Полска квитнет лациною…

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="be">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікікрыніцы</sitename>
    <dbname>bewikisource</dbname>
    <base>https://be.wikisource.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мультымедыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Адмысловае</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Размовы</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Размовы з удзельнікам</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікікрыніцы</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Размовы пра Вікікрыніцы</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Размовы пра файл</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Размовы пра MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблон</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Размовы пра шаблон</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Даведка</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Размовы пра даведку</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Размовы пра катэгорыю</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Аўтар</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Размовы пра аўтара</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Старонка</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Размовы пра старонку</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">Індэкс</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">Размовы пра індэкс</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Размовы пра модуль</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Полска квитнет лациною…</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1061</id>
    <revision>
      <id>88531</id>
      <parentid>88527</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:10:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2396" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною…
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Верш
 | дата      = 22 жніўня 1621 году
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}
[[File:Paszkiewicz Polska kwitniet łacinoju 1621.jpg|thumb|200px|Аўтограф верша «Полска квітнет лаціною…».]]

Аўтограф паэт пакінуў на старонках рукапісу Літоўскага Статута 1529 года, с. 28.

* [[Полска квитнет лациною… (1621)|Полска квитнетъ лациною…]] // {{Fine|Слуцкі сьпіс [[Статут ВКЛ (1529)|Статуту ВКЛ]]. Вільня, 1529}}
* [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842/Полска квитнетъ Лациною|Полска квітнетъ Лациною]] / {{Fine|пад рэд. ''А. Лісоўскага'' [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842]]. Вильно, 1842}}
* [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квітнетъ лациною|Полска квітнетъ лациною]] / {{Fine|падаў ''[[Аўтар:Язэп Лёсік|Я. Л.]] [[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною|Полска квитнет лациною…]] // {{Fine|''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1958}}
== Глядзіце таксама ==
* [http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Polska_kwitnie_łaciną...&amp;useskin=monobook Polska kwitnie łaciną…] (Polski)

[[Катэгорыя:Вершы Яна Казіміра Пашкевіча]]
[[Катэгорыя:Вершы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>0mjf3cq9i8fa6gy9n94wctqt8y7u8gm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88539</id>
      <parentid>88531</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:19:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2396" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною…
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Верш
 | дата      = 22 жніўня 1621 году
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}
[[File:Paszkiewicz Polska kwitniet łacinoju 1621.jpg|thumb|200px|Аўтограф верша «Полска квітнет лаціною…».]]

Аўтограф паэт пакінуў на старонках рукапісу Літоўскага Статута 1529 года, с. 28.

* [[Полска квитнет лациною… (1621)|Полска квитнетъ лациною…]] // {{Fine|Слуцкі сьпіс [[Статут ВКЛ (1529)|Статуту ВКЛ]]. Вільня, 1529}}
* [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842/Полска квитнетъ Лациною|Полска квітнетъ Лациною]] / {{Fine|пад рэд. ''А. Лісоўскага'' [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842]]. Вильно, 1842}}
* [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною|Полска квитнетъ лациною]] / {{Fine|падаў ''[[Аўтар:Язэп Лёсік|Я. Л.]] [[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною|Полска квитнет лациною…]] // {{Fine|''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1958}}
== Глядзіце таксама ==
* [http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Polska_kwitnie_łaciną...&amp;useskin=monobook Polska kwitnie łaciną…] (Polski)

[[Катэгорыя:Вершы Яна Казіміра Пашкевіча]]
[[Катэгорыя:Вершы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>a4qzew0ki1rwwzev6uix705qa86qo4j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88545</id>
      <parentid>88539</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:31:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2396" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною…
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Верш
 | дата      = 22 жніўня 1621 году
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}
[[File:Paszkiewicz Polska kwitniet łacinoju 1621.jpg|thumb|200px|Аўтограф верша «Полска квітнет лаціною…».]]

Аўтограф паэт пакінуў на старонках рукапісу Літоўскага Статута 1529 года, с. 28.

* [[Полска квитнет лациною… (1621)|Полска квитнетъ лациною…]] // {{Fine|Слуцкі сьпіс [[Статут ВКЛ (1529)|Статуту ВКЛ]]. Вільня, 1529}}
* [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842/Полска квитнетъ Лациною|Полска квитнетъ Лациною]] / {{Fine|пад рэд. ''А. Лісоўскага'' [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842]]. Вильно, 1842}}
* [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною|Полска квитнетъ лациною]] / {{Fine|падаў ''[[Аўтар:Язэп Лёсік|Я. Л.]] [[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною|Полска квитнет лациною…]] // {{Fine|''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1958}}
== Глядзіце таксама ==
* [http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Polska_kwitnie_łaciną...&amp;useskin=monobook Polska kwitnie łaciną…] (Polski)

[[Катэгорыя:Вершы Яна Казіміра Пашкевіча]]
[[Катэгорыя:Вершы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>kk2byc49ba20e8c53gv2ij9azmcp93r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88546</id>
      <parentid>88545</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:31:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2397" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною…
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Верш
 | дата      = 22 жніўня 1621 году
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}
[[File:Paszkiewicz Polska kwitniet łacinoju 1621.jpg|thumb|200px|Аўтограф верша «Полска квітнет лаціною…».]]

Аўтограф паэт пакінуў на старонках рукапісу Літоўскага Статута 1529 года, с. 28.

* [[Полска квитнет лациною… (1621)|Полска квитнетъ лациною…]] // {{Fine|Слуцкі сьпіс [[Статут ВКЛ (1529)|Статуту ВКЛ]]. Вільня, 1529}}
* [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842/Полска квитнетъ Лациною|Полска квитнетъ Лациною]] / {{Fine|пад рэд. ''А. Лісоўскага''. [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842]]. Вильно, 1842}}
* [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною|Полска квитнетъ лациною]] / {{Fine|падаў ''[[Аўтар:Язэп Лёсік|Я. Л.]] [[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною|Полска квитнет лациною…]] // {{Fine|''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1958}}
== Глядзіце таксама ==
* [http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Polska_kwitnie_łaciną...&amp;useskin=monobook Polska kwitnie łaciną…] (Polski)

[[Катэгорыя:Вершы Яна Казіміра Пашкевіча]]
[[Катэгорыя:Вершы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>3n64z4n4d417i9v2vd0zxaj1gws0g62</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88574</id>
      <parentid>88546</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:51:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2314" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною…
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Верш
 | дата      = 22 жніўня 1621 году
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}
[[File:Paszkiewicz Polska kwitniet łacinoju 1621.jpg|thumb|200px|Аўтограф верша «Полска квітнет лаціною…».]]

Аўтограф паэт пакінуў на старонках рукапісу Літоўскага Статута 1529 года, с. 28.

* [[Полска квитнет лациною… (1621)|Полска квитнетъ лациною…]] // {{Fine|Слуцкі сьпіс [[Статут ВКЛ (1529)|Статуту ВКЛ]]. Вільня, 1529}}
* [[Полска квитнетъ Лациною (1842)|Полска квитнетъ Лациною]] / {{Fine|пад рэд. ''А. Лісоўскага''. Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842. Вильно, 1842}}
* [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною|Полска квитнетъ лациною]] / {{Fine|падаў ''[[Аўтар:Язэп Лёсік|Я. Л.]] [[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною|Полска квитнет лациною…]] // {{Fine|''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1958}}
== Глядзіце таксама ==
* [http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Polska_kwitnie_łaciną...&amp;useskin=monobook Polska kwitnie łaciną…] (Polski)

[[Катэгорыя:Вершы Яна Казіміра Пашкевіча]]
[[Катэгорыя:Вершы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>6rkq2k4gbjwrj72g3776rwec0ibjb4c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88576</id>
      <parentid>88574</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:53:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2326" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною…
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Верш
 | дата      = 22 жніўня 1621 году
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}
[[File:Paszkiewicz Polska kwitniet łacinoju 1621.jpg|thumb|200px|Аўтограф верша «Полска квітнет лаціною…».]]

Аўтограф паэт пакінуў на старонках рукапісу Літоўскага Статута 1529 года, с. 28.

* [[Полска квитнет лациною… (1621)|Полска квитнетъ лациною…]] // {{Fine|Слуцкі сьпіс [[Статут ВКЛ (1529)|Статуту ВКЛ]]. Вільня, 1529}}
* [[Полска квитнетъ Лациною… (1842)|Полска квитнетъ Лациною…]] / {{Fine|пад рэд. ''А. Лісоўскага''. Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842. Вильно, 1842}}
* [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною…|Полска квитнетъ лациною…]] / {{Fine|падаў ''[[Аўтар:Язэп Лёсік|Я. Л.]] [[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною|Полска квитнет лациною…]] // {{Fine|''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1958}}
== Глядзіце таксама ==
* [http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Polska_kwitnie_łaciną...&amp;useskin=monobook Polska kwitnie łaciną…] (Polski)

[[Катэгорыя:Вершы Яна Казіміра Пашкевіча]]
[[Катэгорыя:Вершы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>p3g78b0oed4rddk1wvp490yekjvlivl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88579</id>
      <parentid>88576</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:54:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2329" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною…
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Верш
 | дата      = 22 жніўня 1621 году
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}
[[File:Paszkiewicz Polska kwitniet łacinoju 1621.jpg|thumb|200px|Аўтограф верша «Полска квітнет лаціною…».]]

Аўтограф паэт пакінуў на старонках рукапісу Літоўскага Статута 1529 года, с. 28.

* [[Полска квитнет лациною… (1621)|Полска квитнетъ лациною…]] // {{Fine|Слуцкі сьпіс [[Статут ВКЛ (1529)|Статуту ВКЛ]]. Вільня, 1529}}
* [[Полска квитнетъ Лациною… (1842)|Полска квитнетъ Лациною…]] / {{Fine|пад рэд. ''А. Лісоўскага''. Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842. Вильно, 1842}}
* [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною…|Полска квитнетъ лациною…]] / {{Fine|падаў ''[[Аўтар:Язэп Лёсік|Я. Л.]] [[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною…|Полска квитнет лациною…]] // {{Fine|''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]. Мінск: Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1958}}
== Глядзіце таксама ==
* [http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Polska_kwitnie_łaciną...&amp;useskin=monobook Polska kwitnie łaciną…] (Polski)

[[Катэгорыя:Вершы Яна Казіміра Пашкевіча]]
[[Катэгорыя:Вершы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>d3z0qi52jbks03m13yu4dcwphs6s237</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Макар Краўцоў</title>
    <ns>102</ns>
    <id>1608</id>
    <revision>
      <id>88643</id>
      <parentid>88496</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:45:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Паэзія */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8960" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Краўцоў
| Імёны                   =Макар
| Першая літара прозвішча =К
| Варыянты імёнаў         =Дзын-Дзылін, Звончык, Макар, Язэп Светазар, Picolo, Smreczyński; сапр. Мака́р Мацве́евіч Касцевіч (Косцевіч)
| Апісанне                =беларускі паэт, публіцыст, перакладчык
| Іншае                   =
| ДН                      =1891
| Месца нараджэння        =18 жніўня 1891, Баброўня, цяпер Гродзенскі раён, Гродзенская вобласць, Беларусь
| ДС                      =пасля 1939
| Месца смерці            =
| Выява                   =Makar_Kraŭcoŭ.jpg
| Вікіпедыя               =be:Макар Краўцоў
| Вікіпедыя2              =be-x-old:Макар Краўцоў
| Вікіцытатнік            =
| Вікісховішча            =
| Вікіліўр                =
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               = Макар Краўцоў
| Google                  =
}}

== Бібліяграфія ==

== Творы ==
{{All works‎}}

=== Паэзія ===
* [[Што будзе? (Краўцоў)]]
* [[Успамін (Краўцоў)]]
* [[Здалёк]]
* [[Мы знаем Бацькаўшчыны горо…]]
* [[Памяці Максіма Багдановіча (Краўцоў)]]
* [[Сон (Краўцоў)|Сон]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 9 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/20-21|№20-21]]}}
* [[Бяда (Краўцоў)|Бяда]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Наша доля (Краўцоў)|Наша доля]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Лета (Краўцоў)|Лето]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 6 ліпня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/25|№25]]}}
* [[Пад восень (Краўцоў)|Пад восень]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 15 верасьня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/31|№31]]}}
* [[Гэй, разлятайцеся, хмары кудлатыя]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 4 жніўня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/27|№27]]}}
* [[Дзе? (Краўцоў|Дзе?]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 22 верасьня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/32|№32]]}}
* [[Да нядолі (Краўцоў)]]
* [[Ваяцкі гымн]] (1919)
* [[Паварот да Горадна (Краўцоў)]]
* [[Элегія (Краўцоў)]] (1918)
* [[Раманс (Краўцоў)]] (1918)
* [[Да матулі]] (1920)
* [[На чужыне (Краўцоў)|На чужыне]] (1921)
* [[Беларускім гімназісткам‎]] (1926)
* [[Песьня аб донне Інэзе]] (1927)
* [[Майму сінэдрыёну]] (1927)

=== Проза ===
* [[Жахі сноў]]
* [[Голад]]
*[[Чад самагубства]] // {{fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/26|№26]]}}

=== Пераклады ===
* «[[Запаведзь (Шаўчэнка/Краўцоў)]]» (1918)
* «[[Разрытая магіла (Шаўчэнка/Краўцоў)]]» (1918)
* [[Мне аднакова ўсё, ці буду… (Шаўчэнка/Краўцоў)]]
* «[[Алеся (Купрын/Краўцоў)]]» (1919)
* «[[Цёмна й глуха ўсюдых, - людзі! (Міцкевіч/Краўцоў)]]» (1923)
* «[[Мцыры (Лермантаў/Краўцоў)]]» (1924) [http://www.prajdzisvet.org/text/404 тэкст]
* «[[Расказы аб вялікіх падзеях розных часоў і народаў (Рубакін/Краўцоў)]]» (1924)
* «[[Дэман (Лермантаў/Краўцоў)]]» (1926) [http://www.prajdzisvet.org/text/404 тэкст]
* «[[Бартэк-пераможнік (Сянкевіч/Краўцоў)]]» (1926)
* «[[Чалавек (Горкі/Краўцоў)]]» (1927)
* «[[Сьляпы музыка (Караленка/Краўцоў)]]» (1928)
* «[[Прынц і жабрак (Твэн/Краўцоў)]]» (1928)
* «[[Для дзяцей (Талстой/Краўцоў)]]» (1928)
* «[[Тарас Бульба (Гогаль/Краўцоў)]]» (1929)

=== Крытыка ===
*[[Новы Багдановіч. (Літэратурны нарыс)]]
*[[Алесь Гарун (Краўцоў)]]
*[[Аб аднэй драме або адкрытае пісьмо да беларускіх пісьменьнікаў]] (1921)
*[[«Maja Lira» K. Swajaka]]
*[[Паэтыцкая творчасьць Янкі Купалы]] (1926)
*[[Поэтыцкая творчасьць Натальлі Арсеньневай. (Крытычны нарыс)]] (1926)
*[[Канстанцыя Буйло, як імпрэсыяністка. (Крытычны нарыс)]]
*[[Ядвігін Ш. (Краўцоў)]] (1927)
*[[Байкі (па Крылову і інш.). — Б. Друцкага]] (1927)
*[[З выдавецкай нівы]] (1936)

=== Публіцыстыка ===
* [[Рашучы акт]] (1918)
* [[Наш голас]] (1919)
* [[Політычная нясьпеласьць]] (1919)
* [[«Дыктатура пролетарыяту» на Беларусі]] (1919)
* [[Як ня кінь, то ўсё клін]] (1919)
* [[Соцыяль-дэмократыя і нацыянальнае гаспадарства]] (1919)
* [[Разгон]] (1920)
* [[Час — найлепшае лякарства]] (1921)
* [[Час аб’яднаці сілы]] (1921)
* [[Пачынаюць разумець]] (1921)
* [[Праваслаўная царква на Беларусі]] (1921)
* [[Верма ў сваю школу]] (1921)
* [[Па сьлізкай дарозе]] (1921)
* [[Год разьдзелу]] (1922)
* [[Аб перакладах на беларускую мову]] (1924)
* [[Трымаймася родных назоваў!]] (1927)
* [[Некалькі словаў да братоў-пісьменьнікаў]] (1927)
* [[Гражданка — наша нацыянальная азбука]] (1927)
* [[Літэратурныя нататкі]] (1927)
* [[Валакаднікі]] (1927)
* [[Пясьняр хараства і адраджэньня]] (1927)
* [[Петра Антонавіч Крэчэўскі]] (1937)
* [[20 гадоў назад (Успамін пра Усебеларускі зьезд 1917 г.)]] (1938)

=== Фельетоны ===
* [[Рэзультат аднэй... легэнды]] (1921)
* [[Канец кар'еры]] (1921)
* [[Павестка і інш.]] (1921)
* [[Слоўная анархія]] (1921)
* [[Мае проекты]] (1921)
* [[Тэлеграмы за 1-е красавіка]] (1921)
* [[Што выгадней?]] (1922)

=== Гістарычныя работы ===
* [[Ўсебеларускі Зьезд 1917 г.]] (1920)
* [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]] (1921)
=== Лісты ===
* [[Ліст да рэдакцыі (Краўцоў)]]
=== Мемуары ===
* [[Мае успаміны аб Івану Луцкевічу]] (1919)
* [[Сумныя ўспаміны]] (1921)
* [[Кс. Аляксандар Астрамовіч]] (1921)
* [[Алесь Гарун (Успамін у 20-я ўгодкі з дня яго нараджэньня)]] (1927)
* [[Мае ўспаміны аб Жылцы]] (1935)
* [[Памяць аб праф. Карскім]] (1936)

== Спасылкі ==

{{PD-olf-70}}

{{АП|ГОД=1939||Wikilivres=}}

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Публіцысты]]
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
[[Катэгорыя:Беларускія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>3od0m3tkwk97k6umkm8m5my00m09bpy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88646</id>
      <parentid>88643</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:51:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Паэзія */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9196" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Краўцоў
| Імёны                   =Макар
| Першая літара прозвішча =К
| Варыянты імёнаў         =Дзын-Дзылін, Звончык, Макар, Язэп Светазар, Picolo, Smreczyński; сапр. Мака́р Мацве́евіч Касцевіч (Косцевіч)
| Апісанне                =беларускі паэт, публіцыст, перакладчык
| Іншае                   =
| ДН                      =1891
| Месца нараджэння        =18 жніўня 1891, Баброўня, цяпер Гродзенскі раён, Гродзенская вобласць, Беларусь
| ДС                      =пасля 1939
| Месца смерці            =
| Выява                   =Makar_Kraŭcoŭ.jpg
| Вікіпедыя               =be:Макар Краўцоў
| Вікіпедыя2              =be-x-old:Макар Краўцоў
| Вікіцытатнік            =
| Вікісховішча            =
| Вікіліўр                =
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               = Макар Краўцоў
| Google                  =
}}

== Бібліяграфія ==

== Творы ==
{{All works‎}}

=== Паэзія ===
* [[Што будзе? (Краўцоў)]]
* [[Успамін (Краўцоў)]]
* [[Здалёк]]
* [[Мы знаем Бацькаўшчыны горо…]]
* [[Памяці Максіма Багдановіча (Краўцоў)|Памяці Максіма Багдановіча]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 26 мая 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/19|№19]]}}
* [[Сон (Краўцоў)|Сон]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 9 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/20-21|№20-21]]}}
* [[Бяда (Краўцоў)|Бяда]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Наша доля (Краўцоў)|Наша доля]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Лета (Краўцоў)|Лето]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 6 ліпня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/25|№25]]}}
* [[Пад восень (Краўцоў)|Пад восень]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 15 верасьня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/31|№31]]}}
* [[Гэй, разлятайцеся, хмары кудлатыя]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 4 жніўня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/27|№27]]}}
* [[Дзе? (Краўцоў|Дзе?]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 22 верасьня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/32|№32]]}}
* [[Да нядолі (Краўцоў)]]
* [[Ваяцкі гымн]] (1919)
* [[Паварот да Горадна (Краўцоў)]]
* [[Элегія (Краўцоў)]] (1918)
* [[Раманс (Краўцоў)]] (1918)
* [[Да матулі]] (1920)
* [[На чужыне (Краўцоў)|На чужыне]] (1921)
* [[Беларускім гімназісткам‎]] (1926)
* [[Песьня аб донне Інэзе]] (1927)
* [[Майму сінэдрыёну]] (1927)

=== Проза ===
* [[Жахі сноў]]
* [[Голад]]
*[[Чад самагубства]] // {{fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/26|№26]]}}

