітныя чырвоныя штаны, запраўленыя ў казловыя татарскія боцікі. На поясе, у скураным чахле, нож з багата ўбранымі тронкамі. ўбранымі тронкамі. На каленях у яго кніжка з каляровай застаўкай «Космограф». Георгій бойка, хаця і нараспеў, чытае сваёй госці апавяданне пра чужыя, далёкія краіны. {{Разьбіўка|Георгій}} «А далей, за краінай індзійскага каралевіча Варлаама, ляжыць акіян-мора. І жывуць у тым акіяне, на выспах лазоравых, сірэны салодкагалосыя. І туды хрысціянскаму чалавеку ходу няма, а ні ў чоўне чэрвленым, а ні ў ладдзі марсцей. Бо выходзяць сірэны, сі-рэч, дзевы прыгажосці неапісанай, са дна акіян-мора і спяваюць спевы кахання прывабныя. І не можа сэрца чалавечае тым спевам супрацівіцца»... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Юрка! А адкуль людзі пра тое дазналіся? {{Разьбіўка|Георгій}} Ад другіх людзей, мабыць, пачулі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} А гэтыя другія адкуль? {{Разьбіўка|Георгій}} Яшчэ ад іншых. {{Разьбіўка|Маргарыта}} А самыя першыя? Мабыць, хто-небудзь быў там і не паддаўся спакусе тых спеваў кахання сірэн з акіян-мора? {{Разьбіўка|Георгій}} Чытаў мне айцец Сіман Гоміра, баяна зямлі Грэцкае, пра Адысея — мораплаўцу славутага, як ён ехаў праз акіян-мора, заляпіўшы воскам вушы сваім спадарожнікам. А сам прывязаўся да мачты карабельнае, каб не кінуцца ў мора на тыя спевы сірэн звабныя. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мабыць, ён не кахаў тады нікога... {{Разьбіўка|Георгій}} Чаму? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Каб ён кахаў каго, не трэба было-б сябе і прывязваць: ніякія спевы другіх яго-б не прывабілі. Эх, каб я хлопцам нарадзілася! Я пакахала-б каго і знарок паехала на той акіян-мора, сваё каханне выспытаць. Юрка... {{Разьбіўка|Георгій}} Што, Маргарыта? {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(ціха).'' А ты... кахаў каго-небудзь? {{Разьбіўка|Георгій}} ''(глядзіць на яе захопленым поглядам).'' Да гэтага не кахаў, а цяпер... {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(спалохалася).'' Не, гэта я так, Юрка... Не трэба, не кажы... Чытай, чытай далей!  {{Разьбіўка|Георгій}} ''(за гэты час ён зблытаў старонкі і, шукаючы пальцам, трапляе, відавочна, на другі тэкст).'' «А за тым райскім поясам зямлі агаранскай—праклятая богам пустыня ад усходу сонца аж да заходу яго. Засыпана яна пяскамі зыбучымі, і вогненныя віхры носяцца па ёй, выпякаючы ўсякае семя жывое, вятрамі занесенае. А ўздоўж пустыні, якраз пасярод зямлі, града гор, сонцам распаленых. А жывуць у гэтым сярэднім поясе толькі яшчуры-саламандры, якія ў агні не гараць, ды па начах выходзяць з расшчэлін малыя карлы барадатыя, завомыя гномы, валхвы і знахары, якім падуладны ўсе нетры зямныя, з багаццямі іх. Людзі знаючыя кажуць, што за гэтым поясам ёсць месячная выспа, акружаная акіян-морам з залатым дном. Хвалі мора штодзённа намываюць пясок залаты на яе берагі. Толькі ніводная душа жывая не пройдзе туды праз вогненную апаяску зямлі»... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Юрка! А ты скажы мне... {{Разьбіўка|Георгій}} Што сказаць табе, Маргарытачка? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не глядзі на мяне... Ведаеш... Юрка, я ўсёроўна памру... Скажы мне паціху, на вуха... каго ты... кахаеш? {{Разьбіўка|Георгій}} Ты не памрэш, Маргарыта! Мой тата загадаў прывесці сюды найвялікшага знахара Андрэя, будзе яшчэ немец, доктар заморскі... Па ўсіх цэрквах, манастырах і сінагогах моляцца папы, мніхі і рабіны, каб бог вярнуў табе здароўе тваё. Хай яны вымаляць толькі на час, пакуль я паспею схадзіць у краіны заморскія. Там я сам стану вялікім лекарам. А тады я прыду і вылечу цябе. Бо... я люблю цябе, Маргарыта! {{Разьбіўка|Маргарыта}} Юрка мой... {{Разьбіўка|Георгій}} Люблю цябе, Маргарыта... ''(Ён нахіляецца да яе бязвольна апушчанай рукі, прыкладаецца да яе шчакой. З вачэй яго цякуць ціхія слёзы.)'' {{Разьбіўка|Маргарыта}} Юрка… Можа я і не памру цяпер, Юрка… <small>(Уваходзіць айцец Сіман, мніх, з тоўстай кнігай у руках і пяром павы за вухам. За нагой у яго цягнецца нейкая калодачка на ланцужку, ланцужком-жа прыкута кніга да яго рукі. За ім асцярожненька праслізгваецца ў дзверы Товій, яўрэйскі хлопец, равеснік і прыяцель Георгія, высокі, тонкі, увесь у рабацінні).</small> {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Мір дому сему і прысутным у ім! {{Разьбіўка|Георгій}} І табе, сваты ойча, мір навекі. Амін {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Бацька дома? {{Разьбіўка|Георгій}} На кірмашы яшчэ, ойча Сіман. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Вывеў мяне бог з манастырскага узілішча з дапамогай гэтага іудзейскага отрака, яко Данііла з пешчы вогненнай. {{Разьбіўка|Товій}} ''(падміргваючы Георгію).'' Я айцу Сіману пілку дастаў нямецкую, праз акно ў келлю падаў, каб ён ножку ў аналоі адрэзаў. А то яго ігумен вялеў да бажніцы прыкаваць. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Даруе бог табе за гэта грахі твайго племені. Мо’ знайшлі-б вы, ягняткі мае, вадзіцы святой, агнём вавілонскім асвечанай, каб прагнаць мне смагу лютую? А за гэта я зноў пакажу вам навуку артыстычнай завомую, — хітрасць кнігапісання вялікую. {{Разьбіўка|Георгій}} Дома нікога няма, але я сам ведаю, дзе стаіць мёд сычаны. І гарэлкі пашукаю добрую браціну... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Дай табе ахоўнік-анел крыллі свае, быстралётныя. ''(Георгій палез у паграбеш пад падлогу.)'' {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Садзіся і ты, іудзей-чалавек. І ведай: у бога несць іудзей, а ні элін, ні барбар, ні рымлянін. У бога ёсць злыя і добрыя. І толькі па сэрцу, а не па племені будзе судзіць нас суддзя чалавекаў у час суда астатняга, каму пекла, каму рай прысуджваць. Ты-ж, атракавіца, адкуль? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я з Вільні, ойча. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Як зваць па імені? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Маргарыта. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Маргерыт — жомчуг па-грэцкаму. Ты-ж веры якой, жамчужына? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Да уніі фларэнцкай бацькі далучыліся. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} <poem> Значыць, латынянка? адступніца?.. Хаця У чым ты, божая авечка, тут павінна, калі Айцы епіскапы — і Полацкі і Новаградскі — Шлюць рыжскім ратманам і мештару благаславенне, Сынамі іх і братам называюць, каб бараніць Сваю кішэнь ці каліту тугую? З іх кожны — муж нявучаны, падобны да асла У збруі залатой: акраса ўся яго наверсе, Душой-жа ён — асёл. Дзе-ж знаць аслу, Што за мяшкамі з золатам стаілася, паўзе На рускую зямлю лацінская пагібель! {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Пагібель? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Пагібель, большая за глад і трус і мор. Нянавісць трэба супраць іх... {{Разьбіўка|Товій}} Калі дазволена мне будзе запытацца, — Супроць каго? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Супроць Юльяшкі, папы рымскага, сасуда д'ябла, І рыжскіх ратманаў. Яны зямельку кропяць Слязьмі людзей, а не вадой святой. То разумее толькі цар маскоўскі. Не! Трэба шчыт каваць для Белай Русі, Вось гэты шчыт... <small> (Ён падымае перад сабой тоўстую кнігу і тут нібы ўпершыню заўважае, што да яе прыкута ланцужком яго рука). </small> Шчыт рускай веры, да якога прыкавалі Сляпыя совы ў клобуках руку маю!.. Навошта? Ці-ж вы не бачыце, Што к ёй душа мая прыкута. Што ў ён жыццё маё? што, як пчала, Я з кожнай кветкі мёд збіраю У буквіцы, нібы у залатыя соты, _ Каб кожная душа людская, прагнучая ведаў, Магла прыйсці, вады жывой напіцца? Ці-ж вы не бачыце, што рукі хітравумца Капаюць рэчышча, якім цячэ у свет Рака навукі й розуму, сляпыя совы? Прэч путы з гэтых рук! З душы знявагу прэч!   <small> (Ён перакручвае тонкі ланцужок, рве яго і абарачаецца, каб адкінуць, і тут заўважае, што Георгій даўно ўжо па грудзі высунуўся з награбце і прагна слухае яго маналог). </small> Давай! {{Разьбіўка|Георгій}} Вось, на здароўе спажывайце, ойча. Толькі Мо' вы-б нам з Товіем сказалі, што рабіць Патрэбна з кнігай далей? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} ''(дастае з кішэні закручаныя ў рушнічок буквіцы).'' Вось буквіцы забаўныя, адлітыя з металю, Які завецца вісмутам. Адзнакай «рубер», — «Чырвоны» — гэта значыць па-латыні, — Яны адлучаць главы ў кнізе. Трэба Іх падабраць на месца, дзе стаяць павінны, Пакрасіць фарбаю вось гэтай тонкай: Дзе ліст, — зялёнай, дзе кветка — залатой, Дзе птушка райская — там колер пер’я павы. Працуйце з богам, я-ж душу павесялю. <small> (Ён налівае сабе коўшык. Маладыя людзі схіляюцца над кнігай). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(шэптам).'' А можна мне? Спытайся, Юрка. {{Разьбіўка|Георгій}} ''(паглядзеўшы на мніха, занятага сваёй справай).'' Можна. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Эх, ці такія віны ў Слуцку мы півалі?! Бывала, манастыр — не манастыр, а разліўное мора! На успамін душы магнатаў — раманея І фражскае, — не толькі пі, — купайся! А хор які! А кнігі! А божай службы лепнасць! Не, пашукаюць хай ігумена такога! Эй, сцеражыся там, душа, ашпару! <small>(Куляе ў глотку чарку).</small > {{Разьбіўка|Георгій}} Зірніце, ойча, гэтак добра будзе? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} ''(адмахваецца рукой).'' Добра, — Цябе я знаю: залатыя рукі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(захоплена).'' Прыгожа, Юрка, як! {{Разьбіўка|Товій}} Давай, Георгій, паспрабуем фарбай Мы тую буквіцу, што выразалі з дрэва. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Самі? {{Разьбіўка|Товій}} Самі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Якую літару? {{Разьбіўка|Георгій}} Букву «М» — мыслеце. {{Разьбіўка|Маргарыта}} «Мыслеце»—«М»? Маю? {{Разьбіўка|Товій}} Вось, калі ласка. {{Разьбіўка|Маргарыта}} О, як прыгожа! Галубкі у дзюбках Трымаюць ланцужкі, якімі сэрца Абвіта тройчы! Божа мой, як люба! {{Разьбіўка|Георгій}}''(ставячы адбітак, на кнізе).'' Навек, пакуль пергамент служа, Я літару тваю ў святую кнігу стаўлю. Хай бессмяротна будзе, як і пачуццё маё, Якое кіравала мной, калі яе я рэзаў! {{Разьбіўка|Товій}} Амін. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не, Юрка, зараз не памру я... не памру... не трэба! <small> (Айцец Сіман, перакуліўшы з дзесятак чарак, пачынае кляваць носам. Па сходках сыходзіць Арына — мамка Маргарыты). </small> {{Разьбіўка|Арына}} А я шукаю ластаўку маю ў пакоях горніх! Як ты сышла сюды? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мяне... звёў пан Георгій. {{Разьбіўка|Георгій}} Я асцярожненька, бабулька. Ды яна-ж Лягчэй пушынкі! {{Разьбіўка|Арына}} Развесялілася хоць трошкі, лебядзінка? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мне весела і лёгка стала, мамка. {{Разьбіўка|Арына}} І дзякуй богу! Везучы цябе у Полацк, Я ведала, галубка, злітуецца бог, Не стане на табе шукаць Віны бацькоў тваіх, Адступнікаў ад веры нашай. Вось паздаравееш І падужэеш, ластаўка, А там і замуж За чалавека добрага... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я... замуж не пайду... {{Разьбіўка|Арына}} І-і, ластаўка мая, з тваёй красой, з багаццем У дзеўках не заседзішся. Ды і навошта? Я прывяла Андрэя, знахара на ўсю акругу. Як загадаеш, дзіцятка, сюды яго прывесці, Ці ў горніцу паднімешся сама? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мне страшна, мамка! {{Разьбіўка|Арына}}. Не пужайся, любка. {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Хай, Юрка, калі можна, са мною будзе. {{Разьбіўка|Арына}}. Яно то непрыгожа, ясачка мая, але... Вы-ж нібы брат з сястрой... А гэты? {{Разьбіўка|Георгій}} А гэты прыяцель мой Товій — сірата, Яго бацькоў рабаўнікі забілі, І дзед яго сляпы... {{Разьбіўка|Товій}} Сляпы... нябось, відушчы біцца! {{Разьбіўка|Георгій}} Аддаў на час да справы прыглядзецца. {{Разьбіўка|Товій}} Георгій, я пайду, падрэжу трошкі Вось гэту буквіцу ў тваім пакоі? Добра? {{Разьбіўка|Георгій}} Добра, Товій. <small> (Товій выходзіць). </small> {{Разьбіўка|Арына}}. А мніх? {{Разьбіўка|Георгій}} Ён спіць. {{Разьбіўка|Арына}}. І праўда, спіць. Хай спіць. І крыж на ім святы, Нячыстай сіле страшан. Я прывяду Андрэя. <small> (Яна пайшла наверх). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Зайшлося сэрца, Юрка. {{Разьбіўка|Георгій}} Не бойся, Маргарыта, я з табой. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не адыходзься, тут сядзі... З табой Не так мне боязна. Чаму так. Юрка? З табой, здаецца, я-б і ў свет пайшла. {{Разьбіўка|Георгій}} Што-ж, пойдзем, Маргарыта. У сееце так цікава! Пабачым мора цёплае, спаткаем вырай, Які да нас адсюль у госці прыляціць, Пабачым горы, стэпы, гарады чужыя... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я, Юрка, не дайду, адзін ідзі... А мне пасля раскажаш. {{Разьбіўка|Георгій}} Пайду, пайду вучыцца, Маргарыта, І дзе-б ні быў, я да цябе вярнуся. {{Разьбіўка|Маргарыта}} А я цябе чакацьму, Юрка. <small> (Па сходцах сыходзяць Андрэй і Арына). </small> {{Разьбіўка|Андрэй}} Я крыж сваты кладу на ўсход і захад, На поўдзень і на поўнач, на зямлю сырую, І неба зорнае, і замыкаю Святое гэта месца ад нячыстай сілы, Ад трыццаці хвароб: ад трасцы, ад падвею, Ад касцяных ламот і ад сухот бялільных, Ад жыльных і паджыльных боляў, У белым целе, і касцях-суставах, Ад варажбы і чараў і суроку. _ Амінь. Амінь. Амінь. Будзь крэпка мае слова! <small> (Хрысціць усе куты і закуткі). </small> Замкнуў я гэтую прастор-камору Ў імя Хрыста і бога ключам залатым, Яго кладу пад камень Алатыр Па дно у акіяне-моры. Не дастаць яго Ні рыбе-кіт, ні вадзяному змію, Ні сілам ўсім пякельным. Амінь. Амінь. Амінь. Будзь крэпка маё слова. Перахрысціся, пракажы малітву Сваёй святой. Як зваць цябе, атракавіца? {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Маргарыта, добры старца. {{Разьбіўка|Андрэй}} ''(раптам пасуравеў, нахмурыў бровы, рэзка).'' Латыніца?! Няма ў мяне для вас ні лекаў, ні палёгкі! Як мне не ўзняць дзяцей маіх з магілы, Забітых ірадамі пад латынскім крыжам. . Так прок...  {{Разьбіўка|Георгій}} Чакай, стары! Калі табе патрэбна помста, Звалі прапляцці ўсе на галаву маю, Бязвінную, як і яе, затое Не кволую, не крохкую. Я вынесу праклёны! Яе-ж благаславі, стары, няхай жыве! {{Разьбіўка|Андрэй}} Твая душа праклятай быць не можа: Твой розум трэба нам. Сыйдзі з яе пуці: Што суджана на смерць, хай памірае. Кляну... {{Разьбіўка|Георгій}} Кляні яе бацькоў, Якія выракліся нашай веры. Калі яна яшчэ не знала зор і сонца, Кляні, хто іх паставіў на шлях здрады, А не яе, стары... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} ''(прачынаецца).'' Кляні, вядзьмар, кляні!.. Чакай! Каго? Яе? за што? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Абараніце мяне, ойча! {{Разьбіўка|Георгій}} За тое, што яна інакшай веры. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Бог адвядзе яго праклёны На лес сыры, на верасы сухія... <small> (Уваходзіць фон-Шпілер і, не разумеючы ў чым справа, спыніўся). </small> {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} ''(паказвае на Шпілера).'' Яго, вядзьмар, кляні. І папежа, што ў Рыме, Кляні, і продкаў і патомкаў каралёў, Якія к нам латынь наблізілі. Яе клясці за што? {{Разьбіўка|Шпілер}} Не разумею. Вас іст дас? Запрошан Да хворай я купцом гер-Люкас... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Ты чуеш, знахар? Ратман рыжскі Прышоў лячыць яе! Яна яму чужая, Ён па крыві, сваёй ёй вораг, А лячыць бярэцца і далі памрэ — Душа яго заявіць богу: «Дай мне рай: Я на зямлі лячыла нават рускіх, Якім браты іх рады не падалі». {{Разьбіўка|Шпілер}} Няма мне часу. Хворая яна? Я прыступаю. Вас прапіў я Усіх выйсьці вон. {{Разьбіўка|Андрэй}} Не ў Рызе ты, а ў Полацку, і вон Сам выйдзі! А не выйдзеш... {{Разьбіўка|Шпілер}} Што гэта знача? Я — фон-Шпілер... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Толькі тое, што вас, фон-Шпілер, Мы просім пачакаць айца. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Не, не гэта значыць, — іншае... За дзверы! {{Разьбіўка|Шпілер}} Як так? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} А гэтак... Вон, нячысты дух! <small> (Ён бярэ немца за шыварат і выштурхвае за дзверы). </small> {{Разьбіўка|Андрэй}} ''(да Маргарыты).'' Зямлю сваю і свой народ ты любіш? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Люблю. {{Разьбіўка|Арына}} Не муч дзіця, дзядуля! Я — выхаваўца ёй, і па маіх расказах Яна душой сваёй сюды праглася, Да сваіх людзей... {{Разьбіўка|Андрэй}} Па веры будзь тваёй. Дае зямля Руду сваю, каб кроў тваю ачысціць. Вось гэта кроў зямлі. Гаючая крыніца, Што б’е з гары святой Сафіі, вынесла яе З падземных нетраў. Корні жывасіла, Лісты тысячагоднім настоены у ёй. Пі гэты сок, — і здрава будзеш. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Як дзякаваць табе? {{Разьбіўка|Андрэй}} Не трэба, згубяць лекі сілу. Богу дзякуй. Вазьмі, Арына, кветкі гэтыя. Сабраны Яны ў цалебны час. Настоем з гэтых Паі яе трыкраты кожны дзень. Вось гэтыя кладзі у ночвы і купай, Бо сонца ў іх купалася на Яна. Вось гэтымі абкурвай ложак перад сном, Каб зноў не падышла ўначы, як таць, хвароба. Устань, атракавіца, ідзі, і вер, Што родная зямля дае табе збаўленне. <small> (Маргарыта ўстае, падтрымліваемая Георгіем і Арынай. Усе трое кланяюцца паясным паклонам Андрэю і выходзяць наверх). </small> {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Упарты ты і смелы. Я люблю такіх. Дай вып’ем, брат. {{Разьбіўка|Андрэй}} З дзён маладых я хмелю не ўжываю. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Тады не рускі ты: «Русі веселье — піць». {{Разьбіўка|Андрэй}} А ў чым прычыну бачыш ты, каб весяліцца Русі Літоўскай? Што яна разбіла немцаў, Ці вырвалася з польскага палону? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Тады пі з гора. {{Разьбіўка|Андрэй}} Тады што? гора знікне? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Тады сядзі і плач, а я, брат, вып’ю. <small> (Уваходзяць фон-Шпілер і Іван, большы сын Скарыны)</small> {{Разьбіўка|Шпілер}} Гэр Ёган, супроць усякіх правіл — Прасіць у дом к сабе заморскага гасця, Каб тут яму наносілі абразу... {{Разьбіўка|Іван}} Прабачце, госць, тут нейкая абмылка. Гасцінны дом наш быў ад прадзедаў і дзедаў. {{Разьбіўка|Шпілер}} Я ведаю, — ад Рыгі да Масквы, Ад Полацка і да Пазнані І ў сэрцы Княжства — Вільні, — імя Скарыны, Славутага купца, на вуснах у людзей, Як самае паважнае, але... {{Разьбіўка|Іван}} Хто вас абразіў? {{Разьбіўка|Шпілер}} Вось тыя дзікуны, гэр Ёган, І покуль тут яны, Нага мая не ступіць далей Вось гэтай памаснічыны... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Брэшаш, немец: не дастаць адтуль Рукой, тваёю нават, доўгай, сквапнай на чужое, Тых скур бабровых, што ў кутку ляжаць. А значыць, пойдзеш, не урымсціш, далей. {{Разьбіўка|Шпілер}} Гэр Ёган, я не маю хэнці Размову весці з дзікуном. Дазвольце Зірнуць бабры... {{Разьбіўка|Іван}} Зрабіце ласку, Ойча Сіман, благаславіце З дарогі дальняй. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} У лазні быў? змыў пыл зямлі чужой? Душу абмыў на споведзі пасля прыезду Ад агаран няверных? {{Разьбіўка|Іван}} Не, не паспеў яшчэ: кірмаш-жа сёння. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Тады няма табе благаславёная сёння. {{Разьбіўка|Андрэй}} Майго не будзе, покуль ты з нямчынам, Як з братам, а не з ворагам жывеш. {{Разьбіўка|Іван}} Айцы святыя, мы ж — купцы. Тавар не знае веры. <small>(Уваходзіць Лукаш Скарына, крэпкі, як смаляк, чалавек у багатым адзенні. Ён хрысціцца на іконы і аддае паклоны ўзняўшымся яму насустрач гасцям). </small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Здароў будзь, старча! Як ласка бога Да сівізны тваёй? {{Разьбіўка|Андрэй}} Здраў будзь, купец! Не ўспамінае бог Грахі мае па ласцы вышняй. {{Разьбіўка|Лукаш}} Здароў, ігумен слуцкі, залатыя рукі І вусны грэшныя! {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Не тое грэх, што ў вусны уваходзіць, А тое грэх, што вусны выракаюць. Будзь здароў, купец! {{Разьбіўка|Лукаш}} Здраў будзь, заморскі госць! {{Разьбіўка|Шпілер}} Жадае ўсякай ласкі бога і удачы У справах гандлю ваш слуга пакорны. {{Разьбіўка|Лукаш}} Што, аглядалі хворую? {{Разьбіўка|Шпілер}} Мне не дазволена было, на жаль, вось імі. {{Разьбіўка|Лукаш}} ''(сурова).'' Я іх не нанімаў у доме Скарыны Гаспадарамі быць... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Нас бог наняў быць стражэй збройнай Душ хрысціянскіх ад нячыстага. Глядзі, купец, каб бога не ўгнявіў! {{Разьбіўка|Андрэй}} І я кажу: глядзі! Па узаемнай згодзе Бес беса выгнаць можа, каб пасля ўдваіх Апанаваць другога чалавека, блізкага табе. Хай нас бароніць бог. Прабач мяне, мой госць, Сыйсціся мы на іншым можам: мы — купцы. Як падабаюцца бабры? {{Разьбіўка|Шпілер}} Яны нанеслі мне абразу... {{Разьбіўка|Лукаш}} Бабры? {{Разьбіўка|Шпілер}} Не, барбары вось тыя. А бабры нішто... {{Разьбіўка|Лукаш}} Тады мы сойдземся... Іван, схадзі з купцом у клець, І пакажы баброў, з Бярозы што прыслалі. {{Разьбіўка|Шпілер}} А гэтыя, гэр Люкас? {{Разьбіўка|Лукаш}} На жаль, замоўлены для біскупа, мой гэр. Не горшыя і тыя... {{Разьбіўка|Шпілер}} Я еду ў Вільню к біскупу і мог-бы перадаць. За процант невялікі... {{Разьбіўка|Лукаш}} Георгія пашлю у Вільню, можа й сам паеду. Вядзі гасця, Іван. <small> (Іван і Шпілер выходзяць).</small> Ну, што, старыя? Немец не пад нораў, бачу? А мне ён люб, ці што? Прыціснула бяда... {{Разьбіўка|Андрэй}} З дзяўчыны хопіць хрысціянскіх лекаў. {{Разьбіўка|Лукаш}} Хопіць? Дай то бог! Быў скамарох, Андрэй? Чакай... <small> (Ён зазірае за дзверы і прычыняе іх). </small> ... Цяпер кажы. {{Разьбіўка|Андрэй}} Быў. Князь Міхайла Глінскі перадаў, Што крымскі хан, Менглі-Гірэй, па згодзе З царом Іванам крымскую арду На Польшчу павядзе і што тады Нам Полацк паднімаць на Ягелонаў, Калі паны увязнуць недзе ў стэпу. На вас надзея, кажа князь, купцы. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Надзея на купца, то толькі чвэрць надзеі. {{Разьбіўка|Лукаш}} Мніх, памаўчы! Купец — Русі апора. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Русі апора — цэркаў. {{Разьбіўка|Лукаш}} Ісідар вам з Фларэнцыі прывёз апору? Што робіце вы, мніхі, супраць базільянцаў, Што ад часоў Андрэя-Казіміра Заселі ў Троках, і, як чэрві ў дубе, Падточваюць асновы нашай веры, Схіляючы князёў да уніі фларэнцкай?.. Не, й цэркві без купца не абыйсціся, Сіман. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} А што вы зробіце, купцы, супроць ражна Латынскага? {{Разьбіўка|Лукаш}} Ражон адвесці можна ці адбіць Хаця-б сабе рукой цара Івана. На раду склічу я купцоў сягоння. Прашу і вас. Твой скамарох прыбудзе? {{Разьбіўка|Андрэй}} Ён тут ужо... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} І немец гэты будзе? {{Разьбіўка|Андрэй}} Што немец? Ен — разменны грош: Дзе больш дадуць, туды ён пойдзе. Вось бачыш кнігі бітыя? Прывёз мне гэты Шпілер... У Кракаве напэўна базільянцы згаварылі Феоля, немца нейкага, каб ён адбіў На мове нашай кнігі для касцёлаў, У ерась фларэнційскую каб лепей нас завабіць. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} О, гірадавы дзеці! Шкада, што я не праламаў Акладам кованым яму мазгі дурныя. {{Разьбіўка|Лукаш}} Феоля, кажуць, затачылі ў кляштар, Ці у турму ксяндзы... Пасля судзілі. Ды вырабіўся немец, бо давёў, шго іх Рабіў ён справу. А яны баяцца, — Калі народ пабачыць і пачуе Сам слова боскае у роднай мове, Тады канец мане пап рымскіх, як пры Гусе Было то ў Чэхіі. Але аб тым пасля... Ты, ойча, збег, відаць, з манастыра? Вярыгі пакаяння скінуў? Што, не смачны? Пакой патрэбен? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} І чарка добрая, купец! {{Разьбіўка|Лукаш}} Ну, чарка заўтра будзе, а сягоння Канчай пісьмо святое, будзь на радзе... Эй, хто там ёсць? <small>(Ён ляснуў у далоні, і завіўся слуга).</small> Пакой над горанкай айцу Сымону І для Андрэя — поруч з горацкай маёй, Гукні Георгія, хай прыдзе да мяне... <small> (Айцец Сіман і Андрэй, пакланіўшыся Лукашу, выходзяць за слугой). </small> {{Разьбіўка|Лукаш}} ''(адзін).'' Ну, што-ж, душа мая, здаецца, час настаў: На скрыжаванні трох дарог нас лёс паставіў, Якой ісці, каб не гарэць пасля ў агні пякельным, І не раскідаць марна прадзедаў набытак? Набытак прадзедаў... Ён тут, у Полацку, ў Пазнані, ў Вільне, ў Рызе, У золаце, у складах, на руках давераных людзей... Далёка знаюць нас, Скарынічаў, Сыноў маіх і ўнука, Цякуць да нас сярэбраныя, залатыя ручаіны, Ды толькі іх паток танчэе з кожным годам: З Масквы ўсе рэчышчы абцяты каралеўскай вартай, У Рызе немцы ход далей перапынілі... На Гельгаланд, у Данію, у Нідэрланды Яны маё дабро вязуць і золата сабе грабуць, Мне плацячы грашы. Кароль, чужога статку пастыр, Даў шляхце прывілей на гандаль скрозь без мыта І абцякаюць гарады тавары, ручаямі Цякуць у замкі шляхты... Гібель бачу Я гарадоў тваіх, мая радзіма!.. Чую Як глухне звон святой Сафіі... Што рабіць? Пакінуць Полацк, выехаць у Рыгу, ў Познань?.. Пакінуць веру прадзедаў? дзяцей у пекла ўкінуць? Не згодна ты, душа мая? І я не згодзен! Мы бараніць сябе павінны, толькі як? Як? Не маўчы, душа, скажы... <small> (Уваходзіць Георгій).</small>  {{Разьбіўка|Георгій}} Ты клікаў, тату? {{Разьбіўка|Лукаш}} Клікаў, сынку. Бліжай падыйдзі. Ты — сын мой любы. Розумам цябе Бог не па летах надзяліў рукою шчодрай, Даў мудрасць кніжную пазнаць Не толькі нашу, — грэцкую, латынь... Хачу трымаць з табою раду, сын мой... {{Разьбіўка|Георгій}} Я слухаю, мой тату. {{Разьбіўка|Лукаш}} Зачынены нам выхады з дзяржавы нашай: На вусці рэк заселі немцы, на мяжы з Масквой Пятля застаў літоўска-польскіх. Ўнутры краіны шляхта, і штогод Цяжэйшае ярмо нам будзе, сын мой. Кароль — чужы нам, на яго няма надзеі. Князь Глінскі кліча нас падняць паўстанне, Маскоўскага цара нам дапамогу зычыць, І я рашыў — сваёю галавой І часткаю сваёю ў гандлі рызыкну я. {{Разьбіўка|Георгій}} Вазьмі і нашу долю, бацька, на святую справу. {{Разьбіўка|Лукаш}} Вазьму, калі патрэбна будзе... Зараз, — не. Патрэбна паглядзець, памацаць... Паверыць Глінскім не адразу можна... Я хачу На роўныя чатыры долі падзяліць маёмасць. Пазнань аддам Івану, Рыгу даю Раману — ўнуку, Табе дам Вільню. Што у Полацку — маё. Аддам яго на справу. Вас разашлю адсюль... Тады, калі загіну, нават, Кароль наследнікаў чапаць не мае права. {{Разьбіўка|Георгій}} Ты — бацька. Сам рабі. як знаеш. Волі Тваёй мы не парушым. Толькі... {{Разьбіўка|Лукаш}} Што, сынку? {{Разьбіўка|Георгій}} Пусці мяне вучыцца, свету дай пабачыць. {{Разьбіўка|Лукаш}} Няма дзе, сын, вучыцца нам. Святло з усходу, А ўсход закрыла Магамета ноч. {{Разьбіўка|Георгій}} А захад, бацька?  {{Разьбіўка|Лукаш}} На захадзе — латынскі вечар, змрок. Няма там, сыне, нашай веры. Не, сынку. Ты — купец. Тваёй навукі досыць, Каб справу мець з заморскімі гасцямі, нават. Жаніць цябе хачу. Калі дачка Дароты Ад хворы злой, напушчанай ад недругаў яе, Пазбавіцца, — мы злучым вашы рукі, І грошы злучым. Выедзеш у Вільню, І гандаль свой адчыніш з ласкі бога. {{Разьбіўка|Георгій}} Не, бацька. {{Разьбіўка|Лукаш}} Што? Не люба Маргарыта? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, Маргарыта люба, як само жыццё! {{Разьбіўка|Лукаш}} Тады — канец размове. Кліч яе! <small>(Маргарыта спускаецца са сходцаў, трымаючыся за балясы).</small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Юрка, мы з Товіем цябе чакаем... {{Разьбіўка|Лукаш}} Ідзі сюды, дачка мая. Ну, як здароўе? {{Разьбіўка|Маргарыта}} О, значна, значна лепей, бацька! Бачыш? Хаджу ужо... {{Разьбіўка|Лукаш}} І дзякуй богу!.. Дачкой мне хочаш быць? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я й так нібы дачка ў цябе.. За клопаты, за ласку Удзячна буду я да самай смерці. {{Разьбіўка|Лукаш}} Тваё я сэрца залатое знаю, ды хачу, Каб ты дачкой маёй была зусім, Пайшоўшы замуж за Георгія. <small> (Маргарыта засаромелася, адвярнулася і маўчыць). </small> Знаю, знаю, Што не з табой, а з мацеркай тваёй Патрэбна гаварыць пра гэта. З ёй у нас Дамоўлена аб тым, калі абое вы яшчэ Ў калысках гушкаліся. Ёй скажы, Георгій, Што пра яе мне гаварыў ты зараз. {{Разьбіўка|Георгій}} Я бацьку гаварыў, што я люблю цябе, Што ты — жыццё маё… {{Разьбіўка|Лукаш}} Ну, бог благаславіць вас, дзеці, Як я благаслаўляю... Сёння-ж Я выдзелю тваю, Георгій, долю... {{Разьбіўка|Георгій}} Бацька, я гандляваць не буду. Няхай Іван, напапалам з Раманам, Бярэ маю часціну. Я пайду У свет вучыцца. {{Разьбіўка|Лукаш}} Георгій, не жартуй! Ты ведаеш, Што я сказаў, то з камня высек. {{Разьбіўка|Георгій}} Бацька, я Скарына таксама, я не гнуся Ні пад чыёй рукой. {{Разьбіўка|Лукаш}} Я і зламаць магу... {{Разьбіўка|Георгій}} Не зломіш, бацька! {{Разьбіўка|Лукаш}} ''(зазлаваў).'' У манастыр аддам, ў паслушнікі! {{Разьбіўка|Георгій}} Хіба што мёртвага, жывы й адтуль збягу. {{Разьбіўка|Лукаш}} Ў жалезы закаваць вялю... {{Разьбіўка|Георгій}} Перагрызу зубамі. {{Разьбіўка|Лукаш}} Ты што маўчыш, дачка? Даю я права Адмовіцца ад ослуха бацькоўскай волі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я, тата, так, як ён... Я мо’ памру датуль... {{Разьбіўка|Лукаш}} Ты... ты гатоў праз труп яе ісці? {{Разьбіўка|Георгій}} Ты, Маргарыта, не памрэш! Ты ведай, Што я люблю цябе, Што для цябе вучыцца буду, Мы пачакаем год і два, затое ўсё жыццё... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я, тату, пачакаю... <small>(Бацька і сын доўга глядзяць адзін на аднаго. Бацька не вытрымлівае).</small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Сядзь, Георгій, слухай... Я ў небяспечны шлях Жыццёвы човен свой кірую. Я хачу спакойны быць. Што я не ўсё згублю у часе буры. {{Разьбіўка|Георгій}} Тату! Дазволь мне на чаўпе маім, на новым Паставіць ветразі, каб мне даплыць туды, Куды ты сам баішся, што не трапіш. Для чалавека ветразь — веды. Па веды я пайду няхай сабе й на захад. Хачу знаць сілы ворага, яго знаць зброю. Валодаць ёю дасканала. А здабуду, — Вярнуся з імі я к свайму народу Працягваць тую справу, на якую Ты ахвяруеш свой набытак. Лептай Маёй хай будуць веды! {{Разьбіўка|Лукаш}} Не разумееш ты па младасці на што ідзеш: На холад, голад... {{Разьбіўка|Георгій}} Я малады, я дужы, бацька! {{Разьбіўка|Лукаш}} На барацьбу з касцёлам, з папай рымскім. А мо’ й на смерць. {{Разьбіўка|Георгій}} Нічога, бацька, я праб’юся, Смерць абыйду. {{Разьбіўка|Лукаш}} На здраду веры мо’ пайсці цябе прымусяць. {{Разьбіўка|Георгій}} На здраду веры і народу — не! {{Разьбіўка|Лукаш}} І нават, калі гэта будзе цаною за навуку? {{Разьбіўка|Георгій}} Нават і тады не здраджу, бацька. {{Разьбіўка|Лукаш}} Тады... ідзі. {{Разьбіўка|Георгій}} ''(кінуўся на калені).'' Благаславі! {{Разьбіўка|Лукаш}} Благаслаўляю. Ў імя айца і сына і святога духа... {{Разьбіўка|Маргарыта}} І я благаслаўляю, Юрка... </poem> ='''АКТ ІI'''= '''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:''' '''Георгій Скарына.''' '''Лукаш Скарына.''' '''Маргарыта.''' '''Арына.''' '''Товій.''' '''Фон-Шпілер.''' '''Дарота'''—маці Маргарыты, гадоў за 40. '''Адвернік''' — віленскі радца, гадоў за 50. '''Бабіч''' — старшы віленскі радца. '''Ёган''' — сын немца фон-Шпілера, гадоў 18. '''Скамарох''', гадоў 45. '''Князь Міхаіл Глінскі'''—гетман польны. '''Князь Забржэзінскі'''—ваявода Трокаў. '''Шляхціц'''—гадоў 35. '''Балінскі'''—каралеўскі лекар. Скамарохі, шляхта, купцы-члены Віленскага магістрата. 1504 год, праз месяц пасля падзей першага акта. Агульная зада сярэдневечнай гасцініцы Віленскага магістрата, які аддаў яе на водкуп Дароце, мацеры Маргарыты. Звычайная абстаноўка залы: сталы, лавы, табурэткі, бочкі з півам і мёдам, прылавак гаспадыні. Проста перад гледачом уваходныя дзверы, направа— камін і дзверы на кухарню, налева — сходцы ў жылыя памяшканні. {{Разьбіўка|Дарота}} Арына, зірні, каб пірагі не падгарэлі! {{Разьбіўка|Арына}} (з кухарні). Гляджу, матухна. ''(Выходзіць у залу.)'' А й падгарэлыя з’ядуць... {{Разьбіўка|Дарота}} Ды гэта-ж немцу Шпілеру, а ён-жа перабора. {{Разьбіўка|Арына}} І скнара: заплаціць грош, а паслугі патрабуе аж на злоты. {{Разьбіўка|Дарота}} А Маргарыта дзе? {{Разьбіўка|Арына}} Наверсе ў горніцы. Ёй Юрка чытае кніжку. {{Разьбіўка|Дарота}} Ідзі, зірні, нібыта незнарок. {{Разьбіўка|Арына}} Дарэмна, матухна, дзяўчына не пірог, не ўкусіць… {{Разьбіўка|Дарота}} Не, пакуль ксёндз ці поп не павянчаў, асока не пашкодзіць. {{Разьбіўка|Арына}} Там белабрысы Ёган, доктара сынок, ўсё трэцца, ім перашкаджае. {{Разьбіўка|Дарота}} То і добра, калі трэці ёсць… {{Разьбіўка|Арына}} <poem> Ды Юрка не такі. Казаў ён, што паедзе Вучыцца некуды у Кракаў Гады на два яшчэ. {{Разьбіўка|Дарота}} Вучыцца? Як? Жанаты?! {{Разьбіўка|Арына}} Вось гэтага не ведаю. {{Разьбіўка|Дарота}} Ну, не! не на такіх наскочыў, не на дурняў. Адну дачку я маю і скруціць жыццё Ёй не дазволю. Аман. Ідзі і загадай Маім ты словам, каб ішла ад іх к сабе І не выходзіла пакуль і не паедуць! {{Разьбіўка|Арына}} Навошта, матухна? Не слухайце мяне, дурную: Мне можа і здалося толькі... {{Разьбіўка|Дарота}} Я ведаю цябе, пататчыцу! Ідзі! {{Разьбіўка|Арына}} Авохці мне!.. <small>(Арына ідзе наверх. З надворку ўваходзіць Адвернік).</small> {{Разьбіўка|Дарота}} ''(услед Арыне)'' Каб зараз-жа кідала іх, а не, — Дык я за косы выцягну!  {{Разьбіўка|Адвернік}} Каму такой расправай пані Дарота пагражае? </poem> {{Разьбіўка|Дарота}} Ах, пан Адвернік! Я і не заўважыла. Заходзьце, калі ласка! {{Разьбіўка|Адвернік}} Каго усё ж за косы, пані Дарота? {{Разьбіўка|Дарота}} Каго-ж, як не дачку? {{Разьбіўка|Адвернік}} <poem> О, тады я уступлюся! Ваша дачка... Дай бог такіх Ўсім добрым людзям: і разумна, і прыгожа, І ў маці ўся пайшла... {{Разьбіўка|Дарота}} Вы нагаворыце, пане Адвернік! {{Разьбіўка|Адвернік}} Я шчыры чалавек, што думаю, то і кажу. Вось думаю, што з жонкаю такой Шчаслівым быў-бы шляхціч... Так, шляхціч, чалавек з дастаткам, паважаны... {{Разьбіўка|Дарота}} Дзе нам, пры нашай беднасці, такіх завабіць? {{Разьбіўка|Адвернік}} Кажыце, матухна, каму другому, а мне вядома, Што з вашым розумам капейчына ў рубель Так перакуліцца, што й не заўважыш! {{Разьбіўка|Дарота}} Найшлі каму зайздросціць, пан Адвернік! Удовін лёс — гарох ускрай дарогі, Хто йдзе, той і ўварве. Вось, як шкурат У полымі, і круцішся, а ўжо людзям здаецца... {{Разьбіўка|Адвернік}} Дык пашукаць патрэбна абаронцу... {{Разьбіўка|Дарота}} Дзе мне ўжо! Дан бог дачку прыстроіць. {{Разьбіўка|Адвернік}} Я пра дачку й кажу. {{Разьбіўка|Дарота}} Мо’ пан прышоў за свата? {{Разьбіўка|Адвернік}} Нашто мне сватам быць? Хай за мяне Яшчэ сваты паходзяць. {{Разьбіўка|Дарота}} Ну, пане мой, за вас сватам хадзьбы Даўгой не будзе: к вашаму батаццю Дадаў кароль яшчэ шляхецтва, кажуць... {{Разьбіўка|Адвернік}} Даў, даў, хай бог яму здароўе дасць, Бургамістрам шляхецтва даў у Вільні. {{Разьбіўка|Дарота}} О, вы цяпер заганарыцеся. {{Разьбіўка|Адвернік}} Я?! Ніколі!.. Што, каралеўскі лекар дома? {{Разьбіўка|Дарота}} Не, пан Балінскі з замку прыходзіць позна. А што? {{Разьбіўка|Адвернік}} Ды мне мае задворныя сяляне Прыпёрлі сома. Хачу прыслаць яго ў дарунак Вам, матухна, І лекару іх каралеўскай міласці, Каб толькі перад ім не патаілі, Што гэта я прыслаў. {{Разьбіўка|Дарота}} Патрэба ёсць да лекара? {{Разьбіўка|Адвернік}} Ды не! Здароў я, матухна, Дай бог яшчэ такога Здароўя тым, хто маладзей мяне. Л проста так, з пашаны Да вас і лекара іх міласці. Як кажуць: Закінь наперад, знойдзеш ззаду. <small>(Уваходзіць Маргарыта).</small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мама, я не разумею... Ах, добры вечар! {{Разьбіўка|Дарота}} Тут разумець не трэба, трэба слухаць! Ідзі! {{Разьбіўка|Адвернік}} Дазвольце мне ўступіцца, каб суровасць маці Зманіць на ласку, панна Маргарыта. Калі Прагневала яна вас, пані, за яе прашу я. {{Разьбіўка|Дарота}} І не прасіце, пан Адвернік. Заляцаўся Георгій, сын Скарынін, з Полацка. Купец багаты, разумны, малады... {{Разьбіўка|Адвернік}} Скарын я ведаю, паважная сям’я. Здаецца толькі мне, — Стары суроў і скул, А маладыя — ветрагоны. Ну і што? {{Разьбіўка|Дарота}} І я вагалася, але амаль што дала згоду. {{Разьбіўка|Адвернік}} А-ей... Жанчына вы разумная, ад вас Не спадзяваўся я такой паспешкі. Кажуць, Георгій — крыху блазан боскі. Купец з яго не будзе. Покуль бацька жыў, Яшчэ так-сяк, а як аддзеліць...  Ну, тут-бы я не спудлавала. {{Разьбіўка|Адвернік}} Ды і схізматыкі яны... {{Разьбіўка|Дарота}} У нас, ў Літве, сам бог багоў паблытаў. Лукаш прывёз баброў Даць арцыбіскупу на хутру, Дазвол на шлюб як ёсць. Але Георгій ўбіў У галаву дурную, што вучыцца Патрэбна ехаць некуды у Кракаў. {{Разьбіўка|Адвернік}} У Ягелонаўскі універсітэт, магчыма? {{Разьбіўка|Дарота}} Напэўна. {{Разьбіўка|Адвернік}} Не, там схізматыка не прымуць. {{Разьбіўка|Дарота}} Ну, пераменіць веру, невялікая бяда. {{Разьбіўка|Адвернік}} Што-ж, можа ён рашыў і добра: Навучыцца, ксяндзом яго паставяць... {{Разьбіўка|Дарота}} Ксяндзом? А нам карысць з таго якая? {{Разьбіўка|Адвернік}} Не, не, перашкаджаць яму не трэба, грэх. Хай едзе. Свет на ім не ў клін сышоўся: Мы панне Маргарыце жаніха такога знойдзем, Што на Георгія й не гляне. Верце слову! {{Разьбіўка|Маргарыта}} Сышчыце лепш сабе нявесту, пан Адвернік! {{Разьбіўка|Дарота}} Маўчы, дачка! Па мне — хай едзе. Толькі Вось бог, а вось парог. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мама! {{Разьбіўка|Адвернік}} Дык я пайду і сома вам прышлю. Бывайце І слухайцеся маці, панна Маргарыта: Яна вам шкоды не наробіць. {{Разьбіўка|Дарота}} Я правяду вас, пан Адвернік. А за сома дзякуй. Пра ваш дарунак лекару іх міласці сама Ўсе вушы пратрублю... <small>(Яны выходзяць і відавочна загаварыліся за дзвярыма).</small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(кліча).'' Георгій! Юрка! <small>(Георгій збягае са сходцаў). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Што, шчасцейка маё? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Маці пускаць цябе не хоча ў Кракаў, Кажа: Калі паедзе, замуж за яго не пойдзеш, Чакаць не буду, з іншым павянчаю... {{Разьбіўка|Георгій}} Дык што рабіць? не ехаць? Не магу: Душа гарыць ужо... {{Разьбіўка|Маргарыта}} А можа... {{Разьбіўка|Георгій}} Што? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Раней звянчацца, а пасля паехаць. {{Разьбіўка|Георгій}} Былі-б адной мы веры, гэта-б можна, А так зацягнецца на тэрмін невядомы. Бо арцыбіскупа дазвол дастаць... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Тады, праз год паедзеш. {{Разьбіўка|Георгій}} Таміцца цэлы год, а можа й назаўсёды Згубіць магчымасць... Як многа вымагаеш Ты ад мяне і ад каханая, лада! {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не, не, мой Юрка, я уе вымагаю. Я магу Чакаць не два, а дваццаць год, калі табе Патрэбна будзе. Толькі маці... {{Разьбіўка|Георгій}} Дай, Маргарыта, мне руку і абяцай, Калі не я, а іншы стане поруч З табой перад святым налоем, пад вянцом, Калі спытае поп, ці ксёндз — ці згодна Аддаць душу сваю другому, то толькі “не!” Пачуе ён тады. Дай клятву. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Даю, мой Юрка. Пры табе мне лёгка, Мне ўсё магчыма, дужы мой, разумны! <small>(Яны замацоўваюць клятву пацалункам. Уваходзіць Ёган).</small> {{Разьбіўка|Ёган}} Ах, ах, што бачу! я не перашкодзіў? <small> (Ён з удаванай скромнасцю адварачваецца ўбок).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Каб большых перашкод не мелі. Ёган, вось - Мая нявеста перад богам і людзямі.  <small> (Ёган скідае маску скромнасці і пачынае кпіць). </small> {{Разьбіўка|Ёган}} Ах, вось яно! не чырванейце, панна Маргарыта, Вядома гораду і свету для чаго ідуць Дзяўчаты замуж. {{Разьбіўка|Георгій}} Ёган, замаўчы, інакш... {{Разьбіўка|Ёган}} А што інакш? {{Разьбіўка|Георгій}} Інакш... я аплявуху дам табе. {{Разьбіўка|Ёган}} У гэтай аплявусе лёс тваёй вучобы. На, прачытай паперу, бацька што дастаў Праз немца, клерка арцыбіскупа, у Кракаў. Чаго-ж злавацца, браце? Думаеш, — ты першы У панны Маргарыты? {{Разьбіўка|Георгій}} Дык атрымай, доўгаязыкі поскуд! <small> (Дае яму ляшча). </small> {{Разьбіўка|Ёган}} ''(хапаючыся за месца, дзе звычайна вісіць меч)'': З табой я разлічуся! <small> (Рука не знайшла мяча. Ён зрываецца і бяжыць наверх). </small> {{Разьбіўка|Ёган}} Пачакай!.. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Уцякайма, Юрка! Ты-ж бяззбройны! {{Разьбіўка|Георгій}} Прабач мне, любая, што не стрымаў душы. Яго я не баюся... Што тут у паперы? <small> (Чытае паперу, якую перадаў яму Ёган). </small></poem> «Айцу прыору універсітэта. У імя айца і сына... пасылаю сваё благаславенне... і прашу прыняць у лік скаляраў Ёгана фон-Шпілера, ратмана з рыжан славутых, і па просьбе яго айца дазволіць бываць на лекцыях, якія ён пакажа, слузе яго Скарынічу Георгу»... <small> (Георгій акамянеў ад здзіўлення і гневу). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} <poem> Хутчэй бяжы, Георгій! {{Разьбіўка|Георгій}} Чаго? куды? Хай толькі прыдзе зараз, Я... я заб’ю яго. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не трэба, Юрка. Ты сябе загубіш, Загубіш наша шчасце. Абяцай Ў імя любві ка мне, ты гэтага не зробіш! {{Разьбіўка|Георгій}} Ідзі к сабе. Я не заб'ю, а прывяду к табе, Пастаўлю на калені, дзякаваць прымушу, Што ты жыццё яму падаравала. <small> (Георгій выправаджае яе, бярэ табурэт і абламвае ножкі, каб атрымаўся шчыт, выкручвае ножку з тапчана. З-за каміна з кухаркі выслізгваюцца скамарохі, відавочна рыхтуючы свае сапелкі, яны хаваюцца за сталы, за лавы. Зверху спускаецца Ёган, але без мяча).</small> {{Разьбіўка|Ёган}} Ну, шчасце маеш: не знайшоў мяча! Прасі прабачыць! {{Разьбіўка|Георгій}} ''(кідае сваю «зброю»).'' Ты шчасце маеш, што прышоў бяззбройны... Вазьмі сваю паперу, соплі ёю вытры. Ведай: Слугой тваім не будзе сын Скарынін, покуль На небе сонца ходзіць. А цяпер ідзі Да Маргарыты, на каленях ёй падзякуй, Што не забіў цябе я. Ну, ідзі... <small> (Ён наступае, Ёган адступае па сходцах. Скамарохі зайгралі). </small> {{Разьбіўка|Скамарох}} Так, так, нямчынін! Тупай, тупай Пад музыку, пад дуды! <small> (Ёган знікае ад сораму з вачэй сведак. Георгій спыніўся). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Вы што за людзі? {{Разьбіўка|Скамарох}} Мы — вольніца, купец, мы — слугі пана Валяй-Гуляй, што князем над вятрамі. Хацелі будаваць мы хаты, ды няма з чаго: Лясы паны на шыбельні пасеклі. Ты-ж бачыў сам мо’, едучы у Вільню? Што двор, то й шыбельня. Ды й што нам хаты? Бог распасцёр шацёр над намі, У караля няма такога. Сонца й зоры На змену свецяць нам, як лучнікі якія. За сцены — пушчы ў нас, зямля — падлога. Нас грэе холад, весяліць нас голад, А калі трэба, галаву ратуюць ногі. Вясёлае жыццё, дай бог такое каралю з панамі! Эй, эй! скачыце, чэрці! У сапелі дзьміце, — Купец пазычыць грошы на гарэліцу нам хоча! <small> (Скамарохі зноў засвісталі, зайгралі ў дуды, прытанцоўваюць). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Зямля мая, народзе мой цярплівы! Гнятуць цябе, цапамі ўсцяж малоцяць, А ты яшчэ смяяцца знаходзіш сілы, І з ворагаў ты кпіш, дратуеш смехам іх... Адкуль, скажы, бярэш ты гэту сілу? Пазыч ты мне яе, каб мог я перашкоды Скрышыць усе. {{Разьбіўка|Скамарох}} Пазычылі-б, ды ў нас свайго няма, Святыя мы, не горшыя за тых, Чыё жыццё апісана у кнігах. І цудатворцы мы: на коўш гарэлкі дай, Такія цуды зробім, што святыя засмяюцца. {{Разьбіўка|Георгій}} ''(дае грошы).'' Вазьміце, людзі добрыя. {{Разьбіўка|Скамарох}} Дзякуем, купец. Эй, гаспадынька! {{Разьбіўка|Скамарохі}} ''(хорам).'' Гаспадынька-матухна, Ясная зорачка! ''(Раптам.)'' Хрыстос васкрос, сын божы! Выгляні ў дзверачкі, Вынесі гарэлачкі! Хрыстос васкрос, сын божы! <small>(Уваходзіць Дарота, з ёю Бабіч і іншыя радцы Віленскага магістрата). </small> {{Разьбіўка|Дарота}} Заходзьце, паны радцы, не зважайце. То скамарохі выпаўзлі з-за печы, Я пусціла пагрэцца іх. Чаго, галота, Галас узнялі? Каб я мятлой вас вымела адсюль? {{Разьбіўка|Скамарох}} Мятлой нас вымесці не штука, гаспадынька: Мы лёгкія, як пух. Ды ў нас ёсць круглячкі Вось гэтыя. (Паказвае грошы.) Яны пакоцяцца услед, А іх згубіць табе ўжо будзе шкода. Дай гарэлкі. {{Разьбіўка|Дарота}} Ідзі ў кухарню, прынясу. Не бачыце? Сенатары прышлі. {{Разьбіўка|Бабіч}} Хай будуць, не гані, Дарота: дрэнная прыкмета. {{Разьбіўка|Скамарох}} Купцоў-сенатараў няхай шануе бог, Мы ім не перашкодзім, сядзем у куточку. {{Разьбіўка|Бабіч}} Цягні, Дарота, й нам па чарцы мёду. А гэта хто? {{Разьбіўка|Георгій}} Сын Скарыны, Георгій, калі чулі? {{Разьбіўка|Бабіч}} Сып Лукаша? Чуў, чуў. Здароў будзь, сыне! Прыстаў, брат, шапку к нам, к бяседзе нашай. <small> (Дарота пачынае цадзіць мёд і частаваць радцаў, якія паселі за стол, разам з імі і Георгій).</small> {{Разьбіўка|Скамарох}} Нас, гаспадынька, не забудзь. Па чарцы, і па добрай. {{Разьбіўка|Бабіч}} Дык вось, шаноўныя, вось гэта й ёсць Георгій, Сын полацкага Скарыны, які пазнаў Прамудрасць кніжную і хоча ехаць Вучыцца ў Кракаў... {{Разьбіўка|Радцы}} Што-ж, добры пуць. А прымуць У Кракаве не іхняй, не латынскай веры? {{Разьбіўка|Бабіч}} На хабар сквапны мніхі, можа й прымуць. {{Разьбіўка|Радца}} Я быў у Кракаве, там арцыбіскуп Фрэдэрык, Брат караля і кардынал, латынянін заўзяты... {{Разьбіўка|Бабіч}} З яго ідзе ўсё ліха к нам на Беларусь, Ён пасылае к нам вучоных базільянцаў. Што супроць іх поп-невук? Трэба нам Купцам Русі Літоўскай чалавек адукаваны, Вучоны, як яны. І трэба... Гэй, грайце, скамарохі! <small>(Скамарохі зайгралі. Бабіч нахіляецца да радцаў). </small> Паднімем здравіцу за князя, за надзею нашу, Цара ўсея Русі. <small>(Музыка гучней. Усе ўсталі. Раптам праз дзверы ўрываецца шляхта, узброеная, п’яная). </small> {{Разьбіўка|Шляхціч}} Гэй, гэй, сябры! Вяселле тут, няйначай! Мы на вяселле першыя! Музыкі, грайце! {{Разьбіўка|Дарота}} Шаноўныя паны, абмылка! Тут няма вяселля. {{Разьбіўка|Шляхціч}} Ну, дык хаўтуры, — нам ўсё една! {{Разьбіўка|Дарота}} Хаўтур няма таксама. {{Разьбіўка|Шляхціч}} Дык будуць, калі ты не адчэпішся, псяюха! Давай гарэлкі!.. Рэж, музыкі! {{Разьбіўка|Дарота}} Шаноўныя паны, тут радцы магістрата Вільні… {{Разьбіўка|Шляхціч}} Да д’ябла іх! Мы самі сабе радцы. Нам піць, гуляць, кахаць… {{Разьбіўка|Бабіч}} Тут не карчма, паны, гасьцініца... {{Разьбіўка|Шляхціч}} Ты хто? купец? Ха-ха! ты быў купцом, Пакуль мы, шляхта, былі пакупцамі, А зараз мы гандлюем, і без мыта Заморскі гандаль весці будзем, Ты-ж —зубы на паліцу! Прэч з дарогі! Эй, баба, дзевак нам! Гані купцоў за дзверы, Інакш, клянуся маткай боскай, я Бароды ім казліныя абрэжу шабляй. <small>(Маргарыта, відавочна пачуўшы голас унізе, паказалася на сходцах). </small> {{Разьбіўка|Шляхта}} Го-го! Вось і дзяўчына! нам яе! <small>(Георгій сігануў праз стол і стаў. адзін, бяззбройны, паміж шляхтай і Маргарытай). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} . Назад! {{Разьбіўка|Шляхціч}} А гэта што яшчэ? Што знача? {{Разьбіўка|Георгій}} . А тое знача, пан, што ледзь ты дакранешся Да маёй нявесты, ты будзеш на тым свеце. {{Разьбіўка|Шляхціч}} З дарогі, смерд! <small>(Шляхта выхапіла шаблі, Георгій схапіў свой шчыт-табурэтку і ножку ад тапчана. Парыруючы ўдары, ён выбівае шаблі з рук у шляхты і дае першаму пад зад каршня. Той расчыняе лобам дзверы і крычыць). </small> {{Разьбіўка|Шляхта}} Гэй, панове, хамы панства б’юць! <small> (Увальваецца яшчэ некалькі шляхцічаў. якія відаць проста адсталі). </small> {{Разьбіўка|Шляхта}} Хто панства б’е? Падаць яго сюды. <small> (Дарота хаваецца за стойку. Радцы і скамарохі скінулі ўзмахам плячэй світкі і хапілі, што пад рукі папала). </small> {{Разьбіўка|Бабіч}} Што-ж, біцца, дык біцца! {{Разьбіўка|Скамарох}} Вон, шляхтуны! <small> (Агульная бойка. Раптам расчыняюцца дзверы і ўваходзяць князь Міхаіл Глінскі і князь Забржэзінскі). </small> {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Стой! Стойце! Імем караля! {{Разьбіўка|Шляхта}} Ты хто такі? Я сам сабе кароль! {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Я — князь Глінскі, гетман польны. {{Разьбіўка|Шляхціц}} А мне начхаць! {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} ''(выхапіўшы шаблю і адным ударам зваліў яго на падлогу).'' Дык атрымай! Наступны хто? <small>(Шляхта папнулася ўзад, збянтэжылася, скамарох сядзіць верхам і са смакам лупіць пана кулакамі). </small> {{Разьбіўка|Шляхта}} Ды мы нічога... так... пажартавалі. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Ну й я пажартаваў. ''(Кідае ім грошы.)'' Вазьміце на хаўтуры, Калі ён адубеў, ці на прапой, калі жывы яшчэ, І каб я вас не бачыў, разам з ім! {{Разьбіўка|Шляхта}} ''(ловіць кінутыя князем грошы, зграбае параненага і падаецца ў дзверы).'' Віват, гетман польны! Віват, князь Глінскі! {{Разьбіўка|Бабіч і радцы}} Прывет вам, светлыя князі і літасціўцы нашы! {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Прывет і вам, шаноўныя! Эй, гаспадыня, Прыбяры гармідар гэты! Нам віна! Сядай, князь Забржэзінскі. {{Разьбіўка|Дарота}} Маргарыта, прыбяры. Дапамажыце, скамарохі. <small>(Маргарыта і скамарохі прыбіраюць. Дарота налівае віно). </small> {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Усе ў зборы? {{Разьбіўка|Бабіч}} Усе, за выключэннем Скарыны. Вось сын яго. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Сын? Георгій? {{Разьбіўка|Георгій}} Так, ваша светласць. <small> (Маргарыта выходзіць наверх). </small> {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Чуў пра цябе, брат, словы гожыя не раз Ад палачан і ад епіскапа. Казалі, Што розум востры маеш, да навукі здольны. Выпадку рад убачыць, што і ў ратаборстве Ты спрыт таксама маеш не малы. Калі пісьма Балінскі не дастане На дапушчэнне да навук у Ягелонскай школе, Прашу ка мне у войска. {{Разьбіўка|Георгій}} Дзякуй, княжа, на зычлівым слове, Ды ратаборстваваць хацеў-бы я на іншым полі, Хаця і супраць ворагаў адных.  {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Знаю і хвалю, Георгій. На вайне Патрэбна сіла і навука біць з пляча... Навуцы гэтай можна навучыць мядзведзя. Так ці што, Георгій? {{Разьбіўка|Георгій}} Князь розуму пытаецца? Тады я адкажу, што не: І на вайне майстэрства трэба, ворагаў каб біць Не толькі сілаю і праўдай, а і ўмельствам, Улікам ўсіх умоў на ратным полі, княжа, Як грэкі ў Фермапілах, дзе адзін За сотню мог стаяць, як Ганібал, ці як Спартак. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Хвалю за веды хронаграфаў светных. Аднак, ці ведама табе, Георгій, Калі Вікторыя нясе сцягі над войскам? {{Разьбіўка|Георгій}} Тады, наш князь, калі і войска й ваявода Адным парывам, думкаю адной узняты. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Палова праўды ў тым, другая — ў іншым: Без пастара безабаронны статак кожны, Няма вулля пчалінага без маткі, Ваўкі і то, калі ідуць руёю, Кіруюцца ваўчыцай.. Трэба род для ваяводы! Але хвалю, што ты дайшоў і да паловы праўды. Таму... Ідзі ты, гаспадынька, дам нам ежы... <small>(Дарота выходзіць). </small> Таму, кажу, мы, прыступаючы да нашай справы, З’еднаць і хочам ўвесь народ Русі Літоўскай Ад князя і да смерда. Скамарохі! Што чулі вы, абыходзячы прасцягі Беларусі? {{Разьбіўка|Скамарох}} У лапціках лазовых, ясны княжа, мы яе Прамерылі з Задзвіння і да Прыпяці лясной, Ад Наваградка да Смаленска. Чулі, Як стогне люд пад чужаземным гнётам, Як горшага чакаючы, прадбачыць ён Скон свету, калі ты, князь, не ўратуеш. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Што чулі там, дзе ў панскія палацы Пускалі вас? {{Разьбіўка|Скамарох}} А там мы розна чулі, князь. Вялікія баяры. Князі, што на сталах прапрадзедаў сядзяць, Не хочучы аддаць іх каралеўскім радцам, К Маскве схіляюцца. А дробны пан, шляхцюк, Масквы не хоча, князь, яму тут лепей. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Горш для яго-ж. Народ — кавадла, А молат— князь. Між імі сплюшчыцца жалеза. А ці-ж не так, князь Забржэзінскі? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Так, князь, вядома. Толькі ўсё-ж не шкодзіць Павольна больш ісці да мэты, на свой бок Схіляючы і шляхту. Шляхта — сіла! {{Разьбіўка|Скамарох}} Гукні народу, княжа, наш народ іх зломіць. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Іх зломіць золата. І не такую сілу Яно ламала. Тым больш што прагныя яны На гульбішчы, на золата і на раскошу. Дастанем золата, купцы? {{Разьбіўка|Бабіч}} Князь, золата штодзень цячэ струменем тоньшым, Цана тавараў пала, як ніколі. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Бо зачынілі вас літоўскія граніцы, Як птушку ў клетцы, ходу вам няма. Мы зломім клетку. Цар Іван, Наследнік Бізантыйскіх кесараў, іх славы, Адзіны кесар праваслаўны ў свеце, Пад ногі ворагаў сваіх паклаўшы ўсіх, Нам шле лісты і прапануе дапамогу, — Калі мы тут заварым піва, ад якога У Кракаве званы зазвоняць. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Але з царом нам таргавацца трэба, Каб прывілеі нашы, што ад веку маем, Былі не зрушаны. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Калі пачнём мы самі, цар іх не парушыць, А калі ён пачне... Ну як, купцы? {{Разьбіўка|Бабіч}} Ды мы не ад таго, князь, а к таму, Каб толькі ўпэўніцца, што справа моцна, Тады не толькі грошы, а й жыццё аддаць не шкода! Вось Скарына... Ён скажа тое-ж і за Полацк. <small>(Уваходзіць Лукаш Скарына і доктар Балінскі). </small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Паклон зямны мой, князь Міхайла. Кланяйся, Георгій, Яму і доктару. {{Разьбіўка|Георгій}} А што? {{Разьбіўка|Лукаш}} Ліст караля дастаў да брата Фрэдэрыка, Да кардынала-біскупа у Кракаў. {{Разьбіўка|Георгій}} ''(усхвалявана).'' Як дзякаваць вам, ккяжа, і, доктар, вам, Не ведаю, але клянуся богам, Што атрымаю там, аддам агульнай справе. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Я Стася, сына, пасылаю ў Кракаў на вучобу. Вось добра, едзьце разам з ім, Георгій, Ён зараз будзе тут, заедзе за фон-Шпілерам Ёганам. {{Разьбіўка|Лукаш}} Ідзі, Георгій, сабірайся, сынку. Ад куфэрка Вазьмі вось ключ. Гатоўка там і пісьмы Купцам, якія вінны мне у Кракаве за скуры. {{Разьбіўка|Георгій}} Дазволь мне, тату, і дазвольце, княжа, Куфэрак той аддаць на нашу справу, Як першы дар. А я і так жыў буду. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Вы чуеце, купцы? Дабро, Георгій, я прымаю Твой шчыры дар. {{Разьбіўка|Георгій}} Я зараз прынясу яго. <small>(Выходзіць).</small> {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Як ты пашыцца ў дурні караля прымусіў? {{Разьбіўка|Балінскі}} Хварэе наш кароль, і ад хваробы лекаў Шукае ў добрых справах. Падагрэў Я гэту думку ў ім, і ён паперу выдаў. Адно, Лукаш, яму не мог сказаць я, Што сын твой грэцкай веры і імя Яму прышлося запісаць Францышак, А не Георгій. Што-ж? Калі мана ратунак Ды яшчэ адзіны, няхай даруе бог. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Кароль хварэе? {{Разьбіўка|Балінскі}} Так, князь... Я думаю, паны, што мы Ў паруцы тут жыццём і галавамі І нам таіцца між сабой не трэба? {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Я папярэдзіў ўсіх, што ўласнымі рукамі Я галаву здыму з любога, хто нам здрадзіць, І загадаю выкінуць у роў смярдзючы. {{Разьбіўка|Лукаш}} На гэтым крыж цалуем, друзі. Гэты крыж Асвечан у святой Сафіі. Дрэўка Крыжа гасподняга у ім. Хай здрадніка скарае І бог і людзі ўсе. Амін. {{Разьбіўка|Кожны з прысутных.}} Амін, і за сябе і за дзяцей сваіх. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Раптоўна неяк, але я не супраць... Аман. {{Разьбіўка|Балінскі}} Кароль памрэ. Яму не кіраваць паходам Супроць Менглі-Гірэя, калі пойдзе ён У дапамогу нам і нашаму саюзніку Івану. {{Разьбіўка|Лукаш}} Па слову першаму твайму, князь Міхаіл, Маё жыццё і скарбы у тваім начале. {{Разьбіўка|Бабіч}} Маёмасці і жываты свае я далучаю. І мы. На тым цалуем крыж. <small> (Георгій прыносіць куфэрак).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Прыміце, князь Міхайла, на пачын, на шчасце. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Прымаю, сыне, знаю, што рука ў цябе Шчаслівая. Бяру вось столькі, рэшту зноў дару Ад люду рускага табе на шчасце І на карысць для ўсіх агульнай справы. <small>(Ён бярэ частку грошай, куфэрак аддае назад. Георгій у нерашучасці, браць ці не браць).</small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Вазьмі, сынок. Я столькі-ж, нават болей Дадам з тваёй часціны князю на пачатак. <small>(Уваходзіць слуга князя Глінскага). </small> {{Разьбіўка|Слуга}} Князь, там нейкі іудзейскі хлопец Ўсё просіцца прайсці да Юркі Скарыны. {{Разьбіўка|Георгій}} А гэта Товій. Тату, я вазьму яго ў Кракаў. {{Разьбіўка|Лукаш}} Не супярэчнік справе добрай я, сынок. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Хай пачакае там. <small>(Слуга выходзіць). </small> Мы скончылі нараду. Дадзім здарэнням ход, які накрэслен богам. Чакайце зову княжага. Хай дапаможа бог. Паедзем, пане Забржэзінскі. На выпадак Асокі каралеўскай, — Заехаў я на галас шляхты, вас развёў, Вы нам паднесьлі чарку... Зразумелі? {{Разьбіўка|Бабіч}} О, разумеецца. Хай сцеражэ вас бог. <small>(Усе кланяюцца і праводзяць князей за дзверы. Георгій і Лукаш варочаюцца. З імі Товій. З кухарні з падносамі ў руках выходзяць Дарота і Арына). </small> {{Разьбіўка|Дарота}} Ды дзе-ж яны? Дзе госці дарагія? Няўжо спазнілася, рыхтуючы як лепей? {{Разьбіўка|Лукаш}} Нічога, маці, зяцю на дарогу Спатрэбіцца якраз, бо едзе не адзін, А з сынам доктара і ваяводы ў Кракаў, Валі ўсё ў кош, я коні запрагаць вялю. {{Разьбіўка|Товій}} Дык едзеш, пан Георгій? {{Разьбіўка|Георгій}} Разам едзем, Товій, разам, дружа! {{Разьбіўка|Товій}} Дзякуй! Дзякуй, пан Лукаш! Я ўсё зраблю, Я сыну вашаму служыць там буду. Я коні запрагаць вялю. <small>(Ён зрываецца і бяжыць праз кухарню. Арына пачынае пакаваць ежу) </small> {{Разьбіўка|Дарота}} ''(Георгію, змрочна).'' Едзеш? {{Разьбіўка|Георгій}} Еду, маці. {{Разьбіўка|Дарота}} Каб маткаю хацеў сапраўды зваць, Каб быць хацеў сапраўды зяцем. Не ехаў-бы, а віў сваё гняздо. {{Разьбіўка|Лукаш}} Я больш упарты за цябе, Дарота, А ён мяне зламаў. Паслухай, маці. Ёсць людзі, На якіх благаславенне бога І спадзяванне люду. Такі Георгій. Вялікі грэх нам будзе стаць Яму упоперак дарогі. Я спаткаў Адверніка, і ён узяўся нам дастаць Дазвол епіскапа на шлюб Георгія і Маргарыты. Тым часам скончыцца вучоба, уляжацца мінтрэга, І мы вяселле зладзім. Амін і гэтай справе. Ідзі, Георгій, на развіт з нявестай. А мы, Дарота, пойдзем, паглядзім, Ці ўсё, як след, ў дарогу зрыхтавана, Куфэрак той увяжам. <small>(Георгій выходзіць). </small> {{Разьбіўка|Дарота}} Ды мне ўсёроўна зараз. Хто-б ні піў, ні еў, Абы заплочана было. Паназірай, Арына. <small> (Яны пайшлі. Арына засталася адна). </small> {{Разьбіўка|Арына}} Адвернік з біскупам уладзіць узяўся справу? Каб не падвёў цябе, Лукаш, угоднік-грахаводнік! Пачаў дары ён нешта слаць Дароце, Ды й грэшнай мне перападзе тое-сёе... А вось і галубкі. Сыйсці ці што? Няхай Хоць памілуюцца без вока без чужога на астатак. <small> (Яна выходзіць у кухарню. Зверху сыходзіць Георгій і Маргарыта). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Дык едзеш, едзеш, Юрка? {{Разьбіўка|Георгій}} Еду, Маргарыта! І адчуваю крыллі за спіной! Прысядзем на дарогу. <small> (Яны прыселі, абняўшыся, на лаўку). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} А я на сэрцы камень чую, Юрка. Дай паглядзець табе у вочы, любы мой, Мо’ у астатні раз.... {{Разьбіўка|Георгій}} Не трэба, жомчуг мой, так смуткавацца! Раняць не трэба пэрлаў з вочак ясных. Вярнуся я. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Ты вернешся? Мяне ты не забудзеш? {{Разьбіўка|Георгій}} Глыбока ў сэрцы, Маргарыта, воблік твой Я захаваю. Думкамі з табой заўсёды буду. Хвіліну кожную я рады буду, што прайшла яна І што бліжэй спатканне. Як месяц з сонейкам, Так мы з табой спаткаемся прыгожым ранкам. Глядзі на месячык і ўспамінай мяне. А зараз Не плач-жа, месячык мой ясны, не тумань Сваіх блакітных вочак. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Ах, Юрка, Юрка мой!.. <small> (Вусны іх зліліся ў пацалунку. Товій, а пасля Арына высунуліся з дзвярэй, але зніклі назад. З вуліцы ўваходзіць Шпілер). </small> {{Разьбіўка|Шпілер}} Ах, моладзь, моладзь, сорам! Пан Георгій, Збірайся ехаць. Я іду за Ёган. <small> (Ён праходзіць наверх. З кухарні вырываюцца скамарохі). </small> {{Разьбіўка|Скамарох}} Эй, малады купец, а за нявесту? За нарачоную тваю і за вяселле? Каб нам яго іграць, а вам скакаць здаровым! <small> (Яны іграюць і скачуць. Маргарыта глядзіць на іх, смеючыся праз слёзы. Калі канчаюць, яна падносіць ім па чарцы). </small> {{Разьбіўка|Скамарохі}} ''(п’ючы).'' Горка, малады купец! Горка! <small> (Адначасова сыходзяць Шпілер з Ёганам і ўваходзіць Лукаш). </small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Цыцце, племя сатаны! Сабраўся чалавек Ў дарогу дальнюю, на справу на святую... {{Разьбіўка|Скамарохі}} А мы, каб весялей жылося, шчаслівей былося, І на карысць вялося, і вянком плялося — Вясельную! <small> (Лукаш усыхаецца, але праз нейкі час спыняе іх знакам рукі). </small> {{Разьбіўка|Шпілер}} Ну, гэр Люкас, я думаю, ў далейшым Вы не забудзеце, што я зрабіў для пана Юр'я: Няхай сабе слугой у Ёгана, але ён едзе... {{Разьбіўка|Лукаш}} Слугой у Ёгана? А гэтага не хочаш? <small>(Ён падносіць Шпілеру пад самы нос кукіш). </small> {{Разьбіўка|Шпілер}}. О-о, вас іст дас? {{Разьбіўка|Лукаш}} А гэта кукіш, ратман, ды й на блюдзе. Ні я ў цябе, ні сын мой у твайго, Ні наш народ у немцаў век слугой не будзе! Георгій, ваяводы сын чакае. Селі на дарогу! <small> (Усе прыселі. Шпілер, нахіляецца да сына). </small> {{Разьбіўка|Шпілер}}. Прыпомні, Ёган, там яму... {{Разьбіўка|Лукаш}} Пайшлі. Застанься, Маргарыта. Убачаць людзі, сорам. <small> (У суправаджзнні скамарохаў усе выходзяць. Лукаш нават прытанцоўвае. Арына прыходзіць з кухарні). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мамка! пабудзь са мной, мне млосна. {{Разьбіўка|Арына}} І-і, белая галубка! галубкі ўсе такія: Пабыў і паляцеў. І іншы прыляціць, Калі таго не верне бог... <small> (За вокнамі чуваць шархуны. Маргарыта кінулася да акна). </small> Вось чуеш—крыльцы зазвінелі. Дай бог добры пуць! <small> (Арына таксама падышла да акна, глядзіць). </small> І бацька з імі сеў... Мо’ да царквы, каб памаліцца? А з маткай хто стаіць? Няўжо Адвернік? <small> (Праз нейкі час уваходзіць Дарота, Адвернік і слуга з сомам). </small> {{Разьбіўка|Дарота}}. Заходзьце, пан Адвернік, і суцешце Сваю нявесту самі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(з жахам).'' Нявесту? Мамка, мамачка, Арына! Бяжы, вярні яго! Скажы, што гіну! Зязюлькаю ляці услед! <small> (Яна падае непрытомная на рукі Арыне). </small> </poem> Заслона. ='''АКТ ІII'''= '''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:''' '''Георгій Скарына.''' '''Товій.''' '''Ёган.''' '''Фон-Шпілер.''' '''Станіслаў Забржэзінскі''' — сын ваяводы. '''Арына.''' '''Глагоўскі''' — прафесар універсітэта. '''Прыор універсітэта.''' '''Андржэяка''' — студэнт, чэх. '''Пісец.''' '''Студэнты''' — немцы, чэхі, палякі. ==КАРЦІНА ПЕРШАЯ== 1504 год. Двор Кракаўскага універсітэта Ягелонаў. Няўклюдна-манастырскія сцены муроў ідуць поўкругам. У іх глыбокі ўваход і вузкія, высокія вокны. Над уваходам – надпіс па латыні «Deus noster lux et scentia» («Бог наш свет і навука») і латынскае раскрыжаванне. Праз акно відаць галава пісца з гусіным пяром за вухам. Пасярод двара – магутны клён і каменная лаўка навакол яго камля. На лаўцы сядзіць, апусціўшы галаву ў далоні, Георгій Скарына. Міма яго, і не звяртаючы на яго ўвагі, праходзяць студэнты. Праз нейкі час крадком да яго прабіраецца Товій, трымаючы ў руках лісты нейкага друку. {{Разьбіўка|Товій}} Дзень добры, пан Георгій! {{Разьбіўка|Георгій}} <poem> Ах гэта ты, брат Товій! Колькі раз, Прасіць цябе, каб ты не клікаў мяне панам.? {{Разьбіўка|Товій}} Не можна, пан Георгій: для людскога вуха трэба. {{Разьбіўка|Георгій}} Дзе ты прапаў? {{Разьбіўка|Товій}} Я не хацеў быць пану ў цяжкасць. Больш за тыдзень сядзім мы тут Без справы і без толку. Я пашукаў работы. {{Разьбіўка|Георгій}} І што? знайшоў? {{Разьбіўка|Товій}} ''(захоплена).'' Знайшоў! Дай бог па век такую І мне і дзецям, калі будуць. Вось, зірні. Прафесар, пан Глагоўскі лекцыі свае друкуе, І па яго заказу буквіцы яму яўрэй адзін ліе. Я упрасіў яго узяць мяне ў навуку, Аддаў, што меў, даў клятву, што нікому Не пакажу пад страхам смертнай кары Майстэрства гэтага. О, пан Георгій, Я для цябе цягацьму друкі пана Прафесара, калі сюды не прымуць. {{Разьбіўка|Георгій}} Не трэба, Товій: зловяць, адсякуць табе Абедзве рукі. Хавай і гэта... {{Разьбіўка|Товій}} Не, гэта я не краў. Мне далі паказаць Прафесару, — ці ўсё тут як патрэбна. {{Разьбіўка|Георгій}}''(бярэ ліст, чытае).'' «Пра кнігі Пісьма Святога і карысць іх для люду паспалітага. — Тэзы для студэнтаў». Латынню чыстаю пачатак. Пачакай, перакладу: «Бог чалавеку розум даў пазнаць прыроду, Тварэнне рук яго, каб славіць мудрасць бога, Ды розум чалавека абмяжован». Чым абмяжован, дзе, якой сцяной, прафесар? Мо’ гэтымі мурамі, да якіх ляцеў мой розум І раптам стой!— упёрся? {{Разьбіўка|Товій}} І змен няма ніякіх? {{Разьбіўка|Георгій}} Ніякіх, Товій. Бо з лістом ад караля Мяне да біскупа, як знаеш, не пусцілі. Прыняў ліст клерык, ёганава кодла... {{Разьбіўка|Товій}} І Ёган быў там? {{Разьбіўка|Георгій}} Быў, шаптаўся нават. Я баюся, Што гэты ліст яны схавалі І кардынал яго ніколі не убачыць. {{Разьбіўка|Товій}} Чаго-ж чакаеш ты? {{Разьбіўка|Георгій}} Прыор панёс да біскупа на зацвярджэнне спіс Прынятых і каму адмоўлена. Пісец вось той, Рагочучы, мне паказаў адзнаку на маёй заяве: «Францішаку Скарыне адмовіць: ён схізматык». {{Разьбіўка|Товій}} Дык плюнь, Георгій, пададзімся ў Полацк, Ці у Пазнань к Івану, к брату. {{Разьбіўка|Георгій}} А Глінскі, а народ? Паслалі па асвету, А я вярнуся цёмным жабраком? Не, не магу я, Товій! Народу трэба веды! Іх прагне ён. Не дасць яму іх польскі пан адукаваны, Не дасць іх ксёндз з высокіх акадэмій, Не дасць іх поп, сам ледзьве-ледзь пісьменны. І я гатоў перацярпець знявагу, Каб вырваць ў іх, у ворагаў майго народу, Іх зброю, веды іх. Назад няма мне ходу! <small>(Увальваецца шумны натоўп студэнтаў на чале з Ёганам і Забржэзінскім. Студэнты відавочна падпіўшы).</small> {{Разьбіўка|Ёган}} А добра мы, шаноўныя калегі, замачылі Сяброўства наша першае. <i>(Убачыў Георгія.)</i> У а! Глядзіце, Скарына найшоў сабе, сябры, Прафесара іуду. Ха-ха! Павіншуем! {{Разьбіўка|Немец}} А гэта той русін з Полтэска, што ты ліст Ад караля... Ха-ха! З яго навукі хопіць, Вось пасядзеў ля сцен і з торбаю дахаты... {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Ці варта кпіць з няўдачы? Пойдзем. {{Разьбіўка|Немец}} Не, не, чакайце. Я хачу вам доказ даць, Што рускі да навук не здатны. Скажыце, домінэ, які алфабэт ў кнігах, Ў якія бог грахі заносіць нашы? Гэта тэзіс. {{Разьбіўка|Георгій}} Нямецкі, гэр схаляры. {{Разьбіўка|Немец}} А чаму? {{Разьбіўка|Георгій}} Таму, што твой народ грашней усіх народаў: Ён на чужой зямлі рабаўніком сяліўся, Знішчаў гаспадароў, дзяцей кідаў у полым, Крыж цалаваў і цалаванне крыжа Ён парушаў заўсёды вераломна. Аспрэч той тэзіс, калі можаш. {{Разьбіўка|Андржэяка.}} Клянуся маткай боскай, гэта праўда! Ты маладзец, русін. Руку дай чэху! {{Разьбіўка|Немец}} Чым мова ваша руская так слаўна, Калі ніхто з апосталаў святых На ёй не гаварыў, не ведаў нават слова? {{Разьбіўка|Георгій}} Да кіеўскіх высот Дайшоў Андрэй, апостал Першазванны. Што-ж, па-нямецку ён Вучыў славян хрыстовай веры, Як ратманы, паліў агнём, Хрысціў мячом і крыжам? Ці словам пераконваў? А тады—якім? {{Разьбіўка|Андржэяка.}} Вось, гэр схаляры, вам і антытэза. Дабі яго і сінтэзам, русін! {{Разьбіўка|Георгій}} А сінтэз быў у Грунвальдзе, калі Мой дзед, ці прадзед, разам з прадзедам тваім І прадзедам яго <i>(паказвае на Забржэзінскага)</i> Усё рыцарства нямецкае паклалі ў ратным полі. {{Разьбіўка|Ёган}} Што, гэтаму наўчыў цябе Твой Товій, твой прафесар? {{Разьбіўка|Георгій}} А што, калі і ён? Ты біблію чытаў? Якою моваю Хрыстос народ вучыў? Скажы, калі і дзе пыталіся яны, Апосталы з надрэчча Іордана, Сыны Ізраіля ад вод Генісарэта, Хто быў той празеліт, які прышоў хрысціцца, Ці іудзей, ці элін, рымлянін, ці барбар? Якое-ж права маеш ты пытацца: хто вучыў? А ты не ў іх вучыўся, хоць і дрэнна? {{Разьбіўка|Андржэяка.}} Клянуся богам, маладзец русін! Ён словам рэжа, як мячом. {{Разьбіўка|Немец}} Ён ерэтык, кастра, сажжэння варты! Такіх вучыць яшчэ, такім ярмо на шыю! {{Разьбіўка|Георгій}} Мне шкода кніг, якія вучыш ты: Яны, як бісер пад свінячым рылам, Бо сэнс ўсіх кніг, якія я чытаў Дагэтуль: не рабі другому тое, Чаго не хочаш, каб табе рабілі, Не рый другому ямы—пападзешся сам. {{Разьбіўка|Ёган}} Вось і сядзі у яме, смерд пышлівы! {{Разьбіўка|Немцы}} Не, выкінуць яго адгэтуль за вароты! {{Разьбіўка|Георгій}} А паспрабуй! {{Разьбіўка|Чэхі}} Не кратаць, а то справу з намі мецьце! {{Разьбіўка|Немцы}}. Іш, славяне! {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Дык славянін і я! {{Разьбіўка|Чэхі}} Швабы! Даўно мы вас лупілі? <small>(Ззаду студэнтаў, гатовых кінуцца адны на другіх, выходзіць Глагоўскі).</small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Што тут за дыспут, доміні, у вас, Што ў ход пусціць гатовы аргументы, Якімі і аслы валодаюць нядрэнна? {{Разьбіўка|Немцы}}. Нікчэмны смерд—русін абразіў нас. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Абразіў? Чым і як? {{Разьбіўка|Георгій}} Я словам вострым збіў з іх, пан прафесар, тое, Што рымляне завуць «Sum superbiam», Празмерную высокамернасць, а яны хацелі, Каб я з іх збіў яе яшчэ ў натуры. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. На гэта—вэта. Вы вольны, доміні, ідзіце. {{Разьбіўка|Немцы}}. Мы гэта так не кінем і са скаргай Да прыора мы дойдзем! {{Разьбіўка|Георгій}} Сем змеяў напаткаць менш небяспечна, кажуць, Чым ябедніка аднаго. Мяне караюць богі: Семіжды сем я змеяў спаткаў у тварах вашых. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Ты хто, адкуль і па якой патрэбе? {{Разьбіўка|Георгій}} Францішак Скарына, сын Лукаша, купца Са слаўнага град-Полацка. Сюды прыехаў, прагну Дайсці навук сямі мастацтваў вольных І доктара у лекарскіх навуках. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Прагнеш? {{Разьбіўка|Георгій}} Як пустыня дажджу, прафесар, Як галодны хлеба. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Гэта добра. Калі так прагне чалавек, То знойдзе. А у чым затрымка? {{Разьбіўка|Георгій}} Я веры праваслаўнай, грэцкай. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Гэта блага. Не тое блага, што ты веры грэцкай, А тое блага, Што, пакуль ты не зменіш веры, Цябе дамініканцы на парог не пусцяць. {{Разьбіўка|Георгій}} Тады я зноў вярнуся ў Полацк, пан прафесар, Шукаць такога ладу і парадку. Каб я вучыцца мог, не здраджваючы богу. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Не зменіш веры? {{Разьбіўка|Георгій}} Не. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. І гэта добра: вера—не рэч для гандлю, Бог—не злоты. Ды тут і я нічога не параджу, На жаль мой. <i>(Да Товія.)</i> Што ў цябе? {{Разьбіўка|Товій}} Друк вашай лекцыі, высокі пан прафесар, Прыслалі паглядзець, ці ўсё ў парадку? {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Я акуляры кінуў дома. Вось бяда. Хто прачытае мне, доміні? {{Разьбіўка|Георгій}} Я прачытаю вам. <i>(Чытае.)</i> „Deus homini sensum cedit congnoscere naturam, opus manum eius, ut glorificaret sopietiam Dei, cem sensum hominis limitatus est. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} А разумееш? {{Разьбіўка|Георгій}} Разумею. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Згодзен? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, не згодзен. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Чаму? {{Разьбіўка|Георгій}} Не розум абмяжован, пан прафесар, нашы веды. Па кроплі мёду носячы, пчала напоўніць вулей, Збіраючы па кроплі веды, чалавек пазнаў Сягоння шмат таго, чаго дзяды не зналі. Каб склалі мы ўсе веды пакаленняў, Каб дапыталіся у кожнага здарэння, Чаму яно ў натуры адбылося, Каб зноў яго разбурылі й стварылі, Тады-б мы новым ведам Шлях працерабілі. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Значыць вопыт—маці ўсёй навукі? {{Разьбіўка|Георгій}} Так, пан прафесар, на малы мой розум. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Што не католік ты, маліся богу, доміне Францышак, Інакш цябе пасцігнуў-бы лёс Гуса... Мне трэба працаўнік ў маю бібліятэку... Ты згодзен мне дапамагчы Навесці ў ёй парадак? {{Разьбіўка|Георгій}} Вартаўніком пры ёй мяне пастаўце, — згодзен! {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Жыць будзеш у мяне. Ідзі, правер з ім гэта. <small>(Уваходзіць прыор. Студэнты кланяюцца яму).</small> Чым нас парадуеце, ойча прыор? {{Разьбіўка|Прыор}} Князь кардынал благаславіць меў ласку Работу нашу па іспытах і прыёму. Дзе тут... Францышак з Полацку? {{Разьбіўка|Георгій}} Я перад вамі, ойча прыор. {{Разьбіўка|Прыор}} Благаслаўляй да веку у малітвах князя І кардынала нашага: па ласцы па вялікай Цябе, схізматыка, у выключэнне правіл, Ён дапусціў пазнаць святло навукі, Мо’ некалі душа твая, асветленая верай, Прычасна стане рымскаму касцёлу. {{Разьбіўка|Георгій}} О, перадай ты, сэрца, вестку гэту Тым, хто мяне паслаў, Каго я там пакінуў! {{Разьбіўка|Прыор}} Указам караля і князя-кардынала Ад сённешняга дня Францышак Скарына Між вамі, доміні, як роўны паміж роўных. Віват каралю і біскупу! {{Разьбіўка|Чэхі}} Віват каралю! {{Разьбіўка|Немцы}} Гох біскупу! {{Разьбіўка|Георгій}} Няхай жыве настойлівасць, мой Товій, Няхай жыве святло навукі! Заслона </poem> ==КАРЦІНА ДРУГАЯ.== 1506 год. Бібліятэчная зала ў доме Глагоўскага. Паліцы і шафы з кнігамі і скруткамі, старажытныя мапы, аптэчныя вагі, мензуркі, колбы: усе атрыбуты сярэдневяковага вучонага. Камін з антычнай абліцоўкай. Каля яго і поруч на рабочым стале начынне: клешчы, малаткі ўсіх памераў, ціскі, саганкі для вару і плаўні. Крыху ўбок — стол. засланы чыстым абрусам, з напоямі і ежай. У пакоі прафесар Глагоўскі, у шоўкавай мантыі і аксамітнай шапачцы доктара, і некалькі, па святочнаму апранутых, студэнтаў. Сярод іх Георгій Скарына і Станіслаў Забржэзінскі. За рабочым сталом за нейкай ювелірнай работай Товій. Адчуваецца прыўзнятасць настрою і ў рухах і ў галасах. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. <poem> Маладыя сябры мае! Сярод сямі узгоркаў Рыма Было слаўнейшых два: Капіталійскі, з храмам Юпітэра, Юноны і Мінервы,— То было сэрца Рымскае дзяржавы, — І Авентын, куды збіраліся плебеі, Калі сцяг бунту узнімалі Супроць патрыцыяў. Сябры мае, Мы брацтва наша маладое Назвалі Авентынам нездарма. Наш Авентын — Узгорак Розуму, прытул Навукі. Няхай астатнім светам правіць Капітолій, На Авентыне мы—цары! Сягоння Святкуем выпуск бакалаўраў новых Сямі мастацтваў вольных. Калі сабраліся усе, прашу к застоллю! {{Разьбіўка|Георгій}} Спазніўся Андржэяка — чэх, але Хто позна ходзіць, сам сабе і шкодзіць. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} А тырсафорам сёння хто? {{Разьбіўка|Георгій}} А тырсафорам, пане Забржэзінскі, быць табе Па праву: Больш, як ты, нікому з нас не выпіць. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Тады давайце тырс, інакш за стол не сяду. {{Разьбіўка|Товій}} <i>(смяецца ).</i> На гэты раз падрыхтаваў. {{Разьбіўка|Усе}} <i> (з рогатам) </i>. О-о, глядзіце! І плюшчом абвгг, І шышка спелая, як нос у Стася. <small>(Усе з жартамі садзяцца за стол. не выключаючы і Товія).</small> {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Ну вось, я скіпетр Бакха ўзяў, Наліць прашу каўшы, які каму па густу. {{Разьбіўка|Георгій}} Люблю я Рым і Грэцыю, дзе думка, Глыбокая, як вір, высокая, як неба, І смелая, як леў, і вольная, як птушка. Перапляталася з прыгожай весялосцю. Яны, сябры, уваскрэснуць, веру я, Нібы віно старое, яшчэ набраўшы моцы. За гэту сілу думкі й непадлегласць Яе законам Кронуса—асушым першы коўш. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}}. Эй, Скарына, уладу Бакха мне ўручыўшы, Не забірай яе без спросу. {{Разьбіўка|Георгій}}. На тое мы на Авентыне, брат. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Не, не,—парадак бою і напою За ваяводай гэтых двух баёў, Інакш цябе я пачастую чаркай Вось гэтаю, налітай да краёў! <small>(Ён выцягвае з-за пазухі турыны рог, аздоблены разьбой). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} У такім баю здаюся, Забржэзінскі! За што-ж тады нам выпіць першы коўш? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Навукі скончаны... прабачце, пан прафесар. {{Разьбіўка|Георгій}} Як для каго! НапрыклаД, для мяне Яны яшчэ ледзь пачаліся, дружа. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} А для мяне даволі два гады Спрачацца, колькі дяблаў змясціць мог бог На вастрыні іголкі. Я даведацца хачу, А колькі ворагаў змясціць я сам магу На вастрыні шляхоцкай шаблі, колькі Дзяўчат абняць вось гэтымі рукамі можна, І колькі страўнік грэшны мог змясціць віна? {{Разьбіўка|Георгій}} Апошняе не паддаецца ўліку, Прынамсі для цябе. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} За маладосць, за шчасце, за жыццё Паднімем першы коўш, калі Дазволіць, пан прафесар... {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Я з вамі паднімаю коўш за гэта. Сваім замілаваннем да жыцця Былі па праву вы на Авентыне. <small>(Усе выпілі).</small> За што-б ты выпіў, Товій? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Я пратэстую, пан прафесар. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Я іспыту вас падвяргаю, даміне, на колькі У сценах нашае вышэйшай школы Мы навучылі вас валодаць воляй. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Я падначальваюся, пан прафесар, але ў знак Не знятага пратэсту аддаю сцяг Бакха Свайму суседу. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} За што-ж усё-ж ты-б выпіў, Товій? {{Разьбіўка|Товій}} Калі дазволена мне, беднаму яўрэю, У грамадзе паноў яснавяльможных Сказаць, што думаю,—я выпіў-бы за дружбу, За мір паміж людзьмі аж да сканчэння свету. Каб не крывёй, а потам земляроба Было паліта поле для ужытку люду, Каб не палілі хаты, храмы, сінагогі, А будавалі іх, каб не палілі кнігі, А друкавалі іх, каб людзі так жылі, Як марылі мы з вамі, пан Францышак. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Аман. Гэта будзе, Товій. Калі не меч, а мір Уславіць слова чалавека, Калі не каралі, Філёзафы пасядуць на прастолы. Бо што кароль? Найлепшы—толькі воін, Найлепшы з лепшых у свой вольны час На час стаць можа мецэнатам для навукі. У Польшчы тпыццаць тысяч каралёў, А для навукі Польшча—ноч, на жаль. {{Разьбіўка|Георгій}} За зорку ў той начы, за першы Універсітэт, які нам стаў калыскай, За чалавека ў ім, які падняў пакроіў Ізіды, Даў заглянуць у бездань чалавечых ведаў, Нам крыллі адрасоў, каб мы у свет ляцелі, За нашага прафесара, калегі! <small>(Усе ўсталі і выпілі).</small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Доміне Францышак! З асаблівым Замілаваннем да цябе звяртаю слова, Ўлюбёны вучань мой. Не крыўдзіцеся, другі, Ён быў між вас, як месяц, паміж зорак. Як сонца промень—розумам, І працай, як пчала. Палёту дум яго быў цесны наш убогі Універсітэт. І талент гэтакі зарыць—злачынства. Ў імя таго, Хто даў табе твой розум, Упартасць і узнёсласць дум,— Ідзі вучыцца далей. {{Разьбіўка|Георгій}} Мне даў іх мой народ гаротны. Ў імя яго Гатоў пайсці вучыцца на край свету. Але куды ісці, настаўнік мой? {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Ідзі іў Італію, у Падую. Між Акадэмій свету Яна за ўсіх слаўнейшая, Францышак. Там розуму мужы свяцільнікам навукі Ноч догматаў сляпых і непарушных Сумелі разагнаць. {{Разьбіўка|Георгій}} Пайду, настаўнік мой. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Дай абніму цябе, сын мой. Я ведаў, Што сэрца ты мне ўзрадуеш Адказам толькі гэткім. <small>(Яны горача абняліся і пацалаваліся тройчы).</small> {{Разьбіўка|Товій}} Асмелюся напомніць, пан Францышак, Што засталася ў Вільні нейкая Ізольда, Якая ўсе чаканкі з’ела на Трыстана. {{Разьбіўка|Студэнты}} Э-э Францышак! За табоq такога Не'ведалі на’т мы—бліжэйшыя сябры. У ціхай завадзі заўжды чарцям раздолле, Як грэшніку у кляштары. Хваліся І хто яна і дзе? {{Разьбіўка|Георгій}} Я не забыўся, Товій, на яе. Сябры мае, Я сэрца сёння шчасцем так напоўніў, Што льецца аж праз берагі яно. Гатоў і гэтай радасцю я з вамі падзяліцца. Яна—анёл, мне даны шчодрым небам, Псіхеі роўна прыгажосцю, не здарма Яе жамчужынай ў святым хрышчэнні Назвалі, Маргарытай. {{Разьбіўка|Студэнты}} О то-ж бо то, што Забржэзінскага з сабой Ты з Вільні звёз: баяўся, каб не ўкраў Тваю жамчужыну, бо ён на пэрлы — гад! {{Разьбіўка|Георгій}} Не ўкрадзе. У свяшчэнную я Падую пайду І не адзін, са мною пойдзе Маргарыта. {{Разьбіўка|Товій}} Дазвольце мне, як сценю, цераз год Пайсці слядамі вашымі. {{Разьбіўка|Студэнт}} А як сляды ты тыя знойдзеш? {{Разьбіўка|Товій}} Па ружах, Якія расцвітуць на іхніх сцежках ўсюды. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. За шчасце доміне Францышка Па поўнаму каўшу! {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Не, трэба тут па два І чарачку маленькую ў дадатак! <small>(Уваходзіць Андржэяка, чэх). </small > {{Разьбіўка|Андржэяка}} Хто скажа, што спазніўся я, Няхай ён праглыне язык, замест закускі. З'явіўся я якраз у час, калі Налітыя каўшы яшчэ да рота не данеслі. Коўш чэху Андржэяку! Пасля узнаю, за каго п’ецё. <small>(Усе выпілі).</small> Я знаю, вы пілі за беларуса, за яго. {{Разьбіўка|Георгій}} Дзякуй! <i>(Абнімае.)</i> А усё-ж спазніўся ты. Дзе быў, што нават тайная вячэра Авентына Цябе не прыцягнула, любы Андржэяка? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Не Андржэяка я, а цэлы мех навін. За вушы патрасі мяне, Францышак, Пасыплюцца навіны, як арэхі з меха. {{Разьбіўка|Студэнты}} А добрыя ці не твае навіны? {{Разьбіўка|Андржэяка}} У кожным добрым ёсць благое і ў благім Ёсць добрае. Памёр кароль у Вільні, Памёр і цесць яго ў Маскве. Апальны князь, здаецца, Глінскі Міхаіл, Сцяў гродзенскага ваяводу, кажуць, За здраду нейкую агульнай справе, І ўзняў паўстанне на тваёй радзіме, Брат Францышак. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Сцяў гродзенскага ваяводу? Ты не чуў Як прозвішча яго? Мой бацька быў у Гродні... {{Разьбіўка|Андржэяка}}<i>(хлопае сябе па лобе).</i> Ах, рэшата пустое... Забржэзінскі... Ён прозвішча назваў, ды я не думаў, Што бацька твой... {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Хто «ён»? Дзе быў ты? Чуў адкуль? {{Разьбіўка|Андржэяка}} А ці-ж я не сказаў? Да біскупа паслаў мяне пан прыор А ў біскупа ганец, фон-Шпілер, проста з Вільні. Ад Сігізмунда караля, якога там абралі. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Тады... бывайце! Сёння-ж еду ў Вільню, І плача хай род Глінскага й саюзнікаў яго! {{Разьбіўка|Андржэяка}} У Вільню проста не праедзеш. Той ганец Даў крук вялікі: гарады ўсёй Беларусі Паўсталі з Глінскім. Цар Васіль Маскоўскі Ім раць сваю паслаў у дапамогу. {{Разьбіўка|Георгій}} А Полацк як? Ты не пытаўся? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Праз тое і спазніўся, што пытаўся. Не, Полацк не паўстаў яшчэ. {{Разьбіўка|Товій}} А Вільня як? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Ў руках у караля, хаця кароль не там, Ён вышаў на сустрэчу перакопскім ордам. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Тады хутчэй у Вільню <small>(Ён спешна апранаецца. Георгій загароджвае яму дарогу).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Чаго? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Знішчаць род Глінскага. {{Разьбіўка|Георгій}} Род Глінскага, ці свой народ знішчаць? Ты Забржэзінскім стаў нядаўна, Нават дзед твой, Князь Забярэзінскі, быў праваслаўнай веры, Ён быў-бы з Глінскім зараз. Нават бацька твой Ішоў з сваім народам, покуль здрада Яго з шляху не збіла. Ты-ж куды ідзеш? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Сын Скарыны-купца, Пра гэта не тут размовы весці, А на бранным полі, Там да тваіх паслуг. Бывайце, пан прафесар! <small>(Ён выходзіць не развітваючыся з астатнімі). </small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. О, Польшча, Польшча, як шкада, што правіць Табой не ясны розум, — ясныя паны З пышлівасцю крывой і аднабокай! Сярод славян Магла-б ты стаць ядром ў арэсе, І моцным быў-бы той арэх Пры братняй дапамозе... А так згубіць сябе ты можаш, Абяскровіць іх На радасць ворагам сваім і іхнім... {{Разьбіўка|Студэнты}}. Чэх, навіна твая такая, што не ўседзіш. Дазвольце, доміне прафесар, нам пайсці? {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Ідзіце, другі, толькі не губляйце з сэрца Зярняты чыстыя дабра і праўды, Якія вы тут атрымалі. Палічу тады Сваю я працу сплачанай. Застанься ты, Францышак, І, Андржэяка, ты. <small>(Студэнты развітваюцца і выходзяць. Товій збірае са стала).</small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Што расказаў яшчэ той веснік з Вільні? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Пры Забржэзінскім не хацеў казаць я. Глінскі Ўварваўся ў замак ноччу, на пасцелі Зняў ваяводзе галаву, бо той калісьці Ўвесь плак паўстання выдаў каралю, І, каб не смерць старога караля, вісець-бы На шыбеніцы Глінскаму. {{Разьбіўка|Георгій}} Не толькі Глінскаму, а й бацьку І можа нават мне. {{Разьбіўка|Андржэяка}} Чакай, чакай, Францышак! Гэты Шпілер Казаў, што сцята галава яшчэ Купца і мешчаніна Вільні, Скарыны якогась. {{Разьбіўка|Георгій}} Кім сцята? Глінскім? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Не, у часе бойкі, вартай Забржэзінскіх, Бо ён адкрыў вароты замку, начаваў у ім. {{Разьбіўка|Георгій}} Прымі ты, божа, ў рай душу яго, Даруй мне радасць ў смутную хвіліну, Што за народ, а не супроць яго Паклаў сівую галаву сваю Стары мой добры бацька. Благаславіце, пан прафесар, ехаць у Вільню. Не словам, А мячом за свой народ змагацца. {{Разьбіўка|Андржэяка}} Чакай. Калі ты сын старога Скарыны, Нябожчыка, тады павінен сёння-ж Не ехаць, — бегчы, і не ў Вільню, А далей ад Вільні, У Прагу да мяне. Бо Шпілер той прывёз Загад схапіць... Чакай-жа... Ха-ха-ха! Дарэмна напужаць мог, галава пустая! Схапіць Георгія, а не Францішка... {{Разьбіўка|Георгій}} Георгій я і ёсць. Францышкам тут назваўся, Каб да навукі дапусцілі. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Тады ты, Товій, прынясі адзенне мніхаў, Маіх гасцей, што загулялі недзе, Пераапранутыя ў свецкае. <small>(Товій выконвае).</small> Вы пойдзеце да Андржэякі. Заўтра рана Вам коні сам падам ледзь золак І ў Прагу, як мага, хутчэй! {{Разьбіўка|Георгій}} Не ў Прагу, ў Вільню, пан прафесар! На выклік Забржэзінскага адказ інакшы Даць не магу. Цень бацькі кліча. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Народ больш бацькі, сын мой. Забржэзінскі што? Умоўнасць, праз якую Ты здольны перайсці ў імя народа, Як прыкра не было-б для токара твайго, мой сын. Павер настаўніку, на полі бою Адзін ты — невялікая падмога. Інакшай славы і падмогі ад цябе Чакае твой народ, Георгій: Ты возьмеш на сябе яго аcветы лёс, Ты Акадэмію у Полацку збудуеш, Калі народ твой пераможа. {{Разьбіўка|Георгій}} Калі-ж народ разбіты будзе? {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Народ разбітым быць не можа; Калі-ж адступіць ён, тады яшчэ пільней Патрэбна будзе галава твая, твой розум Твайму народу. Вер, як бацьку, мне, Георгій! Затрэ вайна і час у каралеўскіх слуг Тваю віну, ты вернешся у Вільню, Апорай станеш новай барацьбы, А можа й перамогі. Ідзі у Падую. {{Разьбіўка|Георгій}} Не... Маргарыта там... {{Разьбіўка|Андржэяка}} Цьфу! Як вытрасі з сябе усе навіны? Калі Георгій ты, дык можа ты і Юрка? {{Разьбіўка|Георгій}} Адно і тое гэта. {{Разьбіўка|Андржэяка}} Значыць, да цябе Ішла старая з Вільні. Па дарозе я спаткаў Ці то убогую, ці проста багамолку, Яна, убачыўшы маю адзежу, запытала: Ці ведаю я Юрку Cкарыну, які сюды вучыцца Паехаў два гады назад? А я сказаў, Што Юркі я не ведаю, а ёсць знаёмы Францышак Скарына, то можа ён што знае. {{Разьбіўка|Георгій}} А дзе яна? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Прывёў да вас ў кухарню, пан прафесар. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Ідзі і прывядзі сюды старую, Товій. {{Разьбіўка|Андржэяка}} І я з табой. Ты па дарозе патрасеш мяне, Мо’ высыплюцца ’шчэ навіны? <small>(Яны выходзяць).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Што, божа мой, старую ўзняць магло Аж з Вільні ў Кракаў? Хто яна такая? {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Будзь мужным, сын мой! Некалі я ў Рыме Гадзіннік бачыў сонечны. Вакол яго цыфіры Мудрэц адзін зрабіў рукой мастацкі надпіс: „Vulnerat omnes, ultima necat.“ «Раняць ўсе, астатні забівае». Гатоў да новага іспыту будзь, мужайся! <small>(Товій і Андржэяка прыводзяць Арыну. Юрка кідаецца да яе).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Арына! {{Разьбіўка|Арына}} Юрка! Вось давялося дзе спаткацца... {{Разьбіўка|Георгій}} Што з Маргарытай? {{Разьбіўка|Арына}} Сокал, сокал, Нашто сваю галубку кінуў ты тады? Ой, закляваў яе груган драпежны! {{Разьбіўка|Георгій}} Хто? {{Разьбіўка|Арына}} Адвернік, той хрыстапрадавец, загубіў Яе жыццё... Гвалтоўна аддала Дарота Яму тваю, наш голуб, Маргарыту замуж. {{Разьбіўка|Георгій}} „Ultima necat!"—апошні забівае. Дзе ты, шчасце, Якім я толькі што быў повен? Хто спусташыў душу маю? {{Разьбіўка|Арына}} Як плакала яна... прасіла: «Мамка! Ідзі хоць на край свету, Юрку адшукай. Скажы: «Кахала і чакала. Кахаю больш яшчэ, Ды не судзіў нам бог і злыя людзі». І я пайшла, як пабірушка, і дайшла... {{Разьбіўка|Георгій}} У Вільню, Товій! {{Разьбіўка|Глагоўскі}} У Прагу, сын мой! Спакушае бог цябе, Як Іова. Мужайся! Утапі у працы І гэты боль, бо нават богі Зрабіць не могуць быўшае набыўшым. {{Разьбіўка|Георгій}} Не! Тады ў стан Глінскага, Каб скласці галаву На шаблю вострую. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Каб ворагі сказалі дзякуй? Каб бацька твой Пракляў цябе? Каб, вядучы цябе на плаху, Смяяўся вораг твой з твайго народа? {{Разьбіўка|Георгій}} О не, з народа я смяяцца ім не дам! Я згодзен, мой настаўнік... Сцісну сэрца, Пайду я пешкі праз Еўропу; сілу волі Я накірую для адзінай мэты У імя цябе, ў імя любві сваёй к табе, Народ вялікі мой, пакутнік мой вялікі! Дай, Товій, ненавіснае адзенне. Ідзём, мой добры сябра! {{Разьбіўка|Андржэяка}} Ідзём, Францышак! {{Разьбіўка| Товій }}. Я з вамі заўтра. Я ўцяку ад буквалітца. {{Разьбіўка|Георгій}} Бывайце, дарагі настаўнік! Дзякуй За вашу працу і за сэрца залатое дзякуй. <small>(Абнімаюцца, развітваюцца).</small> {{Разьбіўка|Арына}} А што сказаць мне Маргарыце? Адпачну, Калі дазволіць гэты пан... {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Прашу я вельмі. {{Разьбіўка|Арына}} ... І пайду. {{Разьбіўка|Георгій}} Скажы, Арына… Праклінаю час, калі Спаткаў яе, ў які я ёй паверыў. Які мне сэрца выпаліў пякучым болем... Не! Не кажы таго!.. Скажы, што я люблю, Што не забыць яе нідзе мне і ніколі, Што абыйду я мора і зямлю, А к ёй прыяў такім, як быў, каб хоць памерці Ля ног яе... Не, не кажы і гэта! Скажы, што шчасця ціхага жадае Табе твой Юрка, што гатоў ён сам Пакуты несці на крыжы, каб вымаліць у бога Ёй шчасця ціхага хвіліну. Толькі гэта Скажы, Арына, ёй. <small>(Ён і Андржэяка вышлі)</small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Ідзі, адпачывай, старая. Товій, Запры запоры, коней сам дагледзь, Каб сіл хапіла нават ад пагоні Уратавацца, калі трэба будзе. <small>(Товій і Арына выходзяць. Глагоўскі адчыняе акно).</small> Не моцна шчасце чалавека ў свеце, Не моцны й лёс мацарстваў і імперый. Адна прырода моцна, роўнаважна, Але затое і бяздушна. А што лепей, Не знае чалавек... І, непакойны духам, Будуе піраміды, храмы, творыць цуды І разбурае іх... Шукае шчасця... А дзе яно?.. А па якіх законах І хто, і да якое мэты Табой кіруе, непакойны дух наш? <small>(Задумваецца, гледзячы ў акно. Ціхенька ўваходзіць Товій).</small> {{Разьбіўка| Товій }} Пан прафесар, імем караля Там нехта грукае у браму. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Ідзі і адчыні. {{Разьбіўка| Товій }} Мо’ з вока што прыбраць? {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Не трэба. <small> (Товій выходзіць). </small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Святая інквізіцыя, напэўна? Начныя кажаны святой савы, Увенчанай тыарай рымскай, Што не выносіць сонечных праменняў. Што прывяло іх на святло акна майго? <small> (Зачыняе акно. Уваходзяць фон-Шпілер, Ёган, пісец, прыор і Товій). </small> {{Разьбіўка| Прыор }} Прабачце, пан прафесар, што позна Турбуем вас. Ну, дзе студэнты, пане Шпілер? {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Што гэта знача, Ёган Шпілер? {{Разьбіўка| Ёган }} Да біскупа дайшлі, здаецца, весткі, Што пан прафесар наш сягоння Сабраў тут новых бакалаўраў некаторых... {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Хто-ж весткі тыя біскупу данёс? {{Разьбіўка| Ёган }}. <i> (нахабна) </i>. Католік добры. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Католік ён не добры і не добры шпег. {{Разьбіўка| Прыор }} Я-ж гаварыў, што гэта глупства, што мана, Што Акадэмія пад нашым кіраваннем Апірышчам каталіцызма стала... Пытайцеся пра Скарыну, фон-Шпілер. {{Разьбіўка| Шпілер }} У вас жыве Георгій Скарына? {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Францышак Скарына тут жыў, а сёння Ён вестку атрымаў, што дома ў Вільні Памёр айцец, і выехаў у Вільню, Каб вымершчыну атрымаць. Усё? {{Разьбіўка| Шпілер }} Як так, — усё. {{Разьбіўка| Пісец }} Вікары біскупа прасіў вас прыбыць у замак. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Товій, пабудзеш дома. Накармі старую, Пра коні не забудзься. Добрай ночы. {{Разьбіўка| Товій }} Ўсё будзе зроблена, вяльможны пан прафесар. </poem> Заслона. =АКТ IV= '''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:''' '''Георгій Скарына.''' '''Товій.''' '''Леанардо'''—камандор «браво». '''Паоло''' — яго памочнік. '''Джакобе''' — кухар «браво». '''Джузепе''' — выпівака, яго падручны. '''Фадзей Мусаці''' — віцэ-прыор Медычнай Калегіі. '''Джульета''' — яго дачка. '''Першы вучоны.''' '''Другі вучоны.''' '''Альдзіне''' — венецыянскі друкар. «Браво», вучоныя, сяброўкі Джульеты, студэнты. ==КАРЦІНА ПЕРШАЯ І ДРУГАЯ.== 1512 год. Горная цясніна каля Падуі, у Італіі. Стан «браво» — разбойнікаў. Усюды ў беспарадку раскідана запасная зброя, стракатыя груды рознай вопраткі. З-за скалы відаць шацёр камандора. Пасярод аленіны гарыць касцёр, над якім трыножнік з катлом і верцел са смажанінай. Каля іх завіхаецца Джакобе. Крыху далей Джузепе сядзіць на камені і прабуе віны з мяхоў і вялікіх гладышоў. <poem> {{Разьбіўка|Джакобе}} Гэй, кратайся, Джузепе — чарапаха! Наш цэзар можа быць з хвіліны іна хвіліну З сваёй нявестай, і тады... Ты чуеш, вінны мех са скуры Асла старога... ён цябе На макароны скрышыць, пашаткуе. {{Разьбіўка|Джузепе}} Сін’ёр палонік, з ручкай, перапрэўшай у супе, Не перашкаджай ты справе вельмі тонкай: Віно павінен выбраць я на гэты На царскі пір, на царскае вяселле. Тут трэба тонкі густ і добры вопыт. Вось гэта, можа? <i>(Спрабуе.)</i> Гм... Крышачку кісліць. Наш цэзар можа уявіць, што мы знарок Падсунулі яму кісьляціны, каб пасмяяцца З яго вяселля, з жонкі, і тады Ты пападзеш ў давільню вінаграда І ператворышся у жмых. {{Разьбіўка|Джакобе}} Пры чым тут я, ублюдак Бакха? Ты выбіраў віно, ты й падстаўляй кумпяк Пад бот яго. {{Разьбіўка|Джузепе}} Э, не! Ён знае, чым мяне настрашыць: Ён будзе біць цябе, каб я баяўся. А дай-тка мне, Джакобе, смажаніны, Каб ведаць, як яна густуе З віном вось гэтым. {{Разьбіўка|Джакобе}} Скажы прасцей, п’янчуга, закусіць патрэбна. Закусіш і каршнём. Ой, пападзе табе! {{Разьбіўка|Джузепе}} Мне?! Хацеў-бы я пабачыць, хто Адважыцца чапіць мяне, смялейшага між браво! О, я яму-б усё горла перагрыз вось так... <small>(Ён хапае смажаніну з верцелам і, апякаючыся, грызе яе). </small> {{Разьбіўка|Джакобе}} Кінь смажаніну, каплун! {{Разьбіўка|Джузепе}} Я смажаніну ўзяў?! Глядзі ты! У парыве гневу нават не заўважыў. {{Разьбіўка|Джакобе}} Чаму-ж, калі ты не заўважыў, камень не ўгрызнуў? {{Разьбіўка|Джузепе}} А я аднойчы грыз і камень, у саборы Святога Марка, у Венецыі. {{Разьбіўка|Джакобе}} Мані, мані, стары манюка, бо з маны Падаткаў не бяруць. {{Разьбіўка|Джузепе}} Хто, я маню? Клянуся Хрыстафорам! Справа так была: Аднойчы камандор ахвотнікаў паклікаў Пайсці ў Венецыю, ў сабор святога Марка, Прыстукнуць варту для парадку і забраць Што знойдзецца. Хто-ж самы смелы? Вядома я. Двух малайцоў угаварыў я І рушылі. А ноч такая цёмная, Што носа ўласнага і то не бачыш. І адчуваю я, што чорт нас ў цемры кружыць, Давай чытаць я ўголас загаворы, Якім мяне манах вандроўны навучыў. {{Разьбіўка|Джузепе}} Дапамагло? {{Разьбіўка|Джакобе}} Яшчэ, брат, як! Бо то-ж была замова, Што сам Люцыпар ад яе у пекла-б збег. {{Разьбіўка|Джузепе}} Ну, дык брашы далей. {{Разьбіўка|Джакобе}} Не верыш, што такая ёець замова? {{Разьбіўка|Джузепе}} Чаму? Я сам адну замову знаю, Што ад яе Люцыпар нават з пекла уцячэ. {{Разьбіўка|Джакобе}} Дык вось, прышлі. Вартаўніка за горла, Ключы ад пояса і ў храм. Там пад прастолам Тайнік знайшлі, а лезці ўсе баяцца. Палез ізноў-жа я. Тут чорт, відаць, пабачыў, Што я палез, і за мае замовы Люк каменем прыкрыў. Туды, сюды я, — няма выйсця. Ліраў колькі хочаш, Чаш залатых да чорта. Золата, каменне — самацветы, А хоць-бы лом які, ці, нават, колі Было акенца збоку: галава пралезе, А плечы не. І камень нетаўсты, стары. Давай зубамі грызці. Вось гэты зуб зламаў, А выгрыз дзірку, вылез... {{Разьбіўка|Джузепе}} А мне казалі, што табе той зуб Жанчына качаргою выбіла, Як п’яны да яе палез. {{Разьбіўка|Джакобе}} То зуб другі быў, гэты там зламаў. <small>(Джузепе толькі тут заўважыў, што Джакобе трымае ўжо толькі костку ад смажаніны: рэшту абгрыз). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} А смажаніну з’еў усё-ж, гад? {{Разьбіўка|Джакобе}} <i>(робячы выгляд, што здзіўляецца.)</i> З’еў?! Даруй, браток, сам не заўважыў нават. {{Разьбіўка|Джузепе}} Дык... костку дагрызай мне зараз! {{Разьбіўка|Джакобе}} Костку? Дык яна-ж цвярдая. {{Разьбіўка|Джузепе}} А камень грыз? Грызі! Інакш скажу я Леанардо... {{Разьбіўка|Джакобе}} А я скажу: пажартаваў. {{Разьбіўка|Джузепе}} І ён таксама пажартуе: загадае Цябе уздзець на верцел і падсмажыць. <small>(Чуваць гук трубы). </small> А вось і Леанардо, лёгкі на ўспамін. Ты чуеш крыкі, трубы? То картэж вясельны: Вязе нявесту Цэзар, узятую ў баю. Тут будзе пір, які гарам не сніўся, Калі іх бог ляпіў. Віна, сін’ёр абжора! Ружы, ружы дзе? Трубі ў адказны рог! <small>(Хапатлівая падрыхтоўка да сустрэчы: на паднос ставяцца два рагі, абвітыя ружамі, кладзецца хлеб. наліваецца віно. Джакобе хапаецца за трубу. Раптам з-за скалы ўваходзяць браво, узброеныя, запыленыя, перавязаныя акрываўленым шмаццём. Яны нясуць на насілках нерухомых Леанардо і Джульету). </small> {{Разьбіўка|Паоло}} Спыніць, сын ведзьмы! Бачыш, паміраюць. Насілкі ў цень стаў поруч. Хай хоць на тым свеце Іх душы возьмуць шлюб перад прастолам бога. {{Разьбіўка|Джузепе}} Што здарылася, браво? {{Разьбіўка|Джакобе}} Як маглі Вы пад абух падвесці камандора? {{Разьбіўка|Паоло}} Маўчы, сын бочкі! Біліся мы добра, Ды картэж Джульеты ахоўвала варта, Ўдвая мацнейшая за нас. Мы іх паклалі ўсіх. Маглі схапіць Джульету, ды яна у міг астатні Паслала кулю ў сэрца камандору, а сама З скалы саскочыла і, мабыць, паламала ногі. {{Разьбіўка|Джузепе}} Навошта-ж вы яе сюды цягнулі? Трэба Было на месцы там прыкончыць. {{Разьбіўка|Паоло}} Так Леанардо загадаў, пакуль не страціў памяць. <small>(Леанардо застагнаў на насілках. Паоло падышоў да яго). </small> Віна, Джакобе... Што, цяжка, камандор? Віна-б мо’ выпіў? {{Разьбіўка|Леанардо}} Дзе... Джульета? {{Разьбіўка|Паоло}} Пры нас. {{Разьбіўка|Леанардо}} Ёй доктара... І ўсе... ўсе скарбы, што я маю... Аддаць яму, калі ён... вылечыць яе й мяне. {{Разьбіўка|Паоло}} Па ўсіх дарогах разаслаў я браво Доктара шукаць. {{Разьбіўка|Леанардо}} Калі-ж не вылечыць... яго й яе… Жывых са мной... у магілу. Цяжка... дай віна. <small>(Чуваць гук трубы. Гук набліжаецца). </small> {{Разьбіўка|Паоло}} Джакобе! Адказны гук трубы! Магчыма, доктар. <small>(Джакобе прамарудзіў і атрымаў выспятка ў зад). </small> Хутчэй, сын бочкі з тухлым півам! Часцей, часцей трубі, хай у галоп Сюды імчацца. Лічаны хвіліны тут. {{Разьбіўка|Джульета}} <i> (трызніць) </i>. Сюды... ка мне, мая... ахова! {{Разьбіўка|Паоло}} Маўчыце, сін’ярыта, не растраўляйце сэрца, Інакш вось гэты нож абрэжа вам жыццё! Дай ёй віна, Джузепе. <small>(Джузепе выконвае). </small> {{Разьбіўка|Джульета}} Дзе я? {{Разьбіўка|Джузепе}} Не трэба хвалявацца, сін’ярыта. Вы на гэтым свеце. У Леанардо Чорта, Цэзара, у якасці яго нявесты, А жонкай станеце, вас ведзьмай назавуць, Хаця, прызнацца, прозвішча такое Прыстане вам, нібы свінні сядло. {{Разьбіўка|Джульета}} О, Санта Марыя, ратуй мяне! <small>(Яна зноў вяне. У гэты час браво цягнуць звязаных вяроўкамі Георгія Скарыну і Товія. Абодва пасталелі, апрануты бедна, па-дарожнаму. За плячыма ў кожнага торбы з кнігамі). </small> {{Разьбіўка|Браво}} Вось, камандор Паоло, нейкі чужаземец Ідзе у Падую... Мяркуючы па ношцы, Да медьшыны нейкае ён мае дачыненне. {{Разьбіўка|Паоло}} Вы, чужаземец, доктар? {{Разьбіўка|Георгій}} Я чалавек, якому вы, звязаўшы рукі, Звязалі і язык. {{Разьбіўка|Паоло}} <i>(замахнуўся шабляй).</i> Адказвай і адразу, бо... Для камандора дорагі хвіліны. Ён ранен... памірае. {{Разьбіўка|Георгій}} Калі ты хочаш, каб хутчэй было, Дык рассячы не галаву, — вяроўкі, Якімі звязан я. {{Разьбіўка|Паоло}} Эй, развязаць яго! <small>(Георгія развязваюць).</small> Вы — доктар? {{Разьбіўка|Георгій}} Я — бакалаўр, аднак ў лякарскіх справах Я разумею. {{Разьбіўка|Паоло}} Вось камандор наш ранены і вось яго нявеста. Ратуйце іх жыццё. Калі ўратуеце, дам волю І ўзнагароду ўзяць самім дам права. {{Разьбіўка|Георгій}} А калі не адратую? {{Разьбіўка|Паоло}} Тады, даруйце, але вас жывога Мы пахаваем разам з ім. {{Разьбіўка|Георгій}} Даўно ён ранены? {{Разьбіўка|Паоло}} З гадзіну будзе. {{Разьбіўка|Георгій}} А яна? {{Разьбіўка|Паоло}} Тады-ж, як раніла яго. {{Разьбіўка|Георгій}} Слугу майго таксама развяжыце. {{Разьбіўка|Паоло}} Не развязаць, — павесіць загадаю зараз, Калі яшчэ ты памарудзіш... {{Разьбіўка|Георгій}} Загад мой выканаць, інакш я пальцам не крану І за жыццё яго ў адказе сам ты, браво! {{Разьбіўка|Паоло}} Развязвайце й яго. Хутчэй, вароны! {{Разьбіўка|Георгій}} Товій, падрыхтуй ланцэты. Вар гатаваны ёсць? Дастань той сок раслінны, што кроў спыняе. Параненага у шацёр, каб лішніх не было вачэй. Рушнік мне чысты. Жвава! <small>(Яго загады выконваюцца вокамгненна. Брава і Паоло выходзяць на цыпачках. Відаць толькі спіна Георгія і яго хуткія рухі з шатра). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} О, гэта доктар! Паглядзі, як заскакалі нашы, Як ён смычком павёў! {{Разьбіўка|Джакобе}} А можа ён вядзьмар? Свят... {{Разьбіўка|Джузепе}} Стой, не хрысціся, дурань! Калі кум Ён д’яблу, Леанардо лепш не трэба: Ён ачуняе зараз. Пра сябе, калі баішся, Чытай сваю замову. <small> (Яны хаваюцца за скалой. Праз нейкі час Георгій выходзіць з палаткі, выціраючы акрываўленыя рукі). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Товій! {{Разьбіўка|Товій}} <i>(выходзячы з палаткі).</i> Я тут, сін’ёр. {{Разьбіўка|Георгій}} Камандор наўрад ці выжыве... Хаця Ён дужы, як мядзведзь нагорны... Товій, я вызвалю цябе. Ідзі ў Падую І чакай мяне. Калі-ж мяне не будзе, Ты дабярэшся ў Вільню, хай праз год, праз два... Вось гэты персцень Маргарыце перадай. І ўсё... {{Разьбіўка|Товій}} Ад вас, Георгій, я нікуды не пайду. {{Разьбіўка|Георгій}} Не разважаць! {{Разьбіўка|Товій}} Тады у Падуі знайду людзей я, Я грошы выкупіць знайду вас, пан Георгій. {{Разьбіўка|Георгій}} Ідзі! Прылікі для, я дам табе рэцэпт. Вазьмі Ўсе запісы мае і кнігі, перадай на сховы Калегіі медычнай... Эй! <small> (Джакобе і Джузепе выходзяць з-за скалы). </small> Хто старшы ў вас? {{Разьбіўка| Джакобе і Джузепе }} <i>(разам).</i> Паоло. Эй, Паоло! <small> (Паоло з'яўляецца). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Памоцніка свайго, Паоло, у Падую я шлю Па зелле, мне патрэбнае. Ты загадай Яго правесці на дарогу, даць пароль, Як зноў да вас дабрацца. Жвава! {{Разьбіўка|Паоло}} Але, сін’ёр... мы — браво, мы — разбойнікі, сін’ёр. Прытулак наш знаць не павінен Ніводзін чалавек, тым больш нам незнаёмы. {{Разьбіўка|Георгій}} У вас, Паоло, быў нікчэмны камандор: Ён вас не навучыў на’т слухацца загаду. Загад мой выканаць. Пакуль агледжу Я сін’ярыту, каб ён быў далёка. {{Разьбіўка|Паоло}} Джузепе, завяжы слузе сін’ёра вочы І правядзі на падуанскую дарогу Паўночнай сцежкаю. Там пачакаеш, покуль Назад ён вернецца. {{Разьбіўка|Джузепе}} Хто? Я?! Ніколі! Зарэжце, не пайду. {{Разьбіўка|Паоло}} Чаму? {{Разьбіўка|Джузепе}} Адыйдземся убок. Ці-ж ты Не бачыш сам, Паоло, гэта — д’ябал. Відавочна, Наш Леанардо чорту даў падпіску на душу І не паспелі раніць Леанардо, Як чорт сам тут, як тут. {{Разьбіўка|Паоло}} Навошта-ж ён яго ратуе? {{Разьбіўка|Джузепе}} А можа тэрмін не сышоў па іх умове. {{Разьбіўка|Паоло}} А ты слугу прымусь, адвёўшы, пажагнацца... {{Разьбіўка|Джузепе}} Ён іудзей па выгляду і імені, Паоло. Ты думаеш, ён не знарок зрабіў яго такім, Які насіць крыж не павінен? Не пайду! Пашлі Джакобе. Ён замову знае, Якой ніводзін д’ябла не выносіць. {{Разьбіўка|Паоло}} Эй, Джакобе! {{Разьбіўка|Джакобе}} <i>(які знарок знік у пачатку размовы аб провадах Товія).</i> Я! {{Разьбіўка|Паоло}} Ты правядзеш слугу сін’ёра. {{Разьбіўка|Джакобе}} Я?! Крый божа. не пайду... Бо... ён не доктар, ён — вядзьмар... {{Разьбіўка|Джузепе}} Ты-ж ведаеш замову... Каб ты так сонца знаў. {{Разьбіўка|Паоло}} А зрэшты, Ты пойдзеш к чорту ў зубы, калі я вялю! <small>(Ён падганяе каршнямі Джакобе. Джузепе кісне са смеху). </small> {{Разьбіўка|Паоло}} Ідзі, слуга сін’ёра, з ім. Я давяду Да першай варты вас і прасачу, Як вочы ён табе завяжа. <small> (Джакобе, Товій і Паоло выходзяць). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} Ну і дурны, свіны кумпяк, папаўся, Як чарапаха ў суп. Адзначым крэйдай дзень, Калі Джакобе чорт павёў у пекла, Каб выпіць за душу яго на сарачыны. <small> (Ён на скале выводзіць крэйдай рымскае «І». Святло гасне і запальваецца. Глядач бачыць, як Джузепе перапраўляе І на Х, пасля на ХХ, пасля на ХХХХ. Святло зноў гасне і запальваецца. На сцэне Георгій і Джульета). </small> {{Разьбіўка|Джульета}} Скажыце мне, Франчэско, ці прыгожа Радзіма ваша? {{Разьбіўка|Георгій}} Зямля бацькоў маіх сурова, але прыгожа. Там акіян лясоў, і нават герцагіні Не апрануцца так, як апранаюцца лясы То ў маладую веснавую зеляніну, То ў залатыя аксаміты дзён асенніх, То ў белы пульхны снег, прыбраны ў дыяменты Марознай ночы, ціхай, месячнай і звонкай. {{Разьбіўка|Джульета}} Вы вельмі любіце сваю радзіму? {{Разьбіўка|Георгій}} Як не любіць радзіму?! Нават зверы, птушкі І тыя любяць месца, дзе жывуць. Вось бусел... Кожны год ляціць Ён ад зімы суровай ў цёплы вырай. Там сонца круглы год, там досыць сытай ежы, І ўсё-ж, калі вясна прыходзіць на яго радзіму, Праз многа тысяч міль ён зноў ляціць туды, Каб у гняздзе сваім, з бусліхаю сваёю Падгадаваць дзяцей На тым зялёным старасвецкім дубе. Дзе можа прадзеды яго калісьці у гняздо Паклалі першы сук. {{Разьбіўка|Джульета}} І вас, як бусла, цягне ў Беларусь? {{Разьбіўка|Георгій}} О, я зайздрошчу буслам! Каб мне крыллі, Я быў-бы там штогод. Шчаслівы чалавек Вякоў наступных: ён будзе крыллі мець. {{Разьбіўка|Джульета}} Як? вырастуць, ці, як Ікар, ён злепіць воскам? {{Разьбіўка|Георгій}} У чалавека крыллі вырасці не могуць. Я гэты месяц скарыстаў тут, як нідзе, ніколі Не мог-бы скарыстаць вучоны Акадэміі любой... {{Разьбіўка|Джульета}} Як зразумець вас, доктар? {{Разьбіўка|Георгій}} Я бачыць мог будову цела чалавека, Я кожны мускул мог яго трымаць ў руках, Мог параўнаць іх з мускуламі птушак, Звяроў, жывёл. Я тут пазнаў ўсё тое, За што любы вучоны Захаду згарэў-бы Не на адным кастры, а на сямі адразу. {{Разьбіўка|Джульета}} Вы бралі трупы?.. {{Разьбіўка|Георгій}} Я пахаваў іх чэсна, усе малітвы. Якія ім належалі па веры іхняй, Я прачытаў над імі. {{Разьбіўка|Джульета}} І вам было не страшна? {{Разьбіўка|Георгій}} Пасля мне стала страшна, як пабачыў, Як глушыць цэркаў веды, як грахом Яна заве не тое, што грахоўна, — Грахоўнае, звярынае, сваё Нам выдае яна за чыстае, святое... {{Разьбіўка|Джульета}} Мой бацька, віцэ-прыор Калегіі Медычнай у Падуі, Сваім сябрам найблізшым часта гаварыў Вось тое-ж, што і вы, Франчэско. О, бедны бацька мой! Чаму табе я Пра пісьмы, дамаганні Леанардо не сказала? Ты-б не пусціў мяне за горад, да сяброўкі... Вы гаварылі з Леанардо? {{Разьбіўка|Георгій}} Гаварыў. {{Разьбіўка|Джульета}} І што? {{Разьбіўка|Георгій}} Зламаць яго пакуль што не ўдалося. {{Разьбіўка|Джульета}} А ўдасца? {{Разьбіўка|Георгій}} Цяжка адказаць. Душой надломан ён: што вырашыць сягоння так, То заўтра вырашыць зусім іначай. Дні першыя ён абяцаў за аднаўленне сіл Аддаць ўсе скарбы мне, якія мае, Пасля зрабіў мяне рабом і патрабуе выкуп. Што заўтра скажа, невядома нават богу. {{Разьбіўка|Джульета}} Я чула, вас ён лічыць чарадзеем, І страшна стала мне: а раптам... {{Разьбіўка|Георгій}} Я чарадзей?.. Не, сін’ярыта, не, клянуся богам. Каб быў я чарадзей, даўно-б мы з вамі Былі у бацькі вашага, ў Падуі, я-ж, быць можа Ў далёкай Вільні быў-бы... {{Разьбіўка|Джульета}} Хто ў Вільні ў вас, Франчэско? Маці, бацька? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, яны памерлі, сін’ярыта. {{Разьбіўка|Джульета}} Ёсць сёстры, ёсць браты у Вільні? {{Разьбіўка|Георгій}} І іх няма. Брат, пэўне, у Пазнані, Пляменнік недзе ў немцах, сёстры Усе замужнія, рассыпаны па свеце. {{Разьбіўка|Джульета}} Тады... каханая чакае ў Вільні? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, сін’ярыта, не чакае і каханая мяне... {{Разьбіўка|Джульета}} Франчэско мой, скажыце: за мяне Вас не пускае Леанардо? {{Разьбіўка|Георгій}} Так, сін’ярыта. Я сказаў яму, Што платаю адзінай за збаўленне Яго ад смерці немінучай, я вазьму – Умове згодна — толькі вашу волю. Ён забабонны, як папа рымскі, і яму здаецца, Калі адпусціць ён мяне, не выканаўшы просьбы Свайго збавіцеля ад смерці, смерць За ім назаўтра прыдзе. {{Разьбіўка|Джульета}} Франчэско, доўга так не будзе: Ён зломіць страх свой перад вамі Пасля папойкі добрай, і тады Мяне прымусіць жонкай стаць яго, а вас Ён спаліць на кастры, як чарадзея. Мо’ лепей... кінуць вам мяне. Я зноў Ўніз рынуся з скалы. Бо я... Бо я люблю вас, мой Франчэско... {{Разьбіўка|Георгій}} Бедная Іола! Пакінуць вас, бездапаможную, святую, У кіпцях звера, у пячоры льва, — Якой цаной купіў-бы я пасля Хвіліну хоць адну спакою? Не! Ці выйдзем разам мы, ці і загінем разам. {{Разьбіўка|Джульета}} Вы любіце мяне, Франчэско? {{Разьбіўка|Георгій}} Сін'ярыта, некалі ў лівійцаў Сярод пяскоў і скал бязмежнае пустыні Быў храм Амону, богу тых пяскоў бясплодных. Мая душа — пустыня. Храм Амона, Сам раскалены, як яна, стаіць у ёй... Ці могуць кропелькі расы жар гэты знізіць?.. Я чую гук трубы: варочаецца Леанардо. Кладзіцеся у ложак, бо хвароба Адзіная пакуль што абарона... <small>(Ён праводзіць яе ў шацёр. Джузепе адказвае на трубу. Праз нейкі час ўваходзіць Леанардо, і стомлена кідаецца на камень). </small> {{Разьбіўка|Леанардо}} Што новага, Джузепе? {{Разьбіўка|Джузепе}} Нічога, камандор. Сін’ёра грэлася на сонцы, Гаварыла пра нешта з доктарам. {{Разьбіўка|Леанардо}} Сама прышла? {{Разьбіўка|Джузепе}} Не, ён яе прывёў і вывеў у шацёр. {{Разьбіўка|Леанардо}}. Ідзі! <i>(Той пайшоў.) </i> Як мала сіл яшчэ ў мяне: Прайшоў з поўмілі, і сіл няма. Эй, доктар! {{Разьбіўка|Георгій}} <i>(выходзіць з шатра).</i> Што трэба, камандор? {{Разьбіўка|Леанардо}} Ці хутка выхадзіцца сін’ярыта? {{Разьбіўка|Георгій}} Сказаць вам шчыра? {{Разьбіўка|Леанардо}} Так. {{Разьбіўка|Георгій}} Ніколі. {{Разьбіўка|Леанардо}} Чаму, вандроўны шарлатан? {{Разьбіўка|Георгій}} Які цябе, між іншым, вырваў з кіпцяў смерці... {{Разьбіўка|Леанардо}} Прабачце, доктар. Але ўсё-ж, чаму? {{Разьбіўка|Георгій}} Таму што, покуль ёсць душа у целе, Лячыць патрэбна цела праз душу. Ў яе-ж душа баліць мацней за цела. Паслухайце мяне, я вам дабра жадаю, Вы спадабаліся мне дзікаю адвагай І нераздзеленай любові мукай, Леанардо. Я сам любіў... Не вашаю любоўю поўдня, хуткамгненнай, Якая узаўецца к небу і пагасне, А нашаю паўночнай, якая, як пажар Сярод снягоў, бушуе... І я згубіў каханую... Яна Другога жонкай стала. {{Разьбіўка|Леанардо}} Каго забіў ты першым? Яе? Яго? {{Разьбіўка|Георгій}} Яго я можа-б і забіў, але яе Благаславіў, бо я любіў яе бязмежна. Ў такой любві шукай утолі духу. {{Разьбіўка|Леанардо}} Душу мне атруцілі багачы. Мой бацька Загінуў у турме. Мая сястра Была зняслаўлена. Я сам Ледзь вырваўся, і помшчу! {{Разьбіўка|Георгій}} Помсці, але не так! Мацней і з большай асалодай помсці! {{Разьбіўка|Леанардо}} Як? Навучы! {{Разьбіўка|Георгій}} Ты пад свой сцяг збірай сялян, Збірай падмайстраў падуанскіх, Збірай Італію, якую багачы Парвалі на шматкі, прадалі чужаземцам. А гэта ж родная зямля, найлепшая у свеце! Найпрыгажэйшая! У ёй-бы толькі жыць! Народ чакае гэтага, з яго душой і думкай Ты злі душу сваю. У гэтым шчасце! {{Разьбіўка|Леанардо}} Я думаў сам пра гэта... О, каб ля мяне Падругай вернаю была Джульета... {{Разьбіўка|Георгій}} Душу Джульеты ты не возьмеш гвалтам, А цела без душы — мярцвяк. Вазьмі яе Ты веліччу душы: пусці яе на волю. Вярні яе да бацькі. Можа быць, тады Ты сэрца дзеўчыны кранеш. {{Разьбіўка|Леанардо}} А калі не? {{Разьбіўка|Георгій}} Вазьмі яе геройствам, не разбоем. А не, — памры з яе любімым імем На вуснах. Шчасцем напоўніш сэрца ты тады, І шчасце перажыве цябе: у памяці народа Імёны вашы злучацца навекі. {{Разьбіўка|Леанардо}} Доктар! Душа ў мяне кіпіць... Я многа думаў, доктар, ў час хваробы, Калі душа мая на валаску вісела: Я заракаўся ліць чужую кроў без справы і патрэбы, Я абяцаў быць добрым, чулым... Я ачуняў... Я гвалтам стаў наводзіць Душу маю на шлях стары, на злобай пратаптаны шлях. Душа не йшла і мучылася, доктар! Ты лёгкім брызам на душу павеяў, І хвалі заспакоеныя нікнуць... Ідзі... Вазьмі з сабой Джульету... Вазьмі багацця колькі хочаш... {{Разьбіўка|Георгій}} Багацця мне не трэба. Ўсё аддай яго На справу новую, на літасць, на дабро. На ім людская кроў. Хай слёзы Удзячнасці сірот і ўдоў над лустай хлеба, Якую даў ім ты, з багацця, З душы тваёй людскую кроў абмыюць. Джульету я паклічу, ёй скажы ўсё сам. {{Разьбіўка|Джульета}} <i>(выходзячы з шатра).</i> Я чула ўсё, іду сама сказаць я дзякуй. Нянавісць выпала з душы маёй. Любоў Не прарасла яшчэ. Расце пакуль што жаласць І ціхае, як цёплы вечар, спачуванне. Дай, Леанардо, бог табе спакой душэўны.  {{Разьбіўка|Леанардо}} Ідзіце, доктар. Вядзі яе хутчэй. Баюся, Што зноў хімеры пекла ўзнімуць ціну Са дна душы. Джузепе, дай ім коней Найлепшых, на якіх... каб я хацеў дагнаць, І то-б дагнаць не змог! А мне — віна! <small>(Кідаецца ў палатку). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} Коні за скалой, паседланы. Іх рыхтаваў Я Леанардо. {{Разьбіўка|Джульета}} Бяжым, Франчэско. <small>(Хутка выходзяць). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} Ну? Ці-ж не вядзьмар? Аблытаў Леанардо, Аблытаў нас... і знік! А маладзец, яй права, Хоць можа й чорт. Дарэмна толькі згінуў Джакобе наш. А можа і яго адпусціць? <small> (Паяўляецца Джакобе. Джузепе пнецца ад яго). </small> Чур, чур мяне ты! Леанардо! Д’яблы! </poem> Заслона. ==КАРЦІНА ТРЭЦЯЯ== 1512 год, пятніца 5 лістапада. Храм святога Урбана ў Падуі. Высокія калоны з цудоўнай роспіссю. Мармуровыя статуі святых у золаце і кветках. Перадалтарнае ўзвышэнне. Перад ім лаўкі і табурэцікі для тых, хто прыходзіць маліцца. Але сёння будні дзень, у храме толькі адна сагнутая горам фігура віцэ-прыора Медычнай Калегіі Універсітэта, доктара Фадзея Мусаці. Крыху счакаўшы паяўляюцца яшчэ два дактары — першы і другі вучоны з кнігамі у руках. <poem> {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Дзіця маё. дзіця маё, мая Джульета! Каб ведаў я, каб знаў, дзе косці пахаваны Маёй дачкі, каб хоць магільны ўзгорак Я мог насыпаць... {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Salus et pax animae tuae, honorabile doctor! {{Разьбіўка| Другі вучоны }} Прывет і мір душы тваёй, шаноўны віцэ-прыор! Прышлі з калегай мы, каб сум твой падзяліць, Уцешыць і уцішыць боль сяброўскаю размовай. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Прывет і вам, слаўнейшыя калегі. Дзякуй На добрым слове, што, як сонца, грэе. {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Але перад усім, па-мойму, чыстата навукі. Прышлі мы, наш славуты віцэ-прыор, Бо прачыталі мы вось тыя кнігі, Якія даў на сховы вам часова Якісьці іудзей... і валасы мае Пасталі дыбам. <small>(А ён—лысы, як калена.) </small> Гэта—ерась! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} У чым вы ерась бачыце, слаўнейшы паміж слаўных? Да вас іх дзесяць дактароў З калегіі свяшчэннай прачыталі І ўсе прышлі ка мне у захапленні І розумам, і ведамі, і сілай Той логікі, якой валодае іх невядомы аўтар. {{Разьбіўка| Першы вучоны }} Не супярэчу й я таму, але тут ерась У тым, што ў іх няма ніякай ссылкі На творы кардыналаў, пап, святых айцоў наогул. Хвароба кожная тлумачыцца прычынай, І ні адна з іх — караю святой дзясніцы... Не можна іх трымаць у нашай Бібліятэцы, кніг тых ерэтычных. {{Разьбіўка| Другі вучоны }} Я супярэчу поўнасцю і прапаную Сабраць калегію свяшчэнную хоць зараз, Абмеркаваць... {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Збярыце зараз, абмяркуем. Перад гэтым Прызначце апанентаў слаўнаму калегу І папярэдзьце іх. Я-ж сам пакуль Яшчэ раз выплачу свой смутак перад богам. {{Разьбіўка|Другі вучоны }} А пра дачку, Фадзей, ніякіх звестак? {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} О, гора мне, ніякіх... <small>(Вучоныя пацмокалі губамі і пайшлі. Мусаці таксама вышаў у суседні прыдзел. Тады амаль убягаюць Джульета і Георгій. Джульета стомлена валіцца на лаўку).</small> {{Разьбіўка|Джульета}} Ох сэрца выскачыць, здаецца! Пасядзім. Як беглі мы!.. я не магла спыніцца. {{Разьбіўка|Георгій}} І я не мог спыніць, хоць небяспека За горадам яшчэ мінула. Адпачніце. {{Разьбіўка|Джульета}} Забіў-бы ён нас, каб дагнаў? {{Разьбіўка|Георгій}} О, разумеецца, забіў! {{Разьбіўка|Джульета}} Вы мой збавіцель двойчы, тройчы... Чым адплаціць змагу я вам, Франчэско? {{Разьбіўка|Георгій}} Даць мне прытулак дні на два, на тры, Пакуль трымаць экзамен буду я На доктара: ў мяне няма й поўліры: Ачысцілі мае кішэні браво Пры першым-жа спатканні. {{Разьбіўка|Джульета}} Даць вам прытулак — абавязак мой. Вы колькі думаеце тут прабыць? {{Разьбіўка|Георгій}} Дні тры. Калі патрэбна будзе болей, Я пашукаю працы і жылля асобна. {{Разьбіўка|Джульета}} Я не пра тое, божа мой! Нікуды Я не пушчу вас, бацька вас не пусціць. Я іншае пыталася... Застаньцеся, Франчэско, У нас вы назаўсёды, нават і з дыпломам. У вас работы хопіць ў Падуі адной, Я знаю веды нашых дактароў і вашы, Яны вас абяруць ў сябры Калегіі свяшчэннай, Грымець па свеце будзе ваша слава, Да вас прыходзіць будуць вучні З усіх краін Еўропы... {{Разьбіўка|Георгій}} Не! Як вытрымаю я на доктара экзамен, Я пешкі, як мага хутчэй, пайду у Беларусь, Там мой народ змагаецца за волю, Я там павінен быць. {{Разьбіўка|Джульета}} Франчэско, нават і тады, Калі балюча будзе блізкаму вам сэрцу? {{Разьбіўка|Георгій}} Нават, і тады, Джульета... {{Разьбіўка|Джульета}} Вы вернецеся потым? Я чакаць Вас буду год... і два... і дзесяць! <small>(На кожны яе лік гадоў Георгій адмоўна ківае галавой).</small> {{Разьбіўка|Джульета}} Радзіма ваша грозна і сурова... і далёка... Але, Франчэско, зразумейце, я люблю вас... Я гатова ісці за вамі у суровыя снягі Далёкай вашай Беларусі. {{Разьбіўка|Георгій}} Таксама не, Джульета. Зразумейце, Што сэрца у мяне адно, такое, Якому дадзена любіць аднойчы. {{Разьбіўка|Джульета}} Я чула... Вы казалі Леанардо... Яна не можа быць за перашкоду... Яна ўжо замужам... {{Разьбіўка|Георгій}} І я люблю яе... Чым большы час прайшоў ад развітання, Чым я далей адходзіў ад яе парога, Тым больш расла мая любоў... <small>(Выходзіць Фадзей Мусаці. Джульета кідаецца да яго). </small> {{Разьбіўка|Джульета}} Патэр мі! О, тату! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Джульета!.. Любае дзіця маё... Не прывід ты? Не, не! Я чую голас твой, я адчуваю Валасы твае пад пальцамі сваімі, Я вочы бачу, вочанькі твае... Дзіця маё... {{Разьбіўка|Джульета}} Тату, тату! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Не думаў я цябе жывой убачыць. Я знаў, што кінулася ты ад браво З скалы уніз; я пошукі наладзіў; Я сам апоўзаў кожны крок... Нідзе, нічога. Дзе-ж ангел той, што вырваў Цябе з падвойных лап разбойнікаў і смерці? {{Разьбіўка|Джульета}} Вось мой збавіцель і... забойца. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Забойца?! {{Разьбіўка|Джульета}} Тату, я люблю яго. А ён мяне не любіць, любіць здрадніцу сваю, Не хоча з намі тут застацца, едзе Назад у снежную, далёкую... праклятую... У Беларусь сваю!.. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} У Беларусь? {{Разьбіўка|Георгій}} Я — доктар ўсіх сямі мастацтваў вольных Францішак, Скарыны сын, з Полацка. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Чакайце, вашы запісы і кнігі У нас. Вы — рускі, доктар медыцыны? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, я яшчэ не доктар... Я прышоў прасіць Высокай чэсці—вытрымаць экзамен У дактароў Калегіі свяшчэннай вашай. А кнігі Товій выручыў? Дзе-ж Товій? {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Слуга ваш, кнігі здаўшы, знік, Нам не сказаўшы слова... Доміне Францышак, Мой дом, і я, і ўсё маё к паслугам. Абняць вас дайце. Гонарам сваім лічу І шчасцем вас прыняць, як сына, ў доме. Я знаю, дактары Калегіі прысудзяць Вам годнасць доктара хоць сёння. Мы ўсе Былі у захапленні розумам і ведамі, з якімі Знаёміліся з вашых кніг. {{Разьбіўка|Джульета}} Тату, тады ён заўтра пойдзе назаўсёды... Не разбівай мне сэрца, тату. Затрымай яго. Хай пажыве у нас, пазнае, што... {{Разьбіўка|Георгій}} Што вы Раксаны прыгажэў што чарамі Псіхеі Вас надзяліла маці? Знаю, прызнаю. Клянуся сэрцам, сін’ярыта, Калі-б я мог любіць, нікога, апроч вас, Я не любіў-бы. {{Разьбіўка|Джульета}} Што мне З нікчэмных вашых апраўданняў, Што з фіміяма лёстак? Вы, Франчэско, Вы трэба мне, душы маёй і сэрцу. Франчэско, я вас не пушчу! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Джульета, любая, спакойся. Храм-жа тут. {{Разьбіўка|Джульета}} Што храм мне? Вось мой храм І ён знікае, тату! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Спакойся любая. Збіраецца канвентум Калегіі медычнай, бачу... {{Разьбіўка|Георгій}} Толькі, сін’ёр Фадзей Мусаці, я не маю Чым заплаціць... прашу мне учыніць Экзамен божай ласкі радзі. <small>(Уваходзяць дактары, сябры медычнай калегіі, з кнігамі Скарыны.)</small> {{Разьбіўка|Вучоныя}} Прывет, славуты доктар, першы паміж намі. Як? Бог вярнуў дачку? Вітаем, сін’ярыта! Віншуем, доктар, вас з вялікім шчасцем! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Дзякуй, дзякуй! Бог радасць мне паслаў. {{Разьбіўка| Першы вучоны }} І гора, віцэ-прыор: першы паміж першых — Наш прыор, едучы з Сыцыліі дамоў, Да сарацын-карсараў трапіў у палон. Вось ліст яго. Сабраць ён просіць выкуп. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Усё, што маю я з дачкой, як лепту, Я аддаю на выкуп. {{Разьбіўка| Вучоныя }} Мы усе зрабілі тое-ж, віцэ-прыор, І нехапае ўсё-ж патрэбнай сумы. {{Разьбіўка| Другі вучоны }} Я ўношу прапанову адмяніць часова Ўсе дабрачынствы нашы, бескаштоўны Экзамен ў першую чаргу, і павялічыць плату За ўсе паслугі дактароў, каб як мага хутчэй Сабраць патрэбны выкуп. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Я ухваляю гэта імем бога. Запішыце, Як сакратар Калегіі, адразу ў кнігу. Той запіс у заклад дадзім банкіру І выкупім айца прыора. Аман. Я рад, слаўнейшыя, што вы ўсе ў зборы, Што кнігі доктара сямі мастацтваў вольных Францышка Скарыны ў руках у вас, сін’ёры. Садзіцеся. Канвентум адчыняю Калегіі медычнай нашай я у славу бога. Шаноўныя і слаўныя калегі-дактары навук медычных! Вось перад вамі сам Францышак Скарына. За многа тысяч міль прышоў ён з Беларусі У нашу слаўную Рэспубліку, каб больш яшчэ Праславіць — яе, Калегію медычную і вас, Слаўнейшыя між слаўных дактароў у свеце. І просіць ён, вось гэты бедны, Але вучонейшы юнак і доктар Сямі мастацтваў вольных, каб яму Прысвоена была ступень і доктара навук медычных. Яшчэ ён просіць вызваліць яго ад платы За той экзамен і дыплом, бо па дарозе Быў начыста абрабаваны браво. Паслухаем яго самога. {{Разьбіўка|Георгій}} Слаўнейшыя між слаўных, светачы навукі! Адсюль далёка ляжыць мой горад Полацк, Ляжыць мая радзіма, Беларусь, на скрыжаванні Вялікіх рэк, якія лучаць Яе з Усходам, Захадам і Поўднем. Па рэках тых вялікіх, па марах Плыла калісьці слава нашых дзедаў. Іх медныя шчыты сляпілі вочы Ў асаду ўзятага Царграда, іх мячы Разілі орды дзікія Батыя, аб кальчугі іх Зламалі воўчыя клыкі крыжацкія паходы. Але не заваёвы, не прыгнёт другіх народаў Народ мой вабіла. Народ мой ціхі, мірны. Сваю радзіму любіць ён і ў абарону яе Ўставаў грудзьмі заўсёды, і яму Браты яго з Усходу памагалі. Дык вось, калі яны у барацьбе з Ардой Напружвалі ўсе сілы, іншы вораг — Дзе сілаю, дзе здрадай — паланіў Зямлю маю... Але, Калі я гэта гавару, я знаю — Зямля мая уся. Ад Полацка да Прыпяці лясной, Ад Нёмана і да Дняпра, Гарыць агнём паўстання. Усё ёсць у руках, ў душы майго народа: Ёсць сіла, Здольная скрышыць і перацерці горы ў пыл, Упартасць ёсць, якой валы не знаюць, Цярплівае ёсць, якой сам Езус на крыжы Мог пазайздросьць і пазычыць. І толькі аднаго набыць яму Не давалі ворагі — асветы поўнай. Я па яе прышоіў. Я знаю, бог адзін над светам, і адна Яго праява ў чалавеку — розум. Для розуму няма ні веры, ні мяжы, Ні часу смертнага, няма падзелу На станы паспалітыя, на розныя народы. Ён аб’едноўвае людзей. Таму з адкрытым сэрцам З надзеяй шчырай прышоў здалёк сюды я, Каб запаліць і свой свяцільнік Ад вашых алтароў, агонь якіх Запален быў ў далі вякоў сівых Бяссмертным Праметэем. Я меў чым заплаціць. Я — сын купцоў ад прадзедаў і дзедаў. Але, Калі народ паўстаў, я ўсё аддаў яму, І бацька мой аддаў і скарбы і жыццё. Я мог сабраць аплату працай. І я сабраў яе. Ды па дарозе быў абрабаваны браво. Я мог прынесці золата, якое мне даваў Іх камандор, каб я прадаў сумленне і пакінуў Ў няшчасці чалавека. Я гэтага зрабіць не мог. Я перад вамі ўвесь. Даруйце мне адвагу Прасіць вас, слаўныя між слаўных, Даць годнасць доктара навук медычных мне Па спецыяльнай міласці із-за любові к богу! {{Разьбіўка| Ф. Мусаці }}. Хто мае што сказаць, няхай устане, скажа. {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Дазвольце! Супярэчнасць першая з той пастановай, Якая толькі што прынята намі. Па другое, Магістр Францышак ставіць розум чалавека Амаль што ў ровень з богам у той час, Як розум чалавека абмяжован... {{Разьбіўка| Ф. Мусаці }}. Што скажаце на гэта вы, магістр Францышак? {{Разьбіўка|Георгій}}. Я ўсё сказаў для тых, хто паважае розум. Для тых-жа, хто яго не паважае, што сказаць? Бог таленты даў чалавеку, сярод іх — Бясцэннейшы і лепшы — розум. Ніводнаму з тых талентаў Бог не паклаў мяжы. Чаму-ж ён будзе абмяжоўваць розум? Затое бог даў волю: Хочаш развівай, а хочаш закапай яго. І той, хто закапаў, яшчэ не мае права Лічыць сябе прарокам, Раіць так зрабіць усім, як ён. {{Разьбіўка| Ф. Мусаці }}. Dictum sapient satis est<ref> Для разумнага чалавека сказанага даволі (латынь).</ref> Прашу калега далей. {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Не бачу я таксама ў запісах магістра Спасылак на святых айцоў, на тлумачэнне імі Прычыны з’яў, хвароб прычыны нават... {{Разьбіўка|Георгій}}. Як дастаслаўны апанент назваў-бы чалавека, Які замест тавараў на вярблюда Вады адной нагрузіў-бы ў дарозе, Вакол якой калодзежнай даволі? {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Вар’ятам, разумеецца. {{Разьбіўка|Георгій}}. О, так! Навошта-ж толькі вы, слаўнейшы доктар, Мне раіце вар’ятам быць? Я на свайго вярблюда Пагрузіў толькі тое, што лічыў карысным, Вады-ж магу набраць ў любым калодцы-кнізе, Якіх так многа напісалі да мяне. {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Тады асноўнае: пакуль я ўласным вокам Сам не пабачу, пальцамі сваімі Сам не памацаю ўсе вопыты, якія Апісаны у гэтых кнігах Скарыною, Дактарызацыю яго не падпішу я. {{Разьбіўка| Ф. Мусаці}}. А колькі часу трэба будзе вам, шаноўны? {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Ну, пяць, ну дзесяць год, не болей. {{Разьбіўка| Джульета}}. Даруйце мне, але калі я змоўчу. То гэты камень закрычыць ад абурэння... Вучыцца ў вас, у звар’яцелага старога, Пяць, дзесяць год таму, хто болей ведаў, Калі радзіўся, мабыць... {{Разьбіўка| Ф. Мусаці}}. Замаўчы, Джульета! {{Разьбіўка| Джульета}}. Не, тату, не магу! Я ворагу свайму Паслала кулю ў сэрца, — ён дастаў яе. Каб ратаваць маё жыццё, ён вылечыў яго. Зламала ногі я, саскочыўшы з скалы, З якой каб вы саскочылі, ад вас-бы праху І прысаку не засталося! — Ён, Як цудатворца, вылечыў і іх. Зірніце! Абмацайце іх пальцамі, якія Магілай пахнуць! О, Франчэско! {{Разьбіўка|Георгій}}. Дарэмна, сін’ярыта, вы абразу Нанеслі слаўнаму між слаўных! З высокай мо’ званіцы ён глядзеў калісьці На божы свет, і не яго віна, калі гады Сваім цяжарам у зямлю уціснулі званіцу. {{Разьбіўка| Першы вучоны.}}. О, гэта іншае! Тут ёсць і доказ, і павага, І абарона поглядаў сваіх... Я згодзен! {{Разьбіўка| Ф. Мусаці }}. Тады рашаю я... Хто згодзен, Каб дапусціць магістра Скарыну Францышка Бясплатна да іспытаў На годнасць доктара навук медычных, Няхай кладзе свой голас ў гэту урну, А хто не згодзен, хай у гэту. Прыступім-жа у славу Іісуса! <small>(Пакуль вучоныя, як патрыярхі, кладуць свае галы,—прычым першы вучоны відавочна блытае правую руку з левай,—у храм находзіць моладзь, сяброўкі Джульеты і студэнты. Дзяўчаты акружаюць Джульету, але яна ледзь адказвае на вітанні: яна сочыць за балатыроўкай.) </small> {{Разьбіўка| Сяброўкі }}. Джульета! О, Санта Марыя! Як рады мы! {{Разьбіўка| Джульета }}. Я рада вам! {{Разьбіўка| Сяброўкі }}. Дзе ты была? Як выжыла? Ды ты пахарашэла! А нам казалі ты папала к Леанардо? {{Разьбіўка| Джульета }}. Папала... выжыла... {{Разьбіўка| Сяброўкі }}. Ды ты не слухаеш? За кім ты сочыш? Хто гэты малады, прыгожы? {{Разьбіўка| Джульета }}. Рускі. {{Разьбіўка| Сяброўкі }}. Рускі? Адкуль-жа гэта? <small> (Уваходзіць славуты венецыянец-друкар Альдзіне і Товій). </small> {{Разьбіўка| Альдзіне }}. Ты кажаш, што аддаў на захаванне кнігі Твайго сін’ёра Скарыны сін’ёру прыору Мусаці? І што апошні можа іх закласці за цябе Пакуль ты пойдзеш выкупіць сін’ёра? {{Разьбіўка|Товій}}. О, так, сін'ёр, клянуся богам. Можаце паверыць... {{Разьбіўка| Альдзіне }}. Ну, вера верай, а паўтараста лір... Народу шмат... Што адбываецца тут, клерык? {{Разьбіўка| Клерык }}.<i>(які запальвае свечы)</i>. Дактарызацыя, сін’ёр. {{Разьбіўка| Альдзіне }}. Каго? {{Разьбіўка| Клерык }}. Не ведаю, якасьці чужаземец. {{Разьбіўка| Другі вучоны }}. Як сакратар, я урны адчыняю. Адмоўная... <small> (Ён паварачвае урну. Яна пустая.) </small> Станоўчая... <small> (З яе выкачваюцца галы). </small> Упершыню калегія аднагалосна вырашыла справу. Я запішу у кнігу той выдатны факт. <small>(Запісвае). </small></poem> «Дапушчан да іспытаў на ступень доктара навук медычных бясплатна з-за любові к богу аднагалосна ўсімі дактарамі пан Францішак, сын Лукаша нябожчыка, з горада Полацка, рускі». <poem> {{Разьбіўка|Товій}}. Сін’ёр Францішак! Вы? А я дастаў вам выкуп! {{Разьбіўка|Георгій}}. Табе не трэба ён? {{Разьбіўка|Товій}}. Не! Вазьміце! {{Разьбіўка|Георгій}}. Панове дактары! Магу я аплаціць Дактарызацыю сваю вам поўнасцю! {{Разьбіўка|Другі вучоны}}. Не! я запісаў у кнігу. Аман! {{Разьбіўка|Георгій}}. Тады... вазьміце ў дар на выкуп айца прыора Ад мяне і Товія, панове! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}}. Учынкам гэтым сведчыце яшчэ раз Душы сваёй празрыстасць і узнесласць, Што поруч з розумам ідуць. Я прапаную Не адкладаючы зрабіць іспыты. {{Разьбіўка|Другі вучоны}}. Мы працы доктара Францішка вывучалі Больш месяца уважна, і скажу: Не спатыкаў я розуму такога, гэткіх ведаў. У лабірынце чалавечых заблуджэнняў Ён з ніткай Арыадны — доследу ідзе, як пераможца, Уздымаецца на крыллях, як Дэдал. Я згодзен сам стаць вучнем у яго, і прапаную Іспытамі лічыць вось тыя кнігі, І годнасць доктара навук медычных прысудзіць. {{Разьбіўка|Вучоныя}}. Мы йшлі на дыспут, віцэ-прыор, з думкаю, што ён Славуты невядомы доктар, у якога Вучыцца трэба нам. За гонар мы палічым Прыняць яго у наша кола, як сабрата. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}}. Тады рашаю я... Вітаю паміж нас, Францышка Скарыну, Як роўнага між роўных, слаўнага між слаўных, Як доктара навук медычных і мастацтваў вольных. Я апранаю мантыяй яго... Як льюцца шоўкавыя складкі з плеч, Хай так святло навукі ніспадае Ад светлых дум яго і міласць з яго сэрца. Зямлі, яго ўспаіўшай і ўкарміўшай, Хай будзе слава вечная паміж зямель сусвету! Народу, даўшаму такога сына, Хай будзе слава вечная паміж другіх народаў! І розуму яго і цвёрдан волі слава! <small>(Вучоныя вітаюць Георгія. Запалены свечы. Зазванілі званы. Зайграў арган на хорах. Моладзь закідае яго кветкамі. Воклічы: viva! Viva! Голас Джульеты: Viva Франчэско!)</small></poem> Заслона. Мінск—Несвіж. 1945 год [[Катэгорыя:Творы 1945 года]] o12cd3e6zwe4k42skg1ysidzd6am7ku 84681 84680 2022-08-06T13:07:44Z VasyaRogov 1510 /* АКТ І */ wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Георгій Скарына. Частка першая | аўтар = Міхась Клімковіч | сэкцыя = Драматычная паэма | папярэдні = | наступны = [[Георгій Скарына/Частка другая|Частка другая]] | крыніца = Драматычныя паэмы / Міхась Клімковіч. - Мінск : Дзяржаўнае выдавецтва БССР, 1947. - 327, [2] с | год = 1945 }} ='''АКТ І'''= <center> '''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:''' '''Георгій Скарына'''—хлопец, гадоў 17-ці. '''Лукаш Скарына'''—яго бацька, 60 год. '''Іван Скарына'''—брат Георгія. гадоў 30. '''Маргарыта'''—дзяўчына, гадоў 16-ці. '''Арына'''—яе мамка. '''Айцец Сіман'''—манах, кнігапісец. '''Андрэй'''—знахар, гадоў за 70. '''Фон-Шпілер'''—заморскі госць, купец, гадоў 50. '''Товій'''—яўрэйскі хлопец, сябра Георгія. '''Слуга''' ў доме Скарыны.</center> 1504-ы год. Полацк. Дом багатага купца Лукаша Скарыны. Старажытныя, пісаныя на дошчачках абразы ў залатых акладах з запаленымі лампадкамі перад імі. На асобным аналоі дарожны іканастасік: яго возіць з сабой купец за мяжу ў часе сваіх падарожжаў, каб там, дзе чужыя багі, мець свайго пад рукамі. На локуце дубовы стол з выразнымі ножкамі і такія-ж лаўкі. Стол засланы прыгожым вытканым абрусам, лавы - дыванамі. Над лавамі – паліцы. На паліцах — кнгі ў цяжкіх, драўляных, абцягнутых скурай вокладках, з залатымі крыжамі і палоскамі на карэньчыках. Трапляюцца пергаментныя скруткі: купец, відавочна, цікавіцца кніжнай справай. Але не яна – асноўнае ў яго гандлі: скуры мядзведзяў, лісаў, баброў развешны па сценах, раскладзены па лавах ляжаць у кіпах на падлозе, — купец Скарына вядзе буйны гандаль звярынымі скурамі, і ў яго пакоях зложаны найлепшыя з іх для найбольш паважаных пакупцоў і для сябе. У правым кутку цяжкі, акаваны жалезам і размалёваны ў кветкі і грыфы, куфар-скарбніца купца. На ім малыя куфэркі з залатой і срэбранай гатоўкай. Крыху вышэй-паліца з біркамі і гандлёвымі граматамі, з якіх звешваюцца уніз васковыя пячаткі. У дубовым масіўным крэсле, каля асвечанага сонцам звонку невялікага акна з рознакаляровай слюдой у шыбах, сядзіць, ухутаная мядзведжай шкурай, Маргарыта, — бялявая дзяўчына, малая для сваіх год, але надзвычай прыгожая, хаця прыгажосць яе нейкая хваравітая, крохкая і паветрана-лёгкая. Каля яе ног, на нізкім табурэціку, сядзіць Георгій, малодшы сын Лукаша Скарыны. На ім вышываная сарочка, шырокі тканы пояс, аксамітныя чырвоныя штаны, запраўленыя ў казловыя татарскія боцікі. На поясе, у скураным чахле, нож з багата ўбранымі тронкамі. ўбранымі тронкамі. На каленях у яго кніжка з каляровай застаўкай «Космограф». Георгій бойка, хаця і нараспеў, чытае сваёй госці апавяданне пра чужыя, далёкія краіны. {{Разьбіўка|Георгій}}. «А далей, за краінай індзійскага каралевіча Варлаама, ляжыць акіян-мора. І жывуць у тым акіяне, на выспах лазоравых, сірэны салодкагалосыя. І туды хрысціянскаму чалавеку ходу няма, а ні ў чоўне чэрвленым, а ні ў ладдзі марсцей. Бо выходзяць сірэны, сі-рэч, дзевы прыгажосці неапісанай, са дна акіян-мора і спяваюць спевы кахання прывабныя. І не можа сэрца чалавечае тым спевам супрацівіцца»... {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Юрка! А адкуль людзі пра тое дазналіся? {{Разьбіўка|Георгій}}. Ад другіх людзей, мабыць, пачулі. {{Разьбіўка|Маргарыта}}. А гэтыя другія адкуль? {{Разьбіўка|Георгій}}. Яшчэ ад іншых. {{Разьбіўка|Маргарыта}}. А самыя першыя? Мабыць, хто-небудзь быў там і не паддаўся спакусе тых спеваў кахання сірэн з акіян-мора? {{Разьбіўка|Георгій}}. Чытаў мне айцец Сіман Гоміра, баяна зямлі Грэцкае, пра Адысея — мораплаўцу славутага, як ён ехаў праз акіян-мора, заляпіўшы воскам вушы сваім спадарожнікам. А сам прывязаўся да мачты карабельнае, каб не кінуцца ў мора на тыя спевы сірэн звабныя. {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Мабыць, ён не кахаў тады нікога... {{Разьбіўка|Георгій}}. Чаму? {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Каб ён кахаў каго, не трэба было-б сябе і прывязваць: ніякія спевы другіх яго-б не прывабілі. Эх, каб я хлопцам нарадзілася! Я пакахала-б каго і знарок паехала на той акіян-мора, сваё каханне выспытаць. Юрка... {{Разьбіўка|Георгій}}. Што, Маргарыта? {{Разьбіўка|Маргарыта}}. ''(ціха).'' А ты... кахаў каго-небудзь? {{Разьбіўка|Георгій}}. ''(глядзіць на яе захопленым поглядам).'' Да гэтага не кахаў, а цяпер... {{Разьбіўка|Маргарыта}}. ''(спалохалася).'' Не, гэта я так, Юрка... Не трэба, не кажы... Чытай, чытай далей!  {{Разьбіўка|Георгій}}. ''(за гэты час ён зблытаў старонкі і, шукаючы пальцам, трапляе, відавочна, на другі тэкст).'' «А за тым райскім поясам зямлі агаранскай—праклятая богам пустыня ад усходу сонца аж да заходу яго. Засыпана яна пяскамі зыбучымі, і вогненныя віхры носяцца па ёй, выпякаючы ўсякае семя жывое, вятрамі занесенае. А ўздоўж пустыні, якраз пасярод зямлі, града гор, сонцам распаленых. А жывуць у гэтым сярэднім поясе толькі яшчуры-саламандры, якія ў агні не гараць, ды па начах выходзяць з расшчэлін малыя карлы барадатыя, завомыя гномы, валхвы і знахары, якім падуладны ўсе нетры зямныя, з багаццямі іх. Людзі знаючыя кажуць, што за гэтым поясам ёсць месячная выспа, акружаная акіян-морам з залатым дном. Хвалі мора штодзённа намываюць пясок залаты на яе берагі. Толькі ніводная душа жывая не пройдзе туды праз вогненную апаяску зямлі»... {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Юрка! А ты скажы мне... {{Разьбіўка|Георгій}}. Што сказаць табе, Маргарытачка? {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Не глядзі на мяне... Ведаеш... Юрка, я ўсёроўна памру... Скажы мне паціху, на вуха... каго ты... кахаеш? {{Разьбіўка|Георгій}}. Ты не памрэш, Маргарыта! Мой тата загадаў прывесці сюды найвялікшага знахара Андрэя, будзе яшчэ немец, доктар заморскі... Па ўсіх цэрквах, манастырах і сінагогах моляцца папы, мніхі і рабіны, каб бог вярнуў табе здароўе тваё. Хай яны вымаляць толькі на час, пакуль я паспею схадзіць у краіны заморскія. Там я сам стану вялікім лекарам. А тады я прыду і вылечу цябе. Бо... я люблю цябе, Маргарыта! {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Юрка мой... {{Разьбіўка|Георгій}}. Люблю цябе, Маргарыта... ''(Ён нахіляецца да яе бязвольна апушчанай рукі, прыкладаецца да яе шчакой. З вачэй яго цякуць ціхія слёзы.)'' {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Юрка… Можа я і не памру цяпер, Юрка… <small>(Уваходзіць айцец Сіман, мніх, з тоўстай кнігай у руках і пяром павы за вухам. За нагой у яго цягнецца нейкая калодачка на ланцужку, ланцужком-жа прыкута кніга да яго рукі. За ім асцярожненька праслізгваецца ў дзверы Товій, яўрэйскі хлопец, равеснік і прыяцель Георгія, высокі, тонкі, увесь у рабацінні).</small> {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Мір дому сему і прысутным у ім! {{Разьбіўка|Георгій}}. І табе, сваты ойча, мір навекі. Амін {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Бацька дома? {{Разьбіўка|Георгій}}. На кірмашы яшчэ, ойча Сіман. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Вывеў мяне бог з манастырскага узілішча з дапамогай гэтага іудзейскага отрака, яко Данііла з пешчы вогненнай. {{Разьбіўка|Товій}}. ''(падміргваючы Георгію).'' Я айцу Сіману пілку дастаў нямецкую, праз акно ў келлю падаў, каб ён ножку ў аналоі адрэзаў. А то яго ігумен вялеў да бажніцы прыкаваць. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Даруе бог табе за гэта грахі твайго племені. Мо’ знайшлі-б вы, ягняткі мае, вадзіцы святой, агнём вавілонскім асвечанай, каб прагнаць мне смагу лютую? А за гэта я зноў пакажу вам навуку артыстычнай завомую, — хітрасць кнігапісання вялікую. {{Разьбіўка|Георгій}}. Дома нікога няма, але я сам ведаю, дзе стаіць мёд сычаны. І гарэлкі пашукаю добрую браціну... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Дай табе ахоўнік-анел крыллі свае, быстралётныя. ''(Георгій палез у паграбеш пад падлогу.)'' {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Садзіся і ты, іудзей-чалавек. І ведай: у бога несць іудзей, а ні элін, ні барбар, ні рымлянін. У бога ёсць злыя і добрыя. І толькі па сэрцу, а не па племені будзе судзіць нас суддзя чалавекаў у час суда астатняга, каму пекла, каму рай прысуджваць. Ты-ж, атракавіца, адкуль? {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Я з Вільні, ойча. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Як зваць па імені? {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Маргарыта. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Маргерыт — жомчуг па-грэцкаму. Ты-ж веры якой, жамчужына? {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Да уніі фларэнцкай бацькі далучыліся. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}}<poem> Значыць, латынянка? адступніца?.. Хаця У чым ты, божая авечка, тут павінна, калі Айцы епіскапы — і Полацкі і Новаградскі — Шлюць рыжскім ратманам і мештару благаславенне, Сынамі іх і братам называюць, каб бараніць Сваю кішэнь ці каліту тугую? З іх кожны — муж нявучаны, падобны да асла У збруі залатой: акраса ўся яго наверсе, Душой-жа ён — асёл. Дзе-ж знаць аслу, Што за мяшкамі з золатам стаілася, паўзе На рускую зямлю лацінская пагібель! {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Пагібель? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Пагібель, большая за глад і трус і мор. Нянавісць трэба супраць іх... {{Разьбіўка|Товій}} Калі дазволена мне будзе запытацца, — Супроць каго? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Супроць Юльяшкі, папы рымскага, сасуда д'ябла, І рыжскіх ратманаў. Яны зямельку кропяць Слязьмі людзей, а не вадой святой. То разумее толькі цар маскоўскі. Не! Трэба шчыт каваць для Белай Русі, Вось гэты шчыт... <small> (Ён падымае перад сабой тоўстую кнігу і тут нібы ўпершыню заўважае, што да яе прыкута ланцужком яго рука). </small> Шчыт рускай веры, да якога прыкавалі Сляпыя совы ў клобуках руку маю!.. Навошта? Ці-ж вы не бачыце, Што к ёй душа мая прыкута. Што ў ён жыццё маё? што, як пчала, Я з кожнай кветкі мёд збіраю У буквіцы, нібы у залатыя соты, _ Каб кожная душа людская, прагнучая ведаў, Магла прыйсці, вады жывой напіцца? Ці-ж вы не бачыце, што рукі хітравумца Капаюць рэчышча, якім цячэ у свет Рака навукі й розуму, сляпыя совы? Прэч путы з гэтых рук! З душы знявагу прэч!   <small> (Ён перакручвае тонкі ланцужок, рве яго і абарачаецца, каб адкінуць, і тут заўважае, што Георгій даўно ўжо па грудзі высунуўся з награбце і прагна слухае яго маналог). </small> Давай! {{Разьбіўка|Георгій}} Вось, на здароўе спажывайце, ойча. Толькі Мо' вы-б нам з Товіем сказалі, што рабіць Патрэбна з кнігай далей? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} ''(дастае з кішэні закручаныя ў рушнічок буквіцы).'' Вось буквіцы забаўныя, адлітыя з металю, Які завецца вісмутам. Адзнакай «рубер», — «Чырвоны» — гэта значыць па-латыні, — Яны адлучаць главы ў кнізе. Трэба Іх падабраць на месца, дзе стаяць павінны, Пакрасіць фарбаю вось гэтай тонкай: Дзе ліст, — зялёнай, дзе кветка — залатой, Дзе птушка райская — там колер пер’я павы. Працуйце з богам, я-ж душу павесялю. <small> (Ён налівае сабе коўшык. Маладыя людзі схіляюцца над кнігай). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(шэптам).'' А можна мне? Спытайся, Юрка. {{Разьбіўка|Георгій}} ''(паглядзеўшы на мніха, занятага сваёй справай).'' Можна. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Эх, ці такія віны ў Слуцку мы півалі?! Бывала, манастыр — не манастыр, а разліўное мора! На успамін душы магнатаў — раманея І фражскае, — не толькі пі, — купайся! А хор які! А кнігі! А божай службы лепнасць! Не, пашукаюць хай ігумена такога! Эй, сцеражыся там, душа, ашпару! <small>(Куляе ў глотку чарку).</small > {{Разьбіўка|Георгій}} Зірніце, ойча, гэтак добра будзе? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} ''(адмахваецца рукой).'' Добра, — Цябе я знаю: залатыя рукі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(захоплена).'' Прыгожа, Юрка, як! {{Разьбіўка|Товій}} Давай, Георгій, паспрабуем фарбай Мы тую буквіцу, што выразалі з дрэва. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Самі? {{Разьбіўка|Товій}} Самі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Якую літару? {{Разьбіўка|Георгій}} Букву «М» — мыслеце. {{Разьбіўка|Маргарыта}} «Мыслеце»—«М»? Маю? {{Разьбіўка|Товій}} Вось, калі ласка. {{Разьбіўка|Маргарыта}} О, як прыгожа! Галубкі у дзюбках Трымаюць ланцужкі, якімі сэрца Абвіта тройчы! Божа мой, як люба! {{Разьбіўка|Георгій}}''(ставячы адбітак, на кнізе).'' Навек, пакуль пергамент служа, Я літару тваю ў святую кнігу стаўлю. Хай бессмяротна будзе, як і пачуццё маё, Якое кіравала мной, калі яе я рэзаў! {{Разьбіўка|Товій}} Амін. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не, Юрка, зараз не памру я... не памру... не трэба! <small> (Айцец Сіман, перакуліўшы з дзесятак чарак, пачынае кляваць носам. Па сходках сыходзіць Арына — мамка Маргарыты). </small> {{Разьбіўка|Арына}} А я шукаю ластаўку маю ў пакоях горніх! Як ты сышла сюды? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мяне... звёў пан Георгій. {{Разьбіўка|Георгій}} Я асцярожненька, бабулька. Ды яна-ж Лягчэй пушынкі! {{Разьбіўка|Арына}} Развесялілася хоць трошкі, лебядзінка? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мне весела і лёгка стала, мамка. {{Разьбіўка|Арына}} І дзякуй богу! Везучы цябе у Полацк, Я ведала, галубка, злітуецца бог, Не стане на табе шукаць Віны бацькоў тваіх, Адступнікаў ад веры нашай. Вось паздаравееш І падужэеш, ластаўка, А там і замуж За чалавека добрага... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я... замуж не пайду... {{Разьбіўка|Арына}} І-і, ластаўка мая, з тваёй красой, з багаццем У дзеўках не заседзішся. Ды і навошта? Я прывяла Андрэя, знахара на ўсю акругу. Як загадаеш, дзіцятка, сюды яго прывесці, Ці ў горніцу паднімешся сама? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мне страшна, мамка! {{Разьбіўка|Арына}}. Не пужайся, любка. {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Хай, Юрка, калі можна, са мною будзе. {{Разьбіўка|Арына}}. Яно то непрыгожа, ясачка мая, але... Вы-ж нібы брат з сястрой... А гэты? {{Разьбіўка|Георгій}} А гэты прыяцель мой Товій — сірата, Яго бацькоў рабаўнікі забілі, І дзед яго сляпы... {{Разьбіўка|Товій}} Сляпы... нябось, відушчы біцца! {{Разьбіўка|Георгій}} Аддаў на час да справы прыглядзецца. {{Разьбіўка|Товій}} Георгій, я пайду, падрэжу трошкі Вось гэту буквіцу ў тваім пакоі? Добра? {{Разьбіўка|Георгій}} Добра, Товій. <small> (Товій выходзіць). </small> {{Разьбіўка|Арына}}. А мніх? {{Разьбіўка|Георгій}} Ён спіць. {{Разьбіўка|Арына}}. І праўда, спіць. Хай спіць. І крыж на ім святы, Нячыстай сіле страшан. Я прывяду Андрэя. <small> (Яна пайшла наверх). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Зайшлося сэрца, Юрка. {{Разьбіўка|Георгій}} Не бойся, Маргарыта, я з табой. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не адыходзься, тут сядзі... З табой Не так мне боязна. Чаму так. Юрка? З табой, здаецца, я-б і ў свет пайшла. {{Разьбіўка|Георгій}} Што-ж, пойдзем, Маргарыта. У сееце так цікава! Пабачым мора цёплае, спаткаем вырай, Які да нас адсюль у госці прыляціць, Пабачым горы, стэпы, гарады чужыя... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я, Юрка, не дайду, адзін ідзі... А мне пасля раскажаш. {{Разьбіўка|Георгій}} Пайду, пайду вучыцца, Маргарыта, І дзе-б ні быў, я да цябе вярнуся. {{Разьбіўка|Маргарыта}} А я цябе чакацьму, Юрка. <small> (Па сходцах сыходзяць Андрэй і Арына). </small> {{Разьбіўка|Андрэй}} Я крыж сваты кладу на ўсход і захад, На поўдзень і на поўнач, на зямлю сырую, І неба зорнае, і замыкаю Святое гэта месца ад нячыстай сілы, Ад трыццаці хвароб: ад трасцы, ад падвею, Ад касцяных ламот і ад сухот бялільных, Ад жыльных і паджыльных боляў, У белым целе, і касцях-суставах, Ад варажбы і чараў і суроку. _ Амінь. Амінь. Амінь. Будзь крэпка мае слова! <small> (Хрысціць усе куты і закуткі). </small> Замкнуў я гэтую прастор-камору Ў імя Хрыста і бога ключам залатым, Яго кладу пад камень Алатыр Па дно у акіяне-моры. Не дастаць яго Ні рыбе-кіт, ні вадзяному змію, Ні сілам ўсім пякельным. Амінь. Амінь. Амінь. Будзь крэпка маё слова. Перахрысціся, пракажы малітву Сваёй святой. Як зваць цябе, атракавіца? {{Разьбіўка|Маргарыта}}. Маргарыта, добры старца. {{Разьбіўка|Андрэй}} ''(раптам пасуравеў, нахмурыў бровы, рэзка).'' Латыніца?! Няма ў мяне для вас ні лекаў, ні палёгкі! Як мне не ўзняць дзяцей маіх з магілы, Забітых ірадамі пад латынскім крыжам. . Так прок...  {{Разьбіўка|Георгій}} Чакай, стары! Калі табе патрэбна помста, Звалі прапляцці ўсе на галаву маю, Бязвінную, як і яе, затое Не кволую, не крохкую. Я вынесу праклёны! Яе-ж благаславі, стары, няхай жыве! {{Разьбіўка|Андрэй}} Твая душа праклятай быць не можа: Твой розум трэба нам. Сыйдзі з яе пуці: Што суджана на смерць, хай памірае. Кляну... {{Разьбіўка|Георгій}} Кляні яе бацькоў, Якія выракліся нашай веры. Калі яна яшчэ не знала зор і сонца, Кляні, хто іх паставіў на шлях здрады, А не яе, стары... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} ''(прачынаецца).'' Кляні, вядзьмар, кляні!.. Чакай! Каго? Яе? за што? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Абараніце мяне, ойча! {{Разьбіўка|Георгій}} За тое, што яна інакшай веры. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Бог адвядзе яго праклёны На лес сыры, на верасы сухія... <small> (Уваходзіць фон-Шпілер і, не разумеючы ў чым справа, спыніўся). </small> {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} ''(паказвае на Шпілера).'' Яго, вядзьмар, кляні. І папежа, што ў Рыме, Кляні, і продкаў і патомкаў каралёў, Якія к нам латынь наблізілі. Яе клясці за што? {{Разьбіўка|Шпілер}} Не разумею. Вас іст дас? Запрошан Да хворай я купцом гер-Люкас... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Ты чуеш, знахар? Ратман рыжскі Прышоў лячыць яе! Яна яму чужая, Ён па крыві, сваёй ёй вораг, А лячыць бярэцца і далі памрэ — Душа яго заявіць богу: «Дай мне рай: Я на зямлі лячыла нават рускіх, Якім браты іх рады не падалі». {{Разьбіўка|Шпілер}} Няма мне часу. Хворая яна? Я прыступаю. Вас прапіў я Усіх выйсьці вон. {{Разьбіўка|Андрэй}} Не ў Рызе ты, а ў Полацку, і вон Сам выйдзі! А не выйдзеш... {{Разьбіўка|Шпілер}} Што гэта знача? Я — фон-Шпілер... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Толькі тое, што вас, фон-Шпілер, Мы просім пачакаць айца. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Не, не гэта значыць, — іншае... За дзверы! {{Разьбіўка|Шпілер}} Як так? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} А гэтак... Вон, нячысты дух! <small> (Ён бярэ немца за шыварат і выштурхвае за дзверы). </small> {{Разьбіўка|Андрэй}} ''(да Маргарыты).'' Зямлю сваю і свой народ ты любіш? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Люблю. {{Разьбіўка|Арына}} Не муч дзіця, дзядуля! Я — выхаваўца ёй, і па маіх расказах Яна душой сваёй сюды праглася, Да сваіх людзей... {{Разьбіўка|Андрэй}} Па веры будзь тваёй. Дае зямля Руду сваю, каб кроў тваю ачысціць. Вось гэта кроў зямлі. Гаючая крыніца, Што б’е з гары святой Сафіі, вынесла яе З падземных нетраў. Корні жывасіла, Лісты тысячагоднім настоены у ёй. Пі гэты сок, — і здрава будзеш. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Як дзякаваць табе? {{Разьбіўка|Андрэй}} Не трэба, згубяць лекі сілу. Богу дзякуй. Вазьмі, Арына, кветкі гэтыя. Сабраны Яны ў цалебны час. Настоем з гэтых Паі яе трыкраты кожны дзень. Вось гэтыя кладзі у ночвы і купай, Бо сонца ў іх купалася на Яна. Вось гэтымі абкурвай ложак перад сном, Каб зноў не падышла ўначы, як таць, хвароба. Устань, атракавіца, ідзі, і вер, Што родная зямля дае табе збаўленне. <small> (Маргарыта ўстае, падтрымліваемая Георгіем і Арынай. Усе трое кланяюцца паясным паклонам Андрэю і выходзяць наверх). </small> {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Упарты ты і смелы. Я люблю такіх. Дай вып’ем, брат. {{Разьбіўка|Андрэй}} З дзён маладых я хмелю не ўжываю. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Тады не рускі ты: «Русі веселье — піць». {{Разьбіўка|Андрэй}} А ў чым прычыну бачыш ты, каб весяліцца Русі Літоўскай? Што яна разбіла немцаў, Ці вырвалася з польскага палону? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Тады пі з гора. {{Разьбіўка|Андрэй}} Тады што? гора знікне? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Тады сядзі і плач, а я, брат, вып’ю. <small> (Уваходзяць фон-Шпілер і Іван, большы сын Скарыны)</small> {{Разьбіўка|Шпілер}} Гэр Ёган, супроць усякіх правіл — Прасіць у дом к сабе заморскага гасця, Каб тут яму наносілі абразу... {{Разьбіўка|Іван}} Прабачце, госць, тут нейкая абмылка. Гасцінны дом наш быў ад прадзедаў і дзедаў. {{Разьбіўка|Шпілер}} Я ведаю, — ад Рыгі да Масквы, Ад Полацка і да Пазнані І ў сэрцы Княжства — Вільні, — імя Скарыны, Славутага купца, на вуснах у людзей, Як самае паважнае, але... {{Разьбіўка|Іван}} Хто вас абразіў? {{Разьбіўка|Шпілер}} Вось тыя дзікуны, гэр Ёган, І покуль тут яны, Нага мая не ступіць далей Вось гэтай памаснічыны... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Брэшаш, немец: не дастаць адтуль Рукой, тваёю нават, доўгай, сквапнай на чужое, Тых скур бабровых, што ў кутку ляжаць. А значыць, пойдзеш, не урымсціш, далей. {{Разьбіўка|Шпілер}} Гэр Ёган, я не маю хэнці Размову весці з дзікуном. Дазвольце Зірнуць бабры... {{Разьбіўка|Іван}} Зрабіце ласку, Ойча Сіман, благаславіце З дарогі дальняй. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} У лазні быў? змыў пыл зямлі чужой? Душу абмыў на споведзі пасля прыезду Ад агаран няверных? {{Разьбіўка|Іван}} Не, не паспеў яшчэ: кірмаш-жа сёння. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Тады няма табе благаславёная сёння. {{Разьбіўка|Андрэй}} Майго не будзе, покуль ты з нямчынам, Як з братам, а не з ворагам жывеш. {{Разьбіўка|Іван}} Айцы святыя, мы ж — купцы. Тавар не знае веры. <small>(Уваходзіць Лукаш Скарына, крэпкі, як смаляк, чалавек у багатым адзенні. Ён хрысціцца на іконы і аддае паклоны ўзняўшымся яму насустрач гасцям). </small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Здароў будзь, старча! Як ласка бога Да сівізны тваёй? {{Разьбіўка|Андрэй}} Здраў будзь, купец! Не ўспамінае бог Грахі мае па ласцы вышняй. {{Разьбіўка|Лукаш}} Здароў, ігумен слуцкі, залатыя рукі І вусны грэшныя! {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Не тое грэх, што ў вусны уваходзіць, А тое грэх, што вусны выракаюць. Будзь здароў, купец! {{Разьбіўка|Лукаш}} Здраў будзь, заморскі госць! {{Разьбіўка|Шпілер}} Жадае ўсякай ласкі бога і удачы У справах гандлю ваш слуга пакорны. {{Разьбіўка|Лукаш}} Што, аглядалі хворую? {{Разьбіўка|Шпілер}} Мне не дазволена было, на жаль, вось імі. {{Разьбіўка|Лукаш}} ''(сурова).'' Я іх не нанімаў у доме Скарыны Гаспадарамі быць... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Нас бог наняў быць стражэй збройнай Душ хрысціянскіх ад нячыстага. Глядзі, купец, каб бога не ўгнявіў! {{Разьбіўка|Андрэй}} І я кажу: глядзі! Па узаемнай згодзе Бес беса выгнаць можа, каб пасля ўдваіх Апанаваць другога чалавека, блізкага табе. Хай нас бароніць бог. Прабач мяне, мой госць, Сыйсціся мы на іншым можам: мы — купцы. Як падабаюцца бабры? {{Разьбіўка|Шпілер}} Яны нанеслі мне абразу... {{Разьбіўка|Лукаш}} Бабры? {{Разьбіўка|Шпілер}} Не, барбары вось тыя. А бабры нішто... {{Разьбіўка|Лукаш}} Тады мы сойдземся... Іван, схадзі з купцом у клець, І пакажы баброў, з Бярозы што прыслалі. {{Разьбіўка|Шпілер}} А гэтыя, гэр Люкас? {{Разьбіўка|Лукаш}} На жаль, замоўлены для біскупа, мой гэр. Не горшыя і тыя... {{Разьбіўка|Шпілер}} Я еду ў Вільню к біскупу і мог-бы перадаць. За процант невялікі... {{Разьбіўка|Лукаш}} Георгія пашлю у Вільню, можа й сам паеду. Вядзі гасця, Іван. <small> (Іван і Шпілер выходзяць).</small> Ну, што, старыя? Немец не пад нораў, бачу? А мне ён люб, ці што? Прыціснула бяда... {{Разьбіўка|Андрэй}} З дзяўчыны хопіць хрысціянскіх лекаў. {{Разьбіўка|Лукаш}} Хопіць? Дай то бог! Быў скамарох, Андрэй? Чакай... <small> (Ён зазірае за дзверы і прычыняе іх). </small> ... Цяпер кажы. {{Разьбіўка|Андрэй}} Быў. Князь Міхайла Глінскі перадаў, Што крымскі хан, Менглі-Гірэй, па згодзе З царом Іванам крымскую арду На Польшчу павядзе і што тады Нам Полацк паднімаць на Ягелонаў, Калі паны увязнуць недзе ў стэпу. На вас надзея, кажа князь, купцы. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Надзея на купца, то толькі чвэрць надзеі. {{Разьбіўка|Лукаш}} Мніх, памаўчы! Купец — Русі апора. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} Русі апора — цэркаў. {{Разьбіўка|Лукаш}} Ісідар вам з Фларэнцыі прывёз апору? Што робіце вы, мніхі, супраць базільянцаў, Што ад часоў Андрэя-Казіміра Заселі ў Троках, і, як чэрві ў дубе, Падточваюць асновы нашай веры, Схіляючы князёў да уніі фларэнцкай?.. Не, й цэркві без купца не абыйсціся, Сіман. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} А што вы зробіце, купцы, супроць ражна Латынскага? {{Разьбіўка|Лукаш}} Ражон адвесці можна ці адбіць Хаця-б сабе рукой цара Івана. На раду склічу я купцоў сягоння. Прашу і вас. Твой скамарох прыбудзе? {{Разьбіўка|Андрэй}} Ён тут ужо... {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} І немец гэты будзе? {{Разьбіўка|Андрэй}} Што немец? Ен — разменны грош: Дзе больш дадуць, туды ён пойдзе. Вось бачыш кнігі бітыя? Прывёз мне гэты Шпілер... У Кракаве напэўна базільянцы згаварылі Феоля, немца нейкага, каб ён адбіў На мове нашай кнігі для касцёлаў, У ерась фларэнційскую каб лепей нас завабіць. {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} О, гірадавы дзеці! Шкада, што я не праламаў Акладам кованым яму мазгі дурныя. {{Разьбіўка|Лукаш}} Феоля, кажуць, затачылі ў кляштар, Ці у турму ксяндзы... Пасля судзілі. Ды вырабіўся немец, бо давёў, шго іх Рабіў ён справу. А яны баяцца, — Калі народ пабачыць і пачуе Сам слова боскае у роднай мове, Тады канец мане пап рымскіх, як пры Гусе Было то ў Чэхіі. Але аб тым пасля... Ты, ойча, збег, відаць, з манастыра? Вярыгі пакаяння скінуў? Што, не смачны? Пакой патрэбен? {{Разьбіўка|Айцец Сіман.}} І чарка добрая, купец! {{Разьбіўка|Лукаш}} Ну, чарка заўтра будзе, а сягоння Канчай пісьмо святое, будзь на радзе... Эй, хто там ёсць? <small>(Ён ляснуў у далоні, і завіўся слуга).</small> Пакой над горанкай айцу Сымону І для Андрэя — поруч з горацкай маёй, Гукні Георгія, хай прыдзе да мяне... <small> (Айцец Сіман і Андрэй, пакланіўшыся Лукашу, выходзяць за слугой). </small> {{Разьбіўка|Лукаш}} ''(адзін).'' Ну, што-ж, душа мая, здаецца, час настаў: На скрыжаванні трох дарог нас лёс паставіў, Якой ісці, каб не гарэць пасля ў агні пякельным, І не раскідаць марна прадзедаў набытак? Набытак прадзедаў... Ён тут, у Полацку, ў Пазнані, ў Вільне, ў Рызе, У золаце, у складах, на руках давераных людзей... Далёка знаюць нас, Скарынічаў, Сыноў маіх і ўнука, Цякуць да нас сярэбраныя, залатыя ручаіны, Ды толькі іх паток танчэе з кожным годам: З Масквы ўсе рэчышчы абцяты каралеўскай вартай, У Рызе немцы ход далей перапынілі... На Гельгаланд, у Данію, у Нідэрланды Яны маё дабро вязуць і золата сабе грабуць, Мне плацячы грашы. Кароль, чужога статку пастыр, Даў шляхце прывілей на гандаль скрозь без мыта І абцякаюць гарады тавары, ручаямі Цякуць у замкі шляхты... Гібель бачу Я гарадоў тваіх, мая радзіма!.. Чую Як глухне звон святой Сафіі... Што рабіць? Пакінуць Полацк, выехаць у Рыгу, ў Познань?.. Пакінуць веру прадзедаў? дзяцей у пекла ўкінуць? Не згодна ты, душа мая? І я не згодзен! Мы бараніць сябе павінны, толькі як? Як? Не маўчы, душа, скажы... <small> (Уваходзіць Георгій).</small>  {{Разьбіўка|Георгій}} Ты клікаў, тату? {{Разьбіўка|Лукаш}} Клікаў, сынку. Бліжай падыйдзі. Ты — сын мой любы. Розумам цябе Бог не па летах надзяліў рукою шчодрай, Даў мудрасць кніжную пазнаць Не толькі нашу, — грэцкую, латынь... Хачу трымаць з табою раду, сын мой... {{Разьбіўка|Георгій}} Я слухаю, мой тату. {{Разьбіўка|Лукаш}} Зачынены нам выхады з дзяржавы нашай: На вусці рэк заселі немцы, на мяжы з Масквой Пятля застаў літоўска-польскіх. Ўнутры краіны шляхта, і штогод Цяжэйшае ярмо нам будзе, сын мой. Кароль — чужы нам, на яго няма надзеі. Князь Глінскі кліча нас падняць паўстанне, Маскоўскага цара нам дапамогу зычыць, І я рашыў — сваёю галавой І часткаю сваёю ў гандлі рызыкну я. {{Разьбіўка|Георгій}} Вазьмі і нашу долю, бацька, на святую справу. {{Разьбіўка|Лукаш}} Вазьму, калі патрэбна будзе... Зараз, — не. Патрэбна паглядзець, памацаць... Паверыць Глінскім не адразу можна... Я хачу На роўныя чатыры долі падзяліць маёмасць. Пазнань аддам Івану, Рыгу даю Раману — ўнуку, Табе дам Вільню. Што у Полацку — маё. Аддам яго на справу. Вас разашлю адсюль... Тады, калі загіну, нават, Кароль наследнікаў чапаць не мае права. {{Разьбіўка|Георгій}} Ты — бацька. Сам рабі. як знаеш. Волі Тваёй мы не парушым. Толькі... {{Разьбіўка|Лукаш}} Што, сынку? {{Разьбіўка|Георгій}} Пусці мяне вучыцца, свету дай пабачыць. {{Разьбіўка|Лукаш}} Няма дзе, сын, вучыцца нам. Святло з усходу, А ўсход закрыла Магамета ноч. {{Разьбіўка|Георгій}} А захад, бацька?  {{Разьбіўка|Лукаш}} На захадзе — латынскі вечар, змрок. Няма там, сыне, нашай веры. Не, сынку. Ты — купец. Тваёй навукі досыць, Каб справу мець з заморскімі гасцямі, нават. Жаніць цябе хачу. Калі дачка Дароты Ад хворы злой, напушчанай ад недругаў яе, Пазбавіцца, — мы злучым вашы рукі, І грошы злучым. Выедзеш у Вільню, І гандаль свой адчыніш з ласкі бога. {{Разьбіўка|Георгій}} Не, бацька. {{Разьбіўка|Лукаш}} Што? Не люба Маргарыта? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, Маргарыта люба, як само жыццё! {{Разьбіўка|Лукаш}} Тады — канец размове. Кліч яе! <small>(Маргарыта спускаецца са сходцаў, трымаючыся за балясы).</small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Юрка, мы з Товіем цябе чакаем... {{Разьбіўка|Лукаш}} Ідзі сюды, дачка мая. Ну, як здароўе? {{Разьбіўка|Маргарыта}} О, значна, значна лепей, бацька! Бачыш? Хаджу ужо... {{Разьбіўка|Лукаш}} І дзякуй богу!.. Дачкой мне хочаш быць? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я й так нібы дачка ў цябе.. За клопаты, за ласку Удзячна буду я да самай смерці. {{Разьбіўка|Лукаш}} Тваё я сэрца залатое знаю, ды хачу, Каб ты дачкой маёй была зусім, Пайшоўшы замуж за Георгія. <small> (Маргарыта засаромелася, адвярнулася і маўчыць). </small> Знаю, знаю, Што не з табой, а з мацеркай тваёй Патрэбна гаварыць пра гэта. З ёй у нас Дамоўлена аб тым, калі абое вы яшчэ Ў калысках гушкаліся. Ёй скажы, Георгій, Што пра яе мне гаварыў ты зараз. {{Разьбіўка|Георгій}} Я бацьку гаварыў, што я люблю цябе, Што ты — жыццё маё… {{Разьбіўка|Лукаш}} Ну, бог благаславіць вас, дзеці, Як я благаслаўляю... Сёння-ж Я выдзелю тваю, Георгій, долю... {{Разьбіўка|Георгій}} Бацька, я гандляваць не буду. Няхай Іван, напапалам з Раманам, Бярэ маю часціну. Я пайду У свет вучыцца. {{Разьбіўка|Лукаш}} Георгій, не жартуй! Ты ведаеш, Што я сказаў, то з камня высек. {{Разьбіўка|Георгій}} Бацька, я Скарына таксама, я не гнуся Ні пад чыёй рукой. {{Разьбіўка|Лукаш}} Я і зламаць магу... {{Разьбіўка|Георгій}} Не зломіш, бацька! {{Разьбіўка|Лукаш}} ''(зазлаваў).'' У манастыр аддам, ў паслушнікі! {{Разьбіўка|Георгій}} Хіба што мёртвага, жывы й адтуль збягу. {{Разьбіўка|Лукаш}} Ў жалезы закаваць вялю... {{Разьбіўка|Георгій}} Перагрызу зубамі. {{Разьбіўка|Лукаш}} Ты што маўчыш, дачка? Даю я права Адмовіцца ад ослуха бацькоўскай волі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я, тата, так, як ён... Я мо’ памру датуль... {{Разьбіўка|Лукаш}} Ты... ты гатоў праз труп яе ісці? {{Разьбіўка|Георгій}} Ты, Маргарыта, не памрэш! Ты ведай, Што я люблю цябе, Што для цябе вучыцца буду, Мы пачакаем год і два, затое ўсё жыццё... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Я, тату, пачакаю... <small>(Бацька і сын доўга глядзяць адзін на аднаго. Бацька не вытрымлівае).</small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Сядзь, Георгій, слухай... Я ў небяспечны шлях Жыццёвы човен свой кірую. Я хачу спакойны быць. Што я не ўсё згублю у часе буры. {{Разьбіўка|Георгій}} Тату! Дазволь мне на чаўпе маім, на новым Паставіць ветразі, каб мне даплыць туды, Куды ты сам баішся, што не трапіш. Для чалавека ветразь — веды. Па веды я пайду няхай сабе й на захад. Хачу знаць сілы ворага, яго знаць зброю. Валодаць ёю дасканала. А здабуду, — Вярнуся з імі я к свайму народу Працягваць тую справу, на якую Ты ахвяруеш свой набытак. Лептай Маёй хай будуць веды! {{Разьбіўка|Лукаш}} Не разумееш ты па младасці на што ідзеш: На холад, голад... {{Разьбіўка|Георгій}} Я малады, я дужы, бацька! {{Разьбіўка|Лукаш}} На барацьбу з касцёлам, з папай рымскім. А мо’ й на смерць. {{Разьбіўка|Георгій}} Нічога, бацька, я праб’юся, Смерць абыйду. {{Разьбіўка|Лукаш}} На здраду веры мо’ пайсці цябе прымусяць. {{Разьбіўка|Георгій}} На здраду веры і народу — не! {{Разьбіўка|Лукаш}} І нават, калі гэта будзе цаною за навуку? {{Разьбіўка|Георгій}} Нават і тады не здраджу, бацька. {{Разьбіўка|Лукаш}} Тады... ідзі. {{Разьбіўка|Георгій}} ''(кінуўся на калені).'' Благаславі! {{Разьбіўка|Лукаш}} Благаслаўляю. Ў імя айца і сына і святога духа... {{Разьбіўка|Маргарыта}} І я благаслаўляю, Юрка... </poem> ='''АКТ ІI'''= '''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:''' '''Георгій Скарына.''' '''Лукаш Скарына.''' '''Маргарыта.''' '''Арына.''' '''Товій.''' '''Фон-Шпілер.''' '''Дарота'''—маці Маргарыты, гадоў за 40. '''Адвернік''' — віленскі радца, гадоў за 50. '''Бабіч''' — старшы віленскі радца. '''Ёган''' — сын немца фон-Шпілера, гадоў 18. '''Скамарох''', гадоў 45. '''Князь Міхаіл Глінскі'''—гетман польны. '''Князь Забржэзінскі'''—ваявода Трокаў. '''Шляхціц'''—гадоў 35. '''Балінскі'''—каралеўскі лекар. Скамарохі, шляхта, купцы-члены Віленскага магістрата. 1504 год, праз месяц пасля падзей першага акта. Агульная зада сярэдневечнай гасцініцы Віленскага магістрата, які аддаў яе на водкуп Дароце, мацеры Маргарыты. Звычайная абстаноўка залы: сталы, лавы, табурэткі, бочкі з півам і мёдам, прылавак гаспадыні. Проста перад гледачом уваходныя дзверы, направа— камін і дзверы на кухарню, налева — сходцы ў жылыя памяшканні. {{Разьбіўка|Дарота}} Арына, зірні, каб пірагі не падгарэлі! {{Разьбіўка|Арына}} (з кухарні). Гляджу, матухна. ''(Выходзіць у залу.)'' А й падгарэлыя з’ядуць... {{Разьбіўка|Дарота}} Ды гэта-ж немцу Шпілеру, а ён-жа перабора. {{Разьбіўка|Арына}} І скнара: заплаціць грош, а паслугі патрабуе аж на злоты. {{Разьбіўка|Дарота}} А Маргарыта дзе? {{Разьбіўка|Арына}} Наверсе ў горніцы. Ёй Юрка чытае кніжку. {{Разьбіўка|Дарота}} Ідзі, зірні, нібыта незнарок. {{Разьбіўка|Арына}} Дарэмна, матухна, дзяўчына не пірог, не ўкусіць… {{Разьбіўка|Дарота}} Не, пакуль ксёндз ці поп не павянчаў, асока не пашкодзіць. {{Разьбіўка|Арына}} Там белабрысы Ёган, доктара сынок, ўсё трэцца, ім перашкаджае. {{Разьбіўка|Дарота}} То і добра, калі трэці ёсць… {{Разьбіўка|Арына}} <poem> Ды Юрка не такі. Казаў ён, што паедзе Вучыцца некуды у Кракаў Гады на два яшчэ. {{Разьбіўка|Дарота}} Вучыцца? Як? Жанаты?! {{Разьбіўка|Арына}} Вось гэтага не ведаю. {{Разьбіўка|Дарота}} Ну, не! не на такіх наскочыў, не на дурняў. Адну дачку я маю і скруціць жыццё Ёй не дазволю. Аман. Ідзі і загадай Маім ты словам, каб ішла ад іх к сабе І не выходзіла пакуль і не паедуць! {{Разьбіўка|Арына}} Навошта, матухна? Не слухайце мяне, дурную: Мне можа і здалося толькі... {{Разьбіўка|Дарота}} Я ведаю цябе, пататчыцу! Ідзі! {{Разьбіўка|Арына}} Авохці мне!.. <small>(Арына ідзе наверх. З надворку ўваходзіць Адвернік).</small> {{Разьбіўка|Дарота}} ''(услед Арыне)'' Каб зараз-жа кідала іх, а не, — Дык я за косы выцягну!  {{Разьбіўка|Адвернік}} Каму такой расправай пані Дарота пагражае? </poem> {{Разьбіўка|Дарота}} Ах, пан Адвернік! Я і не заўважыла. Заходзьце, калі ласка! {{Разьбіўка|Адвернік}} Каго усё ж за косы, пані Дарота? {{Разьбіўка|Дарота}} Каго-ж, як не дачку? {{Разьбіўка|Адвернік}} <poem> О, тады я уступлюся! Ваша дачка... Дай бог такіх Ўсім добрым людзям: і разумна, і прыгожа, І ў маці ўся пайшла... {{Разьбіўка|Дарота}} Вы нагаворыце, пане Адвернік! {{Разьбіўка|Адвернік}} Я шчыры чалавек, што думаю, то і кажу. Вось думаю, што з жонкаю такой Шчаслівым быў-бы шляхціч... Так, шляхціч, чалавек з дастаткам, паважаны... {{Разьбіўка|Дарота}} Дзе нам, пры нашай беднасці, такіх завабіць? {{Разьбіўка|Адвернік}} Кажыце, матухна, каму другому, а мне вядома, Што з вашым розумам капейчына ў рубель Так перакуліцца, што й не заўважыш! {{Разьбіўка|Дарота}} Найшлі каму зайздросціць, пан Адвернік! Удовін лёс — гарох ускрай дарогі, Хто йдзе, той і ўварве. Вось, як шкурат У полымі, і круцішся, а ўжо людзям здаецца... {{Разьбіўка|Адвернік}} Дык пашукаць патрэбна абаронцу... {{Разьбіўка|Дарота}} Дзе мне ўжо! Дан бог дачку прыстроіць. {{Разьбіўка|Адвернік}} Я пра дачку й кажу. {{Разьбіўка|Дарота}} Мо’ пан прышоў за свата? {{Разьбіўка|Адвернік}} Нашто мне сватам быць? Хай за мяне Яшчэ сваты паходзяць. {{Разьбіўка|Дарота}} Ну, пане мой, за вас сватам хадзьбы Даўгой не будзе: к вашаму батаццю Дадаў кароль яшчэ шляхецтва, кажуць... {{Разьбіўка|Адвернік}} Даў, даў, хай бог яму здароўе дасць, Бургамістрам шляхецтва даў у Вільні. {{Разьбіўка|Дарота}} О, вы цяпер заганарыцеся. {{Разьбіўка|Адвернік}} Я?! Ніколі!.. Што, каралеўскі лекар дома? {{Разьбіўка|Дарота}} Не, пан Балінскі з замку прыходзіць позна. А што? {{Разьбіўка|Адвернік}} Ды мне мае задворныя сяляне Прыпёрлі сома. Хачу прыслаць яго ў дарунак Вам, матухна, І лекару іх каралеўскай міласці, Каб толькі перад ім не патаілі, Што гэта я прыслаў. {{Разьбіўка|Дарота}} Патрэба ёсць да лекара? {{Разьбіўка|Адвернік}} Ды не! Здароў я, матухна, Дай бог яшчэ такога Здароўя тым, хто маладзей мяне. Л проста так, з пашаны Да вас і лекара іх міласці. Як кажуць: Закінь наперад, знойдзеш ззаду. <small>(Уваходзіць Маргарыта).</small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мама, я не разумею... Ах, добры вечар! {{Разьбіўка|Дарота}} Тут разумець не трэба, трэба слухаць! Ідзі! {{Разьбіўка|Адвернік}} Дазвольце мне ўступіцца, каб суровасць маці Зманіць на ласку, панна Маргарыта. Калі Прагневала яна вас, пані, за яе прашу я. {{Разьбіўка|Дарота}} І не прасіце, пан Адвернік. Заляцаўся Георгій, сын Скарынін, з Полацка. Купец багаты, разумны, малады... {{Разьбіўка|Адвернік}} Скарын я ведаю, паважная сям’я. Здаецца толькі мне, — Стары суроў і скул, А маладыя — ветрагоны. Ну і што? {{Разьбіўка|Дарота}} І я вагалася, але амаль што дала згоду. {{Разьбіўка|Адвернік}} А-ей... Жанчына вы разумная, ад вас Не спадзяваўся я такой паспешкі. Кажуць, Георгій — крыху блазан боскі. Купец з яго не будзе. Покуль бацька жыў, Яшчэ так-сяк, а як аддзеліць...  Ну, тут-бы я не спудлавала. {{Разьбіўка|Адвернік}} Ды і схізматыкі яны... {{Разьбіўка|Дарота}} У нас, ў Літве, сам бог багоў паблытаў. Лукаш прывёз баброў Даць арцыбіскупу на хутру, Дазвол на шлюб як ёсць. Але Георгій ўбіў У галаву дурную, што вучыцца Патрэбна ехаць некуды у Кракаў. {{Разьбіўка|Адвернік}} У Ягелонаўскі універсітэт, магчыма? {{Разьбіўка|Дарота}} Напэўна. {{Разьбіўка|Адвернік}} Не, там схізматыка не прымуць. {{Разьбіўка|Дарота}} Ну, пераменіць веру, невялікая бяда. {{Разьбіўка|Адвернік}} Што-ж, можа ён рашыў і добра: Навучыцца, ксяндзом яго паставяць... {{Разьбіўка|Дарота}} Ксяндзом? А нам карысць з таго якая? {{Разьбіўка|Адвернік}} Не, не, перашкаджаць яму не трэба, грэх. Хай едзе. Свет на ім не ў клін сышоўся: Мы панне Маргарыце жаніха такога знойдзем, Што на Георгія й не гляне. Верце слову! {{Разьбіўка|Маргарыта}} Сышчыце лепш сабе нявесту, пан Адвернік! {{Разьбіўка|Дарота}} Маўчы, дачка! Па мне — хай едзе. Толькі Вось бог, а вось парог. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мама! {{Разьбіўка|Адвернік}} Дык я пайду і сома вам прышлю. Бывайце І слухайцеся маці, панна Маргарыта: Яна вам шкоды не наробіць. {{Разьбіўка|Дарота}} Я правяду вас, пан Адвернік. А за сома дзякуй. Пра ваш дарунак лекару іх міласці сама Ўсе вушы пратрублю... <small>(Яны выходзяць і відавочна загаварыліся за дзвярыма).