=== Пераклады ===
* «[[Запаведзь (Шаўчэнка/Краўцоў)]]» (1918)
* «[[Разрытая магіла (Шаўчэнка/Краўцоў)]]» (1918)
* [[Мне аднакова ўсё, ці буду… (Шаўчэнка/Краўцоў)]]
* «[[Алеся (Купрын/Краўцоў)]]» (1919)
* «[[Цёмна й глуха ўсюдых, - людзі! (Міцкевіч/Краўцоў)]]» (1923)
* «[[Мцыры (Лермантаў/Краўцоў)]]» (1924) [http://www.prajdzisvet.org/text/404 тэкст]
* «[[Расказы аб вялікіх падзеях розных часоў і народаў (Рубакін/Краўцоў)]]» (1924)
* «[[Дэман (Лермантаў/Краўцоў)]]» (1926) [http://www.prajdzisvet.org/text/404 тэкст]
* «[[Бартэк-пераможнік (Сянкевіч/Краўцоў)]]» (1926)
* «[[Чалавек (Горкі/Краўцоў)]]» (1927)
* «[[Сьляпы музыка (Караленка/Краўцоў)]]» (1928)
* «[[Прынц і жабрак (Твэн/Краўцоў)]]» (1928)
* «[[Для дзяцей (Талстой/Краўцоў)]]» (1928)
* «[[Тарас Бульба (Гогаль/Краўцоў)]]» (1929)

=== Крытыка ===
*[[Новы Багдановіч. (Літэратурны нарыс)]]
*[[Алесь Гарун (Краўцоў)]]
*[[Аб аднэй драме або адкрытае пісьмо да беларускіх пісьменьнікаў]] (1921)
*[[«Maja Lira» K. Swajaka]]
*[[Паэтыцкая творчасьць Янкі Купалы]] (1926)
*[[Поэтыцкая творчасьць Натальлі Арсеньневай. (Крытычны нарыс)]] (1926)
*[[Канстанцыя Буйло, як імпрэсыяністка. (Крытычны нарыс)]]
*[[Ядвігін Ш. (Краўцоў)]] (1927)
*[[Байкі (па Крылову і інш.). — Б. Друцкага]] (1927)
*[[З выдавецкай нівы]] (1936)

=== Публіцыстыка ===
* [[Рашучы акт]] (1918)
* [[Наш голас]] (1919)
* [[Політычная нясьпеласьць]] (1919)
* [[«Дыктатура пролетарыяту» на Беларусі]] (1919)
* [[Як ня кінь, то ўсё клін]] (1919)
* [[Соцыяль-дэмократыя і нацыянальнае гаспадарства]] (1919)
* [[Разгон]] (1920)
* [[Час — найлепшае лякарства]] (1921)
* [[Час аб’яднаці сілы]] (1921)
* [[Пачынаюць разумець]] (1921)
* [[Праваслаўная царква на Беларусі]] (1921)
* [[Верма ў сваю школу]] (1921)
* [[Па сьлізкай дарозе]] (1921)
* [[Год разьдзелу]] (1922)
* [[Аб перакладах на беларускую мову]] (1924)
* [[Трымаймася родных назоваў!]] (1927)
* [[Некалькі словаў да братоў-пісьменьнікаў]] (1927)
* [[Гражданка — наша нацыянальная азбука]] (1927)
* [[Літэратурныя нататкі]] (1927)
* [[Валакаднікі]] (1927)
* [[Пясьняр хараства і адраджэньня]] (1927)
* [[Петра Антонавіч Крэчэўскі]] (1937)
* [[20 гадоў назад (Успамін пра Усебеларускі зьезд 1917 г.)]] (1938)

=== Фельетоны ===
* [[Рэзультат аднэй... легэнды]] (1921)
* [[Канец кар'еры]] (1921)
* [[Павестка і інш.]] (1921)
* [[Слоўная анархія]] (1921)
* [[Мае проекты]] (1921)
* [[Тэлеграмы за 1-е красавіка]] (1921)
* [[Што выгадней?]] (1922)

=== Гістарычныя работы ===
* [[Ўсебеларускі Зьезд 1917 г.]] (1920)
* [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]] (1921)
=== Лісты ===
* [[Ліст да рэдакцыі (Краўцоў)]]
=== Мемуары ===
* [[Мае успаміны аб Івану Луцкевічу]] (1919)
* [[Сумныя ўспаміны]] (1921)
* [[Кс. Аляксандар Астрамовіч]] (1921)
* [[Алесь Гарун (Успамін у 20-я ўгодкі з дня яго нараджэньня)]] (1927)
* [[Мае ўспаміны аб Жылцы]] (1935)
* [[Памяць аб праф. Карскім]] (1936)

== Спасылкі ==

{{PD-olf-70}}

{{АП|ГОД=1939||Wikilivres=}}

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Публіцысты]]
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
[[Катэгорыя:Беларускія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>1f7w5t8saa0sdmnhin1obdu1ks9ir96</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Мітрафан Доўнар-Запольскі</title>
    <ns>102</ns>
    <id>7615</id>
    <revision>
      <id>88648</id>
      <parentid>88404</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:54:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2713" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Доўнар-Запольскі
| Імёны                   =Мітрафан
| Першая літара прозвішча =Д
| Варыянты імёнаў         =
| Апісанне                =
| Іншае                   =
| ДН                      =14 чэрвеня 1867
| Месца нараджэння        =Рэчыца, Рэчыцкі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя
| ДС                      =30 верасьня 1934
| Месца смерці            =Масква, СССР
| Выява                   =Mitrofan Dovnar-Zapol'skiy.jpg
| Вікіпедыя               =:be:Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі
| Вікіпедыя2              =:be-x-old:Мітрафан Доўнар-Запольскі
| Вікіцытатнік            =Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі
| Вікісховішча            =Category:Mitrafan Doŭnar-Zapoĺski
| Вікіліўр                =
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               = Мітрафан Доўнар-Запольскі
| Google                  =
}}

== Творы ==
{{All works‎}}
* [[Лёсы зроблены!]] (1918)
* [[К пытанню аб найменні дзяржаўных установаў]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 26 мая 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/19|№19]]}}
* [[Асновы дзяржаўнасці Беларусі]]
* [[Федэралізацыя ці цэнтралізацыя]] (1925)
* [[Соцыяльна-экономічная структура Літоўска-Беларускае дзяржавы ў XVI — XVIII сталецьцях]] (1927)
* [[Да юбілею беларускага кнігадруку (гістарычная даведка)]] (1927)
===Лісты===
* [[Да паноў Рады Беларускае Рэчы Пасполітай]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 18 жніўня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/29|№29]]}}

[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Публіцысты]]
[[Катэгорыя:Этнографы]]
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>8tck7cdjhfj3r41jkyouxulgma8r50q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кароткая гісторыя Беларусі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8919</id>
    <revision>
      <id>88549</id>
      <parentid>85734</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:50:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1104" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Кароткая гісторыя Беларусі
 | аўтар     = Вацлаў Ластоўскі
 | секцыя    = Падручнік
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | дата      = 1910 год
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910

[[Катэгорыя:Гістарычныя працы Вацлава Ластоўскага]]
[[Катэгорыя:Навукова-папулярная літаратура‎]]
[[Катэгорыя:Падручнікі гісторыі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]]</text>
      <sha1>gjo2dbviyl9ycb82uzih3zfplxs7277</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Страцім-лебедзь</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9778</id>
    <revision>
      <id>88647</id>
      <parentid>24523</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:53:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="828" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Страцім-лебедзь
 | аўтар     = Максім Багдановіч
 | секцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
 | дата      = 1916 год
}}

* [[Вольная Беларусь (газета)/1918/19/Страц|Страцім-лебедзь]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 26 мая 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/19|№19]]}}

[[Катэгорыя:Вершы Максіма Багдановіча]]
[[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]]</text>
      <sha1>a71fhq96lwgbj2fhhkfw2ptwbwgnzpl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Пётра Крачэўскі</title>
    <ns>102</ns>
    <id>10972</id>
    <revision>
      <id>88645</id>
      <parentid>62791</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:48:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вершы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3675" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
|Імёны            = Пётра Антонавіч
|Прозвішча        = Крачэўскі
|Варыянты імёнаў  = 1 — Пётр, Пятро&lt;br&gt;2 — Крэчэўскі, Крэчаўскі
|Выява            = Piotr Krečeŭski. Пётр Крэчэўскі.jpg
|ДН               = 7 жніўня 1879
|Месца нараджэння = в. Дубна Гарадзенскага павету і губэрні, Расейская імперыя
|ДС               = 8 сакавіка 1928
|Месца смерці     = Прага, Чэхаславаччына
|Апісанне         = палітык
|Іншае            = 
|Вікіпедыя        = Пётр Антонавіч Крачэўскі
|Вікіпедыя2       = Пётра Крачэўскі
|Вікіцытатнік     = Пётра Крачэўскі
|Вікісховішча     = Category:Piotr Kračeŭski
|Катэгорыя        = Пётра Крачэўскі
|Першая літара прозвішча = К
}}

{{All works‎}}
==Вершы==
*[[Стварэнне бусла]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 9 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/20-21|№20-21]]}}
*[[Беларускаму народу]]
*[[Кніга (Крэчэўскі)|Кніга]]
*[[Мурашнік]]
*[[Рэха]]
*[[Таемная смага]]
*[[Творчасьць]]
*[[Мана]]
...
===Пераклады===
*[[Агульна-Славянскі гімн]]
*[[Чэскі нацыянальны гімн]]
*[[Славацкі нацыянальны гімн]]

== Драмы ==
*[[Здрада]]
*[[Рагнеда]]
==Публіцыстыка==
*[[Вітаю Усебеларускі з’езд...]]
*[[С. Худаўцы Магілёўскай губ. 29 лістапада 1917 года]]
*[[Уражанні]]
*[[Беларускае самавызначэнне]]
*[[Беларусь у мінулым і сучасным]]
*[[Гісторыя беларускай кнігі]]
*[[Скарына і незалежнасьць]]
*[[Мандаты БНР]]

==Лісты==
*[[Ліст Пётры Крачэўскага да Вацлава Ластоўскага (24 траўня 1920)|Ліст да Вацлава Ластоўскага]] (24 траўня 1920)
*[[Ліст Пётры Крачэўскага да Вацлава Ластоўскага (2 жніўня 1920)|Ліст да Вацлава Ластоўскага]] (2 жніўня 1920)

===Лісты да аўтара===
*[[Ліст Вацлава Ластоўскага да Пётры Крачэўскага (20 красавіка 1923)|Ліст]] [[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлава Ластоўскага]] (20 красавіка 1920)
*[[Ліст Вацлава Ластоўскага да Пётры Крачэўскага (8 траўня 1920)|Ліст]] Вацлава Ластоўскага (8 траўня 1920)

==Гл. таксама==
*[[Петра Антонавіч Крэчэўскі]]

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Публіцысты]]
[[Катэгорыя:Беларуская сацыялістычная грамада]]
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
[[Катэгорыя:Беларуская партыя сацыялістаў-федэралістаў]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>mgitkg0gg4rnlt1i4b28vz3mou6pwue</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прамова Мялешкі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12045</id>
    <revision>
      <id>88550</id>
      <parentid>68497</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:51:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1655" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Проза
 | крыніца   = Анталогія даўняй беларускай літаратуры: XI — першая палова XVIII стагоддзя / НАН Беларусі, Ін-т літ. імя Я. Купалы; Падрыхт. А. І. Богдан і інш. Навук. рэд. В. А. Чамярыцкі — Мн.: Бел. навука, 2003. — 1015 с. ISBN 985-08-0571-4 — стар. 674—677, 981—982
 | дата      = 20—30-я гады XVII стагодзьдзя
 | анатацыі  = 
}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Прамова Мялешкі|Прамова Мялешкі]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910}}
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)/Прамова Мялешкі|Прамова Мялешкі]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Проза на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>g5pdd6g6nmk9oltsw9acyhkqk7seds2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88552</id>
      <parentid>88550</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:53:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1609" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Проза
 | крыніца   = Анталогія даўняй беларускай літаратуры: XI — першая палова XVIII стагоддзя / НАН Беларусі, Ін-т літ. імя Я. Купалы; Падрыхт. А. І. Богдан і інш. Навук. рэд. В. А. Чамярыцкі — Мн.: Бел. навука, 2003. — 1015 с. ISBN 985-08-0571-4 — стар. 674—677, 981—982
 | дата      = 20—30-я гады XVII стагодзьдзя
 | анатацыі  = 
}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Прамова Мялешкі|Прамова Мялешкі]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Власт]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910}}
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)/Прамова Мялешкі|Прамова Мялешкі]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Włast]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Проза на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>ayuyaww2whl6logkvsz6t6pris4eqr3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88567</id>
      <parentid>88552</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:44:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1296" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Проза
 | крыніца   = 
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Прамова Мялешкі|Прамова Мялешкі]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Власт]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910}}
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)/Прамова Мялешкі|Прамова Мялешкі]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Włast]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Проза на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>sbseph5qh35rkt106wn871x7b6iqqvy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88570</id>
      <parentid>88567</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:47:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1284" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Проза
 | крыніца   = 
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Прамова Мялешкі|Прамова Мялешкі]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Власт]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910}}
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)/Прамова Мялешкі|Pramowa Mialeški]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Włast]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Проза на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>r9p4m3ksnhhoqlkvyaewaj63osuvrww</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88617</id>
      <parentid>88570</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T09:53:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1306" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Проза
 | крыніца   = 
 | анатацыі  = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах.
}}{{Вікіпэдыя}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Прамова Мялешкі|Прамова Мялешкі]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Власт]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910}}
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)/Прамова Мялешкі|Pramowa Mialeški]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Włast]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Проза на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>ertb1jvz7ucicpep03jc70mnlbo5uoo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ліст да Абуховіча</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12046</id>
    <revision>
      <id>88568</id>
      <parentid>68480</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:46:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1348" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Ліст да Абуховіча
 | аўтар     = Іван Цыпрыян Камуняка
 | секцыя    = Проза
 | крыніца   = 
 | дата      = 1655 год
 | анатацыі  = 
}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Ліст да Абуховіча|Ліст да Абуховіча]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Власт]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910}}
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)/Ліст да Абуховіча|List da Abuchowiča]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Włast]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910}}

== Заўвагі ==
{{Крыніцы}}
[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Лісты]]
[[Катэгорыя:Іван Цыпрыян Камуняка]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Проза на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>f1cvn4ccmly7arh7ur03vfurlngr4vh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88569</id>
      <parentid>88568</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:46:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1308" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Ліст да Абуховіча
 | аўтар     = Іван Цыпрыян Камуняка
 | секцыя    = Проза
 | крыніца   = 
 | дата      = 1655 год
 | анатацыі  = 
}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Ліст да Абуховіча|Ліст да Абуховіча]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Власт]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910}}
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)/Ліст да Абуховіча|List da Abuchowiča]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Włast]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Лісты]]
[[Катэгорыя:Іван Цыпрыян Камуняка]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Проза на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>727ovtiqikct05ahu196162bptnlx8m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88616</id>
      <parentid>88569</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T09:52:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1330" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Ліст да Абуховіча
 | аўтар     = Іван Цыпрыян Камуняка
 | секцыя    = Проза
 | крыніца   = 
 | дата      = 1655 год
 | анатацыі  = 
}}{{Вікіпэдыя}}

* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Ліст да Абуховіча|Ліст да Абуховіча]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Власт]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910}}
* [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)/Ліст да Абуховіча|List da Abuchowiča]] // {{Fine|''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Włast]]''. [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Wilnia: Drukarnia Marcina Kuchty, 1910}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Лісты]]
[[Катэгорыя:Іван Цыпрыян Камуняка]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Проза на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>qrze1a1n31i9punjqzav6qa1fm23g6n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-2.pdf/2</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16084</id>
    <revision>
      <id>88600</id>
      <parentid>54735</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:13:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4005" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Пасьля таго, як організацыя „Філёматаў&quot; распалася (1810),
вырасла легальная студэнцкая організацыя „Прамяністых&quot;, якая
па статуту ставіла сваёй мэтай інтэлектуальнае і моральнае
разьвіцьцё студэнтаў. Тайнаю мэтаю кіраўнікоў організацыі
было выхаваньне моладзі ў польскім патрыотычным кірунку.
Адну з галоўных роляй і тут мае Ян Чачот.

Пасьля таго, як рэктар унівэрсытэту распусьціў „Прамяністых&quot;, кіраўнічае ядро іх утварыла ў 1820-м годзе новую
організацыю „Філёрэтаў&quot; (аматараў добрадзейнасьці). Апроч
мэт культурна-асьветных, організацыя ставіла перад сабой і
політычную мэту: падгатаўляць адраджэньне Рэчы Паспалітай,
куды павінна ўвайсьці і Беларусь. Намесьнікам старшыні орга­
нізацыі быў зноў Ян Чачот. Організацыя разраслася і на­лічвала ў сваім складзе больш 300 дзейных сяброў. Руская
поліцыя разграміла „Філёрэтаў&quot; у 1822 годзе, і шмат сяброў,
у тым ліку Чачот, панесьлі суровыя кары. Мясцовы колёрыт
гурткоў пры Віленскім унівэрсытэце ясна кідаецца ў вочы нават сучасьнікам іх. Польскія колы ў Варшаве не здаволены
мясцовым ухілам віленскіх гурткоў. У Варшаве непакояцца, як-бы такая дзейнасьць гурткоў ня выклікала сэпаратызму на
Беларусі і не перашкаджала агульнапольскай справе.

У гэтых адносінах вельмі цікава зрабіць вынятак з арты­кулу, зьмешчанага ў № 147 „Бруковых Ведамасьцяў&quot; пад назваю „Ліст з Варшавы&quot;, падпісанага псэўдонімам „Варшаўскі
прыяцель&quot;. Там мы чытаем ніжэйпаданае: „Ня гледзячы на
жартоўнасьць і вульгарнасьць вашай назвы („Бруковыя Ведамасьці “), вы ўсё-ж такі тут маеце шмат прыхільнікаў, каторыя
цэняць вашую орыгінальнасьць, а асабліва ваш шляхетны намер выкараняць краёвыя хібы. Праўда, іншы раз нават вашы
прыхільнікі скардзяцца, што для Палякоў вы пішаце пакітайску,
што яны ня могуць зразумець вас. Вы пішаце для Літвы, а не
для кароны. Вы менш клапоціцеся аб тым, ці зразумее вас
Варшава, абы толькі зразумела вас Вільня і Літва. Іншы раз
вы паніжаеце ваш стыль, каб толькі зрабіцца даступнымі для
ўсіх&quot;.

Сябры унівэрсытэцкіх гурткоў вельмі цікавіліся краязнаў­ствам. У мясцовы колёрыт былі ахварбованы гурткі „Прамяністых&quot;. У „філёрэтаў&quot; была друкаваная інструкцыя наконт таго, як
зьбіраць матэрыялы па народнай творчасьці, гісторыі, этно-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a3rc0y30k0ymvq66tinxhgecutfj3k4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-2.pdf/4</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16086</id>
    <revision>
      <id>88601</id>
      <parentid>47103</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:13:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3920" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

У першыя дзесяцілецьці ХІХ-га сталецьця падгатаўляецца
паўстаньне 1831 году. Уся дзейнасьць Віленскага унівэрсытэту
і яго гурткоў ці проста, ці сукосна была зьвязана з падгатоўкай паўстаньня. Студэнцкія гурткі стыкаліся з агульна-грамадзкімі гурткамі, каторыя ў сваю чаргу прынцыпова былі
зьвязаны з заходня-эўропэйскімі корбонарамі і організацыйна
з дзекабрыстамі. З такіх гурткоў на Беларусі нам вядомы—
&quot;Патрыотычны саюз&quot;, „Чорныя браты&quot;, „Вайсковыя пры­яцелі&quot; і г. д.

У час паўстаньня прадстаўнікі гэтых гурткоў склалі чыр­воную частку паўстанцаў. Белыя і чырвоныя мелі свае програмы і рэзка падзяляліся на дзьве партыі.

Партыя белых складалася з арыстакратаў, буйных зямель­ных уласьнікаў. На чале партыі стаяў добра вядомы польскі
патрыот, быўшы прыяцель Аляксандра І і быўшы куратар Віленскае учэбнае акругі, Адам Чартарыйскі. Магнацкая партыя
лічыла, што паўстаньне ня трэба даводзіць да крайняга пункту,
што ня трэба канчаткова парываць сувязь з Расійскай імпэ­рыяй і весьці з ёю перагаворы, націскаючы адначасова на
расійскі ўрад праз дыплёматыю чужаземных двароў. Польшча,
на іх погляд, павінна застацца, як і дагэтуль, абмяжованай
монархіяй. Ніякіх соцыяльных рэформаў ні ў якім разе рабіць
ня трэба. Сяляне, як і раней, павінны застацца ў прыгонным
стане.

Другою групоўкаю паўстанцаў была партыя чырвоных,
партыя дэмократаў. На чале яе стаяў вядомы дэмократ свайго
часу профэсар Віленскага Унівэрсытэту Лелевэль, староньніх
політычнага фэдэралізму. Ён лічыў, што ўваскросшая Польшча
павінна будавацца на братэрстве вольных народаў — палякаў,
літвінаў і беларусаў і быць фэдэрацыяй Польшчы, Літвы і
Беларусі. Складалася партыя з дробнай шляхты і інтэлігенцыі
лібэральнага напрамку. Партыя лічыла, што трэба канчаткова
парваць сувязь з фэўдальнай расійскай уладай і ня весьці
ніякіх перагавораў з Мікалаем І, бо яны не дадуць ніякіх вынікаў для ходу паўстаньня. Ні перагаворы з Мікалаем, ні дып­ляматычныя інтрыгі пры чужаземных дварох, а толькі рашучая
збройная барацьба можа і павінна вырашыць долю Рэчы Паспалітай. На думку чырвоных, Польшча ў будучыне павінна
быць дэмократычнай рэспублікай. Прыгон павінен быць ска-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5k1ih4rbci8xozfujn5ynoq1gac61sa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-2.pdf/7</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16090</id>
    <revision>
      <id>88602</id>
      <parentid>47110</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:14:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3893" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Перад намі ёсьць вельмі цікавы дакумэнту каторы яскрава
сьведчыць аб адносінах беларускага селяніна да польскага
паўстаньня 1831 г. Афіцэр польскай разьбітай арміі Багданскі
разам з трыма таварышамі прабіраецца з Беларусі ў Галіцыю,
каб выратавацца ад прасьледваньня рускай улады. Ім трэба
прабрацца праз балоты. Стары селянін паляшук, наогул спачу­ваючы чырвоным паўстанцам, узяўся быць іх правадыром. Па
дарозе стары разгаварыўся і так вытлумачыў асноўную пры­
чыну няўдачы польскіх паўстаньняў наогул. „Як да Касьцюшкі,
так і цяпер ёсьць адна прычына няўдачы паўстаньня— гэта
адносіны паноў да сялянства. Паны думалі самі зрабіць паў­станьне, але забыліся, што іх мала, а мужыкоў столькі, як
мурашак. Паны не хацелі вызваліць сялянства, бо, згубіўшы
паншчыну і падданства мужыкоў, яны згубілі-б свае даходы
ад мужыкоў і сваю вагу ў гаспадарстве, дзе яны—усё, а му­жык— нішто. Вы ніколі ня будзеце мець Польшчы, пакуль мужыкі яе не адваююць, а яны не адваююць яе, ня маючы
перакананьня, што адбіваюць яе для сябе. Паншчына ёсьць
прычына ўпадку паўстаньня&quot;. (Zbіог раmietnikow z 1831 г.,
стар. 219-20).

Як адбітак тагачасных польскіх настрояў, у польскай
літаратуры зьяўляецца так званая беларуская школа.

Пісьменьнікі гэтай школы паставілі сваёю мэтаю зрабіць
з беларускага селяніна такога чалавека, які стаў-бы сьвядомым
грамадзянінам, патрыётам Польшчы, і пашоў-бы, калі гэта
будзе патрэбна, у паўстаньне разам з паўстанцамі панамі і
інтэлігентамі.

Найчасьцей яны пішуць папольску, але тэмы і сужэты
для сваіх твораў бяруць з беларускага жыцьця. Часам яны
пераходзяць на беларускую мову. І трэба вызначыць, што
гэта ім даволі лёгка зрабіць, бо яны паходзяць з беларускай
апалячанай шляхты. З пісьменьнікаў школы мы можам назваць-
Яна Баршчэўскага з Віцебшчыны, Алеся Рыпінскага з Дзісьненшчыны і Яна Чачота з Навагрудчыны. Усе яны ня толькі
пісьменьнікі, але і польскія патрыоты і вельмі часта ўдзельнікі
паўстаньня 1831 году. Па іх поглядах Беларусь ёсьць хоць і
асобная краіна, але яна зьяўляецца непадзельнай часьцінаю
Рэчы Паспалітай Польскай. Што датычыць да беларусаў, то
яны ёсьць частка польскай нацыі, ці, як тады казалі, беларусы&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5tkfpunbulfe0bn3ejbzpefaevo9won</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-3.pdf/1</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16094</id>
    <revision>
      <id>88603</id>
      <parentid>47114</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:14:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3432" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Цікавасьць да новапрылучанай, спрэчнай „Северо-Западной окраины“ Расійскай імпэрыі вынікае і на ўсходзе. Перад
намі падарожныя запіскі акадэміка Расійскай Акадэміі Навук
В. М. Севергіна, каторы ў 1803 годзе зрабіў навуковую падарожу па Беларусі, цікавячыся толькі што прылучаным краем. Запіскі акадэміка зьявіліся, ў друку ў дзьвёх кніжках, пад наз­вамі: 1) „Записки путешествия по западным провинциям Российского государства&quot; (1803 г.) і 2) „Продолжение записок пу­тешествия&quot; (1804 г.). Севергін—выдатны вучоны свайго часу
ў галіне мінэралёгіі і хіміі; сваім заданьнем ён ставіць, апроч
таго, наогул вывучэньне Расіі і пашырэньне ведаў аб Расіі
сярод грамадзянства. Зразумела, што ў сваёй падарожы ён мог
блізка разабрацца ў пытаньнях, блізкіх да сваёй спэцыяльнасьці.
Што датычыць другіх галін жыцьця Беларусі, то тут, ня гле­дзячы на сваю вучонасьць, ён зусім ня можа ў іх разабрацца.
Ён даволі наіўна вызначае, што на Беларусі ёсьць нават праваслаўныя царквы. Яго, незнаёмага з гісторыяй Беларусі, гэты
факт вельмі дзівіць; таксама дзівіць і тое, што набажэнства ў
цэрквах, нават вуніяцкіх падобна на набажэнства, якое адпраўляецца ў цэнтральнай Расіі. Тым ня менш акадэмік зусім не­спадзявана для нас называе ўсіх насельнікаў Беларусі схізматыкамі. Відаць, што аўтару вельмі трудна зразумець беларускі
быт, каторы вырас на рэальных умовах мінулага жыцьця.

У далейшыя часы рускія вучоныя таксама цікавяцца Бе­ларусьсю. Вядомы архівісты—гісторык К. Калайдовіч пачаў
вывучаць дакумэнты стара-беларускага пісьменства. На аснове
вывучэньня ў 1822 годзе зьявілася ў друку яго невялічкая праца
„О белорусском наречии&quot;. Тут аўтар вызначае некаторыя асаблівасьці як стара-беларускай, так і сучасна-беларускай мовы,
называючы яе „наречием&quot; расійскай мовы. Калайдовіч вельмі
мала ведаў сучасную яму беларускую мову, і гэта часта перашкаджала яму ў яго працы. Дзякуючы гэтаму, ён прыхо-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k3zrkl077zqvaxpuolpw3bavtn5k7xn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-3.pdf/2</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16095</id>
    <revision>
      <id>88604</id>
      <parentid>47115</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:14:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4022" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;дзіць да вываду, што беларускаю моваю павінны зацікавіцца
самі беларусы, якія лепш могуць разабрацца ў законах і асаблівасьцях сваёй мовы. У канцы сваёй працы ён піша так: „Намерение, руководствовавшее меня в написании статьи сей, состояло в том, дабы обратить на столь важный предмет внимание самих белорусцев, которые вернее и лучше могут наследовать своё наречие и помощью оного об'яснить древний язык
наших памятников&quot;. Такім спосабам, па мысьлі Калайдовіча,
сам беларус павінен быць дасьледчыкам сваёй мовы ня столькі
дзеля самой беларускай культуры, колькі дзеля таго, каб
лепш вытлумачыць старажытную мову расійскіх друкаваных
помнікаў. Выходзіла так, што цікавячыся Беларусьсю з боку
мовы яе старажытных помнікаў, Калайдовіч меў на увазе не
беларускія, а агульна-рускія культурныя інтарэсы. Тым ня менш,
так ці іначай, а вывучэньне Беларусі ішло і ў інтарэсах самой
Беларусі.

І пасьля Калайдовіча вялікарасійскія вучоныя цікавяцца
Беларусьсю, але і іх цікавасьць носіць зусім прыпадковы характар, і наогул яна ў Расіі выяўляецца менш, чым у Польшчы.
І гэта зразумела. Беларусь уваходзіць ў склад Расіі, як яе
паўночна-заходняя краіна, каторая абараняецца моцнае штыхамі
расійскай арміі. Дзякуючы гэтаму прадстаўніком расійскай
дзяржаўнасьці і культуры ня прыходзіцца ажытавацца і клапаціцца аб захаваньні Беларусі за Расіяй, тым больш, што ра­сійскі ўрад у часы аракчэеўшчыны, а потым Мікалаеўшчыны
ня любіць, калі прадстаўнікі расійскага грамадзянства ўмешваюцца ў політыку. Зусім другая справа на захадзе, у Польшчы.
Польшча згубіла Беларусь. Трэба адабраць яе ад Расіі. Над
гэтым думаюць галовы польскага грамадзянства і ажытуюцца.
Штыхоў у Польшчы мала, а з 30-х гадоў зусім няма. Трэба
гатовіць паўстаньне, а для гэтага трэба знаць Беларусь і беларуса, трэба з увагаю адносіцца да беларускага пытаньня.

Праца расійскіх пісьменьнікаў і вучоных крыху ажывае з
канца 40-х гадоў. Над досьледам Беларусі працуюць Кушын,
Эгілеўскі, З . З . Шпілеўскі (Драўлянскі), Кіркор і інш. Часта
яны родам беларусы, але русыфікацыя зрабіла іх прадстаўні­камі расійскіх поглядаў на Беларусь.

Характар твораў Шпілеўскага напалавіну навукова-этнографічны, напалавіну бэлетрыстычны. Ён апісвае быт беларус-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i6w011m5dzr5q663id6k8m9z8s30xkx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-3.pdf/3</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16096</id>
    <revision>
      <id>88605</id>
      <parentid>47116</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:14:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4024" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;кага селяніна: жніва, вясельле, хаўтуры, кірмашы, усялякія забабоны і г. д; ён зьбірае і запісвае беларускія байкі, песьні,
прыказкі, легенды. Найцікавейшы твор яго—„Путешествие по
Полесью и Белорусскому краю&quot;, каторы зьявіўся ў друку
толькі ў 1853-4 г. г. Тут апісана падарожа аўтара ад Вар­шавы да Ігумна (цяпер Чэрвеня). Вельмі доўга аўтар спыня­ецца на апісаньні сучаснай сталіцы Беларусі—Менску. М. Га­рэцкі так характарызуе гэты твор Шпілеўскага: „Падарожа на­
пісана ў лёгкай бэлетрыстычнай форме, жывою літаратурнаю
маскоўскаю моваю з беларускімі ўстаўкамі: орыгінальнымі словамі, зваротамі мовы, а то і цэлымі размовамі&quot;. (М. Гарэцкі.
Гісторыя беларускае літаратуры. Выд. І, 1920 г., стар. 74). Шпілеўскі, паміж іншым, сьведчыць, што беларуская мова, апроч
сялянскай вёскі, зьбераглася сярод дробнай засьцянковай шляхты, каторая пабеларуску гаварыла, пісала лісты, вяла гаспа­дарчыя запісы; у засьценках магчыма было знайсьці запісаныя
легенды, казкі і г. д.

З канца 40-х гадоў пачынае сваю працу і вядомы этно­граф Кіркор. Яго творы аб Беларусі пачынаюць друкавацца
з 50-х гадоў. Найлепшым з іх зьяўляецца зборнік, амаль што
цалком напісаны ім пад назваю „Литовское и Белорусское Полесье&quot;, каторы займае ўвесь IIІ том выданьня Сямёнава „Живописная Россия&quot;. Гэтую працу і цяпер карысна знаць усякаму,
хто цікавіцца беларускім пытаньнем. Тут ёсьць надта цікавыя
артыкулы археолёгічнага і гістарычнага зьместу. Апрача таго,
тут ёсьць шмат этнографічна-бытавых матар‘ялаў. Жыцьцё беларуса і нацменшасьцяй Беларусі ахоплена з усіх бакоў.

У процівавагу пісьменьнікам польскага напрамку аўтары
рускага напрамку прагнуцца даказаць, што Беларусь ёсьць
„искони русский край&quot;, што яна зьяўляецца толькі паўночназаходняй краінай Расійскай імпэрыі: што беларусы ёсьць зусім
тое самае, што і вялікарусы, што беларуская мова ёсьць толькі
„наречие русской мовы&quot;.

Цікавасьць да Беларусі існавала і сярод тых дробна­-шляхецкіх засьцянковых колаў, каторыя лічылі сябе белару­самі і карысталіся беларускаю моваю. Гэтая зусім зьбяднелая
шляхта жыла сярод сялянства і па свайму быту мала розьнілася
ад яе. Яна ня была настолькі інтэлігентнай, каб пісаць творы.
Але яна была настолькі граматнай, каб перапісваць і захоў-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8kinop3zf85zt5n8sc8j2oeroctf1pp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-3.pdf/6</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16099</id>
    <revision>
      <id>88606</id>
      <parentid>54739</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:15:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4162" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;глухіх куткоў Беларусі. Вершы ў абедзьвюх поэмах у некато­рых мясцох папсаваны дзякуючы доўгаму рукапіснаму існа­ваньню твораў, тым ня менш трэба прызнаць, што стыль вер­шаў вельмі лёгкі і ўва многіх мясцох вельмі вобразны. Жанаты
над беларускім селянінам, якія мы бачым ў поэмах, гавораць
нам аб тым, што настрой аўтараў поэм быў шляхецкі. Як ві­даць са зьместу абодвух твораў, яны напісаны людзьмі даволі
адукаванымі, каторыя поруч з беларускім бытам і мовай ведалі
польскую і рускую літаратуру свайго часу.

Паралельна з вышэйпаказанай літаратурай мы спатыкаемся
і з творамі зусім другога роду. Гаворыць часам за сябе сам
запрыгонены селянін. У масе сваёй ён няпісьменны і гаворыць
моваю паўстаньняў і протэстаў, але ў выпадку пісьменнасьці
ён сам апісвае сваю мужыцкую долю. Зразумела, што ён га­ворыць ня толькі мужыцкаю беларускаю моваю, але і мужыц­кім нутром. Такім песьняром-селянінам зьяўляецца Паўлюк Бахрым. На жаль, гісторыя зьберагла зусім мала матэрыялаў аб
творчасьці і асобе гэтага запрыгоненага песьняра. Мы ведаем,
што родам ён быў з мястэчка Крошына Наваградзкага павету.
У мястэчку была парафіяльная школка пад загадам народніка
ксяндза Магнушэўскага, дзе і вучыўся Паўлюк. Магнушэўскі
атрымліваў з Вільні „Брукавыя Ведамасьці&quot; і меў невялічкую
бібліотэку, катораю часта карысталіся вучні школы. Хлопчык
Паўлюк вельмі любіў чытаць вершы, каторыя ёй вывучваў на­
памяць і шмат з якіх перапісваў. Зразумела, што гэтыя вершы
былі ў польскай мове. Ад перапіскі вершаў П. Бахрым хутка
перашоў і да ўласнай творчасьці, але яна выяўлялася ўжо ў
яго роднай мужыцкай беларускай мове. Пяру яго прыпісваюцца
некалькі вершаў — „Размова пана з мужыком&quot;, „Гутарка Данілы
са Сьцяпанам&quot; і „Заграй, заграй, хлопча малы&quot;. Зьместам твораў зьяўляецца апісаньне цяжкай долі запрыгоненага селяніна,
каторы „церпіць няволю, праклінае жыцьцё, сваю горкую долю&quot;.
У зіму, лета і восень працуе селянін на пана, а яго за гэта
„б‘юць“, таўкуць, гоняць, у карак папіхаюць, „завуць хамам&quot;:
„няма калі зьесьці і кавалка хлеба&quot;. Апроч пана, над мужыком
стаіць ураднік, „як чорт сярдзіты і злосны, пагляд быстры,
строгі, і голас даносны; як стане пасвойму лаяць і крычаці, то
душа і з целам мусіць раставаці; а на час як трапіш, дык
пачысьціць зубы, схопіш аплявуху, аж кроў пойдзе з губы; чуп-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3xzfw60xcro6r5y1l7bfo2ekex7m6a9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-3.pdf/7</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16100</id>
    <revision>
      <id>88607</id>
      <parentid>47120</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:15:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3945" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;рына няпэўна, бо падскубе куса, падправіць бораду, і падкруціць вуса&quot;. Ненавісьць да пана ў аўтара злучаецца з наіў­ным монархізмам, што вельмі тыпова для сьветапогляду селя­ніна, которы пры сваім соцыяльным бунтарстве быў зусім
несьвядомым політычна. Аўтар вызначае, што цар дасьць вольнасьць бедным сялянам. Дагэтуль цар ня даў вольнасьці сяля­нам таму, што паны яго абшукваюць і хітруюць. Яны так
кажуць цару: «Пане найясьнейшы, што з гэтага будзе, дасі
хамам вольнасьць, дык што з таго будзе? Бо мужык бяз пана
быць ніяк ня можа; пабіцца, пакалоціцца, сьцеражы ты, божа.
Над ім штодзень трэба з кнутом стаяць над каркам, розгі
каб ляжалі возам за фальваркам. Гразы як ня будзе ад двара
над хамам, зап'ецца гарэлкай навек вякоў амэн“. Але прыдзе
час, калі цар вызваліць сялян з няволі. Тады „будзе тое, браце,
прыжджом, мой Сьцяпане, што пан на нас скажа: „Мой каханы
пане!&quot;. Мы на іх ня глянем і шапкі ня здымем, хоць блізка
нас будуць, ня кланяўшысь мінем&quot;.

Асаблівую цікавасьць мае для нас верш Паўлюка Бахрыма „Заграй, заграй, хлопча малы&quot;, каторы мае, здаецца, і
аўтабіографічнае значэньне. Верш напісан народным стылем,
ён повен жывых вобразаў, узятых з вясковага прыгоннага
жыцьця. Зьмест яго такі. Сярдзіты, неміласэрны пан сядзіць у
Крошыне. Ён кіямі забіў бацьку селяніна. Маці тужыць, сястра
плача. Лепш быць бяспрытульным ваўкалакам, лепш быць
вольнаю птушкаю, бо тады селянін ня знаў-бы прыгону. „У
паншчыну-б не пагналі і ў маскалі-б не аддалі&quot;. Аўтар ненавідзіць паноў і запэўнен у тым, што на галаву іх калісь прый­дзе расплата за іх злачынствы. Але пакуль-што настрой песь­няра бязвыхадна цяжкі. Куды пайсьці, як абярнуцца? „Ой,
кажане, кажане! Што ня сеў ты на мяне, каб я больш не
падрос ды ад бацькавых калёс!&quot; Па народныму ўяўленьні, той
чалавек, на якога сеў кажан, ня будзе расьці. Калі-б селянін
перастаў расьці і астаўся малым, яго не пагналі-б у паншчыну
і не аддалі-б у маскалі.

У Крошыне здарыўся сялянскі бунт. П. Бахрым, як мы
даведваемся з некаторых вестак, быў прызнан уладаю ўдзельнікам гэтага бунту. Шмат сялян за ўдзел у бунце выпаралі
бізуном і выслалі ў Сібір. Што датыча да Паўлюка, у като­рага знашлі вольныя вершы, то яго паставілі пад Мікалаеў-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>n1qf9i7b122tpxk0yrtwot9u34yg755</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху-3.pdf/9</title>
    <ns>104</ns>
    <id>16102</id>
    <revision>
      <id>88608</id>
      <parentid>54738</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:15:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4014" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;што паміж прыгоньнікам панам і запрыгоненым селянінам соцыяльнай прорвы няма. Ёсьць толькі яма, каторую магчыма запоўніць аднымі моральнымі сродкамі. Трэба толькі, каб пан
шанаваў і любіў селяніна і клапаціўся аб яго дабрабыце. Селянін у вадказ на такія да яго адносіны павінен „хваліць толь­кі бога, шчыра працаваць, любіць добрых паноў, маўляў, род­ных брацьцяў&quot;. А калі пан нядобры, то трэба цярпець, бо
праўда сама сябе скажа. Прыгонная залежнасьць ёсьць нормальны соцыяльны ўклад жыцьця, у рамках каторага будуецца
ўся экономічная і грамадзянская структура Беларусі. Селянін ня
толькі можа, але і павінен жыць у рамках гэтага ўкладу, не
ламаючы іх. Аўтар пераконан у тым, што злых паноў-прыгоншчыкаў магчыма перарабіць на добрых апякуноў над сялянамі шляхам моральных сэнтэнцый. Дзеля гэтага ў сваіх творах
ён прагнецца зрабіць, каб усе яны былі добрымі ідэальнымі
панамі.