</small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(кліча).'' Георгій! Юрка! <small>(Георгій збягае са сходцаў). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Што, шчасцейка маё? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Маці пускаць цябе не хоча ў Кракаў, Кажа: Калі паедзе, замуж за яго не пойдзеш, Чакаць не буду, з іншым павянчаю... {{Разьбіўка|Георгій}} Дык што рабіць? не ехаць? Не магу: Душа гарыць ужо... {{Разьбіўка|Маргарыта}} А можа... {{Разьбіўка|Георгій}} Што? {{Разьбіўка|Маргарыта}} Раней звянчацца, а пасля паехаць. {{Разьбіўка|Георгій}} Былі-б адной мы веры, гэта-б можна, А так зацягнецца на тэрмін невядомы. Бо арцыбіскупа дазвол дастаць... {{Разьбіўка|Маргарыта}} Тады, праз год паедзеш. {{Разьбіўка|Георгій}} Таміцца цэлы год, а можа й назаўсёды Згубіць магчымасць... Як многа вымагаеш Ты ад мяне і ад каханая, лада! {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не, не, мой Юрка, я уе вымагаю. Я магу Чакаць не два, а дваццаць год, калі табе Патрэбна будзе. Толькі маці... {{Разьбіўка|Георгій}} Дай, Маргарыта, мне руку і абяцай, Калі не я, а іншы стане поруч З табой перад святым налоем, пад вянцом, Калі спытае поп, ці ксёндз — ці згодна Аддаць душу сваю другому, то толькі “не!” Пачуе ён тады. Дай клятву. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Даю, мой Юрка. Пры табе мне лёгка, Мне ўсё магчыма, дужы мой, разумны! <small>(Яны замацоўваюць клятву пацалункам. Уваходзіць Ёган).</small> {{Разьбіўка|Ёган}} Ах, ах, што бачу! я не перашкодзіў? <small> (Ён з удаванай скромнасцю адварачваецца ўбок).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Каб большых перашкод не мелі. Ёган, вось - Мая нявеста перад богам і людзямі.  <small> (Ёган скідае маску скромнасці і пачынае кпіць). </small> {{Разьбіўка|Ёган}} Ах, вось яно! не чырванейце, панна Маргарыта, Вядома гораду і свету для чаго ідуць Дзяўчаты замуж. {{Разьбіўка|Георгій}} Ёган, замаўчы, інакш... {{Разьбіўка|Ёган}} А што інакш? {{Разьбіўка|Георгій}} Інакш... я аплявуху дам табе. {{Разьбіўка|Ёган}} У гэтай аплявусе лёс тваёй вучобы. На, прачытай паперу, бацька што дастаў Праз немца, клерка арцыбіскупа, у Кракаў. Чаго-ж злавацца, браце? Думаеш, — ты першы У панны Маргарыты? {{Разьбіўка|Георгій}} Дык атрымай, доўгаязыкі поскуд! <small> (Дае яму ляшча). </small> {{Разьбіўка|Ёган}} ''(хапаючыся за месца, дзе звычайна вісіць меч)'': З табой я разлічуся! <small> (Рука не знайшла мяча. Ён зрываецца і бяжыць наверх). </small> {{Разьбіўка|Ёган}} Пачакай!.. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Уцякайма, Юрка! Ты-ж бяззбройны! {{Разьбіўка|Георгій}} Прабач мне, любая, што не стрымаў душы. Яго я не баюся... Што тут у паперы? <small> (Чытае паперу, якую перадаў яму Ёган). </small></poem> «Айцу прыору універсітэта. У імя айца і сына... пасылаю сваё благаславенне... і прашу прыняць у лік скаляраў Ёгана фон-Шпілера, ратмана з рыжан славутых, і па просьбе яго айца дазволіць бываць на лекцыях, якія ён пакажа, слузе яго Скарынічу Георгу»... <small> (Георгій акамянеў ад здзіўлення і гневу). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} <poem> Хутчэй бяжы, Георгій! {{Разьбіўка|Георгій}} Чаго? куды? Хай толькі прыдзе зараз, Я... я заб’ю яго. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Не трэба, Юрка. Ты сябе загубіш, Загубіш наша шчасце. Абяцай Ў імя любві ка мне, ты гэтага не зробіш! {{Разьбіўка|Георгій}} Ідзі к сабе. Я не заб'ю, а прывяду к табе, Пастаўлю на калені, дзякаваць прымушу, Што ты жыццё яму падаравала. <small> (Георгій выправаджае яе, бярэ табурэт і абламвае ножкі, каб атрымаўся шчыт, выкручвае ножку з тапчана. З-за каміна з кухаркі выслізгваюцца скамарохі, відавочна рыхтуючы свае сапелкі, яны хаваюцца за сталы, за лавы. Зверху спускаецца Ёган, але без мяча).</small> {{Разьбіўка|Ёган}} Ну, шчасце маеш: не знайшоў мяча! Прасі прабачыць! {{Разьбіўка|Георгій}} ''(кідае сваю «зброю»).'' Ты шчасце маеш, што прышоў бяззбройны... Вазьмі сваю паперу, соплі ёю вытры. Ведай: Слугой тваім не будзе сын Скарынін, покуль На небе сонца ходзіць. А цяпер ідзі Да Маргарыты, на каленях ёй падзякуй, Што не забіў цябе я. Ну, ідзі... <small> (Ён наступае, Ёган адступае па сходцах. Скамарохі зайгралі). </small> {{Разьбіўка|Скамарох}} Так, так, нямчынін! Тупай, тупай Пад музыку, пад дуды! <small> (Ёган знікае ад сораму з вачэй сведак. Георгій спыніўся). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Вы што за людзі? {{Разьбіўка|Скамарох}} Мы — вольніца, купец, мы — слугі пана Валяй-Гуляй, што князем над вятрамі. Хацелі будаваць мы хаты, ды няма з чаго: Лясы паны на шыбельні пасеклі. Ты-ж бачыў сам мо’, едучы у Вільню? Што двор, то й шыбельня. Ды й што нам хаты? Бог распасцёр шацёр над намі, У караля няма такога. Сонца й зоры На змену свецяць нам, як лучнікі якія. За сцены — пушчы ў нас, зямля — падлога. Нас грэе холад, весяліць нас голад, А калі трэба, галаву ратуюць ногі. Вясёлае жыццё, дай бог такое каралю з панамі! Эй, эй! скачыце, чэрці! У сапелі дзьміце, — Купец пазычыць грошы на гарэліцу нам хоча! <small> (Скамарохі зноў засвісталі, зайгралі ў дуды, прытанцоўваюць). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Зямля мая, народзе мой цярплівы! Гнятуць цябе, цапамі ўсцяж малоцяць, А ты яшчэ смяяцца знаходзіш сілы, І з ворагаў ты кпіш, дратуеш смехам іх... Адкуль, скажы, бярэш ты гэту сілу? Пазыч ты мне яе, каб мог я перашкоды Скрышыць усе. {{Разьбіўка|Скамарох}} Пазычылі-б, ды ў нас свайго няма, Святыя мы, не горшыя за тых, Чыё жыццё апісана у кнігах. І цудатворцы мы: на коўш гарэлкі дай, Такія цуды зробім, што святыя засмяюцца. {{Разьбіўка|Георгій}} ''(дае грошы).'' Вазьміце, людзі добрыя. {{Разьбіўка|Скамарох}} Дзякуем, купец. Эй, гаспадынька! {{Разьбіўка|Скамарохі}} ''(хорам).'' Гаспадынька-матухна, Ясная зорачка! ''(Раптам.)'' Хрыстос васкрос, сын божы! Выгляні ў дзверачкі, Вынесі гарэлачкі! Хрыстос васкрос, сын божы! <small>(Уваходзіць Дарота, з ёю Бабіч і іншыя радцы Віленскага магістрата). </small> {{Разьбіўка|Дарота}} Заходзьце, паны радцы, не зважайце. То скамарохі выпаўзлі з-за печы, Я пусціла пагрэцца іх. Чаго, галота, Галас узнялі? Каб я мятлой вас вымела адсюль? {{Разьбіўка|Скамарох}} Мятлой нас вымесці не штука, гаспадынька: Мы лёгкія, як пух. Ды ў нас ёсць круглячкі Вось гэтыя. (Паказвае грошы.) Яны пакоцяцца услед, А іх згубіць табе ўжо будзе шкода. Дай гарэлкі. {{Разьбіўка|Дарота}} Ідзі ў кухарню, прынясу. Не бачыце? Сенатары прышлі. {{Разьбіўка|Бабіч}} Хай будуць, не гані, Дарота: дрэнная прыкмета. {{Разьбіўка|Скамарох}} Купцоў-сенатараў няхай шануе бог, Мы ім не перашкодзім, сядзем у куточку. {{Разьбіўка|Бабіч}} Цягні, Дарота, й нам па чарцы мёду. А гэта хто? {{Разьбіўка|Георгій}} Сын Скарыны, Георгій, калі чулі? {{Разьбіўка|Бабіч}} Сып Лукаша? Чуў, чуў. Здароў будзь, сыне! Прыстаў, брат, шапку к нам, к бяседзе нашай. <small> (Дарота пачынае цадзіць мёд і частаваць радцаў, якія паселі за стол, разам з імі і Георгій).</small> {{Разьбіўка|Скамарох}} Нас, гаспадынька, не забудзь. Па чарцы, і па добрай. {{Разьбіўка|Бабіч}} Дык вось, шаноўныя, вось гэта й ёсць Георгій, Сын полацкага Скарыны, які пазнаў Прамудрасць кніжную і хоча ехаць Вучыцца ў Кракаў... {{Разьбіўка|Радцы}} Што-ж, добры пуць. А прымуць У Кракаве не іхняй, не латынскай веры? {{Разьбіўка|Бабіч}} На хабар сквапны мніхі, можа й прымуць. {{Разьбіўка|Радца}} Я быў у Кракаве, там арцыбіскуп Фрэдэрык, Брат караля і кардынал, латынянін заўзяты... {{Разьбіўка|Бабіч}} З яго ідзе ўсё ліха к нам на Беларусь, Ён пасылае к нам вучоных базільянцаў. Што супроць іх поп-невук? Трэба нам Купцам Русі Літоўскай чалавек адукаваны, Вучоны, як яны. І трэба... Гэй, грайце, скамарохі! <small>(Скамарохі зайгралі. Бабіч нахіляецца да радцаў). </small> Паднімем здравіцу за князя, за надзею нашу, Цара ўсея Русі. <small>(Музыка гучней. Усе ўсталі. Раптам праз дзверы ўрываецца шляхта, узброеная, п’яная). </small> {{Разьбіўка|Шляхціч}} Гэй, гэй, сябры! Вяселле тут, няйначай! Мы на вяселле першыя! Музыкі, грайце! {{Разьбіўка|Дарота}} Шаноўныя паны, абмылка! Тут няма вяселля. {{Разьбіўка|Шляхціч}} Ну, дык хаўтуры, — нам ўсё една! {{Разьбіўка|Дарота}} Хаўтур няма таксама. {{Разьбіўка|Шляхціч}} Дык будуць, калі ты не адчэпішся, псяюха! Давай гарэлкі!.. Рэж, музыкі! {{Разьбіўка|Дарота}} Шаноўныя паны, тут радцы магістрата Вільні… {{Разьбіўка|Шляхціч}} Да д’ябла іх! Мы самі сабе радцы. Нам піць, гуляць, кахаць… {{Разьбіўка|Бабіч}} Тут не карчма, паны, гасьцініца... {{Разьбіўка|Шляхціч}} Ты хто? купец? Ха-ха! ты быў купцом, Пакуль мы, шляхта, былі пакупцамі, А зараз мы гандлюем, і без мыта Заморскі гандаль весці будзем, Ты-ж —зубы на паліцу! Прэч з дарогі! Эй, баба, дзевак нам! Гані купцоў за дзверы, Інакш, клянуся маткай боскай, я Бароды ім казліныя абрэжу шабляй. <small>(Маргарыта, відавочна пачуўшы голас унізе, паказалася на сходцах). </small> {{Разьбіўка|Шляхта}} Го-го! Вось і дзяўчына! нам яе! <small>(Георгій сігануў праз стол і стаў. адзін, бяззбройны, паміж шляхтай і Маргарытай). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} . Назад! {{Разьбіўка|Шляхціч}} А гэта што яшчэ? Што знача? {{Разьбіўка|Георгій}} . А тое знача, пан, што ледзь ты дакранешся Да маёй нявесты, ты будзеш на тым свеце. {{Разьбіўка|Шляхціч}} З дарогі, смерд! <small>(Шляхта выхапіла шаблі, Георгій схапіў свой шчыт-табурэтку і ножку ад тапчана. Парыруючы ўдары, ён выбівае шаблі з рук у шляхты і дае першаму пад зад каршня. Той расчыняе лобам дзверы і крычыць). </small> {{Разьбіўка|Шляхта}} Гэй, панове, хамы панства б’юць! <small> (Увальваецца яшчэ некалькі шляхцічаў. якія відаць проста адсталі). </small> {{Разьбіўка|Шляхта}} Хто панства б’е? Падаць яго сюды. <small> (Дарота хаваецца за стойку. Радцы і скамарохі скінулі ўзмахам плячэй світкі і хапілі, што пад рукі папала). </small> {{Разьбіўка|Бабіч}} Што-ж, біцца, дык біцца! {{Разьбіўка|Скамарох}} Вон, шляхтуны! <small> (Агульная бойка. Раптам расчыняюцца дзверы і ўваходзяць князь Міхаіл Глінскі і князь Забржэзінскі). </small> {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Стой! Стойце! Імем караля! {{Разьбіўка|Шляхта}} Ты хто такі? Я сам сабе кароль! {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Я — князь Глінскі, гетман польны. {{Разьбіўка|Шляхціц}} А мне начхаць! {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} ''(выхапіўшы шаблю і адным ударам зваліў яго на падлогу).'' Дык атрымай! Наступны хто? <small>(Шляхта папнулася ўзад, збянтэжылася, скамарох сядзіць верхам і са смакам лупіць пана кулакамі). </small> {{Разьбіўка|Шляхта}} Ды мы нічога... так... пажартавалі. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Ну й я пажартаваў. ''(Кідае ім грошы.)'' Вазьміце на хаўтуры, Калі ён адубеў, ці на прапой, калі жывы яшчэ, І каб я вас не бачыў, разам з ім! {{Разьбіўка|Шляхта}} ''(ловіць кінутыя князем грошы, зграбае параненага і падаецца ў дзверы).'' Віват, гетман польны! Віват, князь Глінскі! {{Разьбіўка|Бабіч і радцы}} Прывет вам, светлыя князі і літасціўцы нашы! {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Прывет і вам, шаноўныя! Эй, гаспадыня, Прыбяры гармідар гэты! Нам віна! Сядай, князь Забржэзінскі. {{Разьбіўка|Дарота}} Маргарыта, прыбяры. Дапамажыце, скамарохі. <small>(Маргарыта і скамарохі прыбіраюць. Дарота налівае віно). </small> {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Усе ў зборы? {{Разьбіўка|Бабіч}} Усе, за выключэннем Скарыны. Вось сын яго. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Сын? Георгій? {{Разьбіўка|Георгій}} Так, ваша светласць. <small> (Маргарыта выходзіць наверх). </small> {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Чуў пра цябе, брат, словы гожыя не раз Ад палачан і ад епіскапа. Казалі, Што розум востры маеш, да навукі здольны. Выпадку рад убачыць, што і ў ратаборстве Ты спрыт таксама маеш не малы. Калі пісьма Балінскі не дастане На дапушчэнне да навук у Ягелонскай школе, Прашу ка мне у войска. {{Разьбіўка|Георгій}} Дзякуй, княжа, на зычлівым слове, Ды ратаборстваваць хацеў-бы я на іншым полі, Хаця і супраць ворагаў адных.  {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Знаю і хвалю, Георгій. На вайне Патрэбна сіла і навука біць з пляча... Навуцы гэтай можна навучыць мядзведзя. Так ці што, Георгій? {{Разьбіўка|Георгій}} Князь розуму пытаецца? Тады я адкажу, што не: І на вайне майстэрства трэба, ворагаў каб біць Не толькі сілаю і праўдай, а і ўмельствам, Улікам ўсіх умоў на ратным полі, княжа, Як грэкі ў Фермапілах, дзе адзін За сотню мог стаяць, як Ганібал, ці як Спартак. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Хвалю за веды хронаграфаў светных. Аднак, ці ведама табе, Георгій, Калі Вікторыя нясе сцягі над войскам? {{Разьбіўка|Георгій}} Тады, наш князь, калі і войска й ваявода Адным парывам, думкаю адной узняты. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Палова праўды ў тым, другая — ў іншым: Без пастара безабаронны статак кожны, Няма вулля пчалінага без маткі, Ваўкі і то, калі ідуць руёю, Кіруюцца ваўчыцай.. Трэба род для ваяводы! Але хвалю, што ты дайшоў і да паловы праўды. Таму... Ідзі ты, гаспадынька, дам нам ежы... <small>(Дарота выходзіць). </small> Таму, кажу, мы, прыступаючы да нашай справы, З’еднаць і хочам ўвесь народ Русі Літоўскай Ад князя і да смерда. Скамарохі! Што чулі вы, абыходзячы прасцягі Беларусі? {{Разьбіўка|Скамарох}} У лапціках лазовых, ясны княжа, мы яе Прамерылі з Задзвіння і да Прыпяці лясной, Ад Наваградка да Смаленска. Чулі, Як стогне люд пад чужаземным гнётам, Як горшага чакаючы, прадбачыць ён Скон свету, калі ты, князь, не ўратуеш. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Што чулі там, дзе ў панскія палацы Пускалі вас? {{Разьбіўка|Скамарох}} А там мы розна чулі, князь. Вялікія баяры. Князі, што на сталах прапрадзедаў сядзяць, Не хочучы аддаць іх каралеўскім радцам, К Маскве схіляюцца. А дробны пан, шляхцюк, Масквы не хоча, князь, яму тут лепей. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Горш для яго-ж. Народ — кавадла, А молат— князь. Між імі сплюшчыцца жалеза. А ці-ж не так, князь Забржэзінскі? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Так, князь, вядома. Толькі ўсё-ж не шкодзіць Павольна больш ісці да мэты, на свой бок Схіляючы і шляхту. Шляхта — сіла! {{Разьбіўка|Скамарох}} Гукні народу, княжа, наш народ іх зломіць. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Іх зломіць золата. І не такую сілу Яно ламала. Тым больш што прагныя яны На гульбішчы, на золата і на раскошу. Дастанем золата, купцы? {{Разьбіўка|Бабіч}} Князь, золата штодзень цячэ струменем тоньшым, Цана тавараў пала, як ніколі. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Бо зачынілі вас літоўскія граніцы, Як птушку ў клетцы, ходу вам няма. Мы зломім клетку. Цар Іван, Наследнік Бізантыйскіх кесараў, іх славы, Адзіны кесар праваслаўны ў свеце, Пад ногі ворагаў сваіх паклаўшы ўсіх, Нам шле лісты і прапануе дапамогу, — Калі мы тут заварым піва, ад якога У Кракаве званы зазвоняць. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Але з царом нам таргавацца трэба, Каб прывілеі нашы, што ад веку маем, Былі не зрушаны. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Калі пачнём мы самі, цар іх не парушыць, А калі ён пачне... Ну як, купцы? {{Разьбіўка|Бабіч}} Ды мы не ад таго, князь, а к таму, Каб толькі ўпэўніцца, што справа моцна, Тады не толькі грошы, а й жыццё аддаць не шкода! Вось Скарына... Ён скажа тое-ж і за Полацк. <small>(Уваходзіць Лукаш Скарына і доктар Балінскі). </small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Паклон зямны мой, князь Міхайла. Кланяйся, Георгій, Яму і доктару. {{Разьбіўка|Георгій}} А што? {{Разьбіўка|Лукаш}} Ліст караля дастаў да брата Фрэдэрыка, Да кардынала-біскупа у Кракаў. {{Разьбіўка|Георгій}} ''(усхвалявана).'' Як дзякаваць вам, ккяжа, і, доктар, вам, Не ведаю, але клянуся богам, Што атрымаю там, аддам агульнай справе. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Я Стася, сына, пасылаю ў Кракаў на вучобу. Вось добра, едзьце разам з ім, Георгій, Ён зараз будзе тут, заедзе за фон-Шпілерам Ёганам. {{Разьбіўка|Лукаш}} Ідзі, Георгій, сабірайся, сынку. Ад куфэрка Вазьмі вось ключ. Гатоўка там і пісьмы Купцам, якія вінны мне у Кракаве за скуры. {{Разьбіўка|Георгій}} Дазволь мне, тату, і дазвольце, княжа, Куфэрак той аддаць на нашу справу, Як першы дар. А я і так жыў буду. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Вы чуеце, купцы? Дабро, Георгій, я прымаю Твой шчыры дар. {{Разьбіўка|Георгій}} Я зараз прынясу яго. <small>(Выходзіць).</small> {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Як ты пашыцца ў дурні караля прымусіў? {{Разьбіўка|Балінскі}} Хварэе наш кароль, і ад хваробы лекаў Шукае ў добрых справах. Падагрэў Я гэту думку ў ім, і ён паперу выдаў. Адно, Лукаш, яму не мог сказаць я, Што сын твой грэцкай веры і імя Яму прышлося запісаць Францышак, А не Георгій. Што-ж? Калі мана ратунак Ды яшчэ адзіны, няхай даруе бог. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Кароль хварэе? {{Разьбіўка|Балінскі}} Так, князь... Я думаю, паны, што мы Ў паруцы тут жыццём і галавамі І нам таіцца між сабой не трэба? {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Я папярэдзіў ўсіх, што ўласнымі рукамі Я галаву здыму з любога, хто нам здрадзіць, І загадаю выкінуць у роў смярдзючы. {{Разьбіўка|Лукаш}} На гэтым крыж цалуем, друзі. Гэты крыж Асвечан у святой Сафіі. Дрэўка Крыжа гасподняга у ім. Хай здрадніка скарае І бог і людзі ўсе. Амін. {{Разьбіўка|Кожны з прысутных.}} Амін, і за сябе і за дзяцей сваіх. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Раптоўна неяк, але я не супраць... Аман. {{Разьбіўка|Балінскі}} Кароль памрэ. Яму не кіраваць паходам Супроць Менглі-Гірэя, калі пойдзе ён У дапамогу нам і нашаму саюзніку Івану. {{Разьбіўка|Лукаш}} Па слову першаму твайму, князь Міхаіл, Маё жыццё і скарбы у тваім начале. {{Разьбіўка|Бабіч}} Маёмасці і жываты свае я далучаю. І мы. На тым цалуем крыж. <small> (Георгій прыносіць куфэрак).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Прыміце, князь Міхайла, на пачын, на шчасце. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Прымаю, сыне, знаю, што рука ў цябе Шчаслівая. Бяру вось столькі, рэшту зноў дару Ад люду рускага табе на шчасце І на карысць для ўсіх агульнай справы. <small>(Ён бярэ частку грошай, куфэрак аддае назад. Георгій у нерашучасці, браць ці не браць).</small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Вазьмі, сынок. Я столькі-ж, нават болей Дадам з тваёй часціны князю на пачатак. <small>(Уваходзіць слуга князя Глінскага). </small> {{Разьбіўка|Слуга}} Князь, там нейкі іудзейскі хлопец Ўсё просіцца прайсці да Юркі Скарыны. {{Разьбіўка|Георгій}} А гэта Товій. Тату, я вазьму яго ў Кракаў. {{Разьбіўка|Лукаш}} Не супярэчнік справе добрай я, сынок. {{Разьбіўка|Князь Глінскі}} Хай пачакае там. <small>(Слуга выходзіць). </small> Мы скончылі нараду. Дадзім здарэнням ход, які накрэслен богам. Чакайце зову княжага. Хай дапаможа бог. Паедзем, пане Забржэзінскі. На выпадак Асокі каралеўскай, — Заехаў я на галас шляхты, вас развёў, Вы нам паднесьлі чарку... Зразумелі? {{Разьбіўка|Бабіч}} О, разумеецца. Хай сцеражэ вас бог. <small>(Усе кланяюцца і праводзяць князей за дзверы. Георгій і Лукаш варочаюцца. З імі Товій. З кухарні з падносамі ў руках выходзяць Дарота і Арына). </small> {{Разьбіўка|Дарота}} Ды дзе-ж яны? Дзе госці дарагія? Няўжо спазнілася, рыхтуючы як лепей? {{Разьбіўка|Лукаш}} Нічога, маці, зяцю на дарогу Спатрэбіцца якраз, бо едзе не адзін, А з сынам доктара і ваяводы ў Кракаў, Валі ўсё ў кош, я коні запрагаць вялю. {{Разьбіўка|Товій}} Дык едзеш, пан Георгій? {{Разьбіўка|Георгій}} Разам едзем, Товій, разам, дружа! {{Разьбіўка|Товій}} Дзякуй! Дзякуй, пан Лукаш! Я ўсё зраблю, Я сыну вашаму служыць там буду. Я коні запрагаць вялю. <small>(Ён зрываецца і бяжыць праз кухарню. Арына пачынае пакаваць ежу) </small> {{Разьбіўка|Дарота}} ''(Георгію, змрочна).'' Едзеш? {{Разьбіўка|Георгій}} Еду, маці. {{Разьбіўка|Дарота}} Каб маткаю хацеў сапраўды зваць, Каб быць хацеў сапраўды зяцем. Не ехаў-бы, а віў сваё гняздо. {{Разьбіўка|Лукаш}} Я больш упарты за цябе, Дарота, А ён мяне зламаў. Паслухай, маці. Ёсць людзі, На якіх благаславенне бога І спадзяванне люду. Такі Георгій. Вялікі грэх нам будзе стаць Яму упоперак дарогі. Я спаткаў Адверніка, і ён узяўся нам дастаць Дазвол епіскапа на шлюб Георгія і Маргарыты. Тым часам скончыцца вучоба, уляжацца мінтрэга, І мы вяселле зладзім. Амін і гэтай справе. Ідзі, Георгій, на развіт з нявестай. А мы, Дарота, пойдзем, паглядзім, Ці ўсё, як след, ў дарогу зрыхтавана, Куфэрак той увяжам. <small>(Георгій выходзіць). </small> {{Разьбіўка|Дарота}} Ды мне ўсёроўна зараз. Хто-б ні піў, ні еў, Абы заплочана было. Паназірай, Арына. <small> (Яны пайшлі. Арына засталася адна). </small> {{Разьбіўка|Арына}} Адвернік з біскупам уладзіць узяўся справу? Каб не падвёў цябе, Лукаш, угоднік-грахаводнік! Пачаў дары ён нешта слаць Дароце, Ды й грэшнай мне перападзе тое-сёе... А вось і галубкі. Сыйсці ці што? Няхай Хоць памілуюцца без вока без чужога на астатак. <small> (Яна выходзіць у кухарню. Зверху сыходзіць Георгій і Маргарыта). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Дык едзеш, едзеш, Юрка? {{Разьбіўка|Георгій}} Еду, Маргарыта! І адчуваю крыллі за спіной! Прысядзем на дарогу. <small> (Яны прыселі, абняўшыся, на лаўку). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} А я на сэрцы камень чую, Юрка. Дай паглядзець табе у вочы, любы мой, Мо’ у астатні раз.... {{Разьбіўка|Георгій}} Не трэба, жомчуг мой, так смуткавацца! Раняць не трэба пэрлаў з вочак ясных. Вярнуся я. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Ты вернешся? Мяне ты не забудзеш? {{Разьбіўка|Георгій}} Глыбока ў сэрцы, Маргарыта, воблік твой Я захаваю. Думкамі з табой заўсёды буду. Хвіліну кожную я рады буду, што прайшла яна І што бліжэй спатканне. Як месяц з сонейкам, Так мы з табой спаткаемся прыгожым ранкам. Глядзі на месячык і ўспамінай мяне. А зараз Не плач-жа, месячык мой ясны, не тумань Сваіх блакітных вочак. {{Разьбіўка|Маргарыта}} Ах, Юрка, Юрка мой!.. <small> (Вусны іх зліліся ў пацалунку. Товій, а пасля Арына высунуліся з дзвярэй, але зніклі назад. З вуліцы ўваходзіць Шпілер). </small> {{Разьбіўка|Шпілер}} Ах, моладзь, моладзь, сорам! Пан Георгій, Збірайся ехаць. Я іду за Ёган. <small> (Ён праходзіць наверх. З кухарні вырываюцца скамарохі). </small> {{Разьбіўка|Скамарох}} Эй, малады купец, а за нявесту? За нарачоную тваю і за вяселле? Каб нам яго іграць, а вам скакаць здаровым! <small> (Яны іграюць і скачуць. Маргарыта глядзіць на іх, смеючыся праз слёзы. Калі канчаюць, яна падносіць ім па чарцы). </small> {{Разьбіўка|Скамарохі}} ''(п’ючы).'' Горка, малады купец! Горка! <small> (Адначасова сыходзяць Шпілер з Ёганам і ўваходзіць Лукаш). </small> {{Разьбіўка|Лукаш}} Цыцце, племя сатаны! Сабраўся чалавек Ў дарогу дальнюю, на справу на святую... {{Разьбіўка|Скамарохі}} А мы, каб весялей жылося, шчаслівей былося, І на карысць вялося, і вянком плялося — Вясельную! <small> (Лукаш усыхаецца, але праз нейкі час спыняе іх знакам рукі). </small> {{Разьбіўка|Шпілер}} Ну, гэр Люкас, я думаю, ў далейшым Вы не забудзеце, што я зрабіў для пана Юр'я: Няхай сабе слугой у Ёгана, але ён едзе... {{Разьбіўка|Лукаш}} Слугой у Ёгана? А гэтага не хочаш? <small>(Ён падносіць Шпілеру пад самы нос кукіш). </small> {{Разьбіўка|Шпілер}}. О-о, вас іст дас? {{Разьбіўка|Лукаш}} А гэта кукіш, ратман, ды й на блюдзе. Ні я ў цябе, ні сын мой у твайго, Ні наш народ у немцаў век слугой не будзе! Георгій, ваяводы сын чакае. Селі на дарогу! <small> (Усе прыселі. Шпілер, нахіляецца да сына). </small> {{Разьбіўка|Шпілер}}. Прыпомні, Ёган, там яму... {{Разьбіўка|Лукаш}} Пайшлі. Застанься, Маргарыта. Убачаць людзі, сорам. <small> (У суправаджзнні скамарохаў усе выходзяць. Лукаш нават прытанцоўвае. Арына прыходзіць з кухарні). </small> {{Разьбіўка|Маргарыта}} Мамка! пабудзь са мной, мне млосна. {{Разьбіўка|Арына}} І-і, белая галубка! галубкі ўсе такія: Пабыў і паляцеў. І іншы прыляціць, Калі таго не верне бог... <small> (За вокнамі чуваць шархуны. Маргарыта кінулася да акна). </small> Вось чуеш—крыльцы зазвінелі. Дай бог добры пуць! <small> (Арына таксама падышла да акна, глядзіць). </small> І бацька з імі сеў... Мо’ да царквы, каб памаліцца? А з маткай хто стаіць? Няўжо Адвернік? <small> (Праз нейкі час уваходзіць Дарота, Адвернік і слуга з сомам). </small> {{Разьбіўка|Дарота}}. Заходзьце, пан Адвернік, і суцешце Сваю нявесту самі. {{Разьбіўка|Маргарыта}} ''(з жахам).'' Нявесту? Мамка, мамачка, Арына! Бяжы, вярні яго! Скажы, што гіну! Зязюлькаю ляці услед! <small> (Яна падае непрытомная на рукі Арыне). </small> </poem> Заслона. ='''АКТ ІII'''= '''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:''' '''Георгій Скарына.''' '''Товій.''' '''Ёган.''' '''Фон-Шпілер.''' '''Станіслаў Забржэзінскі''' — сын ваяводы. '''Арына.''' '''Глагоўскі''' — прафесар універсітэта. '''Прыор універсітэта.''' '''Андржэяка''' — студэнт, чэх. '''Пісец.''' '''Студэнты''' — немцы, чэхі, палякі. ==КАРЦІНА ПЕРШАЯ== 1504 год. Двор Кракаўскага універсітэта Ягелонаў. Няўклюдна-манастырскія сцены муроў ідуць поўкругам. У іх глыбокі ўваход і вузкія, высокія вокны. Над уваходам – надпіс па латыні «Deus noster lux et scentia» («Бог наш свет і навука») і латынскае раскрыжаванне. Праз акно відаць галава пісца з гусіным пяром за вухам. Пасярод двара – магутны клён і каменная лаўка навакол яго камля. На лаўцы сядзіць, апусціўшы галаву ў далоні, Георгій Скарына. Міма яго, і не звяртаючы на яго ўвагі, праходзяць студэнты. Праз нейкі час крадком да яго прабіраецца Товій, трымаючы ў руках лісты нейкага друку. {{Разьбіўка|Товій}} Дзень добры, пан Георгій! {{Разьбіўка|Георгій}} <poem> Ах гэта ты, брат Товій! Колькі раз, Прасіць цябе, каб ты не клікаў мяне панам.? {{Разьбіўка|Товій}} Не можна, пан Георгій: для людскога вуха трэба. {{Разьбіўка|Георгій}} Дзе ты прапаў? {{Разьбіўка|Товій}} Я не хацеў быць пану ў цяжкасць. Больш за тыдзень сядзім мы тут Без справы і без толку. Я пашукаў работы. {{Разьбіўка|Георгій}} І што? знайшоў? {{Разьбіўка|Товій}} ''(захоплена).'' Знайшоў! Дай бог па век такую І мне і дзецям, калі будуць. Вось, зірні. Прафесар, пан Глагоўскі лекцыі свае друкуе, І па яго заказу буквіцы яму яўрэй адзін ліе. Я упрасіў яго узяць мяне ў навуку, Аддаў, што меў, даў клятву, што нікому Не пакажу пад страхам смертнай кары Майстэрства гэтага. О, пан Георгій, Я для цябе цягацьму друкі пана Прафесара, калі сюды не прымуць. {{Разьбіўка|Георгій}} Не трэба, Товій: зловяць, адсякуць табе Абедзве рукі. Хавай і гэта... {{Разьбіўка|Товій}} Не, гэта я не краў. Мне далі паказаць Прафесару, — ці ўсё тут як патрэбна. {{Разьбіўка|Георгій}}''(бярэ ліст, чытае).'' «Пра кнігі Пісьма Святога і карысць іх для люду паспалітага. — Тэзы для студэнтаў». Латынню чыстаю пачатак. Пачакай, перакладу: «Бог чалавеку розум даў пазнаць прыроду, Тварэнне рук яго, каб славіць мудрасць бога, Ды розум чалавека абмяжован». Чым абмяжован, дзе, якой сцяной, прафесар? Мо’ гэтымі мурамі, да якіх ляцеў мой розум І раптам стой!— упёрся? {{Разьбіўка|Товій}} І змен няма ніякіх? {{Разьбіўка|Георгій}} Ніякіх, Товій. Бо з лістом ад караля Мяне да біскупа, як знаеш, не пусцілі. Прыняў ліст клерык, ёганава кодла... {{Разьбіўка|Товій}} І Ёган быў там? {{Разьбіўка|Георгій}} Быў, шаптаўся нават. Я баюся, Што гэты ліст яны схавалі І кардынал яго ніколі не убачыць. {{Разьбіўка|Товій}} Чаго-ж чакаеш ты? {{Разьбіўка|Георгій}} Прыор панёс да біскупа на зацвярджэнне спіс Прынятых і каму адмоўлена. Пісец вось той, Рагочучы, мне паказаў адзнаку на маёй заяве: «Францішаку Скарыне адмовіць: ён схізматык». {{Разьбіўка|Товій}} Дык плюнь, Георгій, пададзімся ў Полацк, Ці у Пазнань к Івану, к брату. {{Разьбіўка|Георгій}} А Глінскі, а народ? Паслалі па асвету, А я вярнуся цёмным жабраком? Не, не магу я, Товій! Народу трэба веды! Іх прагне ён. Не дасць яму іх польскі пан адукаваны, Не дасць іх ксёндз з высокіх акадэмій, Не дасць іх поп, сам ледзьве-ледзь пісьменны. І я гатоў перацярпець знявагу, Каб вырваць ў іх, у ворагаў майго народу, Іх зброю, веды іх. Назад няма мне ходу! <small>(Увальваецца шумны натоўп студэнтаў на чале з Ёганам і Забржэзінскім. Студэнты відавочна падпіўшы).</small> {{Разьбіўка|Ёган}} А добра мы, шаноўныя калегі, замачылі Сяброўства наша першае. <i>(Убачыў Георгія.)</i> У а! Глядзіце, Скарына найшоў сабе, сябры, Прафесара іуду. Ха-ха! Павіншуем! {{Разьбіўка|Немец}} А гэта той русін з Полтэска, што ты ліст Ад караля... Ха-ха! З яго навукі хопіць, Вось пасядзеў ля сцен і з торбаю дахаты... {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Ці варта кпіць з няўдачы? Пойдзем. {{Разьбіўка|Немец}} Не, не, чакайце. Я хачу вам доказ даць, Што рускі да навук не здатны. Скажыце, домінэ, які алфабэт ў кнігах, Ў якія бог грахі заносіць нашы? Гэта тэзіс. {{Разьбіўка|Георгій}} Нямецкі, гэр схаляры. {{Разьбіўка|Немец}} А чаму? {{Разьбіўка|Георгій}} Таму, што твой народ грашней усіх народаў: Ён на чужой зямлі рабаўніком сяліўся, Знішчаў гаспадароў, дзяцей кідаў у полым, Крыж цалаваў і цалаванне крыжа Ён парушаў заўсёды вераломна. Аспрэч той тэзіс, калі можаш. {{Разьбіўка|Андржэяка.}} Клянуся маткай боскай, гэта праўда! Ты маладзец, русін. Руку дай чэху! {{Разьбіўка|Немец}} Чым мова ваша руская так слаўна, Калі ніхто з апосталаў святых На ёй не гаварыў, не ведаў нават слова? {{Разьбіўка|Георгій}} Да кіеўскіх высот Дайшоў Андрэй, апостал Першазванны. Што-ж, па-нямецку ён Вучыў славян хрыстовай веры, Як ратманы, паліў агнём, Хрысціў мячом і крыжам? Ці словам пераконваў? А тады—якім? {{Разьбіўка|Андржэяка.}} Вось, гэр схаляры, вам і антытэза. Дабі яго і сінтэзам, русін! {{Разьбіўка|Георгій}} А сінтэз быў у Грунвальдзе, калі Мой дзед, ці прадзед, разам з прадзедам тваім І прадзедам яго <i>(паказвае на Забржэзінскага)</i> Усё рыцарства нямецкае паклалі ў ратным полі. {{Разьбіўка|Ёган}} Што, гэтаму наўчыў цябе Твой Товій, твой прафесар? {{Разьбіўка|Георгій}} А што, калі і ён? Ты біблію чытаў? Якою моваю Хрыстос народ вучыў? Скажы, калі і дзе пыталіся яны, Апосталы з надрэчча Іордана, Сыны Ізраіля ад вод Генісарэта, Хто быў той празеліт, які прышоў хрысціцца, Ці іудзей, ці элін, рымлянін, ці барбар? Якое-ж права маеш ты пытацца: хто вучыў? А ты не ў іх вучыўся, хоць і дрэнна? {{Разьбіўка|Андржэяка.}} Клянуся богам, маладзец русін! Ён словам рэжа, як мячом. {{Разьбіўка|Немец}} Ён ерэтык, кастра, сажжэння варты! Такіх вучыць яшчэ, такім ярмо на шыю! {{Разьбіўка|Георгій}} Мне шкода кніг, якія вучыш ты: Яны, як бісер пад свінячым рылам, Бо сэнс ўсіх кніг, якія я чытаў Дагэтуль: не рабі другому тое, Чаго не хочаш, каб табе рабілі, Не рый другому ямы—пападзешся сам. {{Разьбіўка|Ёган}} Вось і сядзі у яме, смерд пышлівы! {{Разьбіўка|Немцы}} Не, выкінуць яго адгэтуль за вароты! {{Разьбіўка|Георгій}} А паспрабуй! {{Разьбіўка|Чэхі}} Не кратаць, а то справу з намі мецьце! {{Разьбіўка|Немцы}}. Іш, славяне! {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Дык славянін і я! {{Разьбіўка|Чэхі}} Швабы! Даўно мы вас лупілі? <small>(Ззаду студэнтаў, гатовых кінуцца адны на другіх, выходзіць Глагоўскі).</small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Што тут за дыспут, доміні, у вас, Што ў ход пусціць гатовы аргументы, Якімі і аслы валодаюць нядрэнна? {{Разьбіўка|Немцы}}. Нікчэмны смерд—русін абразіў нас. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Абразіў? Чым і як? {{Разьбіўка|Георгій}} Я словам вострым збіў з іх, пан прафесар, тое, Што рымляне завуць «Sum superbiam», Празмерную высокамернасць, а яны хацелі, Каб я з іх збіў яе яшчэ ў натуры. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. На гэта—вэта. Вы вольны, доміні, ідзіце. {{Разьбіўка|Немцы}}. Мы гэта так не кінем і са скаргай Да прыора мы дойдзем! {{Разьбіўка|Георгій}} Сем змеяў напаткаць менш небяспечна, кажуць, Чым ябедніка аднаго. Мяне караюць богі: Семіжды сем я змеяў спаткаў у тварах вашых. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Ты хто, адкуль і па якой патрэбе? {{Разьбіўка|Георгій}} Францішак Скарына, сын Лукаша, купца Са слаўнага град-Полацка. Сюды прыехаў, прагну Дайсці навук сямі мастацтваў вольных І доктара у лекарскіх навуках. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Прагнеш? {{Разьбіўка|Георгій}} Як пустыня дажджу, прафесар, Як галодны хлеба. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Гэта добра. Калі так прагне чалавек, То знойдзе. А у чым затрымка? {{Разьбіўка|Георгій}} Я веры праваслаўнай, грэцкай. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Гэта блага. Не тое блага, што ты веры грэцкай, А тое блага, Што, пакуль ты не зменіш веры, Цябе дамініканцы на парог не пусцяць. {{Разьбіўка|Георгій}} Тады я зноў вярнуся ў Полацк, пан прафесар, Шукаць такога ладу і парадку. Каб я вучыцца мог, не здраджваючы богу. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Не зменіш веры? {{Разьбіўка|Георгій}} Не. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. І гэта добра: вера—не рэч для гандлю, Бог—не злоты. Ды тут і я нічога не параджу, На жаль мой. <i>(Да Товія.)</i> Што ў цябе? {{Разьбіўка|Товій}} Друк вашай лекцыі, высокі пан прафесар, Прыслалі паглядзець, ці ўсё ў парадку? {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Я акуляры кінуў дома. Вось бяда. Хто прачытае мне, доміні? {{Разьбіўка|Георгій}} Я прачытаю вам. <i>(Чытае.)</i> „Deus homini sensum cedit congnoscere naturam, opus manum eius, ut glorificaret sopietiam Dei, cem sensum hominis limitatus est. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} А разумееш? {{Разьбіўка|Георгій}} Разумею. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Згодзен? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, не згодзен. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Чаму? {{Разьбіўка|Георгій}} Не розум абмяжован, пан прафесар, нашы веды. Па кроплі мёду носячы, пчала напоўніць вулей, Збіраючы па кроплі веды, чалавек пазнаў Сягоння шмат таго, чаго дзяды не зналі. Каб склалі мы ўсе веды пакаленняў, Каб дапыталіся у кожнага здарэння, Чаму яно ў натуры адбылося, Каб зноў яго разбурылі й стварылі, Тады-б мы новым ведам Шлях працерабілі. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Значыць вопыт—маці ўсёй навукі? {{Разьбіўка|Георгій}} Так, пан прафесар, на малы мой розум. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Што не католік ты, маліся богу, доміне Францышак, Інакш цябе пасцігнуў-бы лёс Гуса... Мне трэба працаўнік ў маю бібліятэку... Ты згодзен мне дапамагчы Навесці ў ёй парадак? {{Разьбіўка|Георгій}} Вартаўніком пры ёй мяне пастаўце, — згодзен! {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Жыць будзеш у мяне. Ідзі, правер з ім гэта. <small>(Уваходзіць прыор. Студэнты кланяюцца яму).</small> Чым нас парадуеце, ойча прыор? {{Разьбіўка|Прыор}} Князь кардынал благаславіць меў ласку Работу нашу па іспытах і прыёму. Дзе тут... Францышак з Полацку? {{Разьбіўка|Георгій}} Я перад вамі, ойча прыор. {{Разьбіўка|Прыор}} Благаслаўляй да веку у малітвах князя І кардынала нашага: па ласцы па вялікай Цябе, схізматыка, у выключэнне правіл, Ён дапусціў пазнаць святло навукі, Мо’ некалі душа твая, асветленая верай, Прычасна стане рымскаму касцёлу. {{Разьбіўка|Георгій}} О, перадай ты, сэрца, вестку гэту Тым, хто мяне паслаў, Каго я там пакінуў! {{Разьбіўка|Прыор}} Указам караля і князя-кардынала Ад сённешняга дня Францышак Скарына Між вамі, доміні, як роўны паміж роўных. Віват каралю і біскупу! {{Разьбіўка|Чэхі}} Віват каралю! {{Разьбіўка|Немцы}} Гох біскупу! {{Разьбіўка|Георгій}} Няхай жыве настойлівасць, мой Товій, Няхай жыве святло навукі! Заслона </poem> ==КАРЦІНА ДРУГАЯ.== 1506 год. Бібліятэчная зала ў доме Глагоўскага. Паліцы і шафы з кнігамі і скруткамі, старажытныя мапы, аптэчныя вагі, мензуркі, колбы: усе атрыбуты сярэдневяковага вучонага. Камін з антычнай абліцоўкай. Каля яго і поруч на рабочым стале начынне: клешчы, малаткі ўсіх памераў, ціскі, саганкі для вару і плаўні. Крыху ўбок — стол. засланы чыстым абрусам, з напоямі і ежай. У пакоі прафесар Глагоўскі, у шоўкавай мантыі і аксамітнай шапачцы доктара, і некалькі, па святочнаму апранутых, студэнтаў. Сярод іх Георгій Скарына і Станіслаў Забржэзінскі. За рабочым сталом за нейкай ювелірнай работай Товій. Адчуваецца прыўзнятасць настрою і ў рухах і ў галасах. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. <poem> Маладыя сябры мае! Сярод сямі узгоркаў Рыма Было слаўнейшых два: Капіталійскі, з храмам Юпітэра, Юноны і Мінервы,— То было сэрца Рымскае дзяржавы, — І Авентын, куды збіраліся плебеі, Калі сцяг бунту узнімалі Супроць патрыцыяў. Сябры мае, Мы брацтва наша маладое Назвалі Авентынам нездарма. Наш Авентын — Узгорак Розуму, прытул Навукі. Няхай астатнім светам правіць Капітолій, На Авентыне мы—цары! Сягоння Святкуем выпуск бакалаўраў новых Сямі мастацтваў вольных. Калі сабраліся усе, прашу к застоллю! {{Разьбіўка|Георгій}} Спазніўся Андржэяка — чэх, але Хто позна ходзіць, сам сабе і шкодзіць. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} А тырсафорам сёння хто? {{Разьбіўка|Георгій}} А тырсафорам, пане Забржэзінскі, быць табе Па праву: Больш, як ты, нікому з нас не выпіць. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Тады давайце тырс, інакш за стол не сяду. {{Разьбіўка|Товій}} <i>(смяецца ).</i> На гэты раз падрыхтаваў. {{Разьбіўка|Усе}} <i> (з рогатам) </i>. О-о, глядзіце! І плюшчом абвгг, І шышка спелая, як нос у Стася. <small>(Усе з жартамі садзяцца за стол. не выключаючы і Товія).</small> {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Ну вось, я скіпетр Бакха ўзяў, Наліць прашу каўшы, які каму па густу. {{Разьбіўка|Георгій}} Люблю я Рым і Грэцыю, дзе думка, Глыбокая, як вір, высокая, як неба, І смелая, як леў, і вольная, як птушка. Перапляталася з прыгожай весялосцю. Яны, сябры, уваскрэснуць, веру я, Нібы віно старое, яшчэ набраўшы моцы. За гэту сілу думкі й непадлегласць Яе законам Кронуса—асушым першы коўш. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}}. Эй, Скарына, уладу Бакха мне ўручыўшы, Не забірай яе без спросу. {{Разьбіўка|Георгій}}. На тое мы на Авентыне, брат. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Не, не,—парадак бою і напою За ваяводай гэтых двух баёў, Інакш цябе я пачастую чаркай Вось гэтаю, налітай да краёў! <small>(Ён выцягвае з-за пазухі турыны рог, аздоблены разьбой). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} У такім баю здаюся, Забржэзінскі! За што-ж тады нам выпіць першы коўш? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Навукі скончаны... прабачце, пан прафесар. {{Разьбіўка|Георгій}} Як для каго! НапрыклаД, для мяне Яны яшчэ ледзь пачаліся, дружа. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} А для мяне даволі два гады Спрачацца, колькі дяблаў змясціць мог бог На вастрыні іголкі. Я даведацца хачу, А колькі ворагаў змясціць я сам магу На вастрыні шляхоцкай шаблі, колькі Дзяўчат абняць вось гэтымі рукамі можна, І колькі страўнік грэшны мог змясціць віна? {{Разьбіўка|Георгій}} Апошняе не паддаецца ўліку, Прынамсі для цябе. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} За маладосць, за шчасце, за жыццё Паднімем першы коўш, калі Дазволіць, пан прафесар... {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Я з вамі паднімаю коўш за гэта. Сваім замілаваннем да жыцця Былі па праву вы на Авентыне. <small>(Усе выпілі).</small> За што-б ты выпіў, Товій? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Я пратэстую, пан прафесар. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Я іспыту вас падвяргаю, даміне, на колькі У сценах нашае вышэйшай школы Мы навучылі вас валодаць воляй. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Я падначальваюся, пан прафесар, але ў знак Не знятага пратэсту аддаю сцяг Бакха Свайму суседу. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} За што-ж усё-ж ты-б выпіў, Товій? {{Разьбіўка|Товій}} Калі дазволена мне, беднаму яўрэю, У грамадзе паноў яснавяльможных Сказаць, што думаю,—я выпіў-бы за дружбу, За мір паміж людзьмі аж да сканчэння свету. Каб не крывёй, а потам земляроба Было паліта поле для ужытку люду, Каб не палілі хаты, храмы, сінагогі, А будавалі іх, каб не палілі кнігі, А друкавалі іх, каб людзі так жылі, Як марылі мы з вамі, пан Францышак. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Аман. Гэта будзе, Товій. Калі не меч, а мір Уславіць слова чалавека, Калі не каралі, Філёзафы пасядуць на прастолы. Бо што кароль? Найлепшы—толькі воін, Найлепшы з лепшых у свой вольны час На час стаць можа мецэнатам для навукі. У Польшчы тпыццаць тысяч каралёў, А для навукі Польшча—ноч, на жаль. {{Разьбіўка|Георгій}} За зорку ў той начы, за першы Універсітэт, які нам стаў калыскай, За чалавека ў ім, які падняў пакроіў Ізіды, Даў заглянуць у бездань чалавечых ведаў, Нам крыллі адрасоў, каб мы у свет ляцелі, За нашага прафесара, калегі! <small>(Усе ўсталі і выпілі).</small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Доміне Францышак! З асаблівым Замілаваннем да цябе звяртаю слова, Ўлюбёны вучань мой. Не крыўдзіцеся, другі, Ён быў між вас, як месяц, паміж зорак. Як сонца промень—розумам, І працай, як пчала. Палёту дум яго быў цесны наш убогі Універсітэт. І талент гэтакі зарыць—злачынства. Ў імя таго, Хто даў табе твой розум, Упартасць і узнёсласць дум,— Ідзі вучыцца далей. {{Разьбіўка|Георгій}} Мне даў іх мой народ гаротны. Ў імя яго Гатоў пайсці вучыцца на край свету. Але куды ісці, настаўнік мой? {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Ідзі іў Італію, у Падую. Між Акадэмій свету Яна за ўсіх слаўнейшая, Францышак. Там розуму мужы свяцільнікам навукі Ноч догматаў сляпых і непарушных Сумелі разагнаць. {{Разьбіўка|Георгій}} Пайду, настаўнік мой. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Дай абніму цябе, сын мой. Я ведаў, Што сэрца ты мне ўзрадуеш Адказам толькі гэткім. <small>(Яны горача абняліся і пацалаваліся тройчы).</small> {{Разьбіўка|Товій}} Асмелюся напомніць, пан Францышак, Што засталася ў Вільні нейкая Ізольда, Якая ўсе чаканкі з’ела на Трыстана. {{Разьбіўка|Студэнты}} Э-э Францышак! За табоq такога Не'ведалі на’т мы—бліжэйшыя сябры. У ціхай завадзі заўжды чарцям раздолле, Як грэшніку у кляштары. Хваліся І хто яна і дзе? {{Разьбіўка|Георгій}} Я не забыўся, Товій, на яе. Сябры мае, Я сэрца сёння шчасцем так напоўніў, Што льецца аж праз берагі яно. Гатоў і гэтай радасцю я з вамі падзяліцца. Яна—анёл, мне даны шчодрым небам, Псіхеі роўна прыгажосцю, не здарма Яе жамчужынай ў святым хрышчэнні Назвалі, Маргарытай. {{Разьбіўка|Студэнты}} О то-ж бо то, што Забржэзінскага з сабой Ты з Вільні звёз: баяўся, каб не ўкраў Тваю жамчужыну, бо ён на пэрлы — гад! {{Разьбіўка|Георгій}} Не ўкрадзе. У свяшчэнную я Падую пайду І не адзін, са мною пойдзе Маргарыта. {{Разьбіўка|Товій}} Дазвольце мне, як сценю, цераз год Пайсці слядамі вашымі. {{Разьбіўка|Студэнт}} А як сляды ты тыя знойдзеш? {{Разьбіўка|Товій}} Па ружах, Якія расцвітуць на іхніх сцежках ўсюды. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. За шчасце доміне Францышка Па поўнаму каўшу! {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Не, трэба тут па два І чарачку маленькую ў дадатак! <small>(Уваходзіць Андржэяка, чэх). </small > {{Разьбіўка|Андржэяка}} Хто скажа, што спазніўся я, Няхай ён праглыне язык, замест закускі. З'явіўся я якраз у час, калі Налітыя каўшы яшчэ да рота не данеслі. Коўш чэху Андржэяку! Пасля узнаю, за каго п’ецё. <small>(Усе выпілі).</small> Я знаю, вы пілі за беларуса, за яго. {{Разьбіўка|Георгій}} Дзякуй! <i>(Абнімае.)</i> А усё-ж спазніўся ты. Дзе быў, што нават тайная вячэра Авентына Цябе не прыцягнула, любы Андржэяка? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Не Андржэяка я, а цэлы мех навін. За вушы патрасі мяне, Францышак, Пасыплюцца навіны, як арэхі з меха. {{Разьбіўка|Студэнты}} А добрыя ці не твае навіны? {{Разьбіўка|Андржэяка}} У кожным добрым ёсць благое і ў благім Ёсць добрае. Памёр кароль у Вільні, Памёр і цесць яго ў Маскве. Апальны князь, здаецца, Глінскі Міхаіл, Сцяў гродзенскага ваяводу, кажуць, За здраду нейкую агульнай справе, І ўзняў паўстанне на тваёй радзіме, Брат Францышак. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Сцяў гродзенскага ваяводу? Ты не чуў Як прозвішча яго? Мой бацька быў у Гродні... {{Разьбіўка|Андржэяка}}<i>(хлопае сябе па лобе).</i> Ах, рэшата пустое... Забржэзінскі... Ён прозвішча назваў, ды я не думаў, Што бацька твой... {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Хто «ён»? Дзе быў ты? Чуў адкуль? {{Разьбіўка|Андржэяка}} А ці-ж я не сказаў? Да біскупа паслаў мяне пан прыор А ў біскупа ганец, фон-Шпілер, проста з Вільні. Ад Сігізмунда караля, якога там абралі. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Тады... бывайце! Сёння-ж еду ў Вільню, І плача хай род Глінскага й саюзнікаў яго! {{Разьбіўка|Андржэяка}} У Вільню проста не праедзеш. Той ганец Даў крук вялікі: гарады ўсёй Беларусі Паўсталі з Глінскім. Цар Васіль Маскоўскі Ім раць сваю паслаў у дапамогу. {{Разьбіўка|Георгій}} А Полацк як? Ты не пытаўся? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Праз тое і спазніўся, што пытаўся. Не, Полацк не паўстаў яшчэ. {{Разьбіўка|Товій}} А Вільня як? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Ў руках у караля, хаця кароль не там, Ён вышаў на сустрэчу перакопскім ордам. {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Тады хутчэй у Вільню <small>(Ён спешна апранаецца. Георгій загароджвае яму дарогу).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Чаго? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Знішчаць род Глінскага. {{Разьбіўка|Георгій}} Род Глінскага, ці свой народ знішчаць? Ты Забржэзінскім стаў нядаўна, Нават дзед твой, Князь Забярэзінскі, быў праваслаўнай веры, Ён быў-бы з Глінскім зараз. Нават бацька твой Ішоў з сваім народам, покуль здрада Яго з шляху не збіла. Ты-ж куды ідзеш? {{Разьбіўка|Забржэзінскі}} Сын Скарыны-купца, Пра гэта не тут размовы весці, А на бранным полі, Там да тваіх паслуг. Бывайце, пан прафесар! <small>(Ён выходзіць не развітваючыся з астатнімі). </small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. О, Польшча, Польшча, як шкада, што правіць Табой не ясны розум, — ясныя паны З пышлівасцю крывой і аднабокай! Сярод славян Магла-б ты стаць ядром ў арэсе, І моцным быў-бы той арэх Пры братняй дапамозе... А так згубіць сябе ты можаш, Абяскровіць іх На радасць ворагам сваім і іхнім... {{Разьбіўка|Студэнты}}. Чэх, навіна твая такая, што не ўседзіш. Дазвольце, доміне прафесар, нам пайсці? {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Ідзіце, другі, толькі не губляйце з сэрца Зярняты чыстыя дабра і праўды, Якія вы тут атрымалі. Палічу тады Сваю я працу сплачанай. Застанься ты, Францышак, І, Андржэяка, ты. <small>(Студэнты развітваюцца і выходзяць. Товій збірае са стала).</small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Што расказаў яшчэ той веснік з Вільні? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Пры Забржэзінскім не хацеў казаць я. Глінскі Ўварваўся ў замак ноччу, на пасцелі Зняў ваяводзе галаву, бо той калісьці Ўвесь плак паўстання выдаў каралю, І, каб не смерць старога караля, вісець-бы На шыбеніцы Глінскаму. {{Разьбіўка|Георгій}} Не толькі Глінскаму, а й бацьку І можа нават мне. {{Разьбіўка|Андржэяка}} Чакай, чакай, Францышак! Гэты Шпілер Казаў, што сцята галава яшчэ Купца і мешчаніна Вільні, Скарыны якогась. {{Разьбіўка|Георгій}} Кім сцята? Глінскім? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Не, у часе бойкі, вартай Забржэзінскіх, Бо ён адкрыў вароты замку, начаваў у ім. {{Разьбіўка|Георгій}} Прымі ты, божа, ў рай душу яго, Даруй мне радасць ў смутную хвіліну, Што за народ, а не супроць яго Паклаў сівую галаву сваю Стары мой добры бацька. Благаславіце, пан прафесар, ехаць у Вільню. Не словам, А мячом за свой народ змагацца. {{Разьбіўка|Андржэяка}} Чакай. Калі ты сын старога Скарыны, Нябожчыка, тады павінен сёння-ж Не ехаць, — бегчы, і не ў Вільню, А далей ад Вільні, У Прагу да мяне. Бо Шпілер той прывёз Загад схапіць... Чакай-жа... Ха-ха-ха! Дарэмна напужаць мог, галава пустая! Схапіць Георгія, а не Францішка... {{Разьбіўка|Георгій}} Георгій я і ёсць. Францышкам тут назваўся, Каб да навукі дапусцілі. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Тады ты, Товій, прынясі адзенне мніхаў, Маіх гасцей, што загулялі недзе, Пераапранутыя ў свецкае. <small>(Товій выконвае).</small> Вы пойдзеце да Андржэякі. Заўтра рана Вам коні сам падам ледзь золак І ў Прагу, як мага, хутчэй! {{Разьбіўка|Георгій}} Не ў Прагу, ў Вільню, пан прафесар! На выклік Забржэзінскага адказ інакшы Даць не магу. Цень бацькі кліча. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Народ больш бацькі, сын мой. Забржэзінскі што? Умоўнасць, праз якую Ты здольны перайсці ў імя народа, Як прыкра не было-б для токара твайго, мой сын. Павер настаўніку, на полі бою Адзін ты — невялікая падмога. Інакшай славы і падмогі ад цябе Чакае твой народ, Георгій: Ты возьмеш на сябе яго аcветы лёс, Ты Акадэмію у Полацку збудуеш, Калі народ твой пераможа. {{Разьбіўка|Георгій}} Калі-ж народ разбіты будзе? {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Народ разбітым быць не можа; Калі-ж адступіць ён, тады яшчэ пільней Патрэбна будзе галава твая, твой розум Твайму народу. Вер, як бацьку, мне, Георгій! Затрэ вайна і час у каралеўскіх слуг Тваю віну, ты вернешся у Вільню, Апорай станеш новай барацьбы, А можа й перамогі. Ідзі у Падую. {{Разьбіўка|Георгій}} Не... Маргарыта там... {{Разьбіўка|Андржэяка}} Цьфу! Як вытрасі з сябе усе навіны? Калі Георгій ты, дык можа ты і Юрка? {{Разьбіўка|Георгій}} Адно і тое гэта. {{Разьбіўка|Андржэяка}} Значыць, да цябе Ішла старая з Вільні. Па дарозе я спаткаў Ці то убогую, ці проста багамолку, Яна, убачыўшы маю адзежу, запытала: Ці ведаю я Юрку Cкарыну, які сюды вучыцца Паехаў два гады назад? А я сказаў, Што Юркі я не ведаю, а ёсць знаёмы Францышак Скарына, то можа ён што знае. {{Разьбіўка|Георгій}} А дзе яна? {{Разьбіўка|Андржэяка}} Прывёў да вас ў кухарню, пан прафесар. {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Ідзі і прывядзі сюды старую, Товій. {{Разьбіўка|Андржэяка}} І я з табой. Ты па дарозе патрасеш мяне, Мо’ высыплюцца ’шчэ навіны? <small>(Яны выходзяць).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Што, божа мой, старую ўзняць магло Аж з Вільні ў Кракаў? Хто яна такая? {{Разьбіўка|Глагоўскі}}. Будзь мужным, сын мой! Некалі я ў Рыме Гадзіннік бачыў сонечны. Вакол яго цыфіры Мудрэц адзін зрабіў рукой мастацкі надпіс: „Vulnerat omnes, ultima necat.“ «Раняць ўсе, астатні забівае». Гатоў да новага іспыту будзь, мужайся! <small>(Товій і Андржэяка прыводзяць Арыну. Юрка кідаецца да яе).</small> {{Разьбіўка|Георгій}} Арына! {{Разьбіўка|Арына}} Юрка! Вось давялося дзе спаткацца... {{Разьбіўка|Георгій}} Што з Маргарытай? {{Разьбіўка|Арына}} Сокал, сокал, Нашто сваю галубку кінуў ты тады? Ой, закляваў яе груган драпежны! {{Разьбіўка|Георгій}} Хто? {{Разьбіўка|Арына}} Адвернік, той хрыстапрадавец, загубіў Яе жыццё... Гвалтоўна аддала Дарота Яму тваю, наш голуб, Маргарыту замуж. {{Разьбіўка|Георгій}} „Ultima necat!"—апошні забівае. Дзе ты, шчасце, Якім я толькі што быў повен? Хто спусташыў душу маю? {{Разьбіўка|Арына}} Як плакала яна... прасіла: «Мамка! Ідзі хоць на край свету, Юрку адшукай. Скажы: «Кахала і чакала. Кахаю больш яшчэ, Ды не судзіў нам бог і злыя людзі». І я пайшла, як пабірушка, і дайшла... {{Разьбіўка|Георгій}} У Вільню, Товій! {{Разьбіўка|Глагоўскі}} У Прагу, сын мой! Спакушае бог цябе, Як Іова. Мужайся! Утапі у працы І гэты боль, бо нават богі Зрабіць не могуць быўшае набыўшым. {{Разьбіўка|Георгій}} Не! Тады ў стан Глінскага, Каб скласці галаву На шаблю вострую. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Каб ворагі сказалі дзякуй? Каб бацька твой Пракляў цябе? Каб, вядучы цябе на плаху, Смяяўся вораг твой з твайго народа? {{Разьбіўка|Георгій}} О не, з народа я смяяцца ім не дам! Я згодзен, мой настаўнік... Сцісну сэрца, Пайду я пешкі праз Еўропу; сілу волі Я накірую для адзінай мэты У імя цябе, ў імя любві сваёй к табе, Народ вялікі мой, пакутнік мой вялікі! Дай, Товій, ненавіснае адзенне. Ідзём, мой добры сябра! {{Разьбіўка|Андржэяка}} Ідзём, Францышак! {{Разьбіўка| Товій }}. Я з вамі заўтра. Я ўцяку ад буквалітца. {{Разьбіўка|Георгій}} Бывайце, дарагі настаўнік! Дзякуй За вашу працу і за сэрца залатое дзякуй. <small>(Абнімаюцца, развітваюцца).</small> {{Разьбіўка|Арына}} А што сказаць мне Маргарыце? Адпачну, Калі дазволіць гэты пан... {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Прашу я вельмі. {{Разьбіўка|Арына}} ... І пайду. {{Разьбіўка|Георгій}} Скажы, Арына… Праклінаю час, калі Спаткаў яе, ў які я ёй паверыў. Які мне сэрца выпаліў пякучым болем... Не! Не кажы таго!.. Скажы, што я люблю, Што не забыць яе нідзе мне і ніколі, Што абыйду я мора і зямлю, А к ёй прыяў такім, як быў, каб хоць памерці Ля ног яе... Не, не кажы і гэта! Скажы, што шчасця ціхага жадае Табе твой Юрка, што гатоў ён сам Пакуты несці на крыжы, каб вымаліць у бога Ёй шчасця ціхага хвіліну. Толькі гэта Скажы, Арына, ёй. <small>(Ён і Андржэяка вышлі)</small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Ідзі, адпачывай, старая. Товій, Запры запоры, коней сам дагледзь, Каб сіл хапіла нават ад пагоні Уратавацца, калі трэба будзе. <small>(Товій і Арына выходзяць. Глагоўскі адчыняе акно).</small> Не моцна шчасце чалавека ў свеце, Не моцны й лёс мацарстваў і імперый. Адна прырода моцна, роўнаважна, Але затое і бяздушна. А што лепей, Не знае чалавек... І, непакойны духам, Будуе піраміды, храмы, творыць цуды І разбурае іх... Шукае шчасця... А дзе яно?.. А па якіх законах І хто, і да якое мэты Табой кіруе, непакойны дух наш? <small>(Задумваецца, гледзячы ў акно. Ціхенька ўваходзіць Товій).</small> {{Разьбіўка| Товій }} Пан прафесар, імем караля Там нехта грукае у браму. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Ідзі і адчыні. {{Разьбіўка| Товій }} Мо’ з вока што прыбраць? {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Не трэба. <small> (Товій выходзіць). </small> {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Святая інквізіцыя, напэўна? Начныя кажаны святой савы, Увенчанай тыарай рымскай, Што не выносіць сонечных праменняў. Што прывяло іх на святло акна майго? <small> (Зачыняе акно. Уваходзяць фон-Шпілер, Ёган, пісец, прыор і Товій). </small> {{Разьбіўка| Прыор }} Прабачце, пан прафесар, што позна Турбуем вас. Ну, дзе студэнты, пане Шпілер? {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Што гэта знача, Ёган Шпілер? {{Разьбіўка| Ёган }} Да біскупа дайшлі, здаецца, весткі, Што пан прафесар наш сягоння Сабраў тут новых бакалаўраў некаторых... {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Хто-ж весткі тыя біскупу данёс? {{Разьбіўка| Ёган }}. <i> (нахабна) </i>. Католік добры. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Католік ён не добры і не добры шпег. {{Разьбіўка| Прыор }} Я-ж гаварыў, што гэта глупства, што мана, Што Акадэмія пад нашым кіраваннем Апірышчам каталіцызма стала... Пытайцеся пра Скарыну, фон-Шпілер. {{Разьбіўка| Шпілер }} У вас жыве Георгій Скарына? {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Францышак Скарына тут жыў, а сёння Ён вестку атрымаў, што дома ў Вільні Памёр айцец, і выехаў у Вільню, Каб вымершчыну атрымаць. Усё? {{Разьбіўка| Шпілер }} Як так, — усё. {{Разьбіўка| Пісец }} Вікары біскупа прасіў вас прыбыць у замак. {{Разьбіўка|Глагоўскі}} Товій, пабудзеш дома. Накармі старую, Пра коні не забудзься. Добрай ночы. {{Разьбіўка| Товій }} Ўсё будзе зроблена, вяльможны пан прафесар. </poem> Заслона. =АКТ IV= '''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:''' '''Георгій Скарына.''' '''Товій.''' '''Леанардо'''—камандор «браво». '''Паоло''' — яго памочнік. '''Джакобе''' — кухар «браво». '''Джузепе''' — выпівака, яго падручны. '''Фадзей Мусаці''' — віцэ-прыор Медычнай Калегіі. '''Джульета''' — яго дачка. '''Першы вучоны.''' '''Другі вучоны.''' '''Альдзіне''' — венецыянскі друкар. «Браво», вучоныя, сяброўкі Джульеты, студэнты. ==КАРЦІНА ПЕРШАЯ І ДРУГАЯ.== 1512 год. Горная цясніна каля Падуі, у Італіі. Стан «браво» — разбойнікаў. Усюды ў беспарадку раскідана запасная зброя, стракатыя груды рознай вопраткі. З-за скалы відаць шацёр камандора. Пасярод аленіны гарыць касцёр, над якім трыножнік з катлом і верцел са смажанінай. Каля іх завіхаецца Джакобе. Крыху далей Джузепе сядзіць на камені і прабуе віны з мяхоў і вялікіх гладышоў. <poem> {{Разьбіўка|Джакобе}} Гэй, кратайся, Джузепе — чарапаха! Наш цэзар можа быць з хвіліны іна хвіліну З сваёй нявестай, і тады... Ты чуеш, вінны мех са скуры Асла старога... ён цябе На макароны скрышыць, пашаткуе. {{Разьбіўка|Джузепе}} Сін’ёр палонік, з ручкай, перапрэўшай у супе, Не перашкаджай ты справе вельмі тонкай: Віно павінен выбраць я на гэты На царскі пір, на царскае вяселле. Тут трэба тонкі густ і добры вопыт. Вось гэта, можа? <i>(Спрабуе.)</i> Гм... Крышачку кісліць. Наш цэзар можа уявіць, што мы знарок Падсунулі яму кісьляціны, каб пасмяяцца З яго вяселля, з жонкі, і тады Ты пападзеш ў давільню вінаграда І ператворышся у жмых. {{Разьбіўка|Джакобе}} Пры чым тут я, ублюдак Бакха? Ты выбіраў віно, ты й падстаўляй кумпяк Пад бот яго. {{Разьбіўка|Джузепе}} Э, не! Ён знае, чым мяне настрашыць: Ён будзе біць цябе, каб я баяўся. А дай-тка мне, Джакобе, смажаніны, Каб ведаць, як яна густуе З віном вось гэтым. {{Разьбіўка|Джакобе}} Скажы прасцей, п’янчуга, закусіць патрэбна. Закусіш і каршнём. Ой, пападзе табе! {{Разьбіўка|Джузепе}} Мне?! Хацеў-бы я пабачыць, хто Адважыцца чапіць мяне, смялейшага між браво! О, я яму-б усё горла перагрыз вось так... <small>(Ён хапае смажаніну з верцелам і, апякаючыся, грызе яе). </small> {{Разьбіўка|Джакобе}} Кінь смажаніну, каплун! {{Разьбіўка|Джузепе}} Я смажаніну ўзяў?! Глядзі ты! У парыве гневу нават не заўважыў. {{Разьбіўка|Джакобе}} Чаму-ж, калі ты не заўважыў, камень не ўгрызнуў? {{Разьбіўка|Джузепе}} А я аднойчы грыз і камень, у саборы Святога Марка, у Венецыі. {{Разьбіўка|Джакобе}} Мані, мані, стары манюка, бо з маны Падаткаў не бяруць. {{Разьбіўка|Джузепе}} Хто, я маню? Клянуся Хрыстафорам! Справа так была: Аднойчы камандор ахвотнікаў паклікаў Пайсці ў Венецыю, ў сабор святога Марка, Прыстукнуць варту для парадку і забраць Што знойдзецца. Хто-ж самы смелы? Вядома я. Двух малайцоў угаварыў я І рушылі. А ноч такая цёмная, Што носа ўласнага і то не бачыш. І адчуваю я, што чорт нас ў цемры кружыць, Давай чытаць я ўголас загаворы, Якім мяне манах вандроўны навучыў. {{Разьбіўка|Джузепе}} Дапамагло? {{Разьбіўка|Джакобе}} Яшчэ, брат, як! Бо то-ж была замова, Што сам Люцыпар ад яе у пекла-б збег. {{Разьбіўка|Джузепе}} Ну, дык брашы далей. {{Разьбіўка|Джакобе}} Не верыш, што такая ёець замова? {{Разьбіўка|Джузепе}} Чаму? Я сам адну замову знаю, Што ад яе Люцыпар нават з пекла уцячэ. {{Разьбіўка|Джакобе}} Дык вось, прышлі. Вартаўніка за горла, Ключы ад пояса і ў храм. Там пад прастолам Тайнік знайшлі, а лезці ўсе баяцца. Палез ізноў-жа я. Тут чорт, відаць, пабачыў, Што я палез, і за мае замовы Люк каменем прыкрыў. Туды, сюды я, — няма выйсця. Ліраў колькі хочаш, Чаш залатых да чорта. Золата, каменне — самацветы, А хоць-бы лом які, ці, нават, колі Было акенца збоку: галава пралезе, А плечы не. І камень нетаўсты, стары. Давай зубамі грызці. Вось гэты зуб зламаў, А выгрыз дзірку, вылез... {{Разьбіўка|Джузепе}} А мне казалі, што табе той зуб Жанчына качаргою выбіла, Як п’яны да яе палез. {{Разьбіўка|Джакобе}} То зуб другі быў, гэты там зламаў. <small>(Джузепе толькі тут заўважыў, што Джакобе трымае ўжо толькі костку ад смажаніны: рэшту абгрыз). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} А смажаніну з’еў усё-ж, гад? {{Разьбіўка|Джакобе}} <i>(робячы выгляд, што здзіўляецца.)</i> З’еў?! Даруй, браток, сам не заўважыў нават. {{Разьбіўка|Джузепе}} Дык... костку дагрызай мне зараз! {{Разьбіўка|Джакобе}} Костку? Дык яна-ж цвярдая. {{Разьбіўка|Джузепе}} А камень грыз? Грызі! Інакш скажу я Леанардо... {{Разьбіўка|Джакобе}} А я скажу: пажартаваў. {{Разьбіўка|Джузепе}} І ён таксама пажартуе: загадае Цябе уздзець на верцел і падсмажыць. <small>(Чуваць гук трубы). </small> А вось і Леанардо, лёгкі на ўспамін. Ты чуеш крыкі, трубы? То картэж вясельны: Вязе нявесту Цэзар, узятую ў баю. Тут будзе пір, які гарам не сніўся, Калі іх бог ляпіў. Віна, сін’ёр абжора! Ружы, ружы дзе? Трубі ў адказны рог! <small>(Хапатлівая падрыхтоўка да сустрэчы: на паднос ставяцца два рагі, абвітыя ружамі, кладзецца хлеб. наліваецца віно. Джакобе хапаецца за трубу. Раптам з-за скалы ўваходзяць браво, узброеныя, запыленыя, перавязаныя акрываўленым шмаццём. Яны нясуць на насілках нерухомых Леанардо і Джульету). </small> {{Разьбіўка|Паоло}} Спыніць, сын ведзьмы! Бачыш, паміраюць. Насілкі ў цень стаў поруч. Хай хоць на тым свеце Іх душы возьмуць шлюб перад прастолам бога. {{Разьбіўка|Джузепе}} Што здарылася, браво? {{Разьбіўка|Джакобе}} Як маглі Вы пад абух падвесці камандора? {{Разьбіўка|Паоло}} Маўчы, сын бочкі! Біліся мы добра, Ды картэж Джульеты ахоўвала варта, Ўдвая мацнейшая за нас. Мы іх паклалі ўсіх. Маглі схапіць Джульету, ды яна у міг астатні Паслала кулю ў сэрца камандору, а сама З скалы саскочыла і, мабыць, паламала ногі. {{Разьбіўка|Джузепе}} Навошта-ж вы яе сюды цягнулі? Трэба Было на месцы там прыкончыць. {{Разьбіўка|Паоло}} Так Леанардо загадаў, пакуль не страціў памяць. <small>(Леанардо застагнаў на насілках. Паоло падышоў да яго). </small> Віна, Джакобе... Што, цяжка, камандор? Віна-б мо’ выпіў? {{Разьбіўка|Леанардо}} Дзе... Джульета? {{Разьбіўка|Паоло}} Пры нас. {{Разьбіўка|Леанардо}} Ёй доктара... І ўсе... ўсе скарбы, што я маю... Аддаць яму, калі ён... вылечыць яе й мяне. {{Разьбіўка|Паоло}} Па ўсіх дарогах разаслаў я браво Доктара шукаць. {{Разьбіўка|Леанардо}} Калі-ж не вылечыць... яго й яе… Жывых са мной... у магілу. Цяжка... дай віна. <small>(Чуваць гук трубы. Гук набліжаецца). </small> {{Разьбіўка|Паоло}} Джакобе! Адказны гук трубы! Магчыма, доктар. <small>(Джакобе прамарудзіў і атрымаў выспятка ў зад). </small> Хутчэй, сын бочкі з тухлым півам! Часцей, часцей трубі, хай у галоп Сюды імчацца. Лічаны хвіліны тут. {{Разьбіўка|Джульета}} <i> (трызніць) </i>. Сюды... ка мне, мая... ахова! {{Разьбіўка|Паоло}} Маўчыце, сін’ярыта, не растраўляйце сэрца, Інакш вось гэты нож абрэжа вам жыццё! Дай ёй віна, Джузепе. <small>(Джузепе выконвае). </small> {{Разьбіўка|Джульета}} Дзе я? {{Разьбіўка|Джузепе}} Не трэба хвалявацца, сін’ярыта. Вы на гэтым свеце. У Леанардо Чорта, Цэзара, у якасці яго нявесты, А жонкай станеце, вас ведзьмай назавуць, Хаця, прызнацца, прозвішча такое Прыстане вам, нібы свінні сядло. {{Разьбіўка|Джульета}} О, Санта Марыя, ратуй мяне! <small>(Яна зноў вяне. У гэты час браво цягнуць звязаных вяроўкамі Георгія Скарыну і Товія. Абодва пасталелі, апрануты бедна, па-дарожнаму. За плячыма ў кожнага торбы з кнігамі). </small> {{Разьбіўка|Браво}} Вось, камандор Паоло, нейкі чужаземец Ідзе у Падую... Мяркуючы па ношцы, Да медьшыны нейкае ён мае дачыненне. {{Разьбіўка|Паоло}} Вы, чужаземец, доктар? {{Разьбіўка|Георгій}} Я чалавек, якому вы, звязаўшы рукі, Звязалі і язык. {{Разьбіўка|Паоло}} <i>(замахнуўся шабляй).</i> Адказвай і адразу, бо... Для камандора дорагі хвіліны. Ён ранен... памірае. {{Разьбіўка|Георгій}} Калі ты хочаш, каб хутчэй было, Дык рассячы не галаву, — вяроўкі, Якімі звязан я. {{Разьбіўка|Паоло}} Эй, развязаць яго! <small>(Георгія развязваюць).</small> Вы — доктар? {{Разьбіўка|Георгій}} Я — бакалаўр, аднак ў лякарскіх справах Я разумею. {{Разьбіўка|Паоло}} Вось камандор наш ранены і вось яго нявеста. Ратуйце іх жыццё. Калі ўратуеце, дам волю І ўзнагароду ўзяць самім дам права. {{Разьбіўка|Георгій}} А калі не адратую? {{Разьбіўка|Паоло}} Тады, даруйце, але вас жывога Мы пахаваем разам з ім. {{Разьбіўка|Георгій}} Даўно ён ранены? {{Разьбіўка|Паоло}} З гадзіну будзе. {{Разьбіўка|Георгій}} А яна? {{Разьбіўка|Паоло}} Тады-ж, як раніла яго. {{Разьбіўка|Георгій}} Слугу майго таксама развяжыце. {{Разьбіўка|Паоло}} Не развязаць, — павесіць загадаю зараз, Калі яшчэ ты памарудзіш... {{Разьбіўка|Георгій}} Загад мой выканаць, інакш я пальцам не крану І за жыццё яго ў адказе сам ты, браво! {{Разьбіўка|Паоло}} Развязвайце й яго. Хутчэй, вароны! {{Разьбіўка|Георгій}} Товій, падрыхтуй ланцэты. Вар гатаваны ёсць? Дастань той сок раслінны, што кроў спыняе. Параненага у шацёр, каб лішніх не было вачэй. Рушнік мне чысты. Жвава! <small>(Яго загады выконваюцца вокамгненна. Брава і Паоло выходзяць на цыпачках. Відаць толькі спіна Георгія і яго хуткія рухі з шатра). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} О, гэта доктар! Паглядзі, як заскакалі нашы, Як ён смычком павёў! {{Разьбіўка|Джакобе}} А можа ён вядзьмар? Свят... {{Разьбіўка|Джузепе}} Стой, не хрысціся, дурань! Калі кум Ён д’яблу, Леанардо лепш не трэба: Ён ачуняе зараз. Пра сябе, калі баішся, Чытай сваю замову. <small> (Яны хаваюцца за скалой. Праз нейкі час Георгій выходзіць з палаткі, выціраючы акрываўленыя рукі). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Товій! {{Разьбіўка|Товій}} <i>(выходзячы з палаткі).</i> Я тут, сін’ёр. {{Разьбіўка|Георгій}} Камандор наўрад ці выжыве... Хаця Ён дужы, як мядзведзь нагорны... Товій, я вызвалю цябе. Ідзі ў Падую І чакай мяне. Калі-ж мяне не будзе, Ты дабярэшся ў Вільню, хай праз год, праз два... Вось гэты персцень Маргарыце перадай. І ўсё... {{Разьбіўка|Товій}} Ад вас, Георгій, я нікуды не пайду. {{Разьбіўка|Георгій}} Не разважаць! {{Разьбіўка|Товій}} Тады у Падуі знайду людзей я, Я грошы выкупіць знайду вас, пан Георгій. {{Разьбіўка|Георгій}} Ідзі! Прылікі для, я дам табе рэцэпт. Вазьмі Ўсе запісы мае і кнігі, перадай на сховы Калегіі медычнай... Эй! <small> (Джакобе і Джузепе выходзяць з-за скалы). </small> Хто старшы ў вас? {{Разьбіўка| Джакобе і Джузепе }} <i>(разам).</i> Паоло. Эй, Паоло! <small> (Паоло з'яўляецца). </small> {{Разьбіўка|Георгій}} Памоцніка свайго, Паоло, у Падую я шлю Па зелле, мне патрэбнае. Ты загадай Яго правесці на дарогу, даць пароль, Як зноў да вас дабрацца. Жвава! {{Разьбіўка|Паоло}} Але, сін’ёр... мы — браво, мы — разбойнікі, сін’ёр. Прытулак наш знаць не павінен Ніводзін чалавек, тым больш нам незнаёмы. {{Разьбіўка|Георгій}} У вас, Паоло, быў нікчэмны камандор: Ён вас не навучыў на’т слухацца загаду. Загад мой выканаць. Пакуль агледжу Я сін’ярыту, каб ён быў далёка. {{Разьбіўка|Паоло}} Джузепе, завяжы слузе сін’ёра вочы І правядзі на падуанскую дарогу Паўночнай сцежкаю. Там пачакаеш, покуль Назад ён вернецца. {{Разьбіўка|Джузепе}} Хто? Я?! Ніколі! Зарэжце, не пайду. {{Разьбіўка|Паоло}} Чаму? {{Разьбіўка|Джузепе}} Адыйдземся убок. Ці-ж ты Не бачыш сам, Паоло, гэта — д’ябал. Відавочна, Наш Леанардо чорту даў падпіску на душу І не паспелі раніць Леанардо, Як чорт сам тут, як тут. {{Разьбіўка|Паоло}} Навошта-ж ён яго ратуе? {{Разьбіўка|Джузепе}} А можа тэрмін не сышоў па іх умове. {{Разьбіўка|Паоло}} А ты слугу прымусь, адвёўшы, пажагнацца... {{Разьбіўка|Джузепе}} Ён іудзей па выгляду і імені, Паоло. Ты думаеш, ён не знарок зрабіў яго такім, Які насіць крыж не павінен? Не пайду! Пашлі Джакобе. Ён замову знае, Якой ніводзін д’ябла не выносіць. {{Разьбіўка|Паоло}} Эй, Джакобе! {{Разьбіўка|Джакобе}} <i>(які знарок знік у пачатку размовы аб провадах Товія).</i> Я! {{Разьбіўка|Паоло}} Ты правядзеш слугу сін’ёра. {{Разьбіўка|Джакобе}} Я?! Крый божа. не пайду... Бо... ён не доктар, ён — вядзьмар... {{Разьбіўка|Джузепе}} Ты-ж ведаеш замову... Каб ты так сонца знаў. {{Разьбіўка|Паоло}} А зрэшты, Ты пойдзеш к чорту ў зубы, калі я вялю! <small>(Ён падганяе каршнямі Джакобе. Джузепе кісне са смеху). </small> {{Разьбіўка|Паоло}} Ідзі, слуга сін’ёра, з ім. Я давяду Да першай варты вас і прасачу, Як вочы ён табе завяжа. <small> (Джакобе, Товій і Паоло выходзяць). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} Ну і дурны, свіны кумпяк, папаўся, Як чарапаха ў суп. Адзначым крэйдай дзень, Калі Джакобе чорт павёў у пекла, Каб выпіць за душу яго на сарачыны. <small> (Ён на скале выводзіць крэйдай рымскае «І». Святло гасне і запальваецца. Глядач бачыць, як Джузепе перапраўляе І на Х, пасля на ХХ, пасля на ХХХХ. Святло зноў гасне і запальваецца. На сцэне Георгій і Джульета). </small> {{Разьбіўка|Джульета}} Скажыце мне, Франчэско, ці прыгожа Радзіма ваша? {{Разьбіўка|Георгій}} Зямля бацькоў маіх сурова, але прыгожа. Там акіян лясоў, і нават герцагіні Не апрануцца так, як апранаюцца лясы То ў маладую веснавую зеляніну, То ў залатыя аксаміты дзён асенніх, То ў белы пульхны снег, прыбраны ў дыяменты Марознай ночы, ціхай, месячнай і звонкай. {{Разьбіўка|Джульета}} Вы вельмі любіце сваю радзіму? {{Разьбіўка|Георгій}} Як не любіць радзіму?! Нават зверы, птушкі І тыя любяць месца, дзе жывуць. Вось бусел... Кожны год ляціць Ён ад зімы суровай ў цёплы вырай. Там сонца круглы год, там досыць сытай ежы, І ўсё-ж, калі вясна прыходзіць на яго радзіму, Праз многа тысяч міль ён зноў ляціць туды, Каб у гняздзе сваім, з бусліхаю сваёю Падгадаваць дзяцей На тым зялёным старасвецкім дубе. Дзе можа прадзеды яго калісьці у гняздо Паклалі першы сук. {{Разьбіўка|Джульета}} І вас, як бусла, цягне ў Беларусь? {{Разьбіўка|Георгій}} О, я зайздрошчу буслам! Каб мне крыллі, Я быў-бы там штогод. Шчаслівы чалавек Вякоў наступных: ён будзе крыллі мець. {{Разьбіўка|Джульета}} Як? вырастуць, ці, як Ікар, ён злепіць воскам? {{Разьбіўка|Георгій}} У чалавека крыллі вырасці не могуць. Я гэты месяц скарыстаў тут, як нідзе, ніколі Не мог-бы скарыстаць вучоны Акадэміі любой... {{Разьбіўка|Джульета}} Як зразумець вас, доктар? {{Разьбіўка|Георгій}} Я бачыць мог будову цела чалавека, Я кожны мускул мог яго трымаць ў руках, Мог параўнаць іх з мускуламі птушак, Звяроў, жывёл. Я тут пазнаў ўсё тое, За што любы вучоны Захаду згарэў-бы Не на адным кастры, а на сямі адразу. {{Разьбіўка|Джульета}} Вы бралі трупы?.. {{Разьбіўка|Георгій}} Я пахаваў іх чэсна, усе малітвы. Якія ім належалі па веры іхняй, Я прачытаў над імі. {{Разьбіўка|Джульета}} І вам было не страшна? {{Разьбіўка|Георгій}} Пасля мне стала страшна, як пабачыў, Як глушыць цэркаў веды, як грахом Яна заве не тое, што грахоўна, — Грахоўнае, звярынае, сваё Нам выдае яна за чыстае, святое... {{Разьбіўка|Джульета}} Мой бацька, віцэ-прыор Калегіі Медычнай у Падуі, Сваім сябрам найблізшым часта гаварыў Вось тое-ж, што і вы, Франчэско. О, бедны бацька мой! Чаму табе я Пра пісьмы, дамаганні Леанардо не сказала? Ты-б не пусціў мяне за горад, да сяброўкі... Вы гаварылі з Леанардо? {{Разьбіўка|Георгій}} Гаварыў. {{Разьбіўка|Джульета}} І што? {{Разьбіўка|Георгій}} Зламаць яго пакуль што не ўдалося. {{Разьбіўка|Джульета}} А ўдасца? {{Разьбіўка|Георгій}} Цяжка адказаць. Душой надломан ён: што вырашыць сягоння так, То заўтра вырашыць зусім іначай. Дні першыя ён абяцаў за аднаўленне сіл Аддаць ўсе скарбы мне, якія мае, Пасля зрабіў мяне рабом і патрабуе выкуп. Што заўтра скажа, невядома нават богу. {{Разьбіўка|Джульета}} Я чула, вас ён лічыць чарадзеем, І страшна стала мне: а раптам... {{Разьбіўка|Георгій}} Я чарадзей?.. Не, сін’ярыта, не, клянуся богам. Каб быў я чарадзей, даўно-б мы з вамі Былі у бацькі вашага, ў Падуі, я-ж, быць можа Ў далёкай Вільні быў-бы... {{Разьбіўка|Джульета}} Хто ў Вільні ў вас, Франчэско? Маці, бацька? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, яны памерлі, сін’ярыта. {{Разьбіўка|Джульета}} Ёсць сёстры, ёсць браты у Вільні? {{Разьбіўка|Георгій}} І іх няма. Брат, пэўне, у Пазнані, Пляменнік недзе ў немцах, сёстры Усе замужнія, рассыпаны па свеце. {{Разьбіўка|Джульета}} Тады... каханая чакае ў Вільні? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, сін’ярыта, не чакае і каханая мяне... {{Разьбіўка|Джульета}} Франчэско мой, скажыце: за мяне Вас не пускае Леанардо? {{Разьбіўка|Георгій}} Так, сін’ярыта. Я сказаў яму, Што платаю адзінай за збаўленне Яго ад смерці немінучай, я вазьму – Умове згодна — толькі вашу волю. Ён забабонны, як папа рымскі, і яму здаецца, Калі адпусціць ён мяне, не выканаўшы просьбы Свайго збавіцеля ад смерці, смерць За ім назаўтра прыдзе. {{Разьбіўка|Джульета}} Франчэско, доўга так не будзе: Ён зломіць страх свой перад вамі Пасля папойкі добрай, і тады Мяне прымусіць жонкай стаць яго, а вас Ён спаліць на кастры, як чарадзея. Мо’ лепей... кінуць вам мяне. Я зноў Ўніз рынуся з скалы. Бо я... Бо я люблю вас, мой Франчэско... {{Разьбіўка|Георгій}} Бедная Іола! Пакінуць вас, бездапаможную, святую, У кіпцях звера, у пячоры льва, — Якой цаной купіў-бы я пасля Хвіліну хоць адну спакою? Не! Ці выйдзем разам мы, ці і загінем разам. {{Разьбіўка|Джульета}} Вы любіце мяне, Франчэско? {{Разьбіўка|Георгій}} Сін'ярыта, некалі ў лівійцаў Сярод пяскоў і скал бязмежнае пустыні Быў храм Амону, богу тых пяскоў бясплодных. Мая душа — пустыня. Храм Амона, Сам раскалены, як яна, стаіць у ёй... Ці могуць кропелькі расы жар гэты знізіць?.. Я чую гук трубы: варочаецца Леанардо. Кладзіцеся у ложак, бо хвароба Адзіная пакуль што абарона... <small>(Ён праводзіць яе ў шацёр. Джузепе адказвае на трубу. Праз нейкі час ўваходзіць Леанардо, і стомлена кідаецца на камень). </small> {{Разьбіўка|Леанардо}} Што новага, Джузепе? {{Разьбіўка|Джузепе}} Нічога, камандор. Сін’ёра грэлася на сонцы, Гаварыла пра нешта з доктарам. {{Разьбіўка|Леанардо}} Сама прышла? {{Разьбіўка|Джузепе}} Не, ён яе прывёў і вывеў у шацёр. {{Разьбіўка|Леанардо}}. Ідзі! <i>(Той пайшоў.) </i> Як мала сіл яшчэ ў мяне: Прайшоў з поўмілі, і сіл няма. Эй, доктар! {{Разьбіўка|Георгій}} <i>(выходзіць з шатра).</i> Што трэба, камандор? {{Разьбіўка|Леанардо}} Ці хутка выхадзіцца сін’ярыта? {{Разьбіўка|Георгій}} Сказаць вам шчыра? {{Разьбіўка|Леанардо}} Так. {{Разьбіўка|Георгій}} Ніколі. {{Разьбіўка|Леанардо}} Чаму, вандроўны шарлатан? {{Разьбіўка|Георгій}} Які цябе, між іншым, вырваў з кіпцяў смерці... {{Разьбіўка|Леанардо}} Прабачце, доктар. Але ўсё-ж, чаму? {{Разьбіўка|Георгій}} Таму што, покуль ёсць душа у целе, Лячыць патрэбна цела праз душу. Ў яе-ж душа баліць мацней за цела. Паслухайце мяне, я вам дабра жадаю, Вы спадабаліся мне дзікаю адвагай І нераздзеленай любові мукай, Леанардо. Я сам любіў... Не вашаю любоўю поўдня, хуткамгненнай, Якая узаўецца к небу і пагасне, А нашаю паўночнай, якая, як пажар Сярод снягоў, бушуе... І я згубіў каханую... Яна Другога жонкай стала. {{Разьбіўка|Леанардо}} Каго забіў ты першым? Яе? Яго? {{Разьбіўка|Георгій}} Яго я можа-б і забіў, але яе Благаславіў, бо я любіў яе бязмежна. Ў такой любві шукай утолі духу. {{Разьбіўка|Леанардо}} Душу мне атруцілі багачы. Мой бацька Загінуў у турме. Мая сястра Была зняслаўлена. Я сам Ледзь вырваўся, і помшчу! {{Разьбіўка|Георгій}} Помсці, але не так! Мацней і з большай асалодай помсці! {{Разьбіўка|Леанардо}} Як? Навучы! {{Разьбіўка|Георгій}} Ты пад свой сцяг збірай сялян, Збірай падмайстраў падуанскіх, Збірай Італію, якую багачы Парвалі на шматкі, прадалі чужаземцам. А гэта ж родная зямля, найлепшая у свеце! Найпрыгажэйшая! У ёй-бы толькі жыць! Народ чакае гэтага, з яго душой і думкай Ты злі душу сваю. У гэтым шчасце! {{Разьбіўка|Леанардо}} Я думаў сам пра гэта... О, каб ля мяне Падругай вернаю была Джульета... {{Разьбіўка|Георгій}} Душу Джульеты ты не возьмеш гвалтам, А цела без душы — мярцвяк. Вазьмі яе Ты веліччу душы: пусці яе на волю. Вярні яе да бацькі. Можа быць, тады Ты сэрца дзеўчыны кранеш. {{Разьбіўка|Леанардо}} А калі не? {{Разьбіўка|Георгій}} Вазьмі яе геройствам, не разбоем. А не, — памры з яе любімым імем На вуснах. Шчасцем напоўніш сэрца ты тады, І шчасце перажыве цябе: у памяці народа Імёны вашы злучацца навекі. {{Разьбіўка|Леанардо}} Доктар! Душа ў мяне кіпіць... Я многа думаў, доктар, ў час хваробы, Калі душа мая на валаску вісела: Я заракаўся ліць чужую кроў без справы і патрэбы, Я абяцаў быць добрым, чулым... Я ачуняў... Я гвалтам стаў наводзіць Душу маю на шлях стары, на злобай пратаптаны шлях. Душа не йшла і мучылася, доктар! Ты лёгкім брызам на душу павеяў, І хвалі заспакоеныя нікнуць... Ідзі... Вазьмі з сабой Джульету... Вазьмі багацця колькі хочаш... {{Разьбіўка|Георгій}} Багацця мне не трэба. Ўсё аддай яго На справу новую, на літасць, на дабро. На ім людская кроў. Хай слёзы Удзячнасці сірот і ўдоў над лустай хлеба, Якую даў ім ты, з багацця, З душы тваёй людскую кроў абмыюць. Джульету я паклічу, ёй скажы ўсё сам. {{Разьбіўка|Джульета}} <i>(выходзячы з шатра).</i> Я чула ўсё, іду сама сказаць я дзякуй. Нянавісць выпала з душы маёй. Любоў Не прарасла яшчэ. Расце пакуль што жаласць І ціхае, як цёплы вечар, спачуванне. Дай, Леанардо, бог табе спакой душэўны.  {{Разьбіўка|Леанардо}} Ідзіце, доктар. Вядзі яе хутчэй. Баюся, Што зноў хімеры пекла ўзнімуць ціну Са дна душы. Джузепе, дай ім коней Найлепшых, на якіх... каб я хацеў дагнаць, І то-б дагнаць не змог! А мне — віна! <small>(Кідаецца ў палатку). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} Коні за скалой, паседланы. Іх рыхтаваў Я Леанардо. {{Разьбіўка|Джульета}} Бяжым, Франчэско. <small>(Хутка выходзяць). </small> {{Разьбіўка|Джузепе}} Ну? Ці-ж не вядзьмар? Аблытаў Леанардо, Аблытаў нас... і знік! А маладзец, яй права, Хоць можа й чорт. Дарэмна толькі згінуў Джакобе наш. А можа і яго адпусціць? <small> (Паяўляецца Джакобе. Джузепе пнецца ад яго). </small> Чур, чур мяне ты! Леанардо! Д’яблы! </poem> Заслона. ==КАРЦІНА ТРЭЦЯЯ== 1512 год, пятніца 5 лістапада. Храм святога Урбана ў Падуі. Высокія калоны з цудоўнай роспіссю. Мармуровыя статуі святых у золаце і кветках. Перадалтарнае ўзвышэнне. Перад ім лаўкі і табурэцікі для тых, хто прыходзіць маліцца. Але сёння будні дзень, у храме толькі адна сагнутая горам фігура віцэ-прыора Медычнай Калегіі Універсітэта, доктара Фадзея Мусаці. Крыху счакаўшы паяўляюцца яшчэ два дактары — першы і другі вучоны з кнігамі у руках. <poem> {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Дзіця маё. дзіця маё, мая Джульета! Каб ведаў я, каб знаў, дзе косці пахаваны Маёй дачкі, каб хоць магільны ўзгорак Я мог насыпаць... {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Salus et pax animae tuae, honorabile doctor! {{Разьбіўка| Другі вучоны }} Прывет і мір душы тваёй, шаноўны віцэ-прыор! Прышлі з калегай мы, каб сум твой падзяліць, Уцешыць і уцішыць боль сяброўскаю размовай. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Прывет і вам, слаўнейшыя калегі. Дзякуй На добрым слове, што, як сонца, грэе. {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Але перад усім, па-мойму, чыстата навукі. Прышлі мы, наш славуты віцэ-прыор, Бо прачыталі мы вось тыя кнігі, Якія даў на сховы вам часова Якісьці іудзей... і валасы мае Пасталі дыбам. <small>(А ён—лысы, як калена.) </small> Гэта—ерась! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} У чым вы ерась бачыце, слаўнейшы паміж слаўных? Да вас іх дзесяць дактароў З калегіі свяшчэннай прачыталі І ўсе прышлі ка мне у захапленні І розумам, і ведамі, і сілай Той логікі, якой валодае іх невядомы аўтар. {{Разьбіўка| Першы вучоны }} Не супярэчу й я таму, але тут ерась У тым, што ў іх няма ніякай ссылкі На творы кардыналаў, пап, святых айцоў наогул. Хвароба кожная тлумачыцца прычынай, І ні адна з іх — караю святой дзясніцы... Не можна іх трымаць у нашай Бібліятэцы, кніг тых ерэтычных. {{Разьбіўка| Другі вучоны }} Я супярэчу поўнасцю і прапаную Сабраць калегію свяшчэнную хоць зараз, Абмеркаваць... {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Збярыце зараз, абмяркуем. Перад гэтым Прызначце апанентаў слаўнаму калегу І папярэдзьце іх. Я-ж сам пакуль Яшчэ раз выплачу свой смутак перад богам. {{Разьбіўка|Другі вучоны }} А пра дачку, Фадзей, ніякіх звестак? {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} О, гора мне, ніякіх... <small>(Вучоныя пацмокалі губамі і пайшлі. Мусаці таксама вышаў у суседні прыдзел. Тады амаль убягаюць Джульета і Георгій. Джульета стомлена валіцца на лаўку).</small> {{Разьбіўка|Джульета}} Ох сэрца выскачыць, здаецца! Пасядзім. Як беглі мы!.. я не магла спыніцца. {{Разьбіўка|Георгій}} І я не мог спыніць, хоць небяспека За горадам яшчэ мінула. Адпачніце. {{Разьбіўка|Джульета}} Забіў-бы ён нас, каб дагнаў? {{Разьбіўка|Георгій}} О, разумеецца, забіў! {{Разьбіўка|Джульета}} Вы мой збавіцель двойчы, тройчы... Чым адплаціць змагу я вам, Франчэско? {{Разьбіўка|Георгій}} Даць мне прытулак дні на два, на тры, Пакуль трымаць экзамен буду я На доктара: ў мяне няма й поўліры: Ачысцілі мае кішэні браво Пры першым-жа спатканні. {{Разьбіўка|Джульета}} Даць вам прытулак — абавязак мой. Вы колькі думаеце тут прабыць? {{Разьбіўка|Георгій}} Дні тры. Калі патрэбна будзе болей, Я пашукаю працы і жылля асобна. {{Разьбіўка|Джульета}} Я не пра тое, божа мой! Нікуды Я не пушчу вас, бацька вас не пусціць. Я іншае пыталася... Застаньцеся, Франчэско, У нас вы назаўсёды, нават і з дыпломам. У вас работы хопіць ў Падуі адной, Я знаю веды нашых дактароў і вашы, Яны вас абяруць ў сябры Калегіі свяшчэннай, Грымець па свеце будзе ваша слава, Да вас прыходзіць будуць вучні З усіх краін Еўропы... {{Разьбіўка|Георгій}} Не! Як вытрымаю я на доктара экзамен, Я пешкі, як мага хутчэй, пайду у Беларусь, Там мой народ змагаецца за волю, Я там павінен быць. {{Разьбіўка|Джульета}} Франчэско, нават і тады, Калі балюча будзе блізкаму вам сэрцу? {{Разьбіўка|Георгій}} Нават, і тады, Джульета... {{Разьбіўка|Джульета}} Вы вернецеся потым? Я чакаць Вас буду год... і два... і дзесяць! <small>(На кожны яе лік гадоў Георгій адмоўна ківае галавой).</small> {{Разьбіўка|Джульета}} Радзіма ваша грозна і сурова... і далёка... Але, Франчэско, зразумейце, я люблю вас... Я гатова ісці за вамі у суровыя снягі Далёкай вашай Беларусі. {{Разьбіўка|Георгій}} Таксама не, Джульета. Зразумейце, Што сэрца у мяне адно, такое, Якому дадзена любіць аднойчы. {{Разьбіўка|Джульета}} Я чула... Вы казалі Леанардо... Яна не можа быць за перашкоду... Яна ўжо замужам... {{Разьбіўка|Георгій}} І я люблю яе... Чым большы час прайшоў ад развітання, Чым я далей адходзіў ад яе парога, Тым больш расла мая любоў... <small>(Выходзіць Фадзей Мусаці. Джульета кідаецца да яго). </small> {{Разьбіўка|Джульета}} Патэр мі! О, тату! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Джульета!.. Любае дзіця маё... Не прывід ты? Не, не! Я чую голас твой, я адчуваю Валасы твае пад пальцамі сваімі, Я вочы бачу, вочанькі твае... Дзіця маё... {{Разьбіўка|Джульета}} Тату, тату! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Не думаў я цябе жывой убачыць. Я знаў, што кінулася ты ад браво З скалы уніз; я пошукі наладзіў; Я сам апоўзаў кожны крок... Нідзе, нічога. Дзе-ж ангел той, што вырваў Цябе з падвойных лап разбойнікаў і смерці? {{Разьбіўка|Джульета}} Вось мой збавіцель і... забойца. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Забойца?! {{Разьбіўка|Джульета}} Тату, я люблю яго. А ён мяне не любіць, любіць здрадніцу сваю, Не хоча з намі тут застацца, едзе Назад у снежную, далёкую... праклятую... У Беларусь сваю!.. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} У Беларусь? {{Разьбіўка|Георгій}} Я — доктар ўсіх сямі мастацтваў вольных Францішак, Скарыны сын, з Полацка. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Чакайце, вашы запісы і кнігі У нас. Вы — рускі, доктар медыцыны? {{Разьбіўка|Георгій}} Не, я яшчэ не доктар... Я прышоў прасіць Высокай чэсці—вытрымаць экзамен У дактароў Калегіі свяшчэннай вашай. А кнігі Товій выручыў? Дзе-ж Товій? {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Слуга ваш, кнігі здаўшы, знік, Нам не сказаўшы слова... Доміне Францышак, Мой дом, і я, і ўсё маё к паслугам. Абняць вас дайце. Гонарам сваім лічу І шчасцем вас прыняць, як сына, ў доме. Я знаю, дактары Калегіі прысудзяць Вам годнасць доктара хоць сёння. Мы ўсе Былі у захапленні розумам і ведамі, з якімі Знаёміліся з вашых кніг. {{Разьбіўка|Джульета}} Тату, тады ён заўтра пойдзе назаўсёды... Не разбівай мне сэрца, тату. Затрымай яго. Хай пажыве у нас, пазнае, што... {{Разьбіўка|Георгій}} Што вы Раксаны прыгажэў што чарамі Псіхеі Вас надзяліла маці? Знаю, прызнаю. Клянуся сэрцам, сін’ярыта, Калі-б я мог любіць, нікога, апроч вас, Я не любіў-бы. {{Разьбіўка|Джульета}} Што мне З нікчэмных вашых апраўданняў, Што з фіміяма лёстак? Вы, Франчэско, Вы трэба мне, душы маёй і сэрцу. Франчэско, я вас не пушчу! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Джульета, любая, спакойся. Храм-жа тут. {{Разьбіўка|Джульета}} Што храм мне? Вось мой храм І ён знікае, тату! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Спакойся любая. Збіраецца канвентум Калегіі медычнай, бачу... {{Разьбіўка|Георгій}} Толькі, сін’ёр Фадзей Мусаці, я не маю Чым заплаціць... прашу мне учыніць Экзамен божай ласкі радзі. <small>(Уваходзяць дактары, сябры медычнай калегіі, з кнігамі Скарыны.)</small> {{Разьбіўка|Вучоныя}} Прывет, славуты доктар, першы паміж намі. Як? Бог вярнуў дачку? Вітаем, сін’ярыта! Віншуем, доктар, вас з вялікім шчасцем! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Дзякуй, дзякуй! Бог радасць мне паслаў. {{Разьбіўка| Першы вучоны }} І гора, віцэ-прыор: першы паміж першых — Наш прыор, едучы з Сыцыліі дамоў, Да сарацын-карсараў трапіў у палон. Вось ліст яго. Сабраць ён просіць выкуп. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Усё, што маю я з дачкой, як лепту, Я аддаю на выкуп. {{Разьбіўка| Вучоныя }} Мы усе зрабілі тое-ж, віцэ-прыор, І нехапае ўсё-ж патрэбнай сумы. {{Разьбіўка| Другі вучоны }} Я ўношу прапанову адмяніць часова Ўсе дабрачынствы нашы, бескаштоўны Экзамен ў першую чаргу, і павялічыць плату За ўсе паслугі дактароў, каб як мага хутчэй Сабраць патрэбны выкуп. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}} Я ухваляю гэта імем бога. Запішыце, Як сакратар Калегіі, адразу ў кнігу. Той запіс у заклад дадзім банкіру І выкупім айца прыора. Аман. Я рад, слаўнейшыя, што вы ўсе ў зборы, Што кнігі доктара сямі мастацтваў вольных Францышка Скарыны ў руках у вас, сін’ёры. Садзіцеся. Канвентум адчыняю Калегіі медычнай нашай я у славу бога. Шаноўныя і слаўныя калегі-дактары навук медычных! Вось перад вамі сам Францышак Скарына. За многа тысяч міль прышоў ён з Беларусі У нашу слаўную Рэспубліку, каб больш яшчэ Праславіць — яе, Калегію медычную і вас, Слаўнейшыя між слаўных дактароў у свеце. І просіць ён, вось гэты бедны, Але вучонейшы юнак і доктар Сямі мастацтваў вольных, каб яму Прысвоена была ступень і доктара навук медычных. Яшчэ ён просіць вызваліць яго ад платы За той экзамен і дыплом, бо па дарозе Быў начыста абрабаваны браво. Паслухаем яго самога. {{Разьбіўка|Георгій}} Слаўнейшыя між слаўных, светачы навукі! Адсюль далёка ляжыць мой горад Полацк, Ляжыць мая радзіма, Беларусь, на скрыжаванні Вялікіх рэк, якія лучаць Яе з Усходам, Захадам і Поўднем. Па рэках тых вялікіх, па марах Плыла калісьці слава нашых дзедаў. Іх медныя шчыты сляпілі вочы Ў асаду ўзятага Царграда, іх мячы Разілі орды дзікія Батыя, аб кальчугі іх Зламалі воўчыя клыкі крыжацкія паходы. Але не заваёвы, не прыгнёт другіх народаў Народ мой вабіла. Народ мой ціхі, мірны. Сваю радзіму любіць ён і ў абарону яе Ўставаў грудзьмі заўсёды, і яму Браты яго з Усходу памагалі. Дык вось, калі яны у барацьбе з Ардой Напружвалі ўсе сілы, іншы вораг — Дзе сілаю, дзе здрадай — паланіў Зямлю маю... Але, Калі я гэта гавару, я знаю — Зямля мая уся. Ад Полацка да Прыпяці лясной, Ад Нёмана і да Дняпра, Гарыць агнём паўстання. Усё ёсць у руках, ў душы майго народа: Ёсць сіла, Здольная скрышыць і перацерці горы ў пыл, Упартасць ёсць, якой валы не знаюць, Цярплівае ёсць, якой сам Езус на крыжы Мог пазайздросьць і пазычыць. І толькі аднаго набыць яму Не давалі ворагі — асветы поўнай. Я па яе прышоіў. Я знаю, бог адзін над светам, і адна Яго праява ў чалавеку — розум. Для розуму няма ні веры, ні мяжы, Ні часу смертнага, няма падзелу На станы паспалітыя, на розныя народы. Ён аб’едноўвае людзей. Таму з адкрытым сэрцам З надзеяй шчырай прышоў здалёк сюды я, Каб запаліць і свой свяцільнік Ад вашых алтароў, агонь якіх Запален быў ў далі вякоў сівых Бяссмертным Праметэем. Я меў чым заплаціць. Я — сын купцоў ад прадзедаў і дзедаў. Але, Калі народ паўстаў, я ўсё аддаў яму, І бацька мой аддаў і скарбы і жыццё. Я мог сабраць аплату працай. І я сабраў яе. Ды па дарозе быў абрабаваны браво. Я мог прынесці золата, якое мне даваў Іх камандор, каб я прадаў сумленне і пакінуў Ў няшчасці чалавека. Я гэтага зрабіць не мог. Я перад вамі ўвесь. Даруйце мне адвагу Прасіць вас, слаўныя між слаўных, Даць годнасць доктара навук медычных мне Па спецыяльнай міласці із-за любові к богу! {{Разьбіўка| Ф. Мусаці }}. Хто мае што сказаць, няхай устане, скажа. {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Дазвольце! Супярэчнасць першая з той пастановай, Якая толькі што прынята намі. Па другое, Магістр Францышак ставіць розум чалавека Амаль што ў ровень з богам у той час, Як розум чалавека абмяжован... {{Разьбіўка| Ф. Мусаці }}. Што скажаце на гэта вы, магістр Францышак? {{Разьбіўка|Георгій}}. Я ўсё сказаў для тых, хто паважае розум. Для тых-жа, хто яго не паважае, што сказаць? Бог таленты даў чалавеку, сярод іх — Бясцэннейшы і лепшы — розум. Ніводнаму з тых талентаў Бог не паклаў мяжы. Чаму-ж ён будзе абмяжоўваць розум? Затое бог даў волю: Хочаш развівай, а хочаш закапай яго. І той, хто закапаў, яшчэ не мае права Лічыць сябе прарокам, Раіць так зрабіць усім, як ён. {{Разьбіўка| Ф. Мусаці }}. Dictum sapient satis est<ref> Для разумнага чалавека сказанага даволі (латынь).</ref> Прашу калега далей. {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Не бачу я таксама ў запісах магістра Спасылак на святых айцоў, на тлумачэнне імі Прычыны з’яў, хвароб прычыны нават... {{Разьбіўка|Георгій}}. Як дастаслаўны апанент назваў-бы чалавека, Які замест тавараў на вярблюда Вады адной нагрузіў-бы ў дарозе, Вакол якой калодзежнай даволі? {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Вар’ятам, разумеецца. {{Разьбіўка|Георгій}}. О, так! Навошта-ж толькі вы, слаўнейшы доктар, Мне раіце вар’ятам быць? Я на свайго вярблюда Пагрузіў толькі тое, што лічыў карысным, Вады-ж магу набраць ў любым калодцы-кнізе, Якіх так многа напісалі да мяне. {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Тады асноўнае: пакуль я ўласным вокам Сам не пабачу, пальцамі сваімі Сам не памацаю ўсе вопыты, якія Апісаны у гэтых кнігах Скарыною, Дактарызацыю яго не падпішу я. {{Разьбіўка| Ф. Мусаці}}. А колькі часу трэба будзе вам, шаноўны? {{Разьбіўка| Першы вучоны }}. Ну, пяць, ну дзесяць год, не болей. {{Разьбіўка| Джульета}}. Даруйце мне, але калі я змоўчу. То гэты камень закрычыць ад абурэння... Вучыцца ў вас, у звар’яцелага старога, Пяць, дзесяць год таму, хто болей ведаў, Калі радзіўся, мабыць... {{Разьбіўка| Ф. Мусаці}}. Замаўчы, Джульета! {{Разьбіўка| Джульета}}. Не, тату, не магу! Я ворагу свайму Паслала кулю ў сэрца, — ён дастаў яе. Каб ратаваць маё жыццё, ён вылечыў яго. Зламала ногі я, саскочыўшы з скалы, З якой каб вы саскочылі, ад вас-бы праху І прысаку не засталося! — Ён, Як цудатворца, вылечыў і іх. Зірніце! Абмацайце іх пальцамі, якія Магілай пахнуць! О, Франчэско! {{Разьбіўка|Георгій}}. Дарэмна, сін’ярыта, вы абразу Нанеслі слаўнаму між слаўных! З высокай мо’ званіцы ён глядзеў калісьці На божы свет, і не яго віна, калі гады Сваім цяжарам у зямлю уціснулі званіцу. {{Разьбіўка| Першы вучоны.}}. О, гэта іншае! Тут ёсць і доказ, і павага, І абарона поглядаў сваіх... Я згодзен! {{Разьбіўка| Ф. Мусаці }}. Тады рашаю я... Хто згодзен, Каб дапусціць магістра Скарыну Францышка Бясплатна да іспытаў На годнасць доктара навук медычных, Няхай кладзе свой голас ў гэту урну, А хто не згодзен, хай у гэту. Прыступім-жа у славу Іісуса! <small>(Пакуль вучоныя, як патрыярхі, кладуць свае галы,—прычым першы вучоны відавочна блытае правую руку з левай,—у храм находзіць моладзь, сяброўкі Джульеты і студэнты. Дзяўчаты акружаюць Джульету, але яна ледзь адказвае на вітанні: яна сочыць за балатыроўкай.) </small> {{Разьбіўка| Сяброўкі }}. Джульета! О, Санта Марыя! Як рады мы! {{Разьбіўка| Джульета }}. Я рада вам! {{Разьбіўка| Сяброўкі }}. Дзе ты была? Як выжыла? Ды ты пахарашэла! А нам казалі ты папала к Леанардо? {{Разьбіўка| Джульета }}. Папала... выжыла... {{Разьбіўка| Сяброўкі }}. Ды ты не слухаеш? За кім ты сочыш? Хто гэты малады, прыгожы? {{Разьбіўка| Джульета }}. Рускі. {{Разьбіўка| Сяброўкі }}. Рускі? Адкуль-жа гэта? <small> (Уваходзіць славуты венецыянец-друкар Альдзіне і Товій). </small> {{Разьбіўка| Альдзіне }}. Ты кажаш, што аддаў на захаванне кнігі Твайго сін’ёра Скарыны сін’ёру прыору Мусаці? І што апошні можа іх закласці за цябе Пакуль ты пойдзеш выкупіць сін’ёра? {{Разьбіўка|Товій}}. О, так, сін'ёр, клянуся богам. Можаце паверыць... {{Разьбіўка| Альдзіне }}. Ну, вера верай, а паўтараста лір... Народу шмат... Што адбываецца тут, клерык? {{Разьбіўка| Клерык }}.<i>(які запальвае свечы)</i>. Дактарызацыя, сін’ёр. {{Разьбіўка| Альдзіне }}. Каго? {{Разьбіўка| Клерык }}. Не ведаю, якасьці чужаземец. {{Разьбіўка| Другі вучоны }}. Як сакратар, я урны адчыняю. Адмоўная... <small> (Ён паварачвае урну. Яна пустая.) </small> Станоўчая... <small> (З яе выкачваюцца галы). </small> Упершыню калегія аднагалосна вырашыла справу. Я запішу у кнігу той выдатны факт. <small>(Запісвае). </small></poem> «Дапушчан да іспытаў на ступень доктара навук медычных бясплатна з-за любові к богу аднагалосна ўсімі дактарамі пан Францішак, сын Лукаша нябожчыка, з горада Полацка, рускі». <poem> {{Разьбіўка|Товій}}. Сін’ёр Францішак! Вы? А я дастаў вам выкуп! {{Разьбіўка|Георгій}}. Табе не трэба ён? {{Разьбіўка|Товій}}. Не! Вазьміце! {{Разьбіўка|Георгій}}. Панове дактары! Магу я аплаціць Дактарызацыю сваю вам поўнасцю! {{Разьбіўка|Другі вучоны}}. Не! я запісаў у кнігу. Аман! {{Разьбіўка|Георгій}}. Тады... вазьміце ў дар на выкуп айца прыора Ад мяне і Товія, панове! {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}}. Учынкам гэтым сведчыце яшчэ раз Душы сваёй празрыстасць і узнесласць, Што поруч з розумам ідуць. Я прапаную Не адкладаючы зрабіць іспыты. {{Разьбіўка|Другі вучоны}}. Мы працы доктара Францішка вывучалі Больш месяца уважна, і скажу: Не спатыкаў я розуму такога, гэткіх ведаў. У лабірынце чалавечых заблуджэнняў Ён з ніткай Арыадны — доследу ідзе, як пераможца, Уздымаецца на крыллях, як Дэдал. Я згодзен сам стаць вучнем у яго, і прапаную Іспытамі лічыць вось тыя кнігі, І годнасць доктара навук медычных прысудзіць. {{Разьбіўка|Вучоныя}}. Мы йшлі на дыспут, віцэ-прыор, з думкаю, што ён Славуты невядомы доктар, у якога Вучыцца трэба нам. За гонар мы палічым Прыняць яго у наша кола, як сабрата. {{Разьбіўка|Ф. Мусаці}}. Тады рашаю я... Вітаю паміж нас, Францышка Скарыну, Як роўнага між роўных, слаўнага між слаўных, Як доктара навук медычных і мастацтваў вольных. Я апранаю мантыяй яго... Як льюцца шоўкавыя складкі з плеч, Хай так святло навукі ніспадае Ад светлых дум яго і міласць з яго сэрца. Зямлі, яго ўспаіўшай і ўкарміўшай, Хай будзе слава вечная паміж зямель сусвету! Народу, даўшаму такога сына, Хай будзе слава вечная паміж другіх народаў! І розуму яго і цвёрдан волі слава! <small>(Вучоныя вітаюць Георгія. Запалены свечы. Зазванілі званы. Зайграў арган на хорах. Моладзь закідае яго кветкамі. Воклічы: viva! Viva! Голас Джульеты: Viva Франчэско!)</small></poem> Заслона. Мінск—Несвіж. 1945 год [[Катэгорыя:Творы 1945 года]] idabsv91wot05pshhd1tmgscar5vaoh 102 15701 84813 62783 2022-08-07T08:15:00Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Адам Ганоры |Прозвішча = Кіркор |Варыянты імёнаў = Псеўданімы і крыптанімы: A.K.; A.H.K.; J. ze Ś.; J. ze Śliwina; Jacek ze Śliwina; Jan ze Śliwina; K.A.H.; Sobarri; Tułacz Sobarri; Wydawca Albumu Wileńskiego |Выява = Adam Kirkor. Адам Кіркор (XIX).jpeg |ДН = 21 студзеня 1818 |Месца нараджэння = вёска Слівіна Клімавіцкага павету |ДС = 23 лістапада 1886 |Месца смерці = Кракаў |Апісанне = літоўскі і беларускі грамадзкі дзяяч лібэральнага кірунку, этнограф, публіцыст, выдавец, гісторык, краязнавец, археоляг, літаратуразнавец |Іншае = |Вікіпедыя = Адам Ганоры Кіркор |Вікіпедыя2 = Адам Кіркор |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Адам Кіркор |Першая літара прозвішча = К }} == Творы == {{Усе творы}} * [[Літоўскія старажытнасці]] (1854) * [[Вялікі князь Вітаўт]] (1854) * [[Словарь бѣлорусско-кривичанскаго нарѣчія жителей Виленской губерніи]] (1858) == Пра аўтара == * [[Адам Ганоры Кіркор: (біяграфічна-бібліяграфічны нарыс у 25-летнюю гадаўшчыну смерці)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 3dhmnpk92ae61ojmjqepelssusgc2fw 102 16543 84817 72338 2022-08-07T08:17:38Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Паўловіч | Імёны =Альберт | Першая літара прозвішча =П | Варыянты імёнаў = | Апісанне = | Іншае = | ДН =11 лістапада 1875 | Месца нараджэння =Менск | ДС =17 сакавіка 1951 (75 гадоў) | Месца смерці =Курск | Выява =Albert Paŭłovič.jpg | Вікіпедыя =:be:Альберт Францавіч Паўловіч | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Альбэрт Паўловіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Albert Paŭłovič | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Альберт Паўловіч | Google = }} == Творы == {{All works‎}} *[[Z uspaminkoŭ ab 1812 hodzie]] (1911) *[[Васількі (Паўловіч)|Васількі]] (1919) *[[Выбар]] (1919) * [["Сялянка" В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]] (1929) == Пераклады == *[[Чысты чацьвер (Сыракомля/Паўловіч)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] a1k0iod88vrnt6t1ao6wmxbcqv1lpql 84836 84817 2022-08-07T09:07:34Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Паўловіч | Імёны =Альберт | Першая літара прозвішча =П | Варыянты імёнаў = | Апісанне = | Іншае = | ДН =11 лістапада 1875 | Месца нараджэння =Менск | ДС =17 сакавіка 1951 (75 гадоў) | Месца смерці =Курск | Выява =Albert Paŭłovič.jpg | Вікіпедыя =:be:Альберт Францавіч Паўловіч | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Альбэрт Паўловіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Albert Paŭłovič | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Альберт Паўловіч | Google = }} == Творы == {{All works‎}} *[[Z uspaminkoŭ ab 1812 hodzie]] (1911) *[[Васількі (Паўловіч)|Васількі]] (1919) *[[Выбар]] (1919) * {{Скан|[["Сялянка" В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]|Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf}} (1929) == Пераклады == *[[Чысты чацьвер (Сыракомля/Паўловіч)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] f73xtkhrzhvtx5no63sr0zt1fe718l8 102 16603 84812 69228 2022-08-07T08:13:56Z VasyaRogov 1510 /* Публіцыстыка */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Рамуальд |Прозвішча = Зямкевіч |Варыянты імёнаў = Псеўданімы і крыптанімы: Раман Суніца; Юры Алелькавіч; Саўка Барывой; Шэршань; Р. Зем.; Ром. Зем.; Р-н Сун.; Р. С-ца. |Выява = Рамуальд Зямкевіч.jpg |ДН = 7 лютага 1881 |Месца нараджэння = Варшава |ДС = 1943/44 |Месца смерці = канцлагер Асвенцым |Апісанне = беларускі бібліёграф, публіцыст, гісторык беларускай літаратуры, перакладчык, калекцыянер кніг і рукапісаў |Іншае = |Вікіпедыя = Рамуальд Аляксандравіч Зямкевіч |Вікіпедыя2 = Рамуальд Зямкевіч |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = Category:Ramuaĺd Ziamkievič |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Рамуальд Зямкевіч |Першая літара прозвішча = З }} {{All works}} == Проза == * [[Вярнуўся]] (1942) == Публіцыстыка == '''1910''' * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: Яго жыццё і літаратурнае значэнне]] '''1911''' * [[Адам Ганоры Кіркор: (біяграфічна-бібліяграфічны нарыс у 25-летнюю гадаўшчыну смерці)]] * [[Ян Баршчэўскі – першы беларускі пісьменнік XIX сталецця: (успамін у 60-ю гадаўшчыну смерці)]] '''1917''' * [[400-лецьце беларускага друку]] * [[Значэньне Францішка Скарыны ў Беларускай культуры]] * [[Друк Скарыны і друк сучасны]] '''1919''' * [[Спробы дзяржаўнага рабунку]] * [[Беларускае войска (Зямкевіч)]] * [[Зьезд польскіх панскіх радаў]] * [[Беларусы і ліцьвіны]] * [[Pro domo sua]] * [[Думкі беларуса (Зямкевіч)]] * [[Францішк Скарына]] * [[Васіль Цяпіньскі (Зямкевіч)]] * [[Варункі нацыянальнага адраджэньня]] '''1920''' * [[Станіслаў Манюшка і беларусы]] '''1924''' * [[Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] == Фальклёрныя запісы == * [[Сталін і асёл]] (1942) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Публіцысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] dj62sx0j85s27r1eym3bh34oarafdww 84827 84812 2022-08-07T08:49:46Z Nejurist 840 /* Публіцыстыка */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Рамуальд |Прозвішча = Зямкевіч |Варыянты імёнаў = Псеўданімы і крыптанімы: Раман Суніца; Юры Алелькавіч; Саўка Барывой; Шэршань; Р. Зем.; Ром. Зем.; Р-н Сун.; Р. С-ца. |Выява = Рамуальд Зямкевіч.jpg |ДН = 7 лютага 1881 |Месца нараджэння = Варшава |ДС = 1943/44 |Месца смерці = канцлагер Асвенцым |Апісанне = беларускі бібліёграф, публіцыст, гісторык беларускай літаратуры, перакладчык, калекцыянер кніг і рукапісаў |Іншае = |Вікіпедыя = Рамуальд Аляксандравіч Зямкевіч |Вікіпедыя2 = Рамуальд Зямкевіч |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = Category:Ramuaĺd Ziamkievič |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Рамуальд Зямкевіч |Першая літара прозвішча = З }} {{All works}} == Проза == * [[Вярнуўся]] (1942) == Публіцыстыка == '''1910''' * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: Яго жыццё і літаратурнае значэнне]] '''1911''' * [[Адам Ганоры Кіркор: (біяграфічна-бібліяграфічны нарыс у 25-летнюю гадаўшчыну смерці)]] * [[Ян Баршчэўскі – першы беларускі пісьменнік XIX сталецця: (успамін у 60-ю гадаўшчыну смерці)]] * [[Тарас Шаўчэнка і беларусы]] '''1917''' * [[400-лецьце беларускага друку]] * [[Значэньне Францішка Скарыны ў Беларускай культуры]] * [[Друк Скарыны і друк сучасны]] '''1919''' * [[Спробы дзяржаўнага рабунку]] * [[Беларускае войска (Зямкевіч)]] * [[Зьезд польскіх панскіх радаў]] * [[Беларусы і ліцьвіны]] * [[Pro domo sua]] * [[Думкі беларуса (Зямкевіч)]] * [[Францішк Скарына]] * [[Васіль Цяпіньскі (Зямкевіч)]] * [[Варункі нацыянальнага адраджэньня]] '''1920''' * [[Станіслаў Манюшка і беларусы]] '''1924''' * [[Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] == Фальклёрныя запісы == * [[Сталін і асёл]] (1942) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Публіцысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] gvm1l52w1irq2wjvr8ac6mr5hntl7rk 104 17864 84809 51391 2022-08-07T07:41:28Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg |600px]]}} {{цэнтар|{{Разьбіўка|ПРАДМОВА}}.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} <div style="text-indent:2em;"> Гісторыя — гэта фундамэнт, на каторым будуецца жыцьцё народу. І нам, каб адбудаваць сваё жыцьцё, трэба пачаць с фундамэнту, каб будынак быў моцны. А фундамэнт у нас важны, гісторыя наша багата: «жатва многа, а дѣлатель мало», як кажэ сьвятое пісаньне. Поле пустое, бо сыны бацькоўшчыны нашай к чужым у найміты пайшлі, чужые гумны і засекі багацяць! Беручыся пісаць кароткі гэты нарыс гісторыі нашай, ня меў я змогі даць навучны твор, плод доўгіх навуковых досьледоў,—даў тое, на што было маей змогі: сабраў з расейскіх, польскіх ды украінскіх гісторыкоў тое, што мне вядома было аб гісторыі нашаго краю і народу, злажыўшы ў парадак, які кожнаму здарэньню вызначыло само жыцьцё. Працу гэту ахвярую сыном маладой Беларусі, каб хаця з гэтай кароткай і няпоўнай працы маглі пазнаваць гісторыю бацькоўшчыны у сваей роднай мове. Для вучоных новаго німа тут нічога; ўсё, што сказана тут, знойдуць яны параскіданае у працах аўтароў, спісок каторых падаю ніжэй. Адно толькі пазволіў я сабе: некаторые здарэньня асудзіць па свойму з становішча карысьцей і шкод беларускаго народу. Рэлігійную справу прыйшлося закрануць дзеля таго, што гісторыя наша XVI і XVII сталецьцёў, як і жыцьцё народнае, выціснутае зусюль, замкнулося ў цэркоўных брацтвах, і брацтвы гэтые насілі адценак яўна національны беларускі: ў іх адбывалося змаганьне за веру і націю. Гэтые сталецьця—гэта час па-рэформацкай рэакціі; ва ўсей Эўропе выціснулі яны клейно фанатызму, не абыйшлося без яго і у нас. Вось, калі прыйшлося мне закрануць гэту балячку, то асуджаю я тут тагдышніе часы, а не інстытуціі і людзей. </div> {{Калёнтытул|right={{Разьбіўка|'''Аўтор.'''}}}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg |550px]]}}<noinclude></noinclude> h9bwp5hbtr3ednpnqlp6mw6hk79uqtf 84810 84809 2022-08-07T07:41:49Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|{{Разьбіўка|ПРАДМОВА}}.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} <div style="text-indent:2em;"> Гісторыя — гэта фундамэнт, на каторым будуецца жыцьцё народу. І нам, каб адбудаваць сваё жыцьцё, трэба пачаць с фундамэнту, каб будынак быў моцны. А фундамэнт у нас важны, гісторыя наша багата: «жатва многа, а дѣлатель мало», як кажэ сьвятое пісаньне. Поле пустое, бо сыны бацькоўшчыны нашай к чужым у найміты пайшлі, чужые гумны і засекі багацяць! Беручыся пісаць кароткі гэты нарыс гісторыі нашай, ня меў я змогі даць навучны твор, плод доўгіх навуковых досьледоў,—даў тое, на што было маей змогі: сабраў з расейскіх, польскіх ды украінскіх гісторыкоў тое, што мне вядома было аб гісторыі нашаго краю і народу, злажыўшы ў парадак, які кожнаму здарэньню вызначыло само жыцьцё. Працу гэту ахвярую сыном маладой Беларусі, каб хаця з гэтай кароткай і няпоўнай працы маглі пазнаваць гісторыю бацькоўшчыны у сваей роднай мове. Для вучоных новаго німа тут нічога; ўсё, што сказана тут, знойдуць яны параскіданае у працах аўтароў, спісок каторых падаю ніжэй. Адно толькі пазволіў я сабе: некаторые здарэньня асудзіць па свойму з становішча карысьцей і шкод беларускаго народу. Рэлігійную справу прыйшлося закрануць дзеля таго, што гісторыя наша XVI і XVII сталецьцёў, як і жыцьцё народнае, выціснутае зусюль, замкнулося ў цэркоўных брацтвах, і брацтвы гэтые насілі адценак яўна національны беларускі: ў іх адбывалося змаганьне за веру і націю. Гэтые сталецьця—гэта час па-рэформацкай рэакціі; ва ўсей Эўропе выціснулі яны клейно фанатызму, не абыйшлося без яго і у нас. Вось, калі прыйшлося мне закрануць гэту балячку, то асуджаю я тут тагдышніе часы, а не інстытуціі і людзей. </div> {{Калёнтытул|right={{Разьбіўка|'''Аўтор.'''}}}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}}<noinclude></noinclude> 4rrp19a8hxp5ejz3btuhbn2s807m3gd 104 19705 84723 56339 2022-08-06T16:14:31Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude><section begin="Груган"/>{{Block center/s}} {{Цэнтар|Груган.|памер=140%}} {{Цэнтар|''[[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|В. Сырокомлі]].''|памер=90%}} Спанад лесаў, спанад хмараў<br /> {{gap|2em}}Груган вылетае,<br /> Сеў пад вёскай на папары,<br /> {{gap|2em}}Груганят склікае.<br /> На вялікай, знаць, быў згубе<br /> {{gap|2em}}Ў далёкіх старонках:<br /> Рука правая у дзюбе<br /> {{gap|2em}}З залатым пярсьцёнкам.<br /> —Эй, скажы, груган незнаны,<br /> {{gap|2em}}Скуль ты прыбываеш?<br /> Скуль пярсьцёнак пазлачаны,<br /> {{gap|2em}}І руку скуль маеш?—<br /> За гарамі, ой, дзяўчына,<br /> {{gap|2em}}Страшны бой вядзецца;<br /> Кроў ліецца ручаінай,<br /> {{gap|2em}}Труп на труп кладзецца.<br /> Зарывае люд рабочы<br /> {{gap|2em}}Ссечаны галовы,<br /> На малойцаў грудзі, вочы<br /> {{gap|2em}}Сыплюць наспы новы.<br /> На курганах на бедачых<br /> {{gap|2em}}Воўчы рык чуваці;<br /> Не адна галосіць, плачэ<br /> {{gap|2em}}Сірата і маці.<br /> Сьлязьмі горка залілася<br /> {{gap|2em}}Бедная дзяўчына:<br /> —Вось калі я дажылася<br /> {{gap|2em}}Нешчаснай часіны!<br /> Ой, руку я ўжо пазнала!<br /> {{gap|2em}}Той, чыя,—не ўстане:<br /> Гэты персьцень даравала<br /> {{gap|2em}}Міламу ў разстанні. {{Block center/e}} {{лінія|6em|прагал=0}}<section end="Груган"/><noinclude></noinclude> t9o9z2n94k6f5zvxgc01fh470o27h4d 104 19794 84772 84408 2022-08-06T21:13:57Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>запэўняючы, што ідзе толькі таму, што не хоча пэцкаць рук аб такую поскудзь. Дахаты ён вярнуўся позна ноччу і ціханька палез у акно. Але за акном яго пільнавала цётка. І, калі цётка ўбачыла, што зрабілася з яго курткай і штанамі, яе намер засадзіць яго ў свята за цяжкую працу зрабіўся цвёрдым, як дыямант. {{Калёнтытул|right='''''Раздзел ІІ'''''}} Надышла суботняя раніца. Том ішоў уздоўж плота з вядзерцам вапны і пэнзлем на доўгім кію. Ён глянуў на плот — і ўсё навакол зараз-жа зрабілася цмяным для яго, і глыбокі смутак ахапіў яго душу. Трыццаць метраў шырыні і дзевяць футаў вышыні! Жыццё здавалася яму нейкай бязглуздзіцай, цяжкім бярэмем. Са ўздыхам абмакнуў ён пэнзаль у вапну і правёў ім па верхняй дошцы; паўтарыў гэта другі, трэці раз і спыніўся: о, як мала ён зрабіў і як многа застаецца! І ён сумна сеў на лаўку. З варот, падскокваючы і спяваючы, выбег Джым з бляшаным вядром. Насіць ваду з гарадской студні заўсёды было для Тома ненавіснай працай, але цяпер ён з радасцю ўзяўся-б за гэту работу. Ён успомніў, што ля студні заўсёды збіраецца шмат народу: негры, мулаты, белыя. Хлопчыкі і дзяўчынкі, чакаючы сваёй чаргі, адпачываюць, сварацца, вядуць менавы гандаль цацкамі, б’юцца, пяюць, як жаўранкі. Ён успомніў таксама, што хоць да студні было не болей за паўтараста крокаў, Джым ніколі не вяртаўся з вадой раней, як праз гадзіну, ды і то яшчэ трэба было хадзіць па яго. — Слухай, Джым, можа хочаш тут крыху пафарбаваць, а я заместа цябе пайду па ваду? Джым паматаў галавой.<noinclude></noinclude> eeqaw3idluw2y87thyhghslvwljqyzg 104 19799 84774 84415 2022-08-06T21:14:15Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>а заставаліся бяліць. У той час, калі Бэн зусім змарыўся, Том ужо прадаў другую чаргу Біллі Фішару за папяровага змея; а калі і Фішар стаміўся, яго замяніў Джоні Мілер, заплаціўшы за гэта здохлым пацуком і вяроўкай, — каб прывязаць гэтага пацука за хвост і размахваць; і гэтак далей, і гэтак далей, увесь час. А палове дня Том з няшчаснага бедняка, якім ён быў раніцой, ператварыўся ў багатыра. Апрача вышэй пералічаных багаццяў, у яго набралася: дванаццаць мармуровых шарыкаў, свісцёлка, чарапок сіняга шкла ад бутэлькі, драўляная пушка, адмычка, кавалак крэйды, шкляная затычка ад графіна, алавяны салдацік, пара палонікаў, шэсць бразгалак, аднаглазае кацянё, медная ручка ад дзвярэй, сабачы ашыйнік (толькі сабакі не было), ручка нажа, чатыры апельсінавых коркі і старая паламаная рамка ад акна з-пад страхі. Ён надта прыемна правёў час, нічога не робячы, у вялікай кампаніі, а на плоце засталіся нават тры пласты вапны! Каб у яго хапіла вапны, ён абабраў-бы ўсіх хлопчыкаў у горадзе. {{Калёнтытул|right='''''Раздзел ІІІ'''''}} Том з’явіўся перад цёткай Поллі, якая сядзела каля расчыненага акна. — Цёця, можна мне ісці гуляць? — Як! Ужо? Колькі-ж ты зрабіў? — Усё зроблена, цёця.<noinclude></noinclude> llac9db34k93rdpogomfhl23fid6btw 104 19860 84775 84420 2022-08-06T21:14:36Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>ведаў, што ў душы цётка цяпер гатова цалаваць яго ногі, і гэта давала яму суровую асалоду. Ён парашыў не рабіць ніякіх крокаў да прымірэння і не звяртаць увагі на цётчыны забяганні. Ён ведаў, што час ад часу яна глядзіць на яго жаласнымі вачыма, затуманенымі слязмі, але не хацеў заўважаць гэтага. Ён уяўляў сабе, як ён ляжыць хворы, блізкі да смерці, а цётка схілілася над ім і чакае, каб ён сказаў, што даруе ёй; але ён паварочваецца тварам да сцяны і памірае, не сказаўшы ні слова. Як-жа ж ёй тады будзе? Ён уяўляў сабе, як яго прыносяць дадому мёртвага, выцягнутага з вады; валасы яго ўсе змоклі, яго бедныя рукі, складзеныя на грудзях, супакоіліся навекі, і яго хворае сэрца таксама. Як-жа ж яна тады кінецца на яго труп і будзе плакаць-галасіць над ім і маліць бога, каб ён вярнуў ёй яе хлопчыка, і што яна ніколі-ніколі болей не будзе крыўдзіць яго дарма! А ён будзе ляжаць бледны, халодны, нерухомы, — туга беднага маленькага пакутніка скончылася назаўсёды… Ён так расчуліў сябе гэтымі жаласнымі карцінамі, што ўвесь час у яго вачах плавала нейкая вільгаць, якая кацілася праз край, калі ён мігаў, цякла ўніз і капала з кончыка яго носа. Яму так прыемна было пеставаць сваё гора, што ён не мог цярпець каля сябе вясёлыя твары і смех. Таму, калі ў пакой, падскокваючы, прыбегла яго кузіна Мэры, прынесшая з сабой вясёлыя песні і сонца? — ён, пануры і хмуры, вышаў з дому. Ён бадзяўся воддалі ад таварышоў, шукаючы ціхага месца, такога-ж сумнага, як яго сэрца. {{Калёнтытул|right='''''Раздзел ІV'''''}} Раніца ў нядзелю была ціхая, ясная, сонца ярка ззяла. Пасля снедання Мэры падаравала Тому новенькі толькі што куплены ножык-складанчык, цаною ў дванаццаць з паловай цэнтаў<ref>Цэнт — каля двух капеек. </ref>, і Том аж зайшоўся ад захаплення. Ласка кузіны<noinclude></noinclude> 3uh85g07o93rtf1luml53pjbxkiv5t7 104 19862 84771 84422 2022-08-06T21:12:56Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>адзенне шчоткай і, нарэшце, надзела яму на галаву саламяны капялюш. Усё гэта вельмі ўпрыгожыла яго выгляд, але сам ён сароміўся і адчуваў сябе неяк няёмка: не прызвычаіўся ён бачыць сябе памытым і чыстым, — гэта перашкаджала яму. Ён спадзяваўся, што Мэры забудзецца на боты, але надзея гэта была дарэмная: Мэры вымазала іх, як водзіцца, жырам і прынесла яму, каб ён надзеў. Тут ён не сцярпеў і пачаў скардзіцца, што яго заўсёды прымушаюць рабіць тое, чаго ён не хоча рабіць. Але Мэры пераканаўча сказала: — Ну, калі ласка, Том, — не будзь-жа дурны! І ён, бармочучы, нацягнуў на ногі боты. Мэры таксама хутка ўбралася, і ўсе трое адправіліся ў нядзельную школу, якую Том ненавідзеў усім сэрцам, а Сід і Мэры любілі. Заняткі ў школе адбываліся ад дзевяці да паловы адзінаццатай; потым пачыналася царкоўная служба. Мэры і Сід заўсёды добраахвотна заставаліся паслухаць пропаведзь пастара, а Том заставаўся супроць волі. {{***}} Каля паловы адзінаццатага зазваніў шчарбаты звон маленькай царквы, і зараз-жа пачаў збірацца народ да ранішняй пропаведзі. Вучні нядзельнай школы размясціліся па розных кутах царквы, сядаючы каля сваіх бацькоў, каб увесь час быць пад наглядам. Побач з цёцяй Поллі паселі Том, Сід і Мэры; пры гэтым Тома пасадзілі падалей ад расчыненага акна — ад спакуслівых летніх відаў і сцэнак. Царква патроху напаўнялася. Прышоў паджылы бядняк-поштмэйстэр, які раней бачыў лепшыя дні: прышоў гарадскі галава са сваёй жонкай — у ліку іншых бескарысных рэчаў у гарадку быў і гарадскі галава — і міравы суддзя, і ўдава Дуглас, прыгожая, прыбраная жанчына гадоў пад сорак, добрая, шчодрая і лагодная. Яе дом на ўзгорку быў не дом, а палац, адзіны палац у гарадку; да таго-ж гэта быў гасцінны палац, дзе наладжваліся самыя раскошныя святкаванні. Прышоў адвакат Рыверсон, новы арыстакрат з {{перанос пачатак|п=вако|к=ліцы}}<noinclude></noinclude> 052gl51x39gdl3zw4zq6k6pip041i5x 104 19866 84776 84429 2022-08-06T21:14:57Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> <includeonly></includeonly> Што тут адбылося! Пудэль дзіка заскавытаў і пачаў кідацца па царкве; перад самым алтаром перабег на другі бок, стралой панёсся да дзвярэй, ад дзвярэй — назад, не спыняючы брахаць і скуголіць, бо жук уеўся яму ў жывот і не разнімаў свае сківіцы; чым больш сабака кідаўся, тым мацней быў боль, і нарэшце пудэль ператварыўся ў нейкую лахматую камету, якая круцілася па сваёй арбіце з неймавернай хуткасцю. Скончылася тым, што ашалелы пудэль кінуўся ўбок і ўскочыў на калены свайму гаспадару, а той выкінуў яго праз акно. Усе сядзелі чырвоныя, ледзь стрымліваючыся, каб не зарагатаць голасна. Нават прапаведнік збіўся з панталыку і хаця зараз-жа аднавіў сваю прамову, але цяпер гаварыў ужо нягладка, запінаючыся, адчуваючы, што ўсёроўна шансы на поспех страчаны, бо нават на самыя сур’ёзныя яго фразы слухачы, хаваючыся за спінкамі лавак, адгукаліся толькі прыдушанымі выгукамі самай паганай вясёласці, нібы прапаведнік сказаў нешта надзвычайна забаўнае. Усе ўздыхнулі з палягчэннем, калі гэтая пакута скончылася, і пастар сказаў «аман». Том Соўэр ішоў дадому вясёлы, кажучы сабе, што і царкоўная служба часам можа быць не надта ўжо нуднай, калі толькі ўнесці ў яе некаторую рознастайнасць. Адно толькі псавала яго радасць: ён нічога не меў супроць таго, каб пудэль пагуляў з яго жуком, — але навошта-ж было зусім забіраць яго? Гэта ўжо нядобрасумленна. {{Калёнтытул|right='''''Раздзел V'''''}} У панядзелак Том Соўэр прачнуўся зусім няшчасным. З ім заўсёды так было па панядзелках, бо гэтым днём пачынаўся тыдзень новых пакут у школе. Ён нават шкадаваў, што ўчора было свята, бо пасля волі зварот у няволю быў яшчэ цяжэйшым. Том ляжаў і думаў. Раптам ён адчуў, што хоча захварэць, каб застацца дома і не хадзіць у школу. Сапраўды, ці нельга<noinclude></noinclude> 8ri3vs9c42uznb6fnmopm04qihnvirt 104 20473 84699 58458 2022-08-06T14:21:32Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Ох, Гек, як страшна было! Я паспрабаваў два ключа, стараўся як мага цішэй, але яны так лязгалі, што я ледзь дыхаў ад жаху, і ніяк не хацелі паварочвацца ў замку. Раптам я, сам таго не заўважаючы, націскаў на ручку, — і дзверы адчыніліся. Яны былі не зачыненыя. Я ўскочыў, скінуў рушнік і… — Што-ж? Што-ж ты ўбачыў, Том? — Гек! Я ледзь было не трапіў на лапы індзейца Джо! — Ды што ты? — Ну, але. Ён ляжаў на падлозе і моцна спаў, раскінуўшы рукі, а на воку, як раней, пляйстар. — Няўжо-ж? І што-ж ты зрабіў? Ён прачнуўся? — Не, нават не паварухнуўся. П’яны мабыць. Я схапіў рушнік і бегчы! — Вось ужо я-б у такі момант не ўспомніў пра рушнік. — А я ўспомніў. Каб ён прапаў, дала-б мне цётка! — Слухай, Том, а скрынку ты бачыў? — Ну, чаго яшчэ! Быў мне час разглядаць! Нічога я не бачыў — ні скрынкі, ні крыжа, нічога, апрача бутэлькі і бляшанага кубка на падлозе каля індзейца Джо. І яшчэ бачыў у пакоі дзве бочачкі і шмат бутэлек. Цяпер ты разумееш, якія духі там водзяцца? — Ну якія-ж? — Ды гарэлкавы дух! Можа, ва ўстановах таварыства цвярозасці заўсёды ёсць такія пакоі, а? Як ты думаеш, Гек? — Магчыма, што і так. Хто-б гэта мог падумаць? Слухай, Том, а цяпер-жа ж самы лепшы момант узяць скрынку, калі індзеец Джо ляжыць п’яны. — Ну, што-ж? Ідзі, паспрабуй!.. Гек уздрыгануўся. — Не, не хачу. — І я не хачу, Гек. Адной бутэлькі каля індзейца Джо мала. Каб там было тры, тады яшчэ можа… Некаторы час хлопчыкі маўчалі. Потым Том сказаў: — Ведаеш што, Гек, не будзем і спрабаваць, пакуль даведаемся напэўна, што індзейца няма ў гэтым пакоі. А то<noinclude></noinclude> ao33orepwsagm3789ewi1pp84iftczn 104 20474 84702 58151 2022-08-06T14:27:14Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>вельмі ўжо страшна. Калі мы будзем вартаваць кожную ноч, то калі-небудзь павінны-ж будзем убачыць, як ён вышаў, і тады мы ў адзін момант схопім скрынку — і дадому! — Добра, згодзен. Я гатоў пільнаваць хоць усю ноч да раніцы і кожную ноч, толькі рэшту ты ўжо вазьмі на сябе. — Згодзен і я. Ты толькі прабяжы па нашай вуліцы і мяўкні. А калі я адразу не вылезу, ты кінь пяском у акно, і я прачнуся. — Глядзі-ж, слова даражэй за грошы! — Ну, Гек, цяпер навальніца прайшла, я пабягу дахаты. Цяпер ужо і да світання недалёка, — усяго якіх-небудзь дзве гадзіны. Ты там пакуль пасцеражы, — добра? — Добра! Добра! Я цэлы год буду бадзяцца па начах каля гэтай карчмы. Удзень буду спаць, а ўначы пільнаваць. — Гэта правільна. А дзе-ж ты будзеш спаць? — У пуні ў Бена Роджэрса. Ён нічога, пускае мяне. І іхні негр, дзядзя Джэк, таксама не гоніць. Я цягаю ваду для Джэка, калі ён пасылае мяне; часам ён мне і пад’есці дасць, калі ў яго знойдзецца. Ён вельмі добры, Том. Ён мяне любіць, таму што я ніколі перад ім не задаюся, не задзіраю носа. — Добра, Гек, я не буду турбаваць цябе ўдзень. Я пабуджу цябе толькі ў тым выпадку, калі ўжо вельмі, вельмі трэба будзе. А калі ты ўначы што заўважыш, зараз да мяне пад акно — і мяўкні… '''''Раздзел ХХVІІІ''''' Першае, што Том пачуў раніцою ў пятніцу, была радасная вестка: сям’я суддзі Тэчэра вярнулася ў горад. На некаторы час і метыс і скарб адступілі для Тома на другі план, і першае месца ў яго думках заняла Бэкі. Яны сустрэліся і «страшэнна весела» правялі час, гуляючы ў розныя гульні з іншымі школьнікамі. Пад канец дня Том пачуў яшчэ адну прыемную навіну: Бэкі так прычапілася да маткі з просьбай вызначыць дзень даўно {{перанос пачатак|п=абяца|к=нага}}<noinclude></noinclude> ejpmyb4pl8lwfucq3hpfr855jo7dhx9 104 20475 84704 58152 2022-08-06T14:30:45Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>{{перанос канец|п=абяца|к=нага}} пікніка, што тая нарэшце згадзілася. Дзяўчынка не памятала сябе ад радасці. Том таксама быў на сёмым небе. Яшчэ да захаду сонца ўсе запрашэнні былі разасланыя, і моладзь, хвалюючыся, рыхтавалася да свята, загадзя ўяўляючы сабе рэдкую прыемнасць. Том ад хвалявання даўно не мог заснуць і ўсё спадзяваўся, што Гэк вось-вось мяўкне пад акном, а на другі дзень ён здзівіць сваім багаццем Бэкі і ўсіх удзельнікаў пікніка. Але надзея яго не спраўдзілася: у гэтую ноч ён не чуў сігналу. Прышла раніца, і а гадзіне адзінаццатай вясёлая шумная кампанія сабралася ў суддзі. Уся падрыхтоўка была ўжо скончаная. Старэйшыя заставаліся дома, не жадаючы перашкаджаць дзецям сваёй прысутнасцю. Лічылася, што дзецям нішто не будзе пагражаць пад наглядам некалькіх маладзенькіх паненак гадоў восемнаццаці і маладых людзей гадоў дваццаці. Для пераправы праз раку быў наняты стары паравы паром, і хутка ўся кампанія шумным натоўпам рушыла па вуліцы, нагружаная кашамі з прадуктамі. Сід быў хворы і вымушаны быў адмовіцца ад гэтага шчасця. Мэры засталася дома, каб яму не было нудна. Місіс Тэчэр на развітанне сказала Бэкі: — Ты вернешся позна. Ці не лепш будзе табе пераначаваць у каго-небудзь з таварышак, якія жывуць бліжэй да парома? — Тады я, мамка, пераначую ў Сюзі Гарпер. — Добра, дзетка. Будзь-жа разумніца і трымай сябе добра! Калі яны вышлі, Том сказаў Бэкі: — Слухай, ведаеш, што мы зробім? Замест таго, каб ісці к Гарперам, мы ўзбярэмся на гару і пераначуем у ўдавы Дуглас. У яе будзе марожанае. У яе кожны дзень бывае марожанае і колькі! цэлая куча! і яна будзе нам вельмі рада. Вось будзе весела! Бэкі падумала крыху і сказала: — А што скажа мама? — А адкуль яна даведаецца?<noinclude></noinclude> 2ltgpuod9vet2mubrhqpeyd1fbokol0 104 20476 84705 58459 2022-08-06T14:35:43Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> Дзяўчынка зноў падумала і нерашуча вымавіла: — Гэта, па праўдзе, нядобра, але… — Ну што «але»? Глупства якое! Мама твая не даведаецца… Ды і што-ж тут дрэннага? Ёй-жа-ж трэба толькі ведаць, што табе не пагражае небяспека. Яна-б сама паслала цябе туды, каб гэта ёй прышло ў галаву. Верна табе кажу! Славутая гасціннасць удавы Дуглас была вялікай спакусай. Марожанае і ўгаворы Тома перамаглі нерашучасць дзяўчынкі. Дзеці пастанавілі нікому не гаварыць пра свой намер. Але потым Тому прышло ў галаву: а што, калі Гек акурат у гэтую ноч дасць сігнал? Гэтая думка значна ахаладзіла яго захапленне. Але ўсё-ж такі ён не мог адмовіцца ад магчымасці паласавацца марожаным у ўдавы Дуглас. «Ды і навошта адмаўляцца?» — разважаў ён сам з сабой. — «Учора не было сігналу, чаму-ж абавязкова сёння будзе?» Пэўны разлік весела правесці вечар перасіліў няпэўную надзею авалодаць скарбам. Як і належыць хлопчыку, ён рашыў паддацца больш сільнаму жаданню і адклаў усе думкі пра скрыню з грашыма на заўтра. У трох мілях ад гарадка ўніз па рацэ паром спыніўся ля ўваходу ў парослую лесам даліну і прыстаў да берага. Натоўп рынуў на бераг, і хутка лясныя далі і ўцёсы агаласіліся звонкім смехам і крыкам. Былі спрабаваны самыя рознастайныя спосабы, каб разгарачыцца і стаміцца. Нарэшце дзеці вярнуліся ў лагер з ладным апетытам, і тады пачалося знішчэнне смачных страў. А пасля гэтага ўсе паселі адпачыць і пагутарыць у цяньку шырокіх дубоў. Праз некаторы час нехта крыкнуў: — Хто хоча ў пячору? Усе захацелі ў пячору. Дасталі вязку ключоў і пачалі караскацца на гару. Уваход у пячору быў высока па схілу гары і формай сваёй нагадваў літару А. Тоўстая дубовая дзвер, што зачыняла ўваход у пячору, была не замкнутая. Унутры была маленькая каморка, халодная, як леднік і абмураваная самой прыродай моцным вапняком, з якога,<noinclude></noinclude> 75q8s59ljvqwvdxvuobc6sezllcg2b4 104 20477 84707 58154 2022-08-06T14:37:57Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>як раса, капала вільгаць. Нешта таямнічае было ў гэтай пячоры; жудасна было стаяць у гэтай густой цемры і глядзець на зялёную даліну, залітую сонцам. Але хутка ўражанне аслабла, і тузаніна пачалася зноў. Як толькі хто-небудзь запальваў свечку, усе разам накідваліся на яго; той адбіваўся, пачыналася штурханіна, пакуль хто-небудзь не гасіў ці не выбіваў у яго з рук свечку, і зноў у цемры чуўся вясёлы смех і таўхатня. Але ўсё на свеце мае канец. Дзеці патрохі ўціхамірыліся і пачалі адзін за адным спускацца далей па галоўнаму ходу. Пры мільгаючым святле ад свечак цмяна вызначаліся высокія каменныя сцены аж да таго месца, дзе яны злучаліся між сабой на вышыні шасцідзесяці футаў. У шырыню гэты галоўны ход меў не больш за<noinclude></noinclude> 54h7bkivr39nv4ut4jt8pes8xwn1g7k 104 20478 84709 58155 2022-08-06T14:42:50Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>восемдзесят футаў. На кожным кроку да яго далучаліся з абодвух бакоў новыя, яшчэ больш вузкія ходы. Пячора Мак-Дугала з’яўлялася вялікім лабірынтам звілістых і крывых калідораў, якія сходзіліся і разыходзіліся, але не мелі выйсця. Казалі, што ў гэтай блытаніне шчылін і расколін можна было блукаць дні і ночы і ніколі не выбрацца з пячоры, што яна спускалася ўсё ніжэй і ніжэй, і ўсюды было тое самае — адзін лабірынт пад другім, і не было ім канца. Ніводзін чалавек не мог пахвастацца, што «ведае» пячору; ды і ведаць яе было немагчыма. Звычайна маладыя людзі вывучалі толькі малую частку яе, і далей за гэтую частку ісці ніхто не адважваўся. Том Соўэр ведаў пячору не горш і не лепш за іншых. Працэсія прайшла больш за поўмілі па галоўнаму калідору і потым падзялілася на пары і групы. Яны заварочвалі ў бакавыя ходы, швэндалі па вузкіх калідорах, нечакана сутыкаліся адзін з адным у тых месцах, дзе калідоры злучаліся, і зноў разыходзіліся. Тут можна было згубіць адзін аднаго на поўгадзіны, не выходзячы за межы ўсім «вядомай» часткі пячоры. Паступова групы адна за адной пачалі вылазіць з пячоры, запыхаўшыяся, закапаныя ад ног да галавы воскам, запэцканыя глінай, але вясёлыя і ў поўным захапленні ад удалай экскурсіі. Усе дзівіліся, што не заўважылі, як прайшоў час і што прышоў ужо вечар. На пароме званілі ўжо з поўгадзіны, клікаючы пасажыраў назад. Калі паром, нагружаны вясёлай кампаніяй, адышоў ад берага, ніхто, апрача капітана, ніколькі не шкадаваў патрачанага часу. Гек ужо стаяў на варце, калі паромныя агні прамільгнулі міма прыстані. З парома не чуваць было гоману, моладзь супакоілася і сцішылася, як гэта заўсёды бывае, калі людзі бязмерна стомяцца. Гек здзівіўся крыху, чыя гэта лодка і чаму яна не спынілася ля прыстані, але потым забыўся аб ёй думаць і накіраваў усю сваю ўвагу на прадстаячую яму задачу. Прабіла дзесяць гадзін, і стук колаў змоўк. Параскіданыя сям-там агенчыкі адзін за адным гаслі, прахожыя<noinclude></noinclude> 250iaeqtgmhvi88fyc8hcgimcbsauf3 104 20479 84719 58156 2022-08-06T15:56:25Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>ўсе кудысці зніклі. Гарадок задрамаў, і маленькі вартаўнік застаўся адзін з цішынёй і зданямі. У адзінаццаць гадзін і ў карчме згаслі агні. Цяпер усюды была цемра. Гек чакаў, як яму здавалася, бясконца доўга, але нічога не здарылася. Вера ў поспех іхняга плану пачынала знікаць. Навошта ўсё гэта? Ці варта пільнаваць? Ці не лепш залезці на ноч у бочку? У гэты момант ён пачуў лёгкі шум і адразу настаражыўся. Дзверы, што выходзілі ў закавулак, ціха зачыніліся. Гек кінуўся да мураванага хлява. Праз хвіліну міма яго шмыгнулі дзве чалавечыя постаці; у адной з іх нібы нешта было пад пахай, — напэўна скрынка! Значыцца, яны выносяць скарб! Што-ж цяпер рабіць? Паклікаць Тома? Навошта? Гэта было-б бязглузда: пакуль ён збегае за ім, тыя са скрынкай будуць далёка — потым шукай ветру ў полі! Не, ён пойдзе за імі і высачыць іх, — у такую цемру дзе ім заўважыць яго? Разважаючы такім чынам сам з сабой, Гек вышаў з засады і, крадучыся, як кошка, пайшоў за бандытамі, ціха ступаючы босымі нагамі і трымаючыся воддалі, але на такой адлегласці, каб яны не маглі знікнуць з вачэй. Яны пайшлі па вуліцы ўздоўж ракі, потым завярнуліся налева ў папярочную вуліцу і ішлі ўсё прама, пакуль не дайшлі да сцежкі, што вяла на ўзгорак. Потым яны пайшлі па гэтай сцежцы. Не задумліваючыся, мінулі яны дамок валійца, што стаяў на спадзе ўзгорка на поўдарозе, і пайшлі вышэй. «Ага!» падумаў Гек, «яны хочуць закапаць грошы ў старой каменаломні». Але яны нават не спыніліся каля каменаломні, а ішлі далей к верхавіне. Потым збочылі на вузкую сцежачку, што вілася ў хмызняку, і адразу зніклі ў цемры. Гек павялічыў крокі, каб нагнаць іх, бо бачыць яго яны не маглі. Некаторы час ён амаль бег, потым пайшоў цішэй, баючыся, каб не абагнаць іх, і праз некалькі крокаў зусім спыніўся і пачаў прыслухоўвацца. Ані гуку. Ён чуў толькі стук свайго ўласнага сэрца. Са ўзгорка пачуўся злавесны крык пугача, але крокаў не было чуваць. Няўжо-ж усё {{перанос пачатак|п=пра|к=пала}}<noinclude></noinclude> rqxb7vqpypl681rvu93tz27xyci9yyf 104 20480 84720 58157 2022-08-06T16:01:47Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>{{перанос канец|п=пра|к=пала}}? Гек хацеў-быў вяртацца, як раптам нехта пачаў кашляць за два крокі ад яго. Геку здалося, што сэрца ў яго скокнула ў горла, але ён праглынуў яго зноў і застаўся на месцы, трасучыся ўсім целам, нібы на яго напала разам дзесяць трасцаў, і адчуваючы такую слабасць, што яму здавалася — вось-вось ён зараз паваліцца. Ён пазнаў месца: ён стаяў за пяць крокаў ад пералазу праз плот, які агароджваў маёнтак удавы Дуглас. «Добра», падумаў ён, «хай закопваюць тут, — прынамсі нядоўга прыдзецца шукаць». Потым голас індзейца Джо ледзь чутна прамовіў: — Чорт-бы яе пабраў! У яе, здаецца, госці, — там свеціцца, хоць і позна. — Дзе ты бачыш свет? Я не бачу. Другі голас належаў таварышу метыса — незнаёмаму з зачараванага дома. Ледзяныя дрыжыкі прабеглі па целе Гекльберы Фіна. Дык вось каму яны надумаліся помсціць! Першай думкай яго было — бегчы. Потым ён успомніў, што ўдава Дуглас не адзін раз была ласкавая да яго, а гэтыя людзі можа задумалі забіць яе. Ён шкадаваў, што ў яго нехапае мужнасці папярэдзіць яе, але ведаў, што не адважыцца: а што, калі яны яго зловяць? Усё гэта і яшчэ шмат чаго пранеслася ў яго галаве, раней як метыс паспеў адказаць: — Табе кусты засланяюць святло. Пасунься сюды, вось так. Цяпер бачыш? — Але. Мабыць у яе госці. Ці не лепш будзе нам пакінуць гэта? — Пакінуць, калі я хачу назаўсёды пакінуць гэтыя месцы! Пакінуць, калі можа другога такога выпадку не будзе! Паўтараю табе яшчэ раз, як ужо казаў: мне яе грошай не трэба — можаш узяць іх сабе. Але яе муж пакрыўдзіў мяне, не адзін раз крыўдзіў. Ён быў міравым суддзёй і не раз садзіў мяне ў турму за валацужніцтва. На яго шчасце, ён памёр, але я расквітаюся з ёй! — Не забівай яе! Не трэба!<noinclude></noinclude> kfdttmqmpobzzjedsa7fjve8j6x06mg 104 20481 84721 58460 2022-08-06T16:06:58Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Забіць яе? Ці-ж я казаў, што заб’ю яе? Я забіў-бы яго, каб ён быў тут, але не яе. Калі хочуць адпомсціць жанчыне, яе не забіваюць, — дзеля чаго? Досыць папсаваць ёй фізіяномію: раскроіць нос, абсячы вушы, Як свінні!.. — Але-ж гэта… — Пакінь сваю думку пры сабе! Цалейшы будзеш. Я прывяжу яе да ложка. І калі яна зыйдзецца крывёю, ці-ж гэта будзе мая віна? Я не заплачу, калі яна падохне. А ты, браце, паможаш мне па сяброўству, — затым ты сюды і прышоў; аднаму мне, магчыма, не справіцца. А калі спалохаешся, табе будзе капут — зразумеў? А калі мне прыдзецца забіць цябе, я заб’ю і яе, — і тады ўжо ніхто не пазнае, чыіх рук гэтая справа. — Ну, што-ж? Калі рабіць, так рабіць. Чым хутчэй, тым лепш, — мяне ўсяго трасе. — Як? Зараз? А госці? Слухай, брат, гэта нешта падазронна: чаго гэта ты так раптам заспяшаўся? Не, мы пачакаем, пакуль пагасяць агні. Спяшацца няма куды. Гек адчуў, што цяпер пачынаецца маўчанне, яшчэ больш жудаснае, як гэта нарада душагубаў, таму ён затаіў дыханне і адступіў на крок назад, загадзя абследваўшы нагой месца, куды ступіць, дзеля чаго яму прышлося балансіраваць на адной назе, рызыкуючы ўпасці. З такімі-ж перасцярогамі і рызыкай ён зрабіў другі крок назад, потым яшчэ і яшчэ. Раптам пад яго нагой хруснула галінка! У яго дух захапіла. Ён спыніўся, прыслухоўваючыся. Ні гуку, мёртвая ціша. Вельмі ўзрадаваны, ён асцярожна завярнуўся ў вузкім праходзе між двума радамі кустоў і шпарка, але ціха зашагаў далей. Дайшоўшы да каменаломні, ён адчуў, што небяспека мінула, і пусціўся бегчы ва ўвесь дух. Як віхор, ляцеў ён з гары, дабег да дома валійца і пачаў барабаніць кулакамі ў дзверы. З акон высунулася галава старога фермера і яго двух дужых малодшых сыноў. — Што за шум? Хто там стукае? Што табе трэба? — Упусціце мяне хутчэй! Я ўсё скажу. — Ды хто ты такі?<noinclude></noinclude> 698dhp91v7om9cgc7ehc3zhf5e6588j 104 20482 84722 58461 2022-08-06T16:09:47Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Гекльберы Фін. Упусціце хутчэй! — Гекльберы Фін? Вось дык здорава! Гэта не такое імя, каб перад ім расчыняліся дзверы. Але ўсё-ж такі, хлопчыкі, упусціце яго. Паглядзім, што з ім такое. — Калі ласка, не расказвайце нікому, што я вам скажу, а то мне будзе бяда. Але ўдава была ласкавая да мяне, і я вам скажу. Скажу калі вы абяцаеце нікому не казаць, што гэта я… — Чэснае слова, у яго ёсць што сказаць, гэта нездарма! — усклікнуў стары. — Ну, малец, выкладвай, што ведаеш, — мы нікому не скажам. Праз некалькі мінут стары фермер і яго сыны, добра ўзброеныя, узышлі на ўзгорак і ішлі на цыпках па сцежцы між кустамі, трымаючы напагатове пісталеты. Гек давёў іх да сцежкі, але далей не пайшоў. Ён прысеў за вялікім каменем і чакаў. Настала доўгае, нуднае маўчанне. Раптам пачуліся стрэлы і крыкі. Гек не чакаў, што будзе далей. Ён ускочыў і паімчаўся ўніз з гары з ўсёй шпаркасцю, на якую здольны былі яго ногі. '''''Раздзел ХХІХ''''' У нядзелю раніцою, з першым пробліскам святла, Гек пастукаў у дзверы старога валійца. У доме ўсе яшчэ спалі, але тым чулым сном, ад якога прачынаюцца пры самым малым шуме ў выніку трывог, якія былі ўначы. З акна яго гукнулі:<noinclude></noinclude> gkm4mcn9z0pcbf2m2f3ui0u99cm732z 104 20483 84724 58462 2022-08-06T16:18:20Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Хто там? Ціхі, спалоханы голас адказаў. — Калі ласка, упусціце! Гэта я, Гек Фін. — Перад гэтым імем, хлопчык, дзверы нашага дома заўсёды адчынены і ўдзень і ўноч. Калі ласка, уваходзь! Дзіўна прагучэлі гэтыя словы для слыху маленькага валацугі. Ніколі яшчэ ён не чуў такіх прыемных слоў, нават не мог прыпомніць, каб хто-небудзь калі-небудзь сказаў яму: «калі ласка!» Дзверы адчынілі, і Гек увайшоў. Яго пасадзілі, а стары і яго малайцы-сыны спешна апраналіся. — Ну, мой хлопчык, я думаю, ты досыць галодны. Але ў нас снеданне будзе хутка гатова; як толькі сонейка ўзыйдзе, будзе гарачы блін, — ужо наконт гэтага будзь пэўны. А я з дзецьмі спадзяваўся, што ты вернешся і пераначуеш у нас. — Я страшэнна спалохаўся! — прызнаўся Гек. — Як вы пачалі страляць, я пабег з усіх ног і аж тры мілі бег, не спыняючыся. А цяпер я прышоў, каб даведацца пра ўсё, як яно вышла, і знарок да святла, каб не напароцца на гэтых д’яблаў, нават калі яны ўжо мёртвыя. — Але, брат, у цябе такі выгляд, нібы ты і зусім не спаў. Ну, ды не бяда! Вось табе пасцеля; як паснедаеш, дык і лажыся. Не, малец, на жаль, яны не забітыя, — і гэта нам вельмі прыкра. Бачыш ты, як яно вышла. Па твайму апісанню мы ўжо ведалі, дзе іх узяць, таму мы на цыпках падкраліся да іх зусім блізка, — на гэтай-жа сцежцы між кустоў цёмна, як у склепе. Спыніліся гэтак крокаў, мабыць, за пяць, і раптам — што-б ты думаў? — прыпёрла-ж мяне чхнуць. Вельмі не пашанцавала! Як я ні ўстрымліваўся, нічога не мог зрабіць,— чхаю, ды і ўсё тут! А ішоў я наперадзе, трымаючы пісталет напагатове. Толькі я чхнуў, гэтыя жулікі кінуліся бегчы, а я крычу сваім: «Страляй, хлопцы!» І стрэліў разбойнікам услед. І мальцы мае таксама. Але гэтыя падлюгі ўжо ўцяклі, — трэба думаць, што мы ўсе тры прамінуліся. Яны праз лес, — мы за імі. Потым<noinclude></noinclude> prthcpgg9dzp4zezs3dwwcvlsezla6a 104 20484 84725 58161 2022-08-06T16:22:43Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>яны спыніліся і таксама давай смаліць у нас, але толькі іхныя кулі прасвісцелі міма, не пашкодзіўшы нам. Потым ужо і тупату не было чуваць. Тады мы спынілі дагон, спусціліся з гары і ўзнялі на ногі паліцэйскіх. Тыя вылучылі некалькіх чалавек пільнаваць бераг; а як толькі развіднеецца, шэрыф загадае абшукаць лес і мае мальцы пойдуць. Добра, каб ты мог апісаць нам, якія яны з выгляду, гэтыя разбойнікі, гэта нам вельмі дапамагло-б. Але-ж ты, малы, мусіць, і не разгледзеў іх у цямноце? — Не, я ўбачыў іх у горадзе і пайшоў следам за імі. — Вельмі добра! Ну, дык кажы, якія яны. — Адзін з іх стары, глуханямы іспанец, які ў апошні час ходзіць па горадзе, а другі — абадранец, паганая такая фізіяномія…... — Гэтага досыць, галубок, — мы ўжо ведам. Учора мы бачылі іх у лесе; яны бадзяліся каля дома ўдавы, а як убачылі нас, дык ходу. Ну, хлопцы, хутчэй ідзіце к шэрыфу, снеданне ўжо прыдзецца адкласці на заўтра! Сыны валійца зараз-жа пайшлі. Калі яны накіраваліся да дзвярэй, Гек кінуўся за імі і пачаў прасіць: — Калі ласка, толькі не кажыце, што гэта я данёс на іх! Калі ласка! Вельмі прашу! — Добра. Калі ты не хочаш, мы не скажам. Але-ж ты нічога дрэннага не зрабіў, — цябе толькі пахвалілі-б за гэта. — Ой, не, не трэба! Калі ласка, не кажыце! Калі маладыя людзі вышлі, стары звярнуўся да Гека: — Яны не скажуць, і я не скажу. Але чаму ты не хочаш каб гэта было вядома? Гек адважыўся сказаць, што гэтыя людзі абавязкова заб’юць яго, калі даведаюцца, што ён данёс на іх. Стары яшчэ раз абяцаў захоўваць тайну, але ўсё-ж такі спытаўся: — Як табе прышло ў галаву сачыць за імі, хлопчык? Вельмі падазроннымі яны табе здаліся, ці што? Гек маўчаў, прыдумваючы такі адказ, які не мог-бы яго скампраметаваць, і нарэшце сказаў:<noinclude></noinclude> 9joxm4ekpv3gvbbeqq6qc16gcrya91x 104 20485 84726 58463 2022-08-06T16:29:41Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Бачыце, жывецца мне нясоладка, ды і сам я нікуды няварты чалавек, — прынамсі ўсе так гавораць, і я нічога не магу сказаць супроць гэтага. Вось я іншы раз і не сплю ўначы, усё думаю ды раздумваю, як-бы гэта мне пачаць жыць па-іншаму. Так яно было і ў мінулую ноч. Заснуць я не мог, ну і бадзяўся па вуліцы гэтак а поўначы, думаючы пра ўсё гэта. Іду міма старога мураванага хлява, што каля карчмы, стаў ля сцяны і думаў… І раптам бачу — бягуць міма два чалавекі, у аднаго з іх нешта пад пахай, — я так і парашыў, што гэта крадзенае. Адзін курыў, а другому хацелася закурыць, — вось яны і спыніліся за два крокі ад мяне. Цыгары асвятлілі іх твары, і я пазнаў у высокім глуханямога іспанца, — я пазнаў яго па сівых бакенбардах і пластыры на воку. А другі быў гэты абадраны д’ябал у лахманах… — Няўжо ты мог пры святле цыгары разгледзець яго лахманы? Гек на хвіліну замяшаўся. — Ужо не ведаю як, але мабыць разгледзеў. — Ну, і што-ж? Яны пайшлі, а ты?.. — А я за імі. І так яно ўсё і вышла. Мне хацелася даведацца, што яны надумалі. Яны лезлі ўсё вышэй і вышэй, і я за імі да самага плота, што каля дома ўдавы. Там я стаў у цемры і слухаю: абадранец стаяў за ўдаву, а іспанец бажыўся, што знявечыць ёй морду, — ну, ды я-ж вам ужо расказваў… — Як? Усё гэта казаў глуханямы? Зноў папаўся! Гек усяляк стараўся, каб старому нават і ў галаву не магло прыйсці, хто такі іспанец, але яго язык нібы паставіў сабе задачу — падводзіць яго. Ён некалькі разоў прабаваў выправіць справу, але стары ўвесь час не зводзіў з яго вачэй, і ў яго штохвілінна вырывалася хлусня. Нарэшце валіец сказаў: — Галубок, ды не бойся-ж ты мяне! Я нізавошта ў свеце не згадзіўся-б выдаць цябе. Наадварот, я вазьму цябе пад сваю абарону. Гэты іспанец не глуханямы. Ты наўмысна<noinclude></noinclude> 0m0y2dy1ip39w2ws69svz45pb382xcs 104 20486 84727 58164 2022-08-06T16:33:12Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>выказаў, і цяпер ужо не возьмеш сваіх слоў назад. Ты нешта ведаеш пра гэтага іспанца і не хочаш сказаць? Ну, здаверся мне, скажы. І будзь спакойны, — я цябе не выдам. Гек паглядзеў у чэсныя вочы старога, нагнуўся і шапнуў яму на вуха: — Гэта не іспанец, гэта індзеец Джо. Валіец ледзь не скаціўся з крэсла. — Ну, цяпер справа ясная, цяпер я разумею, — сказаў ён. — Калі ты казаў пра адсечаныя вушы і раскроены нос, я думаў, што гэта ты сам выдумаў, ад фантазіі; але індзеец Джо — гэта, вядома, зусім іншая рэч. За снеданнем гутарка працягвалася, і паміж іншым стары сказаў, што перад тым, як пайсці адтуль, ён з сынамі запаліў ліхтар і агледзеў плот і зямлю побач, шукаючы, ці няма дзе плямін крыві. Плямін яны не знайшлі, але захапілі вялікі клунак з… — З чым?! Словы гэтыя, як маланка, сарваліся са збялелых вуснаў хлопчыка. Ён разгубленымі вачыма ўтаропіўся на старога і, ледзь дыхаючы, чакаў адказу. Валіец, у сваю чаргу, глядзеў на яго тры, пяць, дзесяць секунд, перш чым адказаў. — Клунак з зладзейскімі інструмантамі. Але што з табой? Гек адкінуўся на спінку крэсла, слаба, але глыбока ўздыхаючы з надзвычайным палягчэннем. Валіец сур’ёзна і з цікавасцю глядзеў на яго.<noinclude></noinclude> qpmqvonfkovaby7p1gy43ag1cdje2ey 104 20487 84728 58464 2022-08-06T16:37:33Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Так, вязку зладзейскіх інструмантаў. Гэта, відаць, вельмі супакоіла цябе. Але чаго-ж ты баяўся? Што, ты думаў, мы знайшлі? Гек быў прыціснуты да сцяны. Стары не зводзіў з яго дапытлівых вачэй. Хлопчык аддаў-бы ўсё на свеце, каб выдумаць добры адказ, але нічога ў галаву не прыходзіла, а дапытлівы погляд старога ўсё глыбей пранікаў яму ў душу. Патрапіў самы недарэчны адказ, але абдумваць не было калі, і Гек наўдачу прамармытаў: — Я думаў, што вы знайшлі… падручнікі нядзельнай школы. Небарака быў надта збянтэжаны і не мог усміхнуцца, але стары зарагатаў так гучна і весела, што закалыхалася ўсё яго важкае цела, і нарагатаўшыся такім чынам ён абвясціў, што такі смех — гэта эканомія, бо ён вызваляе ад выдаткаў на дактароў і лякарствы. — Бедны хлапчук! — дадаў ён — ты бледны і стомлены; ды, мусіць, і хворы крыху, бо нешта вярзеш. Ну, ды гэта нічога, паправішся. Адпачнеш, выспішся і ўстанеш, нібы нічога не было. Гек злаваў на сябе за сваю дурасць і няўменне валодаць сабой, але ён страшэнна ўсхваляваўся, пачуўшы пра знаходку: ён думаў, што гэта знайшлі скрынку. Але наогул ён быў рады, што яно так вышла: цяпер ён, прынамсі, ведаў пэўна, што было ў клунку, і таму супакоіўся. Усё, відаць, наладжвалася добра: скрынка, мабыць, да гэтага часу знаходзіцца ў нумары другім, абодвух жулікаў сёння зловяць, а ўначы яны з Томам, без ніякіх клопатаў і перашкод, захопяць скарб. Толькі яны скончылі снеданне, як пачуўся стук у дзверы. Гек паспяшаўся схавацца, бо ён зусім не хацеў, каб хто-небудзь падумаў, што ён мае хоць якое дачыненне да начных падзей. Валіец упусціў некалькі лэдзі і джэнтльменаў і заўважыў, што на гару караскаецца натоўп дзяцей, каб паглядзець на плот. Значыцца, навіна распаўсюдзілася.<noinclude></noinclude> 960ugfpmydf5o90rsdcrvaqtt9lgk63 104 20488 84730 58465 2022-08-06T16:41:33Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> Валіец расказаў гасцям гісторыю мінулай ночы. Удава пачала дзякаваць яго за сваё вызваленне. — Ні слова аб гэтым, місіс! Ёсць другі чалавек, які зрабіў для вас можа больш, як я і мае сыны разам, але ён не дазваляе мне назваць яго. Мы і не падумалі-б прыйсці да вас, каб не ён. Вядома, гэтыя словы так зацікавілі публіку, што нават галоўнае адсунулася на другі план, і вельмі хутка гэтая цікавасць перадалася ўсяму гораду. Але валіец не злітаваўся над сваімі гасцямі і не выдаў ім тайны. — Я заснула, чытаючы ў ложку, — сказала ўдава, — і ўвесь час спакойна спала. Чаму вы не ўвайшлі і не пабудзілі мяне? — Парашылі, што не варта. Гэтыя разбойнікі наўрад ці вярнуліся-б: яны-ж забылі свае інструманты, і ім няма чым было-б працаваць. Навошта-ж было будзіць вас? Каб напалохаць вас да смерці? Апрача таго, мае тры негры ўсю рэшту ночы стаялі на варце каля вашага дома. Яны толькі што вярнуліся. З’явіліся новыя наведвальнікі, і на працягу трох гадзін стары толькі і рабіў, што паўтараў свой расказ. У гэтую раніцу ў школе не было звычайных нядзельных заняткаў, але ўсё-ж такі ўсе сабраліся ў царкву, каб добра абгаварыць незвычайнае здарэнне. Усе ўжо ведалі, што разбойнікаў не знайшлі. Па сканчэнні пропаведзі жонка суддзі Тэчэр праціснулася скрозь натоўп да місіс Гарпер і сказала: — Што-ж, мая Бэкі так і праспіць сёння ўвесь дзень? Але-ж я так і думала, што яна вельмі зморыцца. — Ваша Бэкі? — Ну але. (Здзіўлены погляд). Ці-ж яна не ў вас начавала? — Вядома, не. Місіс Тэчэр збялела і апусцілася на лаўку. Акурат у гэты час міма праходзіла цёця Поллі, жвава гутарачы са сваёй прыяцелькай.<noinclude></noinclude> ifbdyjug8ij3oxh5gny3a4catxdt70a 104 20489 84731 58466 2022-08-06T16:45:16Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Добры дзень, місіс Тэчэр! — сказала цёця Поллі. — Добрай раніцы, місіс Гарпер! А ў мяне хлапчук зноў знік. Я ўпэўнена, што мой Том начаваў сёння ў каго-небудзь з вас, а цяпер баіцца ісці ў царкву, — ведае, што яму дастанецца ад мяне. Місіс Тэчэр слаба паківала галавой і яшчэ больш пабляднела. — Ён у вас не начаваў, — сказала місіс Гарпер, таксама пачынаючы непакоіцца. На твары цёці Поллі з’явілася трывога. — Джо Гарпер, ты бачыў сёння раніцой майго Тома? — спыталася яна. — Не, не бачыў. — А дзе ты бачыў яго апошні раз? Джо паспрабаваў успомніць, але не мог нічога сказаць пэўнага. Людзі, выходзячы з царквы, пачалі спыняцца і прыслухоўвацца да гутаркі. У натоўпе шапталіся. Пачатак трывогі адбіваўся на тварах. Пачалі распытваць дзяцей і малодшых настаўнікаў. Выявілася, што ніхто не памятае, ці былі Том і Бэкі на пароме, калі ўсе вярталіся дадому: у змроку ніхто іх не заўважыў, і нікому не прышло ў галаву спытацца, ці ўсе сабраліся. Адзін юнак не вытрымаў і бахнуў: — Ну, значыцца, яны засталіся ў пячоры! Місіс Тэчэр самлела. Цёця Поллі загаласіла, ламаючы рукі. Трывожная вестка пераходзіла з вуснаў у вусны, ад групы да групы, з вуліцы ў вуліцу. Праз пяць мінут ужо празванілі ва ўсе званы, склікаючы народ. На зладзеяў адразу забыліся. Сядлалі коней, адвязвалі лодкі. Паслалі па паром, і праз поўгадзіны каля двухсот чалавек накіраваліся сухім шляхам і вадою к пячоры. Увесь дзень гарадок здаваўся мёртвым, — так ён апусцеў. Увесь дзень суседкі наведвалі цёцю Поллі і місіс Тэчэр, стараючыся ўцешыць іх, плакалі разам з імі, і гэта было важней за ўсе словы.<noinclude></noinclude> f0q2zph5y10cv0man4d5inj3nyjv27r 104 20490 84732 58467 2022-08-06T16:49:42Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> Усю тужлівую ноч у гарадку чакалі вестак, але калі нарэшце, прышла раніца, з пячоры прыслалі толькі па харчы і свечы. Місіс Тэчэр траціла розум ад хвалявання і цёця Поллі таксама. Суддзя Тэчэр прысылаў з пячоры бадзёрыя запіскі, але яны мелі слабы ўплыў. На другі дзень, досвіткам, стары валіец вярнуўся дадому, увесь запэцканы глінай і салам. Ён знайшоў Гека на той самай пасцелі, куды яго палажылі. Хлопчык кідаўся ў гарачцы і быў у непрытомнасці. Усе дактары былі ў пячоры, таму хворага ўзялася даглядаць удава Дуглас, кажучы, што яна зробіць для яго ўсё мажлівае, бо добры ён,ці дрэнны, — не пакідаць жа яго без догляду. Валіец сказаў, што і ў Гека ёсць свае добрыя якасці. К поўдню ў гарадок пачалі вяртацца групкі да смерці змораных людзей, якія страцілі надзею знайсці загінуўшых, але больш энергічныя працягвалі пошукі. Ад тых, хто вярнуўся, даведаліся мала: яны казалі толькі, што ў пячоры перагледзелі ўсе далёкія калідоры, куды ніколі не хадзілі раней, агледзелі ўсе куткі і выхады і, бадзяючыся ў гэтым лабірынце, бачылі далёка сям і там агеньчыкі, чулі крыкі і стрэлы, якія глуха разносіліся пад хмурымі скляпеннямі. У адным месцы, далёка ад тых частак пячоры, куды звычайна заглядаюць турысты, знайшлі два словы, {{перанос пачатак|п=выве|к=дзеныя}}<noinclude></noinclude> 5z5p273xzgzig6n2sn7k5g5y7lim0zk 104 20491 84733 58169 2022-08-06T16:54:33Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>{{перанос канец|п=выве|к=дзеныя}} на камені копаццю ад свечкі: «Бэкі і Том», і тут-жа побач закапаную салам істужачку. Місіс Тэчэр пазнала істужачку і расплакалася над ёю. Іншыя расказвалі, што ў часе пошукаў часам бачылі здалёк святло і з крыкамі радасці кідаліся ў той бок, але іх чакала горкае расчараванне: дзяцей там не было, а знаходзілі толькі каго-небудзь з сваёй-жа кампаніі. Так прайшло тры страшных дні і тры страшныя ночы. Марудна і нудна цягнулася гадзіна за гадзінай. Увесь горад ахапіла, нарэшце, нейкае безнадзейнае атупенне. Ні ў каго не было ахвоты ўзяцца за працу, работа валілася з рук. Выпадковае выкрыццё, што на заездным двары таварыства цвярозасці ў адным з нумароў хаваліся гарэлка і ром, пры ўсёй сваёй незвычайнасці, бадай што не ўсхвалявала публіку. У адну светлую хвіліну Гек, ачуняўшы, завёў гутарку пра карчму і нарэшце, баючыся пачуць нешта жудаснае, спытаўся, ці не знайшлі чаго-небудзь у карчме таварыства за час яго хваробы. — Але, знайшлі,— быў адказ. Гек ускочыў з пасцелі і дзікімі вачыма ўтаропіўся на ўдаву Дуглас. — Што? Што такое знайшлі?.. — Спіртавыя вырабы. Гарэлку. Лажыся, дзетка. Як ты мяне спалохаў! — Скажыце мне толькі адно, толькі адно, калі ласка! Хто знайшоў? Том Соўэр? Удава заплакала. — Супакойся, супакойся, дзетка, я табе ўжо сказала: табе нельга так многа гаварыць. Ты вельмі, вельмі хворы. «Значыцца, апрача гарэлкі, нічога не знайшлі, бо каб знайшлі грошы, дык у гарадку пачаўся-б перапалох. Значыцца, скарб знік назаўсёды, вышаў з рук… Але чаго яна плача? Незразумела! Аб чым ёй, здавалася-б, плакаць?» Вось якія думкі няясна варушыліся ў галаве Гека, і ён так змарыўся ад іх, што заснуў.<noinclude></noinclude> mb1j8t3gh1lss4zsp6tzbiz4dl5y50i 104 20596 84734 58468 2022-08-06T17:00:11Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> —Ну, вось ён і спіць, небарака, — казала сабе ўдава, — «Том Соўэр знайшоў!» Ідзі цяпер, знайдзі Тома Соўэра! Ужо мала і засталося такіх, у якіх хапае мужнасці і сілы шукаць твайго Тома Соўэра! '''''Раздзел ХХХ''''' Вернемся цяпер да Тома і Бэкі. Яны разам з усімі бадзяліся па хмурых калідорах, аглядаючы ўжо знаёмыя ім цуды пячоры, якія мелі нейкія дзіўныя назвы: «Прыёмная зала», «Сабор», «Палац Аладына» і г. д. Потым пачалася вясёлая гульня ў хаванкі, і Том і Бэкі старанна прыймалі ў ёй удзел, пакуль не стаміліся ад беганіны. А потым яны пайшлі ўдвох па звілістым калідоры, высока трымаючы свае свечкі і чытаючы блытаніну з імёнаў, лічбаў, адрасоў і мудрых выразаў, якія былі панапісаны на каменных сценах. Захапіўшыся гутаркай, яны і не заўважылі, як зайшлі ў такую частку пячоры, дзе на сценах ужо не было надпісаў. Тады яны самі вывелі копаццю свае імёны на сцяне пад навіслым каменем і пайшлі далей. Нарэшце яны дайшлі да месца, дзе маленькі ручаёк, пераліваючыся праз каменны выступ і несучы раствораную вапну, на працягу многіх вякоў стварыў нешта падобнае на бурлівую Ніягару з бліскучага каменя. Том праціснуўся ў вузкі кут за каменным вадаспадам, каб асвятліць яго дзеля пацехі Бэкі, і ўбачыў, што за гэтым вадаспадам хаваецца нешта накшталт натуральных сходаў, уціснутых у вузкую шчыліну між двума каменнымі сценамі. Яго адразу ахапіла ганарлівае жаданне што-небудзь адкрыць. Бэкі падтрымала яго, і яны, зрабіўшы для памяці знак сажай на камені, пайшлі на пошукі. Яны доўга ішлі па звілістым калідоры, які спускаўся ўсё ніжэй у таямніцы пячоры, зрабілі яшчэ знак і завярнуліся ў бок, шукаючы новыя цуды, каб было што расказаць там, наверсе. У адным месцы яны знайшлі вялізную нішу, дзе са столі спускалася мноства бліскучых сталактытаў,<noinclude></noinclude> qqxwqzm90ikzce0xd7ohyzqt4t0id53 104 20597 84735 58353 2022-08-06T17:05:01Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>даўжынёй і таўшчынёй у чалавечую нагу. Яны абышлі навакол гэтую пячору, захапляючыся яе хараством, і вышлі адтуль у адзін з калідораў, якія ў вялікай колькасці ўваходзілі сюды. Хутка яны апынуліся ў другой пячоры, каля чароўнай крыніцы, якая біла з скалы і падала ў басейн, абмураваны бліскучымі крышталамі, як палівай. Уверсе туліліся кучай тысячы кажаноў. Святло спудзіла іх, і яны замітусіліся сотнямі, з піскам кідаючыся на свечкі. Том ведаў іх нораў і ведаў, якой небяспекай гэта пагражае. Ён схапіў Бэкі за руку і выбег разам з ёю ў першы, які трапіўся, калідор: і час быў, бо адзін з кажаноў загасіў крылом свечку Бэкі, калі яна выходзіла з пячоры. Кажаны доўга яшчэ гналіся за дзецьмі, але ўцекачы ўсё заварочвалі ў новыя ходы, што трапляліся па дарозе, і такім чынам нарэшце вызваліліся ад праследвання. Пасля таго Том знайшоў падземнае возера з цмянымі абрысамі, якія знікалі ў цемры. Ён хацеў даследваць яго берагі, але потым падумаў, што лепш будзе спачатку прысесці і адпачыць. Тут першы раз яны адчулі, што мёртвая цішыня падзямелля прыгнятае іх. — Што гэта, — сказала Бэкі, — нібы даўно ўжо не чуваць галасоў? Ты не заўважыў?<noinclude></noinclude> 3y7kaaf9gt1zq5reofa7lav5owr9fvx 104 20598 84736 58469 2022-08-06T17:06:56Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Ды ты падумай, Бэкі, — яны-ж там, наверсе, а мы ўнізе; я нават не ведаю, куды мы зайшлі: на поўнач, на поўдзень ці на ўсход. Тут мы не можам іх чуць. Бэкі ўстрывожылася. — А доўга мы тут ходзім, Том? Ці не лепш вярнуцца назад? — Яно, пэўна, будзе лепш. — А ты здолееш знайсці дарогу, Том? Тут такая блытаніна — я адна не выбралася-б. — Я знайшоў-бы дарогу, каб не гэтыя кажаны! Калі яны загасяць абедзве свечкі, гэта будзе паганая справа. Паспрабуем знайсці другую дарогу, каб не праходзіць там. — Спадзяюся толькі, што мы не заблудзім. Гэта быў-бы такі жах!<noinclude></noinclude> hagmttc9q1jpnjzvpdcpiyso9qn7w58 104 20599 84737 58470 2022-08-06T17:11:49Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> І дзяўчынка нават уздрыганулася ад гэтай думкі. Том выбраў адзін з калідораў, і дзеці доўга моўчкі ішлі па ім, углядаючыся ў кожны новы папярочны ход, ці не будзе ён знаёмым. Але ўсё тут было ім чужое. Кожны раз, калі Том даследваў новы ход, Бэкі сачыла за яго тварам, чакаючы бадзёрага знаку, і ён весела казаў: — Гэта яшчэ не той, па якім мы ішлі, але ты не бойся, — у свой час знойдзем і яго. Тым не менш з кожнай няўдачай ён усё больш траціў упэўненасць і хутка пачаў заварочваць направа і налева, абы куды, спадзяючыся знайсці, нарэшце, знаёмую дарогу. Час ад часу ён казаў: «Не бойся: усё ідзе добра», — але на сэрцы яго ляжаў такі страшэнны цяжар, што голас яго зрабіўся бязгучным, нібы ён казаў не «ўсё добра», а «ўсё прапала». Бэкі ад жаху прыціскалася да яго, усімі сіламі стараючыся ўстрымаць слёзы, але гэта ёй не вельмі ўдавалася. Нарэшце яна сказала: — Слухай, Том, гэта нічога, што кажаны; вернемся той дарогай. А так мы зусім заблытаемся. Том спыніўся. — Пачакай. І сярод глыбокай цішыні, такой глыбокай, што дзеці чулі нават уласнае дыханне, Том крыкнуў. Голас яго доўга адбіваўся па пустынных калідорах і заціх далёка слабым гукам, нібы насмешлівы рогат. — Ох, Том, не крычы, — гэта так страшна! — сказала Бэкі. — Хоць яно і страшна, але ўсё-ж лепш крычаць, Бэкі: можа яны пачуюць нас. І ён крыкнуў зноў. Гэтае «можа» прагучэла для дзяўчынкі яшчэ больш жудасна, як злавесны рогат: яна зразумела, што Том траціць надзею. Дзеці стаялі моўчкі і чакалі, але на крык ніхто не адгукнуўся. Том завярнуўся назад і паскорыў крокі. Але хутка нейкая неўпэўненасць у яго поглядзе выдала Бэкі другую страшную праўду: ён ужо не мог знайсці дарогу назад! — О, Том, чаму ты не рабіў знакаў!<noinclude></noinclude> 4nfwv7jfbfj1fnc4c3by2u3o1zo2fbe 104 20600 84738 58471 2022-08-06T17:17:43Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Бэкі, які я дурань! Які-ж я дурань! Мне і ў галаву не прышло, што нам прыдзецца вяртацца. Не, я не магу знайсці дарогі! У мяне ўсё пераблыталася. — Том, Том, мы прапалі! Прапалі! Нам ніколі, ніколі не выбрацца з гэтага жудаснага падзямелля! О, навошта мы адлучыліся ад усіх! Яна млява апусцілася на зямлю і так дзіка зарыдала, што Том перапалохаўся, думаючы, што яна зараз памрэ ці звар’яцее. Ён сеў побач з ёю і абняў яе. Яна, рыдаючы, схавала твар у яго на грудзях і прыціснулася да яго, вымаўляючы ўсе свае жахі, сваё позняе шкадаванне, а далёкае рэха ператварала яе горкія словы ў дробкі вясёлага смеху. Том упрашаў яе падбадзёрыцца, але яна казала, што не можа. Тады ён пачаў лаяць сябе, што паставіў яе ў такое жудаснае становішча, — і гэта падзейнічала лепш. Яна сказала, што паспрабуе авалодаць сабой, што яна ўстане і пойдзе за ім, куды ён павядзе яе, абы толькі ён так не казаў, бо яна і сама вінаватая ніколькі не менш ад яго. І яны пайшлі наўдачу, так сабе, абы ісці, а не сядзець на месцы, — больш-жа ж яны нічога не маглі зрабіць. Праз некалькі мінут Том узяў свечку з рук Бэкі і пагасіў яе. Для іх так важна было эканоміць святло!.. Бэкі без слоў зразумела гэта і зноў прышла ў адчай. Яна ведала, што ў Тома ёсць цэлая свечка ды яшчэ тры ці чатыры агаркі ў кішэні, і тым не менш ён лічыў патрэбным эканоміць. Паступова зморанасць пачала даваць свае вынікі; дзеці спрабавалі не звяртаць на гэта ўвагі, — ім нават страшна было падумаць, каб сесці, бо кожная мінута была надта дарагая; рухаючыся ў якім-бы там ні было кірунку, хоць наўздагад, яны ўсё-ж ішлі наперад і, можа к выхаду, а сесці — гэта азначала аддаць сябе на смерць і прыблізіць яе прыход. Але слабыя ножкі Бэкі зусім адмаўляліся служыць ёй. Яна села. Том сеў побач з ёю і яны пачалі размаўляць пра дом, пра пакінутых там прыяцеляў, пра мяккія пасцелі і,<noinclude></noinclude> mge1om5i17okcpow1mekg6a6jv7q7tk 104 20601 84739 58357 2022-08-06T17:25:31Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>галоўнае, пра святло. Бэкі плакала. Том стараўся прыдумаць што-небудзь, каб суцешыць яе, але ўсе яго выдумкі ні да чаго не прывялі. Бэкі так аслабла ад стомы, што нарэшце заснула. Том быў рады гэтаму. Ён углядаўся ў яе змораны тварык і бачыў, як ён паступова прымаў звычайны спакойны выраз ад прыемных сноў; на губах у яе з’явілася і засталася ўсмешка. Ад гэтай спячай дзяўчынкі ішоў мір, і думкі Тома луналі ў мінулым, у няясных успамінах. Ён так увайшоў у гэтыя ўспаміны, што і не заўважыў, як Бэкі прачнулася і ціханька засмяялася. Але смех зараз-жа замёр на яе вуснах і перайшоў у стогн. — О, як я магла заснуць! Я-б хацела ніколі, ніколі не прачынацца! Не, не, Том, не глядзі так! Я не буду больш так казаць. — Я рады, што ты спала, Бэкі; цяпер ты адпачыла, і мы пойдзем зноў шукаць дарогу. — Паспрабуем, Том, але я сніла такую дзівосную краіну, а тут… — Трымайся, Бэкі! Пойдзем зноў шукаць! Яны ўсталі і пайшлі поруч, але ўжо не верачы ў поспех. Яны паспрабавалі абмеркаваць, колькі часу яны правялі ў пячоры; але ім здавалася, што яны тут ужо некалькі дзён: і тыдняў, а між тым гэтага, безумоўна, не магло быць, бо нават свечкі іх не дагарэлі да канца. Пасля таго яны доўга, — самі не ведалі, як доўга, — ішлі моўчкі. Том сказаў, што трэба стаіцца і прыслухоўвацца, ці не чуваць дзе шуму ад капання вады, — трэба знайсці крыніцу. Яны знайшлі адну, і Том сказаў, што тут трэба зноў зрабіць прыпынак. Абое страшэнна стаміліся, але Бэкі лічыла за лепшае ісці далей і была вельмі здзіўлена, калі Том не згадзіўся. Яна не магла зразумець гэтага. Яны селі, і Том глінай прыляпіў свечку на камені перад імі. Абодва задумаліся і некаторы час не гаварылі ні слова, Бэкі першая парушыла цішыню. — Том, я такая галодная. Том выцягнуў нешта з кішэні.<noinclude></noinclude> lao9q3v1p1php0p5wrqaio0osskm3pw 104 20602 84740 58472 2022-08-06T17:29:12Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Ты памятаеш? Бэкі слаба ўсміхнулася. — Гэта наш вясельны каравай. — Я хацеў-бы, каб ён быў вялікі, як бочка, бо ў нас болей нічога няма. — Я схавала гэты кавалак на пікніку, каб палажыць яго пад падушку, як робяць дарослыя, і потым загадаць, каго я сасню; але гэта будзе наш апош… Бэкі не скончыла, каб не засмучаць свайго таварыша. Том падзяліў пірог на дзве часткі. Бэкі з ахвотай з’ела сваю палавіну, але Том да сваёй ледзь дакрануўся. Напіцца было чым: побач была цэлая крыніца халоднай вады. Крыху счакаўшы, Бэкі прапанавала ісці далей. Том падумаў крыху, потым сказаў: — Бэкі, ці можаш ты спакойна выслухаць, што я табе скажу? Бэкі пабялела, але сказала, што, здаецца, можа. — Дык вось што, Бэкі: нам трэба застацца тут, — тут прынамсі ёсць вада для піцця… І не забывай, што гэта наш апошні агарак! Бэкі дала волю слязам і рыданню. Том суцяшаў яе, як мог, але гэта мала памагала. Нарэшце яна сказала: — Том! — Што, Бэкі? — Яны ўсхопяцца і прыдуць шукаць нас? — Ну, вядома! Зразумела, прыдуць. — Можа яны ўжо цяпер шукаюць нас, Том? — Што-ж, вельмі мажліва. Я спадзяюся, што так. — Калі, ты думаеш, яны ўсхопяцца? — Я думаю, калі вернуцца на паром. — Том, тады будзе ўжо цёмна. Ці заўважаць яны, што нас няма? Не ведаю, у кожным разе маці твая заўважыць, як толькі ўсе вернуцца дамоў. Спалоханы погляд Бэкі напомніў Тому, што яго прыяцелька мелася начаваць у таварышкі і, значыцца, яе не<noinclude></noinclude> rtkpfnljiq37ywrp1r1ksestxn8f5oo 104 20603 84741 58359 2022-08-06T17:33:08Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>будуць чакаць дома. Дзеці змоўклі і задумаліся. Праз некаторы час новы выбух гора ў Бэкі паказаў Тому, што ёй, як і яму, прышла ў галаву адна і тая самая думка: нядзельная раніца можа напалову прайсці, пакуль місіс Тэчэр даведаецца, што Бэкі не начавала ў місіс Гарпер. Дзеці не спускалі вачэй з апошняга агарка, сочачы за тым, як ён павольна і бязлітасна растае. Нарэшце засталося толькі на палец кнота. Слабы агеньчык падымаўся і падаў, узвіўся над тонкім слупком дыму, пачакаў там — і потым настала поўная страшная цемра. Колькі часу прайшло, пакуль Бэкі зразумела, што яна плача ў абдымках Тома, ніводзін з іх сказаць не мог. Яны ведалі толькі, што праз вельмі доўгі, як ім здавалася, час яны нібы ачунялі ад цяжкога сну і зноў зразумелі ўвесь жах свайго становішча. Том думаў, што ўжо надышла нядзеля, можа нават панядзелак. Ён спрабаваў уцягнуць Бэкі ў гутарку, але дзяўчынка была надта прыціснутая сваім горам. У яе не было больш ніякай надзеі. Том запэўняў, што іх адсутнасць ужо даўно павінны былі заўважыць і што цяпер іх, напэўна, шукаюць. Трэба зноў крычаць: хто-небудзь пачуе, адгукнецца і прыдзе. Ён крыкнуў. Але ў цемры далёкае рэха адгукалася так жудасна, што болей ён ўжо не спрабаваў. Гадзіны ішлі, і дзяцей зноў пачаў мучыць голад. Том адламіў кавалачак ад сваёй палавінкі; яны падзялілі яго<noinclude></noinclude> c28juajgliwu2ai9p3rcydgsnrfewp4 104 20604 84742 58360 2022-08-06T17:39:37Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>паміж сабою, але ад гэтага ім толькі яшчэ больш захацелася есці. — Тсс!.. — сказаў Том, — ты чуеш? Бэкі затаіла дыханне і пачала прыслухоўвацца. Здалёк ледзь чутно данёсся нібы слабы крык. Дзеці зноў пачалі прыслухоўвацца. Потым Том адгукнуўся і, узяўшы Бэкі за руку, пабег па калідоры ў той бок, адкуль чуўся голас. Праз некаторы час яны спыніліся, — гук зноў паўтарыўся і як быццам бліжэй. — Гэта яны! — усклікнуў Том. — Яны ідуць сюды! Хадзем, Бэкі, не бойся, — цяпер усё будзе добра! Маленькія палоннікі не памяталі сябе ад радасці, але не маглі бегчы хутка, бо на кожным кроку трапляліся правалы, і трэба было ўнікаць іх. Ля адной шчыліны ім мімаволі прышлося спыніцца. Правал мог мець і тры футы і сто футаў глыбіні, — усёроўна прайсці праз яго было немагчыма. Том лёг на жывот і апусціўся ўніз, колькі мог. Ён не даставаў дна. Трэба было заставацца тут і чакаць, пакуль за імі прыдуць. Дзеці прыслухоўваліся, але гукі ўжо аддаляліся. Праз некалькі хвілін яны зусім сціхлі… О, які жах! Том крычаў, пакуль не ахрыпнуў, але ніхто не адгукаўся. Ён стараўся абнадзеіць Бэкі, але прайшла цэлая вечнасць трывожнага чакання, а гукаў не было чуваць. Дзеці вобмацкам дабраліся назад да крыніцы. Час цягнуўся марудна. Яны зноў заснулі і прачнуліся галодныя, змучаныя горам. Том быў упэўнены, што цяпер ужо аўторак. Раптам у яго мільганула думка. Паблізу было некалькі бакавых калідораў. Ці не лепш даследваць іх, чымся сядзець і нудзіцца? Ён выняў з кішэні шпагат для пускання змеяў, прывязаў яго да выступа скалы і пайшоў, ведучы за руку Бэкі і размотваючы клубок настолькі, наколькі яны рухаліся наперад. Праз дваццаць крокаў калідор канчаўся нечым накшталт пляцоўкі для скакання. Том стаў на калены і пачаў мацаць<noinclude></noinclude> 9kryvrfrsu27yiqsj8zrnmvhouprlny 104 20605 84743 58361 2022-08-06T17:42:14Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>сцяну ўнізе; памацаў рог, пасунуўся яшчэ трохі направа, — і ў гэты момант за якіх-небудзь дваццаць крокаў ад яго з-за рога ўцёса высунулася чалавечая рука са свечкай. Том радасна ўскрыкнуў, але ўслед за рукой зараз-жа высунулася і тулава: гэта быў індзеец Джо! Том скамянеў ад жаху, ён не мог варухнуць ні рукой ні нагой і вельмі ўзрадаваўся, калі «іспанец» павярнуўся да яго спіной і знік з вачэй. Том здзівіўся, як гэта Джо не пазнаў яго голаса і не кінуўся на яго, каб забіць за паказанні на судзе; але, мабыць, рэха змяніла яго голас, — напэўна, так! Ад страху Том адчуваў незвычайную слабасць ва ўсім целе. Ён гаварыў сабе, што калі ў яго хопіць сілы вярнуцца да крыніцы, ён там і застанецца і болей ужо не захоча ісці шукаць выхаду, рызыкуючы сустрэцца з індзейцам Джо. Том не сказаў Бэкі, што бачыў, а сказаў толькі, што крыкнуў так сабе.<noinclude></noinclude> jb3tmiu2wiw9jzm4082tqhornlifje8 104 20606 84744 58473 2022-08-06T17:47:11Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> Але голад і цяжкасць становішча паступова перамаглі страх. Новае нуднае сядзенне ля крыніцы і новы сон прынеслі з сабой страшэнныя пакуты ад голаду. Том быў упэўнены, што цяпер ужо серада ці чацвер, можа нават пятніца або субота, і што тыя, хто шукаў іх, страцілі надзею іх знайсці. Ён прапанаваў даследваць другі калідор. Ён гатоў быў рызыкнуць нават сустрэчай з метысам. Але Бэкі вельмі аслабла, яе ахапіла апатыя, і яна не хацела рухацца з месца. Яна казала, што застанецца тут, дзе сядзіць, і будзе чакаць смерці. Яна параіла Тому ўзяць шпагат і ісці самому, калі яму хочацца, але ўпрашала яго часцей вяртацца, каб пагаварыць з ёй, і ўзяла з яго слова, што калі прыдзе апошняя мінута, ён будзе сядзець каля яе і трымаць яе руку, пакуль усё скончыцца… У Тома сціснулася горла. Ён пацалаваў Бэкі і пачаў запэўняць, што выхад з пячоры знойдзецца, калі яшчэ раней не знойдуць іх тыя, хто шукае. Потым ён узяў у руку шпагат ад змея і вобмацкам папоўз па адным з калідораў, адчуваючы голад і блізкую гібель… '''''Раздзел ХХХІ''''' Мінула раніца аўторка, прышоў і вечар, а гарадок усё сумаваў: загінуўшыя дзеці не знаходзіліся. У царкве служылі малебствы аб выратаванні іх. Нямала ішло ўгору і паасобных малітваў, што выходзілі з глыбіні душы, а з пячоры ўсё яшчэ не прыходзілі радасныя весткі. Большасць шукаўшых пакінулі пошукі і вярнуліся да сваіх звычайных заняткаў, кажучы, што дзеці, відаць, ужо не знойдуцца. Місіс Тэчэр была зусім хворая і большую частку часу ляжала ў непрытомнасці. Тыя, хто яе бачыў, казалі, што аж сэрца рвецца, слухаючы, як яна кліча сваю дзяўчынку, гледзячы, як яна падымае галаву і доўга прыслухоўваецца, а потым, уздыхнуўшы, зноў млява апускае галаву на падушку. У цёці Поллі шэрыя валасы ад тугі зрабіліся бадай<noinclude></noinclude> gabqfgive1ds3gdwsqnsf99xnve7xnq 104 20607 84745 58363 2022-08-06T17:49:37Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>што зусім белымі. У аўторак вечарам увесь гарадок пайшоў спаць смутны, страціўшы ўсялякую надзею. Сярод ночы раптам пачаўся трызвон, і ў адзін момант вуліцы напоўніліся поўадзетымі людзьмі, якія шалёна крычалі: «Выходзьце, выходзьце! Яны знайшліся! Знайшліся!» Званілі ў званы, білі ў бляшаныя скавародкі, трубілі ў ражкі. Усё насельніцтва горада бегла да ракі, насустрач дзецям, якіх везлі на сабе ў адкрытым экіпажы радасныя абываталі. Натоўп акружыў экіпаж і праводзіў яго дадому ўрачыстай працэсіяй, з крыкамі «ура». Запалілі ілюмінацыю. Спаць ужо ніхто не клаўся. Такой вялікай ночы гарадок яшчэ не перажываў. За поўгадзіны ў доме суддзі Тэчэра пабывалі бадай што ўсе абываталі горада. Яны абыймалі выратаваных дзяцей, цалавалі іх, паціскалі рукі місіс Тэчэр, спрабавалі гаварыць, але не маглі, і залілі ўвесь дом сваімі слязмі. Цёця Поллі была бадай такая самая шчаслівая, як і місіс Тэчэр. Місіс Тэчэр была-б зусім шчаслівая, каб<noinclude></noinclude> jbbk3dcqryvqlw1m6soinx2dsangvrr 104 20608 84746 58364 2022-08-06T17:52:42Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>з пячоры вярнуўся яе муж, да якога паслалі ганца з радаснай весткай. Том ляжаў на канапе і расказваў прагным слухачам гісторыю сваёй дзіўнай прыгоды, дадаючы «дзеля аздобы» нямала выдуманых ім самім падрабязнасцей. У заключэнне ён расказаў, як ён, пакінуўшы Бэкі, пайшоў даследваць новыя калідоры, прайшоў трэці і ўжо хацеў-быў вяртацца назад, як раптам убачыў далёка светлую пляму, нібы дзеннае святло пранікала ў шчыліну; як ён кінуў вяроўку і пабег да гэтай плямы, прасунуў галаву і плечы ў невялікую адтуліну і ўбачыў перад сабою шырокую прастору Місісіпі. А каб гэта было ўначы, ён не ўбачыў-бы светлай плямы, і яму не прышло-б у галаву пайсці да канца калідора! Потым ён расказаў, як ён вярнуўся да Бэкі з радаснай весткай, і яна сказала яму, каб ён не лез да яе з такім глупствам, бо яна стамілася і ведае, што хутка памрэ, і радуецца з гэтага. Ён расказаў, як ён угаварваў яе і як яна сапраўды ледзь не памерла з радасці, убачыўшы дзеннае святло; як ён вылез сам і дапамог вылезці ёй; як яны сядзелі і плакалі ад радасці, а ў гэты час міма ехала лодка, і Том гукнуў ехаўшых і сказаў ім, што яны трапілі сюды з пячоры і страшэнна згаладаліся. Рыбакі спачатку не далі яму веры, кажучы, што тое месца, дзе яны цяпер сядзяць, на пяць міль ніжэй ад даліны, дзе знаходзіцца пячора. Але потым гэтыя рыбакі ўзялі іх у лодку, завезлі іх у нейкі дом, накармілі вячэрай,<noinclude></noinclude> kl1afwx8nx1ze5yo1a1eflfqqmfsom5 104 20609 84747 58365 2022-08-06T17:57:01Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>далі адпачыць дзве-тры гадзіны і потым адвезлі дадому. Яшчэ да світання суддзю Тэчэра і некалькі быўшых з ім чалавек выцягнулі з пячоры пры дапамозе вяровак, якімі яны абвязаліся, спускаючыся туды, і паведамілі ім радасную навіну. Тры дні і тры ночы пакут, голаду і страху ў пячоры не маглі прайсці дарма, як хутка пераканаліся Том і Бэкі. Усю сераду і чацвер яны праляжалі ў пасцелі, адчуваючы вялікую знямогу. Том пачаў уставаць ужо ў чацвер, у пятніцу пайшоў бадзяцца па горадзе, а ў суботу быў амаль малайцом; але Бэкі да самай нядзелі не выходзіла з свайго пакою, ды і вышаўшы, мела такі выгляд, нібы перанесла сур’ёзную хваробу. Том, пачуўшы пра хваробу Гека, яшчэ ў пятніцу пайшоў наведаць яго, але яго не пусцілі да хворага не толькі ў той дзень, але і ў суботу і ў нядзелю. Потым ужо яго пускалі кожны дзень, але з папярэджаннем — не расказваць пра падзеі ў пячоры і наогул не весці гутарак, якія хвалююць хворага. А для вернасці ўдава Дуглас увесь час сядзела з імі. Дома Том даведаўся, што ўдаву ледзь было не аграбілі і што цела аднаго з валацуг знойдзена было ў рацэ каля паромнай прыстані: відаць, ён утапіўся, ратуючыся ад дагону. Тыдні праз два пасля свайго вызвалення з пячоры, Том пайшоў наведаць Гека, які за гэты час набраўся ўжо досыць сілы, каб весці ўсялякія гутаркі, а як дом суддзі быў па дарозе, то наш герой зайшоў, каб пабачыцца з Бэкі. У суддзі былі госці; яны ўцягнулі Тома ў гутарку, і нехта жартам спытаў яго, ці хацеў-бы ён яшчэ раз пабываць у пячоры. Том адказаў, што гатоў адправіцца туды хоць зараз. — Я ніколі не сумняваюся, Том, што ў цябе знайшліся-б пераймальнікі, —сказаў суддзя, — але мы зрабілі захады, каб у гэтую пячору больш ужо ніхто не трапіў. — Як? Чаму? — Таму што я два тыдні назад распарадзіўся абабіць<noinclude></noinclude> dmv0mffvvgs1lnud5owfu3bg1op89mx 104 20610 84748 58366 2022-08-06T18:00:40Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>гэтую дзвер лістовым жалезам і замкнуць яе трыма замкамі. А ключы ў мяне. Том збялеў, як палатно. — Што з табой, хлопчык? Эй, хто-небудзь сюды, дайце шклянку вады! Прынеслі ваду, пырснулі ёю ў твар Тома. — Ох, суддзя, там у пячоры… індзеец Джо! '''''Раздзел ХХХІІ''''' У пяць мінут навіна разнеслася па ўсім горадзе, і праз некаторы час дзесятак лодак, нагружаных людзьмі, ужо накіраваліся к пячоры, а хутка за імі пайшоў і паром, перапоўнены пасажырамі. Том Соўэр ехаў у адной лодцы з суддзёю Тэчэрам. Як толькі дзверы адчынілі, у змроку пячоры ўбачылі сумнае з’явішча. На зямлі ляжаў мёртвы метыс, прыціснуўшыся тварам да шчыліны ў дзверах, нібы прагны зрок яго да апошняй хвіліны не мог адарвацца ад святла і радасці вольнага знадворнага свету. Том расчуліўся. Ён з практыкі ведаў, якія пакуты павінен быў перацярпець гэты няшчасны. Яму было шкода метыса, але ў той-жа час, ён адчуў вялізнае палягчэнне, і толькі цяпер добра зразумеў, якім вялікім цяжарам ляжаў у яго на душы вечны страх з таго дня, калі ён выкрыў на судзе гэтага лютага злодзея. Тут-жа побач ляжаў вялікі нож метыса, зламаны напалам. Тоўсты ніжні брус дзверы быў увесь пакрышаны гэтым нажом, але цяжкая праца была дарэмнай, бо знадворку пад парогам выступаў камень і з ім нож нічога не мог зрабіць. Нават, каб тут і не было каменя, праца метыса ўсероўна прапала-б дарэмна, бо і зрэзаўшы брус, ён не мог-бы праціснуцца ў шчыліну, — і ён ведаў гэта. Небарака рэзаў дрэва толькі затым, каб што-небудзь рабіць, каб як-небудзь змарнаваць цягучы час, як-небудзь заняць змучаны розум.