Ідэальны пан, на погляд Марцінкевіча, заўжды кіруе сваім
маёнткам сам, седзячы ў ім, як гаспадар. Ён апякуецца над
падуладнымі яму сялянамі, не абцяжае іх лішняю працаю,
час-ад-часу робіць для іх пачастункі, без пагарды сам ходзіць
да іх на вячоркі. Адным словам, гэта патрыархальны пан-народнік, якім быў і сам Дунін-Марцінкевіч. Такі пан ніколі не
павінен прымаць у свой маёнтак арандатара ці аканома, адным
словам падпанка. Найчасьцей ў творах Марцінкевіча перад намі
выступаюць такія падсалоджаныя паны. Яны зьяўляюцца сапраўднымі бацькамі, ласкавымі дабрадзеямі сваіх сялян. Усё зло
лічыць аўтар у падпанках. Яны, карыстаючы з таго, што пана
няма ў маёнтку, ці пан занадта даверыўся ім, зьяўляюцца штодзённымі злыднямі для селяніна. Калі-б ня гэтыя злыдні-падпанкі, каторыя зьдзекуюцца і дзяруць з селяніна апошнюю
шкуру, то на Беларусі быў-бы рай.

Часам Марцінкевіч набіраецца сьмеласьці і патрабуе ад
паноў, каб яны ня ў імя інтарэсаў сялянства, і ў імя сваёй карысьці зьвярнулі ўвагу на цяжкую долю селяніна, бо ён ёсьць
экономічная апора існуючага ладу, бо ён сваёю працаю кор­міць пана і культурныя станы гаспадарства. А ў адным з вер­шаў („Вясна, голад, перапала&quot;) аўтар дашоў нават да такой
сьмеласьці, што загаварыў аб „вольнасьці&quot; для запрыгнечана­га селяніна. Вольнасьць Марцінкевіч разумее вельмі прымітыў-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ea8u59lcuks6o7z2uewlfu8xgo5lji0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Рамуальд Зямкевіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>16603</id>
    <revision>
      <id>88649</id>
      <parentid>88507</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:56:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Публікацыі твораў іншых аўтараў */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4104" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
|Імёны            = Рамуальд
|Прозвішча        = Зямкевіч
|Варыянты імёнаў  = Псеўданімы і крыптанімы: Раман Суніца; Юры Алелькавіч; Саўка Барывой; Шэршань; Р. Зем.; Ром. Зем.; Р-н Сун.; Р. С-ца.
|Выява            = Рамуальд Зямкевіч.jpg
|ДН               = 7 лютага 1881
|Месца нараджэння = Варшава
|ДС               = 1943/44
|Месца смерці     = канцлагер Асвенцым
|Апісанне         = беларускі бібліёграф, публіцыст, гісторык беларускай літаратуры, перакладчык, калекцыянер кніг і рукапісаў
|Іншае            = 
|Вікіпедыя        = Рамуальд Аляксандравіч Зямкевіч
|Вікіпедыя2       = Рамуальд Зямкевіч
|Вікіцытатнік     = 
|Вікісховішча     = Category:Ramuaĺd Ziamkievič
|Вікіліўр         = 
|ЭСБЕ             = 
|Google           = 
|Катэгорыя        = Рамуальд Зямкевіч
|Першая літара прозвішча = З
}}

{{All works}}

== Проза ==
* [[Вярнуўся]] (1942)

== Публіцыстыка ==
'''1910'''
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне|Вінцук Дунін-Марцінкевіч: Яго жыцьцё і літэратурнае значэньне]] 
'''1911'''
* [[Адам Ганоры Кіркор: (біяграфічна-бібліяграфічны нарыс у 25-летнюю гадаўшчыну смерці)]] 
* [[Ян Баршчэўскі – першы беларускі пісьменнік XIX сталецця: (успамін у 60-ю гадаўшчыну смерці)]]
* [[Тарас Шаўчэнка і беларусы]]
'''1917'''
* [[400-лецьце беларускага друку]] 
* [[Значэньне Францішка Скарыны ў Беларускай культуры]] 
* [[Друк Скарыны і друк сучасны]] 
'''1919'''
* [[Спробы дзяржаўнага рабунку]] 
* [[Беларускае войска (Зямкевіч)]] 
* [[Зьезд польскіх панскіх радаў]] 
* [[Беларусы і ліцьвіны]] 
* [[Pro domo sua]] 
* [[Думкі беларуса (Зямкевіч)]] 
* [[Францішк Скарына]] 
* [[Васіль Цяпіньскі (Зямкевіч)]]
* [[Варункі нацыянальнага адраджэньня]]
'''1920'''
* [[Станіслаў Манюшка і беларусы]]
'''1924'''
* [[Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]

== Фальклёрныя запісы ==
* [[Сталін і асёл]] (1942)

== Публікацыі твораў іншых аўтараў ==
* [[Хто я? (ананім)|Хто я?]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 26 мая 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/19|№19]]}}
* [[Тэатр (ананім)|Тэатр]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 6 ліпня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/25|№25]]}}
* [[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|Уладзіслаў Сыракомля]]. [[Варта (1918)/Добрыя весьці|Добрыя весьці]] // {{Fine|[[Варта (1918)|Варта]]. — Кастрычнік 1918. — №1}}

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Гісторыкі літаратуры]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Публіцысты]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>tdsb6x0c3w11j8m9waisem1vi7twar2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Іван Карчынскі</title>
    <ns>102</ns>
    <id>18484</id>
    <revision>
      <id>88638</id>
      <parentid>74773</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:34:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1900" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Карчынскі
| Імёны                   =Іван
| Першая літара прозвішча =К
| Варыянты імёнаў         =
| Апісанне                = беларускі грамадзка-палітычны і царкоўны дзеяч, праваслаўны сьвятар
| Іншае                   =
| ДН                      = 25 чэрвеня 1864
| Месца нараджэння        = Тальное, Уманскі павет, Кіеўская губерня, Расійская імперыя
| ДС                      = 2 ліпеня 1935 (71 год)
| Месца смерці            = Алітус, Алітускі раён, Алітускі павет, Летува
| Выява                   =Іван Карчынскі.png
| Вікіпедыя               =:be:Іван Уладзіміравіч Карчынскі
| Вікіпедыя2              =:be-x-old:Іван Карчынскі
| Вікіцытатнік            =
| Вікісховішча            =Category:Ivan Karčynski
| Вікіліўр                =
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               = Іван Карчынскі
| Google                  =
}}

== Творы ==
{{All works‎}}

*[[Чаго чакаць Беларусам ад Польшчы]]. [Коўна]: Камітэт Абароны Беларусі, 1921

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія вайскоўцы]]
[[Катэгорыя:Літоўскія вайскоўцы]]
[[Катэгорыя:Праваслаўныя]]
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>9jqfvpboxvj6gnyizffprtkh0jsq8dz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88639</id>
      <parentid>88638</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:35:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1909" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Карчынскі
| Імёны                   =Іван
| Першая літара прозвішча =К
| Варыянты імёнаў         =
| Апісанне                = беларускі грамадзка-палітычны і царкоўны дзеяч, праваслаўны сьвятар
| Іншае                   =
| ДН                      = 25 чэрвеня 1864
| Месца нараджэння        = Тальное, Уманскі павет, Кіеўская губерня, Расійская імперыя
| ДС                      = 2 ліпеня 1935 (71 год)
| Месца смерці            = Алітус, Алітускі раён, Алітускі павет, Летува
| Выява                   =Іван Карчынскі.png
| Вікіпедыя               =:be:Іван Уладзіміравіч Карчынскі
| Вікіпедыя2              =:be-x-old:Іван Карчынскі
| Вікіцытатнік            =
| Вікісховішча            =Category:Ivan Karčynski
| Вікіліўр                =
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               = Іван Карчынскі
| Google                  =
}}

== Творы ==
{{All works‎}}

*[[Чаго чакаць Беларусам ад Польшчы]]. {{Fine|[Коўна]: Камітэт Абароны Беларусі, 1921}}

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія вайскоўцы]]
[[Катэгорыя:Літоўскія вайскоўцы]]
[[Катэгорыя:Праваслаўныя]]
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>4mhcnmex2idt2visucbkg70qtcf4vbi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікікрыніцы:Каляндар/чэрвень</title>
    <ns>4</ns>
    <id>23915</id>
    <revision>
      <id>88636</id>
      <parentid>88095</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:32:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11880" xml:space="preserve">{{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}}
----
: [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/чэрвень]]
: [[Вікікрыніцы:Проза сёння/чэрвень]]
----
&lt;section begin=&quot;3&quot;/&gt;'''3 чэрвеня'''
* 1912 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў камэдыю «[[Паўлінка (Купала)|Паўлінка]]»
* 1921 — у газэце «Наша Думка» (Вільня) пачалася публікацыя філязофскага эсэ [[Аўтар:Ігнат Канчэўскі|Ігната Абдзіраловіча]] «[[Адвечным шляхам]]»
* 1960 — памёр [[Аўтар:Уладзімір Перцаў|Ўладзімер Перцаў]], беларускі гісторык
&lt;section end=&quot;3&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;4&quot;/&gt;'''4 чэрвеня'''
* 1952 — памёр [[Аўтар:Язэп Варонка|Язэп Варонка]], беларускі палітычны дзяяч, публіцыст
&lt;section end=&quot;3&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;6&quot;/&gt;'''6 чэрвеня'''
* 1841 — нарадзілася [[Аўтар:Эліза Ажэшка|Эліза Ажэшка]], беларуска-польская пісьменьніца
* 1934 — загінуў [[Аўтар:Браніслаў Эпімах-Шыпіла|Браніслаў Эпімах-Шыпіла]], беларускі мовазнаўца, літаратуразнаўца, фальклярыст і выдавец
&lt;section end=&quot;6&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;8&quot;/&gt;'''8 чэрвеня'''
* 1934 — заснаваны [[:Катэгорыя:Саюз пісьменьнікаў БССР|Саюз пісьменьнікаў БССР]]
* 1956 — памёр [[Аўтар:Язэп Фарботка|Язэп Фарботка]], беларускі паэт, літаратуразнавец
&lt;section end=&quot;8&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;9&quot;/&gt;'''9 чэрвеня'''
* 1870 — памёр [[Аўтар:Чарльз Дыкенс|Чарлз Дыкенс]], брытанскі пісьменьнік, журналіст
* 1881 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], беларускі палітычны і грамадзкі дзяяч, публіцыст, археоляг
&lt;section end=&quot;9&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;10&quot;/&gt;'''10 чэрвеня'''
* 1923 — памёр [[Аўтар:Міхал Федароўскі|Міхал Федароўскі]], беларускі фалькларыст, этнограф, археоляг
&lt;section end=&quot;10&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;13&quot;/&gt;'''13 чэрвеня'''
* 1943 — загінуў [[Аўтар:Юльян Саковіч|Юльян Саковіч]], беларускі грамадзкі й палітычны дзяяч
&lt;section end=&quot;13&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;14&quot;/&gt;'''14 чэрвеня'''
* 1867 — нарадзіўся [[Аўтар:Мітрафан Доўнар-Запольскі|Мітрафан Доўнар-Запольскі]], беларускі гісторык, этнограф, фальклярыст і літаратуразнавец
&lt;section end=&quot;14&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;15&quot;/&gt;'''15 чэрвеня'''
* 1831 — нарадзіўся [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцэсь Каратынскі]], беларускі пісьменьнік
&lt;section end=&quot;16&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;16&quot;/&gt;'''16 чэрвеня'''
* 1834 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Ельскі|Аляксандар Ельскі]], беларускі літаратар, гісторык
* 1897 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Шлюбскі|Аляксандар Шлюбскі]], беларускі этнограф, фальклярыст і бібліёграф
* 1937 — загінуў [[Аўтар:Аляксандр Чарвякоў|Аляксандар Чарвякоў]], дзяржаўны дзяяч БССР, публіцыст
&lt;section end=&quot;16&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;17&quot;/&gt;'''17 чэрвеня'''
* 1864 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксей Шахматаў|Аляксей Шахматаў]], расейскі філёляг, мовазнавец, гісторык
* 1938 — загінуў [[Аўтар:Аркадзь Смоліч|Аркадзь Смоліч]], беларускі навуковец, палітычны і грамадзкі дзеяч
* 1954 — памёр [[Аўтар:Барыс Мікуліч|Барыс Мікуліч]], беларускі пісьменьнік, празаік, крытык
&lt;section end=&quot;17&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;18&quot;/&gt;'''18 чэрвеня'''
* 1889 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Каліноўскі|Ўладзімер Каліноўскі]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст, гісторык
&lt;section end=&quot;18&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;19&quot;/&gt;'''19 чэрвеня'''
* 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Барыс Мікуліч|Барыс Мікуліч]], беларускі пісьменьнік, празаік, крытык
* 1926 — у Вільні выйшаў першы нумар газэты «Народная справа»
&lt;section end=&quot;19&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;20&quot;/&gt;'''20 чэрвеня'''
* 1606 — у Магілёве пачалося мяшчанскае паўстаньне пад кіраўніцтвам Стахора Мітковіча
* 1637 — кароль і вялікі князь Уладзіслаў Ваза надаў Ружанам мескі герб
&lt;section end=&quot;20&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;21&quot;/&gt;'''21 чэрвеня'''
* 1864 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Сержпутоўскі|Аляксандар Сержпутоўскі]], беларускі фальклярыст, этнограф, публіцыст, мовазнавец
* 1912 — у «Нашай Ніве» была ўпершыню апублікаваная паэма [[Аўтар:Янка Купала|Янкі Купалы]] «[[Курган (Купала)|Курган]]»
* 1920 — нарадзіўся [[Аўтар:Усевалад Родзька|Усевалад Родзька]], беларускі палітычны, грамадзкі й вайсковы дзяяч, публіцыст
* 1937 — памёр [[Аўтар:Мікалай Галадзед|Мікалай Галадзед]], беларускі савецкі грамадзка-палітычны дзеяч, публіцыст
&lt;section end=&quot;21&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;22&quot;/&gt;'''22 чэрвеня'''
* 1883 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Цвікевіч|Аляксандар Цьвікевіч]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык
* 1896 — нарадзіўся [[Аўтар:Браніслаў Туронак|Браніслаў Туронак]], беларускі грамадзкі дзяяч, лекар, публіцыст
* 1912 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў драматычную паэму «[[Адвечная песьня]]»
* 1919 — у Горадні пачала выходзіць газэта «Родны край»
&lt;section end=&quot;22&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;23&quot;/&gt;'''23 чэрвеня'''
* 1946 — у Рэгенсбургу (Баварыя) заснаванае Крывіцкае навуковае таварыства імя [[Аўтар:Францыск Скарына|Францішка Скарыны]]
* 1947 — памёр [[Аўтар:Уладзімір Пічэта|Уладзімер Пічэта]], савецкі беларускі і расейскі гісторык, выкладнік, першы рэктар БДУ
&lt;section end=&quot;23&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;24&quot;/&gt;'''24 чэрвеня'''
* 1880 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Краскоўскі|Іван Краскоўскі]], беларускі і ўкраінскі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст
* 1900 — нарадзіўся [[Аўтар:Кузьма Чорны|Кузьма Чорны]], беларускі пісьменьнік
* 1913 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў паэму «[[Бандароўна]]»
* 1925 — у Заходняй Беларусі ствараецца Беларуская сялянска-работніцкая грамада
&lt;section end=&quot;24&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;25&quot;/&gt;'''25 чэрвеня'''
* 1840 — расейскімі ўладамі канчаткова спыненае дзеяньне [[Статут ВКЛ (1588)|Трэцяга статуту ВКЛ]]
* 1864 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Карчынскі|Іван Карчынскі]], беларускі грамадзка-палітычны дзеяч, гісторык
* 1911 — памёр [[Аўтар:Яніс Порукс|Яніс Порукс]], латыскі пісьменьнік
* 1925 — У Сойме Польшчы заснаваны пасольскі клюб пад назвай Беларуская сялянска-работніцкая грамада.
&lt;section end=&quot;25&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;26&quot;/&gt;'''26 чэрвеня'''
* 1863 — створаны Выканаўчы аддзел Літвы (Чырвоны ронд), цэнтр кіраўніцтва паўстаннем 1863—1864 гадоў, у склад якога ўвайшоў [[Аўтар:Кастусь Каліноўскі|К. Каліноўскі]].
&lt;section end=&quot;26&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;27&quot;/&gt;'''27 чэрвеня'''
* 1909 — нарадзіўся [[Аўтар:Сяргей Знаёмы|Сяргей Знаёмы]], беларускі пісьменьнік
* 1916 — У Лязані (Швайцарыя) адбылася III канфэрэнцыя народаў, была агучаная [[Мэморыя прадстаўнікоў Беларусі на ІІІ-яй Канфэрэнцыі народаў|Мэморыя]] беларускіх дэлегатаў
&lt;section end=&quot;27&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;28&quot;/&gt;'''28 чэрвеня'''
* 1569 — заключаная Люблінская унія, Каралеўства Польскае і Вялікае Княства Літоўскае злучыліся ў фэдэратыўную дзяржаву Рэч Паспалітую
* 1919 — падпісаная [[Вэрсальская дамова (1919)|Вэрсальская мірная дамова]], што стала канцом Першае ўсясьветнае вайны
* 1919 — падпісаная [[Малая Вэрсальская дамова]], якая гарантавала правы нацыянальных меншасьцяў у адноўленай Польшчы
* 1942 — загінуў [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]], клясык беларускае літаратуры, паэт, драматург, публіцыст
* 1947 — Беларускай гімназіі ў Рэгенсбургу прысвоенае імя Янкі Купалы
&lt;section end=&quot;28&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;29&quot;/&gt;'''29 чэрвеня'''
* 1896 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзіслаў Казлоўскі|Уладзіслаў Казлоўскі]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, паэт, публіцыст
* 1958 — памёр [[Аўтар:Фабіян Ярэміч|Фабіян Ярэміч]], беларускі пасол у польскім Сойме, грамадзка-культурны дзеяч
&lt;section end=&quot;29&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;30&quot;/&gt;'''30 чэрвеня'''
* 1932 — у Рызе ўтварылася Беларускае навукова-краязнаўчае таварыства
* 1969 — памёр [[Аўтар:Міхайла Грамыка|Міхайла Грамыка]], беларускі пісьменьнік і навуковец
&lt;section end=&quot;30&quot;/&gt;</text>
      <sha1>3gx15ksb55yat2ksxxqq9u8oeyo2syg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікікрыніцы:Каляндар/жнівень</title>
    <ns>4</ns>
    <id>23917</id>
    <revision>
      <id>88640</id>
      <parentid>88096</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:38:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12352" xml:space="preserve">{{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}}
----
: [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/жнівень]]
: [[Вікікрыніцы:Проза сёння/жнівень]]
----
&lt;section begin=&quot;1&quot;/&gt;'''1 жніўня'''
* 1520 — нарадзіўся [[Аўтар:Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонт III Аўгуст]], вялікі князь літоўскі (1529—1572), кароль польскі (1548—1572)
* 1938 — загінуў [[Аўтар:Іван Цьвікевіч|Іван Цьвікевіч]], беларускі навуковец, кіраўнік мэдычнай сэкцыі Інстытуту беларускай культуры
&lt;section end=&quot;1&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;2&quot;/&gt;'''2 жніўня'''
* 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Коўш|Аляксандар Коўш]], беларускі грамадзка-палітычны і царкоўны дзеяч
* 1919 — у Вільні створаная [[:Катэгорыя:Беларуская вайсковая камісія|Беларуская вайсковая камісія]]
&lt;section end=&quot;2&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;3&quot;/&gt;'''3 жніўня'''
* 1971 — памёр [[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]], беларускі пісьменьнік
&lt;section end=&quot;3&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;4&quot;/&gt;'''4 жніўня'''
* 1875 — памёр [[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]], дацкі пісьменьнік і паэт
&lt;section end=&quot;4&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;5&quot;/&gt;'''5 жніўня'''
* 1461 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі
* 1772 — Расея, Прусія і Аўстрыя падпісалі канвэнцыю, паводле якой адбыўся Першы падзел Рэчы Паспалітай
* 1908 — памёр [[Аўтар:Валерый Урублеўскі|Валеры Ўрублеўскі]], паўстанец 1863 году, рэвалюцыянэр
&lt;section end=&quot;5&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;6&quot;/&gt;'''6 жніўня'''
* 1840 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец
* 1877 — памёр [[Аўтар:Іван Насовіч|Іван Насовіч]], беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст, этнограф
&lt;section end=&quot;6&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;7&quot;/&gt;'''7 жніўня'''
* 1879 — нарадзіўся [[Аўтар:Пётра Крачэўскі|Пётра Крачэўскі]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык, пісьменьнік
* 1921 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Блок|Аляксандар Блок]], расейскі паэт
* 1941 — памёр [[Аўтар:Рабіндранат Тагор|Рабіндранат Тагор]], бэнгальскі паэт, пісьменьнік, кампазытар, мастак, грамадзкі і рэлігійны дзяяч
&lt;section end=&quot;7&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;8&quot;/&gt;'''8 жніўня'''
* 1910 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў паэму «[[Сон на кургане]]»
* 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Аркадзь Чарнышэвіч|Аркадзь Чарнышэвіч]], беларускі пісьменьнік
&lt;section end=&quot;8&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;9&quot;/&gt;'''9 жніўня'''
* 1864 — нарадзіўся [[Аўтар:Раман Дмоўскі|Раман Дмоўскі]], польскі палітычны дзяяч, публіцыст
* 1890 — нарадзіўся [[Аўтар:Максім Бурсевіч|Максім Бурсевіч]], беларускі нацыянальны дзеяч, пэдагог, публіцыст
* 1915 — памёр [[Аўтар:Ежы Жулаўскі|Ежы Жулаўскі]], польскі пісьменьнік-фантаст, паэт і драматург
* 1927 — зьезд Беларускай праваслаўнай царквы абвясьціў аўтакефалію
&lt;section end=&quot;9&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;10&quot;/&gt;'''10 жніўня'''
* 1796 — нарадзіўся [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнат Легатовіч]], беларуска-польскі паэт, пэдагог
* 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Антанас Смятона|Антанас Смятона]], летувіскі палітык, прэзыдэнт Летувы
* 1878 — нарадзіўся [[Аўтар:Еўсцігней Міровіч|Еўсьцігней Міровіч]], беларускі драматург
* 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Тадэвуш Далэнга-Мастовіч|Тадэвуш Далэнга-Мастовіч]], беларуска-польскі пісьменьнік
* 1919 — у Менску створаны [[:Катэгорыя:Часовы беларускі нацыянальны камітэт|Часовы беларускі нацыянальны камітэт]], арганізацыйны цэнтар беларускага нацыянальнага руху.
&lt;section end=&quot;10&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;11&quot;/&gt;'''11 жніўня'''
* 1856 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Дабравольскі|Ўладзімер Дабравольскі]], беларуска-расейскі этнограф, фальклярыст
&lt;section end=&quot;11&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;12&quot;/&gt;'''12 жніўня'''
* 1938 — загінуў [[Аўтар:Пётр Мятла|Пётар Мятла]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч
&lt;section end=&quot;12&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;13&quot;/&gt;'''13 жніўня'''
* 1860 — нарадзіўся [[Аўтар:Мацвей Любаўскі|Мацей Любаўскі]], беларуска-расейскі гісторык
* 1946 — памёр [[Аўтар:Герберт Уэлс|Гэрбэрт Ўэлз]], брытанскі пісьменьнік і публіцыст
* 1956 — памёр [[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]], клясык беларускае літаратуры, празаік, паэт
&lt;section end=&quot;13&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;14&quot;/&gt;'''14 жніўня'''
* 1385 — паміж Польскім Каралеўствам і Вялікім Княствам Літоўскім была падпісаная Крэўская вуні
* 1958 — памёр [[Аўтар:Эдвард Будзька|Эдвард Будзька]], беларускі публіцыст, палітык, грамадскі дзеяч, паэт і выдавец
&lt;section end=&quot;14&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;15&quot;/&gt;'''15 жніўня'''
* 1831 — нарадзіўся [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцэсь Каратынскі]], беларуска-польскі паэт і журналіст
&lt;section end=&quot;15&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;16&quot;/&gt;'''16 жніўня'''
* 1882 — нарадзіўся [[Аўтар:Леанід Леўшчанка|Леанід Леўшчанка]], беларускі літаратуразнавец, настаўнік
* 1920 — памёр [[Аўтар:Аляксей Шахматаў|Аляксей Шахматаў]], расейскі філёляг, мовазнавец, гісторык
&lt;section end=&quot;16&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;18&quot;/&gt;'''18 жніўня'''
* 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Макар Краўцоў|Макар Краўцоў]], беларускі паэт, публіцыст, перакладчык
* 1942 — загінуў [[Аўтар:Лявон Більдзюкевіч|Лявон Більдзюкевіч]], беларускі пэдагог, матэматык, грамадзкі дзяяч
&lt;section end=&quot;18&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;19&quot;/&gt;'''19 жніўня'''
* 1506 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі
* 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Барыс Мікуліч|Барыс Мікуліч]], беларускі пісьменьнік, крытык
* 1943 — загінуў [[Аўтар:Язэп Воўк-Левановіч|Язэп Воўк-Левановіч]], беларускі мовазнавец
&lt;section end=&quot;19&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;20&quot;/&gt;'''20 жніўня'''
* 1881 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], беларускі палітычны і грамадзкі дзяяч, публіцыст, археоляг
* 1938 — загінуў [[Аўтар:Уладзімір Пракулевіч|Уладзімер Пракулевіч]], беларускі грамадзкі і палітычны дзяяч, публіцыст, журналіст, юрыст
&lt;section end=&quot;20&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;22&quot;/&gt;'''22 жніўня'''
* 1621 — [[Аўтар:Ян Казімір Пашкевіч|Ян Казімер Пашкевіч]] напісаў верш «[[Полска квитнет лациною…]]»
* 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец
&lt;section end=&quot;22&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;23&quot;/&gt;'''23 жніўня'''
* 1847 — памёр [[Аўтар:Ян Чачот|Ян Чачот]], беларуска-польскі паэт, драматург, фальклярыст, этнограф
* 1954 — памёр [[Аўтар:Васіль Русак|Васіль Русак]], беларускі нацыянальны дзяяч, выдавец, прадпрымальнік
* 1955 — памёр [[Аўтар:Іван Краскоўскі|Іван Краскоўскі]], беларускі і ўкраінскі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст
&lt;section end=&quot;23&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;24&quot;/&gt;'''24 жніўня'''
* 1906 — нарадзіўся [[Аўтар:Юльян Саковіч|Юльян Саковіч]], беларускі грамадзкі й палітычны дзяяч
* 1954 — памёп [[Аўтар:Леанід Леўшчанка|Леанід Леўшчанка]], беларускі літаратуразнавец, настаўнік
&lt;section end=&quot;24&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;25&quot;/&gt;'''25 жніўня'''
* 1900 — памёр [[Аўтар:Павел Шэйн|Павал Шэйн]], беларускі этнограф, фальклярыст, мовазнавец
* 1919 — выйшаў першы нумар рэдагаванай [[Аўтар:Янка Купала|Янкам Купалам]] газэты «[[Звон (газета)|Звон]]»
* 1947 — памерла [[Аўтар:Алеся Александровіч|Алеся Александровіч]], беларускі літаратуразнаўца, пэдагог
&lt;section end=&quot;25&quot;/&gt;