<noinclude></noinclude> h84tr5z4kwk0dp0cp2t5rpuz3e9x17r 104 20611 84749 58474 2022-08-06T18:03:58Z Sopcan 3564 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude> Звычайна ў расколінах сцен гэтай пярэдняй часткі пячоры заўсёды былі дзесяткі сальных агаркаў, якія пакідалі тут турысты; цяпер-жа іх не відаць было аніводнага: вязень усе іх з’еў. Ён ухітрыўся нават злавіць некалькі кажаноў і таксама з’еў іх, пакінуўшы толькі косці. Няшчасны памёр галоднай смерцю. Недалёка павольна вырастаў з зямлі сталагміт, створаны на працягу вякоў каплямі вады, якія капалі з вісеўшага над ім сталактыта. Вязень адламаў верхавіну сталагміта і выдзеўбаў ямку для збірання дарагіх капель, што падалі праз кожныя дваццаць мінут з суровай рэгулярнасцю гадзінніка. Праз дваццаць чатыры гадзіны такім чынам набіралася лыжка. Індзейца Джо пахавалі недалёка ад уваходу ў пячору, і на гэтыя хаўтуры з’ехаўся народ у лодках і на конях з усіх суседніх ферм і вёсак на сем міль навакол. На другі дзень пасля гэтага Том з Гекам схаваліся ва ўтульным месцы для сур’ёзнай гутаркі. К гэтаму часу Гек ужо ведаў аб прыгодзе Тома ад валійца і ўдавы Дуглас:<noinclude></noinclude> 2me43smq3b5s4svyet9nkuw4yy38e6j 84750 84749 2022-08-06T18:04:31Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> Звычайна ў расколінах сцен гэтай пярэдняй часткі пячоры заўсёды былі дзесяткі сальных агаркаў, якія пакідалі тут турысты; цяпер-жа іх не відаць было аніводнага: вязень усе іх з’еў. Ён ухітрыўся нават злавіць некалькі кажаноў і таксама з’еў іх, пакінуўшы толькі косці. Няшчасны памёр галоднай смерцю. Недалёка павольна вырастаў з зямлі сталагміт, створаны на працягу вякоў каплямі вады, якія капалі з вісеўшага над ім сталактыта. Вязень адламаў верхавіну сталагміта і выдзеўбаў ямку для збірання дарагіх капель, што падалі праз кожныя дваццаць мінут з суровай рэгулярнасцю гадзінніка. Праз дваццаць чатыры гадзіны такім чынам набіралася лыжка. Індзейца Джо пахавалі недалёка ад уваходу ў пячору, і на гэтыя хаўтуры з’ехаўся народ у лодках і на конях з усіх суседніх ферм і вёсак на сем міль навакол. На другі дзень пасля гэтага Том з Гекам схаваліся ва ўтульным месцы для сур’ёзнай гутаркі. К гэтаму часу Гек ужо ведаў аб прыгодзе Тома ад валійца і ўдавы Дуглас.<noinclude></noinclude> c7lts05d5f25th98qs6nsg0lv7y8x8h 104 20612 84751 58368 2022-08-06T18:06:48Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>Але—як сказаў Том—яны не сказалі Геку аднаго, самага галоўнага, і аб гэтым яму і хочацца пагаварыць з прыяцелем. Твар Гека нахмурыўся. — Я ведаю, у чым справа, — сказаў Гек. — Ты быў у «нумары другім» і не знайшоў там нічога, апрача віскі. Мне ніхто не сказаў пра цябе, але я зразумеў, што гэта быў ты, і зразумеў таксама, што ты не атрымаў грошай, бо іначай ты ўжо знайшоў-бы спосаб дабрацца да мяне і паведаміць гэтую навіну. Том, мне заўсёды здавалася, што нам не дасца ў рукі гэты скарб. — Што ты, Гек? Я ніколі не даносіў на гаспадара. Ты-ж ведаеш, што ў суботу, калі мы ішлі на пікнік, у карчме ўсё было спакойна. Хіба ты не памятаеш, што ты ноччу павінен быў пільнаваць каля карчмы? — О, так! Ведаеш, мне цяпер здаецца, што гэта было даўно-даўно, які год назад. Гэта было ў тую самую ноч, калі я ішоў да ўдавы Дуглас, сочачы за гэтым д’яблам метысам.<noinclude></noinclude> d3z83l5a9wtkm6sgigxowqq9h4m6xp5 104 20613 84765 58475 2022-08-06T21:00:02Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Ты пайшоў за ім следам? — Так. Толькі аб гэтым маўчы! Я ўпэўнены, што ў яго засталіся сябры. Я не жадаю, каб яны зрабілі са мной якую-небудзь паганую штуку. А ўжо гэта ты мне можаш даць веры: каб не я, ён быў-бы цяпер у Тэхасе! І Гек пад сакрэтам расказаў усе свае прыгоды. Том да гэтага часу чуў толькі частку гэтых прыгод ад валійца. — Разумееш, — скончыў Гек, вяртаючыся да галоўнай тэмы іхняй гутаркі, — тыя, хто цягаў гарэлку з «другога нумару», выцягнулі адтуль і грошы. У кожным разе наша справа скончаная, Том. — Гек, гэтыя грошы не засталіся ў «другім нумары». — Што такое? — Гек дапытлівымі вачыма ўтаропіўся ў твар таварыша. — Том, ты зноў натрапіў на след грошай? — Гек, яны ў пячоры. У Гека загарэліся вочы. — Паўтары, што ты сказаў, Том. — Грошы ў пячоры. — Том, скажы сумленна, ты сур’ёзна гаворыш, ці жартуеш? — Сур’ёзна, Гек, я ніколі яшчэ не казаў так сур’ёзна. Хочаш пайсці са мной туды і памагчы мне ўзяць грошы? — А як-жа ж? Вядома, пайду! Толькі ці можна прабрацца туды, не заблудзіўшы? — Гек, мы смела можам прабрацца туды, зусім без рызыкі. — Добра! Але чаму ты думаеш, што грошы… — Пачакай, Гек, пакуль мы прыдзем туды. Калі мы не знойдзем грошай, я табе аддам мой барабан і ўсё, што ў мяне ёсць. Далібог, аддам! — Добра, ідзе! Калі, ты кажаш, трэба ісці? — Ды хоць зараз, калі ты згодзен. У цябе сілы хопіць? — А далёка ісці да пячоры? Я ўжо тры ці чатыры дні на нагах, але больш мілі мне не прайсці, — прынамсі я так думаю, што не прайсці.<noinclude></noinclude> sj9psyafrc7w2tspkxswwv29zycfptl 104 20614 84767 58476 2022-08-06T21:03:28Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Кожнаму іншаму, апрача мяне, прышлося-б ісці міль пяць, але я цябе павяду туды карацейшай дарогай, якую, апрача мяне, ніхто не ведае. Я цябе завязу туды ў лодцы, Гек, давязу да самага месца і сам буду грабсці туды і назад, — табе не прыдзецца рук стамляць. — Едзем зараз, Том! — Добра! Нам трэба ўзяць хлеба і мяса, ды люлькі, ды пусты мяшок, ды два-тры клубкі шпагату ад папяровага змея, ды яшчэ гэтых толькі што выдуманых штучак, якія называюцца сярнічкамі. Колькі разоў я шкадаваў, што іх не было ў мяне, калі я сядзеў там у пячоры. Пасля поўдня хлопчыкі, скарыстаўшы адсутнасць суседа, узялі яго лодку і адправіліся ў дарогу. Калі яны праехалі некалькі міль, Том сказаў: — Бачыш вунь тую кручу, што ідзе ўніз ад «пячорнай западзіны»? Яна здаецца гладкай і<noinclude></noinclude> afbz2yehn18qija4x0o8f8n2cjyx7h4 104 20615 84768 58371 2022-08-06T21:08:33Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>роўнай, адны толькі кусты, усе падобныя адзін да аднаго. Але вунь там, дзе апоўзень, бачыш, бялеецца нешта? Гэта мой знак, — мы тут і выйдзем. Яны прысталі да берага. — Вось адсюль, дзе стаім, Гек, ты можаш дакрануцца вудачкай да той дзверы, праз якую я вылез. Паспрабуй, брат, знайсці яе. Гек вышукаў усё навакол і нічога не знайшоў. Том з гонарам палез у самую гушчу кустоў, кажучы: — Во ён! Гэта самы патаемны лаз ва ўсіх тутэйшых месцах. Толькі глядзі, нікому ні гу-гу! Я даўно ўжо збіраюся ісці ў разбойнікі, ды ўсё зручнага прыстанішча не знаходзілася, такога, як гэтае, а без прыстанішча, як вядома, разбойнічаць немагчыма. А цяперака мы знайшлі і нікому пра яго не скажам, хіба толькі Джо Гарперу ды Бэну Роджэрсу, — бо трэба-ж набраць банду, а калі ўдвох, дык якія-ж гэта разбойнікі! Банда Тома Соўэра — ці не дзівосна гэта гучыць, Гек? — Але, Том, дзівосна. А каго-ж мы будзем грабіць? — О, каго прыдзецца! Праезджых, прахожых людзей, як належыць разбойнікам. — І забіваць іх? — Не, не заўсёды. Лепш трымаць іх у палоне ў пячоры, пакуль не заплоцяць выкуп! — А што гэта такое — выкуп? — Грошы, значыцца. Ім кажуць сабраць з сваіх прыяцеляў, колькі яны там могуць, і калі праз год яны не заплоцяць выкупу, тады іх забіваюць. Але жанчын нельга забіваць, Жанчыны заўсёды красуні і багатыя і страшэнна баяцца. У іх адбіраюць гадзіннікі і ўсё такое, але гаварыць з імі трэба заўсёды далікатна і зняўшы капялюш. Разбойнікі надзвычайна далікатны народ! Гэта ва ўсіх кнігах гаворыцца. Ну, жанчыны, звычайна, пачынаюць кахаць разбойнікаў. Пасядзеўшы ў пячоры тыдзень-другі, яны перастаюць плакаць і потым ужо самі не хочуць пакідаць разбойнікаў. Так ва ўсіх кнігах пішуць.<noinclude></noinclude> t5bp6pxnlr0ec650yrlj4u3rshk9y2o 104 20616 84773 58477 2022-08-06T21:14:10Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — А гэта-ж цудоўна, Том! Гэта, мусіць, лепш нават, як быць піратам. — Ну але, лепш… з усіх бакоў — бліжэй да дому і наогул… Тымчасам хлопчыкі перацягнулі з лодкі ўсе рэчы і праз дзіру ўлезлі ў пячору. Том ішоў наперадзе. Яны дайшлі да стромкага канца падземнага калідора, прымацавалі свае вяроўкі да выступа скалы і рушылі далей. Праз некалькі крокаў яны апынуліся каля крыніцы, і Том адчуў, як дрыжыкі пайшлі па ўсім яго целе. Ён паказаў Геку рэштку кнота, прылепленага да скалы і расказаў, як яны з Бэкі сачылі за знікаючым полымем. Хлопчыкі, самі таго не заўважаючы, сцішылі голас да шэпту: цішыня і цемра навакол прыгняталі іх. Яны завярнуліся ў другі калідор і ўсё ішлі, пакуль не дабраліся да «пляцоўкі для скакання». Пры святле свечак выявілася, што пад пляцоўкай была не прорва, а толькі стромкі гліністы спуск, футаў на дваццаць-трыццаць глыбіні. — Цяпер я нешта пакажу табе, Гек, — шапнуў Том. Ён высока падняў сваю свечку. — Зазірні за рог, як мага далей. Бачыш вунь там, на вялікім камені, копаццю выведзена? — Том, гэта {{Разбіўка|крыж}}! — Разумееш, дзе «нумар другі»!? Пад крыжам — а? Зразумеў? Тут я і бачыў індзейца Джо са свечкай у руках. Гек уздрыгнуўся і дрыжачым голасам прамовіў: — Том, пойдзем адсюль! — Як! — Пакінуць скарб? — Але, пакінуць. Здань індзейца Джо, пэўна, бадзяецца ў гэтай пячоры. — Не, Гек, не! Ён, калі і бадзяецца, дык у тым месцы, дзе памёр метыс, ля ўваходу ў пячору, за пяць міль адсюль. — Не, Том, няверна ты гаворыш. Ён будзе хадзіць іменна каля грошай, грошы сцерагчы. Здані заўсёды так, я ведаю, і ты таксама.<noinclude></noinclude> 1nkq43j0txmt26l1dkzn51ddwhov768 84777 84773 2022-08-06T21:15:00Z Sopcan 3564 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — А гэта-ж цудоўна, Том! Гэта, мусіць, лепш нават, як быць піратам. — Ну але, лепш… з усіх бакоў — бліжэй да дому і наогул… Тымчасам хлопчыкі перацягнулі з лодкі ўсе рэчы і праз дзіру ўлезлі ў пячору. Том ішоў наперадзе. Яны дайшлі да стромкага канца падземнага калідора, прымацавалі свае вяроўкі да выступа скалы і рушылі далей. Праз некалькі крокаў яны апынуліся каля крыніцы, і Том адчуў, як дрыжыкі пайшлі па ўсім яго целе. Ён паказаў Геку рэштку кнота, прылепленага да скалы і расказаў, як яны з Бэкі сачылі за знікаючым полымем. Хлопчыкі, самі таго не заўважаючы, сцішылі голас да шэпту: цішыня і цемра навакол прыгняталі іх. Яны завярнуліся ў другі калідор і ўсё ішлі, пакуль не дабраліся да «пляцоўкі для скакання». Пры святле свечак выявілася, што пад пляцоўкай была не прорва, а толькі стромкі гліністы спуск, футаў на дваццаць-трыццаць глыбіні. — Цяпер я нешта пакажу табе, Гек, — шапнуў Том. Ён высока падняў сваю свечку. — Зазірні за рог, як мага далей. Бачыш вунь там, на вялікім камені, копаццю выведзена? — Том, гэта {{Разбіўка|крыж}}! — Разумееш, дзе «нумар другі»!? Пад крыжам — а? Зразумеў? Тут я і бачыў індзейца Джо са свечкай у руках. Гек уздрыгнуўся і дрыжачым голасам прамовіў: — Том, пойдзем адсюль! — Як! — Пакінуць скарб? — Але, пакінуць. Здань індзейца Джо, пэўна, бадзяецца ў гэтай пячоры. — Не, Гек, не! Ён, калі і бадзяецца, дык у тым месцы, дзе памёр метыс, ля ўваходу ў пячору, за пяць міль адсюль. — Не, Том, няверна ты гаворыш. Ён будзе хадзіць іменна каля грошай, грошы сцерагчы. Здані заўсёды так, я ведаю, і ты таксама.<noinclude></noinclude> anuydc2n85v1rdouc9cqwlhf0tyt5qz 104 20617 84779 58478 2022-08-06T21:20:10Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Глупства! Глупства! Давай злезем у ніз і будзем аукаць скрыні. Том палез першы, высякаючы па дарозе ступенькі ў гліністым спадзе. Гек следваў за ім. У невялікую пячору, дзе стаяла скала, выходзілі чатыры калідоры. Хлопчыкі даследвалі тры з іх і нічога не знайшлі, апрача невялікай нішы; у бліжэйшым ад скалы калідоры былі пасланыя коўдры, вісеў стары кацялок, валялася скура ад шынкі і некалькі чыста абгрызеных птушыных касцей, але грошай не было. Хлопчыкі ўсё вышныралі і вышукалі, але дарэмна. Нарэшце Том сказаў: — Ён казаў: «пад крыжам». Гэта і ёсць пад крыжам. Не могуць-жа ж яны быць пад самай скалой: яна-ж шчыльна злучаецца з зямлёй. Яны пашукалі яшчэ, а потым прыселі адпачыць. Гек нічога не мог прыдумаць. Нарэшце Том сказаў: — Глядзі, Гек, на адным баку скалы відаць сляды ног і сальныя плямы ад свечкі на гліне, а з другога боку, нічога няма. Чаму гэта так? Я ўпэўнены, што грошы пад скалой. Я зараз пакапаюся ў гліне. — Нядрэнная думка, Том! — жвава падхапіў Гек. Том выцягнуў свой ножык і як толькі зрабіў маленечкую ямку, ножык стукнуўся аб нешта драўлянае. — Гек, ты чуеш? Гек сам ужо старанна капаў, дапамагаючы яму. Хутка яны дакапаліся да дошак, якія закрывалі адтуліну, што вяла пад скалу. Том пралез у сярэдзіну і выцягнуў руку са свечкай, але не мог асвятліць усёй расколіны да канца і парашыў даследваць яе. Нахіліўшыся, як мага, ён пайшоў далей. Вузкі, звілісты ход паступова паглыбляўся ў зямлю. Том ішоў наперадзе, Гек следам за ім. Яны завярнулі направа, потым налева, прайшлі яшчэ згіб, і раптам Том крыкнуў: — Гек, глянь сюды! Гэта быў той куфэрак са скарбам, а побач з ім пустая скрынка ад пораху, пара стрэльбаў у скураных чахлах,<noinclude></noinclude> 24j7awrjvd888lzu7b2ojrxtaim1kix 104 20618 84780 58631 2022-08-06T21:24:14Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>скураны пояс і рознае барахло, замочанае вадой, якая капала зверху. — Вось дзе яно! — сказаў Гек, запускаючы руку ў цмяныя манеты. — Ну, Том, багатыры-ж мы з табою цяпер! — Гек, я заўсёды быў упэўнены, што мы разбагацеем. Цяпер грошы нашы, гэта ўжо напэўна! Але няма чаго тут валаводзіцца, — трэба выносіць скрынку. Дай паглядзець, ці здолею я падняць яе. Скрынка важыла фунтаў пяцьдзесят. Том сяк-так мог яшчэ падняць яе, але несці не мог. — Я так і думаў, — сказаў ён, — яна мне і на выгляд здалася важкай, —памятаеш, калі яны неслі яе там, у доме са зданямі? Вось і добра, што мне прышло ў галаву захапіць з сабою мяшкі. Хлопчыкі перасыпалі грошы ў мяшкі і ўсцягнулі іх на скалу. — Цяпер давай перанясем стрэльбы і ўсё іншае, — прапанаваў Гек.<noinclude></noinclude> te91r46ux01wxorozfxlskjflv4ujze 104 20619 84781 58479 2022-08-06T21:29:16Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Не, Гек, пакінем іх там. Яны акурат спатрэбяцца, калі мы пачнем разбойнічаць. Мы там і будзем іх трымаць і тамака-ж будзем наладжваць оргіі. Гэта надзвычайна добрая мясціна для оргій. — А што гэта за оргіі? — Не ведаю. Але ў разбойнікаў заўсёды бываюць оргіі, — значыцца, і нам прыдзецца іх рабіць. Ну, хадзем, Гек; мы і так даўно тут сядзім. Час не ранні, ды і згаладаўся я вельмі. Мы ўжо там на лодцы паямо і пакурым. Яны вышлі з густога хмызняку, асцярожна агледзеліся навакол, убачылі, што бераг пусты, перабраліся ў лодку і пачалі закусваць. Калі сонца пачало схіляцца да гарызонта, яны рушылі назад. Том увесь час веславаў, трымаючыся каля берага, бо плысці прыходзілася супроць цячэння, і весела балбатаў з Гекам. Калі сцямнелася, яны прысталі да берага. — Ну, Гек, — сказаў Том, — цяпер мы пакуль што схаваем грошы пад страхой дрывотніка ўдавы Дуглас, а раніцою я прыду, мы іх палічым і падзелім, а потым пашукаем надзейнае месца ў лесе, каб закапаць іх. Ты пакуль застанься тут і сцеражы грошы, а я збегаю, прывалаку тачку Бэні Тэйлора. Я мігам вярнуся. Ён знік і сапраўды хутка вярнуўся з тачкай, палажыў у яе абодва мяшкі, прыкрыў нейкай анучкай, і хлопчыкі пачалі ўзбірацца на гару, пхаючы перад сабой тачку. Дайшоўшы да дома валійца, яны спыніліся адпачнуць. І калі яны хацелі ўжо ісці далей, на парозе з’явіўся гаспадар. — Эй, хто тут? — Гек і Том Соўэр. — Гэта добра! Ідзіце за мной, хлапчукі, мы вас даўно чакаем. Ну, марш наперад скокам! Я павязу вашу тачку. Але-ж яна не вельмі лёгкая. Што ў вас там? Цэгла, ці што, або старое жалеза? — Старое жалеза. — Я так і думаў. Нашы хлапчукі гатовы патраціць колькі хочаш часу на здабыванне старога лому, за які ім<noinclude></noinclude> 4woueroasr0g820p6zgb3jzyq9xm1fm 104 20620 84782 58376 2022-08-06T21:33:52Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>дадуць шэсць цэнтаў на ліцейным заводзе, а за працу, дык не бяруцца, хоць яна прынесла-б удвая больш. Але такая ўжо чалавечая натура! Ну, марш, жывей! Але хлопчыкі пацікавіліся, чаму-ж гэта ім трэба спяшацца. — Вось прыбяжыце да ўдавы Дуглас, тады даведаецеся. Гек, які на сваім вяку прызвычаіўся да дарэмных абвінавачанняў, спытаўся з трывогай: — У чым справа, містэр Джонс? Мы нічога дрэннага не зрабілі. Валіец аж пакаціўся ад смеху. — Не ведаю, Гек, не ведаю, мой хлопчык. Наконт гэтага нам нічога не вядома. Але-ж ты сябруеш з удавою Дуглас? — Так. У кожным разе яна становіцца да мяне добра. — Ну, вось бачыш, — чаго-ж тады баішся? Гек, які не вызначаўся асаблівай кемлівасцю, не паспеў прыдумаць адказу, як яго разам з Томам пхнулі ў гасціную да місіс Дуглас. Містэр Джонс пакінуў тачку за дзвярыма і ўвайшоў услед за імі. Гасціная была ярка асветлена, і там сабраліся ўсе важныя людзі гарадка. Тут былі Тэчэры, Гарперы, Роджэрсы, цёця Поллі, Сід, Мэры, поп, выдавец газеты і яшчэ шмат народу, усе ўбраныя па-святочнаму. Удава сустрэла хлопчыкаў так шчыра, як толькі можа гаспадыня сустрэць гасцей, якія з’явіліся да яе ў такім выглядзе, як нашы героі: запэцканыя салам і глінай. Цёця Поллі ўся пачырванела ад сораму і, нахмурыўшыся, з дакорам ківала галавой, гледзячы на Тома, але больш за ўсіх адчувалі сябе няёмка самі хлопчыкі. — Тома не было дома, — растлумачыў Містэр Джонс, — і я нават не прабаваў знайсці яго, але потым сутыкнуўся з ім і з Гекам ля самай маёй дзверы і вось паспяшаўся прывесці іх сюды. — І добра зрабілі, — сказала ўдава. — Хадзем за мной, дзеці!<noinclude></noinclude> dot3xihfffsx98sunj8vaf6nip1pj07 104 20621 84783 58480 2022-08-06T21:39:57Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> Яна прывяла іх у спальню і сказала: — Цяпер памыйцеся і пераапраніцеся. Тут два новыя касцюмы, кашулі, панчохі — усё, што трэба. Гэта, уласна кажучы, для Гека… Не, не, Гек, не дзякуй: адзін купіла я, другі містэр Джонс, але яны падыходзяць вам абодвым. Апранайцеся-ж, а калі будзеце гатовы, прыходзьце ўніз, — мы вас чакаем. '''''Раздзел ХХХІІІ''''' — Том, — сказаў Гек, — мы можам уцячы праз акно, калі толькі знайсці вяроўку; тут вокны невысока ад зямлі. — Што за глупства? Навошта нам уцякаць? — Ну, ведаеш, я не прывык бываць у такім натоўпе. Я гэтага цярпець не магу. Не пайду я туды, Том. — Глупства, нічога! А мне дык усёроўна. Я ніколечкі не баюся. Я і аб табе паклапачуся. На парозе з’явіўся Сід. — Том, цёця чакала цябе ўвесь час пасля абеду. Дзе ты быў? Мэры падрыхтавала табе святочны гарнітур; усё непакоілася, дзе ты. Што гэта ў цябе на адзенні — сала, гліна? — Містэр Сід, раю вам займацца ўласнымі справамі і не соваць нос у чужыя. Але што гэта яны выдумалі? дзеля чаго? — Ды проста ўдава наладжвае ў сябе свята, як яна гэта часам робіць. На гэты раз яна дае вячэру ў гонар валійца і яго сыноў за тое, што яны выратавалі яе з бяды тады ўначы. І ведаеце, што я вам скажу, — калі толькі, вядома, вы хочаце? — Ну, што такое? — А вось, што: стары містэр Джонс збіраецца сёння нечым усіх здзівіць, але я падслухаў іхні сакрэт, калі ён сёння расказваў яго цётцы, і думаю, што цяпер ужо гэта ні для каго не сакрэт. Усе ведаюць, нават і ўдава, хоць яна і прытвараецца, што не ведае. Вядома, містэру Джонсу<noinclude></noinclude> 2ry0qzgs13rk96acb4qr8wp6jz1sf1i 104 20622 84784 58378 2022-08-06T21:46:04Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>трэбабыло прывесці сюды Гека. Без Гека нічога і не вышла-б з яго сакрэта. — Ды ў чым-жа сакрэт, Сід? — А ў тым, што гэта Гек прасачыў разбойнікаў да дома ўдавы. Містэр Джонс думае, што ён зробіць усім вялікі сюрпрыз, а на справе нічога і не выйдзе. Сід хіхікнуў, відаць, вельмі задаволёны, што ў старога сюрпрыз не выйдзе. — Сід, гэта ты ўсім расказаў? — Ці не ўсёроўна, хто сказаў?Ведаюць — і ўсё. — Сід, ва ўсім горадзе ёсць толькі адзін чалавек, які можа зрабіць такую подласць, — і гэта ты! Каб на месцы Гека быў ты, ты ўцёк-бы з гары і нікому не сказаў-бы пра разбойнікаў. Ты толькі і здольны на подласці і цярпець не мажаш, калі перад табой каго-небудзь хваляць за добры ўчынак. Вось табе! А падзякі не трэба, як казала місіс Дуглас. — І Том выцягаў брата за вушы і выпхаў яго за дзверы. — Цяпер ідзі сабе! А калі паскардзішся цётцы, глядзі, заўтра яшчэ не тое будзе. Праз некалькі мінут госці ўдавы ўжо сядзелі за сталом і вячэралі: дарослыя за галоўным сталом, а дзеці — побач, за маленькімі бакавымі столікамі, паводле звычаю таго часу і той мясцовасці. За апошняй стравай містэр Джонс сказаў маленькую прамову. Ён падзякваў удаву за гонар, зроблены яму і яго сынам, але ў той-жа час растлумачыў, што ўся заслуга належыць не ім, а трэцяй асобе, скромнасць якой і г. д. і г. д. Містэр Джонс вельмі ўдала падрыхтаваў слухачоў да раскрыцця сакрэту ўдзелу Гека ва ўсёй гэтай справе, але цікавасць да яго расказу была значна зменшана папярэднім выкрыццём, і здзіўленне выявілася не так шумна, як гэта магло быць пры іншых умовах. Тым не менш місіс Дуглас прытварылася, нібы яна вельмі здзіўлена, і выказала Геку такія пахвалы і такую падзяку, што той бадай забыўся на сваё цёмнае становішча і на новае адзенне, якое перашкаджала яму.<noinclude></noinclude> dvptji9oun7ntk1k9nxpt27dxy3ruk6 104 20623 84785 58481 2022-08-06T21:51:25Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> Місіс Дуглас абвясціла, што яна парашыла ўзяць Гека да сябе ў дом і даць яму адукацыю, а потым памагчы яму знайсці сабе які-небудзь занятак. Тут выступіў Том. — Гек не мае патрэбы ў гэтым, — сказаў ён. — Гек сам багаты чалавек. Каб усе госці не былі такога добрага выхавання, яны, безумоўна, сустрэлі-б дружным рогатам гэты наіўны жарт, але і маўчанне вышла досыць няёмкім, і Том паспяшаўся парушыць яго: — У Гека ёсць свае грошы. Вы можаце не даваць мне веры, але ў яго ёсць куча грошай. Не смейцеся, калі ласка, я вам зараз пакажу. Пачакайце хвілінку! Том выбег з пакою. Усе з недаўменнем і цікавасцю глядзелі адзін на аднаго і на Гека, але той маўчаў, як забіты. — Сід, што такое з Томам? — спытала цёця Поллі. — Ён… не, з гэтым хлопчыкам ніколі не ведаеш, чаго чакаць. Я за сваё жыццё… Цёця Поллі не скончыла фразы, бо ўвайшоў Том, згінаючыся пад цяжарам двух мяшкоў. Ён высыпаў на стол кучу золата і ўрачыста ўсклікнуў: — Во! Што я вам казаў? Палова ўсяго гэтага належыць Геку, а другая мне! Убачыўшы столькі золата, гледачы затаілі дыханне. Некалькі хвілін ніхто не мог вымавіць ні слова, потым, вядома, усе патрабавалі тлумачэння. Том ахвотна даў яго. Расказ яго быў доўгі, але востра цікавы. Яго амаль не прыпынялі, каб не парушыць ачаравання. Калі ён скончыў, містэр Джонс сказаў: — Я думаў, што падрыхтаваў для публікі маленькі сюрпрыз, але ў параўнанні з гэтым мой сюрпрыз нічога не варты. Гэта я сам скажу! Палічылі грошы. Іх аказалася больш за дванаццаць тысяч далараў. Такой сумы адразу ніхто з прысутных і ў вочы не бачыў.<noinclude></noinclude> 4u4npenhlyua95d9ywsftw5r4j5dc2s 104 20624 84786 58387 2022-08-06T21:57:58Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> '''''Раздзел ХХХІV''''' Удача, якая трапіла на долю Тома і Гека, у такім глухім гарадку, як Пітэрсборо, зрабіла, вядома, вялізнае ўражанне. Такая вялікая сума грошай ды ўсё чыстым золатам — гэта здавалася проста непраўдападобным. Пра знаходку гаварылі, перагаварвалі з захапленнем, а некаторыя абываталі ледзь не страцілі розум ад такога незвычайнага ўзбуджэння. У Пітэрсборо і ваколічных вёсках ператрэслі ўсе дамы, дзе вадзілася «погань», уздзёрлі кожную дошку з падлогі, капаліся пад фундаментам, шукаючы скарбы, — і не хлопчыкі, а дарослыя мужчыны, да таго-ж людзі сур’ёзныя, паважныя, зусім не лятуценнікі. Тома з Гекам песцілі, завіхаліся каля іх, дзівіліся на іх, куды-б яны ні з’явіліся. Хлопчыкі не маглі прыпомніць, каб калі-небудзь раней хто-небудзь звяртаў увагу на іхнія словы; цяперака-ж кожная іхняя заўвага паўтаралася ўсімі, як нешта каштоўнае; у кожным іхнім учынку бачылі нешта асаблівае, нібы яны ўжо страцілі здольнасць рабіць і казаць звычайныя рэчы; мала гэтага, нават у ранейшым іхнім жыцці вышуквалі словы і факты, якія-б дзівілі сваёй арыгінальнасцю. У мясцовай газеце надрукаваны былі біяграфіі абодвых хлопчыкаў. Удава Дуглас палажыла ў банк грошы Гека, а суддзя Тэчэр, па просьбе цёці Поллі, зрабіў тое самае для Тома. Суддзя Тэчэр адчуў вялікую павагу да Тома. Ён казаў, што звычайны хлопчык ніколі не здолеў-бы вывесці яго дачку з пячоры. Калі-ж Бэкі, пад сакрэтам, расказала бацьку, як Том даў сябе адлупцаваць замест яе ў школе, суддзя быў расчулены, і, калі яна пачала прасіць яго, каб ён не асуджаў Тома за ману, якую яму прышлося сказаць для таго, каб выратаваць яе з бяды і ўскласці гэтую бяду на ўласныя плечы, — судзя ў захапленні абвясціў, што гэта была высокая, багародная, самаахвярная хлусня. Бэкі ніколі яшчэ не бачыла свайго бацьку такім велічным, як у тую мінуту, калі ён казаў гэта, шпарка шагаючы па пакоі<noinclude></noinclude> p06krk4li5o4v2fmxczmqg2blzzckwa 104 20625 84787 58381 2022-08-06T22:04:34Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>і прытупваючы нагой. Яна зараз-жа пайшла і перадала ўсё Тому. Суддзя Тэчэр спадзяваўся ўбачыць калі-небудзь Тома вялікім адвакатам ці вялікім палкаводцам. Ён казаў, што паклапаціцца аб тым, каб хлопчыка прынялі ў нацыянальную ваенную акадэмію, а потым, каб ён праслухаў курс у лепшай школе юрыдычных навук і такім чынам падрыхтаваўся да абодвух гэтых кар’ер. Багацце, якое дасталося Гекльберы Фіну, і пратэктарства ўдавы Дуглас прывялі Гека ў грамадства, не — уцягнулі, уціснулі яго туды сілком, і яго пакуты перавышалі яго сілы. Служанкі ўдавы мылі яго і чысцілі яму адзенне, зачосвалі і прыгладжвалі яму валасы, на ноч укладвалі яго спаць у абсалютна чыстую пасцелю, дзе на прасціне і коўдры не было ніводнай бруднай плямкі, якую ён мог-бы шчыра прыціснуць да свайго сэрца; прымушалі яго есці нажом і вілкай з талерак і місак, карыстацца сарвэткай, вучыцца па кнізе, хадзіць у царкву, гаварыць так зграбна, што ў яго словы застравалі ў роце. Куды ні павярніся, усюды путы і кайданы скоўвалі яго па руках і па нагах, і бар’еры загараджвалі яму дарогу. На працягу трох тыдняў ён мужна цярпеў свае нягоды, але потым, у адзін добры дзень, знік. Цэлых двое сутак хвалявалася місіс Дуглас, усюды шукаючы яго. Публіка была ў поўным недаўменні. Гека шукалі на горах і ў далінах, вышукалі нават раку, шукаючы яго цела. Нарэшце, на трэці дзень раніцою Тому Соўэру прышла ў галаву добрая думка — пашукаць у пустых адрынах за пакінутай бойняй, і ў адной з іх ён знайшоў уцекача. Гек спаў. Ён толькі што паснедаў, недзе сцягнутымі аб’едкамі, і цяпер, выкурыўшы люльку, з камфортам адпачываў. Ён быў нямыты, нячосаны і адзеты ў ранейшыя лахманы, якія рабілі яго такім цікавым у тыя дні, калі ён быў яшчэ вольны і шчаслівы. Том пабудзіў яго, расказаў, колькі прыкрасці ён зрабіў усім, і ўгаварваў яго вярнуцца дадому. Твар Гека страціў спакойны выгляд і зрабіўся сумным.<noinclude></noinclude> kyctdkqup3ijo774dy4161cnyce9l94 104 20626 84788 58482 2022-08-06T22:09:38Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Не скажы пра гэта, Том, — сказаў ён. — Я прабаваў, але нічога не выходзіць, Том! Не для мяне ўсё гэта, не прывык я да гэтага. Удава добрая да мяне і ласкавая, але не магу я сцярпець усіх іхных выдумак! Яна, напрыклад, прымушае мяне ўставаць кожную раніцу ў адзін і той-жа час, мыцца загадвае; усю галаву мне падралі, чэшучы, і спаць мне не дазваляюць у дрывотніку, — калі ласка, лажыся ў ложку. А гэта праклятае адзенне! Разумееш, Том, я ў ім проста душуся! Яно, здаецца, не прапускае паветра, і такое яно — чорт бы яго пабраў! — прыгожае, што ў ім нельга ні сесці на зямлю, ні легчы, ні качацца па ёй. Я не катаўся на дзверах скляпоў вось ужо, здаецца, цэлыя гады! Удава есць па званку, кладзецца па званку, устае па званку, — усё так страшэнна правільна, што проста цярпець няма моцы. — Ды ўсюды-ж так, Гек.<noinclude></noinclude> jvmstjbq2opjbaafe3hhy14qyup643u 104 20627 84789 58483 2022-08-06T22:19:13Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude> — Том, гэта мне зусім усёроўна. Я не {{Разбіўка|ўсюды}}, і цярпець больш не магу. Гэта проста смерць — быць так звязаным па руках і па нагах. Гэта мяне ў магілу загоніць! Мне ўжо ежа ў горла не лезе. Здаецца, хутка і дыхнуць без дазволу нельга будзе. Мяне прымушаюць гаварыць так мудрона, што ў мяне і наогул гаварыць прапала ахвота. Мне даводзіцца часам ісці на гару, каб добра вылаяцца і пацешыць сваю душу, — а то я не вытрымаў-бы! Удава мне не дазваляе курыць, не дазваляе ні крычаць, ні пазяхаць, ні пацягвацца, ні чухацца пры кім-небудзь. Мне трэба было ўцячы, Том, неабходна было! І потым хутка пачнуцца заняткі ў школе; мажліва, мяне яшчэ і туды пасылаць будуць, — ну, а гэта я зусім не вытрымаю! Бачыш, Том, мабыць багацце не для мяне. Ад яго толькі прыкрасць і непрыемнасці, — проста ўвесь час смерці жадаеш. А вось гэтае рыззё для мяне, і больш з ім разлучацца я не жадаю. Ніколі не здарылася-б са мною такая бяда, каб не гэтыя праклятыя грошы. Том, вазьмі ты сабе, калі ласка, маю долю і карыстайся ёю як сваёй, а мне выдавай часам толькі па дзесяць пенсаў — і то не часта, бо мне падабаецца толькі тое, што не лёгка даецца. А ты за гэта ідзі і адпрасіся за мяне ў удавы. — Кінь, Гек, ты ведаеш, што я не магу, — гэта нячэсна. І… калі ты пастараешся яшчэ трохі, то потым прывыкнеш. — Прывыкну? Хіба можна прывыкнуць сядзець на распаленай пліце… Не, Том, не хачу я быць багатым, не хачу жыць у гэтых агідных вылізаных дамах. Я люблю лес, рэчку, люблю начаваць у бочках, — вось гэта для мяне. Акурат цяпер, калі ў нас ёсць і стрэльбы, і пячора, і ўсё, што патрэбна для разбою, — трэба-ж было трапіць гэтым грошам і ўсё папсаваць. Том паспяшаўся скарыстаць гэтую тэму: — Пачакай, Гэк, багацце-ж не перашкодзіць мне зрабіцца разбойнікам. — Ну? Ды ты гэта ўзапраўду, Том? — Яй-права, узапраўду. Але-ж толькі цябе нельга будзе<noinclude></noinclude> ff8ce7jsgsa30hdoxfca6ervhi3ycnb 104 20628 84790 58384 2022-08-06T22:23:22Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>прыняць у банду, Гек, калі ты не будзеш мець прыстойнага выгляду і адзення. Радасць Гека была атручана. — Нельга будзе прыняць мяне? Як нельга? Ты-ж прыняў мяне ў піраты! — Так, але гэта іншая справа. Разбойнік благароднейшы за пірата: ён і трымаць сябе павінен лепш. — Але паслухай, Том! Ты-ж заўсёды быў маім сябрам: ты не выставіш мяне, — так, Том? Ты гэта не зробіш? Скажы! — Гек, я, вядома, хацеў-бы мець цябе сваім таварышом, але што скажуць людзі? Яны скажуць: «Фу! Банда Тома Соўэра! Ды там усё нейкія валацугі!» І яны будуць намякаць на цябе. Гэта-ж табе самому будзе непрыемна, ды і мне таксама. Гек хвіліну маўчаў, заняты ўнутранай барацьбой. Нарэшце ён сказаў: — Добра, Том. Калі ты абяцаеш узяць мяне ў тваю банду, я вярнуся на месяц да ўдавы Дуглас і пастараюся прывыкнуць. Толькі ты ўжо вазьмі мяне. — Добра, Гек, абяцаю! Пойдзем, браце, а я папрашу ўдаву, каб яна не надта прыціскала цябе. — Праўда, праўда, папросіш, Том? Вось гэта добра! Калі яна не будзе прыціскаць у самым галоўным, то я буду курыць ціханька і лаяцца таксама ціханька і як-небудзь перацярплю. Калі-ж ты збярэш банду і пачнем разбойнічаць? — О, хутка! Мы можа сёння-ж увечары збярэм хлапцоў і зробім прысвячэнне. — Што такое зробім? — Прысвячэнне. — Гэта што за штука? — Гэта значыць, што мы ўсе паклянемся стаяць адзін за аднаго і не выдаваць таварышоў, нават калі нас парэжуць на кавалкі, і забіваць кожнага, хто пакрыўдзіць каго-<noinclude></noinclude> kt4sn8zn8eq2uk6yw8st78eqte89f7i 104 20629 84791 58385 2022-08-06T22:26:11Z Sopcan 3564 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>небудзь з нашай банды, і не толькі яго, але і ўсіх членаў яго сям’і. — Вось гэта здорава, Том! — Але. А прысягу трэба даваць абавязкова ў поўнач, у самым глухім месцы, якое толькі можна знайсці, — самае лепшае ў доме, дзе водзяцца здані. — У поўнач? — Ну, але. А прысягаць мы будзем на чыёй-небудзь магіле і распісвацца крывёю. — Вось гэта так! Гэта куды цікавей, як быць піратам. Хай ужо так, Том, я буду трымацца ўдавы, пакуль не зыйдуся зусім, і калі зраблюся сапраўдным, заўзятым разбойнікам, і ўсе загамоняць пра мяне, — яна сама будзе ганарыцца, што вывела мяне ў людзі.<noinclude></noinclude> 2dcdbjn53omo6ywburncs8dd2b41xlh 84792 84791 2022-08-06T22:26:57Z Sopcan 3564 /* Не правераная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sopcan" /></noinclude>небудзь з нашай банды, і не толькі яго, але і ўсіх членаў яго сям’і. — Вось гэта здорава, Том! — Але. А прысягу трэба даваць абавязкова ў поўнач, у самым глухім месцы, якое толькі можна знайсці, — самае лепшае ў доме, дзе водзяцца здані. — У поўнач? — Ну, але. А прысягаць мы будзем на чыёй-небудзь магіле і распісвацца крывёю. — Вось гэта так! Гэта куды цікавей, як быць піратам. Хай ужо так, Том, я буду трымацца ўдавы, пакуль не зыйдуся зусім, і калі зраблюся сапраўдным, заўзятым разбойнікам, і ўсе загамоняць пра мяне, — яна сама будзе ганарыцца, што вывела мяне ў людзі.<noinclude></noinclude> q8zrh3r2n9just2qjpbbcf57cf3uwrr 0 20630 84778 62711 2022-08-06T21:16:15Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Прыгоды Тома Соўэра | аўтар = Марк Твэн | арыгінал = [[:en:The Adventures of Tom Sawyer|The Adventures of Tom Sawyer]] | пераклад = Янка Маўр | год = 1876 (пераклад 1935) | сэкцыя = Аповесць | папярэдні = | наступны = }} {{Вікіпэдыя|Прыгоды Тома Соера|Прыгоды Тома Соўэра}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Tven.Pryhody Toma Souera.pdf" from=3 to=208/> </div> ---------- {{Крыніцы}} [[en:The Adventures of Tom Sawyer]] [[Катэгорыя:Проза Марка Твэна]] [[Катэгорыя:Пераклады Янкі Маўра]] [[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]] [[Катэгорыя:Аповесці]] [[Катэгорыя:Творы 1935 года]] [[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]] 50yi3p1cvoolvpxmae1pro5bpswggrd 0 26550 84888 76623 2022-08-07T10:46:31Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Неадназначнасьць}} [[File:Biełarusy, Mahiloŭ. Беларусы, Магілёў (1882) (2).jpg|right|200px]] * [[Беларус (Каганец)|Беларус]] (1899) — верш [[Аўтар:Карусь Каганец|Каруся Каганца]]. * [[Беларус (Купала)|Беларус]] (1910) — верш [[Аўтар:Янка Купала|Янкі Купалы]]. * [[Беларус (Мілюць)|Беларус]] — верш [[Аўтар:Алесь Мілюць|Алеся Мілюця]]. d1stueliwdifc8sa8p1pefxku8x19uu 0 27626 84889 81078 2022-08-07T10:46:52Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Неадназначнасьць}} [[File:Waltzing together statue.jpg|right|250px]] * [[Санэт (Арвэр/Багдановіч)|Санэт]] (1900) — верш [[Аўтар:Алексіс-Фелікс Арвер|Алексіс-Фэлікса Арвэра]], пераклад [[Аўтар:Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]]. * [[Санэт (Багдановіч)|Санэт]] (?) — некалькі вершаў [[Аўтар:Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]]. * [[Санет (Мілюць)]] '''Глядзіце таксама''' * [[:Катэгорыя:Санеты]] 786sn6iazdsu9u121bxd7abjlv4li8v 0 28025 84843 83145 2022-08-07T09:15:41Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Адаму Кіркору | аўтар = Арцём Вярыга-Дарэўскі | год = | пераклад = | секцыя = Верш | папярэдні = [[Хрыстаматыя беларускае літаратуры. ХІ век—1905 год/В. Каратынскі/З «Гутаркі старога дзеда»|З „Гутаркі старога дзеда“]] | наступны = [[Хрыстаматыя беларускае літаратуры. ХІ век—1905 год/А. Дарэўскі-Вярыга/З альбому/I|Беларускі дудару!]] | анатацыі = }} <pages index="Хрыстаматыя беларускае літаратуры. ХІ век—1905 год.pdf" from=179 to=179 onlysection="Адаму Кіркору"/> ----------- {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Вершы Арцёма Вярыгі-Дарэўскага]] [[Катэгорыя:Творы пра Адама Кіркора]] [[Катэгорыя:Творы XIX стагоддзя]] gs39isaqu0bpcb4bih4foh849bp9gck 104 28573 84674 2022-08-06T12:17:37Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> — Яна хутка скончыць, — сказала дачка. — Была злачынніца, якую называлі Эліс Марвуд, яшчэ маладая дзяўчына, але ўжо пакінутая і адвержаная. І яе судзілі і прыгаварылі. Ах, божа мой, як разважалі аб гэтым джэнтльмены на судзе! І як унушальна гаварыў суддзя пра яе абавязак і пра тое, што яна злоўжыла дарамі прыроды, нібы ён не ведаў лепш за іншых, што гэтыя дары былі для яе пракляццем! І як ён павучальна тлумачыў пра моцную руку закона! Так, вельмі моцнай аказалася гэта рука, каб выратаваць яе, калі яна была нявіннай і бездапможнай нікчэмнай малюткай! І як гэта ўсё было ўрачыста і дабрачэсна! Будзьце ўпэўнены, я часта думала аб гэтым з таго часу. Яна мацней сціснула на грудзях рукі і засмяялася такім смехам, у параўнанні з якім выццё старой здалося музычным. — Такім чынам, Эліс Марвуд саслалі за акіян, матуля, — прадаўжала яна,— і накіравалі навучацца абавязку працы туды, дзе ў дваццаць разоў менш памятаюць аб абавязку і ў дваццаць разоў больш зла, ганьбы і бясчэсця, чым тут. І Эліс Марвуд вярнулася жанчынай. Такой жанчынай, якой належала ёй зрабіцца пасля ўсяго гэтага. У свой час зноў прагучаць, напэўна, урачыстыя прамовы і красамоўныя словы, зноў з'явіцца моцная рука, і тады прыдзе канец Эліс Марвуд. Але джэнтльменам няма чаго баяцца, што яны астануцца без работы! Сотні бедных дзяцей, хлопчыкаў і дзяўчынак падрастаюць на кожнай з тых вуліц, дзе жывуць гэтыя джэнтльмены, і таму яны будуць рабіць сваю справу, пакуль не здабудуць сабе багацця. Старая абаперлася локцямі аб стол і, прыкрыўшы твар абодвума рукамі, прытварылася вельмі засмучанай — або, можа, сапраўды была засмучана. — Ну, вось! Я скончыла, матуля, — сказала дачка, кіўнуўшы галавой, нібы з мэтай спыніць гэту размову. — Я нагаварыла дастаткова! Што-б мы з вамі ні рабілі, але пра абавязак мы больш гаварыць не будзем. Думаю, што ў вас дзяцінства было такое самае, як у мяне. Тым горш для нас абодвух. Я не хачу вінаваціць вас і не хачу абараняць сябе, — навошта мне гэта рабіць? З гэтым скончана даўным-даўно. Але цяпер я жанчына — не дзяўчына, — і нам з вамі няма чаго выстаўляць напаказ сваё жыццё, як гэта зрабілі тыя джэнтльмены на судзе. ''Нам'' яно добра вядома. Хоць яна была паўшай і зняслаўленай, але твар яе і постаць вызначаліся той прыгажосцю, якую, нават у хвіліны самыя для яе невыгодныя, не мог-бы не заўважыць і няўважлівы глядач. Маці, якая назірала яе, моўчкі адважылася паціху працягнуць да яе цераз стол высахлую руку і, пераканаўшыся, што дачка гэта дазваляе, дакранулася да яе твара і пагладзіла па галаве. Адчуўшы, здаецца, што гэтыя пяшчоты старой былі шчырыя, Эліс не варушылася; і тая, асцярожна наблізіўшыся да дачкі,<noinclude></noinclude> tl2adk3xe0trkfx82txrw6j7wk30jhe 104 28574 84675 2022-08-06T12:48:45Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem> {{Разбіўка|Адвернік}}. І думаць нечага. Нам трэба пашукаць такога чалавека, Які-б пайшоў на рызыку сваім дабром, А магістрат у страты каб не ўводзіць. {{Разбіўка|Радца}}. Ці знойдзецца такі? {{Разбіўка|Адвернік}}. Свет не без добрых душ. Не толькі-ж каліта...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> {{Разбіўка|Адвернік}}. І думаць нечага. Нам трэба пашукаць такога чалавека, Які-б пайшоў на рызыку сваім дабром, А магістрат у страты каб не ўводзіць. {{Разбіўка|Радца}}. Ці знойдзецца такі? {{Разбіўка|Адвернік}}. Свет не без добрых душ. Не толькі-ж каліта, А й слава горада свайго, сталіцы, быць павінна Для сэрца блізкай кожнаму між нас, Ну, разумеецца, прынамсі тым, хто лішні Грош мае у кішэні. <small>(Уваходзяць Ёган фон-Шпілер з сваім пісцом, а за ім айцец Мацей з айцом Сіманам).</small> {{Разбіўка|Бабіч}}. Сардэчнае вітанне вам, легаты епіскопій, Ад магістрата Вільні. Добры дзень! {{Разбіўка|Ёган}}. Дзень добры, гэр бургомістр! {{Разбіўка|Адвернік}}. Дзень добры вам, гэр Ёган! {{Разбіўка|Ёган}}. Гэр Юрый, добры дзень! {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. Праслаўным радцам града Вільні, Што пад апекай боскаю квітнее, Kіp Ёсіп перадаў праз нас смірэнных Сваё высокае благаславенне. {{Разбіўка|Айцец Сіман}}. Здраў будзь, Георгій сын Скарыніч! {{Разбіўка|Георгій}}. Як бацьку роднага, вітаю, ойча Сіман! <small>(Ён раскрыў абдымкі, але Сіман прытрымаўся).</small> {{Разбіўка|Айцец Сіман}}. Не блудным сынам ты прышоў к нам на радзіму? {{Разбіўка|Георгій}}. Не, ойча мой! {{Разбіўка|Айцец Сіман}}. Тады здраў будзі, сын мой! <small>(Абнімаюцца і тройчы цалуюцца).</small> {{Разбіўка|Георгій}} ''(у перамешку з пацалункамі)''. Ну што, стары? Гара з гарой не сходзіцца, як кажуць, А людзі сходзяцца... Здраў будзі!</poem><noinclude></noinclude> 7vdnhe0nxwnufy9vs79zqsy7il1nksw 104 28575 84676 2022-08-06T12:53:28Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem> {{Разбіўка|Ёган}}. І нам сыйсціся давялося, гэр Францышак, Пасля разлукі доўгай. Спадзяюся, Што вас жыццё таму-сяму наўчыла. {{Разбіўка|Георгій}}. О, разумеецца, гэр Ёган. Буду рад, Калі і вас яно адвучвацца вучыла. {{Разбіўка|Бабіч}}. Я думаю, пачаць нам мо...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> {{Разбіўка|Ёган}}. І нам сыйсціся давялося, гэр Францышак, Пасля разлукі доўгай. Спадзяюся, Што вас жыццё таму-сяму наўчыла. {{Разбіўка|Георгій}}. О, разумеецца, гэр Ёган. Буду рад, Калі і вас яно адвучвацца вучыла. {{Разбіўка|Бабіч}}. Я думаю, пачаць нам можна. Справа Вядома вам усім. Славуты доктар Францыск-Георгій сын Скарыніч з Полацка прасіў Абмеркаваць, ці можа магістрат наш стольны Узяць на ратушу патрэбныя выдаткі На друкаванне кніг. Майстэрства гэта За межамі пазнаў ён дасканала. Майстэрства и працу ўласную па перакладу кніг Як роўную ён ставіць долю к тым выдаткам. Хто хоча што сказаць, хай скажа. {{Разбіўка|Ёган}}. Па праву старшага хачу спытаць, Якія мэты ставіць ён у працы гэтай, Якія кнігі будзе друкаваць? Бо рэч адна - святыя кнігі для касцёла, У гэтым мы яму маглі-б дапамагчы, Рэч іншая - друк кніжак ерэтычных. {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. І мы пачуць хацелі-б аб прычынах Такое навізны: кір Есіп Солтан Апостальскую працу разгарнуў Як ні адзін ўладыка папярэдні: Усе манастыры стварылі кнігапісьні, Дзе шмат дзякоў, як послух богу, пішуць Што дня і што начы пісьмо святое. Здаецца нам, што ў святую справу Грахоўнымі рукамі вам, міранам, не ўтыкацца-б. {{Разбіўка|Георгій}}. Я растлумачу вам, гэр Ёган, папярэдне. Каб меу намер я біць латынь, навошта Было-б мне кідаць Падую, ці Вену, Нашто было-б мне ехаць у Вільню, Дзе ворагі мае, як вы і тыя, Хто вас паслаў, мне крыссі ўсе Памкнуцца абарваць, як псы ліхія У старца падарожнага, калі не мае кія. Не, гэр фон-Шпілер, я не для таго Еўропу пешкі абышоў, Чэз за скарынкай хлеба, Чытаў пры месяцы ўначы,</poem><noinclude></noinclude> tfjbx85yroj3ued7qlw2mmmlvc26kqj 104 28576 84677 2022-08-06T12:57:17Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Створана пустая старонка proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><noinclude></noinclude> euafyjc9t3qu55r41gn1w1h3rfat0sx 84678 84677 2022-08-06T12:57:28Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Згубіў спакой і шчасце, Каб замест хлеба Камень за пазухай Прынесці для свайго народа! Пазбаў нас бог ад вашай дапамогі! Хачу біць кнігі рускія для браціі маёй, Для рускага народа, бо з той мовы Ўсясільны бог пусціў мяне на свет. {{Разбіўка|Ёган}}. Ты-ж чуеш сам, - твайму народу Няма патрэбы ні ў табе, Ні ў кнігах блазенскіх тваіх. {{Разбіўка|Георгій}}. Наадварот! Каб не было патрэбы, Не пнулі-б спіны тысячы дзякоў, І юнакі-паслушнікі гарбы-б не нажывалі За перапіскай кніг. Не сталі-б З такой любоўю, з захапленнем шчырым Над кожнай буквіцай, над кожнаю застаўкай Гадзіны лепшыя жыцця не сталі-б траціць! І нездарма, калі закончыць працу Евангелле раб божы Цімафей, Чэцы-Мінеі Бярозка, сын паповіч, з Новаградка, Ці дзяк Арцемі з Віцебска псалтыр, Яны імя сваё смірэнна ставяць У канцы пісьма свайго, як якар Кідае мораплаўца ў ціхай бухце Ў канцы далёкага, цяжкога вандравання. Смірэнства тут дарэмнае: яны - Не сціплыя пісцы, а ваяводы, Якія супраць Рыма і захопнікаў чужых Яшчэ адну, другую перамогу здабылі Свайму народу. Болей! - Яны цары славутыя, хоць царства Іх не ад света гэтага, бо войска думак Яны ў паход пусцілі, зваяваць І цемру невука, і дрэнны норау злыдня, І ябеду «сяброў», і ворагаў падманы! Ім герб павінны-б даць найвысшы каралі І архібіскупы іх працу славіць Былі-б павінны ў казаннях святочных З апостальскаю уровень! {{Разбіўка|Ёган}}. Ты памыляешся, герэтык! Я шкадую, Што апаганіў слых размоваю з табой. Загадваю усім, хто нашай рымскай веры, Пакой пакінуць гэты зараз. Не, не будзе, Пакуль мы, слугі божага прастола, </poem><noinclude></noinclude> tji9y6suei7abxitcpgqq44kuw6r55t 104 28577 84679 2022-08-06T13:03:58Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Мы - слугі Рыма, у Вільні сілу маем, Тваёй друкарні ерэтычнай. Амэн! {{Разбіўка|Георгій}}. І жаба квакала ў балоце ноччу, Што сонца больш не узойдзе. <small>(Ёган, а за ім палова радцаў напыжана выходзяць з пакою).</small> {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. Мне смеласць пад...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Мы - слугі Рыма, у Вільні сілу маем, Тваёй друкарні ерэтычнай. Амэн! {{Разбіўка|Георгій}}. І жаба квакала ў балоце ноччу, Што сонца больш не узойдзе. <small>(Ёган, а за ім палова радцаў напыжана выходзяць з пакою).</small> {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. Мне смеласць падабаецца твая, Георгій. Яна напомніла мне маладыя годы, Калі адзін між дзесяці сыноў у бацькі, Я не схацеў ісці ў манахі і пайшоў У грэшны свет. Пазнаў я асалоду І бою жаркага і добрага віна І пекнага паненскага кахання. Пяці замежным каралям служыў мой меч, А мне служыла слава. Ў мірныя гады Я славен стаў умельствам дасканалым Пісьма гарсун прыгожых і ікон. І ўсё-ж пустой была душа мая, Душа мая, абнятая гардыняй! І я пакінуў свет, пайшоў у манастыр, Каб рэшту дзён маіх аддаць «Дзесяціглаву». І кожны раз, калі святое кнігі Закончваў я главу, здавалася, у той час Я галаву зразаў яшчэ адну Дзесяціглаваму гардыні змію, Бо подзвіг я рабіў, сам безымянны, Укладаючы душу ў святую справу. І праца лекамі была душы маёй. Чаму ты хочаш вырваць з рук людзей Магчымасць подзвіга і шчасця асалоду? Чаму ты хочаш каменем або жалезам Душу людскую замяніць? О не, не бог, А вораг божы кажа вуснамі тваімі І імя ворагу - гардыня! {{Разбіўка|Айцец Сіман}}. Ты гэта, поп, занадта! Не гардыня І не карысць свая рукой яго вадзіла. {{Разбіўка|Георгій}}. Счакай ты, ойча Сіман... Вось маю я пісьмо ад знахара Андрэя, Ад лекара маскоўскай раці з палачан. Ён піша мне, што здрадай ваявод Разбіта войска рускае, што Глінскі, Незадаволены ўзмацненнем самаўладства Цара Васілія, хацеў назад да караля Пераляцець ізноў. Вось гэта й ёсць гардыня </poem><noinclude></noinclude> ldgj5urt8o8bbec9hmvy61lvsk6e3hr 104 28578 84682 2022-08-06T13:10:11Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Гардыня тых, хто адарваўся ад народа І ад патрэб яго. І той гардыні голас Я чую ў словах і тваіх, айцец Мацей, Хоць напісаў ты дзесяць глау «Дзесяціглаву». Я працу шчырую тваю, айцец Мацей, І кнігапісьні вашы паважаю, - Я чачавіцу ем, калі не маю бобу, Яны...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Гардыня тых, хто адарваўся ад народа І ад патрэб яго. І той гардыні голас Я чую ў словах і тваіх, айцец Мацей, Хоць напісаў ты дзесяць глау «Дзесяціглаву». Я працу шчырую тваю, айцец Мацей, І кнігапісьні вашы паважаю, - Я чачавіцу ем, калі не маю бобу, Яны карысць сваю прыносяць для народа. Але не для яго вы пішаце, - сваю Душу вы здавальняеце, сабе Шукаеце збавенне й асалоды. А Глінскаму і вам, айцы святыя, Народ патрэбен толькі для таго, Каб ён ішоў за вамі, як авечка, Хаця-б пад нож. А я хачу другога, Каб асалоду творчасці маёй, Мёд працы шчырых рук маіх Піў не адзін, а тысячы. Вы падзяліце На усіх людзей усё тое, што пісалі Усе манастыры, - па літары адной Не давядзецца, мабыць, кожнаму на долю. А я хачу, каб не манахі, не паны, А й просты люд уразумеў навуку. {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. Ім перакажа поп. {{Разбіўка|Георгій}}. А як яго ксяндзом заменяць? {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. Пан праваслаўны не дапусціць. {{Разбіўка|Георгій}}. А калі й пан ад веры адрачэцца? {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. У абарону стане сам епіскап. {{Разбіўка|Георгій}}. "Cujus regіo, ejus relіgіo", як кажуць. Ды і епіскап можа адыйсці ад веры. Ці-ж не было таго? Вам прыкра чуць, Што каменем нібыта замяню я Святое працы хараство жывое? Няпраўда! Гэта ваша праца - камень, Хай самацвет каштоўны, толькі ён для вас, А для народа ëн чужы, далёкі, ледзьве бачны, Бо у ім няма душы - ні мар, ні мук народа. Вы гордыя патрыцыі царквы, але сляпыя: На крыж лацінскі, на Галгофу Вы ведзеце народ, хоць вы і супроць Рыма. Я іншага хачу, хачу знайсці апору Народу нашаму супроць лацінскае спакусы, </poem><noinclude></noinclude> 1f0zf88r3it0kwhh6bed4wxc539l7kc 104 28579 84683 2022-08-06T13:12:31Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Што к нам прышла у вопратцы прывабнай Навук сваіх. Не можа чалавек Сядзець у цемры невуцтва, ён пойдзе На гэтае святло, калі не даць другога, І не заўважыць сам, як пападзе У стан варожы ён, ці у пасткі Рыму. {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. Мы і нясем яму святло....» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Што к нам прышла у вопратцы прывабнай Навук сваіх. Не можа чалавек Сядзець у цемры невуцтва, ён пойдзе На гэтае святло, калі не даць другога, І не заўважыць сам, як пападзе У стан варожы ён, ці у пасткі Рыму. {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. Мы і нясем яму святло. {{Разбіўка|Георгій.}} Мо' зернятка адно, - народ тым не накорміш, Ты поўнай жменяй сей, ды па усёй краіне. У гэтым шчасце й хараство жывое! {{Разбіўка|Айцец Сіман}}. Ты верыш словам інім? Ну й дзіўны! Не хараство ім трэба, трэба грошы, І не карысць людская, а свая. Пра хараство спяваюць, нібы птахі, А кнігі, - пот наш, працу і гарбы, На золата мяняюць, - хто дасць болей! {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. Не багахульствуй, не кашчунствуй, ёлуп! {{Разбіўка|Айцец Сіман}}. Калі пайшло на тое, не, Мацей, Не я кашчунствую, а вы - папы! Іх абманіць ты можаш, а не мяне! Я наглядзеўся на жыццё святое Не звонку, а з сяродку. Знаю! Ігумены, манахі - пустасвяты, ліхвяры! Ці меў Хрыстос рабоў? А вы, вы сёлы Трымаеце, як скот які, у ярме, Вам малака птушынага адно што нехапае, А за мякіны гарнец вы ў галодныя гады Сям'ю сялян у няволю берыцё, Не горш паноў вы шкуру дзерыцë, Не з вамі бог, а з ім... Вазьмі мяне, Георгій! Я кнігі ведаю, і хлеб дарэмна Не буду есці твой. {{Разбіўка|Айцец Мацей}}. За словы гэтыя ты будзеш закаваны І клобук згубіш назаўсёды. {{Разбіўка|Айцец Сіман}}. Вазьмі яго з сабою зараз! <small>(Ён зрывае клобук і кідае пад ногі Мацею)</small> </poem><noinclude></noinclude> 808dc7dbdu5rhu1rdslddmte2al5nxy 104 28580 84684 2022-08-06T13:17:01Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Жыцця, здароўя, дзетак пажадаем. А скамарох, як бог: што скажа, тое й будзе! Дык падтрымайце скамарохаў, людзі! <small>(Скокі, дудкі скамарохаў. Жанчыны і мужчыны ў вывернутых кажухах абсыпаюць Георгія і Маргарыту зярнятамі. Запальваецца батлейка з гербам...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Жыцця, здароўя, дзетак пажадаем. А скамарох, як бог: што скажа, тое й будзе! Дык падтрымайце скамарохаў, людзі! <small>(Скокі, дудкі скамарохаў. Жанчыны і мужчыны ў вывернутых кажухах абсыпаюць Георгія і Маргарыту зярнятамі. Запальваецца батлейка з гербам Георгія Скарыны).</small> {{Разбіўка|Скамарох.}} Каб жыць, Як вянкі віць, Каб справу весці, Як добры лапаць плесці, Каб золата, як зерне рассяваць, Гарэлку з мёдам піць - не выпіваць, Як месяц зоркамі, абторкацца czбрамі А піць, гуляць і есці каб заўсёды з намі, Ўсё гэта пану Юрыю і Маргарыце зычым. І чашнікаў з падчашнікамі клічам! <small>(Чашнікі разносяць каўшы і кубкі з гарэлкай і мёдам).</small> {{Разбіўка|Госці.}} Горка! Горка! {{Разбіўка|Заслона.}} <small>Мінск-Несвіж 1946-1947 r. </small> </poem><noinclude></noinclude> 8g6u5bw3jg5udnlr2l9886go6lhqq93 84685 84684 2022-08-06T13:17:37Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Жыцця, здароўя, дзетак пажадаем. А скамарох, як бог: што скажа, тое й будзе! Дык падтрымайце скамарохаў, людзі! <small>(Скокі, дудкі скамарохаў. Жанчыны і мужчыны ў вывернутых кажухах абсыпаюць Георгія і Маргарыту зярнятамі. Запальваецца батлейка з гербам Георгія Скарыны).</small> {{Разбіўка|Скамарох.}} Каб жыць, Як вянкі віць, Каб справу весці, Як добры лапаць плесці, Каб золата, як зерне рассяваць, Гарэлку з мёдам піць - не выпіваць, Як месяц зоркамі, абторкацца czбрамі А піць, гуляць і есці каб заўсёды з намі, Ўсё гэта пану Юрыю і Маргарыце зычым. І чашнікаў з падчашнікамі клічам! <small>(Чашнікі разносяць каўшы і кубкі з гарэлкай і мёдам).</small> {{Разбіўка|Госці.}} Горка! Горка! {{Цэнтар|{{Разбіўка|Заслона.}}}} <small>Мінск-Несвіж 1946-1947 r. </small> </poem><noinclude></noinclude> 504tbstocgvprgdtqmtt694nk4lj1z3 104 28581 84686 2022-08-06T13:32:30Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem> {{Разбіўка|Айцец Мацей.}} Вось бачыце, к чаму прыводзіць багахульства? Ад блага адыйдзі і зробіш добра. <small>(Георгію).</small> Пакуль ты нам як след не давядзеш, Што ад тваіх навін карыснасць будзе для царквы Датуль няма табе благаславення Уладычняга на др...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> {{Разбіўка|Айцец Мацей.}} Вось бачыце, к чаму прыводзіць багахульства? Ад блага адыйдзі і зробіш добра. <small>(Георгію).</small> Пакуль ты нам як след не давядзеш, Што ад тваіх навін карыснасць будзе для царквы Датуль няма табе благаславення Уладычняга на друкаванне кніг у Вільні. <small>(Айцу Сіману).</small> А ты-ж, чарвяк, паўзі за мной І пылам пасыпай дурную галаву, Каб вымаліць у бога дараванне Грахоў сваіх! {{Разбіўка|Айцец Сіман.}} Паўзці няёмка ў расе. Ты вазьмі яе, Аддай там пустасвятам! <small>(Кідае ўслед вышаўшаму айцу Мацею расу).</small> Дай мне сціло, Георгій! {{Разбіўка|Георгій.}} Сціло я дам, а толькі ты дарэмна Пад ногі, ойча Сіман, кінуў расу: Не ён табе даваў, не ён з цябе і здыме. Вазьмі і апрані. Ну, зараз зразумелі, другі, што нам рабіць, адкуль чакаць збавення? Не епіскопія, а вы і ваша брацтва- Апора моцная і веры і асветы, Не епіскопія, а вы павінны будаваць Бальніцы, школы пад сваім наглядам, Не епіскопія, а вы павінны множыць Лік брацтваў, стаць патронамі царквы. Ці так, Якубе? {{Разбіўка|Бабіч.}} Мабыць, так. {{Разбіўка|Георгій.}} А як-жа з друкам? Мо' кінем і яго на божы лёс, ці як? <small>(Радцы сумеліся ў нерашучасці).</small> Мо' й праўда, непатрэбны Ні я, ні веды, што збіраў па кроплі Я для сваіх людзей у чужых краінах? <small>(Радцы ўздыхнулі, але маўчаць).</small> Мо' й сапраўды іх несці і прадаць Таму, хто скарыстае іх насупраць І вас, і веры нашай і самой Русі? <small>(Зноў маўчанне. Скарына ударыу кулаком па стале).</small> Не дачакае вораг! Буду паміраць Ад голаду, калець пад плотам, </poem><noinclude></noinclude> hqsq3rqm4iko39ubz9iq617w5b4wx6i 84687 84686 2022-08-06T13:33:03Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> {{Разбіўка|Айцец Мацей.}} Вось бачыце, к чаму прыводзіць багахульства? Ад блага адыйдзі і зробіш добра. <small>(Георгію).</small> Пакуль ты нам як след не давядзеш, Што ад тваіх навін карыснасць будзе для царквы Датуль няма табе благаславення Уладычняга на друкаванне кніг у Вільні. <small>(Айцу Сіману).</small> А ты-ж, чарвяк, паўзі за мной І пылам пасыпай дурную галаву, Каб вымаліць у бога дараванне Грахоў сваіх! {{Разбіўка|Айцец Сіман.}} Паўзці няёмка ў расе. Ты вазьмі яе, Аддай там пустасвятам! <small>(Кідае ўслед вышаўшаму айцу Мацею расу).</small> Дай мне сціло, Георгій! {{Разбіўка|Георгій.}} Сціло я дам, а толькі ты дарэмна Пад ногі, ойча Сіман, кінуў расу: Не ён табе даваў, не ён з цябе і здыме. Вазьмі і апрані. Ну, зараз зразумелі, другі, Што нам рабіць, адкуль чакаць збавення? Не епіскопія, а вы і ваша брацтва - Апора моцная і веры і асветы, Не епіскопія, а вы павінны будаваць Бальніцы, школы пад сваім наглядам, Не епіскопія, а вы павінны множыць Лік брацтваў, стаць патронамі царквы. Ці так, Якубе? {{Разбіўка|Бабіч.}} Мабыць, так. {{Разбіўка|Георгій.}} А як-жа з друкам? Мо' кінем і яго на божы лёс, ці як? <small>(Радцы сумеліся ў нерашучасці).</small> Мо' й праўда, непатрэбны Ні я, ні веды, што збіраў па кроплі Я для сваіх людзей у чужых краінах? <small>(Радцы ўздыхнулі, але маўчаць).</small> Мо' й сапраўды іх несці і прадаць Таму, хто скарыстае іх насупраць І вас, і веры нашай і самой Русі? <small>(Зноў маўчанне. Скарына ударыу кулаком па стале).</small> Не дачакае вораг! Буду паміраць Ад голаду, калець пад плотам, </poem><noinclude></noinclude> hk2cdfc62cuk1semztkorrijs4p0vak 84688 84687 2022-08-06T13:34:06Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> {{Разбіўка|Айцец Мацей.}} Вось бачыце, к чаму прыводзіць багахульства? Ад блага адыйдзі і зробіш добра. <small>(Георгію).</small> Пакуль ты нам як след не давядзеш, Што ад тваіх навін карыснасць будзе для царквы Датуль няма табе благаславення Уладычняга на друкаванне кніг у Вільні. <small>(Айцу Сіману).</small> А ты-ж, чарвяк, паўзі за мной І пылам пасыпай дурную галаву, Каб вымаліць у бога дараванне Грахоў сваіх! {{Разбіўка|Айцец Сіман.}} Паўзці няёмка ў расе. Ты вазьмі яе, Аддай там пустасвятам! <small>(Кідае ўслед вышаўшаму айцу Мацею расу).</small> Дай мне сціло, Георгій! {{Разбіўка|Георгій.}} Сціло я дам, а толькі ты дарэмна Пад ногі, ойча Сіман, кінуў расу: Не ён табе даваў, не ён з цябе і здыме. Вазьмі і апрані. Ну, зараз зразумелі, другі, Што нам рабіць, адкуль чакаць збавення? Не епіскопія, а вы і ваша брацтва - Апора моцная і веры і асветы, Не епіскопія, а вы павінны будаваць Бальніцы, школы пад сваім наглядам, Не епіскопія, а вы павінны множыць Лік брацтваў, стаць патронамі царквы. Ці так, Якубе? {{Разбіўка|Бабіч.}} Мабыць, так. {{Разбіўка|Георгій.}} А як-жа з друкам? Мо' кінем і яго на божы лёс, ці як? <small>(Радцы сумеліся ў нерашучасці).</small> Мо' й праўда, непатрэбны Ні я, ні веды, што збіраў па кроплі Я для сваіх людзей у чужых краінах? <small>(Радцы ўздыхнулі, але маўчаць).</small> Мо' й сапраўды іх несці і прадаць Таму, хто скарыстае іх насупраць І вас, і веры нашай і самой Русі? <small>(Зноў маўчанне. Скарына ўдарыў кулаком па стале).</small> Не дачакае вораг! Буду паміраць Ад голаду, калець пад плотам, </poem><noinclude></noinclude> k6qvcxfelswt9oiz2rofid6nj7ni7ku 104 28582 84689 2022-08-06T13:38:18Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>А не прадам я ім адной крупіцы, Што сабіраў я раці маёй - Pycі! Як Глінскі, не збягу, пакінуўшы народ. 3 зямлі сваіх карэнняў я не вырву! {{Разбіўка|Бабіч}}. Ты не крыўдуй на нас, Георгій сын Скарыніч. Сам бачыш - не пара... А да таго-ж Адвернік Даносам грозіць у...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>А не прадам я ім адной крупіцы, Што сабіраў я раці маёй - Pycі! Як Глінскі, не збягу, пакінуўшы народ. 3 зямлі сваіх карэнняў я не вырву! {{Разбіўка|Бабіч}}. Ты не крыўдуй на нас, Георгій сын Скарыніч. Сам бачыш - не пара... А да таго-ж Адвернік Даносам грозіць усё за Глінскага... Дарэчы, На Глінскага крыўдуеш мо дарэмна: Яго знарок сюды, здаецца, вабяць, Каб галаву адцяць... Я чуў такое. {{Разбіўка|Георгій.}} А што-ж, таму даць веры можна: На хітрасць подлую - мастак «яснавяльможны»! Эх, папярэдзіць вам-бы Глінскага тады! Дзе вораг хітры - хітрым быць належыць. Ўсё гэта бачу я. Падумаю, разважу, Скажу пасля, што трэба нам рабіць. А покуль што мы справу скончым. Товій, Айца Сімона адвядзі у нашу келлю Задворкамі як-небудзь. Я счакаю тут. {{Разбіўка|Радцы}} ''(развітваючыся).'' Падумаем і мы, і кожны паасобку К табе мы прыдзем, скажам што і як. Бунт Глінскага наўчыў: рабі так, каб не знала І левая рука, што правая дае ці дзее. <small>(Усе выходзяць. Георгій застаецца ў глыбокай задуме. Здаецца, што ён нават заснуў, заплюшчыўшы вочы. Дзверы ціха адчыняюцца і на парозе з'яўляецца Маргарыта).</small> {{Разбіўка|Маргарыта}} ''(ціха).'' Юрка... {{Разбіўка|Георгій}} ''(падняў галаву, не выходзячы з аслупянення).'' Мар...га...рыта? <small>(Ён кінуўся да яе. Яна ўпала на калені і абняла ногі яго).</small> {{Разбіўка|Маргарыта.}} Мой любы, родны мой... {{Разбіўка|Георгій ''(паднімае яе).'' Устань, пакутніца мая, мой жомчуг... Дай паглядзець табе у вочы, дай пачуць Яшчэ раз словы гэтыя, каб к небу Душа мая узляцела... <small>(Ён падводзіць яе да крэсла і садзіць, не выпускаючы з сваіх рук яе рукі).</small> Скажы мне, месячык мой ясны...</poem><noinclude></noinclude> edmkgkse0v36f1h5j2jwd1evurxju16 84690 84689 2022-08-06T13:38:46Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>А не прадам я ім адной крупіцы, Што сабіраў я раці маёй - Pycі! Як Глінскі, не збягу, пакінуўшы народ. З зямлі сваіх карэнняў я не вырву! {{Разбіўка|Бабіч}}. Ты не крыўдуй на нас, Георгій сын Скарыніч. Сам бачыш - не пара... А да таго-ж Адвернік Даносам грозіць усё за Глінскага... Дарэчы, На Глінскага крыўдуеш мо дарэмна: Яго знарок сюды, здаецца, вабяць, Каб галаву адцяць... Я чуў такое. {{Разбіўка|Георгій.}} А што-ж, таму даць веры можна: На хітрасць подлую - мастак «яснавяльможны»! Эх, папярэдзіць вам-бы Глінскага тады! Дзе вораг хітры - хітрым быць належыць. Ўсё гэта бачу я. Падумаю, разважу, Скажу пасля, што трэба нам рабіць. А покуль што мы справу скончым. Товій, Айца Сімона адвядзі у нашу келлю Задворкамі як-небудзь. Я счакаю тут. {{Разбіўка|Радцы}} ''(развітваючыся).'' Падумаем і мы, і кожны паасобку К табе мы прыдзем, скажам што і як. Бунт Глінскага наўчыў: рабі так, каб не знала І левая рука, што правая дае ці дзее. <small>(Усе выходзяць. Георгій застаецца ў глыбокай задуме. Здаецца, што ён нават заснуў, заплюшчыўшы вочы. Дзверы ціха адчыняюцца і на парозе з'яўляецца Маргарыта).</small> {{Разбіўка|Маргарыта}} ''(ціха).'' Юрка... {{Разбіўка|Георгій}} ''(падняў галаву, не выходзячы з аслупянення).'' Мар...га...рыта? <small>(Ён кінуўся да яе. Яна ўпала на калені і абняла ногі яго).</small> {{Разбіўка|Маргарыта.}} Мой любы, родны мой... {{Разбіўка|Георгій ''(паднімае яе).'' Устань, пакутніца мая, мой жомчуг... Дай паглядзець табе у вочы, дай пачуць Яшчэ раз словы гэтыя, каб к небу Душа мая узляцела... <small>(Ён падводзіць яе да крэсла і садзіць, не выпускаючы з сваіх рук яе рукі).</small> Скажы мне, месячык мой ясны...</poem><noinclude></noinclude> jtwprgga46qvv7ir1zevw6d1h5v35k0 84691 84690 2022-08-06T13:48:07Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>А не прадам я ім адной крупіцы, Што сабіраў я раці маёй - Pycі! Як Глінскі, не збягу, пакінуўшы народ. З зямлі сваіх карэнняў я не вырву! {{Разбіўка|Бабіч}}. Ты не крыўдуй на нас, Георгій сын Скарыніч. Сам бачыш - не пара... А да таго-ж Адвернік Даносам грозіць усё за Глінскага... Дарэчы, На Глінскага крыўдуеш мо дарэмна: Яго знарок сюды, здаецца, вабяць, Каб галаву адцяць... Я чуў такое. {{Разбіўка|Георгій.}} А што-ж, таму даць веры можна: На хітрасць подлую - мастак «яснавяльможны»! Эх, папярэдзіць вам-бы Глінскага тады! Дзе вораг хітры - хітрым быць належыць. Ўсё гэта бачу я. Падумаю, разважу, Скажу пасля, што трэба нам рабіць. А покуль што мы справу скончым. Товій, Айца Сімона адвядзі у нашу келлю Задворкамі як-небудзь. Я счакаю тут. {{Разбіўка|Радцы}} ''(развітваючыся).'' Падумаем і мы, і кожны паасобку К табе мы прыдзем, скажам што і як. Бунт Глінскага наўчыў: рабі так, каб не знала І левая рука, што правая дае ці дзее. <small>(Усе выходзяць. Георгій застаецца ў глыбокай задуме. Здаецца, што ён нават заснуў, заплюшчыўшы вочы. Дзверы ціха адчыняюцца і на парозе з'яўляецца Маргарыта).</small> {{Разбіўка|Маргарыта}} ''(ціха).'' Юрка... {{Разбіўка|Георгій}} ''(падняў галаву, не выходзячы з аслупянення).'' Мар...га...рыта? <small>(Ён кінуўся да яе. Яна ўпала на калені і абняла ногі яго).</small> {{Разбіўка|Маргарыта.}} Мой любы, родны мой... {{Разбіўка|Георгій}} ''(паднімае яе).'' Устань, пакутніца мая, мой жомчуг... Дай паглядзець табе у вочы, дай пачуць Яшчэ раз словы гэтыя, каб к небу Душа мая узляцела... <small>(Ён падводзіць яе да крэсла і садзіць, не выпускаючы з сваіх рук яе рукі).</small> Скажы мне, месячык мой ясны...</poem><noinclude></noinclude> stfu5mwdq88q285r2d29wictfp4wq32 104 28583 84692 2022-08-06T13:51:24Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem> {{Разбіўка|Маргарыта}}. Што мне сказаць табе, мой Юрка? {{Разбіўка|Георгій}}. Ты помніла мяне? {{Разбіўка|Маргарыта}}. І днём і ноччу. Я праз сон Імя тваё шаптала... Я ў гарачцы Ўсё клікала цябе... {{Разбіўка|Георгій}}. А ён? {{Разбіўка|Маргарыта}}. Ён біў мяне т...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> {{Разбіўка|Маргарыта}}. Што мне сказаць табе, мой Юрка? {{Разбіўка|Георгій}}. Ты помніла мяне? {{Разбіўка|Маргарыта}}. І днём і ноччу. Я праз сон Імя тваё шаптала... Я ў гарачцы Ўсё клікала цябе... {{Разбіўка|Георгій}}. А ён? {{Разбіўка|Маргарыта}}. Ён біў мяне тады смяротным боем, А я смяялася, бо мне было салодка: Я за цябе пакуты несла. {{Разбіўка|Георгій}}. Ёсць дзеці? {{Разбіўка|Маргарыта}}. Ёсць... двое... Я ў бога смерці Прасіла, іх раджаючы. Я знала, Ты будзеш ненавідзець іх. {{Разбіўка|Георгій}}. Яны твае, Як я магу іх ненавідзець? {{Разбіўка|Маргарыта}}. А я іх часам ненавіджу з-за яго... Мой Юрка, забяры мяне з сабой! Ты дужы, ты разумны, адшукай законы, Каб вырваць з пекла цела і душу маю. {{Разбіўка|Георгій}}. Я не хачу падаць табе й сабе надзею Уяўную: яна парвецца хутка, І сэрцы нашы могуць яшчэ раз Не вытрымаць пакуты, Маргарыта. Католікаў развесці можа толькі папа... {{Разбіўка|Маргарыта}}. Я уцяку з табой. {{Разбіўка|Георгій}}. Цябе з дарогі вернуць к мужыку. {{Разбіўка|Маргарыта}}. Тады... я атручу яго! {{Разбіўка|Георгій}}. Ты гэтага не зробіш. Аднойчы бачыў я - жанчыну катавалі, Што мужа атруціла. Сярод плошчы Яе жывой зарылі. Толькі галава Была паверх зямлі. Вар'яцкімі вачыма Яна вакол вадзіла. Ў пякельнай смазе вусны языком</poem><noinclude></noinclude> 19md17r6ukc9utrbh42bfrc00eelqgm 104 28584 84693 2022-08-06T13:55:47Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Сухім лізала. Вартавы хадзіў І дзень і ноч вакол яе кругамі. І мне здалося - гэта ты!.. Сам звар'яцелы, рынуўся я к ёй, І страж руку мне раніў алябардай. Вось бачыш - гэты знак? Апомніўся ў турме, маліўся богу, Каб ён адвёў цябе ад гэтай думкі. Не, Маргарыта,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Сухім лізала. Вартавы хадзіў І дзень і ноч вакол яе кругамі. І мне здалося - гэта ты!.. Сам звар'яцелы, рынуўся я к ёй, І страж руку мне раніў алябардай. Вось бачыш - гэты знак? Апомніўся ў турме, маліўся богу, Каб ён адвёў цябе ад гэтай думкі. Не, Маргарыта, не! Калі не хочаш ты пагібелі сваёй... {{Разбіўка|Маргарыта}}. Мне усёадно... Смерць будзе паратункам. {{Разбіўка|Георгій}}. Маёй пагібелі калі не хочаш, Ты патрывай яшчэ хоць невялікі час. Я буду ў біскупа, прасіць яго я буду, Каб вам дазволіу толькі жыць асобна... {{Разбіўка|Маргарыта}}. А калі не?.. {{Разбіўка|Георгій}}. Аддай ты дзецям сэрца, Чакай і вер, што наша шчасце прыдзе. {{Разбіўка|Маргарыта}}. О, як мяне ты мала любіш, Юрка! {{Разбіўка|Георгій}}. О, Маргарыта, не! Калі-б маім каханнем свет трымаўся, Калі-б сваімі мукамі здабыць я мог Табе збаўленне ад тваёй нядолі, Павер, - ты вольнаю была-б сягоння! Я гэткіх сіл не маю, я не бог. Я толькі аблягчыць магу пакуты радай: Успомні так, як я успамінаю, Што не адна пакутуеш. Ёсць большыя пакуты У нашага народа, у людзей. І каб лячыць яго пакуты, я павінен Паехаць зноў...у Прагу. Ты рабі Таксама для яго што толькі можаш. {{Разбіўка|Маргарыта}}. Ты зноў паедзеш, Юрка? Зноў? Загіну я... {{Разбіўка|Георгій}}. Калі ты любіш, не загінеш. {{Разбіўка|Маргарыта}}. Я ведаю, табе патрэбны грошы На друкаванне кніг. Вазьмі Усё, што маю я. Я прынясу маністы, Пярсцёнкі, плацці, хутры. Дом</poem><noinclude></noinclude> qiwnyg919w7ju2n02ksqd6c27tytl1y 104 28585 84694 2022-08-06T14:02:59Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Мне маці аддае у задушным, і яго вазьмі, Рабі у ім друкарню, Юрка. Адно - не едзь! Дай быць паблізу І адчуваць, што ты дзесь тут... Хай гэта поўніць сілай жыць... <small>(Вартаўнік, які, відавочна, ахоўваў спатканне, з'яўляецца ў дзвярах). </small> {{Разбіўка|Вартаўн...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Мне маці аддае у задушным, і яго вазьмі, Рабі у ім друкарню, Юрка. Адно - не едзь! Дай быць паблізу І адчуваць, што ты дзесь тут... Хай гэта поўніць сілай жыць... <small>(Вартаўнік, які, відавочна, ахоўваў спатканне, з'яўляецца ў дзвярах). </small> {{Разбіўка|Вартаўнік.}} Сюды ідзе Адвернік, маладзіца. Хадзі хутчэй, схавайся у камору, Пакуль ён пройдзе. {{Разбіўка|Маргарыта ''(хуткім шэптам).'' У час нешпара сягоння ты прыходзь Да маці у дом. На рынку. Знойдзеш. Бывай! <small>(Вартаўнік і яна знікаюць).</small> {{Разбіўка|Георгій}} ''(адзін).'' Якую-ж ты гару ўзвярнуў, мой бог, На плечы ёй, не даўшы Ні сіл, ні спосабу замест яе плячэй Свае падставіць пад цяжкі той камень... <small>(Уваходзіць Адвернік).</small> {{Разбіўка|Адвернік.}} Вярнуўся я, пан доктар, каб сказаць, Што мы з фон-Шпілерам гешэфт зрабілі: Дау згоду ён на друк. Ну, не дарма, вядома: Я грошы пасуліў. Дам і табе, з адной умовай: Ты мовы рускай прагнеш? Што-ж, друкуй на ëй, А толькі кнігі уніі Фларэнцкай і цану Я ставіць буду, пакрываць выдаткі. {{Разбіўка|Георгій}} ''(доўга глядзіць на яго, пасля ціха пытаецца).'' А Маргарыту Адпусціш з мірам к мацеры тады? {{Разбіўка|Адвернік}} ''(мяняецца).'' Ты для яе прыехаў? Кнігі Не больш, як засланка, якой агонь Распусных дзей хацеў схаваць Ад вока мужа? Гэта знаў я! {{Разбіўка|Георгій}} Каб ты праз ката вывеў Маргарыту К ганебнаму слупу на плошчу? Не! Яе люблю я болей, як ты мысліш, І гэткай радасці табе не дам убачыць, Пакуль ты жыў. {{Разбіўка|Адвернік}} Вы змовіліся атруціць мяне? Дык ведай, </poem><noinclude></noinclude> aoi23mq4uvd11y21sm7j9j64owi59xd 84695 84694 2022-08-06T14:03:15Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Мне маці аддае у задушным, і яго вазьмі, Рабі у ім друкарню, Юрка. Адно - не едзь! Дай быць паблізу І адчуваць, што ты дзесь тут... Хай гэта поўніць сілай жыць... <small>(Вартаўнік, які, відавочна, ахоўваў спатканне, з'яўляецца ў дзвярах). </small> {{Разбіўка|Вартаўнік.}} Сюды ідзе Адвернік, маладзіца. Хадзі хутчэй, схавайся у камору, Пакуль ён пройдзе. {{Разбіўка|Маргарыта}} ''(хуткім шэптам).'' У час нешпара сягоння ты прыходзь Да маці у дом. На рынку. Знойдзеш. Бывай! <small>(Вартаўнік і яна знікаюць).</small> {{Разбіўка|Георгій}} ''(адзін).'' Якую-ж ты гару ўзвярнуў, мой бог, На плечы ёй, не даўшы Ні сіл, ні спосабу замест яе плячэй Свае падставіць пад цяжкі той камень... <small>(Уваходзіць Адвернік).</small> {{Разбіўка|Адвернік.}} Вярнуўся я, пан доктар, каб сказаць, Што мы з фон-Шпілерам гешэфт зрабілі: Дау згоду ён на друк. Ну, не дарма, вядома: Я грошы пасуліў. Дам і табе, з адной умовай: Ты мовы рускай прагнеш? Што-ж, друкуй на ëй, А толькі кнігі уніі Фларэнцкай і цану Я ставіць буду, пакрываць выдаткі. {{Разбіўка|Георгій}} ''(доўга глядзіць на яго, пасля ціха пытаецца).'' А Маргарыту Адпусціш з мірам к мацеры тады? {{Разбіўка|Адвернік}} ''(мяняецца).'' Ты для яе прыехаў? Кнігі Не больш, як засланка, якой агонь Распусных дзей хацеў схаваць Ад вока мужа? Гэта знаў я! {{Разбіўка|Георгій}} Каб ты праз ката вывеў Маргарыту К ганебнаму слупу на плошчу? Не! Яе люблю я болей, як ты мысліш, І гэткай радасці табе не дам убачыць, Пакуль ты жыў. {{Разбіўка|Адвернік}} Вы змовіліся атруціць мяне? Дык ведай, </poem><noinclude></noinclude> opf9dx8jkmt5tbsrmulsi932wyccg9v 104 28586 84696 2022-08-06T14:09:02Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Што я, адсюль прышоўшы, напісаў Задушны запавет і на выпадак смерці Гвалтоўнай, двух забойцаў паказаў: Цябе й яе, каб вам суда не збегнуць! {{Разбіўка|Георгій}}. Ты розум страціў! Над табой апеку Прызначыць буду я прасіць у караля. Ідзі і знай, што волас...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Што я, адсюль прышоўшы, напісаў Задушны запавет і на выпадак смерці Гвалтоўнай, двух забойцаў паказаў: Цябе й яе, каб вам суда не збегнуць! {{Разбіўка|Георгій}}. Ты розум страціў! Над табой апеку Прызначыць буду я прасіць у караля. Ідзі і знай, што волас не спадзе Па нашай волі з галавы тваёй, і чэсці Тваёй не пагражае нават слова. {{Разбіўка|Адвернік}} ''(раптам мякчэе, кідаецца цалаваць руку Георгію).'' Я веру, цёзка, веру! Дзякуй! Вер, я яе люблю, і ненавісць ідзе З маіх пакут, з майго кахання толькі!.. <small>(Ён хутка знікае. Георгій выцірае абмусленую пацалункам руку з такой агідай, нібыта да яе дакрануўся слімак. Уваходзіць Товій).</small> {{Разбіўка|Товій}}. Ты так расчуліў гэтага вужаку, Што ён ледзь з ног мяне не збіў. Бяжыць і плача і не бача сцежкі. Чым гэта, пан Францышак? {{Разбіўка|Георгій}}. Я прыпадняў заслону, за якой Убачыў пекла ëн, што, не счакаўшы смерці. Лёс прысудзіў яму жывому. {{Разбіўка|Товій}}. Спаліў-бы я і след яго. Я Маргарыту бачыў. {{Разбіўка|Георгій}}. Зараз? {{Разбіўка|Товій}}. Не, раніцой. {{Разбіўка|Георгій}}. Яна была тут толькі што. {{Разбіўка|Товій}}. Дык будзеш Ты ў часе нешпара ў Дароты? {{Разбіўка|Георгій}}. Не, не буду. Мы сёння з Сіманам паедзем у Прагу. Ты заставайся тут і пойдзеш да Дароты, Я напішу пісьмо. <small>(Уваходзіць Бабіч).</small> {{Разбіўка|Георгій}}. Вось што, Бабіч: Няма прарока у сваёй айчыне. </poem><noinclude></noinclude> 3uzi59pejzedis0jq4n89s5cynfum8x 104 28587 84697 2022-08-06T14:10:34Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Я еду у Прагу. Там - сябе прадам, А кнігі буду друкаваць. Друкарню зладжу - Тады сюды перанясу. Будзь сёння у Дароты, Яе задушнае пісьмо у кнігі завіжуй: Дом Маргарыце аддае, у гэтым доме Друкарня наша будзе потым. З кожным Між лаўнікаў пагавары, збірай п...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Я еду у Прагу. Там - сябе прадам, А кнігі буду друкаваць. Друкарню зладжу - Тады сюды перанясу. Будзь сёння у Дароты, Яе задушнае пісьмо у кнігі завіжуй: Дом Маргарыце аддае, у гэтым доме Друкарня наша будзе потым. З кожным Між лаўнікаў пагавары, збірай па грошу На друкаванне кніг і з Товіем ка мне У Прагу пасылай. Не, чорныя сутаны Рыма, Друкарня будзе тут! Асвета люду будзе! {{Разбіўка|Заслона.}} </poem><noinclude></noinclude> 4vyoz0yrxufbwngiuwx1b45knlcpsb0 104 28588 84698 2022-08-06T14:16:34Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>'''AKT ІІ''' <center>''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:'' '''Георгій Скарына.''' '''Товій.''' '''Айцец Сіман.''' '''Ёган фон-Шпілер.''' '''Андржэяка''' - прыяцель Георгія. '''Марта''' - яго сястра. '''Вацлаў Сова''' - адзін з выдаўцоў чэшскай бібліі 1506 года. '''Мікулаш Конач''' - чэшскі паэт і кнігавыда...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>'''AKT ІІ''' <center>''ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ:'' '''Георгій Скарына.''' '''Товій.''' '''Айцец Сіман.''' '''Ёган фон-Шпілер.''' '''Андржэяка''' - прыяцель Георгія. '''Марта''' - яго сястра. '''Вацлаў Сова''' - адзін з выдаўцоў чэшскай бібліі 1506 года. '''Мікулаш Конач''' - чэшскі паэт і кнігавыдаўца. '''Мікулаш Клаўдзіян''' - доктар і кнігавыдаўца. '''Рэб-Нохім''' - памочнік Скарыны па перакладах бібліі. '''Адам''' - крэдытор. '''Штольц''' - немец. '''Базыліянскі манах''' - немец. '''Вацлаў''' - пастух. Некалькі манахаў базыльянцаў.</poem></center> <small>1519 год. Прага Чэшская. Павернутая тылам да гледача частка двух суседніх двароў: двара Андржэякі, у якога кватаруе Георгій Скарына, і яго суседа немца Штольца. Паміж дварамі нізкая агарожа, абсаджаная кустамі, з патайной форткай у ëй. Злева відаць частка дома Андржэякі са шкляной верандай. Абстаноўка на верандзе такая, як на старыннай гравюры з партрэтам Скарыны: гэта рабочае месца доктара, дзе ён займаецца перакладамі кніг. Побач з верандай уваход у дом, а над ім лесніца з парэнцамі на балкончык, прылеплены да паддашша. На балкончыку ўсторкнуты на спецыяльнае прыстасаванне дайніца і некалькі гладышоў. Дом справа іншай архітэктуры: відаць востраверхая кутняя вежа. На вільчыку яе флюгер у выглядзе чорнага ката і каваная стужка з надпісам-прораззю па-нямецку: «Адкуль вецер, адтуль шчасце». Каля вежы таксама леснічка на паддашша і балкончык. З другога боку вежы шырокае акно і ўваход у дом. Паміж дамамі - на заднім плане-жалезная агарожа, брама і фортка ад вуліцы. Відавочна агарожа агібае дамы і канец яе відаць злева. Толькі тут яна каменная па грудзі чалавека і праз частакол над мураванай часткай, калі, праходзіць чалавек, відаць яго галава. У двары некалькі дрэў і кустоў у вясновай квецені, склеп і дворныя будоўлі. Але ўсё гэта ў Ранішнім змроку і толькі паступова вырысоўваецца па меры світання. Усё больш і больш ружавее неба. Дзесьці паблізу залопаў і праспяваў певень. Яму азваўся другі. На далёкай званіцы бомкнуў звон і, нібы спрасонку, неахвотна, раз-по-разу бомкае яшчэ некалькі разоў. Ціха расчыніліся дзверцы на правым паддашшы і на балконе паказалася жаночая постаць. Відаць, як нейкія рукі (сам чалавек стаіць у цемры дзвярэй паддашша) тры-</small><noinclude></noinclude> eco9bz0quqph01jrl0b6id8w6fc9b6q 104 28589 84700 2022-08-06T14:22:30Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<small>маюць яе, цягнуць для развітальнага пацалунку. Нарэшце постаць выслізнула з абдымкаў, чуваць гучны шэпт.</small> {{Разбіўка|Марта}}. Бывай да вечара, мой любы Ёган! {{Разбіўка|Ёган}} ''(з дзвярэй).'' Да пабачэння, Марта. Прыдзеш? {{Разбіўка|Марта}}. Прыду. Андрж...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><small>маюць яе, цягнуць для развітальнага пацалунку. Нарэшце постаць выслізнула з абдымкаў, чуваць гучны шэпт.</small> {{Разбіўка|Марта}}. Бывай да вечара, мой любы Ёган! {{Разбіўка|Ёган}} ''(з дзвярэй).'' Да пабачэння, Марта. Прыдзеш? {{Разбіўка|Марта}}. Прыду. Андржэй таксама начаваць, Напэўне, будзе у сваёй друкарні. <small>(Рукі невідочнага чалавека яшчэ раз прыцягнулі Марту к сабе і адпусцілі. Марта азіраецца зверху і хуценька спускаецца ўніз. На апошніх ступенях яна знаходзіць свае чаравікі, надзявае іх і з разбегу, саскочыўшы з лесніцы, натыкаецца на ногі чалавека, які ляжыць галавой пад лесніцу).</small> {{Разбіўка|Марта}} ''(адхіснулася)''. Святая маці! Хто тут? <small>(Яна схілілася, але яшчэ раз адхіснулася і машынальна кінулася на лесніцу, поўная жаху).</small> {{Разбіўка|Марта}} ''(гучным шэптам).'' Ёган, Ёган! Тут ляжыць забіты! <small>(Ёган паяўляецца ў дзвярах паддашша, але у гэты час бразнула уваходная фортка з вуліцы, і Марта, не паспеўшы нічога сказаць Егану, саскочыла з лесніцы, нырнула ў патайную фортку на свой двор, праскочыла за кустам; на лесніцу свайго паддашша, узбегла на яго, схапла дайніцу і гладыш. Праз калітку ўвайшоў пастух).</small> {{Разбіўка|Пастух}}. Нех бендзе Хрыстус взвелебёны. {{Разбіўка|Марта}} ''(спускаючыся з паддашша).'' Амэн. <small>(Ёган, пачуўшы чужы голас, знік у паддашша).</small> {{Разбіўка|Пастух}}. Дзень добры, Марта! {{Разбіўка|Марта}}. Добры дзень, Вацлаў! Я зараз. {{Разбіўка|Пастух}}. Заспала нешта, гаспадынька. A Андржэй дзе? {{Разбіўка|Марта}}. У друкарні, разумеецца, як штоначы. {{Разбіўка|Пастух}}. І доктар з ім? {{Разбіўка|Марта}}. Не, доктар дома сёння. Не спау ён тры начы падрад І сёння спіць, нібы забіты. Ідзі, будзі другіх, я зараз. {{Разбіўка|Пастух}}. Эх, Марта, Марта... {{Разбіўка|Марта}}. Што?<noinclude></noinclude> r2kx65avxhbibjg1nnvqp3aac1th20v 84701 84700 2022-08-06T14:25:10Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><small>маюць яе, цягнуць для развітальнага пацалунку. Нарэшце постаць выслізнула з абдымкаў, чуваць гучны шэпт.</small> <poem> {{Разбіўка|Марта}}. Бывай да вечара, мой любы Ёган! {{Разбіўка|Ёган}} ''(з дзвярэй).'' Да пабачэння, Марта. Прыдзеш? {{Разбіўка|Марта}}. Прыду. Андржэй таксама начаваць, Напэўне, будзе у сваёй друкарні. <small>(Рукі невідочнага чалавека яшчэ раз прыцягнулі Марту к сабе і адпусцілі. Марта азіраецца зверху і хуценька спускаецца ўніз. На апошніх ступенях яна знаходзіць свае чаравікі, надзявае іх і з разбегу, саскочыўшы з лесніцы, натыкаецца на ногі чалавека, які ляжыць галавой пад лесніцу).</small> {{Разбіўка|Марта}} ''(адхіснулася)''. Святая маці! Хто тут? <small>(Яна схілілася, але яшчэ раз адхіснулася і машынальна кінулася на лесніцу, поўная жаху).</small> {{Разбіўка|Марта}} ''(гучным шэптам).'' Ёган, Ёган! Тут ляжыць забіты! <small>(Ёган паяўляецца ў дзвярах паддашша, але у гэты час бразнула уваходная фортка з вуліцы, і Марта, не паспеўшы нічога сказаць Егану, саскочыла з лесніцы, нырнула ў патайную фортку на свой двор, праскочыла за кустам; на лесніцу свайго паддашша, узбегла на яго, схапла дайніцу і гладыш. Праз калітку ўвайшоў пастух).</small> {{Разбіўка|Пастух}}. Нех бендзе Хрыстус взвелебёны. {{Разбіўка|Марта}} ''(спускаючыся з паддашша).'' Амэн. <small>(Ёган, пачуўшы чужы голас, знік у паддашша).</small> {{Разбіўка|Пастух}}. Дзень добры, Марта! {{Разбіўка|Марта}}. Добры дзень, Вацлаў! Я зараз. {{Разбіўка|Пастух}}. Заспала нешта, гаспадынька. A Андржэй дзе? {{Разбіўка|Марта}}. У друкарні, разумеецца, як штоначы. {{Разбіўка|Пастух}}. І доктар з ім? {{Разбіўка|Марта}}. Не, доктар дома сёння. Не спау ён тры начы падрад І сёння спіць, нібы забіты. Ідзі, будзі другіх, я зараз. {{Разбіўка|Пастух}}. Эх, Марта, Марта... {{Разбіўка|Марта}}. Што? </poem><noinclude></noinclude> da3ygvqtepqlig234iq8me2l4lrbmb9 104 28590 84703 2022-08-06T14:30:11Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem> {{Разбіўка|Пастух}}. Круглець ты нешта стала. {{Разбіўка|Марта}} ''(успыхнула)''. Глядзі сваіх кароў, пастух! <small>(Яна хутка вышла).</small> {{Разбіўка|Пастух}} ''(адзін).'' Каровы што? Тут пра бычкоў гаворка. <small>(Развёў рукамі ў бок аднаго і другога дома).</small> Кат...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem> {{Разбіўка|Пастух}}. Круглець ты нешта стала. {{Разбіўка|Марта}} ''(успыхнула)''. Глядзі сваіх кароў, пастух! <small>(Яна хутка вышла).</small> {{Разбіўка|Пастух}} ''(адзін).'' Каровы што? Тут пра бычкоў гаворка. <small>(Развёў рукамі ў бок аднаго і другога дома).</small> Каторы з двух мне шчасце загубіў? Каб доктар, не... Занадта паважаны... Хаця і ў караля-ж бываюць дзеці, Не кажучы ужо пра біскупаў святых... І брат сляпы, ці што?.. <small>(Ён ідзе да брамы і спатыкае ўзрадаванага Андржэяку, які цягне цэлае бярэма кніг).</small> {{Разбіўка|Пастух}}. Дзень добры, Андржэяка. {{Разбіўка|Андржэяка}} Як не жартуеш, добры дзень. Што нешта пастуху не спіцца? {{Разбіўка|Пастух}}. Не спіцца і табе. Нажаль, не дома. {{Разбіўка|Андржэяка}} Мне - рэч інакшая. Вось бачыш - кнігі? Панюхай, фарбай пахнуць! Толькі што з друкарні. {{Разбіўка|Пастух}}. Што фарба? Пахне, як няшчасце. {{Разбіўка|Андржэяка}} Ды што ты, дружа? Ўнюхайся як след. Нос не вярні, бо д'ябал зарагоча: Пісьмо святое, вось зірні... <small>(Ён паклаў бярэма кніг на лаўку і разгортвае кнігу якраз на партрэце Скарыны).</small> {{Разбіўка|Пастух}}. Абраз у кнізе? Што-ж то за святы? Такога я ў касцеле штось не бачыў. {{Разбіўка|Андржэяка}}. Яго ў касцёл і пугай не загоніш. {{Разбіўка|Пастух}}. Чаму? {{Разбіўка|Андржэяка}}. Няма чаго яму рабіць там: Ён свяцей святога. {{Разбіўка|Пастух}}. Няўжо? Чакай! Ды гэта-ж пан Францышак!</poem><noinclude></noinclude> hmqulr9tsldmg3asm5h7fk6l8dsho49 104 28591 84706 2022-08-06T14:36:36Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Няўжо яго ў святыя залічыў Айцец наш Рымскі? {{Разбіўка|Андржэяка}} ''(смяецца)''. Папа Рымскі? Так, залічыў... {{Разбіўка|Пастух}}. А я падумаў, грэшны... {{Разбіўка|Андржэяка}}. Што ты падумаў? {{Разбіўка|Пастух}}. Не... нічога, так. {{Разбіўка|Андржэяка}}. Кажы,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Няўжо яго ў святыя залічыў Айцец наш Рымскі? {{Разбіўка|Андржэяка}} ''(смяецца)''. Папа Рымскі? Так, залічыў... {{Разбіўка|Пастух}}. А я падумаў, грэшны... {{Разбіўка|Андржэяка}}. Што ты падумаў? {{Разбіўка|Пастух}}. Не... нічога, так. {{Разбіўка|Андржэяка}}. Кажы, бо дзеці заікацца будуць. Ты-ж заляцаешся да Марты. Не хачу Пляменнікаў - заік. Адмоўлю зразу. {{Разбіўка|Пастух}}. Я... я хацеў сказаць, чаму За кнігамі глядзіш пільней ты, Андржэяка, Чым за сястрой сваёй? {{Разбіўка|Андржэяка}} ''(здзіўлена ўскрыквае)''. За Мартай? <small>(Гэты вокліч чуе Марта, якая гоніць карову па-за агарожай, - відаць рогі. Марта перапыняе адказ пастуха сваім воклічам).</small> {{Разбіўка|Марта}}. Ідзі, Вацлаў, займі карову! Часу Няма мне! {{Разбіўка|Андржэяка}} А што за ёй глядзець, дзівак ты? Яна сама, брат, вочы мае. {{Разбіўка|Пастух}} ''(адыходзячы)''. Ды не, я так. (''Марце''.) Іду! <small>(Пастух выходзіць праз брамку у агарожы).</small> {{Разбіўка|Андржэяка}} ''(сам сабе)''. Глядзець за Мартай? Што ён дзе пачуў? Спытацца хіба у яе? (''збіраецца паклікаць.'') Ма... Ды не... Ён з рэўнасці, бо ведае: дарэмна Сніць мёд, - і дуб высокі, і вулей чужы. Пайсці, узрадаваць Францышка. <small>(Андржэяка забірае кнігі і ідзе праз веранду у дом. Праз нейкі час, азіраючыся, убягае Марта і зразу кідаецца на лесніцу да Ёгана, які ўжо сам спускаецца ўніз).</small> {{Разбіўка|Марта}} (''шэптам''). Тут чалавек забіты, Ёган. {{Разбіўка|Ёган}}. Забіты, кажаш? Што за насланнë? Учора з кляштара ішоў я п'янаваты, Штурхнуў кагосьці ноччу плечуком І лаянку яго спыніў ударам шаблі...</poem><noinclude></noinclude> qas7lmrm6ki0bqpt0uadpqea8jntzwl 104 28592 84708 2022-08-06T14:42:06Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «<poem>Дык то ж было далёка. Прыпаўзці Не мог сюды ён: не такі удар быў! {{Разбіўка|Марта}}. Загінулі мы, Ёган. Прыдуць людзі... {{Разбіўка|Ёган}}. Чакай! Схаваць да вечара. А ноччу мніхі Укінуць у раку і дамавіна скрые... {{Разбіўка|Марта}}. Ужо развіднела і брат мой...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Дык то ж было далёка. Прыпаўзці Не мог сюды ён: не такі удар быў! {{Разбіўка|Марта}}. Загінулі мы, Ёган. Прыдуць людзі... {{Разбіўка|Ёган}}. Чакай! Схаваць да вечара. А ноччу мніхі Укінуць у раку і дамавіна скрые... {{Разбіўка|Марта}}. Ужо развіднела і брат мой дома. {{Разбіўка|Ёган}} ''(азірнуўся і бачыць, што ў склепе тырчыць ключ)''. Ключ у дзвярах падвала... Бачыш, бог Стаіць на абароне нашай. Цягні. <small>(Яны цягнуць мёртвае цела у склеп і закрываюцца там. Праз калітку ўваходзіць рэб Адам і пачынае гучна кашляць. На веранду выходзіць з кнігай у руках Андржэяка).</small> {{Разбіўка|Андржэяка}} Не кашляй, друг! І так паверым - хворы. {{Разбіўка|Адам}}. Не, гэта я, пан Андржэй. Добры дзень! {{Разбіўка|Андржэяка}} А, рэб Адаме! Добры дзень, калі Яго не сапсуеш сваім з'яўленнем. Ты к доктару? Ён спіць. {{Разбіўка|Адам}}. Хай на здароўе спіць, калі душа Не чуе, як бяда (на лес яна няхай) У браму грукае. {{Разбіўка|Андржэяка}}. Вось бачыш, я й казаў, Што добры дзень ты сапсуеш, мой рэбе. Якое-ж ліха веснікам сваім Цябе абрала сёння? {{Разбіўка|Адам}}. Крый нас бог! Дай бог палову мне таго, што вам я зычу. Купец з Масквы (вай, вай, якая далеч!) Прыехаў кнігі ў вас купіць... {{Разбіўка|Андржэяка}}. То-ж добра! {{Разбіўка|Адам}}. 3 ім з Вільні ліст прыслаў мне Мардахай... Вы зналі Мардахая? {{Разбіўка|Андржэяка}}. Знаў аднаго, якога ў Бабілоне Павесіць думаў Гаман. Калі твой Вяшчае нам бяду, то я шкадую, Што ён не той.</poem><noinclude></noinclude> l2ifsrg2d4x16x9cha8qvyjjveg6ndd 104 28593 84710 2022-08-06T15:10:30Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28594 84711 2022-08-06T15:10:36Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28595 84712 2022-08-06T15:11:01Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28596 84714 2022-08-06T15:12:41Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28597 84715 2022-08-06T15:12:47Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28598 84716 2022-08-06T15:13:14Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28599 84717 2022-08-06T15:13:44Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 28600 84718 2022-08-06T15:13:59Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 3 28601 84729 2022-08-06T16:40:05Z Pathoschild 67 create header for talk page ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) wikitext text/x-wiki <div style="display: flex; flex-wrap: wrap; justify-content: center; align-items: center; margin: 16px 0; border: 1px solid #aaaaaa;"> <div style="padding: 12px;">[[File:Circle-icons-megaphone.svg|75px|link=[[m:User_talk:MdsShakil]]]]</div> <div style="flex: 1; padding: 12px; background-color: #dddddd; color: #555555;"> <div style="font-weight: bold; font-size: 150%; color: red; font-family: 'Comic Sans MS'">Welcome to my talk page!</div> <div style="max-width: 700px">Hey! I am Shakil Hosen. I patrol many projects, and where I don't know the language I only act in cases of serious vandalism. If you think I have done anything wrong, feel free to [[m:User talk:MdsShakil|message me]] on Meta wiki. If you don't like that you can leave me messages here too, but since I do not watch all of my talk pages, your message might not get a timely response. Thanks! [[File:Face-smile.svg|18px|link=[[m:User:MdsShakil]]]]</div> </div> </div> 6ns6eellkw7iqc4yteyjnszfjmo2yio 3 28602 84752 2022-08-06T18:09:34Z Pathoschild 67 add talk page header ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) wikitext text/x-wiki {{User talk:MdsShakil/header}} tbo8m2n1p4y1shpmyu07h1k0g9pq65d 104 28603 84753 2022-08-06T18:32:39Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>запляла ёй валасы, зняла з яе мокрыя чаравікі, калі толькі можна было назваць іх чаравікамі, накінула на плечы ёй нейкую сухую анучу і пакорна мітусілася вакол яе, мармычучы нешта сабе пад нос і ўспамінаючы ранейшыя яе рысы і погляд. — Я бачу, што вы вельмі бедная, матуля, — сказала Эліс, якая сядзела так досыць доўга і, нарэшце, акінула позіркам пакой. — Вельмі бедная, любачка, — адказала старая. Яна зачароўвалася дачкою і баялася яе. Магчыма, яе зачараванне, якім-бы яно не было, зарадзілася даўно, калі ў разгар зняважлівай барацьбы за жыццё яна ўпершыню заўважыла прыгажосць дачкі. Магчыма, яе страх меў нейкія дачыненні да таго мінулага, пра якое яна толькі што чула. Ва ўсякім выпадку, яна стаяла пакорліва і пачціва перад дачкою і схіліла галаву, нібы жаласліва ўпрашаючы вызваліць яе ад новых дакораў. — Чым вы жылі? — Жабрацтвам, дарагая мая. — І зладзействам? — Часамі, Элі… патроху. Я старая і палахлівая. Іншы раз, любачка, я адбірала якую-небудзь дробязь у дзяцей, але не часта. Я цягалася па ваколіцах, любая, і ведаю тое, што ведаю. Я сачыла… — Сачылі? — паўтарыла дачка, глянуўшы на яе. — Я выгледжвала адну сям'ю, — сказала маці яшчэ больш спакойна і пакорліва. — Якую сям'ю? — Ціха, любачка! Не злуйцеся на мяне. Я гэта рабіла любячы вас. На ўспамін пра маю няшчасную дачку за акіянам! Яна лісліва працягнула руку, пасля прыціснула яе да губ. — Шмат гадоў назад, любачка, — прадаўжала яна, нясмела паглядаючы на ўважлівы і строгі твар, павернуты да яе, — я сустрэла выпадкова яго маленькую дачку. — Чыю дачку? — Не яго, Эліс, любая. Не пазірайце на мяне так. Не яго! Вы-ж ведаеце, у яго няма дзяцей. — Дык чыю-ж, — запыталася дачка. — Вы сказалі — «яго». — Ціха, Элі! Вы мяне палохаеце, любачка. Містэра Домбі — толькі містэра Домбі. З таго часу, дарагая, я іх часта бачыла. Я бачыла ''яго''. Праказаўшы гэта апошняе слова, старая скурчылася і адступілася, нібы спалохаўшыся, што дачка яе ўдарыць. Але хоць твар дачкі быў павернуты да яе і гарэў шалёным гневам, яна сядзела нерухома і толькі ўсё мацней і мацней прыціскала рукі да грудзей, нібы хацела іх стрымаць, каб не нарабіць шкоды сабе або іншым у сляпым парыве шаленства, якое раптам апанавала яе. — А ён-жа і не падазраваў, хто я такая! — сказала старая, пагражаючы кулаком.<noinclude></noinclude> 7m15ne84cj4eg6v7xydvedosljsuoke 104 28604 84754 2022-08-06T19:00:22Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> — Яму ніякай справы да гэтага не было, — праз зубы прамармытала дачка. — Але сустрэліся мы тварам у твар, — сказала старая. — Я гаварыла з ім, і ён гаварыў са мною. Я сядзела і пазірала яму ўслед, калі ён ішоў па доўгай алеі; і з кожным яго крокам я праклінала яго душу і цела. — Гэта не перашкодзіць яму шчасліва жыць, — пагардліва адазвалася дачка. — Так, ён шчасліва жыве, — сказала маці. Яна змоўкла, бо твар дачкі, якая сядзела перад ёю, быў пакарэжаны ад шаленства. — Ён жанаты? — Не, любачка, — сказала маці, — Збіраецца жаніцца? — Не, любачка, наколькі мне вядома. Але яго гаспадар і сябра ажаніўся. О, мы можам пажадаць яму шчасця! Мы можам ім усім пажадаць шчасця! — закрычала старая ў моцным узрушэнні. — Нам усім гэта жаніцьба дасць шчасце. Вось успомніце маё слова. Дачка паглядзела на яе і чакала тлумачэнняў. — Але вы прамоклі і стаміліся, вам хочацца есці і піць, — сказала старая, кандыбаючы да шафы. — А тут мала чаго знойдзецца, ды і тут таксама, — яна апусціла руку ў кішэню і выклала на стол некалькі поўпенсавікаў, — і тут мала. Эліс, любачка, у вас няма грошай? Прагны, хітры, напружаны выраз, што з'явіўся на яе твары, калі яна пра гэта пыталася і сачыла за тым, як дачка дастае з-за пазухі нядаўна атрыманы падарунак, выявіў адносіны паміж маткай і дачкой бадай ці менш поўна, чым словы маці. — Гэта ўсё? — запыталася маці. — Больш у мяне няма нічога, і гэтага-б не было, калі-б мне не падалі міласціны. — Калі-б не падалі міласціны, любачка? — паўтарыла старая, прагна нахіляючыся над сталом, каб паглядзець на грошы, нібы не давяраючы дачцэ, якая ўсё яшчэ трымала іх у руцэ. — Гм! Шэсць і шэсць — дванаццаць і шэсць — восемнаццаць… так… Трэба патраціць іх ашчадна. Пайду куплю чаго- колечы паесці і выпіць. З большай жвавасцю, чым можна было чакаць ад яе, мяркуючы па выгляду, бо старасць і ўбоства, здавалася, зрабілі яе не менш слабой чым уродлівай, яна завязала дрыжачымі рукамі істужкі старога капялюша і захінулася ў парваны шаль, усё з тою-ж прагнасцю пазіраючы на грошы ў руцэ дачкі. — Якое шчасце дасць нам гэта жаніцьба, матуля? — запыталася дачка. — Вы мне так і не сказалі. — Шчасце для нас у тым, — адказала тая, слабымі рукамі папраўляючы шаль, — што кахання там зусім няма, мая любачка,<noinclude></noinclude> d1ht4fy9o9bxwus8gb2ab26lk12rf10 104 28605 84755 2022-08-06T19:18:24Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>але затое шмат ганарлівасці і нянавісці. Шчасце ў тым, што між імі нелады і барацьба, і ім пагражае небяспека — небяспека, Эліс! — Якая небяспека? — Я бачыла тое, што бачыла! Я ведаю тое, што ведаю! — захіхікала маці. — Няхай хто-небудзь глядзіць больш пільна! Няхай сёй-той сцеражэцца. Мая дачка, магчыма, яшчэ трапіць у добрую грамаду. Пасля, бачачы, што дачка, якая пазірала на яе сур'ёзна і неўразумёна, мімаволі сціснула руку, у якой былі грошы, старая замітусілася, каб як мага хутчэй іх атрымаць, і паспешна дадала: — Але я пайду куплю чаго-небудзь. Пайду куплю чаго-небудзь. — Пакуль яна стаяла з працягнутай рукой перад дачкою, тая, зірнуўшы яшчэ раз на грошы, пацалавала іх, перш чым з імі расстацца. — Як Элі! Вы іх цалуеце? — хіхікнула старая. — Вось гэта накшталт мяне! Я гэта часта раблю. О, яны нам даюць столькі дабра! — і яна прыціснула да абвіслых грудзей паблякшыя поўпенсавікі, — колькі ўсялякага дабра яны нам даюць! Шкада толькі, што яны не цякуць да нас патокам! — Я іх цалую цяпер, матуля, — сказала дачка, — бадай ці рабіла гэта я калі-небудзь раней, — дзеля той, якая мне іх дала. — Дзеля той, якая іх дала, любачка? — паўтарыла старая, чые цмяныя вочы загарэліся, калі яна ўзяла грошы. — Я таксама іх цалую дзеля таго, хто дае, калі гэта прымусіць яго раскашэліцца. Але я пайду патрачу іх, любачка. Я зараз вярнуся. — Вы, здаецца, сказалі, што шмат ведаеце, матуля, — заўважыла дачка, праводзячы яе позіркам да дзвярэй. — Вы вельмі паразумнелі з таго часу, як мы рассталіся. — Ведаю! — пракаркала старая, адступаючы на крок ад дзвярэй. — Я ведаю больш, чым вы думаеце. Я ведаю больш, чым ''ён'' думае, любачка, і пра гэта я вам хутка раскажу падрабязна. Я ўсё пра яго ведаю. Дачка недаверліва ўсміхнулася. — Я ведаю яго брата, Эліс, — сказала старая, выцягнуўшы шыю з сапраўды страшэннай злараднасцю, — які мог бы апынуцца там, дзе былі вы, за пакражу грошай. Ён жыве са сваёй сястрой на паўночнай дарозе за Лонданам. — Дзе? — На паўночнай дарозе за Лонданам, любачка. Калі хочаце, можаце ўбачыць іх дом. Пахваліцца няма чым, хоць у таго, другога, дом дасканалы… Не, не! — усклікнула старая, ківаючы галавой і смеючыся, бо яе дачка ўсхапілася з крэсла. — Не цяпер! Гэта надта далёка, гэта ля прыдарожнага слупа, дзе звалена ў кучу каменне… Заўтра, любачка, калі надвор'е будзе добрае і вам захочацца паглядзець. Але пайду патрачу…<noinclude></noinclude> c3q67yzh2rjomrsf4khck5ktc3x7tac 104 28606 84756 2022-08-06T19:41:57Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Калёнтытул|left={{Larger|ПАДЛАСЕНЬКІ.}}}} Прыждаў Падласы сынка падласенькаго, а с практыкі жыцьцёвай ведаў добра стары Падласы, што цяперашнім часам з бычачым розумам далёка не зайдзеш. Вось, параіўшыся са сваей жонкай — Красуляй, надумаўся ён аддаць свайг...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Калёнтытул|left={{Larger|ПАДЛАСЕНЬКІ.}}}} Прыждаў Падласы сынка падласенькаго, а с практыкі жыцьцёвай ведаў добра стары Падласы, што цяперашнім часам з бычачым розумам далёка не зайдзеш. Вось, параіўшыся са сваей жонкай — Красуляй, надумаўся ён аддаць свайго сына ў навуку. Аддаць то аддаць, ано чым заплапіць? Раіліся, раіліся — нічога, Падласы, як рупны бацька, і кажэ: прадам хоць сваю скуру, абы толькі вучыўся сынок. Выбраўся Падласы ў глаўны горад, да важнейшаго рэзніка, дый кажэ: купляй ты, скуралуп, маю скуру,—за сабачые грошы аддам, абы з сына свайго бычэняці, зрабіць чэлавека. Стаў шчупаць скуралуп падласаву скуру і пачаў яе, як і прыстало на добраго купца, ганіць: і лінялая яна, і вуграватая, і абмуляна шмат, усёй цаны — рубель. Артачыўся спачатку Падласы, бо ведаў добра, што што рэзнік лжэць, і хоць, праўда, скура вельмі абмулена, але нашто тое — на юхтовые боты хоць куды; аднакжэ у мусіў і на рубля прыстаць, бо скуралуп заверыў, што цяперашнім часам з бычані і за дзесятку зробіш чэлавека, каторы пасьля будзе браць вялікіе грошы, і за іх, быкоў, заступіць, каб не так намулівалі ім скуру. Старгаваўшы ледзь не за дарма валовую скуру, рэзнік скамандаваў яму стаць задам да сьцяны і, падрэзаўшы каля рагоў і ног скуру, залупіў яе на два<noinclude></noinclude> 9vc4iyru10p2231d66498p3b5hpbh25 104 28607 84757 2022-08-06T19:44:53Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> — Пачакайце! — Дачка кінулася да яе з шаленствам, якое зноў успыхнула, як агонь. — Сястра — прыгожая чартоўка з каштанавымі валасамі? Старая, здзіўленая і перапалоханая, моўчкі кіўнула. — У яе твары ёсць штосьці ад яго! Гэта чырвоны дом… Ён стаіць у баку ад дарогі. Перад дзвярыма зялёненькі ганачак… Зноў старая кіўнула. — На якім я сёння сядзела! Аддайце мне назад грошы. — Эліс! Любачка! — Аддайце мне назад грошы, інакш вам не паздаровіцца! Сказаўшы гэтае яна рэзка вырвала грошы з рук старой і, зусім роўнадушная да яе скаргаў і просьбаў, накінула свой плашч і імкліва выбегла з дома. Маці, пакульгваючы, пайшла за ёю, стараючыся не адставаць і ўгаварваючы яе, але гэтыя ўгаворы рабілі на яе не больш уражання, чым вецер, дождж і змрок, які ахутаў іх. Была дванаццатая гадзіна ночы, калі яны пакінулі ззаду гарадскія вуліцы і ўвайшлі ў тую больш цёмную нейтральную паласу, дзе быў дом. Горад разлёгся паводдаль, зданнёвы і хмурны; халодны вецер выў на прасторы; усё вакол было чорна, дзіка, пустэльна. — Гэта зручнае месца для мяне! — сказала дачка, спыняючыся, каб азірнуцца. — Я падумала ўжо аб гэтым, калі была тут сёння. — Эліс, любачка! — усклікнула маці, паціху сморгаючы яе за спадніцу. — Эліс! — Ну, што яшчэ, матуля? — Не аддавайце грошай, любая. Калі ласка, не аддавайце. Мы не можам гэта рабіць. Нам трэба павячэраць, любачка. Грошы — гэта грошы, хто-б іх не даў. Скажыце ім усё, што хочаце, але грошы пакіньце сабе. — Глядзіце! — сказала ў адказ дачка. — Вось дом, пра які я гаварыла. Гэта ён? Старая сцвярджальна кіўнула галавою, і, прайшоўшы яшчэ некалькі крокаў, яны падышлі да дзвярэй. Пакой, дзе Эліс сушыла плацце, быў ярка асветлены палаючым камінам і свечкай, а калі Эліс пастукала ў дзверы, з гэтага пакоя вышаў Джон Каркер. Ён здзівіўся, убачыўшы такіх наведвальнікаў у такі позні час, і запытаўся ў Эліс, што ёй патрэбна. — Мне патрэбна ваша сястра, — сказала яна. — Жанчына, якая дала мне сёння грошы. Пачуўшы гучны яе голас, вышла Херыет. — О! — усклікнула Эліс. — Вы тут! Вы мяне, вядома, памятаеце? — Так, — у здзіўленні адказала тая. Твар, які быў пакорліва звернуты да яе раней, дыхаў цяпер такой нястрымнай нянавісцю і пагардай, і рука, якая мякка дакраналася да яе пляча, сціснулася ў кулак у такой злосці,<noinclude></noinclude> awqhld8brrbl1t01ih8zsehvnkbq5s5 104 28608 84758 2022-08-06T19:46:34Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «бакі, прывязаў да прымацаваных у сьцены гужоў, дый кажэ: ну, братка, панатужся дый вылазь. Напрогся Падласы і — хоць боль узяла — вылез аблуплены. Глянуўшы на апаўшую скуру, жаль схапіў Падласаго: успомніў ён, як гэтую рыжую на левым баку лапіну не раз ліз...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>бакі, прывязаў да прымацаваных у сьцены гужоў, дый кажэ: ну, братка, панатужся дый вылазь. Напрогся Падласы і — хоць боль узяла — вылез аблуплены. Глянуўшы на апаўшую скуру, жаль схапіў Падласаго: успомніў ён, як гэтую рыжую на левым баку лапіну не раз лізала яго Красуля; успомніў як на курчавую каля рагоў яго шэрсьціну ласа спагледалі ялаўкі, але чаго ня зробіш дзеля дзіцяці: абы чэлавекам стаўся. Вярнуўся ў хлеў аблуплены да чырвона Падласы. Гледзючы на яго, Красуля неяк не так мыкнула, але Падласы прынадзеяў яе — другая, кажэ, нарасьне скура—не бядуй; а тымчасам сынка падласенькаго аддалі ў добрые навукі. Мінуў год, другі і шле ліст за лістом бычачы сын, каб прысылаў бацька больш падмогі, бо за дзесятку быком, пішэ, ня будзеш, але і чэлавекам не станеш. Замаркоціўся Падласы, бо, пашчупаўшы свае бакі, праканаўся, што новая скура не расьце. Рупны бацька давай нагаварываць жонку — Красульку: прадай, кажэ, скуру, — сына чэлавекам прычэкаеш.—Так, то так, кажэ Красуля, для роднаго сына і скуры не пашкадую, але хай прыедзе да нас, — глянем на яго, як ён на чэлавека рыхтуецца. Добра. Паслалі ліст. Чэкаюць, дый чэкаюць. Ажно аднэй начы, калі хлеў быў добра зачынены, нехта раз другі стукнуў і, рохкаючы, пачаў ламаць вароты. Усхапіўся Падласы, разштурхаў Красулю і адчынілі вароты… Глянулі і абамлелі: сын—то сын—і падласенькі, толькі морда сьвінячая і не мычыць, а рохкаць стаў. Зараўлі з жалю Красуля і Падласы, але сынок скора іх усьцешыў: гэта я, кажэ, толькі так — да часу, а калі, хочэце каб саўсім стаўся чэлавекам, то на навуку не адну, а тры скуры спусьціце…<noinclude></noinclude> 9sgo0prf94efpengc8k7ls73kkdah7l 0 28609 84759 2022-08-06T19:47:31Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Падласенькі | аўтар = Ядвігін Ш. | год = 1912 год | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Апавяданьне | папярэдні = [[Бярозка (1912)/Што сказаў певень|Што сказаў певень]] | наступны = [[Бярозка (1912)/Рабы|Рабы]] | анатацыі = Іншыя публікацыі...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Падласенькі | аўтар = Ядвігін Ш. | год = 1912 год | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Апавяданьне | папярэдні = [[Бярозка (1912)/Што сказаў певень|Што сказаў певень]] | наступны = [[Бярозка (1912)/Рабы|Рабы]] | анатацыі = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Падласенькі]]. }} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Бярозка (1912).pdf" from="30" to="31" /> </div> {{DEFAULTSORT:Падласенькі}} h5xcxybe5jaiu0q5crukg2ln10zq7wi 104 28610 84760 2022-08-06T19:55:03Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Калёнтытул|left={{Larger|{{Разьбіўка|РАБЫ}}.}}}} {{Калёнтытул|tight={{Smaller|(Перароблена с каляды).}}}} Нават і радзіўся не зусім так, як найбольш родзяцца, — прымерам у якім-колечы брудным кутку, дый цэлай кучай; не, радзіўся, як і прыналежыць іхняму роду, ў вялізарных,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Калёнтытул|left={{Larger|{{Разьбіўка|РАБЫ}}.}}}} {{Калёнтытул|tight={{Smaller|(Перароблена с каляды).}}}} Нават і радзіўся не зусім так, як найбольш родзяцца, — прымерам у якім-колечы брудным кутку, дый цэлай кучай; не, радзіўся, як і прыналежыць іхняму роду, ў вялізарных, аздобных мурах, на чыстай, як пярына мяккой, саломе і то адзін-адным. Вялізарная, таўстая, сытая, паважная матка ешчэ і не {{Абмылка|адсаплася|адспалася}} добра, калі ўжо першы піск дзіцяці устрывожыў увесь сьвінарнік. Па ўсіх загародках, каторые пароблены былі абапол доўгаго калідору і дзе жылі то далейшая, то бліжэйшая радня, або хоць і зусім чужые, але так з важнейшаго роду, — пайшоў вялікі неспакой. Рохкнуў першым, высунуўшы з саломы лыч, стары рабы кнур; за ім адазваліся ў суседніх загародках кармнякі адтуль рохканьне перэдавалося і шырылося далей і далей, — ешчэ момэнт — і узяяўся такі гармідэр, што, хоць гэта была самая поўнач, ачнуўся нават вартаўнік, каторы смачна хроп на бруднай тухлай саломе ў цеснай баковачцы, прыбудаванай да сьвінарніка. Падняўся Марцін, працёр кулакамі вочы, пацягнуўся і, нашчупаўшы на лежанцы сернікі, запаліў ліхтарню, адчыніў дзьверы на калідор і стаў абходзіць па чародзі ўсе загарадкі, падыймаючы агонь ў верх. Натрапіўшы нарэшці на прычыну трывогі — радзіны, затрымаўся Марцін, абвёў ліхтарняй усю загарадку, зважна прыгледаючыся,<noinclude></noinclude> dcgcz8cyoyst39alac423jz6jkcpspj 84761 84760 2022-08-06T19:55:36Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Калёнтытул|left={{Larger|{{Разьбіўка|РАБЫ}}.}}}} {{Калёнтытул|right={{Smaller|(Перароблена с каляды).}}}} Нават і радзіўся не зусім так, як найбольш родзяцца, — прымерам у якім-колечы брудным кутку, дый цэлай кучай; не, радзіўся, як і прыналежыць іхняму роду, ў вялізарных, аздобных мурах, на чыстай, як пярына мяккой, саломе і то адзін-адным. Вялізарная, таўстая, сытая, паважная матка ешчэ і не {{Абмылка|адсаплася|адспалася}} добра, калі ўжо першы піск дзіцяці устрывожыў увесь сьвінарнік. Па ўсіх загародках, каторые пароблены былі абапол доўгаго калідору і дзе жылі то далейшая, то бліжэйшая радня, або хоць і зусім чужые, але так з важнейшаго роду, — пайшоў вялікі неспакой. Рохкнуў першым, высунуўшы з саломы лыч, стары рабы кнур; за ім адазваліся ў суседніх загародках кармнякі адтуль рохканьне перэдавалося і шырылося далей і далей, — ешчэ момэнт — і узяяўся такі гармідэр, што, хоць гэта была самая поўнач, ачнуўся нават вартаўнік, каторы смачна хроп на бруднай тухлай саломе ў цеснай баковачцы, прыбудаванай да сьвінарніка. Падняўся Марцін, працёр кулакамі вочы, пацягнуўся і, нашчупаўшы на лежанцы сернікі, запаліў ліхтарню, адчыніў дзьверы на калідор і стаў абходзіць па чародзі ўсе загарадкі, падыймаючы агонь ў верх. Натрапіўшы нарэшці на прычыну трывогі — радзіны, затрымаўся Марцін, абвёў ліхтарняй усю загарадку, зважна прыгледаючыся,<noinclude></noinclude> 5d5nagfu533amaqo0bizb4b232ppel0 104 28611 84762 2022-08-06T19:59:50Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>нібы гатова была яе ўдарыць, што Херыет, шукаючы абароны, прыціснулася да брата. — Як магла я гаварыць з вамі і вас не пазнаць! Як магла я наблізіцца да вас і не адчуць пажару ў маёй крыві, чыя кроў цячэ ў вашых жылах! — усклікнула Эліс, робячы пагрозлівы жэст. — Што вы хочаце сказаць? Што я зрабіла? — Што вы зрабілі? — адазвалася тая. — Вы пасадзілі мяне да свайго ачага. Вы накармілі мяне і далі мне грошы. Вы падаравалі мне сваё спачуванне! Вы, на чыё імя я плюю! Старая ў нейкай зларадаснасці, якая рабіла яе агідны твар сапраўды страшным, пагразіла брату і сястры высахлай рукою ў пацверджанне слоў дачкі, але ў той-жа час зноў пацягнула яе за спадніцу, упрашаючы пакінуць у сябе грошы. — Калі я выпусціла слязу на вашу руку, няхай яна яе высушыць! Калі я сказала вам ласкавае слова, няхай яно вас аглушыць! Калі я дакранулася да вас губамі, няхай гэты дотык будзе для вас ядам! Пракляцце на гэты дом, дзе мяне прытулілі! Гора і ганьба на вашу галаву! Няхай загінуць усе вашы блізкія! Праказаўшы гэтыя словы, яна кінула на зямлю грошы і адпіхнула іх нагой. — Я тапчу іх зусім! Я іх не ўзяла-б, нават калі-б яны пракладалі мне дарогу да неба! О, лепш-бы акрываўленая нага, з-за якой я прышла сюды сёння, згніла, перш чым прывяла мяне ў ваш дом! Херыет, бледная і дрыжачая, трымала брата і не перапыняла яе. — А вышла так, што мяне пашкадавалі і даравалі мне вы, якая носіць гэта імя, у першую гадзіну майго звароту! Вышла так, што вы абышліся са мною, як мілая, добрая лэдзі! Я вам падзякую, калі буду паміраць. Я памалюся за вас і за ўвесь ваш род, можаце быць у гэтым упэўнены! Маці, якая дарэмна тузала яе за спадніцу і ў ненасытнай прагнасці пазірала на ляжаўшыя ля парога грошы, якія, здавалася, паглыналі ўсю яе ўвагу, гатова была сланяцца вакол, пакуль патухнуць у доме агні, а пасля навобмацак шукаць грошы ў гразі, спадзеючыся зноў заўладаць імі. Але дачка павяла яе за сабою, і яны адразу-ж пайшлі назад, дадому; па дарозе старая хныкала і аплаквала згубу і з горыччу наракала, наколькі было ў яе адвагі, на сваю красуню-дачку, якая не лічыцца з абавязкам, якая пакінула яе без вячэры ў першую-ж ноч пасля сустрэчы. І спаць яна лягла без вячэры, калі не лічыць нейкіх нікчэмных аб'едкаў, і гэтыя аб'едкі яна, мармычучы, перажоўвала, седзячы над патухаючымі вугалямі, калі яе дачка, якая не лічылася з абавязкам, даўно ўжо спала.<noinclude></noinclude> gb9xuqoi80dceumrdol92uq3wotgw5x 104 28612 84763 2022-08-06T20:13:54Z RAleh12 3563 /* Не правераная */ Новая старонка: « {{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХV'''''}} {{Цэнтар|'''''Шчаслівая пара.'''''}} Цёмная пляма на вуліцы знікла. Дом містэра Домбі калі і астаецца яшчэ прорвай сярод іншых дамоў, то толькі таму, што ў сваім харастве не можа з імі супернічаць і ганарыста іх рассоўвае. Сёння ве...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="RAleh12" /></noinclude> {{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХV'''''}} {{Цэнтар|'''''Шчаслівая пара.'''''}} Цёмная пляма на вуліцы знікла. Дом містэра Домбі калі і астаецца яшчэ прорвай сярод іншых дамоў, то толькі таму, што ў сваім харастве не можа з імі супернічаць і ганарыста іх рассоўвае. Сёння вечарам агні мігацяць у вокнах, чырванаваты водбліск каміна цёпла і весела кладзецца на парт'еры і мяккія дываны, абед гатоў, стол прыгожа нарыхтаваны, але толькі на чатыры персоны, а буфет завален сталовым срэбрам. Упершыню пасля нядаўніх пераробак дом падрыхтавалі для сустрэчы гаспадароў, і шчаслівую пару чакаюць з хвіліны на хвіліну. Мяркуючы па таму інтарэсу і хваляванню, якія ён узбуджае ў дамачадцаў, гэты вечар звароту дадому мала чым адрозніваецца ад вясельнай раніцы. Місіс Перч п'е чай у кухні; яна абыйшла ўвесь дом, вызначыла, паколькі плацілі за ярд шоўку і дамаску, і выкарыстала ўсе трапіўшыя і не трапіўшыя ў слоўнік выклічнікі, якія выказвалі зачараванне і здзіўленне. Падрадчык абойшчыка, пакінуўшы ў вестыбюлі пад крэслам свой капялюш, а ў ім насавую хустачку — ад іх надта патыхае лакам, — шмыгае па доме, паглядаючы ўверх на карнізы і ўніз на мяккія дываны і час ад часу ў прыпадку захаплення вымае з кішэні лінейку і раптам пачынае з неймаверным пачуццём вымяраць дарагія рэчы. Кухарка надта вясёлая і кажа — дайце толькі ''ёй'' такіх гаспадароў, якія прымалі-б многа гасцей (а яна гатова з вамі пайсці ў заклад на шэсць пенсаў, што цяпер так і будзе); яна вызначаецца вясёлым норавам і вызначалася ім з дзяцінства і не пярэчыць супраць таго, каб усе гэта ведалі. Гэта заява клікае з грудзей місіс Перч ціхі водгук, які выказвае спачуванне і ўхвалу. Пакаёўка можа толькі спадзявацца, што яны будуць шчаслівыя, але шлюб — латарэя, і чым больш яна аб ім думае, тым мацней адчувае незалежнасць і шчасце адзінокага жыцця. Містэр Таулінсон пануры і насуплены і кажа, што такая і яго думка, і дайце яму толькі вайну, вайну з французамі! Бо гэты малады чалавек прытрымліваецца той думкі, што кожны іншакраінец — француз. Як толькі даносіцца стук калёс, усе змаўкаюць, аб чым-бы яны не гаварылі, і прыслухоўваюцца, і не раз падымаецца беганіна і чуваць крык: «Прыехалі!» Але яны яшчэ не прыехалі, і кухарка пачынае плакаць па абеду, які ўжо два разы здымала з пліты, а падрадчык абойшчыка ўсё яшчэ шмыгае па пакоях, і нішто не парушае яго шчаслівай лятуценнасні. Фларэнс гатова да сустрэчы бацькі і сваёй новай мамы. Бадай ці яна ведае, радасцю ці болем выклікана хваляванне, якое поўніць яе грудзі. Але трапяткое сэрца прымушае кроў прылі-<noinclude></noinclude> s0jru4tvrd44zbsqo8nyh29wnsnfb0x 84798 84763 2022-08-07T06:21:00Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> {{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХV'''''}} {{Цэнтар|'''''Шчаслівая пара.'''''}} Цёмная пляма на вуліцы знікла. Дом містэра Домбі калі і астаецца яшчэ прорвай сярод іншых дамоў, то толькі таму, што ў сваім харастве не можа з імі супернічаць і ганарыста іх рассоўвае. Сёння вечарам агні мігацяць у вокнах, чырванаваты водбліск каміна цёпла і весела кладзецца на парт'еры і мяккія дываны, абед гатоў, стол прыгожа нарыхтаваны, але толькі на чатыры персоны, а буфет завален сталовым срэбрам. Упершыню пасля нядаўніх пераробак дом падрыхтавалі для сустрэчы гаспадароў, і шчаслівую пару чакаюць з хвіліны на хвіліну. Мяркуючы па таму інтарэсу і хваляванню, якія ён узбуджае ў дамачадцаў, гэты вечар звароту дадому мала чым адрозніваецца ад вясельнай раніцы. Місіс Перч п'е чай у кухні; яна абыйшла ўвесь дом, вызначыла, паколькі плацілі за ярд шоўку і дамаску, і выкарыстала ўсе трапіўшыя і не трапіўшыя ў слоўнік выклічнікі, якія выказвалі зачараванне і здзіўленне. Падрадчык абойшчыка, пакінуўшы ў вестыбюлі пад крэслам свой капялюш, а ў ім насавую хустачку — ад іх надта патыхае лакам, — шмыгае па доме, паглядаючы ўверх на карнізы і ўніз на мяккія дываны і час ад часу ў прыпадку захаплення вымае з кішэні лінейку і раптам пачынае з неймаверным пачуццём вымяраць дарагія рэчы. Кухарка надта вясёлая і кажа — дайце толькі ''ёй'' такіх гаспадароў, якія прымалі-б многа гасцей (а яна гатова з вамі пайсці ў заклад на шэсць пенсаў, што цяпер так і будзе); яна вызначаецца вясёлым норавам і вызначалася ім з дзяцінства і не пярэчыць супраць таго, каб усе гэта ведалі. Гэта заява клікае з грудзей місіс Перч ціхі водгук, які выказвае спачуванне і ўхвалу. Пакаёўка можа толькі спадзявацца, што яны будуць шчаслівыя, але шлюб — латарэя, і чым больш яна аб ім думае, тым мацней адчувае незалежнасць і шчасце адзінокага жыцця. Містэр Таулінсон пануры і насуплены і кажа, што такая і яго думка, і дайце яму толькі вайну, вайну з французамі! Бо гэты малады чалавек прытрымліваецца той думкі, што кожны іншакраінец — француз. Як толькі даносіцца стук калёс, усе змаўкаюць, аб чым-бы яны не гаварылі, і прыслухоўваюцца, і не раз падымаецца беганіна і чуваць крык: «Прыехалі!» Але яны яшчэ не прыехалі, і кухарка пачынае плакаць па абеду, які ўжо два разы здымала з пліты, а падрадчык абойшчыка ўсё яшчэ шмыгае па пакоях, і нішто не парушае яго шчаслівай лятуценнасні. Фларэнс гатова да сустрэчы бацькі і сваёй новай мамы. Бадай ці яна ведае, радасцю ці болем выклікана хваляванне, якое поўніць яе грудзі. Але трапяткое сэрца прымушае кроў прылі-<noinclude></noinclude> g08yjssr1mmyp0g9mmm3op6kmvle9yz 104 28613 84764 2022-08-06T20:56:53Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «дый мармочучы нешта сабе пад нос, сплюнуў, завярнуўся і пайшоў будзіць аканома. Не рад, відаць, быў пан аканом а гэткай парэ вылазіць с цёплай пасьцелі: доўгі час круціў ён сваімі нашупырэнымі, як у таракана, жоўтымі вусамі, але што-ж ты зробіш: на тое служ...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>дый мармочучы нешта сабе пад нос, сплюнуў, завярнуўся і пайшоў будзіць аканома. Не рад, відаць, быў пан аканом а гэткай парэ вылазіць с цёплай пасьцелі: доўгі час круціў ён сваімі нашупырэнымі, як у таракана, жоўтымі вусамі, але што-ж ты зробіш: на тое служба! — устаў, апрануўся і пацягнуўся будзіць ахмістрыню. Падыйшоўшы пад вакно, стаў сперша дэлікатна барабаніць па ім костачкай зложэнаго у кручок пальца, пасьля — ляпаць усей {{Абмылка|пецарнёй|пецярнёй}}, урэшці, як пачаў пражыць кулаком у ваконную раму, дык праз нейкіе поўгадзінкі выпаўзла такі с пярыны тоўстая, прысадзістая ахмістрыня і, даведаўшыся, ў чым справа, валюхаючыся, як качка, пайшла у пекарню, дзе сваімі пухлымі, чырвонымі кулакамі, як бач, падняла на ногі дзьвёх дзевак — спадручніц сваіх, і гэтак грамадой сунуліся на мейсцэ важнаго здарэньня. Віднець ужо пачынало, калі ешчэ агонь, мігочучы, перэлятаў то з сьвінарніка ў пекарню, то с пекарні у сьвінарнік; толькі днём, калі камісар па дакладу аканома і ахмістрыні ўпісаў у кнігі, што гэткаго-то чысла, месяца і году ад такіх-то бацькоў радзіўся рабы парсючок, ды занумэраваў яго, — ўсе супакоіліся. Толькі дзеўкам праз нейкі ешчэ час трэба было насіць маладой матцы асобную, лепшую яду, ахмістрыні — выдаваць на гэты корм іншую прымешку, а Марціну — часьцей зменяць падсьцілку. Але у скорасьці усё наладзілося, і жыцьцё паплыло сваім звычаем. Гадаваўся Рабы на ўздзіў: і ў рост яго гнало і сыць брала непамерна; але бо, праўду кажучы, і яды яму было не набрацца: сваю мерку спітлюе, дый пачынае сквірчэць, — усё яму падбаўляй, ды падбаўляй, а чаго ўжо сам не ўбярэ, дык хоць вывярне с пасудзіны,<noinclude></noinclude> 8y1cjknfily3vh6thsi4bkapul2byr3 104 28614 84766 2022-08-06T21:03:21Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «абы другі не пажывіўся. Калі-ж, бывала, выпушчалі сьвінскую моладзь на волю — крыху пабрыкаць, ніводзін, як Рабы, ня вышукае так скора слабейшаго мейсца ў паркане і, хоць сам таўстават, а такі праз невялічкую шчыліну і то выціснецца з выгана, ды першы уб’...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>абы другі не пажывіўся. Калі-ж, бывала, выпушчалі сьвінскую моладзь на волю — крыху пабрыкаць, ніводзін, як Рабы, ня вышукае так скора слабейшаго мейсца ў паркане і, хоць сам таўстават, а такі праз невялічкую шчыліну і то выціснецца з выгана, ды першы уб’ецца у шкоду; але, калі прыйдзе які страх, першы і драпане адтуль, — дык ані калок, ані пуга ні разу не дакрануліся да яго дэлікатнаго цела! Забяруцца, бывала, сьвіньні ў сажалку пакупаца, — ўсе павылазяць адтуль мурзатые, укачаўшыся ў балота, а наш Рабы,—хоць разам валяўся, — выйдзе, страханецца, дзе паскрабецца і зноў чысты, гладкі, бытцым і ня быў там. Час у выгодзе скора ляціць. Мінуў год, зляцеў другі, і не агледзіўся наш Рабы, як разбухаўся ўжо так, што і с хлева вылазіць ня хочэ; сядзіць на адным мейсцы і дзень і ноч, сапе, храпе, лыпае заплыўшымі салам маленькімі сваімі вочкамі, дый цяжка ўздыхае, гледзючы на яду: змёў-бы, здаецца, ўсё, а як прыйдзецца — лізьне раз, другі і хоць ты што — ня лезе! Гневаўся цяпер Рабы і на падрастаючую моладзь-падсьвінкоў: лётаюць, пішчаць, крычаць, дурэюць ліха ведае чаго! От, сядзелі-б, як сядзіць ён — спакойна, важна і не перэшкаджалі-б іншым дрэмаць. Злаваў Рабы і на непарадкі, якіе час ад часу бывалі у сьвінарніку: находзяць нейкіе людзі — і то хоць-бы свае, а то чужые; цягаюцца па загарадках турбуюць такіх, як ён — Рабы, важных сьвіньней; падыймаецца, разумеецца, на ўсю будыніну такі страшэнны гармідэр, што ажно жутка слухаць. Але ускорасьці ўсё супакоівалося, — супакоіваўся і Рабы і толькі дзівіўся, на што і каму патрэбны гэтые зьдзекі. Ажно прыйшлі ўрэшці гэтые самые людзі і да яго—Рабога; прыйшлі зараня- ешчэ прыцемна, з ліхтарняй, сьвятло каторай так і рэзало заспаные вочы парсюка.<noinclude></noinclude> kqlp9lxwnnf80e6pfd5dvp3r7yh6hob 104 28615 84769 2022-08-06T21:11:03Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «Стаў рохкаць нездаволены Рабы і ўжо думаў падняцца з гнезда, каб-ткі добра напудзіць ня прошэных гасьцей, калі пачуў, як нейкі вялізарны ціжар прываліў яго, а задніе абедзьве нагі бытцым ушчаміліся. Гэткай зневагі ня мог сцярпець Рабы і толькі што хацеў...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>Стаў рохкаць нездаволены Рабы і ўжо думаў падняцца з гнезда, каб-ткі добра напудзіць ня прошэных гасьцей, калі пачуў, як нейкі вялізарны ціжар прываліў яго, а задніе абедзьве нагі бытцым ушчаміліся. Гэткай зневагі ня мог сцярпець Рабы і толькі што хацеў разінуцца, ды крыкнуць так, каб ажно ўсе браты пачулі яго крыўду, як тут-жэ нейкая петля моцна сцягнула і заціснула яму лыч. Цяпер ён мог толькі ўжо сквірчэць; а тым часам ціжары валіліся на яго з ўсіх старон, прыдушывалі яго, выкручывалі яму ногі, цягнулі за вушы… і раптам пачуў Рабы, як нешта {{Абмылка|халодае|халоднае}}, сьлізкае ўпіваецца яму у грудзі… Задрыжэў Рабы са страху, а посьле і ад страшэннаго болю, бо тое, што сперша выдалося яму халодным, цяпер пякло у грудзёх жывым агнём, ды разам бухнуў гэты агонь у галаву і разляцеўся па ўсім целі… Што прыйдзецца разставацца, калі колечы з жыцьцём нават і сьвінскаму роду, аб гэтым Рабы чуў і ведаў, але аб сьмерці ніколі ня думаў. «На гэта будзе часу», — пацешаў сябе Рабы, — «калі сьмерць стане падхадзіць». І вось цяпер зразумеў ён, што гэта сьмерць і ня думала надыходзіць, а наляцела, — наляцела так {{Абмылка|неўспадеўкі|неўспадзеўкі}}, як толькі можэ налятаць яна адна. І не аб гэтай сьмерці думаў ўжо Рабы, бо ведаў добра, што яе ўсё роўна ня міне: праз агнём праёжэны мозг віхрам пралетало ўсё мінулае яго {{Абмылка|жыцьцэ|жыцьцё}}. Стараўся Рабы успомніць, што зрабіў ён праз {{Абмылка|ч ас|час}} {{Абмылка|гтаго|гэтаго}} жыцьця добраго і благога. Благога? Ці-ж ён каму зрабіў што благое? Не—гэтаго ня мог Рабы {{Абмылка|а б|аб}} сабе сказаць. А добраго — што-ж?? сьпешаўся, слабеючы ўжо, успомніць бедак. Ага: праз усё сваё жыцьцё нікому благога нічога не зрабіў, ну і… смачна еў, смачна піў, смачна спаў. Ці-ж мала ешчэ гэтаго? І, з успакоіўшымся ўжо сумленьнем, апошні раз захроп Рабенькі і… даўся.<noinclude></noinclude> cs8t9c58984a45zi2zwoj4kaov6qjgh 0 28616 84770 2022-08-06T21:11:48Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Рабы | аўтар = Ядвігін Ш. | год = 1912 год | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Апавяданьне | папярэдні = [[Бярозка (1912)/Падласенькі|Падласенькі]] | наступны = [[Бярозка (1912)/Дачэсные|Дачэсные]] | анатацыі = Іншыя публікацыі гэтага тв...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Рабы | аўтар = Ядвігін Ш. | год = 1912 год | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Апавяданьне | папярэдні = [[Бярозка (1912)/Падласенькі|Падласенькі]] | наступны = [[Бярозка (1912)/Дачэсные|Дачэсные]] | анатацыі = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Рабы (Ядвігін)]]. }} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Бярозка (1912).pdf" from="32" to="35" /> </div> {{DEFAULTSORT:Рабы}} 4tkmy2amq19umips2c1y87iitlz6v1s 104 28617 84793 2022-08-07T06:02:27Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Калёнтытул|left={{Larger|{{Разьбіўка|ДАЧЭСНЫЕ}}.}}}} З добрым сваім старым знаёмым, каторы акуратна год у год з ласкі сваей дзярэ з майго стадка па адным старым баране і па двое маладых ягнятак падатку, сустрэціўся я нідаўна ў яловым гушчарку. Іон ня быў галодны...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Калёнтытул|left={{Larger|{{Разьбіўка|ДАЧЭСНЫЕ}}.}}}} З добрым сваім старым знаёмым, каторы акуратна год у год з ласкі сваей дзярэ з майго стадка па адным старым баране і па двое маладых ягнятак падатку, сустрэціўся я нідаўна ў яловым гушчарку. Іон ня быў галодны, а я — бяз стрэльбы — прычыны, як бачыце, важные, дзеля чаго маглі мы разгутарыцца паміж сабой па суседзку. Слова за словам, дабраліся і да жыцьця суседа — воўчаго. Праўду, ці не казаў мне сусед — самі разбірайце. Бадай усе ўжо чулі (так сама — праўду, ці не), што даўней воўк быў найлепшым хатнім прыяцелем і вартаўніком, і ў ніякіе зладзействы і здзірствы не удаваўся, ажно пакуль ня трапіў да нейкай паганай скупой гаспадынькі на службу. Дакучыло, відаць, ёй карміць хлебам зьвера, і вось аднаго разу, калі воўк, пасучы цэлую раніцу гаспадарскую стадніну, прыбег на сьнеданьне да хаты, ведзьма тая, мест хлеба цёплаго, кінула яму горача напалены камень. З голаду, не разнюхаўшы добра, схапіў бедны ваўчок гарачы камень і так моцна апёкся, што і па сягоняшні дзень ляпа асталася чорнай. Вось с таго часу воўк з жалю і злосьці кінуў сваю службу у людзей. Гэта старая гутарка, а цяпер паслухайце, што мой сусед баяў далей новаго.<noinclude></noinclude> daxkvfhmmuyxpuy3w5qg69s7zgjeokk 104 28618 84794 2022-08-07T06:06:31Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Адрокшыся службы, воўк пажаліўся сваім сябруком. Папрабавалі тые заступіцца за яго, але нічога не дабіліся. Пайшлі тады ваўкі грамадой з жалабай да цара свайго — льва. Леў, выслухаўшы справу, асудзіў так: «лепш жывіце ў лесі, чым ў такой хаці, дзе вас мо...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Адрокшыся службы, воўк пажаліўся сваім сябруком. Папрабавалі тые заступіцца за яго, але нічога не дабіліся. Пайшлі тады ваўкі грамадой з жалабай да цара свайго — льва. Леў, выслухаўшы справу, асудзіў так: «лепш жывіце ў лесі, чым ў такой хаці, дзе вас могуць здрадзіць, а як ўсё жывое без яды ня можэ абыйсьціся, так і вы, не перэбіраючы, што і чыё, хапайце і ешце; на прыпадак-жэ голаду дам вам доўгавечную карову, карміце і дагледайце яе толькі добра, а малака — яды хваце». С таго часу сталі ваўкі жыць у лесі, займацца рабункам, а да таго — даіць сваю карову і дзяліцца малаком. Але час ад часу паміж згоднай даўней воўчай сям’і пачаліся звадкі, завялося шэльмоўства; харчэваць карову ўсім разам прыйходзілося, а як падойдзе дзяліцьба малака, дык адзін так набухаецца яго, што чуць адпаўзе, а іншы зусім с пустым жыватом пасунецца. Каб як зарадзіць проціў гэткаго ашуканства, склікалі ваўкі сход, на каторым прызналі: на кожны дзень назначыць чароднаго ваўка, каторы-б дагледаў карову і ўдой весь ад яе забіраў сабе. Цешыліся ваўкі с такога мудрахітраго свайго пастанаўленьня, але ня доўга. Кожны воўк, як толькі падойдзе яго чародны дзень, разважае сам сабе: на якое ліха мне карміць гэту карову, калі з гэтаго харчу прыбудзе малака ня столькі мне, колькі заўтрашняму чароднаму; хай-жэ сабе той і важдаецца з ёй, а я што выдаю — то і маё. Як сталі гэтак дагледаць сваю кароўку дачэсные гаспадары, дык, калі не пажывяцца дзе на старане баранчыкам, ці так чым колечы, зубамі ляскаць прыходзіцца.<noinclude></noinclude> 04xdm8pjycibnvunqm0irvwlc75y0j3 104 28619 84795 2022-08-07T06:09:16Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «Вось с таго часу і налажыліваўкі падатак на людзей: с каго авечку, с каго цялё, парасё, гусака і т. п. Апрача таго карову сваю ўсё-ж такі дояць! Ня толькі малако да чыста сцягнуць, але ціснуць, ажно пакуль да крыві не дабяруцца, дый апрача таго кожны гэткі да...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>Вось с таго часу і налажыліваўкі падатак на людзей: с каго авечку, с каго цялё, парасё, гусака і т. п. Апрача таго карову сваю ўсё-ж такі дояць! Ня толькі малако да чыста сцягнуць, але ціснуць, ажно пакуль да крыві не дабяруцца, дый апрача таго кожны гэткі дачэсны гаспадар неўзнак — ціхачом, а хоць кавалачэк і лыдкі з беднай жывёлы урве. Гэткім парадкам з даўнейшаго спакойнаго зьвера {{Абмылка|таўся|стаўся}} цяпер несуградны гад прагавіты — воўк.<noinclude></noinclude> 1i7g8xysbren6f09idlve2kt7h0stjt 0 28620 84796 2022-08-07T06:09:50Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Дачэсные | аўтар = Ядвігін Ш. | год = 1912 год | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Апавяданьне | папярэдні = [[Бярозка (1912)/Рабы|Рабы]] | наступны = | анатацыі = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Дачэсныя]]. }} <div style="text-align:justify; text-indent:2...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Дачэсные | аўтар = Ядвігін Ш. | год = 1912 год | арыгінал = | пераклад = | секцыя = Апавяданьне | папярэдні = [[Бярозка (1912)/Рабы|Рабы]] | наступны = | анатацыі = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Дачэсныя]]. }} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Бярозка (1912).pdf" from="36" to="38" /> </div> {{DEFAULTSORT:Дачэсные}} ono4a1j67s090fef0rd0sw5bbmbnjig 104 28621 84799 2022-08-07T06:46:34Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>ваць да шчок і надае бляск вачам; а ў кухні шэпчуць адзін аднаму на вуха, — гаворачы пра яе, яны заўсёды прыцішаюць голас, — аб тым, якая прыгожая сёння міс Фларэнс і якой мілай маладой лэдзі зрабілася яна, бедненькая! Місіс Ск'ютон, падрыхтаваўшыся сустрэць з распасцёртымі абдымкамі сваю ўлюбёную дачку і дарагога зяця, апранула адпавядаючае выпадку дзявоцкае сваё ўбранне з кароткімі рукавамі. Аднак, у гэту хвіліну выспеўшыя яе чароўнасці квітнеюць у цяні яе ўласных апартаментаў, адкуль яна не выходзіла з таго часу, як заўладала імі некалькі гадзін таму назад, і дзе яна хутка пачынае праяўляць прызнакі раздражэння з прычыны таго, што абед спазняецца. Нарэшце яны такі прыехалі! Чуваць стук колаў, ён набліжаецца, і карэта спыняецца ля пад'езда. Ненавісны іншакраінец аглушальна стукае ў дзверы, папярэджваючы з'яўленне містэра Таулінсона і слуг, якія кінуліся іх адчыняць; і містэр Домбі і яго маладая жонка выходзяць з экіпажа і ідуць падручкі ў дом. — Мая ненаглядная Эдзіт! — чуваць ўсхваляваны голас на пляцоўцы лесвіцы. — Мой дарагі Домбі! — і кароткія рукавы абвіваюцца вакол шчаслівай пары і абдымаюць яе. Фларэнс таксама спусцілася ў вестыбюль, але не адважвалася падыйсці са сваім нясмелым віншаваннем, пакуль не аціхнуць зачараванасці гэтай больш блізкай і больш дарагой істоты. Але Эдзіт убачыла яе на парозе; злёгку пацалаваўшы ў шчаку сваю чуллівую маці і адчапіўшыся ад яе, — яна падбегла да Фларэнс і абняла яе. — Добры дзень, Фларэнс, — сказаў містэр Домбі, працягваючы руку. Калі Фларэнс, дрыжачы, падносіла яе да губ, яна сустрэла яго позірк. Позірк быў халодны і сухі, але ў яе забілася сэрца калі ёй здалося, што ў яго вачах адлюстравалася цікавасць да яе, якой ён ніколі яшчэ не выяўляў. У іх было нават лёгкае здзіўленне — прыемнае здзіўленне, выкліканае ёю. Больш яна не асмельвалася пазіраць на яго, але адчувала, што ён зірнуў на яе яшчэ раз і не менш прыхільна. О, які радасны трэпет апанаваў яе нават пры гэтым слабым і нічым не абгрунтаваным пацверджанні яе надзеі, што пры дапамозе новай прыгожай мамы ёй удасца нарэшце заваяваць яго сэрца! — Я думаю, вы не доўга будзеце апранацца, місіс Домбі? — запытаўся містэр Домбі. — Я зараз буду гатова. — Няхай падаюць абед праз чвэртку гадзіны. Сказаўшы гэтае містэр Домбі паважна пайшоў у свой пакой, а місіс Домбі паднялася наверх. Місіс Ск'ютон і Фларэнс накіраваліся ў гасціную, дзе гэта надзвычайная маці палічыла сваім абавязкам выпусціць некалькі слязінак, быццам-бы выкліканых<noinclude></noinclude> sh9oigx99zmptetv7woaqz1q7p6nxms 104 28622 84800 2022-08-07T07:08:08Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{цэнтар|[[File:Ірляндзкія Народныя Казкі (1923). Пачатак 1.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''Амадан Цеставік.'''|памер=160%}} {{Абмылка|{{X-larger|'''Ж'''}}ыў быў|{{X-larger|'''Ж'''}}ыў-быў}} кароль, і быў у яго сын Амадан (прыдурнаваты). Памерла маці Амадана, і кароль ажаніўся ў другі раз. Амадан р...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Ірляндзкія Народныя Казкі (1923). Пачатак 1.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''Амадан Цеставік.'''|памер=160%}} {{Абмылка|{{X-larger|'''Ж'''}}ыў быў|{{X-larger|'''Ж'''}}ыў-быў}} кароль, і быў у яго сын Амадан (прыдурнаваты). Памерла маці Амадана, і кароль ажаніўся ў другі раз. Амадан рос надта скора і з кожным днём рабіўся мацнейшым, дык мачаха стала пужацца, каб ён не пазабіваў яе дзяцей. Дзеля таго, каб ён ня рос гэтак скора і наагул паслабеў, яна карміла яго цестам з сырой мукі, разбоўтанай на вадзе, і ўсе так і звалі яго „Амадан Цеставік“. Аднак-жа, ад гэтае стравы Амадан рабіўся не слабейшым, а здароўшым і быў такі асілак, што мог лёгка пабіць усіх сваіх зводных братоў разам. У канцы, мачаха зажадала ад мужа, каб ён прагнаў Амадана. Бацька згодзіўся прагнаць яго. Аднак-жа, Амадан сказаў, што ня рушыцца з мейсца, пакуль бацька ня дасьць яму такі востры меч, каб ён мог разрэзаць пак воўны, які ўпадзе на яго. Пасьля доўгіх клопатаў і шуканьня бацька знайшоў такі меч і аддаў яго Амадану. Спрабаваўшы меч і пераканаўшыся, што ён добры, Амадан разьвітаўся з роднай хатай і пусьціўся ў дарогу. Сем дзён і сем ночаў, ён бадзяўся бяз ніякіх здарэньняў і ўжо к вечару на сёмы дзень падышоў да вялікага замку. Увайшоўшы ў замак, ён не знайшоў ніводнае жывой душы, затое ў залі агледзеў надзвычай добрую вячэру, прыгатаваную на стале. Не марнуючы дарагога часу, Амадан прысеў за стол і пачаў аплятаць вячэру.<noinclude></noinclude> r2s9nh94bnjh9yl9lidv73ww4whh80a 84801 84800 2022-08-07T07:09:07Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Ірляндзкія Народныя Казкі (1923). Пачатак 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''Амадан Цеставік.'''|памер=160%}} {{Абмылка|{{X-larger|'''Ж'''}}ыў быў|{{X-larger|'''Ж'''}}ыў-быў}} кароль, і быў у яго сын Амадан (прыдурнаваты). Памерла маці Амадана, і кароль ажаніўся ў другі раз. Амадан рос надта скора і з кожным днём рабіўся мацнейшым, дык мачаха стала пужацца, каб ён не пазабіваў яе дзяцей. Дзеля таго, каб ён ня рос гэтак скора і наагул паслабеў, яна карміла яго цестам з сырой мукі, разбоўтанай на вадзе, і ўсе так і звалі яго „Амадан Цеставік“. Аднак-жа, ад гэтае стравы Амадан рабіўся не слабейшым, а здароўшым і быў такі асілак, што мог лёгка пабіць усіх сваіх зводных братоў разам. У канцы, мачаха зажадала ад мужа, каб ён прагнаў Амадана. Бацька згодзіўся прагнаць яго. Аднак-жа, Амадан сказаў, што ня рушыцца з мейсца, пакуль бацька ня дасьць яму такі востры меч, каб ён мог разрэзаць пак воўны, які ўпадзе на яго. Пасьля доўгіх клопатаў і шуканьня бацька знайшоў такі меч і аддаў яго Амадану. Спрабаваўшы меч і пераканаўшыся, што ён добры, Амадан разьвітаўся з роднай хатай і пусьціўся ў дарогу. Сем дзён і сем ночаў, ён бадзяўся бяз ніякіх здарэньняў і ўжо к вечару на сёмы дзень падышоў да вялікага замку. Увайшоўшы ў замак, ён не знайшоў ніводнае жывой душы, затое ў залі агледзеў надзвычай добрую вячэру, прыгатаваную на стале. Не марнуючы дарагога часу, Амадан прысеў за стол і пачаў аплятаць вячэру.<noinclude></noinclude> axfsi0tns4gy7j5lw3zlky14y5kuezw 84802 84801 2022-08-07T07:09:26Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Ірляндзкія Народныя Казкі (1923). Пачатак 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''Амадан Цеставік.'''|памер=160%}} {{Абмылка|'''Ж'''ыў быў|{{X-larger|'''Ж'''}}ыў-быў}} кароль, і быў у яго сын Амадан (прыдурнаваты). Памерла маці Амадана, і кароль ажаніўся ў другі раз. Амадан рос надта скора і з кожным днём рабіўся мацнейшым, дык мачаха стала пужацца, каб ён не пазабіваў яе дзяцей. Дзеля таго, каб ён ня рос гэтак скора і наагул паслабеў, яна карміла яго цестам з сырой мукі, разбоўтанай на вадзе, і ўсе так і звалі яго „Амадан Цеставік“. Аднак-жа, ад гэтае стравы Амадан рабіўся не слабейшым, а здароўшым і быў такі асілак, што мог лёгка пабіць усіх сваіх зводных братоў разам. У канцы, мачаха зажадала ад мужа, каб ён прагнаў Амадана. Бацька згодзіўся прагнаць яго. Аднак-жа, Амадан сказаў, што ня рушыцца з мейсца, пакуль бацька ня дасьць яму такі востры меч, каб ён мог разрэзаць пак воўны, які ўпадзе на яго. Пасьля доўгіх клопатаў і шуканьня бацька знайшоў такі меч і аддаў яго Амадану. Спрабаваўшы меч і пераканаўшыся, што ён добры, Амадан разьвітаўся з роднай хатай і пусьціўся ў дарогу. Сем дзён і сем ночаў, ён бадзяўся бяз ніякіх здарэньняў і ўжо к вечару на сёмы дзень падышоў да вялікага замку. Увайшоўшы ў замак, ён не знайшоў ніводнае жывой душы, затое ў залі агледзеў надзвычай добрую вячэру, прыгатаваную на стале. Не марнуючы дарагога часу, Амадан прысеў за стол і пачаў аплятаць вячэру.<noinclude></noinclude> 4pychx69r1n35bsqgqledpm293q21ju 84803 84802 2022-08-07T07:10:28Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Ірляндзкія Народныя Казкі (1923). Пачатак 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''Амадан Цеставік.'''|памер=160%}} {{Абмылка|'''Ж'''ыў быў|<big><big>'''Ж'''</big></big>ыў-быў}} кароль, і быў у яго сын Амадан (прыдурнаваты). Памерла маці Амадана, і кароль ажаніўся ў другі раз. Амадан рос надта скора і з кожным днём рабіўся мацнейшым, дык мачаха стала пужацца, каб ён не пазабіваў яе дзяцей. Дзеля таго, каб ён ня рос гэтак скора і наагул паслабеў, яна карміла яго цестам з сырой мукі, разбоўтанай на вадзе, і ўсе так і звалі яго „Амадан Цеставік“. Аднак-жа, ад гэтае стравы Амадан рабіўся не слабейшым, а здароўшым і быў такі асілак, што мог лёгка пабіць усіх сваіх зводных братоў разам. У канцы, мачаха зажадала ад мужа, каб ён прагнаў Амадана. Бацька згодзіўся прагнаць яго. Аднак-жа, Амадан сказаў, што ня рушыцца з мейсца, пакуль бацька ня дасьць яму такі востры меч, каб ён мог разрэзаць пак воўны, які ўпадзе на яго. Пасьля доўгіх клопатаў і шуканьня бацька знайшоў такі меч і аддаў яго Амадану. Спрабаваўшы меч і пераканаўшыся, што ён добры, Амадан разьвітаўся з роднай хатай і пусьціўся ў дарогу. Сем дзён і сем ночаў, ён бадзяўся бяз ніякіх здарэньняў і ўжо к вечару на сёмы дзень падышоў да вялікага замку. Увайшоўшы ў замак, ён не знайшоў ніводнае жывой душы, затое ў залі агледзеў надзвычай добрую вячэру, прыгатаваную на стале. Не марнуючы дарагога часу, Амадан прысеў за стол і пачаў аплятаць вячэру.<noinclude></noinclude> oqz23kaxhjmt08yamatlv8aoz1l0tmv 84804 84803 2022-08-07T07:11:28Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Ірляндзкія Народныя Казкі (1923). Пачатак 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''Амадан Цеставік.'''|памер=160%}} {{Абмылка|'''Ж'''ыў быў|{{X-larger|'''Ж'''}}ыў-быў}} кароль, і быў у яго сын Амадан (прыдурнаваты). Памерла маці Амадана, і кароль ажаніўся ў другі раз. Амадан рос надта скора і з кожным днём рабіўся мацнейшым, дык мачаха стала пужацца, каб ён не пазабіваў яе дзяцей. Дзеля таго, каб ён ня рос гэтак скора і наагул паслабеў, яна карміла яго цестам з сырой мукі, разбоўтанай на вадзе, і ўсе так і звалі яго „Амадан Цеставік“. Аднак-жа, ад гэтае стравы Амадан рабіўся не слабейшым, а здароўшым і быў такі асілак, што мог лёгка пабіць усіх сваіх зводных братоў разам. У канцы, мачаха зажадала ад мужа, каб ён прагнаў Амадана. Бацька згодзіўся прагнаць яго. Аднак-жа, Амадан сказаў, што ня рушыцца з мейсца, пакуль бацька ня дасьць яму такі востры меч, каб ён мог разрэзаць пак воўны, які ўпадзе на яго. Пасьля доўгіх клопатаў і шуканьня бацька знайшоў такі меч і аддаў яго Амадану. Спрабаваўшы меч і пераканаўшыся, што ён добры, Амадан разьвітаўся з роднай хатай і пусьціўся ў дарогу. Сем дзён і сем ночаў, ён бадзяўся бяз ніякіх здарэньняў і ўжо к вечару на сёмы дзень падышоў да вялікага замку. Увайшоўшы ў замак, ён не знайшоў ніводнае жывой душы, затое ў залі агледзеў надзвычай добрую вячэру, прыгатаваную на стале. Не марнуючы дарагога часу, Амадан прысеў за стол і пачаў аплятаць вячэру.<noinclude></noinclude> 4pychx69r1n35bsqgqledpm293q21ju 104 28623 84805 2022-08-07T07:12:09Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>у яе шчасцем дачкі, і гэтыя слязінкі яна ўсё яшчэ з вялікай асцярожнасцю асушвала ражком абшытай карункамі насавой хустачкі, калі ўвайшоў яе зяць. — Ну, як спадабаўся вам, дарагі Домбі, гэты самы чароўнейшы з гарадоў, Парыж? — запыталася яна, стрымліваючы сваю ўсхваляванасць. — Там было холадна, — адказаў містэр Домбі. — Вядома, весела, як заўсёды! — сказала місіс Ск'ютон. — Не асабліва. Горад паказаўся мне нудным, — заўважыў містэр Домбі. — Фі, дарагі мой Домбі! Нудным! — гэта было сказана хітра. — Такое ўражанне ён стварыў на мяне, пані, — спакойна і пачціва сказаў містэр Домбі. — Думаю, місіс Домбі ён таксама здаўся нудным. Яна напомніла аб гэтым разы са два. — Ах, капрызніца! — усклікнула місіс Ск'ютон, жартуючы з сваёй дарагой дачкой, якая толькі што з'явілася ў дзвярах. — Якія гэта ерэтычныя рэчы гаварылі вы пра Парыж, любачка? Эдзіт з сумуючым выглядам узняла бровы; прайшоўшы каля дзвярэй, якія былі шырока адчынены, паказваючы анфіладу пакояў, прыгожа і нанова аздобленых, яна ледзь зірнула на іх мімаходзь і села каля Фларэнс. — Дарагі Домбі, — сказала місіс Ск'ютон, — гэтыя людзі цудоўна выканалі ўсё, аб чым мы ім гаварылі! Дапраўды-ж, яны ператварылі дом у сапраўдны палац. — Дом прыгожы, — сказаў містэр Домбі, аглядаючыся навакол. — Я сказаў, каб з выдаткамі не лічыліся. Думаю, зроблена ўсё, што маглі зрабіць грошы. — А чаго яны не могуць зрабіць, дарагі Домбі? — заўважыла Клеаптра. — Яны магутныя, пані, — сказаў містэр Домбі. Ён з уласцівай яму велічнасцю паглядзеў на жонку, але тая не сказала ні слова. — Спадзяюся, місіс Домбі, — падкрэслена звярнуўся ён да яе пасля хвіліны маўчання, — гэтыя змены заслугоўваюць вашай увагі? — Дом прыгожы, наколькі ён можа быць прыгожым, — адазвалася яна з ганарлівай абыякавасцю. — Вядома, такім ён павінен быць. І, думаю, такі ён і ёсць. Зняважлівы выраз быў уласцівы гэтаму ганарліваму твару і, здавалася, ніколі яго не пакідаў; але пагарда, што адлюстроўвалася на ім, калі-б ні намякнулі аб зачараванні, пашане і павазе, якія выклікаліся багаццем містэра Домбі, якім-бы ні быў мімалётным і выпадковым намёк, — была зусім іншым і новым пачуццем, якая па напружанасці сваёй нічога агульнага не мела са звычайнай пагардай. Невядома, ці падазраваў аб гэтым містэр Домбі, атулены сваёй веліччу, але яму здаралася ўжо нямала выпадкаў убачыць<noinclude></noinclude> 2hkhtqd9ulhbfe8x4chrrym81a4tcf7 104 28624 84806 2022-08-07T07:16:52Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Толькі ён скончыў, як к замку пад’ехалі тры маладых прынцы, здатныя, сільныя, лоўкія хлопцы, але-ж былі яны вельмі змучаныя і кроў цякла з іх ран. Яны ўдарылі ў замак крэменям і ўвесь замак асьвяціўся агнём, быццам яго падпалілі. Амадан кінуўся на прынц...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Толькі ён скончыў, як к замку пад’ехалі тры маладых прынцы, здатныя, сільныя, лоўкія хлопцы, але-ж былі яны вельмі змучаныя і кроў цякла з іх ран. Яны ўдарылі ў замак крэменям і ўвесь замак асьвяціўся агнём, быццам яго падпалілі. Амадан кінуўся на прынцаў, каб іх забіць. — Як вы пасьмелі падпаліваць замак?—з пагрозай запытаўся ён. — О, Амадан, — адказалі прынцы, — не перашкаджай нам, мы і так бадай што забіты. Замак не гарыць. Кожны дзень мы выходзім змагацца з трыма асілкамі, іх завуць: Слэт Мор, Слэт Мар і Слэт Біг. Мы б’емся з імі ўвесь чысьцютка дзень і к вечару забіваем іх. Уночы яны нейкім цудам аджываюць і, калі ня будзе сьвятла ў нашым замку, — яны ўскочаць і заб’юць нас сонных. Дзеля таго мы кожны вечар, як толькі варочаемся з бою, асьвятляем наш замак. Дзякуючы гэтай асьцярожнасьці мы можам спакойна спаць да раніцы, а з сонейкам зноў выходзім біцца з асілкамі. Амадан вельмі зьдзівіўся з таго, аб чым яму расказалі прынцы і абвясьціў, што і яму вельмі хочацца памагчы забіць асілкаў. З ахвотай згодзіліся яны прыняць помач ад гэткага добрага малайца і ўмовіліся забраць яго з сабой на другі дзень. Прынцы вымыліся, павячэралі і пайшлі з Амаданам спаць. Раніцай яны ўсе чацьвёра пайшлі ў даліну Рэха, дзе і спаткалі трох асілкаў. — Ну, сказаў Амадан, — вы змагайцеся з двайма меншымі асілкамі, Слэт Марам і Слэт Бігам, а я бяру на сябе Слэт Мора і паклапачуся дакончыць яго. На тым і пастанавілі. Аднак-жа, самы меншы з асілкаў быў вялікшы і страшнейшы ад усіх істот, якіх Амадану здаралася бачыць альбо знаць у сваім жыцьці; ці можна сабе ўявіць, які гэта быў асілак Мор. Але Амадан ня надта аб гэтым клапаціўся. Ён кінуўся на Слэт Мора, і паміж імі завязалася доўгая і страшная бойка. Пад іхнімі нагамі цьвёрдая зямля перараблялася ў гразь, а гразь у крыніцы; скалы перава-<noinclude></noinclude> 9o4v6abrlecwwany18dui9h6ia53t0w 104 28625 84807 2022-08-07T07:23:12Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « {{block center/s|style=width:100%; max-width:30em; border:2px solid black; padding:0.5em 0.1em}} {{выява з подпісам|шырыня=350px|выява=Ірляндзкія Народныя Казкі (1923). Малюнак 6.jpg|подпіс=<big>Ён сеў сьцерагчы трупякі асілкаў.</big>}} {{block center/e}}» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> {{block center/s|style=width:100%; max-width:30em; border:2px solid black; padding:0.5em 0.1em}} {{выява з подпісам|шырыня=350px|выява=Ірляндзкія Народныя Казкі (1923). Малюнак 6.jpg|подпіс=<big>Ён сеў сьцерагчы трупякі асілкаў.</big>}} {{block center/e}}<noinclude></noinclude> lgzva94jmaz98xwji1b3pg4ukjiqis2 104 28626 84808 2022-08-07T07:32:50Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>сапраўднасць; гэта магло здарыцца і ў той момант дзякуючы позірку цёмных вачэй, што паглядалі на яго, пасля таго, калі яны шпарка і пагардліва слізганулі па акружаючай абстаноўцы, якая служыла яго праслаўленню. Ён мог-бы прачытаць у гэтым адным позірку, што якая-б ні была ўлада багацця, яно не заваюе яму, нават калі павялічыцца ў дзесяць тысяч разоў, ніводнага ласкавага, удзячнага позірку гэтай непакорлівай жанчыны, якая з ім звязана, але якая ўсёй сваёй істотай паўстае супроць яго. Але далажылі, што абед пададзен, і містэр Домбі павёў Клеапатру; Эдзіт і яго дачка ішлі за імі. Шпарка прайшоўшы міма расстаўленай на буфеце залатой і срэбнай пасуды, нібы гэта была куча смецця, і не паглядзеўшы на акружаючую раскошу, яна ўпершыню заняла сваё месца за яго сталом і сядзела, як статуя. Містэр Домбі, які і сам вельмі падобен да статуі без усякага нездавальнення бачыў, што яго прыгожая жонка нерухомая, ганарлівая і халодная. Неўзабаве пасля чаю місіс Ск'ютон, якая прытварылася прыгнечанай і стомленай радасным хваляваннем ад сузірання дарагой дачкі, што зышлася са сваім абраннікам, але якой — ёсць падставы гэта думаць — сямейны вечар паказаўся сумнаватым, бо яна цэлую гадзіну бесперастанку пазяхала, прыкрыўшыся веерам, — місіс Ск'ютон пайшла спаць. Эдзіт таксама вышла моўчкі і больш не з'яўлялася. І здарылася так, што Фларэнс, пабыўшы наверсе, каб паталкаваць з Дыагенам, а пасля вярнуўшыся са сваёй рабочай кашолкай у гасціную, не застала там нікога, апрача бацькі, які хадзіў узад і ўперад па панурым і цудоўным пакоі. — Прабачце, тата. Мне пайсці? — ціха запыталася Фларэнс, і нерашуча спыняючыся ў дзвярах. — Не, — адказаў містэр Домбі, азірнуўшыся цераз плячо. — Вы можаце заходзіць сюды, калі захочаце, Фларэнс. Гэта не мой кабінет. Фларэнс увайшла і села са сваёй работай за столік, што стаяў у баку, апынуўшыся першы раз у жыцці — першы раз на сваёй памяці, пачынаючы з дзіцячых гадоў і аж да гэтай гадзіны, — сам-на-сам з бацькам як з субяседнікам. Яна дрыжэла, і вочы яе былі затуманены. Яго постаць як быццам рабілася вышэй і расла перад яе вачыма, калі ён хадзіў па пакоі; то яна бачыла яе туманнай і расплыўчатай, то зноў яснай і выразнай; то пачынала ёй здавацца, што ўсё гэта ўжо адбывалася якраз таксама, як цяпер, сотні год таму назад. Яна імкнулася да яго і ў той-жа час уздрыгвала, калі ён набліжаўся. Стараючыся не засмучаць і не абражаць яго сваім горам, Фларэнс стрымлівалася і спакойна сядзела за работай. Прайшоўшыся яшчэ некалькі разоў па пакоі, ён скончыў сваю пра-<noinclude></noinclude> s55mfoksj1b5caffesine4tj0pgmd8a 104 28627 84811 2022-08-07T08:00:51Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>гулку, і, усеўшыся ў крэсла, што стаяла ў цёмным кутку, укрыў твар насавой хустачкай і пачаў драмаць. Для Фларэнс досыць было ўжо таго, што яна можа сядзець тут і сачыць за ім, час ад часу паглядаючы на яго крэсла, сочачы за ім у думках, калі твар яе нахіляўся над работай, і смутна радуючыся таму, што ён ''можа'' спаць пры ёй і яго не бянтэжыць яе прысутнасць, якой ён раней не мог цярпець. Аб чым-бы яна пачала думаць, калі-б даведалася, што ён упарта пазірае на яе, хустачка на яго твары, выпадкова або наўмысна, пакладзена так, каб ён мог бачыць, і вочы яго ні на секунду не адрываюцца ад яе твара! А калі яна пазірала ў яго бок, у заценены, цёмны куток, яе ясныя вочы, якія гаварылі без слоў больш палка і патэтычна, чым усе прамоўцы на свеце, і ў нямым закліку кідалі яму больш сур'ёзнае абвінавачанне, сустракаліся з яго вачыма, не ведаючы пра гэта. Калі-ж яна зноў нахіляла галаву над работай, ён дыхаў больш вольна, але ўсё яшчэ пазіраў на яе з той-жа ўвагай — на яе белы лоб, спадаючыя валасы і занятыя работай рукі і, раз глянуўшы, здавалася, ужо не мог адвесці позірку. Аб чым-жа думаў у гэты час ён? З якімі пачуццямі скіроўваў ён цішком уважлівы позірк на невядомую яму дачку? Ці чытаў ён дакор у гэтым ціхім вобліку і спакойных вачах? Ці пачаў прызнаваць яе правы, якімі ён пагарджаў, ці кранулі яны, нарэшце, яго сэрца і ці абудзілі ў ім усведамленне жорсткай яго несправядлівасці? Бываюць хвіліны пакорлівасці ў жыцці самых суровых і чорствых людзей, хоць такія людзі большай часткай добра захоўваюць сваю тайну. Выгляд дачкі ў росквіце прыгажосці, якая без яго ведама зрабілася амаль жанчынай, мог выклікаць на хвіліну такія развагі нават у яго жыцці, поўным ганарлівасці. Мімалётная думка аб тым, што шчаслівы дамашні ачаг быў тут, у яго пад рукою… геній, які ахоўвае сямейнае шчасце, схіляўся да яго ног… а ён, поўны сваёй упартай, панурай пагарды, не заўважыў яго, пайшоў і загубіў сябе… магчыма, нарадзіла такую хвіліну. Простыя красамоўныя словы, якія гучэлі выразна, — хоць ён не разумеў, што гэтыя словы перадае яму яе нямы позірк: «У імя паміраючых, якіх я даглядала, у імя пакутлівага дзяцінства, у імя нашай сустрэчы ў гэтым панурым доме а поўначы, у імя крыку, які вырваўся з майго змучанага сэрца, о, бацька, павярніцеся да мяне і знайдзіце прытулак у маёй любові, пакуль яшчэ не позна!» — словы гэтыя маглі выклікаць такую хвіліну. Гэта думка магла быць звязана з думкамі больш нізкімі, як, напрыклад, думка аб тым, што яго памёршы хлопчык вызваліў месца для новай прывязанасці, і цяпер ён можа дараваць той, хто адабрала ў яго гэту любоў. Нават адной думкі аб тым, што яна можа быць упрыгожаннем сярод усіх упрыгожанняў і раскошы, што яго акружаюць, бадай,<noinclude></noinclude> ofom6sxn27xw2ving5tsrpj4gsrmmqf 104 28628 84815 2022-08-07T08:16:13Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>было-б дастаткова. Але чым больш ён пазіраў на яе, тым больш змякчаўся. У той час як ён пазіраў, яна злівалася з вобразам дзіцяці, якое ён любіў, і ён ужо не мог аддзяліць іх адно ад другога. Ён глядзеў і на секунду ўбачыў яе ў больш яркім і ясным святле, не суперніцай, што схілялася над падушкай дзіцяці — страшэнная думка! — але добрым геніем яго дома, ахоўваючым яго самога таксама, як у той момант, калі, апусціўшы галаву на руку, ён сядзеў у нагах ложачка. Ён адчуваў жаданне загаварыць з ёю і падазваць яе. Словы: «Фларэнс, падыйдзіце да мяне», гатовы былі сарвацца з яго вуснаў — павольна і цяжка, такімі былі яму чужымі яны, — але іх стрымалі і заглушылі крокі на лесвіцы. Гэта была яго жонка. Яна замяніла вячэрні туалет шырокім пен'юарам і распусціла валасы, што спадалі ёй на плечы. Але не гэта перамена ў ёй здзівіла яго. — Фларэнс, дарагая, — сказала яна, — я вас усюды шукала. Усеўшыся побач з Фларэнс, яна нахілілася і пацалавала яе руку. Ён ледзьве мог пазнаць сваю жонку — так яна змянілася. Справа была не толькі ў тым, што яе ўсмешка была яму незнаёмай, — хоць і яе ён ніколі не бачыў, — але яе манеры, тон, пабліскваючыя вочы, мяккасць і даверлівасць і прывабнае жаданне спадабацца, якое выяўлялася ва ўсім… Гэта была не Эдзіт. — Ціха, дарагая мама. Тата спіць. А вось цяпер гэта была Эдзіт. Яна паглядзела ў той бок, дзе ён сядзеў, і ён вельмі добра пазнаў гэты твар і позірк. — Я і не думала, што вы можаце быць тут, Фларэнс. Зноў на дзіва змянілася і надзіва змякчылася ў адну секунду! — Я наўмысна пайшла адсюль рана, — прадаўжала Эдзіт, — каб пасядзець і пагутарыць з вамі, дарагая Фларэнс, наверсе. Але, увайшоўшы ў ваш пакой, я ўбачыла, што мая птушачка паляцела, і з таго часу я ўвесь час чакала яе звароту. Калі-б Фларэнс і сапраўды была птушкай, Эдзіт не магла-б больш пяшчотна і больш ласкава прытуліць яе да грудзей. — Пойдзем, дарагая. — Калі тата прачнецца, ці не пакажацца яму дзіўным, што я пайшла? — нерашуча сказала Фларэнс. — А як вы думаеце, Фларэнс? — запыталася Эдзіт, пазіраючы ёй у вочы. Фларэнс апусціла галаву, устала і ўзяла сваю рабочую кашолку. Эдзіт узяла яе пад руку, і яны вышлі з пакоя, як сёстры. Нават хада яе была іншай і незнаёмай яму, падумаў містэр Домбі, правёўшы яе позіркам да дзвярэй. У той вечар ён так доўга сядзеў у сваім цёмным кутку, што царкоўны гадзіннік, адзначаючы час, біў тры разы, перш чым павярнуўся Домбі. Позірк яго ўпарта не адрываўся ад таго месца, дзе сядзела Фларэнс. У пакоі рабілася цямней па<noinclude></noinclude> 1ngbt04mr4hei8d2f2r2ben7pielbvx 104 28629 84818 2022-08-07T08:20:39Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|{{Разьбіўка|Матэр’ялы да гісторыі}}.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} <div style="text-indent:2em;"> '''[[Акты, относящіеся къ исторіи Западной Россіи|Акты Зап. {{Абмылка|Россіі|Россіи}}]].''' '''Аркас.''' Істория Укр...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|{{Разьбіўка|Матэр’ялы да гісторыі}}.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} <div style="text-indent:2em;"> '''[[Акты, относящіеся къ исторіи Западной Россіи|Акты Зап. {{Абмылка|Россіі|Россіи}}]].''' '''Аркас.''' Істория Украіни-Русі. СПБ. 1908 г. '''Батюшковъ. Бҍлоруссія и Литва СПБ. 1890 г. '''Грушевскій.''' Очеркъ исторіи Украинскаго Народа СПБ. 1904 г. '''Gorzycki.''' Zarys społecznej historyi państwa Polskiego. Lwów 1901. '''Guepin.''' Żywot {{Абмылка|sw.|św.}} Iozefa Kuncewicza. Lwów 1907. '''[[Аўтар:Мітрафан Доўар-Запольскі|Довнаръ-Запольскій]].''' Очеркь исторіи Кривичской и Дреговичской земель. Кіевъ 1891. '''Живописная Россія.''' Т. III СПБ. 1892. (Стацьці Кіркора). '''Ефименко.''' Исторія Украінскаго Народа. СПБ. 1906. '''[[Аўтар:Міхаіл Каяловіч|Кояловичъ]].''' Чтенія по исторіи Западной Россіи СПБ. 1884. '''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Карскій]].''' Бҍлоруссы Т. І, Вильна 1904 и Т. II. '''Kubala.''' Szkice Historyczne T. I і II. Kraków 1896. '''Начеркъ, Исторіи Уніи''' рускоі церкви зъ Рымомъ Львовъ 1896. '''Пыпинъ.''' Исторія русской этнографіи. СПБ. 1892. '''Россія.''' Полное географіческое описаніе нашего отечества подъ редакціей Семёнова. Т. IX. СПБ. 1905 '''Szajnocha.''' Dwa lata naszychdziejów 1646—1618. '''Турчиновичъ.''' Обозрбніе исторім Бблоруесіц, СПБ, 1967. '''Czarkowski.''' Dzieje w Polsce, Litwie i na Rusi. Warszawa 1860. </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 4.jpg|200px]]}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}}<noinclude></noinclude> fgqravi0lmgjdrf2qqdex5jb7ogoiw0 84819 84818 2022-08-07T08:21:16Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|{{Разьбіўка|Матэр’ялы да гісторыі}}.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} <div style="text-indent:2em;"> '''[[Акты, относящіеся къ исторіи Западной Россіи|Акты Зап. {{Абмылка|Россіі|Россіи}}]].''' '''Аркас.''' Істория Украіни-Русі. СПБ. 1908 г. '''Батюшковъ. Бҍлоруссія и Литва СПБ. 1890 г. '''Грушевскій.''' Очеркъ исторіи Украинскаго Народа СПБ. 1904 г. '''Gorzycki.''' Zarys społecznej historyi państwa Polskiego. Lwów 1901. '''Guepin.''' Żywot {{Абмылка|sw.|św.}} Iozefa Kuncewicza. Lwów 1907. '''[[Аўтар:Мітрафан Доўар-Запольскі|Довнаръ-Запольскій]].''' Очеркь исторіи Кривичской и Дреговичской земель. Кіевъ 1891. '''Живописная Россія.''' Т. III СПБ. 1892. (Стацьці Кіркора). '''Ефименко.''' Исторія Украінскаго Народа. СПБ. 1906. '''[[Аўтар:Міхаіл Каяловіч|Кояловичъ]].''' Чтенія по исторіи Западной Россіи СПБ. 1884. '''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Карскій]].''' Бҍлоруссы Т. І, Вильна 1904 и Т. II. '''Kubala.''' Szkice Historyczne T. I і II. Kraków 1896. '''Начеркъ, Исторіи Уніи''' рускоі церкви зъ Рымомъ Львовъ 1896. '''Пыпинъ.''' Исторія русской этнографіи. СПБ. 1892. '''Россія.''' Полное географіческое описаніе нашего отечества подъ редакціей Семёнова. Т. IX. СПБ. 1905 '''Szajnocha.''' Dwa lata naszychdziejów 1646—1618. '''Турчиновичъ.''' Обозрбніе исторім Бблоруесіц, СПБ, 1967. '''Czarkowski.''' Dzieje w Polsce, Litwie i na Rusi. Warszawa 1860. </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 4.jpg|300px]]}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}}<noinclude></noinclude> sd641mh0c08mxjxprjskm7fepkwrs21 84820 84819 2022-08-07T08:21:53Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''{{Разьбіўка|Матэр’ялы да гісторыі}}.'''|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} <div style="text-indent:2em;"> '''[[Акты, относящіеся къ исторіи Западной Россіи|Акты Зап. {{Абмылка|Россіі|Россіи}}]].''' '''Аркас.''' Істория Украіни-Русі. СПБ. 1908 г. '''Батюшковъ. Бҍлоруссія и Литва СПБ. 1890 г. '''Грушевскій.''' Очеркъ исторіи Украинскаго Народа СПБ. 1904 г. '''Gorzycki.''' Zarys społecznej historyi państwa Polskiego. Lwów 1901. '''Guepin.''' Żywot {{Абмылка|sw.|św.}} Iozefa Kuncewicza. Lwów 1907. '''[[Аўтар:Мітрафан Доўар-Запольскі|Довнаръ-Запольскій]].''' Очеркь исторіи Кривичской и Дреговичской земель. Кіевъ 1891. '''Живописная Россія.''' Т. III СПБ. 1892. (Стацьці Кіркора). '''Ефименко.''' Исторія Украінскаго Народа. СПБ. 1906. '''[[Аўтар:Міхаіл Каяловіч|Кояловичъ]].''' Чтенія по исторіи Западной Россіи СПБ. 1884. '''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Карскій]].''' Бҍлоруссы Т. І, Вильна 1904 и Т. II. '''Kubala.''' Szkice Historyczne T. I і II. Kraków 1896. '''Начеркъ, Исторіи Уніи''' рускоі церкви зъ Рымомъ Львовъ 1896. '''Пыпинъ.''' Исторія русской этнографіи. СПБ. 1892. '''Россія.''' Полное географіческое описаніе нашего отечества подъ редакціей Семёнова. Т. IX. СПБ. 1905 '''Szajnocha.''' Dwa lata naszychdziejów 1646—1618. '''Турчиновичъ.''' Обозрбніе исторім Бблоруесіц, СПБ, 1967. '''Czarkowski.''' Dzieje w Polsce, Litwie i na Rusi. Warszawa 1860. </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 4.jpg|300px]]}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}}<noinclude></noinclude> ck2527zk05vl04occ0f8e6s97pgrvhj 84821 84820 2022-08-07T08:22:35Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''{{Разьбіўка|Матэр’ялы да гісторыі}}.'''|памер=140%}} {{Накіравальная рыса|4em|height=2px}} <div style="text-indent:2em;"> '''[[Акты, относящіеся къ исторіи Западной Россіи|Акты Зап. {{Абмылка|Россіі|Россіи}}]].''' '''Аркас.''' Істория Украіни-Русі. СПБ. 1908 г. '''Батюшковъ. Бҍлоруссія и Литва СПБ. 1890 г. '''Грушевскій.''' Очеркъ исторіи Украинскаго Народа СПБ. 1904 г. '''Gorzycki.''' Zarys społecznej historyi państwa Polskiego. Lwów 1901. '''Guepin.''' Żywot {{Абмылка|sw.|św.}} Iozefa Kuncewicza. Lwów 1907. '''[[Аўтар:Мітрафан Доўар-Запольскі|Довнаръ-Запольскій]].''' Очеркь исторіи Кривичской и Дреговичской земель. Кіевъ 1891. '''Живописная Россія.''' Т. III СПБ. 1892. (Стацьці Кіркора). '''Ефименко.''' Исторія Украінскаго Народа. СПБ. 1906. '''[[Аўтар:Міхаіл Каяловіч|Кояловичъ]].''' Чтенія по исторіи Западной Россіи СПБ. 1884. '''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Карскій]].''' Бҍлоруссы Т. І, Вильна 1904 и Т. II. '''Kubala.''' Szkice Historyczne T. I і II. Kraków 1896. '''Начеркъ, Исторіи Уніи''' рускоі церкви зъ Рымомъ Львовъ 1896. '''Пыпинъ.''' Исторія русской этнографіи. СПБ. 1892. '''Россія.''' Полное географіческое описаніе нашего отечества подъ редакціей Семёнова. Т. IX. СПБ. 1905 '''Szajnocha.''' Dwa lata naszychdziejów 1646—1618. '''Турчиновичъ.''' Обозрбніе исторім Бблоруесіц, СПБ, 1967. '''Czarkowski.''' Dzieje w Polsce, Litwie i na Rusi. Warszawa 1860. </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 4.jpg|300px]]}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}}<noinclude></noinclude> 15qjp71126wjj7byx5vtbkdibuo95dj 84822 84821 2022-08-07T08:22:50Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''{{Разьбіўка|Матэр’ялы да гісторыі}}.'''|памер=140%}} {{Накіравальная рыса|4em|height=3px}} <div style="text-indent:2em;"> '''[[Акты, относящіеся къ исторіи Западной Россіи|Акты Зап. {{Абмылка|Россіі|Россіи}}]].''' '''Аркас.''' Істория Украіни-Русі. СПБ. 1908 г. '''Батюшковъ. Бҍлоруссія и Литва СПБ. 1890 г. '''Грушевскій.''' Очеркъ исторіи Украинскаго Народа СПБ. 1904 г. '''Gorzycki.''' Zarys społecznej historyi państwa Polskiego. Lwów 1901. '''Guepin.''' Żywot {{Абмылка|sw.|św.}} Iozefa Kuncewicza. Lwów 1907. '''[[Аўтар:Мітрафан Доўар-Запольскі|Довнаръ-Запольскій]].''' Очеркь исторіи Кривичской и Дреговичской земель. Кіевъ 1891. '''Живописная Россія.''' Т. III СПБ. 1892. (Стацьці Кіркора). '''Ефименко.''' Исторія Украінскаго Народа. СПБ. 1906. '''[[Аўтар:Міхаіл Каяловіч|Кояловичъ]].''' Чтенія по исторіи Западной Россіи СПБ. 1884. '''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Карскій]].''' Бҍлоруссы Т. І, Вильна 1904 и Т. II. '''Kubala.''' Szkice Historyczne T. I і II. Kraków 1896. '''Начеркъ, Исторіи Уніи''' рускоі церкви зъ Рымомъ Львовъ 1896. '''Пыпинъ.''' Исторія русской этнографіи. СПБ. 1892. '''Россія.''' Полное географіческое описаніе нашего отечества подъ редакціей Семёнова. Т. IX. СПБ. 1905 '''Szajnocha.''' Dwa lata naszychdziejów 1646—1618. '''Турчиновичъ.''' Обозрбніе исторім Бблоруесіц, СПБ, 1967. '''Czarkowski.''' Dzieje w Polsce, Litwie i na Rusi. Warszawa 1860. </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 4.jpg|300px]]}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}}<noinclude></noinclude> frak074hdr4ktmajjkbp12czappi3ba 104 28630 84823 2022-08-07T08:34:55Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>меры таго, як дагаралі і тухлі свечкі, але цень, што засмучаў яго твар, быў цямнейшым за ўсе начныя цені; так ён і аставаўся на яго твары. Фларэнс і Эдзіт, седзячы ля каміна ў адзінотным пакоі, дзе памёр маленькі Поль, доўга гутарылі. Дыаген, які таксама быў тут, спачатку супярэчыў прысутнасці Эдзіт і, неахвотна падначальваючыся жаданню сваёй гаспадыні, пагаджаўся супярэчлівым бурчаннем. Але, выпаўзшы паціху з пярэдняй, куды ў гневе выбег, ён хутка нібы зразумеў, што з найлепшымі намерамі зрабіў адну з тых памылак, якіх не могуць іншы раз унікнуць самыя прыкладныя сабакі. Нібы просячы прабачэння, ён усеўся паміж імі перад самым камінам і сядзеў з выстаўленым языком і самай няўцямнай мордай, прыслухоўваючыся да размовы. Размова спачатку была пра кнігі і любімыя заняткі Фларэнс і пра тое, як яна праводзіла час са дня вяселля. Гэта апошняя тэма навяла яе на размову аб тым, што было вельмі блізка яе сэрцу, і яна сказала са слязамі на вачах: — О, мама, за гэты час мяне пасягнула вялікае няшчасце! — Вас — вялікае няшчасце, Фларэнс? — Так. Небарака Уолтэр утапіўся. Фларэнс закрыла твар рукамі і горка заплакала. Многа слёз, пралітых употайку, каштаваў ей лёс Уолтэра, і ўсё-такі яна пачынала плакаць кожны раз, калі думала або гаварыла аб ім. — Але растлумачце мне, дарагая, — ласкава сказала Эдзіт, супакойваючы яе, — хто такі Уолтэр? Кім ён быў дая вас? — Ён быў маім братам, мама. Калі памёр мілы Поль, мы абяцалі адзін аднаму быць братам і сястрой. Я ведала яго даўно — з ранняга дзяцінства. Ён ведаў Поля, быў вельмі да яго прывязан; Поль сказаў амаль што за хвіліну да смерці: «Паклапаціцеся аб Уолтэры, любы тата! Я яго любіў!» Уолтэра прывялі пабачыцца з ім, і ён быў тады тут — у гэтым пакоі. — І ён паклапаціўся аб Уолтэры? — суровым тонам запыталася Эдзіт. — Тата? Ён паслаў яго за акіян. Па дарозе туды ён затануў у часе караблекрушэння, — усхліпваючы, сказала Фларэнс. — Ён ведае, што Уолтэр памёр? — ціха запыталася Эдзіт. — Не ведаю, мама. Не магу даведацца. Мілая мама! — усклікнула Фларэнс, тулячыся да яе нібы з просьбай аб дапамозе і схаваўшы твар у яе на грудзях. — Я ведаю, вы заўважылі… — Ціха! Маўчыце, Фларэнс! — Эдзіт так моцна пабляднела і гаварыла з такім запалам, што не навошта было ёй закрываць Фларэнс рот рукою, каб тая змоўкла. — Спачатку раскажыце мне ўсё пра Уолтэра, я хачу ведаць гэту гісторыю з пачатку да канца.<noinclude></noinclude> 6l21vj11xz8ncu341x3rcuimeg3bv1i 0 28631 84825 2022-08-07T08:47:38Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Адам Ганоры Кіркор: (біяграфічна-бібліяграфічны нарыс у 25-летнюю гадаўшчыну смерці) | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 372 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = |...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Адам Ганоры Кіркор: (біяграфічна-бібліяграфічны нарыс у 25-летнюю гадаўшчыну смерці) | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 372 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} 23 лістапада 1911 года прайшло 25 гадоў ад дня смерці вядомага археолага, гісторыка і журналіста Адама Кіркора. Пісьменнік гэты, хаця і не пісаў па-беларуску, але як беларус з роду і шчыры працаўнік для роднага краю, мае і будзе мець вялікае значэнне ў гісторыі беларускага нацыянальнага развіцця. Радзіўся Кіркор у 1818 годзе ў Слівіне Магілёўскай губерні. Быў ён сынам уніяцкага пароха (свяшчэнніка). Вучыўся Кіркор спачатку ў доме бацькоў, пасля ў магілёўскай гімназіі і наканец у віленскім шляхоцкім (дваранскім) інстытуце. Асеўшыся ў Вільні, Кіркор займаўся літаратурнай працай, пішучы карэспандэнцыі да польскіх і расейскіх газет і выдаючы літаратурныя зборнікі-альманахі. Першым такім зборнікам Кіркора быў альманах «Radegast» (Вільня, 1843), далей у гадах 1845–1846 пад псеўданімам (прозвішчам) «Jan ze Śliwina» выдаў Кіркор 3 тамы зборніка «Pamiętniki umysłowe». Першыя зборнікі Кіркора мала задаволілі грамадзянства, так што Кіркор маніўся ўжо пакінуць літаратурную працу. Пасля 1846 года пачынае Кіркор службу ў «казначэйстве», але аднак літаратурнай працы не адрокся, дзеля таго, што ў свабодным часе цікавіцца археалогіяй і гісторыяй роднага краю. Пазнаёміўшыся ў Вільні з усімі найбольш выдатнымі вучонымі і гісторыкамі, як, напрыклад, Балінскі, М. Гамалінскі, М. Маліноўскі, Нарбут, Канстанцін і Эўстах графы Тышкевічы, Кіркор шмат у чым скарыстаў і ў канцы канцоў узмацаваўся ў кірунку сваёй працы. Ад 1846 да 1856 года Кіркор піша надта мала, калі не ўспамінаць яго рэдактарскай працы ў «Памятной книжк‹ Виленской губерніи» за гады 1850–1854 ды сабрання стацей у кніжцы «Историко-статистическіе очерки Виленской губерніи» (Вільня, 1853). Пасля крымскай вайны наступілі значныя палягчэнні для друкаванага слова, і вось ад 1856 года пачынаецца вялікае літаратурнае і грамадзянскае ажыўленне ў Вільні і ў цэлым нашым краі. Арганізуюцца, асабліва паміж маладымі, літаратурныя гурткі палякаў, ліцвінаў і беларусаў. Гурткі гэтыя маюць мэту служыць справам дэмакратызму і пашырэння асветы паміж сялянамі, каб падгатовіць іх да будучага вольнага жыцця. Першыя ластаўкі, беларускія кніжкі Марцінкевіча, радасна вітае тагачасны невялікі беларускі гурток у Вільні. Рэдакцыя газеты «Kur. Wіl.», [[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|Сыракомля]], Манюшка, [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцук Каратынскі]] і Кіркор — гэта сонца, каля каторых і гуртуюцца ўсе зоркі беларускага адраджэння. Спачатку Рамуальд Падбярэскі, а пасля Кіркор становяцца загадчыкамі беларускага літаратурнага кружка. Кіркор пад уплывам гэтага беларускага гуртка ўкладае і друкуе беларуска- расейскі слоўнік<ref>Записки Императ. географич. общества. Том XІ и XXІ. </ref>, піша стацці «Этнографическій взглядъ на Віленскую губ.»<ref>Этнографическій сборникъ, выпускъ ІІІ. СПб., 1856. </ref> і «Объ этнографической граніцы литовской и славянской народнастей въ Литвѣ»<ref>Вѣстникъ Россійскаго географическаго общества. Кн. ІV. СПб., 1857. С. 236–257. </ref>. У 1856 годзе граф Яўстах Тышкевіч адкрывае ў Вільні музей. Кіркор шчыра і з усіх сіл працуе ў ім, а калі пры музеі ўстанаўляюць Археалагічную камісію, Кіркор пасля гр. Яўстаха Тышкевіча займае найбольш выдатнае месца ў вялікай і цэннай навучнай працы гэтай Камісіі. У гэтым часе піша і друкуе «Przechadzkі po Wіlnіe», каторыя робяць Кіркора надта папулярным у нашым грамадзянстве, ды пачынае надта цэннае выдаўніцтва «Теkа Wileńska», дзе друкуюць свае працы найлепшыя тагачасныя літаратурныя сілы «Теkа Wileńska» выходзіць праз 1857 і 1858 год і знаходзіць шмат падпісчыкаў і чытачоў. У 1858 годзе прыязджае ў Вільню цар Аляксандр ІІ. Кіркор друкуе на прывітанне альбом «Въ память пребыванія Государя Императора Александра ІІ-го въ Вильнѣ, 6 и 7 сентября 1858 г.». У альбоме колькі прац змешчана ў польскай і французскай мове і стацця Кіркора па-расейску «Очеркъ исторіи города Вильны». Апроч гэтага ў канцы альбома змясціў Кіркор два вершыкі: адзін літоўскі М. Акелевіча, а другі беларускі «[[Уставайма, братцы, за дзела, за дзела|Пѣсьня зъ паклонамъ адъ литоўско-русинскай мужыцкай грамад]]ы» Вінцука Каратынскага. У гэтым самым 1858 годзе быў вялікі ў Вільні з’езд шляхты, каторая дэкларавала цару Аляксандру ІІ сваю думку аб скасаванні прыгону. Год гэты для нас важны тым, што ў Вільні адбыўся першы беларускі сход пісьменнікаў, каторыя апрацавалі план выдаўніцтва кніжак для беларускага народа, што меўся быць вызваленым з цяжкага прыгону. Змяніліся часы, і з гэтага нічога не выйшла. З беларускіх пісьменнікаў былі тады ў Вільні, апроч Сыракомлі, Манюшкі, Вінцука Каратынскага, Рамуальда Падбярэскага і Кіркора, — [[Аўтар:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дунін-Марцінкевіч]], [[Аўтар:Арцём Вярыга-Дарэўскі|Арцём Вярыга-Дарэўскі]] і колькі маладых. Вось з гэтага часу маем цікавы [[Літвінам, што запісаліся у мой «альбом», на развітанне|вершык]] Арцёма Вярыгі-Дарэўскага, у каторым ён, апроч другіх людзей, звяртаецца і да Кіркора: <poem>Адаська, родны Адаська! Як мы цешымся з Цябе! Душа Твая зусім наська, А горнеш усіх к сабе. Мурашачка працавіта, Хвала, брат, сіле Тваей! Як нашы у пуню жыта, Кладзеш усё у музей. Будзь здароў! Няхай жа пільна Так усе робяць свае. Няхай помняць край і Вільна, Старанне гэта чые.</poem> У 1859 годзе выдае Кіркор 2 тамы зборніка «Pіśmo zbiorowe wіleńskіe», а ў 1860 годзе прымае на сябе рэдакцыю газеты «Kurjer Wіleńskі», і, як сведчыць Вінцук Каратынскі<ref>Gazeta Warszawska. 1886. № 265. </ref>, паставіў яго на такую літаратурную высокасць, што газета пачынае цікавіць усіх і знаходзіць адразу больш за 3000 падпісчыкаў: рэч небывалая ў Вільні. Але з гэтым выдаўніцтвам ідуць у пары і злыдні, дзеля таго, што на Кіркора пачынаюць нападаць людзі, каторым была не да спадобы яго праца ў расейскіх выдаўніцтвах. Найбольш прыйшлося выцерпець Кіркору за выдаўніцтва «Альбома». Першы напаў на Кіркора эмігрант Юльян Клячко ў брашуры «Odstępcy» (Парыж, 1860), другім быў Рамуальд Падбярэскі, каторы крытыкуе востра кірунак газеты «Kurjer Wileński»<ref>Dzіennіk Lіterackі. Lwуw, 1860. № 33. </ref>; трэці праціўнік Кіркора, вядомы польскі паэт Карнель Уейскі, найгорш зашкодзіў Кіркору сваёй стаццёй «О Аlbumіe wileńskim»<ref>Dzіennіk Lіterackі. Lwуw, 1860. № 34. </ref>, надрукаванай пасля ў аcобнай кніжцы (Lіsty z pod Lwowa. Lіpsk, 1861). У 1864 годзе Кіркор едзе ў Пецярбург і разам з Юматавым выдае «Новое время». У 1871 годзе Кіркор пераязджае да Кракава і тамака жыве аж да смерці сваёй у дню 23 лістапада 1886 г. У 1872 г. Кіркор напісаў вельмі цікавую стаццю «Этнографическіе очерки Сувалкской губ.» (Памятная книжка Сувалкской губерніи на 1873 годъ), дзе ёсць і песні сувальскіх беларусаў. У 1874 годзе друкуе Кіркор у Кракаве кніжку «О lіteraturze pobratymczych narodуw słowiańskich». Кніжка гэта мае для нас вялікае значэнне: у ёй шмат ёсць цікавых рэчаў аб беларускай літаратуры і з яе даведаліся мы аб усіх беларускіх творах Арцёма Вярыгі-Дарэўскага, каторыя дагэтуль яшчэ не надрукаваныя бадзяюцца недзе ў людзей. У гэтым самым годзе памяшчае яшчэ Кіркор у варшаўскім месячніку «Nіwa» цікавую стаццю «Ріеrwotna Słowiańszczyzna», дзе піша і аб Беларусі<ref> Nіwa.Warszawa, 1874. S. 19, 140, 252–253, 254, 357–361, 412–417. </ref>. Пасля 1874 года Кіркор піша мала, працуе больш як археолаг у Галічыне. Толькі ў 1882 годзе друкуе Кіркор сваю старую працу аб Літве і Беларусі, каторая і ўваходзіць у ІІІ том выдаўніцтва «Живописная Россія». Гэта найбольшая і найцаннейшая з прац Кіркора. Апошняй працай Кіркора была кніжка «Ваzylіka Lіtewska» (Krakуw, 1886). Як журналіст і палітык Кіркор шмат выцерпеў ад палякаў і расейцаў, каторыя і дагэтуль не здабыліся на праўдзівую ацэну яго працы для краю; як шчыры і незмардаваны працаўнік, тутэйшы карысны археолаг, гісторык і этнограф Кіркор астанецца незабытым у гісторыі нацыянальнага адраджэння так беларусаў, як і ліцвінаў. Хаця Кіркор пасля вядомай забароны друку беларускіх кніжак страціў надзею на ўтрыманне нацыянальнай беларускай асобеннасці, пішучы: «Беларусь не пабачыць больш працы сваёй у друку. Голасу роднай мовы не пачуе ён у касцёле. Беларусь памерці павінна»<ref>O lіteraturze pobratymszych narodуw słowiańskich. Krakуw, 1874. S. 55. </ref>, Беларусь не памёрла і беларусы заўсёды памянуць яго «не злым, ціхім словам», як шчырага і добрага сына Беларусі, каторай ён служыў чым мог і як мог. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] nwbamdw1dp3b50vt6pkka3ko1w47q1c 84839 84825 2022-08-07T09:14:52Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Адам Ганоры Кіркор: (біяграфічна-бібліяграфічны нарыс у 25-летнюю гадаўшчыну смерці) | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 372 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} 23 лістапада 1911 года прайшло 25 гадоў ад дня смерці вядомага археолага, гісторыка і журналіста Адама Кіркора. Пісьменнік гэты, хаця і не пісаў па-беларуску, але як беларус з роду і шчыры працаўнік для роднага краю, мае і будзе мець вялікае значэнне ў гісторыі беларускага нацыянальнага развіцця. Радзіўся Кіркор у 1818 годзе ў Слівіне Магілёўскай губерні. Быў ён сынам уніяцкага пароха (свяшчэнніка). Вучыўся Кіркор спачатку ў доме бацькоў, пасля ў магілёўскай гімназіі і наканец у віленскім шляхоцкім (дваранскім) інстытуце. Асеўшыся ў Вільні, Кіркор займаўся літаратурнай працай, пішучы карэспандэнцыі да польскіх і расейскіх газет і выдаючы літаратурныя зборнікі-альманахі. Першым такім зборнікам Кіркора быў альманах «Radegast» (Вільня, 1843), далей у гадах 1845–1846 пад псеўданімам (прозвішчам) «Jan ze Śliwina» выдаў Кіркор 3 тамы зборніка «Pamiętniki umysłowe». Першыя зборнікі Кіркора мала задаволілі грамадзянства, так што Кіркор маніўся ўжо пакінуць літаратурную працу. Пасля 1846 года пачынае Кіркор службу ў «казначэйстве», але аднак літаратурнай працы не адрокся, дзеля таго, што ў свабодным часе цікавіцца археалогіяй і гісторыяй роднага краю. Пазнаёміўшыся ў Вільні з усімі найбольш выдатнымі вучонымі і гісторыкамі, як, напрыклад, Балінскі, М. Гамалінскі, М. Маліноўскі, Нарбут, Канстанцін і Эўстах графы Тышкевічы, Кіркор шмат у чым скарыстаў і ў канцы канцоў узмацаваўся ў кірунку сваёй працы. Ад 1846 да 1856 года Кіркор піша надта мала, калі не ўспамінаць яго рэдактарскай працы ў «Памятной книжк‹ Виленской губерніи» за гады 1850–1854 ды сабрання стацей у кніжцы «Историко-статистическіе очерки Виленской губерніи» (Вільня, 1853). Пасля крымскай вайны наступілі значныя палягчэнні для друкаванага слова, і вось ад 1856 года пачынаецца вялікае літаратурнае і грамадзянскае ажыўленне ў Вільні і ў цэлым нашым краі. Арганізуюцца, асабліва паміж маладымі, літаратурныя гурткі палякаў, ліцвінаў і беларусаў. Гурткі гэтыя маюць мэту служыць справам дэмакратызму і пашырэння асветы паміж сялянамі, каб падгатовіць іх да будучага вольнага жыцця. Першыя ластаўкі, беларускія кніжкі Марцінкевіча, радасна вітае тагачасны невялікі беларускі гурток у Вільні. Рэдакцыя газеты «Kur. Wіl.», [[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|Сыракомля]], Манюшка, [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцук Каратынскі]] і Кіркор — гэта сонца, каля каторых і гуртуюцца ўсе зоркі беларускага адраджэння. Спачатку Рамуальд Падбярэскі, а пасля Кіркор становяцца загадчыкамі беларускага літаратурнага кружка. Кіркор пад уплывам гэтага беларускага гуртка ўкладае і друкуе беларуска- расейскі слоўнік<ref>Записки Императ. географич. общества. Том XІ и XXІ. </ref>, піша стацці «Этнографическій взглядъ на Віленскую губ.»<ref>Этнографическій сборникъ, выпускъ ІІІ. СПб., 1856. </ref> і «Объ этнографической граніцы литовской и славянской народнастей въ Литвѣ»<ref>Вѣстникъ Россійскаго географическаго общества. Кн. ІV. СПб., 1857. С. 236–257. </ref>. У 1856 годзе граф Яўстах Тышкевіч адкрывае ў Вільні музей. Кіркор шчыра і з усіх сіл працуе ў ім, а калі пры музеі ўстанаўляюць Археалагічную камісію, Кіркор пасля гр. Яўстаха Тышкевіча займае найбольш выдатнае месца ў вялікай і цэннай навучнай працы гэтай Камісіі. У гэтым часе піша і друкуе «Przechadzkі po Wіlnіe», каторыя робяць Кіркора надта папулярным у нашым грамадзянстве, ды пачынае надта цэннае выдаўніцтва «Теkа Wileńska», дзе друкуюць свае працы найлепшыя тагачасныя літаратурныя сілы «Теkа Wileńska» выходзіць праз 1857 і 1858 год і знаходзіць шмат падпісчыкаў і чытачоў. У 1858 годзе прыязджае ў Вільню цар Аляксандр ІІ. Кіркор друкуе на прывітанне альбом «Въ память пребыванія Государя Императора Александра ІІ-го въ Вильнѣ, 6 и 7 сентября 1858 г.». У альбоме колькі прац змешчана ў польскай і французскай мове і стацця Кіркора па-расейску «Очеркъ исторіи города Вильны». Апроч гэтага ў канцы альбома змясціў Кіркор два вершыкі: адзін літоўскі М. Акелевіча, а другі беларускі «[[Уставайма, братцы, за дзела, за дзела|Пѣсьня зъ паклонамъ адъ литоўско-русинскай мужыцкай грамад]]ы» Вінцука Каратынскага. У гэтым самым 1858 годзе быў вялікі ў Вільні з’езд шляхты, каторая дэкларавала цару Аляксандру ІІ сваю думку аб скасаванні прыгону. Год гэты для нас важны тым, што ў Вільні адбыўся першы беларускі сход пісьменнікаў, каторыя апрацавалі план выдаўніцтва кніжак для беларускага народа, што меўся быць вызваленым з цяжкага прыгону. Змяніліся часы, і з гэтага нічога не выйшла. З беларускіх пісьменнікаў былі тады ў Вільні, апроч Сыракомлі, Манюшкі, Вінцука Каратынскага, Рамуальда Падбярэскага і Кіркора, — [[Аўтар:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дунін-Марцінкевіч]], [[Аўтар:Арцём Вярыга-Дарэўскі|Арцём Вярыга-Дарэўскі]] і колькі маладых. Вось з гэтага часу маем цікавы [[Літвінам, што запісаліся у мой «альбом», на развітанне|вершык]] Арцёма Вярыгі-Дарэўскага, у каторым ён, апроч другіх людзей, звяртаецца і да Кіркора: <poem>Адаська, родны Адаська! Як мы цешымся з Цябе! Душа Твая зусім наська, А горнеш усіх к сабе. Мурашачка працавіта, Хвала, брат, сіле Тваей! Як нашы у пуню жыта, Кладзеш усё у музей. Будзь здароў! Няхай жа пільна Так усе робяць свае. Няхай помняць край і Вільна, Старанне гэта чые.</poem> У 1859 годзе выдае Кіркор 2 тамы зборніка «Pіśmo zbiorowe wіleńskіe», а ў 1860 годзе прымае на сябе рэдакцыю газеты «Kurjer Wіleńskі», і, як сведчыць Вінцук Каратынскі<ref>Gazeta Warszawska. 1886. № 265. </ref>, паставіў яго на такую літаратурную высокасць, што газета пачынае цікавіць усіх і знаходзіць адразу больш за 3000 падпісчыкаў: рэч небывалая ў Вільні. Але з гэтым выдаўніцтвам ідуць у пары і злыдні, дзеля таго, што на Кіркора пачынаюць нападаць людзі, каторым была не да спадобы яго праца ў расейскіх выдаўніцтвах. Найбольш прыйшлося выцерпець Кіркору за выдаўніцтва «Альбома». Першы напаў на Кіркора эмігрант Юльян Клячко ў брашуры «Odstępcy» (Парыж, 1860), другім быў Рамуальд Падбярэскі, каторы крытыкуе востра кірунак газеты «Kurjer Wileński»<ref>Dzіennіk Lіterackі. Lwуw, 1860. № 33. </ref>; трэці праціўнік Кіркора, вядомы польскі паэт Карнель Уейскі, найгорш зашкодзіў Кіркору сваёй стаццёй «О Аlbumіe wileńskim»<ref>Dzіennіk Lіterackі. Lwуw, 1860. № 34. </ref>, надрукаванай пасля ў аcобнай кніжцы (Lіsty z pod Lwowa. Lіpsk, 1861). У 1864 годзе Кіркор едзе ў Пецярбург і разам з Юматавым выдае «Новое время». У 1871 годзе Кіркор пераязджае да Кракава і тамака жыве аж да смерці сваёй у дню 23 лістапада 1886 г. У 1872 г. Кіркор напісаў вельмі цікавую стаццю «Этнографическіе очерки Сувалкской губ.» (Памятная книжка Сувалкской губерніи на 1873 годъ), дзе ёсць і песні сувальскіх беларусаў. У 1874 годзе друкуе Кіркор у Кракаве кніжку «О lіteraturze pobratymczych narodуw słowiańskich». Кніжка гэта мае для нас вялікае значэнне: у ёй шмат ёсць цікавых рэчаў аб беларускай літаратуры і з яе даведаліся мы аб усіх беларускіх творах Арцёма Вярыгі-Дарэўскага, каторыя дагэтуль яшчэ не надрукаваныя бадзяюцца недзе ў людзей. У гэтым самым годзе памяшчае яшчэ Кіркор у варшаўскім месячніку «Nіwa» цікавую стаццю «Ріеrwotna Słowiańszczyzna», дзе піша і аб Беларусі<ref> Nіwa.Warszawa, 1874. S. 19, 140, 252–253, 254, 357–361, 412–417. </ref>. Пасля 1874 года Кіркор піша мала, працуе больш як археолаг у Галічыне. Толькі ў 1882 годзе друкуе Кіркор сваю старую працу аб Літве і Беларусі, каторая і ўваходзіць у ІІІ том выдаўніцтва «Живописная Россія». Гэта найбольшая і найцаннейшая з прац Кіркора. Апошняй працай Кіркора была кніжка «Ваzylіka Lіtewska» (Krakуw, 1886). Як журналіст і палітык Кіркор шмат выцерпеў ад палякаў і расейцаў, каторыя і дагэтуль не здабыліся на праўдзівую ацэну яго працы для краю; як шчыры і незмардаваны працаўнік, тутэйшы карысны археолаг, гісторык і этнограф Кіркор астанецца незабытым у гісторыі нацыянальнага адраджэння так беларусаў, як і ліцвінаў. Хаця Кіркор пасля вядомай забароны друку беларускіх кніжак страціў надзею на ўтрыманне нацыянальнай беларускай асобеннасці, пішучы: «Беларусь не пабачыць больш працы сваёй у друку. Голасу роднай мовы не пачуе ён у касцёле. Беларусь памерці павінна»<ref>O lіteraturze pobratymszych narodуw słowiańskich. Krakуw, 1874. S. 55. </ref>, Беларусь не памёрла і беларусы заўсёды памянуць яго «не злым, ціхім словам», як шчырага і добрага сына Беларусі, каторай ён служыў чым мог і як мог. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы пра Адама Кіркора]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] ktxz7m4nxuy4qo80m7xdy1d20z85xvo 0 28632 84828 2022-08-07T08:52:28Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Тарас Шаўчэнка і беларусы | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 376 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} З усіх славянскіх літаратур найбольш блізкай...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Тарас Шаўчэнка і беларусы | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 376 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} З усіх славянскіх літаратур найбольш блізкай да беларускай пісьменнасці трэба лічыць літаратуру ўкраінцаў. Блізкасць гэта вырабілася цэлымі стагоддзямі супольнага літаратурнага жыцця і гістарычнай долі. Калі глянуць у літаратурную мінуўшчыну беларускага наро- да, калі прыпомніць ці найдаўнейшыя рукапісныя памятнікі, — як, напрыклад, «Слова аб палку Ігаравым», ці кніжкі, друкава- ныя беларусамі ці ўкраінцамі, — супольнасць гэтага жыцця відаць за ўвесь час ад XV да XVІІІ стагоддзяў у беспрарыўных літаратурных зносінах вучоных, брацтваў ды манастыроў. Кніжкі, друкаваныя беларусамі і ўкраінцамі, разыходзіліся тысячамі і на Беларусі і на Украіне. Можна сказаць, што не было такой бібліятэкі ў абодвух народаў, дзе не было б кніжак, друка- ваных ці ў Вільні, ці ў Кіеве, ці ў Львове. Гэтакі вялікі абмен кніжкамі рабіўся затым, што напісаны яны былі ў адной суполь- най мове, лёгка зразумелай і для беларусаў і для ўкраінцаў. Дзякуючы супольнасці кніжнай мовы беларусы і ўкраінцы карысталі, значыць, і з адной супольнай літаратуры. Гэтак было і ў часы нацыянальнага упадку абодвух народаў — да канца XVІІІ стагоддзя, пакуль народныя мовы — беларуская і ўкраін- ская — не зрабіліся мовамі літаратурнымі, і кожны з тых двух братніх народаў пайшоў у жыццё сваім уласным шляхам. Аднак і пасля раздзелу літаратурныя зносіны не скончыліся. Пачынаючы ад Манькоўскага, каторы адзеў у беларускую апратку «Энеіду» Катлярэўскага, і канчаючы сучаснымі беларускімі пісьменнікамі, украінская літаратура не перастала цікавіць беларусаў. Па пратоптанай дарожцы, «следам за дзедам», як кажа народная прыказка, ідуць і новыя беларускія пісьменнікі. Украінская літаратура, найбольш дэмакратычная з усіх славянскіх літаратур, украінскі тэатр, які трэба лічыць за найбольш багаты і чыста народны ў праўдзівым значэнні гэтага слова, не могуць не цікавіць беларусаў, каторыя яшчэ не скора зраўняюцца з украінцамі. Усе гэтыя прычыны зрабілі тое, што цяпер няма інтэлігентна- га беларуса, для каторага ўкраінская мова была б чужой і незразумелай. І ў украінцаў пасля літаратурнага раздзелу цікавасць да бе- ларушчыны не прапала. Першым з украінцаў, каторы зацікавіўся пачаткамі беларус- кага літаратурнага адраджэння, быў вялікі кабзар Украіны Та- рас Шаўчэнка; пазнаёміўся Шаўчэнка ў 1839 годзе з беларускім пісьменнікам Янам Баршчэўскім. Каля Баршчэўскага сабіралі- ся тады і другія беларусы, і вось усе яны пад уплывам Бар- шчэўскага сталі цікавіцца беларушчынай і пастанавілі друкаваць свае творы. Шаўчэнка пазнаёміўся з усімі гэтымі беларусамі, прасіў іх, каб чыталі яму свае беларускія творы, і асабліва заці- кавіўся беларускімі народнымі песнямі. Адзін з маладых бела- русаў, Рамуальд Падбярэскі, знаў многа песень, ён прапеў іх Шаўчэнку і, апрача таго, чытаў яму ўсе беларускія творы Барш- чэўскага і пераклад Манькоўскага ўкраінскай «Энеіды» Катля- рэўскага. Шаўчэнку народныя песні спадабаліся; штучныя літаратурныя творы беларускіх пісьменнікаў ён крыху крытыка- ваў, кажучы, што ў іх мала чыста народнага элементу. Аб «Энеідзе» Манькоўскага Шаўчэнка заўважыў, што гэты твор найбольш мае чыста беларускага элементу і што дзеля таго ён найбольш цікавы для яго. Пасля гэтага Шаўчэнка заахвочваў беларусаў, каб не пакідалі сваёй працы для народа, бо гэта іх павіннасць, а праца іх, нягледзячы на цяжкія варункі, не прапад- зе дарма, і сляды гэтай працы застануцца. Вось і ўсё, што нам вядома аб Шаўчэнку. Ведамасці гэтыя мы маем з прыватнага ліста Вінцука Рэута да Легатовіча. Што і пазней Шаўчэнка цікавіўся беларускім літаратурным адраджэннем, можна відзець з таго, што паміж падпісчыкамі на літаратурны альманах Рамуальда Падбярэскага «Рочнік літэрацкі» надрукавана ў кнізе і фамілія вялікага ўкраінскага паэта — «Шаўчэнка, Тарас, кабзар». У гэтым альманаху Падбярэскі маніўся надрукаваць разам з польскімі і беларускія творы, аднак цэнзура пазвалення на штуч- ныя беларускія творы не дала, і прыйшлося памясціць толькі этнаграфічныя матэрыялы, якія друкаваць не баранілі. Падбярэскі тутака ўхітрыўся: паміж народнымі песнямі памясціў і дзве штучныя Яна Баршчэўскага: «Ах, чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?» і «Ах ты, мая гарэліца». Музыку да гэтых слоў напісаў беларускі кампазітар Антон Абрамовіч. Аб артыстычнай творчасці Шаўчэнкі Падбярэскі памясціў невялікую заметку ў афіцыяльнай правіцельственнай (у польскай мове) газеце «Тыгоднік пецярбургскі». З твораў Тараса Шаўчэнкі на беларускую мову дагэтуль мала пераложана. Вядома нам толькі, што наш пясняр Янка Купала перакладае вершы кабзара, а Хв. Чарнушэвіч пераклаў на нашу мову «Кацярыну» Шаўчэнкі. Літаратурная цікавасць адных да адных у беларусаў і ўкраін- цаў, на нашу думку, будзе ўсё больш і больш узрастаць. Дзеля гэтага ўжо пакладзен моцны фундамент з абедзвюх старон. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] p4ndqnz50b0hlcjfrg4obi1z9jx6oku 84829 84828 2022-08-07T08:52:56Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Тарас Шаўчэнка і беларусы | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 376 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} З усіх славянскіх літаратур найбольш блізкай да беларускай пісьменнасці трэба лічыць літаратуру ўкраінцаў. Блізкасць гэта вырабілася цэлымі стагоддзямі супольнага літаратурнага жыцця і гістарычнай долі. Калі глянуць у літаратурную мінуўшчыну беларускага народа, калі прыпомніць ці найдаўнейшыя рукапісныя памятнікі, — як, напрыклад, «Слова аб палку Ігаравым», ці кніжкі, друкаваныя беларусамі ці ўкраінцамі, — супольнасць гэтага жыцця відаць за ўвесь час ад XV да XVІІІ стагоддзяў у беспрарыўных літаратурных зносінах вучоных, брацтваў ды манастыроў. Кніжкі, друкаваныя беларусамі і ўкраінцамі, разыходзіліся тысячамі і на Беларусі і на Украіне. Можна сказаць, што не было такой бібліятэкі ў абодвух народаў, дзе не было б кніжак, друкаваных ці ў Вільні, ці ў Кіеве, ці ў Львове. Гэтакі вялікі абмен кніжкамі рабіўся затым, што напісаны яны былі ў адной супольнай мове, лёгка зразумелай і для беларусаў і для ўкраінцаў. Дзякуючы супольнасці кніжнай мовы беларусы і ўкраінцы карысталі, значыць, і з адной супольнай літаратуры. Гэтак было і ў часы нацыянальнага упадку абодвух народаў — да канца XVІІІ стагоддзя, пакуль народныя мовы — беларуская і ўкраінская — не зрабіліся мовамі літаратурнымі, і кожны з тых двух братніх народаў пайшоў у жыццё сваім уласным шляхам. Аднак і пасля раздзелу літаратурныя зносіны не скончыліся. Пачынаючы ад Манькоўскага, каторы адзеў у беларускую апратку «Энеіду» Катлярэўскага, і канчаючы сучаснымі беларускімі пісьменнікамі, украінская літаратура не перастала цікавіць беларусаў. Па пратоптанай дарожцы, «следам за дзедам», як кажа народная прыказка, ідуць і новыя беларускія пісьменнікі. Украінская літаратура, найбольш дэмакратычная з усіх славянскіх літаратур, украінскі тэатр, які трэба лічыць за найбольш багаты і чыста народны ў праўдзівым значэнні гэтага слова, не могуць не цікавіць беларусаў, каторыя яшчэ не скора зраўняюцца з украінцамі. Усе гэтыя прычыны зрабілі тое, што цяпер няма інтэлігентнага беларуса, для каторага ўкраінская мова была б чужой і незразумелай. І ў украінцаў пасля літаратурнага раздзелу цікавасць да беларушчыны не прапала. Першым з украінцаў, каторы зацікавіўся пачаткамі беларускага літаратурнага адраджэння, быў вялікі кабзар Украіны Та- рас Шаўчэнка; пазнаёміўся Шаўчэнка ў 1839 годзе з беларускім пісьменнікам Янам Баршчэўскім. Каля Баршчэўскага сабіраліся тады і другія беларусы, і вось усе яны пад уплывам Баршчэўскага сталі цікавіцца беларушчынай і пастанавілі друкаваць свае творы. Шаўчэнка пазнаёміўся з усімі гэтымі беларусамі, прасіў іх, каб чыталі яму свае беларускія творы, і асабліва зацікавіўся беларускімі народнымі песнямі. Адзін з маладых беларусаў, Рамуальд Падбярэскі, знаў многа песень, ён прапеў іх Шаўчэнку і, апрача таго, чытаў яму ўсе беларускія творы Баршчэўскага і пераклад Манькоўскага ўкраінскай «Энеіды» Катлярэўскага. Шаўчэнку народныя песні спадабаліся; штучныя літаратурныя творы беларускіх пісьменнікаў ён крыху крытыкаваў, кажучы, што ў іх мала чыста народнага элементу. Аб «Энеідзе» Манькоўскага Шаўчэнка заўважыў, што гэты твор найбольш мае чыста беларускага элементу і што дзеля таго ён найбольш цікавы для яго. Пасля гэтага Шаўчэнка заахвочваў беларусаў, каб не пакідалі сваёй працы для народа, бо гэта іх павіннасць, а праца іх, нягледзячы на цяжкія варункі, не прападзе дарма, і сляды гэтай працы застануцца. Вось і ўсё, што нам вядома аб Шаўчэнку. Ведамасці гэтыя мы маем з прыватнага ліста Вінцука Рэута да Легатовіча. Што і пазней Шаўчэнка цікавіўся беларускім літаратурным адраджэннем, можна відзець з таго, што паміж падпісчыкамі на літаратурны альманах Рамуальда Падбярэскага «Рочнік літэрацкі» надрукавана ў кнізе і фамілія вялікага ўкраінскага паэта — «Шаўчэнка, Тарас, кабзар». У гэтым альманаху Падбярэскі маніўся надрукаваць разам з польскімі і беларускія творы, аднак цэнзура пазвалення на штучныя беларускія творы не дала, і прыйшлося памясціць толькі этнаграфічныя матэрыялы, якія друкаваць не баранілі. Падбярэскі тутака ўхітрыўся: паміж народнымі песнямі памясціў і дзве штучныя Яна Баршчэўскага: «Ах, чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?» і «Ах ты, мая гарэліца». Музыку да гэтых слоў напісаў беларускі кампазітар Антон Абрамовіч. Аб артыстычнай творчасці Шаўчэнкі Падбярэскі памясціў невялікую заметку ў афіцыяльнай правіцельственнай (у польскай мове) газеце «Тыгоднік пецярбургскі». З твораў Тараса Шаўчэнкі на беларускую мову дагэтуль мала пераложана. Вядома нам толькі, што наш пясняр Янка Купала перакладае вершы кабзара, а Хв. Чарнушэвіч пераклаў на нашу мову «Кацярыну» Шаўчэнкі. Літаратурная цікавасць адных да адных у беларусаў і ўкраінцаў, на нашу думку, будзе ўсё больш і больш узрастаць. Дзеля гэтага ўжо пакладзен моцны фундамент з абедзвюх старон. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] 4jjw66wjqg1zxhi9uertosjc2ptztk8 84830 84829 2022-08-07T08:55:13Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Тарас Шаўчэнка і беларусы | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 376 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} З усіх славянскіх літаратур найбольш блізкай да беларускай пісьменнасці трэба лічыць літаратуру ўкраінцаў. Блізкасць гэта вырабілася цэлымі стагоддзямі супольнага літаратурнага жыцця і гістарычнай долі. Калі глянуць у літаратурную мінуўшчыну беларускага народа, калі прыпомніць ці найдаўнейшыя рукапісныя памятнікі, — як, напрыклад, «[[Слова аб палку Ігаравым]]», ці кніжкі, друкаваныя беларусамі ці ўкраінцамі, — супольнасць гэтага жыцця відаць за ўвесь час ад XV да XVІІІ стагоддзяў у беспрарыўных літаратурных зносінах вучоных, брацтваў ды манастыроў. Кніжкі, друкаваныя беларусамі і ўкраінцамі, разыходзіліся тысячамі і на Беларусі і на Украіне. Можна сказаць, што не было такой бібліятэкі ў абодвух народаў, дзе не было б кніжак, друкаваных ці ў Вільні, ці ў Кіеве, ці ў Львове. Гэтакі вялікі абмен кніжкамі рабіўся затым, што напісаны яны былі ў адной супольнай мове, лёгка зразумелай і для беларусаў і для ўкраінцаў. Дзякуючы супольнасці кніжнай мовы беларусы і ўкраінцы карысталі, значыць, і з адной супольнай літаратуры. Гэтак было і ў часы нацыянальнага упадку абодвух народаў — да канца XVІІІ стагоддзя, пакуль народныя мовы — беларуская і ўкраінская — не зрабіліся мовамі літаратурнымі, і кожны з тых двух братніх народаў пайшоў у жыццё сваім уласным шляхам. Аднак і пасля раздзелу літаратурныя зносіны не скончыліся. Пачынаючы ад Манькоўскага, каторы адзеў у беларускую апратку «Энеіду» Катлярэўскага, і канчаючы сучаснымі беларускімі пісьменнікамі, украінская літаратура не перастала цікавіць беларусаў. Па пратоптанай дарожцы, «следам за дзедам», як кажа народная прыказка, ідуць і новыя беларускія пісьменнікі. Украінская літаратура, найбольш дэмакратычная з усіх славянскіх літаратур, украінскі тэатр, які трэба лічыць за найбольш багаты і чыста народны ў праўдзівым значэнні гэтага слова, не могуць не цікавіць беларусаў, каторыя яшчэ не скора зраўняюцца з украінцамі. Усе гэтыя прычыны зрабілі тое, што цяпер няма інтэлігентнага беларуса, для каторага ўкраінская мова была б чужой і незразумелай. І ў украінцаў пасля літаратурнага раздзелу цікавасць да беларушчыны не прапала. Першым з украінцаў, каторы зацікавіўся пачаткамі беларускага літаратурнага адраджэння, быў вялікі кабзар Украіны Тарас Шаўчэнка; пазнаёміўся Шаўчэнка ў 1839 годзе з беларускім пісьменнікам [[Аўтар:Ян Баршчэўскі|Янам Баршчэўскім]]. Каля Баршчэўскага сабіраліся тады і другія беларусы, і вось усе яны пад уплывам Баршчэўскага сталі цікавіцца беларушчынай і пастанавілі друкаваць свае творы. Шаўчэнка пазнаёміўся з усімі гэтымі беларусамі, прасіў іх, каб чыталі яму свае беларускія творы, і асабліва зацікавіўся беларускімі народнымі песнямі. Адзін з маладых беларусаў, Рамуальд Падбярэскі, знаў многа песень, ён прапеў іх Шаўчэнку і, апрача таго, чытаў яму ўсе беларускія творы Баршчэўскага і пераклад Манькоўскага ўкраінскай «Энеіды» Катлярэўскага. Шаўчэнку народныя песні спадабаліся; штучныя літаратурныя творы беларускіх пісьменнікаў ён крыху крытыкаваў, кажучы, што ў іх мала чыста народнага элементу. Аб «Энеідзе» Манькоўскага Шаўчэнка заўважыў, што гэты твор найбольш мае чыста беларускага элементу і што дзеля таго ён найбольш цікавы для яго. Пасля гэтага Шаўчэнка заахвочваў беларусаў, каб не пакідалі сваёй працы для народа, бо гэта іх павіннасць, а праца іх, нягледзячы на цяжкія варункі, не прападзе дарма, і сляды гэтай працы застануцца. Вось і ўсё, што нам вядома аб Шаўчэнку. Ведамасці гэтыя мы маем з прыватнага ліста Вінцука Рэута да Легатовіча. Што і пазней Шаўчэнка цікавіўся беларускім літаратурным адраджэннем, можна відзець з таго, што паміж падпісчыкамі на літаратурны альманах Рамуальда Падбярэскага «Рочнік літэрацкі» надрукавана ў кнізе і фамілія вялікага ўкраінскага паэта — «Шаўчэнка, Тарас, кабзар». У гэтым альманаху Падбярэскі маніўся надрукаваць разам з польскімі і беларускія творы, аднак цэнзура пазвалення на штучныя беларускія творы не дала, і прыйшлося памясціць толькі этнаграфічныя матэрыялы, якія друкаваць не баранілі. Падбярэскі тутака ўхітрыўся: паміж народнымі песнямі памясціў і дзве штучныя Яна Баршчэўскага: «Ах, чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?» і «Ах ты, мая гарэліца». Музыку да гэтых слоў напісаў беларускі кампазітар Антон Абрамовіч. Аб артыстычнай творчасці Шаўчэнкі Падбярэскі памясціў невялікую заметку ў афіцыяльнай правіцельственнай (у польскай мове) газеце «Тыгоднік пецярбургскі». З твораў Тараса Шаўчэнкі на беларускую мову дагэтуль мала пераложана. Вядома нам толькі, што наш пясняр Янка Купала перакладае вершы кабзара, а [[Аўтар:Хведар Чарнышэвіч|Хв. Чарнушэвіч]] пераклаў на нашу мову «Кацярыну» Шаўчэнкі. Літаратурная цікавасць адных да адных у беларусаў і ўкраінцаў, на нашу думку, будзе ўсё больш і больш узрастаць. Дзеля гэтага ўжо пакладзен моцны фундамент з абедзвюх старон. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] b2hrry0fswz5jitnzdx2n1a5se8ho15 84838 84830 2022-08-07T09:14:34Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Тарас Шаўчэнка і беларусы | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 376 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} З усіх славянскіх літаратур найбольш блізкай да беларускай пісьменнасці трэба лічыць літаратуру ўкраінцаў. Блізкасць гэта вырабілася цэлымі стагоддзямі супольнага літаратурнага жыцця і гістарычнай долі. Калі глянуць у літаратурную мінуўшчыну беларускага народа, калі прыпомніць ці найдаўнейшыя рукапісныя памятнікі, — як, напрыклад, «[[Слова аб палку Ігаравым]]», ці кніжкі, друкаваныя беларусамі ці ўкраінцамі, — супольнасць гэтага жыцця відаць за ўвесь час ад XV да XVІІІ стагоддзяў у беспрарыўных літаратурных зносінах вучоных, брацтваў ды манастыроў. Кніжкі, друкаваныя беларусамі і ўкраінцамі, разыходзіліся тысячамі і на Беларусі і на Украіне. Можна сказаць, што не было такой бібліятэкі ў абодвух народаў, дзе не было б кніжак, друкаваных ці ў Вільні, ці ў Кіеве, ці ў Львове. Гэтакі вялікі абмен кніжкамі рабіўся затым, што напісаны яны былі ў адной супольнай мове, лёгка зразумелай і для беларусаў і для ўкраінцаў. Дзякуючы супольнасці кніжнай мовы беларусы і ўкраінцы карысталі, значыць, і з адной супольнай літаратуры. Гэтак было і ў часы нацыянальнага упадку абодвух народаў — да канца XVІІІ стагоддзя, пакуль народныя мовы — беларуская і ўкраінская — не зрабіліся мовамі літаратурнымі, і кожны з тых двух братніх народаў пайшоў у жыццё сваім уласным шляхам. Аднак і пасля раздзелу літаратурныя зносіны не скончыліся. Пачынаючы ад Манькоўскага, каторы адзеў у беларускую апратку «Энеіду» Катлярэўскага, і канчаючы сучаснымі беларускімі пісьменнікамі, украінская літаратура не перастала цікавіць беларусаў. Па пратоптанай дарожцы, «следам за дзедам», як кажа народная прыказка, ідуць і новыя беларускія пісьменнікі. Украінская літаратура, найбольш дэмакратычная з усіх славянскіх літаратур, украінскі тэатр, які трэба лічыць за найбольш багаты і чыста народны ў праўдзівым значэнні гэтага слова, не могуць не цікавіць беларусаў, каторыя яшчэ не скора зраўняюцца з украінцамі. Усе гэтыя прычыны зрабілі тое, што цяпер няма інтэлігентнага беларуса, для каторага ўкраінская мова была б чужой і незразумелай. І ў украінцаў пасля літаратурнага раздзелу цікавасць да беларушчыны не прапала. Першым з украінцаў, каторы зацікавіўся пачаткамі беларускага літаратурнага адраджэння, быў вялікі кабзар Украіны Тарас Шаўчэнка; пазнаёміўся Шаўчэнка ў 1839 годзе з беларускім пісьменнікам [[Аўтар:Ян Баршчэўскі|Янам Баршчэўскім]]. Каля Баршчэўскага сабіраліся тады і другія беларусы, і вось усе яны пад уплывам Баршчэўскага сталі цікавіцца беларушчынай і пастанавілі друкаваць свае творы. Шаўчэнка пазнаёміўся з усімі гэтымі беларусамі, прасіў іх, каб чыталі яму свае беларускія творы, і асабліва зацікавіўся беларускімі народнымі песнямі. Адзін з маладых беларусаў, Рамуальд Падбярэскі, знаў многа песень, ён прапеў іх Шаўчэнку і, апрача таго, чытаў яму ўсе беларускія творы Баршчэўскага і пераклад Манькоўскага ўкраінскай «Энеіды» Катлярэўскага. Шаўчэнку народныя песні спадабаліся; штучныя літаратурныя творы беларускіх пісьменнікаў ён крыху крытыкаваў, кажучы, што ў іх мала чыста народнага элементу. Аб «Энеідзе» Манькоўскага Шаўчэнка заўважыў, што гэты твор найбольш мае чыста беларускага элементу і што дзеля таго ён найбольш цікавы для яго. Пасля гэтага Шаўчэнка заахвочваў беларусаў, каб не пакідалі сваёй працы для народа, бо гэта іх павіннасць, а праца іх, нягледзячы на цяжкія варункі, не прападзе дарма, і сляды гэтай працы застануцца. Вось і ўсё, што нам вядома аб Шаўчэнку. Ведамасці гэтыя мы маем з прыватнага ліста Вінцука Рэута да Легатовіча. Што і пазней Шаўчэнка цікавіўся беларускім літаратурным адраджэннем, можна відзець з таго, што паміж падпісчыкамі на літаратурны альманах Рамуальда Падбярэскага «Рочнік літэрацкі» надрукавана ў кнізе і фамілія вялікага ўкраінскага паэта — «Шаўчэнка, Тарас, кабзар». У гэтым альманаху Падбярэскі маніўся надрукаваць разам з польскімі і беларускія творы, аднак цэнзура пазвалення на штучныя беларускія творы не дала, і прыйшлося памясціць толькі этнаграфічныя матэрыялы, якія друкаваць не баранілі. Падбярэскі тутака ўхітрыўся: паміж народнымі песнямі памясціў і дзве штучныя Яна Баршчэўскага: «Ах, чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?» і «Ах ты, мая гарэліца». Музыку да гэтых слоў напісаў беларускі кампазітар Антон Абрамовіч. Аб артыстычнай творчасці Шаўчэнкі Падбярэскі памясціў невялікую заметку ў афіцыяльнай правіцельственнай (у польскай мове) газеце «Тыгоднік пецярбургскі». З твораў Тараса Шаўчэнкі на беларускую мову дагэтуль мала пераложана. Вядома нам толькі, што наш пясняр Янка Купала перакладае вершы кабзара, а [[Аўтар:Хведар Чарнышэвіч|Хв. Чарнушэвіч]] пераклаў на нашу мову «Кацярыну» Шаўчэнкі. Літаратурная цікавасць адных да адных у беларусаў і ўкраінцаў, на нашу думку, будзе ўсё больш і больш узрастаць. Дзеля гэтага ўжо пакладзен моцны фундамент з абедзвюх старон. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы пра Тараса Шаўчэнку]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] 2g8ehqej0vw0vbs9mjvwx5nidrknuss 0 28633 84831 2022-08-07T08:59:10Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Ян Баршчэўскі – першы беларускі пісьменнік XIX сталецця: (успамін у 60-ю гадаўшчыну смерці) | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 369 | сэкцыя = Артыкул | папярэдн...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ян Баршчэўскі – першы беларускі пісьменнік XIX сталецця: (успамін у 60-ю гадаўшчыну смерці) | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 369 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} Некалі багатая беларуская пісьменнасць у XVІІ і XVІІІ сталеццях пачынае хіліцца да поўнага ўпадку. Апроч палітычна-сацыяльных варункаў і ізаляцыі вышэйшых станоў ад народа прычынай гэтаму паслужыла і штучная не чыста народная мова, у каторай пісаліся і друкаваліся ўсе кніжкі. Выходзячы з думкі, што пісаць і друкаваць можна толькі ў гэтай мове, у каторай напісана Святое Пісьмо (Біблія), старыя беларускія пісьменнікі самі прычыніліся да ўпадку свайго народа, а прынамсі да ўпадку сваёй інтэлігенцыі. Мова, якая ўжывалася ў кніжках, была штучнай дзеля таго, што складалася з царкоўнаславянскай мовы (праўдзівей кажучы, старабалгарскай), да каторай увайшлі цэлыя словы і звароты жывых моў: беларускай, украінскай і польскай. Разумеецца, што мова, так штучна апрацаваная, не магла служыць душэўным патрэбам беларускага народа, асабліва людзям простым, не вучоным. Дзеля таго павінна была яна раней ці пазней уступіць месца чыста народнай, усім зразумелай гутарцы. Гэты жыццёвы працэс замены моў бачым у другой палавіне XVІІІ сталецця, калі езуіты і піяры пачынаюць усё больш і больш ужываць чыста народнай гутаркі ў казаннях для простага люду. Памалу паяўляюцца ў гэтай мове друкаваныя кніжкі, як казанні, кантычкі і малітвы. Апроч гэтага езуіты ў сваіх школьных драмах і камедыях пачынаюць выводзіць на сцэну і простага беларускага селяніна з яго гутаркай. Такім вось спосабам беларуская народная мова здабыла сваё права ў жыцці. Раз быў пачатак зроблены, можна было чакаць, што знойдуцца і народныя песняры і пісьменнікі. Так і сталося. Першым беларускім пісьменнікам у XІX сталецці трэба лічыць не Манькоўскага, каторага «Энеіда» зрабілася вядомай шырэйшаму грамадзянству толькі пасля 1830 года, а Яна Баршчэўскага, каторага першы верш, напісаны ў 1809 годзе, зрабіў яго шырокавядомым песняром у Паўночнай Беларусі. Радзіўся Баршчэўскі ў 1790 годзе ў Мурагах каля возера Нешчарда ў Віцебшчыне. Быў ён сынам беднага засцянковага шляхціца. Маладым хлопцам аддаў Баршчэўскага ў езуіцкую калегію яго родны бацька. Баршчэўскі вучыўся надта добра ў школах. Кожнае лета прыязджаў у вёску, дзе ўсе яго вельмі любілі. Ніводнае вяселле, імяніны і другія тым падобныя святы не абышліся без Баршчэўскага, каторага ўсе ахвотна прасілі. Не было кірмашу, на каторы б Баршчэўскага не пацягнулі. Уся засцянковая шляхта любіла Баршчэўскага за мілы, вясёлы характар і за вершыкі, каторыя ён складаў пры кожнай першай лепшай нагодзе. Шляхта гэта, лічучы сябе палякамі, гаварыла паміж сабой больш пабеларуску, чым па-польску. Аб гэтым сведчыць і [[Аўтар:Ян Чачот|Чачот]]<ref>Piosenki wieśniacze z nad Niemna i Dźwiny. Wilno, 1846. C. V. </ref> і [[Аўтар:Аляксандр Рыпінскі|Рыпінскі]]<ref>Białoruś. Paryź, 1840. C. 112, 202</ref>. Папулярнасць твораў Манькоўскага, Баршчэўскага і другіх паказвае ясна, што ўсе гэтыя творы былі патрэбны, што яны вельмі цікавілі ўсіх і, як можам бачыць у этнаграфічных зборніках, увайшлі ў народ і зрабіліся чыста народнымі творамі. Першым беларускім вершам Баршчэўскага была песенька «Ах, чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?». Вершык гэты напісаў Баршчэўскі ў 1809 годзе, закахаўшыся ў панначку Максімовічаўну. Калі ён напісаў гэты вершык, пэўна, і не думаў, што ён зробіцца так папулярным і, пераходзячы з вуст да вуст, захаваецца доўга ў памяці людзей. Чым скончылася яго любоў да панны Максімовічаўны — не вядома. Мусібыць, людзі і час змянілі ўсё. У 1812 годзе бачыў Баршчэўскі вялікую вайну з Напалеонам і барбу мужыкоў па лясах з уцякаючымі французамі. Вось пад уплывам гэтых здарэнняў напісаў Баршчэўскі верш «Рабункі мужыкоў». Верш гэты разышоўся ў спісках па цэлай Беларусі. Скончыўшы школы ў Полацку, маніўся Баршчэўскі паехаць да універсітэта ў Вільні. Не маючы магчымасці зрабіць гэта, ён пачаў працаваць як дамовы вучыцель у багатых дамах. Сабраўшы трохі грошай, паехаў ён да Пецярбурга. Напаткаўшы тамака знаёмых, праз іх дастаў месца ў марскім ведамстве, дзе пачаў служыць. Але месца гэта пакінуў хутка і пачаў ізноў вучыцельскую працу. Праца гэта дала яму нейкую матэрыяльную незалежнасць. У Пецярбургу пазнаёміўся Баршчэўскі з Міцкевічам, а пасля і з Шаўчэнкам. Знаёмасці гэтыя мелі вялікі ўплыў на літаратурную творчасць Баршчэўскага. Баршчэўскі гуртуе каля сябе ў 1840 годзе моладзь і пачынае выдаваць рочнікі-альманахі. Альманах Баршчэўскага «Nіezаbudka» выходзіў ад 1840 да 1844 г. Выйшла гэтага 4 тамы. Альманахі гэтыя крытыка прыняла вельмі прыхільна. Найважнейшай працай Баршчэўскага ёсць «Szlachcіc Zawalnіa сzylі Віаłоruś w fantastycznych ороwіadanіach» (Реtеrsburg, 1844–1846). У прадмове гэтай кніжкі шмат цікавага аб беларускай літаратуры напісаў Рамуальд Падбярэскі. Кніжка гэта складаецца з самых народных беларускіх апавяданняў і легендаў, каторыя збіраў Баршчэўскі праз усё сваё жыццё. Крытыка да самой кніжкі аднеслася надта прыхільна<ref>Bіblіoteka Warszawska. 1844. T. 1. C. 229–231. </ref>, прадмову Падбярэскага аднак моцна згудзіла за лішне вялікую самапэўнасць<ref>Bіblіoteka Warszawska. 1845. T. 1. C. 668, 671. </ref>. Усе гэтыя творы Баршчэўскага напісаны былі ў польскай мове, дзеля гэтага, што па-беларуску друкаваць не дазвалялі. Балады, апісальныя вершы Баршчэўскага, а таксама і «Szlachcіc Zawalnіa» так і просяцца, каб іх перакласці на беларускую мову, бо ўсё гэта ўзята жыўцом з беларускага жыцця і ў польскай літаратуры не мае і не будзе мець такога вялікага значэння. З твораў Баршчэўскага, пісаных па-беларуску, маем толькі два вершыкі, друкаваныя ў альманаху Падбярэскага «Rocznіk Lіterackі» (Реtеrsburg, 1843, с. 216): «Да чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?» і «Гарэліца» і адзін няпоўны: «Рабункі мужыкоў» у прадмове Падбярэскага да кніжкі «Szlachcіc Zawalnіa» (с. XXVІІІ–XXXІІ). Аб гэтым вершы «Рабункі мужыкоў» піша і Аляксандр Рыпінскі ў сваёй кніжцы «Białoruś» (Парыж, 1840) і падае нават колькі строф, не друкаваных у Падбярэскага (с. 204, 107 і 208). Аб беларускіх творах Баршчэўскага так піша польскі крытык і гісторык Юльян Барташэвіч: «Вершы Баршчэўскага расходзіліся па ўсіх руках. Умелі іх на памяць дзеткі, а нянькі пяялі пры калысках песні Баршчэўскага, каторы зрабіўся праўдзіва папулярным і адзіным песняром сваёй Украіны»<ref>Dzіennіk Warszawskі. 1851. № 22. С. 4; № 24. С. 4, 5 і 6. </ref>. Пад канец жыцця Баршчэўскі пераехаў да Цуднова на Валыні, дзе жыў у графіні Ржавускай. Там жыў колькі гадоў аж да смерці, каторая наступіла 11 сакавіка 1851 года. Значэнне творчасці Яна Баршчэўскага для беларускай літаратуры важнае тым, што ён з’яўляецца дальшым звяном таго ланцуга пісьменнікаў, каторыя яшчэ ў XVІІІ сталецці пачалі працаваць для народа. Творы Баршчэўскага, як бы сабе ні было, увайшлі ў народ і прыгатавалі грунт для будучых беларускіх пісьменнікаў. Баршчэўскага трэба лічыць за першага беларускага пісьменніка ў пачатку XІX сталецця, бо раней 1809 года ніхто яшчэ не пісаў, а «Энеіду» Манькоўскага трэба аднесці да 1830 г., дзеля таго, што толькі ў гэтым часе пачынаюць гаварыць і пісаць аб гэтай паэме. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] 12ugpwur7yu48qidpkq6anhu983e8n4 84840 84831 2022-08-07T09:15:03Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ян Баршчэўскі – першы беларускі пісьменнік XIX сталецця: (успамін у 60-ю гадаўшчыну смерці) | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 369 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} Некалі багатая беларуская пісьменнасць у XVІІ і XVІІІ сталеццях пачынае хіліцца да поўнага ўпадку. Апроч палітычна-сацыяльных варункаў і ізаляцыі вышэйшых станоў ад народа прычынай гэтаму паслужыла і штучная не чыста народная мова, у каторай пісаліся і друкаваліся ўсе кніжкі. Выходзячы з думкі, што пісаць і друкаваць можна толькі ў гэтай мове, у каторай напісана Святое Пісьмо (Біблія), старыя беларускія пісьменнікі самі прычыніліся да ўпадку свайго народа, а прынамсі да ўпадку сваёй інтэлігенцыі. Мова, якая ўжывалася ў кніжках, была штучнай дзеля таго, што складалася з царкоўнаславянскай мовы (праўдзівей кажучы, старабалгарскай), да каторай увайшлі цэлыя словы і звароты жывых моў: беларускай, украінскай і польскай. Разумеецца, што мова, так штучна апрацаваная, не магла служыць душэўным патрэбам беларускага народа, асабліва людзям простым, не вучоным. Дзеля таго павінна была яна раней ці пазней уступіць месца чыста народнай, усім зразумелай гутарцы. Гэты жыццёвы працэс замены моў бачым у другой палавіне XVІІІ сталецця, калі езуіты і піяры пачынаюць усё больш і больш ужываць чыста народнай гутаркі ў казаннях для простага люду. Памалу паяўляюцца ў гэтай мове друкаваныя кніжкі, як казанні, кантычкі і малітвы. Апроч гэтага езуіты ў сваіх школьных драмах і камедыях пачынаюць выводзіць на сцэну і простага беларускага селяніна з яго гутаркай. Такім вось спосабам беларуская народная мова здабыла сваё права ў жыцці. Раз быў пачатак зроблены, можна было чакаць, што знойдуцца і народныя песняры і пісьменнікі. Так і сталося. Першым беларускім пісьменнікам у XІX сталецці трэба лічыць не Манькоўскага, каторага «Энеіда» зрабілася вядомай шырэйшаму грамадзянству толькі пасля 1830 года, а Яна Баршчэўскага, каторага першы верш, напісаны ў 1809 годзе, зрабіў яго шырокавядомым песняром у Паўночнай Беларусі. Радзіўся Баршчэўскі ў 1790 годзе ў Мурагах каля возера Нешчарда ў Віцебшчыне. Быў ён сынам беднага засцянковага шляхціца. Маладым хлопцам аддаў Баршчэўскага ў езуіцкую калегію яго родны бацька. Баршчэўскі вучыўся надта добра ў школах. Кожнае лета прыязджаў у вёску, дзе ўсе яго вельмі любілі. Ніводнае вяселле, імяніны і другія тым падобныя святы не абышліся без Баршчэўскага, каторага ўсе ахвотна прасілі. Не было кірмашу, на каторы б Баршчэўскага не пацягнулі. Уся засцянковая шляхта любіла Баршчэўскага за мілы, вясёлы характар і за вершыкі, каторыя ён складаў пры кожнай першай лепшай нагодзе. Шляхта гэта, лічучы сябе палякамі, гаварыла паміж сабой больш пабеларуску, чым па-польску. Аб гэтым сведчыць і [[Аўтар:Ян Чачот|Чачот]]<ref>Piosenki wieśniacze z nad Niemna i Dźwiny. Wilno, 1846. C. V. </ref> і [[Аўтар:Аляксандр Рыпінскі|Рыпінскі]]<ref>Białoruś. Paryź, 1840. C. 112, 202</ref>. Папулярнасць твораў Манькоўскага, Баршчэўскага і другіх паказвае ясна, што ўсе гэтыя творы былі патрэбны, што яны вельмі цікавілі ўсіх і, як можам бачыць у этнаграфічных зборніках, увайшлі ў народ і зрабіліся чыста народнымі творамі. Першым беларускім вершам Баршчэўскага была песенька «Ах, чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?». Вершык гэты напісаў Баршчэўскі ў 1809 годзе, закахаўшыся ў панначку Максімовічаўну. Калі ён напісаў гэты вершык, пэўна, і не думаў, што ён зробіцца так папулярным і, пераходзячы з вуст да вуст, захаваецца доўга ў памяці людзей. Чым скончылася яго любоў да панны Максімовічаўны — не вядома. Мусібыць, людзі і час змянілі ўсё. У 1812 годзе бачыў Баршчэўскі вялікую вайну з Напалеонам і барбу мужыкоў па лясах з уцякаючымі французамі. Вось пад уплывам гэтых здарэнняў напісаў Баршчэўскі верш «Рабункі мужыкоў». Верш гэты разышоўся ў спісках па цэлай Беларусі. Скончыўшы школы ў Полацку, маніўся Баршчэўскі паехаць да універсітэта ў Вільні. Не маючы магчымасці зрабіць гэта, ён пачаў працаваць як дамовы вучыцель у багатых дамах. Сабраўшы трохі грошай, паехаў ён да Пецярбурга. Напаткаўшы тамака знаёмых, праз іх дастаў месца ў марскім ведамстве, дзе пачаў служыць. Але месца гэта пакінуў хутка і пачаў ізноў вучыцельскую працу. Праца гэта дала яму нейкую матэрыяльную незалежнасць. У Пецярбургу пазнаёміўся Баршчэўскі з Міцкевічам, а пасля і з Шаўчэнкам. Знаёмасці гэтыя мелі вялікі ўплыў на літаратурную творчасць Баршчэўскага. Баршчэўскі гуртуе каля сябе ў 1840 годзе моладзь і пачынае выдаваць рочнікі-альманахі. Альманах Баршчэўскага «Nіezаbudka» выходзіў ад 1840 да 1844 г. Выйшла гэтага 4 тамы. Альманахі гэтыя крытыка прыняла вельмі прыхільна. Найважнейшай працай Баршчэўскага ёсць «Szlachcіc Zawalnіa сzylі Віаłоruś w fantastycznych ороwіadanіach» (Реtеrsburg, 1844–1846). У прадмове гэтай кніжкі шмат цікавага аб беларускай літаратуры напісаў Рамуальд Падбярэскі. Кніжка гэта складаецца з самых народных беларускіх апавяданняў і легендаў, каторыя збіраў Баршчэўскі праз усё сваё жыццё. Крытыка да самой кніжкі аднеслася надта прыхільна<ref>Bіblіoteka Warszawska. 1844. T. 1. C. 229–231. </ref>, прадмову Падбярэскага аднак моцна згудзіла за лішне вялікую самапэўнасць<ref>Bіblіoteka Warszawska. 1845. T. 1. C. 668, 671. </ref>. Усе гэтыя творы Баршчэўскага напісаны былі ў польскай мове, дзеля гэтага, што па-беларуску друкаваць не дазвалялі. Балады, апісальныя вершы Баршчэўскага, а таксама і «Szlachcіc Zawalnіa» так і просяцца, каб іх перакласці на беларускую мову, бо ўсё гэта ўзята жыўцом з беларускага жыцця і ў польскай літаратуры не мае і не будзе мець такога вялікага значэння. З твораў Баршчэўскага, пісаных па-беларуску, маем толькі два вершыкі, друкаваныя ў альманаху Падбярэскага «Rocznіk Lіterackі» (Реtеrsburg, 1843, с. 216): «Да чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?» і «Гарэліца» і адзін няпоўны: «Рабункі мужыкоў» у прадмове Падбярэскага да кніжкі «Szlachcіc Zawalnіa» (с. XXVІІІ–XXXІІ). Аб гэтым вершы «Рабункі мужыкоў» піша і Аляксандр Рыпінскі ў сваёй кніжцы «Białoruś» (Парыж, 1840) і падае нават колькі строф, не друкаваных у Падбярэскага (с. 204, 107 і 208). Аб беларускіх творах Баршчэўскага так піша польскі крытык і гісторык Юльян Барташэвіч: «Вершы Баршчэўскага расходзіліся па ўсіх руках. Умелі іх на памяць дзеткі, а нянькі пяялі пры калысках песні Баршчэўскага, каторы зрабіўся праўдзіва папулярным і адзіным песняром сваёй Украіны»<ref>Dzіennіk Warszawskі. 1851. № 22. С. 4; № 24. С. 4, 5 і 6. </ref>. Пад канец жыцця Баршчэўскі пераехаў да Цуднова на Валыні, дзе жыў у графіні Ржавускай. Там жыў колькі гадоў аж да смерці, каторая наступіла 11 сакавіка 1851 года. Значэнне творчасці Яна Баршчэўскага для беларускай літаратуры важнае тым, што ён з’яўляецца дальшым звяном таго ланцуга пісьменнікаў, каторыя яшчэ ў XVІІІ сталецці пачалі працаваць для народа. Творы Баршчэўскага, як бы сабе ні было, увайшлі ў народ і прыгатавалі грунт для будучых беларускіх пісьменнікаў. Баршчэўскага трэба лічыць за першага беларускага пісьменніка ў пачатку XІX сталецця, бо раней 1809 года ніхто яшчэ не пісаў, а «Энеіду» Манькоўскага трэба аднесці да 1830 г., дзеля таго, што толькі ў гэтым часе пачынаюць гаварыць і пісаць аб гэтай паэме. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы пра Яна Баршчэўскага]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] s8f6f7m49h4tqi1i1wzno39he6jdabo 84845 84840 2022-08-07T09:16:47Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ян Баршчэўскі – першы беларускі пісьменнік XIX сталецця: (успамін у 60-ю гадаўшчыну смерці) | аўтар = Рамуальд Зямкевіч | год = 1911 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 369 | сэкцыя = Артыкул | папярэдні = | наступны = }} Некалі багатая беларуская пісьменнасць у XVІІ і XVІІІ сталеццях пачынае хіліцца да поўнага ўпадку. Апроч палітычна-сацыяльных варункаў і ізаляцыі вышэйшых станоў ад народа прычынай гэтаму паслужыла і штучная не чыста народная мова, у каторай пісаліся і друкаваліся ўсе кніжкі. Выходзячы з думкі, што пісаць і друкаваць можна толькі ў гэтай мове, у каторай напісана Святое Пісьмо (Біблія), старыя беларускія пісьменнікі самі прычыніліся да ўпадку свайго народа, а прынамсі да ўпадку сваёй інтэлігенцыі. Мова, якая ўжывалася ў кніжках, была штучнай дзеля таго, што складалася з царкоўнаславянскай мовы (праўдзівей кажучы, старабалгарскай), да каторай увайшлі цэлыя словы і звароты жывых моў: беларускай, украінскай і польскай. Разумеецца, што мова, так штучна апрацаваная, не магла служыць душэўным патрэбам беларускага народа, асабліва людзям простым, не вучоным. Дзеля таго павінна была яна раней ці пазней уступіць месца чыста народнай, усім зразумелай гутарцы. Гэты жыццёвы працэс замены моў бачым у другой палавіне XVІІІ сталецця, калі езуіты і піяры пачынаюць усё больш і больш ужываць чыста народнай гутаркі ў казаннях для простага люду. Памалу паяўляюцца ў гэтай мове друкаваныя кніжкі, як казанні, кантычкі і малітвы. Апроч гэтага езуіты ў сваіх школьных драмах і камедыях пачынаюць выводзіць на сцэну і простага беларускага селяніна з яго гутаркай. Такім вось спосабам беларуская народная мова здабыла сваё права ў жыцці. Раз быў пачатак зроблены, можна было чакаць, што знойдуцца і народныя песняры і пісьменнікі. Так і сталося. Першым беларускім пісьменнікам у XІX сталецці трэба лічыць не Манькоўскага, каторага «Энеіда» зрабілася вядомай шырэйшаму грамадзянству толькі пасля 1830 года, а Яна Баршчэўскага, каторага першы верш, напісаны ў 1809 годзе, зрабіў яго шырокавядомым песняром у Паўночнай Беларусі. Радзіўся Баршчэўскі ў 1790 годзе ў Мурагах каля возера Нешчарда ў Віцебшчыне. Быў ён сынам беднага засцянковага шляхціца. Маладым хлопцам аддаў Баршчэўскага ў езуіцкую калегію яго родны бацька. Баршчэўскі вучыўся надта добра ў школах. Кожнае лета прыязджаў у вёску, дзе ўсе яго вельмі любілі. Ніводнае вяселле, імяніны і другія тым падобныя святы не абышліся без Баршчэўскага, каторага ўсе ахвотна прасілі. Не было кірмашу, на каторы б Баршчэўскага не пацягнулі. Уся засцянковая шляхта любіла Баршчэўскага за мілы, вясёлы характар і за вершыкі, каторыя ён складаў пры кожнай першай лепшай нагодзе. Шляхта гэта, лічучы сябе палякамі, гаварыла паміж сабой больш пабеларуску, чым па-польску. Аб гэтым сведчыць і [[Аўтар:Ян Чачот|Чачот]]<ref>Piosenki wieśniacze z nad Niemna i Dźwiny. Wilno, 1846. C. V. </ref> і [[Аўтар:Аляксандр Рыпінскі|Рыпінскі]]<ref>Białoruś. Paryź, 1840. C. 112, 202</ref>. Папулярнасць твораў Манькоўскага, Баршчэўскага і другіх паказвае ясна, што ўсе гэтыя творы былі патрэбны, што яны вельмі цікавілі ўсіх і, як можам бачыць у этнаграфічных зборніках, увайшлі ў народ і зрабіліся чыста народнымі творамі. Першым беларускім вершам Баршчэўскага была песенька «Ах, чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?». Вершык гэты напісаў Баршчэўскі ў 1809 годзе, закахаўшыся ў панначку Максімовічаўну. Калі ён напісаў гэты вершык, пэўна, і не думаў, што ён зробіцца так папулярным і, пераходзячы з вуст да вуст, захаваецца доўга ў памяці людзей. Чым скончылася яго любоў да панны Максімовічаўны — не вядома. Мусібыць, людзі і час змянілі ўсё. У 1812 годзе бачыў Баршчэўскі вялікую вайну з Напалеонам і барбу мужыкоў па лясах з уцякаючымі французамі. Вось пад уплывам гэтых здарэнняў напісаў Баршчэўскі верш «Рабункі мужыкоў». Верш гэты разышоўся ў спісках па цэлай Беларусі. Скончыўшы школы ў Полацку, маніўся Баршчэўскі паехаць да універсітэта ў Вільні. Не маючы магчымасці зрабіць гэта, ён пачаў працаваць як дамовы вучыцель у багатых дамах. Сабраўшы трохі грошай, паехаў ён да Пецярбурга. Напаткаўшы тамака знаёмых, праз іх дастаў месца ў марскім ведамстве, дзе пачаў служыць. Але месца гэта пакінуў хутка і пачаў ізноў вучыцельскую працу. Праца гэта дала яму нейкую матэрыяльную незалежнасць. У Пецярбургу пазнаёміўся Баршчэўскі з Міцкевічам, а пасля і з Шаўчэнкам. Знаёмасці гэтыя мелі вялікі ўплыў на літаратурную творчасць Баршчэўскага. Баршчэўскі гуртуе каля сябе ў 1840 годзе моладзь і пачынае выдаваць рочнікі-альманахі. Альманах Баршчэўскага «Nіezаbudka» выходзіў ад 1840 да 1844 г. Выйшла гэтага 4 тамы. Альманахі гэтыя крытыка прыняла вельмі прыхільна. Найважнейшай працай Баршчэўскага ёсць «Szlachcіc Zawalnіa сzylі Віаłоruś w fantastycznych ороwіadanіach» (Реtеrsburg, 1844–1846). У прадмове гэтай кніжкі шмат цікавага аб беларускай літаратуры напісаў Рамуальд Падбярэскі. Кніжка гэта складаецца з самых народных беларускіх апавяданняў і легендаў, каторыя збіраў Баршчэўскі праз усё сваё жыццё. Крытыка да самой кніжкі аднеслася надта прыхільна<ref>Bіblіoteka Warszawska. 1844. T. 1. C. 229–231. </ref>, прадмову Падбярэскага аднак моцна згудзіла за лішне вялікую самапэўнасць<ref>Bіblіoteka Warszawska. 1845. T. 1. C. 668, 671. </ref>. Усе гэтыя творы Баршчэўскага напісаны былі ў польскай мове, дзеля гэтага, што па-беларуску друкаваць не дазвалялі. Балады, апісальныя вершы Баршчэўскага, а таксама і «Szlachcіc Zawalnіa» так і просяцца, каб іх перакласці на беларускую мову, бо ўсё гэта ўзята жыўцом з беларускага жыцця і ў польскай літаратуры не мае і не будзе мець такога вялікага значэння. З твораў Баршчэўскага, пісаных па-беларуску, маем толькі два вершыкі, друкаваныя ў альманаху Падбярэскага «Rocznіk Lіterackі» (Реtеrsburg, 1843, с. 216): «Да чым жа твая, дзеванька, галоўка занята?» і «Гарэліца» і адзін няпоўны: «Рабункі мужыкоў» у прадмове Падбярэскага да кніжкі «Szlachcіc Zawalnіa» (с. XXVІІІ–XXXІІ). Аб гэтым вершы «Рабункі мужыкоў» піша і Аляксандр Рыпінскі ў сваёй кніжцы «Białoruś» (Парыж, 1840) і падае нават колькі строф, не друкаваных у Падбярэскага (с. 204, 107 і 208). Аб беларускіх творах Баршчэўскага так піша польскі крытык і гісторык Юльян Барташэвіч: «Вершы Баршчэўскага расходзіліся па ўсіх руках. Умелі іх на памяць дзеткі, а нянькі пяялі пры калысках песні Баршчэўскага, каторы зрабіўся праўдзіва папулярным і адзіным песняром сваёй Украіны»<ref>Dzіennіk Warszawskі. 1851. № 22. С. 4; № 24. С. 4, 5 і 6. </ref>. Пад канец жыцця Баршчэўскі пераехаў да Цуднова на Валыні, дзе жыў у графіні Ржавускай. Там жыў колькі гадоў аж да смерці, каторая наступіла 11 сакавіка 1851 года. Значэнне творчасці Яна Баршчэўскага для беларускай літаратуры важнае тым, што ён з’яўляецца дальшым звяном таго ланцуга пісьменнікаў, каторыя яшчэ ў XVІІІ сталецці пачалі працаваць для народа. Творы Баршчэўскага, як бы сабе ні было, увайшлі ў народ і прыгатавалі грунт для будучых беларускіх пісьменнікаў. Баршчэўскага трэба лічыць за першага беларускага пісьменніка ў пачатку XІX сталецця, бо раней 1809 года ніхто яшчэ не пісаў, а «Энеіду» Манькоўскага трэба аднесці да 1830 г., дзеля таго, што толькі ў гэтым часе пачынаюць гаварыць і пісаць аб гэтай паэме. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Рамуальда Зямкевіча]] [[Катэгорыя:Творы пра аўтараў]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] pxc5ghxmwlr2ch5pvp3heh5maysnegb 104 28634 84832 2022-08-07T09:04:34Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|Гісторыя|памер=300%}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Пагоня.png|140px]]}} {{Цэнтар|Беларусі|памер=300%}}» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|Гісторыя|памер=300%}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Пагоня.png|140px]]}} {{Цэнтар|Беларусі|памер=300%}}<noinclude></noinclude> 531o8043g6lr1xwp1zeqlmkhpq7mmnw 84833 84832 2022-08-07T09:04:45Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|Гісторыя|памер=300%}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Пагоня.png|500px]]}} {{Цэнтар|Беларусі|памер=300%}}<noinclude></noinclude> n8owqagx9wtmhtr90mq9tn3wp9dd5ph 84834 84833 2022-08-07T09:05:21Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|'''Гісторыя'''|памер=300%}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Пагоня.png|500px]]}} {{Цэнтар|'''Беларусі'''|памер=300%}}<noinclude></noinclude> tqxnceyx3y1cw9nsr283408wvxpbgew 106 28635 84835 2022-08-07T09:07:19Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «» proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=journal |Title="Сялянка" В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне |Language=be |Volume= |Author=Альберт Паўловіч |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher= |Address= |Year=1929 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source= |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} rvququ9cjzuvbbu6otmw7h8p6wbrh2c 14 28636 84844 2022-08-07T09:16:11Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Адам Кіркор]] [[Катэгорыя:Творы пра аўтараў|Кіркор, Адам]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Адам Кіркор]] [[Катэгорыя:Творы пра аўтараў|Кіркор, Адам]] 2ukndfao9gnlf4hljbnl3r6tjj7yprk 0 28637 84846 2022-08-07T09:19:03Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных… | аўтар = Аляксандр Пушкін | пераклад = Алесь Дубровіч | арыгінал = [[:ru:Брожу ли я вдоль улиц шумных (Пушкин)|Брожу ли я вдоль улиц шумных]] | год = 1829 | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | Кры...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных… | аўтар = Аляксандр Пушкін | пераклад = Алесь Дубровіч | арыгінал = [[:ru:Брожу ли я вдоль улиц шумных (Пушкин)|Брожу ли я вдоль улиц шумных]] | год = 1829 | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | Крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 258 }} <poem> Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных, Ці ўходжу ў мнагалюдны храм, Й ў кругу юнацтва неразумным Адны лятункі ўсцяж віхраць. Кажу я: год за годам міне, І колькі б тут ні была нас, Прытулак знойдзем ў дамавіне — І чыйсьці хутка блізак час. Гляджу на дуб у чыстым полі, Я мыслю: патрыярх лясоў Перажыве мой век бяздольны, Як перажыў ён век дзядоў. Дзіцянё мілае люляю, Ужо я гавару — бывай! Табе я месца уступаю — Мне час сатлець, табе буяць. Дзень кожны, кожную гадзіну Прывык я думкай аглядаць І блізкай смерці гадавіну Між іх стараюся ўгадаць. І дзе мне смерць мой лёс накіне? Між хваль, ў дарозе ці ў баю? Ці мо ў суседняй далі сіняй Злажу я галаву сваю? І хоць каму прыйшла пагібель — Усюды роўна будзе тлець, Ды бліжай к роднай мне сялібе Я б так хацеў спачынак мець. І хай жа пры магільных сходах Ўсё дыша радасцю, вясной, І раўнадушная прырода Ззяе адвечнаю красой. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Аляксандра Пушкіна]] [[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]] [[Катэгорыя:Творы 1829 года]] [[ru:Брожу ли я вдоль улиц шумных (Пушкин)]] [[Катэгорыя:Вершы Аляксандра Пушкіна]] pvsogo44ubsobgx7ld1ynxwhdbzizg8 84847 84846 2022-08-07T09:19:22Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных… | аўтар = Аляксандр Пушкін | пераклад = Алесь Дубровіч | арыгінал = [[:ru:Брожу ли я вдоль улиц шумных (Пушкин)|Брожу ли я вдоль улиц шумных]] | год = 1829 | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 258 }} <poem> Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных, Ці ўходжу ў мнагалюдны храм, Й ў кругу юнацтва неразумным Адны лятункі ўсцяж віхраць. Кажу я: год за годам міне, І колькі б тут ні была нас, Прытулак знойдзем ў дамавіне — І чыйсьці хутка блізак час. Гляджу на дуб у чыстым полі, Я мыслю: патрыярх лясоў Перажыве мой век бяздольны, Як перажыў ён век дзядоў. Дзіцянё мілае люляю, Ужо я гавару — бывай! Табе я месца уступаю — Мне час сатлець, табе буяць. Дзень кожны, кожную гадзіну Прывык я думкай аглядаць І блізкай смерці гадавіну Між іх стараюся ўгадаць. І дзе мне смерць мой лёс накіне? Між хваль, ў дарозе ці ў баю? Ці мо ў суседняй далі сіняй Злажу я галаву сваю? І хоць каму прыйшла пагібель — Усюды роўна будзе тлець, Ды бліжай к роднай мне сялібе Я б так хацеў спачынак мець. І хай жа пры магільных сходах Ўсё дыша радасцю, вясной, І раўнадушная прырода Ззяе адвечнаю красой. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Аляксандра Пушкіна]] [[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]] [[Катэгорыя:Творы 1829 года]] [[ru:Брожу ли я вдоль улиц шумных (Пушкин)]] [[Катэгорыя:Вершы Аляксандра Пушкіна]] endi5kyzki28hjtd2oxhqbmjfgcu10j 84853 84847 2022-08-07T09:38:12Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных… | аўтар = Аляксандр Пушкін | пераклад = Алесь Дубровіч | арыгінал = [[:ru:Брожу ли я вдоль улиц шумных (Пушкин)|Брожу ли я вдоль улиц шумных]] | год = 1829 | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 258 }} <poem> Ці я блуджу ўздоўж вуліц шумных, Ці ўходжу ў мнагалюдны храм, Й ў кругу юнацтва неразумным Адны лятункі ўсцяж віхраць. Кажу я: год за годам міне, І колькі б тут ні была нас, Прытулак знойдзем ў дамавіне — І чыйсьці хутка блізак час. Гляджу на дуб у чыстым полі, Я мыслю: патрыярх лясоў Перажыве мой век бяздольны, Як перажыў ён век дзядоў. Дзіцянё мілае люляю, Ужо я гавару — бывай! Табе я месца уступаю — Мне час сатлець, табе буяць. Дзень кожны, кожную гадзіну Прывык я думкай аглядаць І блізкай смерці гадавіну Між іх стараюся ўгадаць. І дзе мне смерць мой лёс накіне? Між хваль, ў дарозе ці ў баю? Ці мо ў суседняй далі сіняй Злажу я галаву сваю? І хоць каму прыйшла пагібель — Усюды роўна будзе тлець, Ды бліжай к роднай мне сялібе Я б так хацеў спачынак мець. І хай жа пры магільных сходах Ўсё дыша радасцю, вясной, І раўнадушная прырода Ззяе адвечнаю красой. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Аляксандра Пушкіна]] [[Катэгорыя:Пераклады Алеся Дубровіча]] [[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]] [[Катэгорыя:Творы 1829 года]] [[ru:Брожу ли я вдоль улиц шумных (Пушкин)]] [[Катэгорыя:Вершы Аляксандра Пушкіна]] t52mlumcvei1jv9fek5qdpm5uvgpdr5 0 28638 84848 2022-08-07T09:26:36Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Узаемаадносіны духавенства і прыхаджан | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 166 | наступны = | анатацыі = | дата = 1928 год }} Адным з найцяжэйшых пытанняў у...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Узаемаадносіны духавенства і прыхаджан | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 166 | наступны = | анатацыі = | дата = 1928 год }} Адным з найцяжэйшых пытанняў у адносінах паміж духавенствам і прыхаджанамі з’яўляецца пытанне аб узнагароджанні прыхаджанамі духавенства за трэбы. Гэтае пытанне з’яўляецца амаль што адзінай і выключнай прычынай непаразуменняў паміж духавенствам і міранамі. Шмат чаго прыхаджане могуць выбачыць свайму настаяцелю, але церазмернага спаганяння за трэбы яны не выбачаюць. І запраўды, прадставім сабе абраз, даволі часта сустракаючыйся ў жыцці. Да свяшчэнніка прыходзіць прыхаджанін і кажа, што ў яго памерла жонка, ці бацька, ці матка, прычым просіць пахаваць нябожчыка «як трэба», г. зн. з імшой, і пытаецца, колькі свяшчэннік возьме за хаўтуры. Пры гэтым запытанні абое, і свяшчэннік, і прыхаджанін, апускаюць вочы ў зямлю. Свяшчэннік гаворыць суму. — Дорага, бацюшка, я ж чалавек бедны, а ў мяне малыя дзеці ў хаце. — Так, але ж і мне жыць трэба, — адказвае свяшчэннік. Такім чынам паміж духаўніком і яго духоўным сынам у той момант, калі апошняму найбольш патрэбна духовая дапамога і пацяшэнне з боку свайго духаўніка, пачынаецца гандаль — гандаль самы страшны, бо прадметамі яго з’яўляюцца малітва і мёртвае цела. Праз нейкі час абодва бакі застанаўліваюцца на пэўнай суме. Прыхаджанін выходзіць ад свайго айца духоўнага, ідзе дахаты і плача. І цяпер ён не зусім ясна разумее, чаго ён плача, чаго яму больш шкада: нябожчыка — нябожчыцу ці тую часта апошнюю карову, якую ён змушаны прадаць, пакінуўшы дзетак без малака, — прадаць спяшаючыся, а дзеля гэтага за палову яе вартасці з тым, каб каля паловы атрыманых грошай аддаць прычту за хаўтуры. І натуральна, што ўсю гарчыню, сабраўшуюся ў яго на душы, прыхаджанін пераносіць на свяшчэнніка. Ён не толькі думае, але і расказвае іншым, што яго «абадралі». А свяшчэннік? Застаўшыся адзін, пасля адыходу прыхаджаніна, ён пачынае адчуваць мучэнні сумлення, ён разумее, што яшчэ далей адышоў ад прыхаджан, што яны яго абгаворваюць за ўзятыя грошы, што яму, як айцу духоўнаму, трэба было б падтрымаць, пацешыць свае духоўнае дзіця ў яго горы, што пры гэткіх учынках ён ніякімі найкрасамоўнейшымі казаннямі не дасягне свае мэты, што яго ўплыў на сваіх духоўных дзяцей будзе з кожным разам усё памяншацца. З другога ж боку, ён думае аб сваіх родных дзецях, што адныя з іх знаходзяцца ў школьным веку, другія ўжо перараслі гэтыя гады, што іх трэба вучыць, а вучыць няма за што, што ён не мае магчымасці не толькі даць ім адукацыю, але не можа нават адзець, абуць іх як трэба. Ён параўноўвае становішча сваіх, застаючыхся без адукацыі дзяцей са становішчам дзяцей сваіх прыхаджан у будучыні, якія, як і іх бацькі, усё ж будуць гаспадарамі, і з сумам думае аб тым, якая будучыня чакае яго ўласных дзяцей. Трэба заглянуць глыбей і зразумець і разглядзець тую трагедыю, якую перажывае знаходзячыйся ў такім становішчы свяшчэннік. І хто ведае, магчыма, ён, змушаны абставінамі, не раз, як чалавек, аплаквае не толькі момант свайго пасвячэння ў свяшчэннікі, але і час свайго нараджэння. Які ж выхад з гэтага ненармальнага і цяжкога для абодвух бакаў: духавенства і прыхаджан, а таксама шкоднага для царквы наагул становішча? А выхад ёсць. Патрэбна толькі добрая воля з абодвух бакоў. Гэта — самаабкладка прыхаджан для ўтрымання прычту. Пытанне аб колькасці і спосабе самаабкладання з усімі дакладнасцямі з ім злучанымі ў кожным прыходзе можа быць вырашана і апрацавана ў залежнасці ад мясцовых варункаў. Выконваць гэтае самаабкладанне ў сельскіх прыходах выгадней усяго было б не грашыма, а збожжам; з душы, дзесяціны ці гаспадарчай адзінкі — гэта пытанне мясцовае. Ініцыятыву ў гэтай справе павінна ўзяць на сябе духавенства. Ясна, што сярод прыхаджан знойдуцца праціўнікі такога вырашэння пытання, але смушчацца не трэба, а далей весці працу. Неабавязкова адразу з цэлым прыходам, спачатку можна з паасобнымі вёскамі. Калі ўдасца дагаварыцца і саставіць прыгавор з адной вёскай, гэта ўжо будзе палова працы. Колькасць гадавога ўзнагароджання прычту лёгка азначыць. Падставай гэтага павінна быць агульная сума даходаў за год, якая ёсць у кожным прыходзе. Гэтую лічбу, каб унікнуць ад тых непрыемнасцяў, якія змушаны пераносіць прычт пры персанальным прымусовым пазысканні за трэбы, можна нават паменшыць. Для прыхаджан такі спосаб узнагароджання прычту будзе таксама больш раўнамерным, а дзеля гэтага і лягчэйшым. Калі прыняць пад увагу, што гаспадаркі на цэлых надзелах цяпер сустракаюцца даволі рэдка, што ў большасці выпадкаў яны падзелены на 4–6 асобных гаспадарак, дык пры самаабкладанні на ўтрыманне прычту, напрыклад: з поўнага гаспадарчага надзелу па 6–8 пудоў, з асобнай частковай гаспадаркі прыйдзецца плаціць 1 ½ – 2 пуды. Між тым амаль не бывае ў прыходзе хаты (частковае гаспадаркі), з якой у працягу года не зварочваліся б да прычту: то хаўтуры, то народзіны, то метрыка, то вяселле, а значыць, усё пуды ды пуды, і, здараецца, што з некалькіх асобных гаспадарак аднаго надзелу трэба аддаць прычту за год 12–15 пуд. заместа 6–7 без непаразуменняў. Прычт са свайго боку павінен быў бы выпаўняць усе абавязковыя трэбы, як хаўтуры, хрэсьбіны, шлюбы, выдаванне метрыкаў, споведзь, асабліва вялікапосную, бясплатна. Гэта адзіны карысны для абодвух бакоў выхад з ненармальнага спосабу платы за трэбы. Гэта зблізіла б духавенства і прыхаджан, стварыла б больш шчырыя ўзаемаадносіны між імі, паставіла б духавенства ў большую залежнасць ад прыхаджан, што зусім не страшна духавенству. Карыстаючыся любоўю і пашанай з боку прыхаджан праз ухіленне прычынаў, паралізуючых гэтую любоў і пашану, духавенства аўтарытэтна выкарыстала б сваё становішча для дабра Царквы, што так неабходна ў сучасную пару ў нас у Заходняй Беларусі. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Аляксандра Каўша]] [[Катэгорыя:Рэлігія]] [[Катэгорыя:Хрысціянства]] [[Катэгорыя:Праваслаўе]] [[Катэгорыя:Творы 1928 года]] 3lmhw5x1250vqppiqsfs0pk4i6wbdqu 0 28639 84849 2022-08-07T09:32:01Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Зара Хрысьціянства | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 157 | наступны = | анатацыі = | дата = 1928 год }} Была зіма, зіма поўдня — з дрэвамі без лісця і пладо...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Зара Хрысьціянства | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 157 | наступны = | анатацыі = | дата = 1928 год }} Была зіма, зіма поўдня — з дрэвамі без лісця і пладоў, з частымі дажджамі, з свісцячым ветрам, з начамі халоднымі і жудаснымі. Па гарадох Іудзеі кіпела жыццё, — бо рымскі імператар Цэзар Аўгуст даў загад перапісаць усе падуладныя яму народы, і ўсе павінны былі ісці запісацца ў свой родны горад. Падпарадкуючыся гэтаму загаду, пайшоў з Назарэта ў Віфлеем і стары сталяр Язэп з абручанай яму Дзевай Марыяй, быўшай не празнай. Яны былі вельмі бедныя і не маглі за грошы купіць сабе той прытулак, які багатыя знаходзілі сабе нават у самых перапоўненых гатэлях. Змораныя доўгай трохдзённай падарожжай па горных шляхох, святыя падарожнікі падыходзяць то да аднаго, то да другога дома, просячы пусціць іх на ноч. Яны абышлі ўсе вузкія і брудныя вуліцы Віфлеема, але ніхто не злітаваўся над беднымі падарожнымі. Пахадзіўшы дарэмна ў цемнаце і холадзе па віфлеемскіх вуліцах, яны ўрэшце апынуліся за местам, знайшлі пустую пяшчэру, у якую пастухі падчас непагоды заганялі быдла. І зайшлі яны ў хлеў, дзе было хаця ж трошкі зацішней ад ветру, дажджу і дзе не адчувалася начная сцюжа. І тут у гэтым хляве адбылося вялікае здарэнне: на горбачцы саломы быў паложаны, радзіўшыся ў плоці, Цар Віфлеемскі, тут знайшоў сабе месца Той, хто прыйшоў дзеля таго, каб сваёй кроўю спасці род чалавечы. Якое страшное паніжэнне перацярпеў Бажэсцвенны Спасіцель ужо пры самым нараджэнні Сваім! Ужо пры нараджэнні Яго збыліся словы Святога Пісання: «Во своя прииде и свои Его не прияша». Людзі не далі яму нават і столькі месца, каб прытуліць галаву. Дзіцятка Ісус ляжыць у пяшчэры, у жалабу, а з людзей нават ніхто і не думае аб тым, што здарылася на зямлі, ніхто не думае, што Бог зышоў з неба на зямлю, што Слова стала Целам. У гэтую цудоўную, у гэтую святую ноч недалёка ад пяшчэры Спасіцеля толькі пастухі не спалі, яны пільнавалі статкі і, разлажыўшы вогнішча, грэліся каля дыміўшыхся трашчучых сукоў. Яны не спалі па сваім абавязку ў гэтых гадзінах, у той час, як спаў Віфлеем, спаў Іерусалім, спала ўся Іерусалімская зямля; спала ўсё чалавецтва, увесь свет быў ахоплены сном, — не ведаючы, што ў гэтую часіну адбываецца пералом ва ўсім чалавечым жыцці, у лёсе былых, сучасных і будучых людзей. Пакуль што апрача Дзевы Марыі, старога Язэпа толькі некалькі ласкавых пар вачэй кароў ды валоў бачылі святое Дзіця. Пастухі пільнавалі статкі. Сукі трашчалі, гарэлі і дымілі, і неяк цішэй гучала звычайная гутарка гэтых людзей, — часцей перарываліся галасы, цяжэй з вуснаў выходзілі словы. Хацелася маўчаць, бо нешта невыразнае, нешта надзвычайнае, незразумелае спавівала зямлю. Нейкае шчасце, даўно, пяць з паловаю тысяч гадоў згубленае шчасце, сходзіла з неба да сэрцаў людзей і перадусім да гэтых простых пастухоў, якія паслі статкі каля гэтае пяшчэры з жолабам. Цемень начная прайшла. Паміж небам і зямлёй ужо блізкаблізка каля іх гарэла, пералівалася, сіяла, трапятала цудоўная зорка. Нешта новае, цудоўнае ўлівалася ў іх душы, сэрцы біліся, вочы разгараліся. Ніколі ў іх жыцці не было падобнае хвіліны. Яны маўчалі — маўчалі... І раптам перад імі з’явіўся ангел у сіяючым свеце і сказаў: «Не бойцеся. Я прынёс радасную вестку ўсім людзям. У месце Віфлееме радзіўся Спасіцель — Хрыстос. Ідзіце паглядзіце. Ён у пелянах ляжыць у жолабе». І паплыла ангельская песня. Гэта была песня, якой чакалі і не дачакаліся ўсе дагэтуль жыўшыя і цярпеўшыя пакаленні. Гэта была песня прабачэння і згоды, абяцаючая вечнае шчасце. Тут не было водгуку таго, што паліла і мучыла людзей, успамінаў згубленага шчасця, жалю, раскаяння граху. Тут было адно неабмежаванае шчасце. Гукі калыхаліся паміж небам і зямлёю. Самае неба расчынілася, — зоры ў тым месцы рассунуліся па абодвух баках, і паліліся тонкія залатыя струі да статка і пастухоў, і ў гэтых струях, як жывыя ўсходы ад Віфлеема і да неба відны былі ангелы; гэта іх вусны пяялі песню згоды, пяялі і паўтаралі ўсе адныя словы: «Слава в вышних Богу и на земли мир, в человецех благоволение». Але людзі... людзі ўсе спалі. Над пяшчэрай сіяў цудоўны свет — людзі спалі і не бачылі яго. Зышоў з неба ў надзвычайным адзенні ангел — людзі спалі і не бачылі яго. Неба расчынілася, ноч заблішчэла надзвычайным светам — людзі спалі і не бачылі гэтага. Паплыла цудоўная ангельская песня — людзі спалі і не чулі яе. Іх не цікавіць, што з’явіўся нябесны Пастыр, каб вызваліць іх. Так было даўно — 19¼ стагоддзяў таму назад. А цяпер?.. Ці ж мала такіх і сярод нас, душы якіх знаходзяцца ў каменным сне? Ці ж мала такіх, якія амаль не думаюць аб Хрысце і зусім да яго не прывязаны? У іх іншыя прывязанасці, іншыя думкі, іншыя клопаты, іншыя радасці, іншы бог і спасіцель. Дзіцятка Ісус ляжыць у жолабе. Людзі адпіхнулі Яго ад сябе. Гэтаму Дзіцяці належыць увесь свет, належыць усё, што ёсць у свеце і чым свет уладае. А між іншым Дзіцятка Ісус ляжыць у жолабе. У Віфлееме не знайшлося ў хаце месца для святога Дзіцяці, людзі адпіхнулі Яго ад сябе. І як было ўперад, так і цяпер. Як часта Гасподзь хоча ўвайсці ў чалавечае сэрца, якое з’яўляецца Яго свяшчэннай уласнасцю, якое Ён стварыў і адкупіў коштам Свае святое крыві. Як часта Ён хоча ўвайсці і застацца ў ім. Гасподзь стаіць каля дзвярэй гордага і кажа: «Сыне, дай мне сваё сэрца!» Але Яму адказваюць: «Няма месца, бо яно занята скупасцю». Каля дзвярэй эгаіста, п’яніцы, распусніка, зладзея, душагубца і г. д. і г. д. — і ўсё атрымлівае адзін адказ: «Месца занята». І як у тую халодную, непагодную ноч Гасподзь быў пакінены, так і цяпер шмат хто з нас адпіхае Яго ад сябе. Няма месца Госпаду ў нашай душы, — яна ўся занята парокамі, страсцьмі, злосцю, нянавісцю і рознаю іншаю подласцю. Але гэта яшчэ не ўсё. Ёсць людзі, якія для свайго няшчасця і ў ганьбу для нас радзіліся і застаюцца ў хрысціянстве, але здзекуюцца з Хрыста, не прызнаюць Яго як Найвышэйшага Тварца. Усе стыхіі сведчылі, што прыйшоў Стварыцель іх, Яго пры- знала Богам неба, бо зараз па нараджэнні Яго паслала зорку. Яго прызнала мора, бо зрабілася цвёрдым пад нагамі Яго. Яго прызнала зямля, бо задрыжэла падчас смерці Яго. Яго прызнала сонца, бо схавала свае праменні ў хвіліну смерці Яго. Яго прызнала пекла, бо звольніла па смерці Хрыста знаходзячыхся ў ім нябожчыкаў. Усе стыхіі разам з ангеламі, усхваляючы нованароджанага Ісуса, пяялі, што Ён — Бог. Але вернемся зноў да тае памятнае ночы. Ангельская песня сціхла і спынілася, як усё на зямлі, адбываючаеся ў часе. І сказалі пастухі друг да дружкі: «Пайдзем у Віфлеем і паглядзім, што там здарылася». І знайшлі яны там у жолабе ляжачае Дзіцятка і расказалі Дзеве Марыі ўсё, што бачылі і чулі. Водгук жа тае песні гучаў у іх душах доўга-доўга, аж пакуль яны самі не перайшлі ў новы свет жыцця. А ангелы ў тую ноч ужо не калыхаліся больш усходамі ад Віфлеемскага поля да неба. Толькі Дзіця адно засталося з грэшнымі. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Аляксандра Каўша]] [[Катэгорыя:Рэлігія]] [[Катэгорыя:Хрысціянства]] [[Катэгорыя:Праваслаўе]] [[Катэгорыя:Творы 1928 года]] 90wnvdgwxcxazkawg1k2ywl4a2y4s80 0 28640 84850 2022-08-07T09:34:04Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Сусьветная Ахвяра | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 160 | наступны = | анатацыі = | дата = 1929 год }} Ноч страшная, ноч душная, быццам перад грымотамі. За К...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Сусьветная Ахвяра | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 160 | наступны = | анатацыі = | дата = 1929 год }} Ноч страшная, ноч душная, быццам перад грымотамі. За Кедранскім патокам у Гефсіманскім садзе глыбокая цемра. Стуль нясецца нечый глыбокі-глыбокі ўздох, ад якога мімаволі робіцца жудасна. Чуваць нечый голас, але слоў пакуль што разабраць нельга. Праз нейкі час — зноў уздох, страшны, пакутны. Чутны словы: «Айцец мой! калі не можа гэты келіх прайсці міма мяне — дык п’ю з яго, — няхай будзе воля Твая». О Божа, Божа! Гэта ж Яго голас, гэта ж Яго словы, якія выклікаюць страх! Гэта Ён моліцца ў садзе Гефсіманскім. Гэта Ён гаворыць аб келіху сваіх блізкіх, немінучых, страшэннейшых крыжавых пакутаў. За Кедранскім патокам мігацяць агні. Рухаецца нейкі натоўп. Чутны галасы, пагрозы. Натоўп збліжаецца. Ад святла факелаў ужо можна разгледзіць збліжаючыхся: уперадзе ўсіх — адзін з Яго вучняў, а за ім народ з аружжам і каламі, а такжа архірэі і старшыя з іудзеяў. Хутка святло ад факелаў упала і на Яго Бажэсцвенныя рысы: Ён стаяў і чакаў. Усемагутны Божа! Колькі было святасці і кротасці ў Яго абліччы! І вось той самы вучань, які прывёў увесь гэты натоўп, падыходзіць да Яго і, кажучы: «Радуйся, вучыцель», цалуе Яго. Сэрца падказвае, што пацалунак гэты фальшывы, прадажны. А Ён, каторага прадавалі, ласкава так кажа свайму прадажніку: «Прыяцель мой, рабі тое, па што прыйшоў». Тады натоўп абступіў Яго. Яго вязалі, быццам злодзея, быццам разбойніка. Бачачы гэты гвалт, гэтую страшэнную несправядлівасць, адзін з Яго вучняў схапіў нож і адсек вуха ў аднаго слугі архірэйскага, які найбольш здзекаваўся з Спасіцеля. Як жа на гэта зарэагаваў Бажэсцвенны Мучальнік? Ён сказаў свайму вучню: «Улажы нож твой назад у похву, бо кожны, хто нажом бароніцца, ад нажа і згіне». А пасля, звярнуўшыся да народа, кажа: «Вы як на збойцу выйшлі з аружжам і каламі. Я ж кожны дзень сядзеў з вамі ў царкве і вучыў вас, — чаму ж вы не бралі мяне тады?» Як не разарваліся сэрцы людскія, як не аслеплі вочы іх навекі ад такога страшэннага абразу? Раніцай Яго засудзілі на смерць — смерць цяжкую, смерць мучальніцкую. Усе вуліцы былі запоўнены народам. Яго, абкружанага жаўнерамі, вялі на смерць. Ён нёс цяжкі крыж, на якім павінны былі раскрыжаваць Яго, — а Ён быў такі слабы, такі змораны, што не раз падаў пад цяжарам свае ношы. Добры твар Яго быў увесь у крыві і ад удараў жаўняроў па твары і па галаве, і ад вянка з калючага цёрну, які надзелі на Яго галаву. За ім рухаўся натоўп. Чутно было, як у гэтым натоўпе плакалі жанчыны. А Ён паглядзеў на іх і кажа: «Дочкі іерусалімскія! не плачце аба мне, плачце аб сабе і аб вашых дзецях: падыходзяць дні, калі вы скажаце: шчаслівыя няплодныя, шчаслівыя ўтробы, якія не родзяць і сасцы, якія не кормяць. Тады вы скажаце гарам: упадзіце на нас і пакрыйце нас!» Вось Ён ужо на гары слёз, гары касцей. Раздаецца глухі стук малатка і трэск касцей: гэта прыбіваюць да крыжа Яго рукі і ногі. Крыж з прыбітым да яго Мучальнікам падымаюць... З натоўпу нясецца гістэрычны, душу раздзіраючы плач. Гэта плача Яго маці — найсвяцейшая Дзева Марыя. У працягу трох гадзінаў Ён пераносіў на крыжы да нічога не параўнаныя мучэнні. Але Ён яшчэ жыў. Сонца касымі праменнямі яшчэ асвятляла Яго бляды-бляды твар. Але вось раздаюцца Яго апошнія бажэсцвенныя словы: «Айцец! у рукі Твае перадаю дух Мой!..» Бажэсцвенная душа аддзялілася ад цела і адышла ў абоймы Прадвечнага Айца. У гэты момант сонца пагасла. Густая цемра спавіла зямлю. Натоўп задрыжэў і затросся, бо задрыжэла і затраслася гара, на якой Ён паміраў, задрыжэлі і затрасліся сцены Іерусаліма, дрыжэла і траслася зямля. Скалы і каменні далі трэшчыны, гудзелі грымоты, а бліскучыя маланкі яшчэ больш павялічвалі гэты агульны ні з чым непараўнаны хаос. Гэта так рэагавала прырода на зробленае на зямлі небывалае зладзейства, якога свет не бачыў ад пачатку свайго існавання. [[Катэгорыя:Публіцыстыка Аляксандра Каўша]] [[Катэгорыя:Рэлігія]] [[Катэгорыя:Хрысціянства]] [[Катэгорыя:Праваслаўе]] [[Катэгорыя:Творы 1929 года]] 1sru830ld6wv6rwyaqsrpmnfdnpxwhe 0 28641 84851 2022-08-07T09:35:52Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Хрыстос і дзеці | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 162 | наступны = | анатацыі = | дата = 1929 год }} Іерусалімскія дзеці гулялі ў Кедранскага патоку. Рання...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Хрыстос і дзеці | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 162 | наступны = | анатацыі = | дата = 1929 год }} Іерусалімскія дзеці гулялі ў Кедранскага патоку. Ранняе сонейка толькі што выкацілася з-за Елеонскай гары і пазалачала сваімі яснымі, але яшчэ не пякучымі праменнямі дах Саламонава храма і зубчастыя сцены святога горада. У глыбіні Іесафатавай даліны пасліся козы і оўцы, збіраючы бедную расліннасць паміж магільных плітаў. Раптам на дарожцы, якая вяла ў Віфанію, паказалася некалькі падарожнікаў. Яны, відаць, ішлі ў Іерусалім. Па запыленай адзежы іх відаць было, што ідуць яны здалёк. Бліжэй і бліжэй, — і паміж іх вырысоўваецца Ён. Гуляючыя дзеці зараз жа пазналі Яго. Яны ўжо не раз бачылі Яго. Дый хто б не пазнаў Яго па бажэсцвеннаму, кроткаму вобліку! І запраўды гэта быў Ён! Яго абкружалі вучні, з якіх некаторыя зрывалі тут жа каля дарожкі паспеўшыя каласы пшаніцы, пераціралі іх у далонях і заспакойвалі свой голад. Дзеці даўно ўжо палюбілі Яго. Ён з такою ласкаваю любоўю заўсёды глядзеў на іх. Калі Ён і вучні мінавалі нізкія акопы Гефсіманскага саду, перайшлі праз Кедран, дзеці, пакінуўшы свае гульні, здалёк пайшлі за імі. Яны ўвайшлі ў святы горад праз Оўчыя вароты. Там было ўжо шмат людзей: жабракі, хворыя, ўсе пакрыўджаныя лёсам і людзямі. Яго, відаць, чакалі. Тут былі і кніжнікі і фарысеі. Дзеці нясмела, асцярожна зблізіліся да Яго: ім хацелася даткнуцца хаця ж бы да полаў Яго адзежы. Яны бачылі, што гэта часам рабілі другія, дарослыя. Дзеля гэтага і самыя пастанавілі зрабіць таксама. Яны ж яго так любілі! Але некаторыя з Яго вучняў, заўважыўшы іх намер, праганялі іх. Ён гэта пабачыў і сказаў: «Не адганяйце ад мяне дзяцей, — няхай яны прыходзяць». І паглядзеў на іх Сваім нежным, любячым поглядам. Дзеці прыбліжыліся да Яго ўжо смялей. І раптам, неспадзявана для сябе, тыя з дзяцей, якія былі спераду другіх, адчулі Яго бажэсцвенныя рукі на сваіх галавах! І пачулі Яго словы: «Не адганяйце ад Мяне дзяцей, не перашкаджайце ім прыходзіць да мяне, бо да іх і да падобных ім належыць Царства Божае». Вялікі Божа! Што адчулі тады ў сабе дзеці! Здавалася, нейкая невядомая Бажэсцвенная сіла, нейкае бязмернае шчасце напоўніла іх душы, напоўніла ўсю істоту іх. І з тае пары прайшло многа гадоў, — дзеці сталі ўжо старымі, а ўсё бачылі Яго, усё чулі Яго Бажэсцвенны голас... Так, Ён заўсёды быў з імі! [[Катэгорыя:Публіцыстыка Аляксандра Каўша]] [[Катэгорыя:Рэлігія]] [[Катэгорыя:Хрысціянства]] [[Катэгорыя:Праваслаўе]] [[Катэгорыя:Творы 1929 года]] 2s97e4uqz20ww83mg3s34rknhcaanat 0 28642 84852 2022-08-07T09:37:53Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Сьвятлейшая з начэй… | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 163 | наступны = | анатацыі = | дата = 1929 год }} Цёмная палесцінская ноч. Усё ў прыродзе спавіта б...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Сьвятлейшая з начэй… | аўтар = Аляксандр Коўш | секцыя = Артыкул | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 163 | наступны = | анатацыі = | дата = 1929 год }} Цёмная палесцінская ноч. Усё ў прыродзе спавіта было глыбокім сном, на ўсім ляжала заслона начной таямнічай цішыні і спакою. Здалёк бялеюць зубчатыя сцены Іерусаліма. Спіць стары горад. Спакойна адпачываюць у ім іудзейскія старэйшыны і першасвяшчэннікі. Галгофа пустая. Толькі ўчарашнія тры крыжы, быццам чорныя здані, чарнеюць на ёй. Сэрца замірае, калі глядзіш на гэтыя страшэнныя прылады чалавечае нянавісці і жорсткасці. Падыходзіць поўнач... У садзе Восіпа Арымафейскага, каля запячатанае пяшчэры, рухаюцца нейкія цені. Гэта варта, прыстаўленая да гроба, у якім пахаваны Ісус з Назарэта. Цішыня... цемната... Раптам... што гэта такое? Жаўнеры ў вялікім страху нейкаю няведамаю сілаю раптоўна адкінены ад гроба, які яны пільнавалі, і пападалі на зямлю. Пячаць цэлая, не паломаная, а між тым Ён, учора яшчэ засуджаны на смерць, перацярпеўшы страшныя мучэнні, перацярпеўшы здзекі і кпіны, памёршы разам са злодзеямі на крыжы, — Ён, гэты сталяр з Назарэта, Ісус, — васкрэс! Светлы, поўны любві і прабачэння воблік Хрыста звернены на Іерусалім. Замест праклёну замучыўшаму Яго свету — Ён падняў свае прабітыя цвікамі рукі для бласлаўлення гэтага свету. Хрыстос васкрос — і ўсё аджыло! Хрыстос васкрос — і знікла цемната ночы. Хрыстос васкрос — і загараецца зара новага дня. Хрыстос васкрос — і ўсё імкнецца да жыцця, да радасці. Вялікая наша радасць ад васкрасення Хрыста! І як не радавацца такому дню? Якое вялікае багацце даравана ўсяму чалавецтву! Хрыстос васкрос — і ўсё напоўнілася святлом: неба і зямля, і нават пекла! Хрыстос васкрос — і жыццё святкуе перамогу над смерцю! Хрыстос васкрос — і пекла разбурана! Хрыстос васкрос — і сіла любві і праўды перамагла цёмныя сілы хітрасці і зла. Няхай Праўда зняважана, замучана, нават пахавана, прыціснена цяжкім каменем, — але Яна паўстане, падымецца, разарве ўсе ланцугі і прыгожая, светлая, як сонца, з’явіцца свету! Хрыстос васкрос і заклікае ўсіх нас ад смерці да жыцця, ад зямлі да неба! Хрыстос васкрос, і вышэй падымаецца душа, забываюцца ўсе няшчасці жыцця, — робіцца зразумелым, што жыццё ёсць шлях да неба, да святла, да праўды, і што для падарожжа па гэтаму шляху нам дадзены новыя сілы. Хрыстос васкрос, і вось увесь свет хрысціянскі «утру глыбоку» прыносіць Яму радасныя песні. Сэрцы людзей зліваюцца ў адным найвышэйшым імкненні, і ўсе, як браты і сёстры, гатовыя абняць адны другіх і ўсё прабачыць адны другім. Чыё сэрца не б’ецца ад радасці пры словах: «Хрыстос васкрос»? Для каго з нас не салодкія песні васкрасення Хрыста? Войдзем жа ўсе ў радасць Госпада нашага. Няхай усе радуюцца цяпер: і багатыя, і бедныя, і ўстрыманыя, і неўстрыманыя, і руплівыя, і неруплівыя. Няхай ніхто не плача аб грахах, бо з гроба засіяла прабачэнне! Васкрэсшы Спасіцель свету са Сваім Крыжам, сімвалам любві, дабраты, пакуты і самаахвярнасці, ашчаслівіў нас тым, што навучыў нас адчуваць і разумець, што сапраўднае шчасце — не ў зле і гвалце, а ў любві і згодзе, і што запраўдны сэнс жыцця не ў прывязанасці да цела і да зямных, хвілёвых прыемнасцяў, — а ў вялікім служэнні Бажэсцвеннай любві. Запомнім жа ўсё злое і нячыстае, пакінем усе спрэчкі і падамо друг другу рукі і з радасным біццём узварушанага сэрца, з душою, поўнаю светлай любві, скажам адзін другому: «Хрыстос васкрос! Запраўды васкрос!» [[Катэгорыя:Публіцыстыка Аляксандра Каўша]] [[Катэгорыя:Рэлігія]] [[Катэгорыя:Хрысціянства]] [[Катэгорыя:Праваслаўе]] [[Катэгорыя:Творы 1929 года]] 093cqb80dl9l89g9b5plz5f5n54oa89 0 28643 84855 2022-08-07T09:46:36Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Каб усе так слёзы нашага народа... | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = https://knihi.com/Haljas_Leucyk/Kab_usie_tak_slozy_nasaha_naroda.html | год = 1908 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem> Каб усе так слёзы нашага народа Раптам сабраліся ў даждж...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Каб усе так слёзы нашага народа... | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = https://knihi.com/Haljas_Leucyk/Kab_usie_tak_slozy_nasaha_naroda.html | год = 1908 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem> Каб усе так слёзы нашага народа Раптам сабраліся ў дажджавую воду, То такім бы ліўнем хлынулі, плылі, Што другі патоп зноў быў бы на зямлі: Сорак дзён і ночаў дождж тагды ўсё ліў бы, Цэлы свет вадою зноў ён затапіў бы! Каб усю так крыўду беднай Беларусі, Стогны, боль, загубу (зносіць што ў прымусе), Жальбы ўсе і гора сонцу паказаць, То ад грому неба стала бы дрыжаць, З перуноў-маланак хутка бы аглухла, Ад пракляцця ж сонца яснае патухла!.. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1908 года]] 3g1q7eov1x6pnon7635m01d7vn66mi9 0 28644 84856 2022-08-07T09:47:26Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Хараство | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = https://knihi.com/Haljas_Leucyk/Charastvo.html | год = 1932? | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} Хараство - гэта сіла і магутнасць! Гэта суцэльнасць у мностве; суцэльнасць, складаючая адначасна...