&lt;section begin=&quot;26&quot;/&gt;'''26 жніўня'''
* 1933 — СНК БССР прыняў [[Пастанова СНК БССР «Аб зменнах і спрашчэнні беларускага правапіса»|пастанову «Аб зменнах і спрашчэнні беларускага правапіса»]]
&lt;section end=&quot;26&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;27&quot;/&gt;'''27 жніўня'''
* 1856 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Франко|Іван Франко]], украінскі пісьменьнік, палітык і філёзаф
* 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Людас Гіра|Людаслаў Гіра]], летувіскі паэт, драматург, літаратурны крытык, публіцыст
&lt;section end=&quot;27&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;28&quot;/&gt;'''28 жніўня'''
* 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Уласаў|Аляксандар Уласаў]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст, палітык
&lt;section end=&quot;28&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;31&quot;/&gt;'''31 жніўня'''
* 1922 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў трагікамэдыю «[[Тутэйшыя]]», якая ў СССР замоўчвалася
&lt;section end=&quot;31&quot;/&gt;</text>
      <sha1>3obntho0hhob2qpswkuqjcx2yz843zg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікікрыніцы:Каляндар/кастрычнік</title>
    <ns>4</ns>
    <id>23919</id>
    <revision>
      <id>88637</id>
      <parentid>85587</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:33:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5836" xml:space="preserve">{{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}}
----
: [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/кастрычнік]]
: [[Вікікрыніцы:Проза сёння/кастрычнік]]
----
&lt;section begin=&quot;1&quot;/&gt;'''1 кастрычніка'''
* 1871 — нарадзіўся [[Аўтар:Яніс Порукс|Яніс Порукс]], латыскі пісьменьнік
* 1817 — заснаванае Таварыства філяматаў, патаемнае патрыятычнае і асьветніцкае аб’яднаньне студэнтаў Віленскага ўнівэрсытэту
* 1888 — нарадзіўся [[Аўтар:Лукаш Дзекуць-Малей|Лукаш Дзекуць-Малей]], беларускі рэлігійны й грамадзкі дзяяч, перакладчык
&lt;section end=&quot;1&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;2&quot;/&gt;'''2 кастрычніка'''
* 1930 — у Гародні быў надрукаваны першы нумар часопіса «Беларуская думка»
&lt;section end=&quot;2&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;7&quot;/&gt;'''7 кастрычніка'''
* 1765 — нарадзіўся [[Аўтар:Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Клеафас Агінскі]], кампазытар, дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[:Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]
* 1788 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Насовіч|Іван Насовіч]], беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст, этнограф
* 1939 — загінуў [[Аўтар:Раман Скірмунт|Раман Скірмунт]], беларускі палітычны дзеяч
&lt;section end=&quot;7&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;8&quot;/&gt;'''8 кастрычніка'''
* 1910 — памерла [[Аўтар:Марыя Канапніцкая|Марыя Канапніцкая]], польская пісьменьніца, паэтка
&lt;section end=&quot;8&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;10&quot;/&gt;'''10 кастрычніка'''
* 1739 — нарадзіўся [[Аўтар:Дамінік Рудніцкі|Дамінік Рудніцкі]], беларуска-польскі пісьменьнік
* 1867 — памёр [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнат Легатовіч]], беларуска-польскі паэт, пэдагог
* 1875 — памёр [[Аўтар:Аляксей Талстой|Аляксей Талстой]], расейскі пісьменьнік, паэт
&lt;section end=&quot;10&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;13&quot;/&gt;'''13 кастрычніка'''
* 1888 — нарадзіўся [[Аўтар:Язэп Драздовіч|Язэп Драздовіч]], беларускі мастак, археоляг, пісьменьнік, этнограф
* 1896 — нарадзіўся [[Аўтар:Мікалай Шчакаціхін|Мікалай Шчакаціхін]], беларускі мастацтвазнавец, гісторык і тэарэтык мастацтва
&lt;section end=&quot;13&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;15&quot;/&gt;'''15 кастрычніка'''
* 1814 — нарадзіўся [[Аўтар:Міхаіл Лермантаў|Міхал Лермантаў]], расейскі паэт
* 1833 — памёр [[Аўтар:Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Клеафас Агінскі]], кампазытар, дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[:Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]
&lt;section end=&quot;15&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;16&quot;/&gt;'''16 кастрычніка'''
* 1854 — нарадзіўся [[Аўтар:Оскар Уайльд|Оскар Ўайлд]], ірляндзкі паэт, літаратар, эсэіст
&lt;section end=&quot;16&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;17&quot;/&gt;'''17 кастрычніка'''
* 1865 — нарадзіўся [[Аўтар:Люцыян Жалігоўскі|Люцыян Жалігоўскі]], беларуска-польскі вайсковы і палітычны дзеяч
&lt;section end=&quot;17&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;21&quot;/&gt;'''21 кастрычніка'''
* 1878 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Пічэта|Ўладзімер Пічэта]], савецкі беларускі і расейскі гісторык, выкладнік, першы рэктар БДУ
* 1910 — памёр [[Аўтар:Марк Твэн|Марк Твэн]], амэрыканскі пісьменьнік, журналіст, грамадзкі дзяяч
&lt;section end=&quot;21&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;23&quot;/&gt;'''23 кастрычніка'''
* 1816 — нарадзіўся [[Аўтар:Арцём Вярыга-Дарэўскі|Арцём Вярыга-Дарэўскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, фальклярыст
* 1823 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Плуг|Адам Плуг]], беларуска-польскі празаік, паэт, журналіст
* 1941 — памёр [[Аўтар:Васіль Шашалевіч|Васіль Шашалевіч]], беларускі драматург і паэт
* 1960 — памёр [[Аўтар:Шамас Макманус|Шамас Макманус]], ірляндзкі драматург і паэт
&lt;section end=&quot;23&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;27&quot;/&gt;'''27 кастрычніка'''
* 1939 — летувіскія войскі занялі Вільню, канчаткова далучыўшы яе да Летувы
&lt;section end=&quot;27&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;30&quot;/&gt;'''30 кастрычніка'''
* 1919 — у газэце «Беларусь» (Менск) упершыню быў апублікаваны верш [[Аўтар:Макар Краўцоў|Макара Краўцова]] «[[Мы выйдзем шчыльнымі радамі (Краўцоў)|Ваяцкі гымн]]»
&lt;section end=&quot;30&quot;/&gt;</text>
      <sha1>ii3oun945run44k9vroxxu727iskxk7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88642</id>
      <parentid>88637</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:40:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5996" xml:space="preserve">{{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}}
----
: [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/кастрычнік]]
: [[Вікікрыніцы:Проза сёння/кастрычнік]]
----
&lt;section begin=&quot;1&quot;/&gt;'''1 кастрычніка'''
* 1871 — нарадзіўся [[Аўтар:Яніс Порукс|Яніс Порукс]], латыскі пісьменьнік
* 1817 — заснаванае Таварыства філяматаў, патаемнае патрыятычнае і асьветніцкае аб’яднаньне студэнтаў Віленскага ўнівэрсытэту
* 1888 — нарадзіўся [[Аўтар:Лукаш Дзекуць-Малей|Лукаш Дзекуць-Малей]], беларускі рэлігійны й грамадзкі дзяяч, перакладчык
&lt;section end=&quot;1&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;2&quot;/&gt;'''2 кастрычніка'''
* 1930 — у Гародні быў надрукаваны першы нумар часопіса «Беларуская думка»
&lt;section end=&quot;2&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;7&quot;/&gt;'''7 кастрычніка'''
* 1765 — нарадзіўся [[Аўтар:Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Клеафас Агінскі]], кампазытар, дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[:Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]
* 1788 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Насовіч|Іван Насовіч]], беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст, этнограф
* 1939 — загінуў [[Аўтар:Раман Скірмунт|Раман Скірмунт]], беларускі палітычны дзеяч
&lt;section end=&quot;7&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;8&quot;/&gt;'''8 кастрычніка'''
* 1910 — памерла [[Аўтар:Марыя Канапніцкая|Марыя Канапніцкая]], польская пісьменьніца, паэтка
&lt;section end=&quot;8&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;10&quot;/&gt;'''10 кастрычніка'''
* 1739 — нарадзіўся [[Аўтар:Дамінік Рудніцкі|Дамінік Рудніцкі]], беларуска-польскі пісьменьнік
* 1867 — памёр [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнат Легатовіч]], беларуска-польскі паэт, пэдагог
* 1875 — памёр [[Аўтар:Аляксей Талстой|Аляксей Талстой]], расейскі пісьменьнік, паэт
* 1956 — памёр [[Аўтар:Міхал Запольскі|Міхал Запольскі]], беларускі пісьменьнік, публіцыст
&lt;section end=&quot;10&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;13&quot;/&gt;'''13 кастрычніка'''
* 1888 — нарадзіўся [[Аўтар:Язэп Драздовіч|Язэп Драздовіч]], беларускі мастак, археоляг, пісьменьнік, этнограф
* 1896 — нарадзіўся [[Аўтар:Мікалай Шчакаціхін|Мікалай Шчакаціхін]], беларускі мастацтвазнавец, гісторык і тэарэтык мастацтва
&lt;section end=&quot;13&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;15&quot;/&gt;'''15 кастрычніка'''
* 1814 — нарадзіўся [[Аўтар:Міхаіл Лермантаў|Міхал Лермантаў]], расейскі паэт
* 1833 — памёр [[Аўтар:Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Клеафас Агінскі]], кампазытар, дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[:Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]
&lt;section end=&quot;15&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;16&quot;/&gt;'''16 кастрычніка'''
* 1854 — нарадзіўся [[Аўтар:Оскар Уайльд|Оскар Ўайлд]], ірляндзкі паэт, літаратар, эсэіст
&lt;section end=&quot;16&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;17&quot;/&gt;'''17 кастрычніка'''
* 1865 — нарадзіўся [[Аўтар:Люцыян Жалігоўскі|Люцыян Жалігоўскі]], беларуска-польскі вайсковы і палітычны дзеяч
&lt;section end=&quot;17&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;21&quot;/&gt;'''21 кастрычніка'''
* 1878 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Пічэта|Ўладзімер Пічэта]], савецкі беларускі і расейскі гісторык, выкладнік, першы рэктар БДУ
* 1910 — памёр [[Аўтар:Марк Твэн|Марк Твэн]], амэрыканскі пісьменьнік, журналіст, грамадзкі дзяяч
&lt;section end=&quot;21&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;23&quot;/&gt;'''23 кастрычніка'''
* 1816 — нарадзіўся [[Аўтар:Арцём Вярыга-Дарэўскі|Арцём Вярыга-Дарэўскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, фальклярыст
* 1823 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Плуг|Адам Плуг]], беларуска-польскі празаік, паэт, журналіст
* 1941 — памёр [[Аўтар:Васіль Шашалевіч|Васіль Шашалевіч]], беларускі драматург і паэт
* 1960 — памёр [[Аўтар:Шамас Макманус|Шамас Макманус]], ірляндзкі драматург і паэт
&lt;section end=&quot;23&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;27&quot;/&gt;'''27 кастрычніка'''
* 1939 — летувіскія войскі занялі Вільню, канчаткова далучыўшы яе да Летувы
&lt;section end=&quot;27&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;30&quot;/&gt;'''30 кастрычніка'''
* 1919 — у газэце «Беларусь» (Менск) упершыню быў апублікаваны верш [[Аўтар:Макар Краўцоў|Макара Краўцова]] «[[Мы выйдзем шчыльнымі радамі (Краўцоў)|Ваяцкі гымн]]»
&lt;section end=&quot;30&quot;/&gt;</text>
      <sha1>6xlqc842cho218blbvzm0ry7xetgc3c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікікрыніцы:Каляндар/красавік</title>
    <ns>4</ns>
    <id>23925</id>
    <revision>
      <id>88635</id>
      <parentid>88092</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:31:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6534" xml:space="preserve">{{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}}
----
: [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/красавік]]
: [[Вікікрыніцы:Проза сёння/красавік]]
----
&lt;section begin=&quot;1&quot;/&gt;'''1 красавіка'''
* 1548 — памёр [[Аўтар:Жыгімонт Стары|Жыгімонт II Стары]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі
* 1862 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Багдановіч|Адам Багдановіч]], беларускі этнограф, фальклярыст, мэмуарыст
* 1940 — загінуў [[Аўтар:Язэп Лёсік|Язэп Лёсік]], беларускі пісьменьнік, публіцыст, мовазнавец
* 1809 — нарадзіўся [[Аўтар:Мікалай Гогаль|Мікалай Гогаль]], украінска-расейскі празаік, драматург, крытык, публіцыст
&lt;section end=&quot;1&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;2&quot;/&gt;'''2 красавіка'''
* 1805 — нарадзіўся [[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]], дацкі пісьменьнік і паэт
&lt;section end=&quot;2&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;4&quot;/&gt;'''4 красавіка'''
* 1557 — нарадзіўся [[Аўтар:Леў Сапега|Леў Сапега]], дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага
* 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Язэп Варонка|Язэп Варонка]], беларускі палітычны дзяяч, публіцыст
* 1896 — нарадзіўся [[Аўтар:Васіль Русак|Васіль Русак]], беларускі нацыянальны дзяяч, выдавец, прадпрымальнік
&lt;section end=&quot;4&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;6&quot;/&gt;'''6 красавіка'''
* 1948 — памёр [[Аўтар:Мікола Шыла|Мікола Шыла]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, журналіст
&lt;section end=&quot;6&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;7&quot;/&gt;'''7 красавіка'''
* 1875 — памёр [[Аўтар:Георг Хэрвег|Георг Гэрвэг]], нямецкі паэт
* 1897 — нарадзіўся [[Аўтар:Юрка Лістапад|Юрка Лістапад]], беларускі публіцыст, настаўнік, дзяяч антыбальшавіцкага руху
&lt;section end=&quot;7&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;10&quot;/&gt;'''10 красавіка'''
* 1910 — памерла [[Аўтар:Марыя Косіч|Марыя Косіч]], пісьменьніца, перакладчыца, этнограф
&lt;section end=&quot;10&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;11&quot;/&gt;'''11 красавіка'''
* 1937 — загінуў [[Аўтар:Зміцер Жылуновіч|Зьміцер Жылуновіч]], беларускі пісьменьнік, грамадзкі і палітычны дзяяч
&lt;section end=&quot;11&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;14&quot;/&gt;'''14 красавіка'''
* 1885 — нарадзіўся [[Аўтар:Сымон Рак-Міхайлоўскі|Сымон Рак-Міхайлоўскі]], беларускі публіцыст, грамадзка-палітычны дзяяч
&lt;section end=&quot;14&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;16&quot;/&gt;'''16 красавіка'''
* 1940 — памёр [[Аўтар:Адам Багдановіч|Адам Багдановіч]], беларускі этнограф, фальклярыст, мэмуарыст
&lt;section end=&quot;16&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;18&quot;/&gt;'''18 красавіка'''
* 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Лявон Гмырак|Лявон Гмырак]], беларускі крытык, публіцыст, празаік
&lt;section end=&quot;18&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;19&quot;/&gt;'''19 красавіка'''
* 1824 — памёр [[Аўтар:Джордж Байран|Джордж Байран]], ангельскі паэт і драматург
* 1881 — нарадзіўся [[Аўтар:Усевалад Ігнатоўскі|Усевалад Ігнатоўскі]], беларускі гісторык, грамадзкі й палітычны дзяяч
* 1941 — загінуў [[Аўтар:Міхась Мялешка|Міхась Мялешка]], беларускі гісторык, пісьменьнік
&lt;section end=&quot;19&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;21&quot;/&gt;'''21 красавіка'''
* 1835 — нарадзіўся [[Аўтар:Ялегі Пранціш Вуль|Ялегі Пранціш Вуль]], беларускі паэт
* 1923 — памёр [[Аўтар:Ігнат Канчэўскі|Ігнат Канчэўскі]], беларускі філёзаф, паэт, публіцыст
&lt;section end=&quot;21&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;23&quot;/&gt;'''23 красавіка'''
* 1616 — нарадзіўся [[Аўтар:Уільям Шэкспір|Ўільям Шэксьпір]], ангельскі паэт і драматург
&lt;section end=&quot;23&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;25&quot;/&gt;'''25 красавіка'''
* 1868 — нарадзіўся [[Аўтар:Раман Скірмунт|Раман Скірмунт]], беларускі палітычны дзеяч
&lt;section end=&quot;25&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;26&quot;/&gt;'''26 красавіка'''
* 1564 — нарадзіўся [[Аўтар:Уільям Шэкспір|Ўільям Шэксьпір]], ангельскі паэт і драматург
&lt;section end=&quot;26&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;27&quot;/&gt;'''27 красавіка'''
* 1947 — памёр [[Аўтар:Валянцін Таўлай|Валянцін Таўлай]], беларускі паэт, літаратуразнавец
* 1892 — нарадзіўся [[Аўтар:Міхась Мялешка|Міхась Мялешка]], беларускі гісторык, пісьменьнік
&lt;section end=&quot;27&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;28&quot;/&gt;'''28 красавіка'''
* 1900 — памёр [[Аўтар:Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]], клясык беларускае літаратуры, паэт
&lt;section end=&quot;28&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;29&quot;/&gt;'''29 красавіка'''
* 1831 — памёр [[Аўтар:Яўхім Карскі|Яўхім Карскі]], беларускі філёляг-славіст
&lt;section end=&quot;29&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;30&quot;/&gt;'''30 красавіка'''
* 1859 — выйшаў цыркуляр Галоўнай управы цэнзуры Расейскай імперыі, які забараніў друк на лацінцы па-беларуску й па-ўкраінску
&lt;section end=&quot;30&quot;/&gt;</text>
      <sha1>k725ingeor40vuq046p7jv8fuu13rps</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікікрыніцы:Каляндар/студзень</title>
    <ns>4</ns>
    <id>23928</id>
    <revision>
      <id>88634</id>
      <parentid>85199</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:29:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8413" xml:space="preserve">{{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}}
----
: [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/студзень]]
: [[Вікікрыніцы:Проза сёння/студзень]]
----
&lt;section begin=&quot;1&quot;/&gt;'''1 студзеня'''
* 1467 — нарадзіўся [[Аўтар:Жыгімонт Стары|Жыгімонт Стары]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі
* 1831 — уладамі Расейскай імпэрыі было спыненае дзеяньне Статута ВКЛ 1588 году ў Віцебскай і Магілёўскай губэрнях
* 1861 — нарадзіўся [[Аўтар:Яўхім Карскі|Яўхім Карскі]], беларускі філёляг-славіст
* 1910 — у «Нашай Ніве» пачалася публікацыя «[[Кароткая гісторыя Беларусі|Кароткае гісторыі Беларусі]]» [[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлава Ластоўскага]]
* 1919 — у Смаленску прыняты [[Маніхвэст Часовага рабоча-сялянскага ўраду Беларусі]], абвяшчалася Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь
* 1919 — у Вільні была заснаваная беларуская гімназія
* 1929 — у Менску была адкрытая Акадэмія Навук БССР
* 1933 — у Вільні выйшаў першы нумар газэты «Родны край»
&lt;section end=&quot;1&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;2&quot;/&gt;'''2 студзеня'''
* 1793 — адбыўся Другі падзел Рэчы Паспалітай
* 1869 — нарадзіўся [[Аўтар:Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш.]], беларускі пісьменьнік, публіцыст
* 1939 — памёр [[Аўтар:Раман Дмоўскі|Раман Дмоўскі]], польскі палітычны дзяяч, публіцыст
* 1946 — загінуў [[Аўтар:Фабіян Абрантовіч|Фабіян Абрантовіч]], беларускі рэлігійны і грамадзкі дзяяч
&lt;section end=&quot;2&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;3&quot;/&gt;'''3 студзеня'''
* 1924 — памёр [[Аўтар:Іржы Волькер|Іржы Волькер]], чэскі паэт
&lt;section end=&quot;3&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;4&quot;/&gt;'''4 студзеня'''
* 1729 — нарадзіўся [[Аўтар:Яўхім Храптовіч|Яўхім Храптовіч]], дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, паэт
* 1846 — нарадзіўся [[Аўтар:Ян Карафіят|Ян Карафіят]], чэскі дзіцячы пісьменьнік, сьвятар
&lt;section end=&quot;4&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;5&quot;/&gt;'''5 студзеня'''
* 1923 — [[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]] закончыў лірыка-эпічную паэму «[[Новая зямля]]»
&lt;section end=&quot;5&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;6&quot;/&gt;'''6 студзеня'''
* 1892 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Станкевіч|Адам Станкевіч]], беларускі літаратуразнавец, публіцыст, рэлігійны і палітычны дзяяч
* 1945 — памерла [[Аўтар:Марыя Магдалена Радзівіл|Марыя Магдалена Радзівіл]], беларуская мэцэнатка, дзякуючы ёй выйшаў «[[Вянок]]» [[Аўтар:Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]] і іншыя выданьні
&lt;section end=&quot;6&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;9&quot;/&gt;'''9 студзеня'''
* 1944 — нарадзіўся [[Аўтар:Антанас Смятона|Антанас Смятона]], летувіскі палітык, прэзыдэнт Летувы (1919—1920, 1926—1940)
&lt;section end=&quot;9&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;10&quot;/&gt;'''10 студзеня'''
* 1920 — у газэце «Беларусь» (Менск) была ўпершыню апублікаваная паэма [[Аўтар:Янка Купала|Янкі Купалы]] «[[Зімою (Купала)|Зімою]]»
&lt;section end=&quot;10&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;15&quot;/&gt;'''15 студзеня'''
* 1885 — памёр [[Аўтар:Антон Адынец|Антон Адынец]], беларуска-польскі паэт, філярэт
* 1909 — У «Нашай Ніве» была ўпершыню апублікаваная паэма [[Аўтар:Янка Купала|Янкі Купалы]] «[[За што?.. (Ой, мае вы песні…)|За што?]]»
&lt;section end=&quot;15&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;18&quot;/&gt;'''18 студзеня'''
* 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Фабіян Ярэміч|Фабіян Ярэміч]], беларускі пасол у польскім Сойме, грамадзка-культурны дзеяч
* 1895 — нарадзіўся [[Аўтар:Лявон Більдзюкевіч|Лявон Більдзюкевіч]], беларускі пэдагог, матэматык, грамадзкі дзяяч
* 1936 — нарадзіўся [[Аўтар:Джозеф Рэдзьярд Кіплінг|Джозэф Рэд’ярд Кіплінг]], ангельскі пісьменьнік, паэт
* 1940 — памёр [[Аўтар:Казімеж Пшэрва-Тэтмаер|Казімер Пшэрва-Тэтмаер]], польскі пісьменьнік
* 1967 — памёр [[Аўтар:Аркадзь Чарнышэвіч|Аркадзь Чарнышэвіч]], беларускі пісьменьнік
&lt;section end=&quot;18&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;20&quot;/&gt;'''20 студзеня'''
* 1892 — нарадзіўся [[Аўтар:Браніслаў Тарашкевіч|Браніслаў Тарашкевіч]], беларускі мовазнавец, палітычны дзеяч
* 1955 — памёр [[Аўтар:Лукаш Дзекуць-Малей|Лукаш Дзекуць-Малей]], беларускі рэлігійны й грамадзкі дзяяч, перакладчык
&lt;section end=&quot;20&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;21&quot;/&gt;'''21 студзеня'''
* 1818 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Кіркор|Адам Кіркор]], беларускі гісторык, публіцыст, выдавец, краязнавец, літаратуразнавец
* 1838 — нарадзіўся [[Аўтар:Кастусь Каліноўскі|Кастусь Каліноўскі]], беларускі рэвалюцыянэр, публіцыст
&lt;section end=&quot;21&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;22&quot;/&gt;'''22 студзеня'''
* 1788 — нарадзіўся [[Аўтар:Джордж Байран|Джордж Байран]], ангельскі паэт і драматург
&lt;section end=&quot;22&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;23&quot;/&gt;'''23 студзеня'''
* 1793 — Расея і Прусія падпісалі канвэнцыю, паводле якой адбыўся Другі падзел Рэчы Паспалітай
&lt;section end=&quot;23&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;24&quot;/&gt;'''24 студзеня'''
* 1922 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] напісаў верш «[[Перад будучыняй]]», забаронены ў СССР
&lt;section end=&quot;24&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;25&quot;/&gt;'''25 студзеня'''
* 1804 — нарадзіўся [[Аўтар:Антон Адынец|Антон Адынец]], беларуска-польскі паэт, філярэт
* 1869 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Гурыновіч|Адам Гурыновіч]], беларускі паэт, фальклярыст, рэвалюцыянэр
* 1938 — памёр [[Аўтар:Тамаш Грыб|Тамаш Грыб]], беларускі грамадзка-палітычны і культурны дзяяч, публіцыст
&lt;section end=&quot;25&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;29&quot;/&gt;'''29 студзеня'''
* 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык, літаратуразнавец, публіцыст
&lt;section end=&quot;29&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;31&quot;/&gt;'''31 студзеня'''
* 1929 — памёр [[Аўтар:Ян Карафіят|Ян Карафіят]], чэскі дзіцячы пісьменьнік, сьвятар
&lt;section end=&quot;31&quot;/&gt;</text>
      <sha1>gjz7zg56oy14ahqqq5ow2xfx4ait9pd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88641</id>
      <parentid>88634</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:39:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8583" xml:space="preserve">{{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}}
----
: [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/студзень]]
: [[Вікікрыніцы:Проза сёння/студзень]]
----
&lt;section begin=&quot;1&quot;/&gt;'''1 студзеня'''
* 1467 — нарадзіўся [[Аўтар:Жыгімонт Стары|Жыгімонт Стары]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі
* 1831 — уладамі Расейскай імпэрыі было спыненае дзеяньне Статута ВКЛ 1588 году ў Віцебскай і Магілёўскай губэрнях
* 1861 — нарадзіўся [[Аўтар:Яўхім Карскі|Яўхім Карскі]], беларускі філёляг-славіст
* 1910 — у «Нашай Ніве» пачалася публікацыя «[[Кароткая гісторыя Беларусі|Кароткае гісторыі Беларусі]]» [[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлава Ластоўскага]]
* 1919 — у Смаленску прыняты [[Маніхвэст Часовага рабоча-сялянскага ўраду Беларусі]], абвяшчалася Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусь
* 1919 — у Вільні была заснаваная беларуская гімназія
* 1929 — у Менску была адкрытая Акадэмія Навук БССР
* 1933 — у Вільні выйшаў першы нумар газэты «Родны край»
&lt;section end=&quot;1&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;2&quot;/&gt;'''2 студзеня'''
* 1793 — адбыўся Другі падзел Рэчы Паспалітай
* 1869 — нарадзіўся [[Аўтар:Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш.]], беларускі пісьменьнік, публіцыст
* 1939 — памёр [[Аўтар:Раман Дмоўскі|Раман Дмоўскі]], польскі палітычны дзяяч, публіцыст
* 1946 — загінуў [[Аўтар:Фабіян Абрантовіч|Фабіян Абрантовіч]], беларускі рэлігійны і грамадзкі дзяяч
&lt;section end=&quot;2&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;3&quot;/&gt;'''3 студзеня'''
* 1924 — памёр [[Аўтар:Іржы Волькер|Іржы Волькер]], чэскі паэт
&lt;section end=&quot;3&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;4&quot;/&gt;'''4 студзеня'''
* 1729 — нарадзіўся [[Аўтар:Яўхім Храптовіч|Яўхім Храптовіч]], дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, паэт
* 1846 — нарадзіўся [[Аўтар:Ян Карафіят|Ян Карафіят]], чэскі дзіцячы пісьменьнік, сьвятар
&lt;section end=&quot;4&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;5&quot;/&gt;'''5 студзеня'''
* 1923 — [[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]] закончыў лірыка-эпічную паэму «[[Новая зямля]]»
&lt;section end=&quot;5&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;6&quot;/&gt;'''6 студзеня'''
* 1892 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Станкевіч|Адам Станкевіч]], беларускі літаратуразнавец, публіцыст, рэлігійны і палітычны дзяяч
* 1945 — памерла [[Аўтар:Марыя Магдалена Радзівіл|Марыя Магдалена Радзівіл]], беларуская мэцэнатка, дзякуючы ёй выйшаў «[[Вянок]]» [[Аўтар:Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]] і іншыя выданьні
&lt;section end=&quot;6&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;9&quot;/&gt;'''9 студзеня'''
* 1944 — нарадзіўся [[Аўтар:Антанас Смятона|Антанас Смятона]], летувіскі палітык, прэзыдэнт Летувы (1919—1920, 1926—1940)
&lt;section end=&quot;9&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;10&quot;/&gt;'''10 студзеня'''
* 1920 — у газэце «Беларусь» (Менск) была ўпершыню апублікаваная паэма [[Аўтар:Янка Купала|Янкі Купалы]] «[[Зімою (Купала)|Зімою]]»
&lt;section end=&quot;10&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;15&quot;/&gt;'''15 студзеня'''
* 1885 — памёр [[Аўтар:Антон Адынец|Антон Адынец]], беларуска-польскі паэт, філярэт
* 1909 — У «Нашай Ніве» была ўпершыню апублікаваная паэма [[Аўтар:Янка Купала|Янкі Купалы]] «[[За што?.. (Ой, мае вы песні…)|За што?]]»
&lt;section end=&quot;15&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;18&quot;/&gt;'''18 студзеня'''
* 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Фабіян Ярэміч|Фабіян Ярэміч]], беларускі пасол у польскім Сойме, грамадзка-культурны дзеяч
* 1895 — нарадзіўся [[Аўтар:Лявон Більдзюкевіч|Лявон Більдзюкевіч]], беларускі пэдагог, матэматык, грамадзкі дзяяч
* 1936 — нарадзіўся [[Аўтар:Джозеф Рэдзьярд Кіплінг|Джозэф Рэд’ярд Кіплінг]], ангельскі пісьменьнік, паэт
* 1940 — памёр [[Аўтар:Казімеж Пшэрва-Тэтмаер|Казімер Пшэрва-Тэтмаер]], польскі пісьменьнік
* 1967 — памёр [[Аўтар:Аркадзь Чарнышэвіч|Аркадзь Чарнышэвіч]], беларускі пісьменьнік
&lt;section end=&quot;18&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;20&quot;/&gt;'''20 студзеня'''
* 1892 — нарадзіўся [[Аўтар:Браніслаў Тарашкевіч|Браніслаў Тарашкевіч]], беларускі мовазнавец, палітычны дзеяч
* 1955 — памёр [[Аўтар:Лукаш Дзекуць-Малей|Лукаш Дзекуць-Малей]], беларускі рэлігійны й грамадзкі дзяяч, перакладчык
&lt;section end=&quot;20&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;21&quot;/&gt;'''21 студзеня'''
* 1818 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Кіркор|Адам Кіркор]], беларускі гісторык, публіцыст, выдавец, краязнавец, літаратуразнавец
* 1838 — нарадзіўся [[Аўтар:Кастусь Каліноўскі|Кастусь Каліноўскі]], беларускі рэвалюцыянэр, публіцыст
* 1883 — нарадзіўся [[Аўтар:Міхал Запольскі|Міхал Запольскі]], беларускі пісьменьнік, публіцыст
&lt;section end=&quot;21&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;22&quot;/&gt;'''22 студзеня'''
* 1788 — нарадзіўся [[Аўтар:Джордж Байран|Джордж Байран]], ангельскі паэт і драматург
&lt;section end=&quot;22&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;23&quot;/&gt;'''23 студзеня'''
* 1793 — Расея і Прусія падпісалі канвэнцыю, паводле якой адбыўся Другі падзел Рэчы Паспалітай
&lt;section end=&quot;23&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;24&quot;/&gt;'''24 студзеня'''
* 1922 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] напісаў верш «[[Перад будучыняй]]», забаронены ў СССР
&lt;section end=&quot;24&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;25&quot;/&gt;'''25 студзеня'''
* 1804 — нарадзіўся [[Аўтар:Антон Адынец|Антон Адынец]], беларуска-польскі паэт, філярэт
* 1869 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Гурыновіч|Адам Гурыновіч]], беларускі паэт, фальклярыст, рэвалюцыянэр
* 1938 — памёр [[Аўтар:Тамаш Грыб|Тамаш Грыб]], беларускі грамадзка-палітычны і культурны дзяяч, публіцыст
&lt;section end=&quot;25&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;29&quot;/&gt;'''29 студзеня'''
* 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык, літаратуразнавец, публіцыст
&lt;section end=&quot;29&quot;/&gt;