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Хараство | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = https://knihi.com/Haljas_Leucyk/Charastvo.html | год = 1932? | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} Хараство - гэта сіла і магутнасць! Гэта суцэльнасць у мностве; суцэльнасць, складаючая адначасна згодную і гарманічную часць Вялікае Цэласці, званае Сусветам. І таму, назіраючы гэтае Хараство, мы чуем Сусвет, мы чуем Яго велізарнасць і магутнасць. Шчаслівы той, хто гэтак адчувае. Любячы хараство, мы ідзём да таго, каб нашыя дзеянні былі гарманічнаю часткай Сусвету, мы імкнёмся да Дабра, бо Дабро - гэта Хараство ў дзеянні. Бо перад намі маўклівы, таямнічы Сусвет... Ціхі і велізарны нават для думкі, для мыслі... без пачатку і канчатку... Углядаючыся ў яго, адчуваем супакойны такт Бясчасу. Здаецца нам, што чуем матыў, мелодыю, якую граюць зоры, мільёны зор і зорак у сваім гарманійным бегу... У гэтай мелодыі няма ні радасці, ні суму, ні болю... У Сусвеце ёсць нязменны парадак, вечная Суцэльнасць з'явішчаў, дзіўная лучнасць у прывідным хаосе ці беспарадку. Святло, што мы бачым, якое даходзіць да нашых вачэй з найдалёкшых зораў, калі мы ў пагоднюю ноч з прыемнай цікавасцю разглядваем неба, - гэта тая самая энергія, якая выражаецца нашым уласным бытам. Гэта тое, што малы чалавек і велізарнае сонейка - частка Аднае Вялікае Цэласці. [[Катэгорыя:Гальяш Леўчык]] [[Катэгорыя:Творы 1932 года]] megndykj42rtv8666lx9gd14dtq82bs 0 28645 84858 2022-08-07T10:01:36Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Мая прадмова | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 162 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem> Нічога не хочу... Нічога, нічога — Ні грошай, ні славы, ні шча...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Мая прадмова | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 162 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem> Нічога не хочу... Нічога, нічога — Ні грошай, ні славы, ні шчасця сляпога... А толькі ўсё жду я, каб родная мова Хутчэй дачакала свабоднага слова! Пакуль не даждуся багацця такога, — Нічога не хочу... Нічога, нічога! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1912 года]] kuknw6w2hblst3adcjwhtluziszhnba 84859 84858 2022-08-07T10:01:47Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Мая прадмова | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 273 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem> Нічога не хочу... Нічога, нічога — Ні грошай, ні славы, ні шчасця сляпога... А толькі ўсё жду я, каб родная мова Хутчэй дачакала свабоднага слова! Пакуль не даждуся багацця такога, — Нічога не хочу... Нічога, нічога! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1912 года]] 1uy17zvqa68xmyezqpra2tym9z3x00s 0 28646 84860 2022-08-07T10:02:30Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Чыжык | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 273 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem> — Чыжык, чыжык, дзе ты быў? — Я на Белай Русі жыў: Бачыў слёзы, жалю...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Чыжык | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 273 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem> — Чыжык, чыжык, дзе ты быў? — Я на Белай Русі жыў: Бачыў слёзы, жалю крык, Як гаруе там мужык... — Чыжык, чыжык, дзе ты быў, Што ты чуў там, што рабіў? — Сярод вёсак я лятаў, Песні сумныя збіраў... — Чыжык, чыжык, дзе ты быў? Што ты бачыў, што ты сніў? — Ох, шмат гора ёсць там, шмат, Выглядае беднасць з хат... — Чыжык, чыжык, дзе ты быў? — Па магілках я блудзіў, Па курганах, ля дарог, З жалю вытрымаць не мог!.. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1912 года]] fqewhj1b76tjrqrl4mdl1fhan7jhbfg 0 28647 84861 2022-08-07T10:03:00Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Шарай гадзінай | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 274 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Часта мне шарай гадзінай у хаце Зробіцца сумна, і жаль заб...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Шарай гадзінай | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 274 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Часта мне шарай гадзінай у хаце Зробіцца сумна, і жаль забярэ, Слёзы падступяць к вачам, як дзіцяці, Жыць неахвота, і сэрца замрэ... Сумна па хаце блукаю вачамі, Ціхія слёзы па твары цякуць, Боль, як сава, рве мне грудзі кагцямі, Думкі маркотныя жалем сякуць... </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1912 года]] asp76pgoufo792gve825yz3sjy8smki 0 28648 84862 2022-08-07T10:03:38Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Падае лісце | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 274 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem>Лісце пажоўклае падае, Убранае кроўю і золатам. Дыша зям...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Падае лісце | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 274 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem>Лісце пажоўклае падае, Убранае кроўю і золатам. Дыша зямля ужо холадам, Птушкі ўжо сэрца не радуюць... Дрэвы ўсе сумны, прамоклыя. Бачачы долю гаротную, Капаюць слёзы прагорклыя, Жальбамі думкі маркотныя Душу ўсцілаюць сіротную... Падае лісце пажоўклае... </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1912 года]] 9nigim68j9y7mlvx9cgna507igonb9u 0 28649 84863 2022-08-07T10:04:24Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Ніхто маіх не знае слёз… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 274 | год = 1908 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem>Ніхто маіх не знае слёз, Што ў сэрцы схованы...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Ніхто маіх не знае слёз… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 274 | год = 1908 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem>Ніхто маіх не знае слёз, Што ў сэрцы схованы глыбока, Проч роднай хаты там — далёка, Дзе я радзіўся, бегаў, рос, Дзе йшоў касцоў праз горы, долы Зык-звон вясёлы. Ніхто маіх не знае слёз, Ніхто маёй не знае долі, Апроч крыніцы той — у полі, І вербаў сумных, і бяроз, Старэнькай грушы у садочку, Старых кляночкаў. Ніхто маіх не бачыў слёз, Ніхто не знаў мяне ў нядолі, Апроч той пасекі пры полі, Апроч ракі, плытоў, і лоз, І той дарожкі, што пры рэчцы Шнурком пляцецца. Ніхто не знае... проч магіл, Што траўкай-мохам зарастаюць, Што столькі сумных дум хаваюць, Нязбытых дум, прапаўшых сіл... Дзе жджэ мяне дзярна ўзгор чысты На сон вячысты... </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1908 года]] 0jq1tjj7l2qpvwqmdfd4qrecqzddpcw 0 28650 84864 2022-08-07T10:05:25Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Зламайце мне дудку… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 275 | год = 1910 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem>Зламайце мне дудку маю вербавую, — Хай песе...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Зламайце мне дудку… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 275 | год = 1910 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem>Зламайце мне дудку маю вербавую, — Хай песень сумлівых не грае, Хай горкага болей я плачу не чую, Хай слёзаў ніхто больш не знае!.. Зламайце мне дудку маю вербавую, — Пацехі даўно я не маю... Я дудку другую сабе прыгатую І песню вясёльшу зайграю!.. Зламайце мне дудку маю вербавую... Мяне дудка інша чакае, І новага быту ўжо песню другую Вам новая дудка зайграе! У долі шчасліўшай той песняй жывою Заглушыцца песня слязная!.. Зламайце ў кусочкі, — бо сумна іграе! Ўся дудка мая вербавая!.. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1910 года]] itavzng6vgr8xq3afy6629p4k6vppgo 0 28651 84865 2022-08-07T10:06:15Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Сірата | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 276 | год = 1911 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem> Я не маю шчасця-долі, Згінуў дзесь надзеі цвет... Слёзы коцяцц...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Сірата | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 276 | год = 1911 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem> Я не маю шчасця-долі, Згінуў дзесь надзеі цвет... Слёзы коцяцца ад болю, Як гляджу на злыдняў свет!.. А хінуўся я да свету Ад дзіцячых ранніх лет... Аж пазнаў, што значыць гэта, Чым напоўнен цэлы свет. Злосць людская адалела. Цяжка мне... Ах, цяжка жыць!.. Сэрца з жалю скамянела, На душы нуда ляжыць... Люблю думаць ля магілы, Паглядаць на сонца ўсход І жадаць з усяе сілы, Каб меў долю мой народ! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1911 года]] 4fail5016jspa9za1j9r86liwv74lkb 0 28652 84866 2022-08-07T10:06:56Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Ёй | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 276 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem>Не чапай ты мяне, не глядзі ты сюды І не ведай, што я сумны песні пя...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Ёй | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 276 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Nocturno }} <poem>Не чапай ты мяне, не глядзі ты сюды І не ведай, што я сумны песні пяю... Ты ў бядзе не жыла, ты не знаеш бяды; Наракала ж калі ты на долю сваю?! Не чапай ты мяне, не глядзі ты сюды — У ваконца маё і у хатку маю! І не знай: як жыву, што я хворы, худы, Што нядолю цярплю, што над прорвай стаю… Не чапай ты мяне, не глядзі ты сюды І не знай, як я тут сам працую, раблю... Ты багата жывеш, ты не бачыш жуды, Мы не роўны сабе, — я цябе не цярплю!.. Не чапай ты мяне, не глядзі ты сюды, Адыдзіся і лепш не любі ты мяне! Прападзе твой агонь, і пагінуць труды, — Я любіць маю што у сваёй старане! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1912 года]] i3f3ehe1hsaqxclfcst8zsm5rhll9ck 0 28653 84870 2022-08-07T10:08:53Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Хто адрокся сваіх… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 277 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Хто адрокся сваіх, Хто стыдацца нас стаў І прыліп да ч...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Хто адрокся сваіх… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 277 | год = 1912 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Хто адрокся сваіх, Хто стыдацца нас стаў І прыліп да чужых, — Каб ён свету не знаў! Мову родную хто Пазабыў, асмяяў, Загубіў за нішто, — Каб ён свету не знаў! Сваю родну зямлю Хто чужынцу прадаў, Скрыўдзіў вёску сваю, — Каб ён свету не знаў! Хто з народам не жыў І карысці не даў, Хто сваіх не любіў, — Каб ён свету не знаў! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1912 года]] pvx85u7p0acndc4pt7oi6tvyp6umw82 0 28654 84871 2022-08-07T10:12:56Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Дажынкі на Беларусі ў 1920 г. | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 278 | год = 1920 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>...Вось так жнеі, вось так жніва! «Збожжа» шэра,...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Дажынкі на Беларусі ў 1920 г. | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 278 | год = 1920 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>...Вось так жнеі, вось так жніва! «Збожжа» шэра, чорна, сіва... Гэта ж людзі ў кроўнай лужы, — Серп пажаў іх гостры, дужы. Не ў гумне ім — ў гробе быці, Чэрві будуць малаціці... Іх зярнят люд не пазнае, Ўсе «снапы» пясок зраўняе... Вось так жніва, вось дажынкі! Дзе ж сялянскія будынкі? Гаспадар дзе з гаспадыняй, Што ўладалі поўнай скрыняй? Дзе ж валы, вазы і снасці, Каб снапы ў гумно пакласці?.. — Ніц нямаш — вайна, гарматы Зжалі ўсё — людзей і хаты... </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1920 года]] cu3xey5al6c57gxsbdq8ud6t71qkxgh 0 28655 84872 2022-08-07T10:16:06Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Сон на Нёмане каля Шчары | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 278 | год = 1925 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Далёка на захадзе сонца заходзіць, І выглянуў ме...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Сон на Нёмане каля Шчары | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 278 | год = 1925 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Далёка на захадзе сонца заходзіць, І выглянуў месяц з усходу. Плыву я па Нёмне і з чоўна на сподзе Ўзіраюсь на ціхую воду. Здаецца мне: сонца зноў бліснула й стухла І вечар наўкола пачаўся, — І бачу: як быццам свечкамі бухнула, Далёка спеў сумны раздаўся. Зусюль навакола званіць ў званы сталі, Аж лісці ад дрэў затрасліся, А над ракою крукі закрычалі — Высока уверх падняліся. Я бачу: плывуць вось плыты за плытамі — І шмат на іх домікаў-будак, І чую і бачу я, што між агнямі Шмат плытніцкіх скрыпак і дудак. На чорных плытох там харугваў дуброва Паціху сабе шалясціць, А бліжай канца дамавінка кедрова, — І ў ёй Беларусь там ляжыць. А на абодвух берагах Нёмана Сыны Беларусі ідуць, За імі радня іх — без плачу і гоману, І слёзы з вачэй не плывуць. Ўсе ціхенька хваляць Нябожчыцы сілу І славу, што мела даўно, — Цяпер праваджаюць Яе у магілу: Ў Балтыйскае мора на дно... Званы ўжо апошні раз Ёй загудзелі, Апошні паклон дасца Ёй, Глыбока паложаць на морскай пасцелі, І будзе Ёй вечны пакой... Нідзе не чутно ані плачу, ні енку, — Халодныя сэрцы, як лёд. Дзе-недзе ўздыхаюць дзяды памаленьку Ды дзівіцца іншы народ. Аж збеглісь на бераг зусюль каля Нёмана Дзяцей беларускіх гурткі, І з берагаў, крыху дзе рэка заломана, Ёй кідаюць з кветак вянкі. І міла так слухаць іх голас дзіцячы, Што роднай душой аддае: «Хай Матухна ўстане, нас крышку пабачыць, Мы ўсе тут жывём для яе! Мы ўмеем маліцца па-беларуску, Пяяць, і пісаць, і чытаць, У вопратцы роднай у школе ўжо нашай Народныя танцы скакаць. Дык выйдзі жа, Матухна, ўстань, падзівіся, Мы хочам пабачыць Цябе. Паблагаславі нас, пацеш, памаліся — Ды потым паедзеш сабе!» Тым часам мой човен аб камень ударыў, Аж скалыхнуўся ды стаў, — Вачом сваім доўга, прачнуўшысь, не верыў, Што плыў я на чоўне і... спаў. «Дык гэта быў сон толькі? Мілы мой Божа! — Я, вочы працёршы, пытаў. — Вось сон часам многа паказываць можа: Калі што, як прыйдзе наяў!» </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1925 года]] ay9l72hg0qez43v546y1ec4bndzw8xh 0 28656 84873 2022-08-07T10:17:39Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Не нам, беларусам, не нам… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 280 | год = 1926 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Не нам, беларусам, не нам Паном ці чужынцам слу...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Не нам, беларусам, не нам… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 280 | год = 1926 | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Не нам, беларусам, не нам Паном ці чужынцам служыці! Нам тутака трэба і там Для Белае Русі жыці! Не нам, беларусам, не нам З сваімі людзьмі калаціцца І польскім ці іншым панам У батрацкую службу згадзіцца. Не нам, беларусам, не нам Для мэты чужое пот ліці, Мяняці кажух на лахман — Нам трэба Русь Белу любіці! Пара беларусам, пара Для роднага краю старацца, Для долі, свабоды, дабра — За шчасце, народ свой змагацца! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] [[Катэгорыя:Творы 1926 года]] bh084qcd3iihbyr1zt5gxsleyub50vd 0 28657 84874 2022-08-07T10:18:22Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Груганы | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 281 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Браткі! Прачнемася ад сну — Пара ўжо нам хутчэй ўставаць! Ад груга...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Груганы | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 281 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Браткі! Прачнемася ад сну — Пара ўжо нам хутчэй ўставаць! Ад груганоў паганых след Пара нам чыста замятаць! Дык хто устаў — прылады ладзь Дый будзь гатоў на кліч, на збор! Каб ад паганых груганоў Ачысціць дружна дом і двор! Пакажма вось тым груганам, Чым дужы дый жывучы мы! Якая сіла ёсць у нас, Калі пайдуць вон груганы! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] mbt498vrwquvjlj5zpbd51yvdg77djf 0 28658 84875 2022-08-07T10:19:23Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Душыцелям слова | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 281 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Душыць магчыма слова, — Дух слова не ўмірае: Ён над махлярс...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Душыцелям слова | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 281 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Душыць магчыма слова, — Дух слова не ўмірае: Ён над махлярствам вашым Арлом увысь лятае. Здушыць мага вам слова, А вось магутна сіла Яго праз вашу голаў Удалячынь пусціла! Датуль дух слова будзе На труд нас заклікаці, Як матку, што радзіла, Ўсё кліча крык дзіцяці. Аж з хат, угору ўзнятых, І з цёмных нор капання Устане люд працоўны — На бой апошні ўстане. Хаця ў баю з махлярствам Мо голаў шмат паложаць, Шмат новых іх заступіць, — Здушыць нішто не зможа. Здушыць мага вам слова, — Яго ж дух ўсё ж свабодны, На вашую пагібель Арлом ляціць галодным! Прыйдзе эпоха нова На новы пажарышчы, — І новы будуць словы, І новыя бажышчы! І новы час настане: Як слова ў суме-жалю Не будзе больш ніколі Так уміраць памалу. Ніхто больш праўды смелай Не назаве праступкам, — Як прыкрае махлярства, Здзярэцца маска хутка. Хоць сёння вы гарою, — Вам чэсці не хапае, З вас кожны слова Волі Балотам абкідае. Душэце ж, мучце слова, Дух слова не сканае, Ён над махлярствам вашым Увысь арлом лунае! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] npcbds0yhj98fj99ck7zwgnfbhurv6e 0 28659 84876 2022-08-07T10:19:48Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Нам так хочацца дзедавай казкі… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 283 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Нам так хочацца дзедавай казкі Для дзяцей,...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Нам так хочацца дзедавай казкі… | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 283 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>Нам так хочацца дзедавай казкі Для дзяцей, каб пацешыцца ёю. Нас так змучылі злыдні вайною, Надаелі варожыя маскі, Дык нам хочацца дзедавай казкі, Каб забыць гэту яву ў спакою. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] k4hupar96q29b7ytwok7ttz3470re5t 0 28660 84877 2022-08-07T10:20:41Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Да Беларусі | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 283 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>І Ў бездну-пропасць кіну гора, Мысль скупаю ў небе, Расплывуся х...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Да Беларусі | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 283 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <poem>І Ў бездну-пропасць кіну гора, Мысль скупаю ў небе, Расплывуся хваляй мора, Каб забыць аб хлебе. Затаплю я злую долю Ў нашых слёзаў моры, Палячу ў прастор на волю, Каб не знаць аб горы! Закапаю ў гроб-магілу Ўсю бяду і ліха, Каб падняці праўды сілу, Для яе жыць ціха! ІІ Жаваранка песняй чуткай Разлячусь па ніве І вярбовай сельскай дудкай Ўвесялю шчасліве! Дый, як пчолкай працавітай, Зазвіню па кветках І музыкай незабытай Разнясусь ў палетках. Цёплым ветрыкам павею Па араным полі, Як сейбіт, людзям засею Зёрны добрай долі! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Гальяша Леўчыка]] o5h7ivolf3174w8qoeew4vkmz71mmi8 0 28661 84878 2022-08-07T10:22:38Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{загаловак | назва =Чалавек | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 286 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} Быццам сонейка, узыходзіць Чалавек — і ў ясным свеце сонца непаняты, я...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва =Чалавек | аўтар =Гальяш Леўчык | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 286 | год = | секцыя = | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} Быццам сонейка, узыходзіць Чалавек — і ў ясным свеце сонца непаняты, як свет, — паволі ідзе наперад і вышэй! Што ён? Адкуль узяўся? Ён чуе сябе, варушыцца, датыкаецца, бачыць сябе самога, другіх і ўсё, існуе, факт! і думае... «Мая арганізацыя свабодна, сама парушаецца... і мысліць: вось Вялікая, Прадвечная Тайніца адносна існавання мяне самога! Адкуль я? Што я? Куды іду? Я жывы, самарухлівы, мыслячы Чалавек!..» Ідзе чалавек наперад і вышэй, прыгожы ў сваёй Вялікай Тайніцы і ў сваім трагізме існуючы і жывучы Чалавек! Ідзе ён наперад і вышэй, чуючы ў сабе праменні магутнай і неўстрашымай Мыслі, той Думкі, што стараецца зразумець гармонію — Адзінасць Усясвету, тую дзіўную сілу, Вялікую Адвечную Тайніцу, каторая стварыла і творыць сабе багоў, а пасля скідвае іх у нішто... Заблудзіўшы сярод безгранічнай пушчы Бесканчатнага і Беспачатнага Усясвету, ідзе Чалавек наперад і вышэй сам адзін на малой макавінцы — Зямлі, ляцячай з мігавай шпаркасцю кудысьці ў глыбіню нязмернага прастору, сціснуты пытаннем: «Як і нашто існую?» Сунецца Чалавек адважна наперад і вышэй па дарозе змагання да пабеды над усялякімі тайніцамі зямлі і неба... Вось ідзе Чалавек, крывёю паліваючы сваю аднак сумную, адзінотную, поўную трудоў і каменняў дарогу жыцця на макавінцы-зямлі і стварае з гэтай гарачай сваёй крыві дзіўна прыгожыя краскі паэзіі, а крык сваёй поўнай бунту душы перамяняе ў мілагучную музыку... музыку радасці і болю!.. любасці і суму... Узброены толькі аружжам магуцтва сваёй Думкі-Мыслі, яркай, як маланка, халоднай, як меч сталёвы, а гарачай, як вулканічная лава, — ідзе вольны, свабодны Чалавек, выпярэджваючы людзёў і іх жыццё, адзінотны, сярод загадак і тайніцаў быту, сам-адзін — сярод мора блудаў і ашуканстваў, што цяжкім бярэмем ляглі на Яго сэрцы і раняць і грызуць мозг, будзячы і выклікаючы сорам і ганьбу і клічучы: «Абнімай нас!..» І як планеты кружаць вакол сонейка — так і Чалавек з усіх бакоў уласцівасці душаў людскіх: заўсёды галодная і голадам мораная іх Любоў, а за ёю кулявая іх Прыязнь, а перад ім цягнецца іх змучаная Спадзея, а побач гнеўная і сярдзітая — лютая Нянавісць іх, што звініць ланцугамі цярпення і болю іх, а Вера іх спаглядае ў Яго вочы і на Яго твар сваімі цёмнымі вачыма і хоча абнімаць Яго... А за ўсім гэтым, за цэлай гэтай хеўрай, цягнуцца акрытыя лахманамі старых дзіравых праўдаў іхніх мізэрныя людзі, варожыя для Чалавека і Яго Думкі-Мыслі, і калоцячыся паміж сабою: хто з іх вялікшы?.. А на самым канцы Чалавека — здалёк, здалёк відаць, як за ім цягнецца таварыш Яго — ціхая, маўклівая і тайнічная Смерць іх, заўсёды гатовая цалаваць Чалавека — яго гарачыя, распаленыя жарам і смагай жыцця вусны... І бачыць Чалавек, як чорная сіла Нянавісці гоніць перад сабою ўцякаючую Справядлівасць... Але Чалавек глядзіць увыш — ідзе наперад і вышэй — і бачыць: як у прасторы шыбуюць, быццам вялізарныя шулякі або каршакі, Сум, Жаль і Журба, а Боль і Адчай, быццам чорныя груганы, ляцяць над ім і кракаюць, што Чалавек ёсць мізэрны чарвяк, што яго мозг не створаны так, каб пазнаваць усю Тайніцу Вялікага, Адзінага, Цэлага — Усясвету і нават марных тайніцаў мізэрных людзёў... Аружжам Чалавека ёсць Светлая, Ясная Думка-Мысль Чалавека і яе пэўнасць, што яна ёсць вольная, свабодная, бяссмертная з бесканчатнай творчай, вечнай крыніцай магутнасці і сілы!.. Мысль-Думка Чалавека верыць, што змагуць не тыя, што грабяць плады пабеды над ярмом, але тыя, што асталіся жывымі і сільнымі яшчэ на полі бою!.. І бачыць Мысль-Думка Чалавека мэту жыцця ў тварэнні Дабра, бо ці ж тварэнне Дабра мае канчатак? Ідзе сабе Чалавек наперад і вышэй, каб загарэцца, быццам ясным полымем, каб асвяціць цёмнае жыццё людзёў, нязлічаныя загадкі, як зоры на небе, тайніцы — як пяску на дне мора, — і для Чалавека німаш канчатку Яго дарогі — усё вышэй і наперад ідзе!.. [[Катэгорыя:Гальяш Леўчык]] pwesxwcitzqhjscoql7ceki96ba0fba 0 28662 84881 2022-08-07T10:26:42Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = На смерць Паўлюка Труса | аўтар = Змітрок Астапенка | год = 1929 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 24 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Не рыдай так безумно над ни...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = На смерць Паўлюка Труса | аўтар = Змітрок Астапенка | год = 1929 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 24 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Не рыдай так безумно над ним, Хорошо умереть молодым! Не рыдайце так жаласна Надмагілкавай песняю... Так жыццё абарвалася, Так хвіліны пранесліся... Над крутымі адхонамі Аганькамі узлётнымі Дні прайшлі у натхнёнасці, Смерць — у ціхай самотнасці. За хадою імпэтнаю Зніклі межы купчастыя... Гэта — доля паэтава, Неразгадная... частая... З буравеем і холадам, З песняй сэрца музычнаю — Паэтычная моладасць І каханне трагічнае. Не рыдайце так жаласна, Струнаў чыстыя россыпы! Колькі іх абарвалася І назад не звароціцца!! Колькі знікла з сутоннямі, Жаваронкамі веснімі, З залатымі імёнамі, З незапомнымі песнямі... Будзе новая моладасць, Будзе з постаццю новаю... З буравеем і... холадам, І з усмешкай вясноваю... А жыццё абарвалася, І хвіліны пранесліся... ...Не рыдайце ж так жаласна Надмагілкавай песняю!.. ''1929 г.'' ''Мсціслаў'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Змітрака Астапенкі]] [[Катэгорыя:Творы 1929 года]] [[Катэгорыя:Творы пра аўтараў]] ht9sq83fbq8g1gb0z0wo3zbexa9osql 0 28663 84883 2022-08-07T10:29:38Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = А. С. Пушкіну: Да стагоддзя з дня смерці | аўтар = Аркадзь Гейнэ | год = 1937 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 221 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>НГады плывуць, б...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = А. С. Пушкіну: Да стагоддзя з дня смерці | аўтар = Аркадзь Гейнэ | год = 1937 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25642 Скрыжалі памяці. Кніга першая] - с. 221 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>НГады плывуць, бы ў моры хвалі; Між імі розніца адна: На моры нікнуць хвалі ўдалі, Гады ж адвечна бачны нам. Сляды іх свецяцца заўсёды... І твой мы сёння бачым век, Паэт, вялікі чалавек, Пясняр чаканае свабоды. Стаіць твой помнік, як жывы, Тваімі ж створаны рукамі; І будзе ён стаяць вякамі, Як праўды верны вартавы. </poem> [[Катэгорыя:Творы 1937 года]] [[Катэгорыя:Творы пра аўтараў]] tp685fx2blvvcp171ydhatbb18p9otg 102 28664 84891 2022-08-07T10:48:41Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Пра аўтара |Імёны = Алесь |Прозвішча = Мілюць |Варыянты імёнаў = сапр.: Аляксандр Макаравіч Мілюць |Выява = |ДН = 23 верасня (6 кастрычніка) 1908 |Месца нараджэння = в. Скорычы Карэліцкага раёна Гродзенскай вобласці |ДС = 26 кастр...» wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Алесь |Прозвішча = Мілюць |Варыянты імёнаў = сапр.: Аляксандр Макаравіч Мілюць |Выява = |ДН = 23 верасня (6 кастрычніка) 1908 |Месца нараджэння = в. Скорычы Карэліцкага раёна Гродзенскай вобласці |ДС = 26 кастрычніка 1944 |Месца смерці = Усходняя Прусія |Апісанне = беларускі паэт |Іншае = |Вікіпедыя = Алесь Мілюць |Вікіпедыя2 = Алесь Мілюць |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Алесь Мілюць |Першая літара прозвішча = М }} {{Усе творы}} * [[Няхай даюць мне горы залатыя]] * [[Бярозы]] * [[Брату (Мілюць)‎]] * [[З родных песень]] * [[Яны]] * [[Мой ідэал]] * [[Яшчэ ўзыдзе сонца]] * [[Я хацеў бы]] * [[З жыцця беларускага мужыка]] * [[Трыялет (Мілюць)]] * [[«Беларускай крыніцы»]] * [[Брату беларусу]] * [[Покліч (Мілюць)]] * [[Няхай злуецца Маркс, хай гневаецца Ленін…]] * [[Моладзі (Мілюць)]] * [[Вясною (Мілюць)]] * [[На памятку]] * [[Пятру Х-лю]] * [[Мая асвета]] * [[Беларус (Мілюць)]] * [[Можа, гэта перлы?..]] * [[Актава (Мілюць)]] * [[Хрыстос ускрос!]] * [[Калісь і цяпер]] * [[Санет (Мілюць)]] * [[А ўсё ж спаткаемся з табой…]] * [[Дзве дарожкі]] * [[Напрадвесні]] * [[Сагнутая, згорблена постаць…]] * [[Янку Брылю]] * [[Ноч (Мілюць)]] * [[Не ў гучнай бяседзе пры піве і мёдзе...]] * [[Скажы, чаму твой мілы зрок?..]] * [[Родная вёска]] * [[У нашы дні]] * [[Сыном Бацькаўшчыны]] * [[Далі, бязмежныя далі...]] * [[Міне зіма... ]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] jf5m7tqaz8wt11kgrlw3g00y2w77doy 84934 84891 2022-08-07T11:47:38Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Алесь |Прозвішча = Мілюць |Варыянты імёнаў = сапр.: Аляксандр Макаравіч Мілюць |Выява = |ДН = 23 верасня (6 кастрычніка) 1908 |Месца нараджэння = в. Скорычы Карэліцкага раёна Гродзенскай вобласці |ДС = 26 кастрычніка 1944 |Месца смерці = Усходняя Прусія |Апісанне = беларускі паэт |Іншае = |Вікіпедыя = Алесь Мілюць |Вікіпедыя2 = Алесь Мілюць |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Алесь Мілюць |Першая літара прозвішча = М }} {{Усе творы}} == Вершы == * [[Няхай даюць мне горы залатыя]] * [[Бярозы]] * [[Брату (Мілюць)‎]] * [[З родных песень]] * [[Яны]] * [[Мой ідэал]] * [[Яшчэ ўзыдзе сонца]] * [[Я хацеў бы]] * [[З жыцця беларускага мужыка]] * [[Трыялет (Мілюць)]] * [[«Беларускай крыніцы»]] * [[Брату беларусу]] * [[Покліч (Мілюць)]] * [[Няхай злуецца Маркс, хай гневаецца Ленін…]] * [[Моладзі (Мілюць)]] * [[Вясною (Мілюць)]] * [[На памятку]] * [[Пятру Х-лю]] * [[Мая асвета]] * [[Беларус (Мілюць)]] * [[Можа, гэта перлы?..]] * [[Актава (Мілюць)]] * [[Хрыстос ускрос!]] * [[Калісь і цяпер]] * [[Санет (Мілюць)]] * [[А ўсё ж спаткаемся з табой…]] * [[Дзве дарожкі]] * [[Напрадвесні]] * [[Сагнутая, згорблена постаць…]] * [[Янку Брылю]] * [[Ноч (Мілюць)]] * [[Не ў гучнай бяседзе пры піве і мёдзе...]] * [[Скажы, чаму твой мілы зрок?..]] * [[Родная вёска]] * [[У нашы дні]] * [[Сыном Бацькаўшчыны]] * [[Далі, бязмежныя далі...]] * [[Міне зіма... ]] == Лісты == *[[Ліст Алеся Мілюця (6 жніўня 1944)]] *[[Ліст Алеся Мілюця (29 жніўня 1944)]] *[[Ліст Алеся Мілюця (2 верасня 1944)]] *[[Ліст Алеся Мілюця (17 верасня 1944)]] *[[Ліст Алеся Мілюця (26 верасня 1944)]] *[[Ліст Алеся Мілюця (11 кастрычніка 1944)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] cceo2kkdu2n1mfke29ghvpl9kuc1xg9 0 28665 84892 2022-08-07T10:54:30Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Няхай даюць мне горы залатыя... | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1929 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 313 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Няхай даюць мне горы зал...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Няхай даюць мне горы залатыя... | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1929 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 313 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Няхай даюць мне горы залатыя І рэкі він, што льюцца цераз край... Хай абяцаюць роскашы зямныя, Багацця моц... Няхай нябесны рай... Я родных слоў, народу, краю й волі Не здраджу, не прадам нідзе й ніколі!.. ''15 лютага 1929 г.'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1929 года]] 65a4tow0olso2vuk1dpyse53x4pvqlg 0 28666 84893 2022-08-07T10:57:01Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Брату | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = https://knihi.com/Ales_Miluc/Bratu.html | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Ты будзь, брат, верны да канца Сваёй зямлі, свайму Народу, Што стогне з гора год ад го...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Брату | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = https://knihi.com/Ales_Miluc/Bratu.html | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Ты будзь, брат, верны да канца Сваёй зямлі, свайму Народу, Што стогне з гора год ад году. Ты будзь, брат, верны да канца... Хоць мы спаткаем шмат нягодаў,— Май дух адважнага байца! Ты будзь, брат, верны да канца Сваёй зямлі, свайму Народу! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1930 года]] kfomy125wc6k211ryg3ju395bw5qzeb 0 28667 84894 2022-08-07T10:57:35Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Яны | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = https://knihi.com/Ales_Miluc/Jany.html | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Запыталіся ў іх, хто такія яны I чаму тут марнуюць жыццё без пары? «Мы — саломеных стрэх...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Яны | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = https://knihi.com/Ales_Miluc/Jany.html | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Запыталіся ў іх, хто такія яны I чаму тут марнуюць жыццё без пары? «Мы — саломеных стрэх, бедных вёсак сыны, Мы — байцы за народ, мы—жыцця змагары!» Папыталіся ў іх, за што з роднай зямлі Іх сагналі сюды на нямала гадоў? «Мы за Волю, за Праўду святую ішлі, Мы стаялі за долю гаротных братоў!» Папыталіся ў іх, што ім трэба было? Што хацелі яны, што імкнуліся ўзяць? «Мы хацелі, каб ў свеце загінула зло, Каб самім нам над скарбам сваім панаваць!» Папыталіся ў іх, што ім будзе пасля? Які лёс іх спаткае у прышласці дзён? «Хай пагінем усе... нас прытуліць зямля, Кінуць людзі за кроў нашу катам праклён. Будуць помніць і помсціць за нас!» — Такі быў іх на гэта адказ. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1930 года]] clv9gvdmlygb7elyi6dmx382umylt7m 0 28668 84896 2022-08-07T11:02:12Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Бярозы | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 313 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>— Чаго вы плачаце, бярозы, Над шляхам векавым? Шт...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Бярозы | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 313 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>— Чаго вы плачаце, бярозы, Над шляхам векавым? Што вас прымусіла ліць слёзы Ў жалю такім нямым? Чаму так сумна і гаротна На свет вы гледзіцё? Чаго так шэпчацца маркотна Паміж сабой лісцё? — Таго мы плачам, — адказалі Бярозы ў адзін тон, — Што край наш родны закавалі Зноў у бяду-палон. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1930 года]] jbjsonvt62ibdpggae474xvnb0m42nt 0 28669 84897 2022-08-07T11:03:04Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = З родных песень | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 314 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Беларусам я радзіўся, Беларусам буду жы...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = З родных песень | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 314 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Беларусам я радзіўся, Беларусам буду жыць, Беларускую зямельку Буду шчыра я любіць. Бо радзімая старонка Над усё мне прыгажэй, Беларуская гаворка Над усё мне даражэй. Славу родную і волю Я нікому не прадам, За народ свой беларускі Я жыццё сваё аддам. Хай загіне наша гора, Здзек, пагарда і прымус, Хай жыве для славы вечнай Край наш родны — Беларусь! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1930 года]] annjqzelaeo7sbb3erzkizkyl8fn4og 0 28670 84898 2022-08-07T11:07:33Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Максім Багдановіч | аўтар = Аляксей Коршак | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | крыніца = Крывёю сэрца : Зборнік вершаў загінуўшых паэтаў - [https://knihi.com/none/Kryvioju_serca_Zbornik_viersau_zahinuusych_paetau.html#108 c. 109] | год = 1940 }} <poem> Б’ецца мора а...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Максім Багдановіч | аўтар = Аляксей Коршак | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | крыніца = Крывёю сэрца : Зборнік вершаў загінуўшых паэтаў - [https://knihi.com/none/Kryvioju_serca_Zbornik_viersau_zahinuusych_paetau.html#108 c. 109] | год = 1940 }} <poem> Б’ецца мора аб бераг дзікае, Пер’е пены губляе скрозь. Зноў з тугою, як свет, вялікаю Ён прыйшоў сюды з краю кроз. Кіпарысы вакол, як волаты, Вецер гне іх і не сагне. Кінься ўдалеч, і стрэнеш волю ты Ці на хвалях, ці мо на дне. Блудзіць погляд жывымі далямі... Што там бліснула на скале? Белы ветразь мільгнуў між хвалямі І у пеннай растаў імгле. Можа, гэта Страціму-лебедзю Расставанне з жыццём прыйшло? Ці латала ў сухотах з’едзенай Маладосці твае крыло? З дарагімі юнацтва рысамі Адыходзіць яна без слёз — Вузкаплечымі кіпарысамі, Здрада, свет тут увесь зарос. А далёка, дзе край азёрамі Заглядзеўся у неба сінь, Ночы сыплюць густымі зорамі, Ветры сцелюць лісцё асін. Скарга, лепшую долю хвалячы, Высылае прастораў гладзь. Трэба, трэба у тыя далечы Песню славы, як гром, паслаць. Б’ецца мора аб бераг дзікае. Дык тугу ад сябе гані, Хай палаюць ярчэй вялікія Залатыя жыцца агні. Несучы у душы узрушанай Мора сіняга грозны гнеў, Ён прыбег у пакой, аглушаны, Ён за столік з паперай сеў. І калі ён, ад кашлю стомлены, Адышоў ад гарачых слоў, На паперы гарэлі полымем Палкі верш і жывая кроў. </poem> [[Катэгорыя:Творы пра Максіма Багдановіча]] [[Катэгорыя:Творы 1940 года]] 5p6ygan82d6ov3l3lft9oj7jwl94pb0 0 28671 84899 2022-08-07T11:10:05Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Мой ідэал | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 315 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Багаццяў, славы мне не трэба, Я не шкадую іх ні...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Мой ідэал | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 315 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Багаццяў, славы мне не трэба, Я не шкадую іх нідзе; Я жыць хачу вадой і хлебам Ў нядолі, горы і бядзе. Хачу я ведаць, як жывецца Маім пакрыўджаным братам, Чаму іх пот дарма ліецца, А капітал расце панам? Чаму на слёзах, на нядолі Красуе роскаш багачоў? Чаму наш край не мае волі? Чаму ў ім многа палачоў? Дык хай душа хутчэй адчуе Святы народны ідэал — Душа мая, што ўсцяж гаруе, Бо смокча кроў з яе Ваал. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1930 года]] h5ugwonmdmy8xlmxvd748exlfnsstcm 0 28672 84900 2022-08-07T11:10:34Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Яшчэ ўзыдзе сонца | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 316 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Яшчэ ўзыдзе сонца, Ночкі змрок развее....» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Яшчэ ўзыдзе сонца | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1930 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 316 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Яшчэ ўзыдзе сонца, Ночкі змрок развее... Яшчэ прыйдзе доля З лепшаю надзеяй... Песня салаўіна Вольна разліецца, Сэрца беларуса Радасна заб’ецца... Яшчэ ўзыдзе сонца — Злая моц загіне... Яшчэ край наш родны Сваё гора скіне! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1930 года]] 5kf5g6q2jh76bpzprc48wh05dpij43r 0 28673 84901 2022-08-07T11:11:23Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Яшчэ ўзыдзе сонца | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1931 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 316 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Я хацеў бы пяяць, як пяе Майскім ранне...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Яшчэ ўзыдзе сонца | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1931 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 316 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Я хацеў бы пяяць, як пяе Майскім раннем ў бары салавей; Я хацеў бы, каб песні мае Грэлі праўдаю сэрцы людзей... Я хацеў бы звінець, як звініць Той царкоўны натрэснуты звон; Я хацеў бы народ свой ўзбудзіць, Каб ён скінуў адвечны свой сон... Я хацеў бы гудзець, як гудзе Ў полі вецер асенні з дажджом; Я хацеў бы у братняй бядзе Згінуць смелым і гордым байцом... Я хацеў бы шумець, як шуміць Перад бурай пагудзісты гай; Я хацеў бы моц злую разбіць, Што руйнуе радзімы мой край!.. ''24 кастрычніка 1931 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1931 года]] 3kpdb5oe2k30042hh8s9u1ldy1yf1mh 84902 84901 2022-08-07T11:11:32Z Nejurist 840 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Я хацеў бы | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1931 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 316 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Я хацеў бы пяяць, як пяе Майскім раннем ў бары салавей; Я хацеў бы, каб песні мае Грэлі праўдаю сэрцы людзей... Я хацеў бы звінець, як звініць Той царкоўны натрэснуты звон; Я хацеў бы народ свой ўзбудзіць, Каб ён скінуў адвечны свой сон... Я хацеў бы гудзець, як гудзе Ў полі вецер асенні з дажджом; Я хацеў бы у братняй бядзе Згінуць смелым і гордым байцом... Я хацеў бы шумець, як шуміць Перад бурай пагудзісты гай; Я хацеў бы моц злую разбіць, Што руйнуе радзімы мой край!.. ''24 кастрычніка 1931 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1931 года]] bwbmhpqigm574hl0x7hib2psj6cmpd1 0 28674 84903 2022-08-07T11:12:56Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = З жыцця беларускага мужыка | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1932 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 316 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Яму кажуць, як найлепей засл...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = З жыцця беларускага мужыка | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1932 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 316 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Яму кажуць, як найлепей заслужыці неба, А ён, бедны, клапаціцца, як здабыць кус хлеба. Яму кажуць, карысней як зберагчы астаткі, А ён, бедны, голаў ломіць, як аддаць падаткі. Яму кажуць, якім шляхам шчасце мець у жыцці, А ён, бедны, розум сушыць, як з крызісу выйсці. Яму кажуць: у хваробе трэ ісці лячыцца, А ён, бедны, вось шукае, як бы дзе ўтапіцца. ''31 жніўня 1932 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1932 года]] e67llqupnouaz8u6k0cz942vuaeij7y 0 28675 84904 2022-08-07T11:13:30Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Трыялет | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1933 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 317 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Хіба ж хто не знае з нас, Што цяпер злы ў свеце ч...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Трыялет | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1933 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 317 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Хіба ж хто не знае з нас, Што цяпер злы ў свеце час; Хіба ж хто не знае з нас… Хоць працуем шмат падчас — А жывём за голы квас... Хіба ж хто не знае з нас, Што цяпер злы ў свеце час… Што ўсяго ёсць падзапас... ''10 лютага 1933 г.'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1933 года]] 707rj2c4wc0xjnaf8k4xlfg9856u6z3 0 28676 84905 2022-08-07T11:19:00Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = «Беларускай крыніцы» | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 318 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} ''З нагоды 19 года яе выдання'' <poem>Ты, «Б...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = «Беларускай крыніцы» | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 318 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} ''З нагоды 19 года яе выдання'' <poem>Ты, «Беларуская крыніца», Адна з праўдзівейшых газет! Ад шчырых слоў душы крывіцкай Прымі пяснярскі мой прывет! Ты — найстарэйшая газета! Бо дзевятнаццаты ўжо год Праз цемру зла да праўды свету Вядзеш працоўны наш народ. Ты — светач-зорка новай эры, Народнай волі зорны шлях... Ты — сымбаль ходання і веры, У лепшу будучыню гмах. Ты, ўсцяж йдучы да светлай мэты, Смяротным ворагам на страх, Трымаеш горда перад светам Наш {{Спасылка на Вікіпедыю|бел-чырвона-белы сцяг|Бела-чырвона-белы сцяг|Бел-чырвона-белы сьцяг}}. Ты — дух народнага імкнення, Што магутнее з года ў год. Да волі, шчасця й адраджэння Заспаны будзіш ты народ. Дык з гора, з крыўдаў і цярпенняў Пакутны край наш вызваляй, Для славы прышлых пакаленняў Свой Новы год распачынай. ''10 студзеня 1935 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1935 года]] inq4ilrqsczv43yjatrkfbjwlrbvqfu 0 28677 84906 2022-08-07T11:21:55Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Брату беларусу | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 318 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Ці ж будзем мы, братка, ад жалю і слёз Ўсё...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Брату беларусу | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 318 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Ці ж будзем мы, братка, ад жалю і слёз Ўсё жыцце гібеці душою? Знай! — як ні пакутны у свеце наш лёс, Не змыем мы гора слязою... Хоць цемра між намі... Хоць цяжкі ўжо гнёт Гняце нас сягоння да болю... Вер! — прыйдзе часіна — ачнецца народ Каваць сваю долю і волю... І новым шчаслівым свабодным жыццём Прабудзяцца родныя гоні... Эх, братка, свабодна і мы зажывём Пад сцягам Крывіцкай {{Спасылка на Вікіпедыю|Пагоні|Пагоня|Пагоня}}! ''7 сакавіка 1935 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1935 года]] g96o14dmiok9oo8edw7hdfv4fmhzsae 0 28678 84907 2022-08-07T11:22:28Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Покліч | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 319 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Мы ідзём па шчасце, Мы па долю йдзём... Усіх, хто ш...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Покліч | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 319 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Мы ідзём па шчасце, Мы па долю йдзём... Усіх, хто шчэ ў няшчасці, За сабой вядзём. Хоць ўстаюць прад намі Хмары з злым віхром, Уласнымі рукамі Мы іх моц сатром... І пакажам свету, Што і мы народ... Гэй, хутчэй да мэты, Гэй, браты, ўпярод! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1935 года]] evwhgsn023a6p72qmduvumj684vxovo 0 28679 84909 2022-08-07T11:24:09Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Няхай злуецца Маркс, хай гневаецца Ленін… | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 319 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Няхай злуецц...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Няхай злуецца Маркс, хай гневаецца Ленін… | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 319 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Няхай злуецца Маркс, хай гневаецца Ленін, Што мне навукаў іх не даў мой добры геній, Што не ўспрыняў я іх методу гэту: Каб гвалтам будаваць парадак новы свету. Сваё жыццё дабра і праўды радзі, Так, як Буда, Хрыстос, Талстой ці Гандзі, Я ўсё аддам служэнню ідэалу, Але не ў дар крываваму Ваалу... І поўны я нязломнай цвёрдай веры, Што блізкі час жаданай новай эры. Калі зямля крывёй не будзе зліта, Але любоўю братняю сагрэта... Дык хай тэрор... хай сёння мучаць болі... — Я верны сын адной працоўнай долі... І з века ў век, хоць шмат цярплю пакусаў, — Я быў, я ёсць і буду беларусам... ''30 жніўня 1935 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1935 года]] qp7cdbni4cp2sej2bb1dms6firdd243 0 28680 84910 2022-08-07T11:26:27Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Моладзі | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 320 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} ''Прысвячаю гурткам Бел. ін. гас. і к.'' <poem>Мы — малад...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Моладзі | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1935 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 320 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} ''Прысвячаю гурткам Бел. ін. гас. і к.'' <poem>Мы — маладое пакаленне, Патомкі слаўных крывічоў. Нясём народу адраджэнне, Што спаў, прыгнечаны з вякоў... Мы — авангард працоўнай раці, Жыцця мы зорка новых днёў... Ідзём мы ў свет, каб будаваці Гмах славы прошлае дзядоў. Мы — дзеці вольнага народа, Што хоча жыць сваім жыццём... Хоць шмат цярпім яшчэ нягодаў, — Мы долю лепшую куём... Дык што нам сёння цемры сілы! Мы — сонца — й сонцам мы жывём! {{Спасылка на Вікіпедыю|Штандар свой бел-чырвона-белы|Бела-чырвона-белы сцяг|Бел-чырвона-белы сьцяг}} Прад светам горда мы ўзнясём... Мы — маладое пакаленне, Патомкі слаўных крывічоў, Вядзём народ да вызвалення З адвечнай цемры кайданоў! ''14 верасня 1935 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1935 года]] g9losv5pwgu50qwxakp1zkl984n0abo 0 28681 84911 2022-08-07T11:27:14Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Вясною | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1936 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 321 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Бачу, вунь, ратай арэ, — Ледзь ступае сіўка, І мне...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Вясною | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1936 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 321 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Бачу, вунь, ратай арэ, — Ледзь ступае сіўка, І мне хочацца скарэй Прывітацца з ніўкай. Вось і родны мой загон, — Ён ляжыць дзірванам! Я прынёс табе паклон, Брат мой занядбаны. Я прынёс табе прывет Ад людскіх мазоляў І жадаю новы свет Ўбачыць з лепшай доляй. Каб зло ўсё ў цябе лягло Прыараным гноем, Каб жыццё навек цвіло Шчасцем і спакоем! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1936 года]] 1grih55kdtovqukdhrdv3vocrt9n66a 0 28682 84912 2022-08-07T11:27:42Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = На памятку | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1936 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 321 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Не плюй у ваду — бо трэба будзе напіцца... І не...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = На памятку | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1936 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 321 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Не плюй у ваду — бо трэба будзе напіцца... І не тапчы нагой — бо прыйдзецца падняць. Не кпі з кагось — бо трэ будзе здружыцца І помач, і любоў сабе яго прыняць... Так ведай, брат, — у гэтым праўды сіла: Не чынь таго другім, самому што няміла. ''26 кастрычніка 1936 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1936 года]] kiu17sfyscx6e2ygrm97l3wtzbho7vg 0 28683 84913 2022-08-07T11:30:13Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Пятру Х-лю | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1936 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 322 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Прымі, мой добры слаўны дружа, Радзімы сц...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Пятру Х-лю | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1936 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 322 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Прымі, мой добры слаўны дружа, Радзімы сцяг. Каб мог ты з ім на раздарожжы Знайсці свой шлях... Каб між чужых блукацца кінуў — Сваіх спазнаў... І за народны здзек і кпіны Каб пастаяў. Каб роднай мовай не пагардзіў, Каб шанаваў... Братам лапцюжным каб не здрадзіў, Каб не прадаў... Каб даў адпор усёй пакусе, Каб гартаваў... І каб за волю Беларусі Жыццё аддаў... ''20 снежня 1936 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1936 года]] evan5xz2tj0du0zypndat832af0yuel 0 28684 84914 2022-08-07T11:30:47Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Мая асвета | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1937 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 322 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Я без гімназіі, без універсітэта Здабыў сабе...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Мая асвета | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1937 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 322 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Я без гімназіі, без універсітэта Здабыў сабе патрэбную асвету... О не! Не там... а за касой і плугам Здабыў яе пры працы саматугам... Дык хай пустым гардзіцца хто дыпломам... Я ж не гарджусь — бо мала йшчэ вядомы. Бо шмат ў жыцці дазнаў бяды і мукаў, Дык мушу вось... застацца самавукам... ''22 лютага 1937 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1937 года]] l5uzfu1jepgb76vt4k5u6t243q7rcrg 0 28685 84915 2022-08-07T11:31:32Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Беларус | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 323 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Кім ты звешся? Беларусам. Як жывеш ты? .........................» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Беларус | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 323 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Кім ты звешся? Беларусам. Як жывеш ты? .................................. Што цярпіш ты? Гнёт нядолі. Чаго хочаш? Жыцця-волі… Чым ты здатны? Працай ўдалай. Чым ты горды? Прошлай славай. Чым ты весел? Сваім горам. Чым багаты? Хлебам-мёдам… Чым ты крэпак? Словам жывым. Чым адметны? Сэрцам шчырым. Што кахаеш? Край свой мілы. І ў што верыш? Ў свае сілы!.. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] 28amd1npjehx30frlom2euj1qdvzvqy 0 28686 84916 2022-08-07T11:32:06Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Можа, гэта перлы?.. | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 323 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Можа, гэта перлы, Мо крышталь нябёс, Лёгк...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Можа, гэта перлы?.. | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 323 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Можа, гэта перлы, Мо крышталь нябёс, Лёгкаю пушынкай Ветрык нам прынёс? Можа, гэта срэбра, Мо іскрынкі зор Сыплюцца цудоўна На палёў прастор? Можа, гэта краскі, Мо лябеджа бель Высцілае ўвокал Мяккую пасцель? Можа, гэта зоркі, Мо мух белы рой З вышыні таёмна Сее хтось рукой. Ўсё знаёма гэта… Ўжо згадалі мы: Роднае старонкі Гэта скарб зімы! </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] 8evg7eirp1wy1k7rbp7ql1nakioqkni 0 28687 84917 2022-08-07T11:32:33Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Актава | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 324 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Зіма… На шыбах кладуцца вузоры, Спіць усё пад хало...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Актава | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 324 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Зіма… На шыбах кладуцца вузоры, Спіць усё пад халоднай пасцеляй снягоў… Эх, колькі дзіваў у вольным прасторы! Колькі ўсюды разліта д’яментаў-агнёў!.. Край мой! Хоць сёння ты ў смутку і горы Бачыш крыўду і здзек сваіх верных сыноў, — Усё ж надыдзе той час — ажыве ўсё кругом І ты новым шчаслівым паўстанеш жыццём. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] ecqb61j7smonwvik6i5sss3moyzw9ml 0 28688 84918 2022-08-07T11:33:33Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Хрыстос ускрос! | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1937 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 324 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Прайшла зіма… І чар вясны Зышоў, як дар...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Хрыстос ускрос! | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1937 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 324 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Прайшла зіма… І чар вясны Зышоў, як дар з нябёс… Ў паветры радасна званы Гудуць: «Хрыстос ускрос!» К жыццю ўваскрослая зямля П’е ласкі сонца кос… Жывой прыроды чую я Гімн-спеў: «Хрыстос ускрос!» Красой любуецца пагляд Радзімых ніў-палос… Плыве з-пад стрэх сялянскіх хат Прывет: «Хрыстос ускрос!» І неяк хочацца душой Забыцца гора й слёз, — Бо ўсё таёмнаю струной Пяе: «Хрыстос ускрос!» Браты, пакіньма марны страх, Збудуем лепшы лёс. Смялей, смялей на новы шлях, — Бо й нам — Хрыстос ускрос! ''20 сакавіка 1937 г.'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1937 года]] 7s011y42hcv6ypw8a98im6ag1b3wril 0 28689 84919 2022-08-07T11:34:00Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Калісь і цяпер | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1937 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 325 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Калісь людзей вучыў Хрыстос, як трэба бл...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Калісь і цяпер | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1937 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 325 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Калісь людзей вучыў Хрыстос, як трэба бліжняга кахаць і крыўду ўсяку дараваць. Калісь людзей вучыў Хрыстос… Цяпер жа — вучаць забіваць, ляжыць гарматаў, бомбаў стос, — хаця калісь вучыў Хрыстос, што трэба ўсіх і ўсё кахаць!.. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1937 года]] 7dark51db2063rgjdkxe3wp4p1j3deh 0 28690 84920 2022-08-07T11:34:44Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Санет | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 325 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Ізноў пяе душа… Ізноў струна гавора… Ізноў куецца...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Санет | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 325 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Ізноў пяе душа… Ізноў струна гавора… Ізноў куецца верш… Зноў рытмы лье пяро… Зноў маладая кроў узыгралася, бы мора, — А ў думках у маіх пайшло ўсё хадыром… Усміхайся ж, муза, мне — жыцця майго Аўрора… Няхай твой творчы дух вылье маё пяро! Тады, хоць мо ўсяго ў жыцці не зможаш гора, — Усё ж, мэт дасягнуўшы, са славай мы памром… Дык грай жа, грай жа мне, мая святая ліра; Няхай твой слёзны зык абудзіць сонны свет… Хай сэрца чулае сагрэе праўдай шчырай… О ты струна мая! — калі ж мой ўстыне след, Звіні ты ўсцяж аб тым з бязмежных ўлонь эфіру, Што жыў калісь і згас тут мучанік паэт… </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] nzpbq4pfilfinvp9knig49jzjdt2b07 0 28691 84921 2022-08-07T11:35:17Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = А ўсё ж спаткаемся з табой… | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1938 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 326 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>А ўсё ж спаткаемся з табой,...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = А ўсё ж спаткаемся з табой… | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1938 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 326 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>А ўсё ж спаткаемся з табой, Мая нязнаная дзяўчына, І станем цвёрдаю стапой На новых жыцця каляінах! Адгонім сум і гора прэч, Паднімем светач яснай веры І пойдзем шчасцю насустрэч Праз вір жыцця нязнаны, шэры. Забудзем хутка лёс благі — Нам шчасце буйна зарунее, — І зажывём мы без тугі, Адной сагрэтыя ідэяй. Усё ж спаткаю я цябе, Мая нязнаная дзяўчына! З табой у шчасці і бядзе Адною пойдзем каляінай. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1938 года]] q1v34d7o472k64jrwo9cuti3izv1cdv 0 28692 84922 2022-08-07T11:35:52Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Дзве дарожкі | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 326 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Дзве дарожкі, дзве сцяжынкі, Як істужкі,...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Дзве дарожкі | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 326 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Дзве дарожкі, дзве сцяжынкі, Як істужкі, Да каханае дзяўчынкі Ўюцца дужкай. Адна лесам-хмызнякамі Між балотаў Вядзе позна вечарамі Да варотаў... А другая полем-нівай На світанні Вядзе з радасці шчаслівай Ад кахання. Ой, пайду я пагадаю Да варожкаў, Што мяне ўжо там спаткае З тых дарожкаў: Ці шчаслівае каханне, Поўна чараў, Ці адны расчараванні, Чарней хмараў. Лепей стану, пачакаю На расстанні, Ці не выйдзе, што кахаю, На спатканне. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] p33lj93lgvay3if1immue7daxwztier 0 28693 84923 2022-08-07T11:36:26Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Напрадвесні | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1939 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 327 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Нехта бразнуў сталёваю песняй, Звонка сыпн...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Напрадвесні | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1939 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 327 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Нехта бразнуў сталёваю песняй, Звонка сыпнуўшы іскрамі словы, Каб з ружовай зарою прадвесня Прабудзіць нашы нівы, дубровы. Нехта дужы, і смелы, і горды Расчасаў па загонах чупрыны, І запелі шчаслівым акордам Стрэхі хат і дарог каляіны. Нехта глянуў у цьмяныя шыбы Залатою вяснянай касуляй, Так ласкава глядзіць толькі хіба На дзяцей дарагая матуля. Нехта бразнуў сталёваю песняй, Звонка сыпнуўшы іскрамі словы, Каб з ружовай зарою прадвесня Кожны з нас быў да працы гатовы. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1939 года]] q8lqkiufxsj10gu257umhz81ql1irqk 0 28694 84924 2022-08-07T11:37:11Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Сагнутая, згорблена постаць… | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1939 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 327 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Сагнутая, згорблена поста...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Сагнутая, згорблена постаць… | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1939 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 327 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Сагнутая, згорблена постаць, — Бы цяжар нязмерны хто нёс... Вочы — бяздонная протань Горычы, поту і слёз. Твар яе — выраз пакуты, Грудзі — жаль з гневам нямым, Рукі — пакінутых путаў, Ранаў крывавых шрамы. І нейкаю сілай узняты, Я вобраз той выпіў да дна. — Сын мой, мяне ці пазнаў ты? — Мне ў душу шапнула яна. Я, поўны любві і аддання, Душой загарэўся ярчэй, Ды ў момант той гэтае зданне Мне раптам дзесь знікла з вачэй. Дзе вецер чупрыніць калоссе, Дзе мора жывое бяжыць, Адзін раз у жыцці прыйшлося Спаткаць мне Яе на мяжы. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1939 года]] 74c0jtbo9iw2ku5yg1qdc21iyn5ragt 0 28695 84925 2022-08-07T11:38:06Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Янку Брылю | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1939 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 328 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Ад родных далёкіх «крэсаў», Ад шэрых хат й ся...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Янку Брылю | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1939 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 328 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Ад родных далёкіх «крэсаў», Ад шэрых хат й сялянскіх бед, Ад Вушы хваляў, шэпту лесу — Прымі ты шчыры мой прывет! Ад тусклай восені лазуры, Ад жоўтых дзён, дзе сухацвет, Ад туманоў сівых і хмурых — Прымі гарачы мой прывет! Ад ідэалу вернай службы — Святыні прошлых нашых лет... Ад нашай братняй, шчырай дружбы Прымі паклон мой і прывет! ''20 жніўня 1939 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1939 года]] 46gfvxaaltnbrx2lpaff1m45iacj4u7 0 28696 84926 2022-08-07T11:38:37Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Ноч | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 329 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Змяркання шэраю дзяругай пакрыты сонныя палі, і толь...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ноч | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 329 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Змяркання шэраю дзяругай пакрыты сонныя палі, і толькі вёска чорнай смугай як бы маячыцца ўдалі… Панура й сумна, бы ў пустыні, — кругом пануе ціхі змрок… Як пад заклятаю святыняй, павіс над краем злы урок… І толькі зоркі з зімнай ласкай шапочуць нештачкі раллі… О ноч! Калі ж ты кончыш казку людской нядолі на зямлі? </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] 0swhctj55aggho2yxc8zgecb4porln8 0 28697 84927 2022-08-07T11:39:07Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Не ў гучнай бяседзе пры піве і мёдзе... | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 329 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Не ў гучнай бяседзе...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Не ў гучнай бяседзе пры піве і мёдзе... | аўтар = Алесь Мілюць | год = | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 329 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Не ў гучнай бяседзе пры піве і мёдзе Спаткаеш ты друга сабе, А ў горкай нядолі, ў пакуце і болі, Хто з помаччу прыйдзе к табе… Бо ў гучным настроі, пры хмельным напоі, Знай — кожны глядзіць за сябе… У горы ж заклятым і другам і братам Усякі ўжо будзе табе. </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] 8g66yk32j6wq6op0jq8okqxisty3hod 0 28698 84928 2022-08-07T11:40:05Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Скажы, чаму твой мілы зрок?.. | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1941 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 329 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} ''Прысвячаецца М. А.'' <poem>Скажы,...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Скажы, чаму твой мілы зрок?.. | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1941 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 329 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} ''Прысвячаецца М. А.'' <poem>Скажы, чаму твой мілы зрок Маю душу навек урок, Чаму пагляд тваіх вачэй Ў жыцці за ўсё мне даражэй? Скажы, чаму мне голас твой Звініць чароўнаю струной, Чаму на яве і ўва сне Ён зачароўвае мяне? Скажы, чаму душа мая Гарыць к табе ярчэй агня І кожын міг, як ты са мной, Мне ззяе зоркай залатой?.. ''3 чэрвеня 1941 г.'' ''Прылукі'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1941 года]] kfxivf3phea1dymu0ajvfqdeqd3rfw4 0 28699 84929 2022-08-07T11:41:03Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Родная вёска | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1940 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 330 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>О Скорычы, родная ціхая вёска! Ты — радасць...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Родная вёска | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1940 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 330 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>О Скорычы, родная ціхая вёска! Ты — радасць, пацеха мая... Твае саламяныя стрэхі, бярозкі Бязмежна люблю ужо я! Твае сенажаці, палі і дубровы, Разлогі пяскоў і балот Мне кожнай часінай на шляху жыццёвым, О, колькі дарылі пяшчот! І ты, серабрана-крыштальная Вуша, Твае аксаміт-берагі. Як часта яны мне адводзілі душу Ў мінуты жальбы і тугі... Бо тут красавала жыцця майго ранне, Цвіла мая моладасць-цвет... Тут зведаў я першыя ласкі кахання І першыя горычы бед... Тут рос я, на духу і сіл набіраўся, За праўду каб мог пастаяць. Ў суровым змаганні я крэп, гартаваўся, Каб гора-нядолю зламаць... І дзе я ні буду свой век каратаці, Дзе лёс ні закіне мяне, Ты, родная вёска, як шчырая маці Мне будзеш ў чужой старане. ''15 студзеня 1940 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1940 года]] tv0a8qn7s9gbz48pl11sp1tqadvnavd 0 28700 84930 2022-08-07T11:43:32Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = У нашы дні | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1942 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 331 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Дрыжыць ўвесь свет. Пажар палае… Еўропа гуль...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = У нашы дні | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1942 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 331 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Дрыжыць ўвесь свет. Пажар палае… Еўропа гульбішча спраўляе... І гул, і звон, і крык, і стогн Чуваць ужо са ўсіх старон... Ад тэй музыкі ные сэрца. А кроў? Яна ракой ліецца. ''8 мая 1942 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1942 года]] om0d1n2r9wn4d36ys0uri5pzrrmj4yu 0 28701 84931 2022-08-07T11:44:06Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Сыном Бацькаўшчыны | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1942 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 331 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Хто чуе доўг і абавязак сына Перад т...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Сыном Бацькаўшчыны | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1942 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 331 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Хто чуе доўг і абавязак сына Перад табой, радзімая краіна, На твой алтар ва ўсёй яго красе Няхай свае ён сілы прынясе... Каб мог у кожным часе й намаганні Служыць табе з любоўю і адданнем, А будзе трэба, за цябе ізноў Аддаць усё жыццё сваё і кроў... І веру я, што з нашых шэрых хатаў Не будзе больш прадажных рэнегатаў. А знойдзецца дзе ўжо які прыблуда, Яму ў цябе не будзе месца ўсюды... ''13 мая 1942 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1942 года]] blxxkhb8lig62fy7yigobsszvoxm3go 0 28702 84932 2022-08-07T11:45:02Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Далі, бязмежныя далі... | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1942 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 332 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Далі, бязмежныя далі Родных палёў...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Далі, бязмежныя далі... | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1942 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 332 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Далі, бязмежныя далі Родных палёў і лугоў, Вы ў маім сэрцы паклалі Новыя сілы — любоў! Вы паказалі, як трэба Вас шанаваць і цаніць, Чорнаю лустаю хлеба Як у жыцці даражыць... Вы навучылі з адданнем Краю ў патрэбе служыць, Ў жорсткім няроўным змаганні Правы свае бараніць... Далі, радзімыя далі Вольных палёў і лугоў, Вы маю душу скавалі Чарам мацней ланцугоў! ''13 жніўня 1942 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1942 года]] gh7s3dbld0rd47ifgngi9w7asx4t4cb 0 28703 84933 2022-08-07T11:45:54Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Міне зіма... | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1943 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 332 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Міне зіма... Снягі растануць, Свабодна рэкі п...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Міне зіма... | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1943 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 332 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} <poem>Міне зіма... Снягі растануць, Свабодна рэкі пацякуць... Ізноў дні цёплыя настануць, І лес і поле ажывуць. І хоць гудзе яшчэ віхура І за вакном мароз трашчыць, — Ўжо хутка з яснае лазуры Нам сонца гожа заблішчыць... Усё прабудзіцца, ачнецца, Далоў адкіне люты сон... Зноў жыцце творчае пальецца... О час! Хутчэй прыйшоў бы ён! ''16 лютага 1943 г.'' ''Скорычы'' </poem> [[Катэгорыя:Вершы Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1943 года]] qifzcdtr2n0d456ekpbc74ew2f5mvlq 0 28704 84935 2022-08-07T11:53:11Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 332 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} Паважаная і дарагая сястрыца! Пішу табе першае пісьм...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 332 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} Паважаная і дарагая сястрыца! Пішу табе першае пісьмо, прыехаўшы ўжо на месца ў вайсковы лагер, дзе нас будуць навучаць ваеннай справе. Мяне пакуль што залічылі ў мінамётную часць. Са мною разам усе нашы хлопцы, якія прыходзілі апошні раз дадому, таму што мы адсталі ад сваіх і нас далучылі да іншага эшалона. У нашым узводзе ўсе нашы скорыцкія і Сасім Косця. Мы ехалі ад панядзелка да суботы, ехалі вельмі павольна, бо вельмі вялікі рух на дарозе. Я бачыў гэтую мясцовасць за Оршаю, дзе быў фронт і адкуль выбілі немцаў. Божа! Гэта нешта жудаснае. На працягу вёрст 15–20 цягнецца гэтая мёртвая, паўпустынная паласа, парэзаная на кожным метры ямамі ад бомб і снарадаў, так што, гледзячы на гэтую карціну, добра ўяўляеш сабе ўсю жорсткасць сучасных баёў. І мне здаецца, што пры такіх баях не застанецца ніводнай жывой душы... Але я асабіста спадзяюся жыць, і гэтую надзею я ўскладаю на шчасце; зрэшты, як будзе — я сябе не шкадую. Я шчаслівы, што і так пражыў ледзь не 36 гадоў. Самае галоўнае — не думаць пра смерць, не баяцца паміраць. Ты ж, дарагая сястрыца, не плач і не шкадуй, а глядзі толькі сябе. Галоўнае, не прастуджвайся. Апранайся і абувайся як мага цяплей, таму што цяпер цябе няма каму абараніць. Як атрымаеш пісьмо, напішы мне пра ўсе свае справы, а таксама пра Ваню. І прышлі яго адрас. Захоўвай мае рэчы і рукапісы як каштоўнасць. Затым кланяйся ўсім родным і перадавай ім маё гарачае прывітанне. А. М. P. S. Пішы пісьмы без марак. [[Катэгорыя:Лісты Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1944 года]] t4d1s8o4nidvwkbn1usht26h6exnf2v 0 28705 84936 2022-08-07T11:53:59Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 333 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }}''29 жніўня 1944 г.'' Дарагая сястрыца! Другое пісьмо пішу...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 333 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }}''29 жніўня 1944 г.'' Дарагая сястрыца! Другое пісьмо пішу табе ўжо цалкам свядомым байцом Чырвонай Арміі, хоць прайшло толькі тры тыдні майго чырвонаармейскага жыцця. Жывецца мне нядрэнна, я зусім здаровы і ва ўсім маю дастатак. Яду мы атрымліваем гатовую ў сталоўцы, ходзім у лазню, але адзенне яшчэ носім сваё, таму што ходзім на заняткі, дзе даводзіцца часта поўзаць па зямлі, абутак мы атрымалі новы, я свае чаравікі здаў. Атрымліваем мыла і табак. У нас весела. У нашай казарме ёсць радыё. Ёсць у нас кнігі і газеты. Я крыху чытаю. У нядзелю 27 я выпадкова сустрэўся ў доме аднаго нашага камандзіра з адной жыхаркай Масквы. Яна мне абяцала купіць кнігі па сельскай гаспадарцы і прынесці ў наступную нядзелю. Як гэта будзе — паглядзім. Ад нас дзесяць чалавек пайшлі на работу ў лес, а мы спадзяемся пайсці на работу ў калгас. Я бачыў калгасныя палі. Яны мне спадабаліся. Ураджаі таксама такія, як у нас, капуста яшчэ лепшая, каровы такія, як нашы — сярэднія, адным словам, людзі жыць могуць. Дарагая сястрыца! Не шкадуй і не сумуй па мне. Я асабіста нават задаволены, што, будучы такім, якім ты мяне ведаеш, я ўсё-такі нароўні з іншымі выконваю свой абавязак. Так што гэта так трэба, і калі нават прыйдзецца памерці на полі бою або здарыцца так якое-небудзь няшчасце, я ніяк не пашкадую. Што да цябе, то я яшчэ раз прашу ад усяго сэрца: глядзі як мага лепей сябе, апранайся і абувайся як мага цяплей, нічога не шкадуй. Адным словам, абараняй сябе ва ўсім як можаш. Гаспадарку даглядай, наколькі гэта будзе ў тваіх сілах, толькі вельмі не ганіся, з цябе ўсяго хопіць, а вернемся мы — тады будзем зноў глядзець разам. Я маю надзею вярнуцца. Мяркуючы па падзеях апошняга часу на франтах, мы хутка будзем святкаваць перамогу — вораг дабіваецца. Дарагая сястрыца! Калі атрымаеш гэтае пісьмо, пастарайся даць адказ. Калі табе не будзе часу адпісаць, папрасі Веру, каб яна табе ў чым-небудзь дапамагла. Гэта патрэбна, таму што пісьмо доўга ў дарозе. Напішы пра ўсе гаспадарчыя справы, як убрала з поля, як са скацінай і г. д. Напішы, як адносіцца Іван Сузік і Тамашкевічавы, як здароўе нашай цёткі, як расце Маніна дзяўчынка. Як здароўе Аляксандра і ўвогуле як яго сям’я. Як думаеш малаціць і г. д. Увогуле я хачу ведаць усе падрабязнасці, але я разумею, што апісаць усё цяжка і амаль немагчыма, дык ты старайся пісаць самае галоўнае. Я ад цябе яшчэ пакуль нічога не атрымаў, але думаю на днях атрымаць, ужо нашы некаторыя атрымалі. У нас пагаворваюць, што ўсіх, хто застаўся пасля нас, вярнулі дамоў — каму звыш 35 гадоў. Напішы таксама пра Ваню, дзе ён і ці прыслаў ён табе што-небудзь. А цяпер будзь жыва і здарова! Прывітанне ўсім родным. Хацелася б мне атрымаць пісьмо ад іх. Мой адрас на канверце. А. Мілюць. [[Катэгорыя:Лісты Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1944 года]] ef07axt5qoe8fs3cp7ebcqt28dg2zzg 0 28706 84937 2022-08-07T11:57:13Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 335 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} 2 верасня 1944 г. Дарагая сястрыца! Пісьмо тваё ад 19.8.44 г...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 335 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} 2 верасня 1944 г. Дарагая сястрыца! Пісьмо тваё ад 19.8.44 г. я атрымаў 2/9, за якое вялікі, вялікі дзякуй. Тым больш я ўдзячны табе, што ты, наколькі хапае ў цябе сіл і энергіі, стараешся і працуеш за нас, у прыватнасці, за мяне... Я ніколі не забуду тваёй працы, і, калі Бог мяне зберажэ, я ніколі цябе не пакіну ў крыўдзе. Але пра гэта не цяпер... Цяпер мы на нейкі час разлучыліся, і Бог ведае, калі мы ўбачымся зноў, бо цяпер вайна з усімі яе жахамі і неспадзяванасцямі. У кожным выпадку я спадзяюся вярнуцца зноў дадому і пажыць яшчэ ціхім сямейным жыццём. А цяпер я павінен сваёй працаю і крывёю заваёўваць умовы для такога жыцця. Я вельмі рады, што маю звесткі пра Ваню і наогул пра ўсе справы і навіны. Гэта проста перанесла мяне ў маю далёкую, дарагую і любімую Радзіму, да маіх родных і маёй сям’і. Мне здаецца, я быў нейкі час у Скорычах, бачыў і размаўляў з табою, сястрыца, пра нашы клопаты... Але вярнуся да рэчаіснасці. Я гэтымі днямі сённязаўтра ад’язджаю ў невядомы шлях, пра які мне як байцу Чырвонай Арміі нельга пісаць, а значыць, павінен памяняцца мой адрас. Ты ж ніяк гэтым не засмучайся — у кожнага свой лёс. Я сваім становішчам цалкам задаволены і ніяк не шкадую, што я не дома, хоць мне іншы раз і вельмі цяжка даводзіцца. Але я цярплівы... І таму я рашыўся ісці лепш у армію, чым заставацца на службе. Служба ж нікуды не ўцячэ — гэта па-першае, а падругое, такая служба і з такімі людзьмі, як ты ведаеш, у многа разоў горш за армейскую службу; ва ўсякім разе, калі я ўцалею і буду жывы, я буду меці вольныя рукі і атрымаю магчымасць уладкаваць сваё жыццё, як і мне, і ўсім нам будзе найлепш, каб ніхто не пакутаваў і не быў пакрыўджаны, а служба мяне звязала б па руках і нагах і, акрамя дрэннага, нічога б не прынесла. Праўда, тут ёсць вялікая рызыка за жыццё, але я з гэтым не лічуся, для мяне і для сям’і лепш рызыкаваць, чым свядома ўлазіць у балота... Ва ўсякім выпадку, яшчэ раз малю цябе, дарагая сястрыца, кінь усякую думку аб тым, што выйшла так, а не інакш, і не лічы гэта памылкаю... Нават калі я і не вярнуся, то і тады я нічога не губляю і шкадаваць мяне таксама няма чаго і няма асабліва каму. Так што самае галоўнае, што я магу табе сказаць, гэта — супакойся, не тужы, не нудзіся, а маліся і заўсёды мяне памятай, і гэта будзе лепей за ўсё і для цябе, і для мяне. Што да майго чырвонаармейскага жыцця, дык я табе нічога не магу сказаць, таму што не маю права. Калі ўбачымся — раскажу шмат. Я таксама задаволены, што Ваня ў нестраявой — гэта больш гарантыі яму вярнуцца дадому. Ён таксама не кепскі для цябе брат, а ў нечым намнога лепшы за мяне, — і ты заўсёды з ім прыйдзеш да згоды. Толькі б Бог паслаў яму здаровым перанесці гэту цяжкую ношу і вярнуцца дадому, а са мною як будзе, — ты толькі беражы ўсё, што па мне засталося. Бажку Шуры я напішу сёння. Рады яму і ўдзячны за пісьмо. Калі будзеш пісаць мне, напішы пра Рыжкоўскага Колю і Ганнінага Косцю, ці ёсць пра іх чуткі. Напішы таксама пра сад, пра ўраджай агарода, пра проса і сою — гэта мае любімыя сябры. Напішы, што ты зрабіла з адзеннем і збожжам, што было закапана, а таксама ці спакойна можаш спаць, ці ёсць там якія варожыя банды. Калі там спакойна, дык адзенне збяры і беражы, а таксама і ўсе іншыя рэчы. Ты пішаш, што чытала маё пісьмо са слязьмі на вачах — я таксама пісаў са слязьмі... але чаму, я і сам не скажу. Ды і не трэба гаварыць, лепш адчуць. А цяпер — прывітанне ўсім маім родным. Чакай маё наступнае пісьмо — я табе вышлю, як толькі... атрымаю новы адрас. 1 верасня я паслаў пісьмо А. Свірыду. Да пабачэння — твой брат ''Аляксандр''. [[Катэгорыя:Лісты Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1944 года]] l4bde252hq4xakc4k6nmvl23wz71bld 0 28707 84938 2022-08-07T11:57:55Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 336 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} Нядзеля, 17 верасня 1944 г. Дарагая сястрыца! Пішу табе г...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 336 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} Нядзеля, 17 верасня 1944 г. Дарагая сястрыца! Пішу табе гэтае пісьмо, ужо маючы свой пастаянны адрас. Не крыўдуй, што не пісаў, — не мая ў гэтым віна, але як толькі ёсць у мяне магчымасць, я ўсё ж пішу. Я пакуль жывы і здаро- вы, але кожную хвіліну можа быць са мною ўсялякае. Мне вельмі патрэбны фізічныя сілы і моцнае здароўе, але, як ты ведаеш, яны ў мяне слабыя, а таму мне крыху цяжкавата, ды буду мацавацца. У нас цяпер прымаразкі, так што кожную раніцу ляжыць белы іней. Як там у вас? Я думаю — таксама холадна і суха. Я табе 10 верасня выслаў пісьмо з Коўна, ты атрымала? Чакаю з нецярпеннем твайго пісьма. Калі атрымаеш, пастарайся як мага хутчэй адпісаць мне і паведаміць мне пра ўсе гаспадарчыя і іншыя клопаты. Асабліва мяне цікавіць Ваня, што і як з ім сталася. Ці піша ён табе, і як яму жывецца. Я думаю, яму павінна быць добра. Мяне таксама цікавіць твая фінансавая гаспадарка, ці маеш ты грошы і ці хопіць табе іх, каб разлічыцца з дзяржавай і на дамашнія патрэбы. Нашых скорыцкіх хлопцаў размеркавалі ў розныя роты, так што я застаўся адзін, але магу бачыць Гжэсевага Валодзю, Ваню Мацюшынавага і Мішу Анцуха. Прабач, што так мала пішу і дрэнна, — павер, што на перадавой больш і лепш не напішаш, ды, прызнацца, няма чаго і пісаць. Усё маё цяперашняе жыццё вельмі простае і яснае. Ты толькі не гаруй па мне, а калі трэба будзе забыць — дык пастарайся забыць хутка. Дрэнна, што не вывучыў добра швейную машыну, — былі выпадкі застацца на пасадзе краўца. А цяпер будзь жыва і здарова. Кланяйся родным. Пішы, што там у цябе ёсць, і старайся як найхутчэй даць адказ. Твой брат ''Аляксандр''. Мой адрас: дзеючая армія, п/п 36591 В, Мілюць Аляксандр М. [[Катэгорыя:Лісты Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1944 года]] aeb4y3fj7r1ojis1mpk2qa8rpy1t3aq 0 28708 84939 2022-08-07T11:58:53Z Nejurist 840 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 337 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} Франтавое, 26 верасня 1944 г. Дарагая сястрыца! Пішу таб...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Ліст | аўтар = Алесь Мілюць | год = 1944 | крыніца = [https://kamunikat.org/?pubid=25643 Скрыжалі памяці. Кніга другая] - с. 337 | арыгінал = | пераклад = | секцыя = | папярэдні = | наступны = }} Франтавое, 26 верасня 1944 г. Дарагая сястрыца! Пішу табе столькі, колькі дазваляюць мне абставіны майго жыцця, хоць душою я б хацеў гаварыць з табою дзень і ноч. Але што зробіш! Гэты час ужо мінуў і, як мне здаецца, мінуў беззваротна. Цяпер, пакуль я яшчэ жывы, падзялюся з табою хоць некалькімі думкамі, якія выплываюць з глыбіні маёй душы. Перш за ўсё я хачу табе перадаць свой душэўны стан — ён у вы- шэйшай ступені спакойны, і я ўжо свядома рашыўся на ўсё. Я стаў цяпер надзіва смелым — як і трэба байцу-чырвонаармей- цу, так што ты не паверыш, як я тут нічога не баюся, ніякіх бітваў і баявых страхаў. Чаму? Я і сам не скажу, можа, ужо прывык, а можа, у мяне зарадзілася баявая адвага, нешта ў гэтым родзе. Потым я нічога не шкадую — ні мінулага жыцця, ні іншага чаго: усё ўжо ў мяне скончана, я ўжо ад жыцця сваё атрымаў. Шкада толькі цябе як лепшай маёй роднай сястры, але нічога не зробіш — такая ўжо доля. Я толькі хачу, каб ты па мне не тужыла, не ўбівалася і не плакала. Гэта табе пашкодзіць, а мне нічога не дапаможа. Ты цяпер засталася круглаю сіратою, у сэнсе сямейным, але малю Бога за Ваню, можа, ён вернецца, і аб тваім шчасці. Ва ўсякім выпадку, уладжвайся сама як мага лепей. Па гаспадарцы табе адной будзе цяжка, але займайся рукадзеллем, і ты будзеш жыць добра. Са сваімі сёстрамі і наогул са сваімі роднымі старайся жыць як можна лепш, гэта табе не пашкодзіць. Усе гаспадарчыя рэчы і прылады зберагай на ўсякі выпадак, а потым дзявай куды хочаш. Калі маеш магчымасць, сышчы колы ў Бубноўскага, схадзі з Барысавым Уладзікам, дай барыша, але колы вярні хоць і не акутыя. Садзік таксама беражы, як і мяне, — гэта маё лепшае дзецішча, беражы таксама і сеянцы — грушкі і вінаград, яны спатрэбяцца мне, калі я вярнуся. Што да ўсіх дробных рэчаў, то захоўвай іх да нашага вяртання, а калі трэба будзе, дык ты з імі знойдзеш, што рабіць. Калі ў цябе не будзе каровы, трымай болей птушак і трусоў, яны цябе забяспечаць тлушчам. Сеяць жыта сей, колькі зможаш, з нас хопіць хлеба. Бульбу выкапай і пакладзі ў капцы. Захавай гародніну і насенне ў агародзіку — спатрэбяцца. Яшчэ дазволь даць табе некалькі ўказанняў адносна гаспа- даркі. У першую чаргу — каб усё было на сваім месцы, каб нічога не псавалася на дажджы, збяры агароднае насенне і на- сенне соі. Як будуць замаразкі, папрасі каго-небудзь, калі самой будзе не пад сілу, і абвяжы сад, прыкрый вінаград і ружу белую з шалфеем. Адным словам, рабі так, як і мы рабілі ўсе разам. Захавай таксама трусоў, а шкурачкі аддай каму-небудзь на выраб, пашыеш сабе целагрэйку. Гэта я бачыў у свайго афіцэра — вельмі цёплая і лёгкая. Трусіную шэрсць пастарайся абавязкова спрасці і пусці яе ў ход. Купі абавязкова насценны каляндар, каб, калі мы вернемся, мелі яго ў сябе. Я яшчэ нічога не ведаю пра Ваню, але я чакаю з дня на дзень ад цябе пісьма і тады буду ведаць што-небудзь і пра яго. А цяпер перадавай прывітанне і самыя лепшыя пажаданні нашым сваякам — Тамашкевічавым, Сузікавым і Зарэцкім, папрасі ў іх прабачэння, што я ім не пішу. Няхай яны ведаюць, што мне гэта немагчыма, што я рэдка маю шчаслівую хвіліну, калі магу ўзяць аловак і паперу, няхай яны гэта зразумеюць і тады мне прабачаць. Перадавай прывітанне нашым суседзям. Я думаў табе выслаць 60 рублёў, але, параіўшыся са сваім камандзірам, рашыў пакінуць іх пры сабе. Так што да пабачэння. Твой брат ''Аляксандр''. П/п № 36591 В, Мілюць Аляксандр Макаравіч. [[Катэгорыя:Лісты Алеся Мілюця]] [[Катэгорыя:Творы 1944 года]] e7g1oftv5kyv5o3zha8z9v4f2jdn1wl