&lt;section begin=&quot;31&quot;/&gt;'''31 студзеня'''
* 1929 — памёр [[Аўтар:Ян Карафіят|Ян Карафіят]], чэскі дзіцячы пісьменьнік, сьвятар
&lt;section end=&quot;31&quot;/&gt;</text>
      <sha1>1ksgc1oab4169dz4s0dcb00h8qergfi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Aleksiutovic Mikalaj.Skaryna.Jaho dziejnasc i svietapohlad.djvu/70</title>
    <ns>104</ns>
    <id>24013</id>
    <revision>
      <id>88532</id>
      <parentid>68435</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:13:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3708" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;знана афіцыяльнай, дзяржаўнай мовай, мовай літаратуры. На ёй пісаліся вялікакняскія граматы, выдаваліся судзебнікі, вялася дыпламатычная перапіска, пісаліся летапісы, хронікі, аповесці і г. д. Віленскі прэлат Эразм Вітэлі ў пісьме да рымскага папы (1501 г.) прызнаваўся,
што ў Літве мовай «больш карыстаюцца рускай, таму,
што яна лягчэй і прыемней»&lt;ref&gt;Памятники русской старины в Зап. губерн. империи, изд.
П. Н. Батюшковым, вып. V, Пецярбург, 1872, стар. 28.&lt;/ref&gt;. Наколькі руская мова была папулярнай у Літоўскай дзяржаве ў ХV-ХVІ стст. і
часткова ў XVІІ ст., можна меркаваць па наступнаму
вершу ў рукапісным экземпляры Літоўскага статута першай рэдакцыі, знойдзеным у Вільні ў мінулым стагоддзі:


{{Block center/s}}
&lt;poem&gt;Полска квитнет лациною
Литва квитнет Русчизною
Без той в Полсце не пребудешь
Без сей в Литве блазнем будешь
Той лацина езык дает
Та без Руси не вытрвает
Ведзь же юж Русь ижь тва хвала
По всем свете юж дойзрала
Веселисже ты Русине
Тва слава никгды незкгине&lt;/poem&gt;
{{Block center/e}}

&lt;ref&gt;Документы, объясняющие историю Западнорусского края и
его отношения к России и Польше, Спб, 1865, стар. XXX.&lt;/ref&gt;.
У перыяд жыцця Скарыны заканчваўся працэс фарміравання беларускай народнасці, які адбываўся ў барацьбе
з агрэсіяй польска-літоўскіх феадалаў і каталіцкай царквой. Перадавыя дзеячы беларускай культуры вялі энергічную барацьбу за прымяненне рускай мовы ў літаратуры. Асабліва гэта прыкметна ў творчасці Скарыны, у
якога ідэал народнасці з поўнай відавочнасцю выступае
ў факце выкарыстання ім роднай мовы.

У той час барацьба Скарыны за родную мову была
не чым іншым, як абаронай беларускай народнасці ад
пасяганняў паноў — шляхты і каталіцкага духавенства,
якія імкнуліся навязаць беларусам сваю культуру, сваю
веру, апалячыць і закабаліць іх. Скарына з'явіўся свядомым выразнікам сацыяльна-палітычных імкненняў перадавых слаёў беларускага народа да яднання з брацкімі народамі Расіі і Украіны.

Можна смела сцвярджаць, што выданнем сваёй «бібліі рускай» ён прадаўжаў і адстойваў традыцыі агульнарускай культуры, садзейнічаў развіццю барацьбы су-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sbpy48oajgs2czvywk8q7twwglasp16</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88533</id>
      <parentid>88532</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:15:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3767" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;знана афіцыяльнай, дзяржаўнай мовай, мовай літаратуры. На ёй пісаліся вялікакняскія граматы, выдаваліся судзебнікі, вялася дыпламатычная перапіска, пісаліся летапісы, хронікі, аповесці і г. д. Віленскі прэлат Эразм Вітэлі ў пісьме да рымскага папы (1501 г.) прызнаваўся,
што ў Літве мовай «больш карыстаюцца рускай, таму,
што яна лягчэй і прыемней»&lt;ref&gt;Памятники русской старины в Зап. губерн. империи, изд.
П. Н. Батюшковым, вып. V, Пецярбург, 1872, стар. 28.&lt;/ref&gt;. Наколькі руская мова была папулярнай у Літоўскай дзяржаве ў ХV-ХVІ стст. і
часткова ў XVІІ ст., можна меркаваць па наступнаму
вершу ў рукапісным экземпляры Літоўскага статута першай рэдакцыі, знойдзеным у Вільні ў мінулым стагоддзі:

&lt;section begin=&quot;Полска&quot;/&gt;{{Block center/s}}
&lt;poem&gt;Полска квитнет лациною
Литва квитнет Русчизною
Без той в Полсце не пребудешь
Без сей в Литве блазнем будешь
Той лацина езык дает
Та без Руси не вытрвает
Ведзь же юж Русь ижь тва хвала
По всем свете юж дойзрала
Веселисже ты Русине
Тва слава никгды незкгине&lt;ref&gt;Документы, объясняющие историю Западнорусского края и его отношения к России и Польше, Спб, 1865, стар. XXX.&lt;/ref&gt;.&lt;/poem&gt;
{{Block center/e}}
&lt;section end=&quot;Полска&quot;/&gt;

У перыяд жыцця Скарыны заканчваўся працэс фарміравання беларускай народнасці, які адбываўся ў барацьбе
з агрэсіяй польска-літоўскіх феадалаў і каталіцкай царквой. Перадавыя дзеячы беларускай культуры вялі энергічную барацьбу за прымяненне рускай мовы ў літаратуры. Асабліва гэта прыкметна ў творчасці Скарыны, у
якога ідэал народнасці з поўнай відавочнасцю выступае
ў факце выкарыстання ім роднай мовы.

У той час барацьба Скарыны за родную мову была
не чым іншым, як абаронай беларускай народнасці ад
пасяганняў паноў — шляхты і каталіцкага духавенства,
якія імкнуліся навязаць беларусам сваю культуру, сваю
веру, апалячыць і закабаліць іх. Скарына з'явіўся свядомым выразнікам сацыяльна-палітычных імкненняў перадавых слаёў беларускага народа да яднання з брацкімі народамі Расіі і Украіны.

Можна смела сцвярджаць, што выданнем сваёй «бібліі рускай» ён прадаўжаў і адстойваў традыцыі агульнарускай культуры, садзейнічаў развіццю барацьбы су-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rifkn90noaakfq6clrw2gjddmyr8mlm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/163</title>
    <ns>104</ns>
    <id>27640</id>
    <revision>
      <id>88528</id>
      <parentid>81101</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T17:47:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4569" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Капітан меў на ўвазе свой фрак і жылет.

Уолтэру і ў галаву не прыходзіла, чаму капітан так старанна завязваў гальштук, закручваючы звісаючыя канцы яго, як свіны хвосцік, і прасаджваючы іх у масіўнае залатое кальцо, на якім, на ўспамін пра нейкага памёршага сябра, была паказана магіла, жалезная агарожа і дрэва; і чаму капітан падцягнуў уверх каўнер рубашкі, наколькі давала магчымасць зрабіць гэта ірландская ніжняя бялізна; і чаму ён зняў чаравікі і адзеў парадныя
боты, якімі карыстаўся толькі ў экстраных выпадках. Капітан, прыбраўшыся, нарэшце, быў вельмі здаволены і, агледзеўшы сябе з ног да галавы ў люстэрку для брыцця, якое зняў для гэтай мэты са сцяны, узяў сваю сучкаватую палку і абвясціў, што гатоў.

Калі яны вышлі на вуліцу, капітан рушыў з большай самазадаволенасцю, чым звычайна, але гэту акалічнасць Уолтэр прыпісаў дзеянню ботаў і асаблівай увагі на яго не звярнуў. Яны не паспелі далёка адыйсці, як спаткалі жанчыну, што прадавала кветкі, і капітан, спыніўшыся, нязрушны, нібы яму нешта надзвычайнае ўспала на думку купіў самую вялікую вязанку ў яе кошыку — вельмі прыгожы букет у форме веера, які меў каля двух з паловай футаў у абхваце і быў складзены з цудоўнейшых на свеце кветак.

Узброены гэтым маленькім падарункам, які прызначаўся для містэра Домбі, капітан Катль ішоў з Уолтэрам, пакуль яны не наблізіліся да дзвярэй інструментальнага майстра, перад якімі абодва спыніліся.

— Вы знойдзеце? — запытаўся Уолтэр.

— Так, — адказваў капітан, адчуваючы, што ад Уолтэра трэба пазбавіцца, перш чым пачаць далейшае, і што лепш перанесці намечаны візіт на больш позні час.

— І вы нічога не забудзецеся? —  запытаўся Уолтэр.

— Не, — адказаў капітан.

— Я зараж-жа пайду на прагулку, — сказаў Уолтэр, — і не буду перашкаджаць, капітан Катль.

— Прагуляйцеся добра, мой хлопчык! — крыкнуў яму ўслед капітан.

Уолтэр махнуў рукой у знак згоды і пайшоў сваёй дарогай.

Ісці яму не было куды; але ён вырашыў накіравацца ў поле, дзе можна было-б паразмышляць пра невядомае жыццё, якое прадстаяла яму, і, лежачы пад дрэвам, спакойна падумаць. Самымі прыгожымі яму здаваліся палі паблізу Хестэда, а лепшай дарогай яму здавалася дарога паўз дом містэра Домбі.

Калі Уолтэр праходзіў міма яго і зірнуў на пануры яго фасад, дом, як заўсёды, быў велічным і пахмурным. Усе шторы былі апушчаны, але вокны верхняга паверха адчынены насцеж, і ветрык, прабягаючы па фіранках і развяваючы іх, адзін толькі і ажыўляў знешні выгляд дома. Уолтэр прайшоў спакойна міма і быў рад, калі гэты дом і наступны асталіся ззаду.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0pamo8ipgtv05gykw9u7ntuscsv64hk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Кароткая гісторыя Беларусі.pdf/7</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28446</id>
    <revision>
      <id>88551</id>
      <parentid>84220</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:52:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="683" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|{{Разьбіўка|ВЛАСТ}}.|памер=140%}}

{{ц|{{rule|6em}}}}
{{ц|{{rule|6em|height=2px}}}}


{{Цэнтар|КАРОТКАЯ ГІСТОРЫЯ&lt;br /&gt;{{X-larger|БЕЛАРУСІ}}|памер=200%}}

{{Цэнтар|З 40 {{Разьбіўка|РЫСУНКАМІ}}|памер=120%}}


{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 1.jpg|140px]]}}


{{Цэнтар|{{Разьбіўка|ВІЛЬНЯ}}.}}
{{лінія|2em|прагал=0}}
{{Цэнтар|Друкарня Марціна Кухты. Дварцовая, д. № 4.|памер=80%}}
{{лінія|2em|прагал=0}}
{{Цэнтар|{{Разьбіўка|1910}}.}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>snb4dg4t7px46763xdze9ird51ts7fe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28821</id>
    <revision>
      <id>88591</id>
      <parentid>88480</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T04:46:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7051" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Домбі і сын
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]]
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
*[[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]]
*[[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]]
*[[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
*[[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]
*[[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]]
*[[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]]
*[[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]]
*[[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]]
*[[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]]
*[[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]]
*[[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]]
*[[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]]
*[[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]]
*[[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]]
*[[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]]
*[[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]]
*[[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]]
*[[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]]
*[[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]]
*[[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]]
*[[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]]
*[[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]]
*[[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]]
*[[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]]
*[[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]]
*[[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]]
*[[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]]
*[[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]]
*[[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]]
*[[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]]
*[[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]]
*[[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]]
*[[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]]
*[[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]]
*[[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]]
*[[Домбі і сын/38|Раздзел ХХХVIII. Міс Токс аднаўляе старое знаёмства]]
*[[Домбі і сын/39|Раздзел XXXIX. Далейшыя прыгоды капітана Эдуарда Катля, марака]]
*[[Домбі і сын/40|Раздзел ХL. Сямейныя адносіны]]
*[[Домбі і сын/41|Раздзел ХLI. Новыя галасы ў хвалях]]
*[[Домбі і сын/42|Раздзел ХLІІ, у якім расказваецца аб давяральнай размове і аб няшчасным выпадку]]
*[[Домбі і сын/43|Раздзел ХLІІІ. Бяссонная ноч]]
*[[Домбі і сын/44|Раздзел ХLІV. Разлука]]
*[[Домбі і сын/45|Раздзел ХLV. Давераная асоба]]
*[[Домбі і сын/46|Раздзел XLVI. Апазнанне і размышленні]]
*[[Домбі і сын/47|Раздзел XLVII. Грымнуў гром]]
*[[Домбі і сын/48|Раздзел XLVIII. Уцёкі Фларэнс]]
*[[Домбі і сын/49|Раздзел XLIX. Мічман робіць адкрыцце]]
*[[Домбі і сын/50|Раздзел L. Нараканні містэра Тутса]]
*[[Домбі і сын/51|Раздзел LI. Містэр Домбі і свецкае грамадства]]
*[[Домбі і сын/52|Раздзел LII. Сакрэтныя весткі]]
*[[Домбі і сын/53|Раздзел LIII. Новыя весткі]]
*[[Домбі і сын/54|Раздзел LIV. Уцекачы]]
*[[Домбі і сын/55]]
*[[Домбі і сын/56]]
*[[Домбі і сын/57]]
*[[Домбі і сын/58]]
*[[Домбі і сын/59]]
*[[Домбі і сын/60]]
*[[Домбі і сын/61]]
*[[Домбі і сын/62]]

[[Катэгорыя:Проза Чарльза Дыкенса]]
[[Катэгорыя:Ананімныя пераклады]]
[[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]]
[[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]]
[[Катэгорыя:Раманы]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1848 года]]
[[Катэгорыя:Творы 1938 года]]
[[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]]

[[en:Dombey and Son (1848)]]</text>
      <sha1>qzeqppyepqqk7nap6dfuab991n5u46l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88623</id>
      <parentid>88591</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T10:24:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7134" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Домбі і сын
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]]
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
*[[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]]
*[[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]]
*[[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
*[[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]
*[[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]]
*[[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]]
*[[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]]
*[[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]]
*[[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]]
*[[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]]
*[[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]]
*[[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]]
*[[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]]
*[[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]]
*[[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]]
*[[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]]
*[[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]]
*[[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]]
*[[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]]
*[[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]]
*[[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]]
*[[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]]
*[[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]]
*[[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]]
*[[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]]
*[[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]]
*[[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]]
*[[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]]
*[[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]]
*[[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]]
*[[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]]
*[[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]]
*[[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]]
*[[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]]
*[[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]]
*[[Домбі і сын/38|Раздзел ХХХVIII. Міс Токс аднаўляе старое знаёмства]]
*[[Домбі і сын/39|Раздзел XXXIX. Далейшыя прыгоды капітана Эдуарда Катля, марака]]
*[[Домбі і сын/40|Раздзел ХL. Сямейныя адносіны]]
*[[Домбі і сын/41|Раздзел ХLI. Новыя галасы ў хвалях]]
*[[Домбі і сын/42|Раздзел ХLІІ, у якім расказваецца аб давяральнай размове і аб няшчасным выпадку]]
*[[Домбі і сын/43|Раздзел ХLІІІ. Бяссонная ноч]]
*[[Домбі і сын/44|Раздзел ХLІV. Разлука]]
*[[Домбі і сын/45|Раздзел ХLV. Давераная асоба]]
*[[Домбі і сын/46|Раздзел XLVI. Апазнанне і размышленні]]
*[[Домбі і сын/47|Раздзел XLVII. Грымнуў гром]]
*[[Домбі і сын/48|Раздзел XLVIII. Уцёкі Фларэнс]]
*[[Домбі і сын/49|Раздзел XLIX. Мічман робіць адкрыцце]]
*[[Домбі і сын/50|Раздзел L. Нараканні містэра Тутса]]
*[[Домбі і сын/51|Раздзел LI. Містэр Домбі і свецкае грамадства]]
*[[Домбі і сын/52|Раздзел LII. Сакрэтныя весткі]]
*[[Домбі і сын/53|Раздзел LIII. Новыя весткі]]
*[[Домбі і сын/54|Раздзел LIV. Уцекачы]]
*[[Домбі і сын/55|Раздзел LV. Роб Тачыльшчык пазбаўляецца месца]]
*[[Домбі і сын/56]]
*[[Домбі і сын/57]]
*[[Домбі і сын/58]]
*[[Домбі і сын/59]]
*[[Домбі і сын/60]]
*[[Домбі і сын/61]]
*[[Домбі і сын/62]]

[[Катэгорыя:Проза Чарльза Дыкенса]]
[[Катэгорыя:Ананімныя пераклады]]
[[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]]
[[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]]
[[Катэгорыя:Раманы]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1848 года]]
[[Катэгорыя:Творы 1938 года]]
[[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]]

[[en:Dombey and Son (1848)]]</text>
      <sha1>kiu9uvrh6n313i8panh4t1epn4ppspe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Ігнат Легатовіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>28958</id>
    <revision>
      <id>88571</id>
      <parentid>85620</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:49:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1342" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
|Імёны            = Ігнат 
|Прозвішча        = Легатовіч
|Варыянты імёнаў  = 
|Выява            = 
|ДН               = 10 жніўня 1796
|Месца нараджэння = маёнтак Малая Капліца, Гарадзенскі павет, Слонімская губэрня, Расейская імпэрыя
|ДС               = 10 кастрычніка 1867 (71 год)
|Месца смерці     = 
|Апісанне         = беларуска-польскі паэт, пэдагог
|Іншае            = 
|Вікіпедыя        = Ігнат Легатовіч
|Вікіпедыя2       = Ігнат Легатовіч
|Вікіцытатнік     = 
|Вікісховішча     = 
|Вікіліўр         = 
|ЭСБЕ             = 
|Google           = 
|Катэгорыя        = Ігнат Легатовіч
|Першая літара прозвішча = Л
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

*[[Скажы, Вяльможны Пане…]] // {{Fine|Bojan. — 1838. — cz. 1 (прыпісваецца)}}

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Педагогі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>egh9q0ynbtfcq5rru53c3jnceud3efi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88572</id>
      <parentid>88571</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:50:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1369" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
|Імёны            = Ігнат 
|Прозвішча        = Легатовіч
|Варыянты імёнаў  = 
|Выява            = 
|ДН               = 10 жніўня 1796
|Месца нараджэння = маёнтак Малая Капліца, Гарадзенскі павет, Слонімская губэрня, Расейская імпэрыя
|ДС               = 10 кастрычніка 1867 (71 год)
|Месца смерці     = 
|Апісанне         = беларуска-польскі паэт, пэдагог
|Іншае            = 
|Вікіпедыя        = Ігнат Легатовіч
|Вікіпедыя2       = Ігнат Легатовіч
|Вікіцытатнік     = 
|Вікісховішча     = 
|Вікіліўр         = 
|ЭСБЕ             = 
|Google           = 
|Катэгорыя        = Ігнат Легатовіч
|Першая літара прозвішча = Л
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

*[[Скажы, Вяльможны Пане…|Skaży Wielmożny Panie…]] // {{Fine|Bojan. — 1838. — cz. 1 (прыпісваецца)}}

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Педагогі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>9zw159bdumz5yo87d1f6ooa3vis2dmn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Кароткая гісторыя Беларусі.pdf/69</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29018</id>
    <revision>
      <id>88553</id>
      <parentid>86266</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:54:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3887" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;торы насіла я разам з другімі брылянтамі ма маей галаве ў вянку, як сонцэ між зор, — гдзе цяпер дом князей Острожскіх? Гдзе і другіе бязцэнные каменьня венка майго, слаўные роды рускіх князёў, мае шафіры і дыямэнты: князі Слуцкіе, Заслаўскіе, Збаражскіе, Вішневецкіе, Сангушкі?.. (вылічае ешчэ 42 знатные роды). Вы, злые людзі, (рэнэгацтвам сваім) абнажылі мяне з гэтай дарагой рызы маей і цяпер насьмехаецеся над бязмоцным целам маім, с катораго аднако вы ўсе выйшлі. Але памятайце: праклят той, хто аткрывае нагату маткі сваей! Пракляты будзеце і вы ўсе, каторые насьмехаецеся з гэтаго. Прыйдзе час, што ўсе вы паўстыдаецеся спраў сваіх“!

{{Водступ|2|em}}Асталіся на варце народнай справы „толькі з худых і неслаўных“.

{{Водступ|2|em}}Але „худые і неслаўные“ з шляхты ўсёж-такі былі шляхтай і мелі палітычную сілу, мелі голас сказаць на сэйме сваё «Veto» ({{Абмылка|нехачу|не хачу}}, не пазваляю). Дзеля гэтаго, ня гледзячы на фанатычнае настраеньне і аграмадную сілу каталіцкай партіі, сэйм ня мог выдаць ніводнаго закону проці праваслаўя. Калі быў зьдзек, то быў ён не с права, але з сілы.

&lt;section begin=&quot;Прамова&quot;/&gt;{{Водступ|2|em}}Для лепшай характэрыстыкі часоў і людзей канца XVI сталецьця не малую вагу мае ніжэй '''надрукаваная мова каштэляна''' (паветовы даўнейшы чын) '''Смаленскаго, Мелешкі''' каторую ён казаў па беларуску на Сэйме ў Варшаве ў 1589 гаду за караля Жыгімонта III.

{{Водступ|2|em}}„Найяснейшы, Міласьцівы Каралю і на мяне ласкавые Панове Браця!

{{Водступ|2|em}}„Выехаўшы з дому Богу есьмы я помаліў каб к вам здороў прыехаў, ды і вашу міласць здаровых агледаў, ды і прывітаў.

{{Водступ|2|em}}„Прышло мне з вамі радзіці, а я на гэтакіх зьездах ніколі не бываў і з Каралём Яго Міласьцію ніколі не заседаў; толкі за пакойнікоў Князёў нашых (тых) каторые каралевалі, (і тых) што воеводамі бывалі. Сэнтэнціі гэтых не бывало, па просту правым сэрцам гаварылі. Палітыкі не зналі, а ў рот праўдаю як солей у вочы кідывалі.

{{Водступ|2|em}}„Скора-ж каралі больш немцоў чым нас улюбілі, зараз што старые, нашые, сабралі то ўсё немцом раздалі.

{{Водступ|2|em}}„Нашые гаспадары, проч Жыгімонта Аўгуста Караля (таго нечэга і ў людзі лічыці) бо той Подлясе і Валынь вынішчыў Ляхам&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>633595qy6bad6cs5rv9lkw6a5mhjb1t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Кароткая гісторыя Беларусі.pdf/70</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29019</id>
    <revision>
      <id>88557</id>
      <parentid>86267</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:57:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3997" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;Прамова&quot;/&gt;менючыся. Але Жыгімонта перваго салодкая памяць Яго! бо той немцоў як сабак нелюбіў і ляхоў з іх хітросьцею вельмі нелюбіў. А Літву і Русь нашу любіцельно мілаваў і гараздо лепш нашые за яго меваліся, хаця ў так дарагіх сьвітах не хаджывалі. Другіе без нагавіц як Бэрнардыны гулялі, а сарочкі аж да костак, а шапкі аж да самаго паяса нашывалі… Дай Божэ ізноў такой гадзіны даждаці і цяпер. Я сам калі па дамоваму ўбіраюся то Еймосць пані Мсціслаўская, малжонка мая нацешыціся і наглядзеціся на мяне ня можэць.

{{Водступ|2|em}}„Надта, ужо агледзімося на ўсё тое Мілосцівые Панове Брацьця і на тую нужду нямецкую штуку што наброілі. А калі-ж то ў іх бывало? — У сукнях перэстых ходзяць, а грашэй без чысла маюць — а што гарадоў і мест дзержаць то не хыхі! да вун як і замешаліся, і па польску з намі ўсе гараздо умеюць гаварыці і ўсё ліхое каралём Панам і Рэчыпосполітай як тут было баламуцяць. А калі сам немчыно ідзе ці жэна яго паступае, то церэз скурку скрыпіць, шелясьціць і дарагім піжмам воняець. Калі-ж да цябе панічык прыедзе, частуй-жэ яго дастаткам, да ешчэ і жонку сваю подле яго пасадзі — а ён сядзіць як бес надуўшыся, маркуець, шапкай ці капелюшом перэкрыўляець і з жонкаю нашэптываець ды і ў далоньку скрабець. Ды калі-ж бы гэтакога чорта кулаком у морду, ці па ліцам, ці па хрыпце так, каб король Яго Міласць ня слухаў, нехай бы морды такой паганай не надымаў.

{{Водступ|2|em}}„Помню я караля Гэнрыка, каторы з заморскай і нямецкай стараны быў, ды зразумеў што мы Яму ня многа давалі шебункаваці, а Немцы яго не вельмі перэкрыковалі, так і ён пазнаўшы што то не штука, ды і сам нікому не аказаўшыся проч паехаў аж у сваю старонку, аж за морэ скікнуў.

{{Водступ|2|em}}„Кажучы праўду, не так вінават кароль, як гэтые радные баламуты, што пры ём сідзяць ды круцяць. Многа тутака такіх ёсць што хоць нашая костка, аднак сабачым мясам абрасла і ваняе.

{{Водступ|2|em}}Тые што нас дзеруць і губяць, а за іх баламутнямі нашынец пажывіціся ня можэць. Рэчыпосполітую губяць і Валынь з Падлясем прапаў. Знаю! нам прыступіло што ходзім як падварэные, бо ся іх боімо і праўды ня мовімо, ешчэ з пахлебнымі языкамі патаківаемо. А калі-б гэтакого беса кулаком у морду, забыў бы другі муціці.
&lt;section end=&quot;Прамова&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6yj3jfomc4ieued91xb8x1dyqu0rsha</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88559</id>
      <parentid>88557</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:58:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3998" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;Прамова&quot;/&gt;менючыся. Але Жыгімонта перваго салодкая памяць Яго! бо той немцоў як сабак нелюбіў і ляхоў з іх хітросьцею вельмі нелюбіў. А Літву і Русь нашу любіцельно мілаваў і гараздо лепш нашые за яго меваліся, хаця ў так дарагіх сьвітах не хаджывалі. Другіе без нагавіц як Бэрнардыны гулялі, а сарочкі аж да костак, а шапкі аж да самаго паяса нашывалі… Дай Божэ ізноў такой гадзіны даждаці і цяпер. Я сам калі па дамоваму ўбіраюся то Еймосць пані Мсціслаўская, малжонка мая нацешыціся і наглядзеціся на мяне ня можэць.

{{Водступ|2|em}}„Надта, ужо агледзімося на ўсё тое Мілосцівые Панове Брацьця і на тую нужду нямецкую штуку што наброілі. А калі-ж то ў іх бывало? — У сукнях перэстых ходзяць, а грашэй без чысла маюць — а што гарадоў і мест дзержаць то не хыхі! да вун як і замешаліся, і па польску з намі ўсе гараздо умеюць гаварыці і ўсё ліхое каралём Панам і Рэчыпосполітай як тут было баламуцяць. А калі сам немчыно ідзе ці жэна яго паступае, то церэз скурку скрыпіць, шелясьціць і дарагім піжмам воняець. Калі-ж да цябе панічык прыедзе, частуй-жэ яго дастаткам, да ешчэ і жонку сваю подле яго пасадзі — а ён сядзіць як бес надуўшыся, маркуець, шапкай ці капелюшом перэкрыўляець і з жонкаю нашэптываець ды і ў далоньку скрабець. Ды калі-ж бы гэтакога чорта кулаком у морду, ці па ліцам, ці па хрыпце так, каб король Яго Міласць ня слухаў, нехай бы морды такой паганай не надымаў.

{{Водступ|2|em}}„Помню я караля Гэнрыка, каторы з заморскай і нямецкай стараны быў, ды зразумеў што мы Яму ня многа давалі шебункаваці, а Немцы яго не вельмі перэкрыковалі, так і ён пазнаўшы што то не штука, ды і сам нікому не аказаўшыся проч паехаў аж у сваю старонку, аж за морэ скікнуў.

{{Водступ|2|em}}„Кажучы праўду, не так вінават кароль, як гэтые радные баламуты, што пры ём сідзяць ды круцяць. Многа тутака такіх ёсць што хоць нашая костка, аднак сабачым мясам абрасла і ваняе.

{{Водступ|2|em}}Тые што нас дзеруць і губяць, а за іх баламутнямі нашынец пажывіціся ня можэць. Рэчыпосполітую губяць і Валынь з Падлясем прапаў. Знаю! нам прыступіло што ходзім як падварэные, бо ся іх боімо і праўды ня мовімо, ешчэ з пахлебнымі языкамі патаківаемо. А калі-б гэтакого беса кулаком у морду, забыў бы другі муціці.

&lt;section end=&quot;Прамова&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gdcofcurzpewssm8qm5ut3morxf657b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88564</id>
      <parentid>88559</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:01:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3932" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;менючыся. Але Жыгімонта перваго салодкая памяць Яго! бо той немцоў як сабак нелюбіў і ляхоў з іх хітросьцею вельмі нелюбіў. А Літву і Русь нашу любіцельно мілаваў і гараздо лепш нашые за яго меваліся, хаця ў так дарагіх сьвітах не хаджывалі. Другіе без нагавіц як Бэрнардыны гулялі, а сарочкі аж да костак, а шапкі аж да самаго паяса нашывалі… Дай Божэ ізноў такой гадзіны даждаці і цяпер. Я сам калі па дамоваму ўбіраюся то Еймосць пані Мсціслаўская, малжонка мая нацешыціся і наглядзеціся на мяне ня можэць.

{{Водступ|2|em}}„Надта, ужо агледзімося на ўсё тое Мілосцівые Панове Брацьця і на тую нужду нямецкую штуку што наброілі. А калі-ж то ў іх бывало? — У сукнях перэстых ходзяць, а грашэй без чысла маюць — а што гарадоў і мест дзержаць то не хыхі! да вун як і замешаліся, і па польску з намі ўсе гараздо умеюць гаварыці і ўсё ліхое каралём Панам і Рэчыпосполітай як тут было баламуцяць. А калі сам немчыно ідзе ці жэна яго паступае, то церэз скурку скрыпіць, шелясьціць і дарагім піжмам воняець. Калі-ж да цябе панічык прыедзе, частуй-жэ яго дастаткам, да ешчэ і жонку сваю подле яго пасадзі — а ён сядзіць як бес надуўшыся, маркуець, шапкай ці капелюшом перэкрыўляець і з жонкаю нашэптываець ды і ў далоньку скрабець. Ды калі-ж бы гэтакога чорта кулаком у морду, ці па ліцам, ці па хрыпце так, каб король Яго Міласць ня слухаў, нехай бы морды такой паганай не надымаў.

{{Водступ|2|em}}„Помню я караля Гэнрыка, каторы з заморскай і нямецкай стараны быў, ды зразумеў што мы Яму ня многа давалі шебункаваці, а Немцы яго не вельмі перэкрыковалі, так і ён пазнаўшы што то не штука, ды і сам нікому не аказаўшыся проч паехаў аж у сваю старонку, аж за морэ скікнуў.

{{Водступ|2|em}}„Кажучы праўду, не так вінават кароль, як гэтые радные баламуты, што пры ём сідзяць ды круцяць. Многа тутака такіх ёсць што хоць нашая костка, аднак сабачым мясам абрасла і ваняе.

{{Водступ|2|em}}Тые што нас дзеруць і губяць, а за іх баламутнямі нашынец пажывіціся ня можэць. Рэчыпосполітую губяць і Валынь з Падлясем прапаў. Знаю! нам прыступіло што ходзім як падварэные, бо ся іх боімо і праўды ня мовімо, ешчэ з пахлебнымі языкамі патаківаемо. А калі-б гэтакого беса кулаком у морду, забыў бы другі муціці.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gg01lk2hp51g0tu3hx478fj1grm7zd9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Кароткая гісторыя Беларусі.pdf/71</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29020</id>
    <revision>
      <id>88558</id>
      <parentid>86268</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:58:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4331" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;Прамова&quot;/&gt;{{Водступ|2|em}}„І то міласцівые Панове не малая шкода: слугі хаваемо Ляхі. Давай-жэ яму сукню хвален—дыфзоваю, карміж яго сласна (ласа) а з іх службы ніякай немаш; і толькі ўбраўшыся на высокіх падкоўках до дзевак дыбле, з вялікаго куфля трубіць. Ты пане за стол, а слуга сабе за стол — ты боршчык, а слуга лях, на пакутніку штуку мяса — ты за фляшу, а ён за другую, а калі слаба дзержыш то ён і з рук вырве; толькі пільнуе скора з дому ты, то ён маўчком прыгэсціцца табе да жонкі; і такога чортопалоха з немцамі выгнаці, што да нас улезьлі праціўко праву нашаму.

{{Водступ|2|em}}„О старожытные нашы паклоны (падаткі) Смоленскіе прэдзірайце вочы, лепш чым о Інфлянты, бо тые мечнікі (маскалі) як ўлезуць, то іх і зублём ня выкурыш, як пчолы ад мёду.

{{Водступ|2|em}}„То ўсе погаварылі есьмо аб розных утратах нашых а і гэта не малая штука: коні дрыганты на стайні хаваці — давай-жэ ім і ў лето і ў зіме авёс і сено — падсцілай-жэ іх што ноч — хавай-жэ для іх слугу-ляха конюшаго і машталера, а з іх ніякоі службы не пытай, а колі-ж ешчэ Лях як жэрэбец будзе ржаць каля дзевок як дрыгант каля кабыл; прыміж к яму двох літвіноў на страж, бо і сам дідко не ўпільнуе.

{{Водступ|2|em}}„І то на сьвеце дурніна — гадзіннікі нам меці: мне прытрапілося на тандэнце ў Кіеве купіці; далісьмо за яго тры капы грошэй, а як есьмо да Вільна на направу паслалі, ажно на пятую капу круціць злодзей заморшчык. Добры то наш гадзіннік пятух! што нехібне, а паўночы кукаракуе! І то вельмі страшная шкода гологудзкіе куры хаваці, іх дастаткам вялікім жывіці і {{Абмылка|нные|інные}} пташкі смажыці. Торты гэтые цынамонам мігдаламі багато цукроваці. А за маей памяці прысмакоў гэтых не бывало. Добрая была гуска з грыбкамі, качка з перчыкам, пячонка з цыбулей ці з чэснаком, а калі на перэпышные дастаткі каша рыжовая з шафранам. Віна вэнгерскаго не зажывалі {{Абмылка|перэдтым|перэд тым}} малмазію скромна півалі, мядок і гарэлочку дзюбалі — але грошы поддастаткам мевалі, муры сільные муравапі і вайну слаўную крэпко і лепш дзержалі як цяпер.

{{Водступ|2|em}}„І то не до рэчы. Ў багатых сукнях пані ходзяць; не зналі перэд тым гэтых португалі ці фортугалі!.. — а падалок рухаецца а каля падалка чэпляецца, а дваранін у ножку як сокал загледае, каб гдзе шчупнуці салодкаго мяса. Тож я радзіў бы нехай {{Абмылка|беьежонкі|белажонкі}} нашые ў запінаные даўные убіраліся казакіны, шнурованые — на задзе насі-
&lt;section end=&quot;Прамова&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jpg2zh00yfdtb9pqxdyg0j57td2y8iu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88563</id>
      <parentid>88558</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:01:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4268" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

{{Водступ|2|em}}„І то міласцівые Панове не малая шкода: слугі хаваемо Ляхі. Давай-жэ яму сукню хвален—дыфзоваю, карміж яго сласна (ласа) а з іх службы ніякай немаш; і толькі ўбраўшыся на высокіх падкоўках до дзевак дыбле, з вялікаго куфля трубіць. Ты пане за стол, а слуга сабе за стол — ты боршчык, а слуга лях, на пакутніку штуку мяса — ты за фляшу, а ён за другую, а калі слаба дзержыш то ён і з рук вырве; толькі пільнуе скора з дому ты, то ён маўчком прыгэсціцца табе да жонкі; і такога чортопалоха з немцамі выгнаці, што да нас улезьлі праціўко праву нашаму.

{{Водступ|2|em}}„О старожытные нашы паклоны (падаткі) Смоленскіе прэдзірайце вочы, лепш чым о Інфлянты, бо тые мечнікі (маскалі) як ўлезуць, то іх і зублём ня выкурыш, як пчолы ад мёду.

{{Водступ|2|em}}„То ўсе погаварылі есьмо аб розных утратах нашых а і гэта не малая штука: коні дрыганты на стайні хаваці — давай-жэ ім і ў лето і ў зіме авёс і сено — падсцілай-жэ іх што ноч — хавай-жэ для іх слугу-ляха конюшаго і машталера, а з іх ніякоі службы не пытай, а колі-ж ешчэ Лях як жэрэбец будзе ржаць каля дзевок як дрыгант каля кабыл; прыміж к яму двох літвіноў на страж, бо і сам дідко не ўпільнуе.

{{Водступ|2|em}}„І то на сьвеце дурніна — гадзіннікі нам меці: мне прытрапілося на тандэнце ў Кіеве купіці; далісьмо за яго тры капы грошэй, а як есьмо да Вільна на направу паслалі, ажно на пятую капу круціць злодзей заморшчык. Добры то наш гадзіннік пятух! што нехібне, а паўночы кукаракуе! І то вельмі страшная шкода гологудзкіе куры хаваці, іх дастаткам вялікім жывіці і {{Абмылка|нные|інные}} пташкі смажыці. Торты гэтые цынамонам мігдаламі багато цукроваці. А за маей памяці прысмакоў гэтых не бывало. Добрая была гуска з грыбкамі, качка з перчыкам, пячонка з цыбулей ці з чэснаком, а калі на перэпышные дастаткі каша рыжовая з шафранам. Віна вэнгерскаго не зажывалі {{Абмылка|перэдтым|перэд тым}} малмазію скромна півалі, мядок і гарэлочку дзюбалі — але грошы поддастаткам мевалі, муры сільные муравапі і вайну слаўную крэпко і лепш дзержалі як цяпер.

{{Водступ|2|em}}„І то не до рэчы. Ў багатых сукнях пані ходзяць; не зналі перэд тым гэтых португалі ці фортугалі!.. — а падалок рухаецца а каля падалка чэпляецца, а дваранін у ножку як сокал загледае, каб гдзе шчупнуці салодкаго мяса. Тож я радзіў бы нехай {{Абмылка|беьежонкі|белажонкі}} нашые ў запінаные даўные убіраліся казакіны, шнурованые — на задзе насі-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2rikqik6mup3vi1fx9csmns2yjwkfxd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Кароткая гісторыя Беларусі.pdf/72</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29021</id>
    <revision>
      <id>88554</id>
      <parentid>86269</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:55:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3917" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;лі распоркі, а к таму каб з немецка зарывалі плюдрыкі, не так бы хутко охотнікі мілостные любіцельну скрадывалі брэдню. А цяпер, хаця з рогатыною на ваці стой у жывые вочы, такога беса не упільнуеш!…

{{Водступ|2|em}}„Далей а чым з вамі радзіці {{Абмылка|незнаю|не знаю}}. То Вашай Міласьці прыпамінаю каб заўсёды (колькі) сэнатароў і (паноў польскіх, толькі і) Літоўскіх пры каралі Яго Міласьці было.

{{Водступ|2|em}}„(Мо) быўбы і я, толькі каралеўшчыны не маю, бо перэд другімі не ўхапіў.

{{Водступ|2|em}}„А што есьмо казалі ўсё праўда.

{{Водступ|2|em}}„А Уршулю королеўну (дачку) Яго Міласьці, міленько ў ручку цалуем, як (і) другіе малодшые сэнаторчыкі. Не дзівіцесе Панове Браце! — Век вяком сказывае: — „сівізна ў барадзе і чорт у ледзьвях за паясом“ — а — „харошае віданьне кусіць“.

{{Водступ|2|em}}„Ня толька ў Смаленску, але і ў Мозыру ўвесь павет а тым даўно радзіў, кагоб мудраго да вас на той зьезд (сэйм) к той сэнтэнціі выправіці. — Мяне вядомаго тых спраў да Вашай Міласьці (паслалі) і каб Господзь Бог даў умеці перэд каралём Яго Міласцею і Вамі Панове Браця, адкрыці нашые рады.

{{Водступ|2|em}}„(Нехай) сказаўбы хто з вас лепш, толькі не баламуцячы і я на том перэстану.

{{Накіравальная рыса|6em|height=2px}}&lt;section end=&quot;Прамова&quot;/&gt;

{{Водступ|2|em}}Брэсцкая Унія адбылася пры поўным разладзе ў грамадзянстве і пайшла па дарозе, каторая ня мела нічога супольнаго з національнай справай. Гэта была вялікая абмылка. Яе зразумелі нават пазьнейшые каталіцкіе гісторыкі і нарэкаюць на тагочасных „місіонэроў“, кажучы, што яны былі зусім нездатны да працы серэд беларусоў, бо не апіраліся на національнае пачуцьце народу, але яго апалячывалі. Ксёндз Калінка ў прадмове да жыцьця сьв. Ёзэфата пішэ: «і да цяперашніх часоў серэд каталіцкаго духавенства рэдка спаткаеш чэлавека, што шанаваў бы абрад і національнасьць таго народу, серэд катораго працуе. Ім здаецца, што зрабіць чэлавека італьянцам або французам (а ў нас палякам) — гэта найлепшы спосаб навярнуць яго. Гэта фальшывы погляд. Усе народы створэны Богам, мілы Богу, ды ўсе яны, не трацячы свайго національнаго пачуцьця, могуць прылучыцца да ўсесьветнай цэрквы. Хто аб гэтым забывае, тые і сабе, і справе веры шкодзяць, бо се-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hgiuzkvgy9zsb2rwyiijsk7vqzi6i8l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88556</id>
      <parentid>88554</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:56:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3918" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;лі распоркі, а к таму каб з немецка зарывалі плюдрыкі, не так бы хутко охотнікі мілостные любіцельну скрадывалі брэдню. А цяпер, хаця з рогатыною на ваці стой у жывые вочы, такога беса не упільнуеш!…

{{Водступ|2|em}}„Далей а чым з вамі радзіці {{Абмылка|незнаю|не знаю}}. То Вашай Міласьці прыпамінаю каб заўсёды (колькі) сэнатароў і (паноў польскіх, толькі і) Літоўскіх пры каралі Яго Міласьці было.

{{Водступ|2|em}}„(Мо) быўбы і я, толькі каралеўшчыны не маю, бо перэд другімі не ўхапіў.

{{Водступ|2|em}}„А што есьмо казалі ўсё праўда.

{{Водступ|2|em}}„А Уршулю королеўну (дачку) Яго Міласьці, міленько ў ручку цалуем, як (і) другіе малодшые сэнаторчыкі. Не дзівіцесе Панове Браце! — Век вяком сказывае: — „сівізна ў барадзе і чорт у ледзьвях за паясом“ — а — „харошае віданьне кусіць“.

{{Водступ|2|em}}„Ня толька ў Смаленску, але і ў Мозыру ўвесь павет а тым даўно радзіў, кагоб мудраго да вас на той зьезд (сэйм) к той сэнтэнціі выправіці. — Мяне вядомаго тых спраў да Вашай Міласьці (паслалі) і каб Господзь Бог даў умеці перэд каралём Яго Міласцею і Вамі Панове Браця, адкрыці нашые рады.

{{Водступ|2|em}}„(Нехай) сказаўбы хто з вас лепш, толькі не баламуцячы і я на том перэстану.

{{Накіравальная рыса|6em|height=2px}}
&lt;section end=&quot;Прамова&quot;/&gt;

{{Водступ|2|em}}Брэсцкая Унія адбылася пры поўным разладзе ў грамадзянстве і пайшла па дарозе, каторая ня мела нічога супольнаго з національнай справай. Гэта была вялікая абмылка. Яе зразумелі нават пазьнейшые каталіцкіе гісторыкі і нарэкаюць на тагочасных „місіонэроў“, кажучы, што яны былі зусім нездатны да працы серэд беларусоў, бо не апіраліся на національнае пачуцьце народу, але яго апалячывалі. Ксёндз Калінка ў прадмове да жыцьця сьв. Ёзэфата пішэ: «і да цяперашніх часоў серэд каталіцкаго духавенства рэдка спаткаеш чэлавека, што шанаваў бы абрад і національнасьць таго народу, серэд катораго працуе. Ім здаецца, што зрабіць чэлавека італьянцам або французам (а ў нас палякам) — гэта найлепшы спосаб навярнуць яго. Гэта фальшывы погляд. Усе народы створэны Богам, мілы Богу, ды ўсе яны, не трацячы свайго національнаго пачуцьця, могуць прылучыцца да ўсесьветнай цэрквы. Хто аб гэтым забывае, тые і сабе, і справе веры шкодзяць, бо се-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6eak899megc7ay7ietih71fmabaq7wt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88560</id>
      <parentid>88556</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:59:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3951" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;Прамова&quot;/&gt;лі распоркі, а к таму каб з немецка зарывалі плюдрыкі, не так бы хутко охотнікі мілостные любіцельну скрадывалі брэдню. А цяпер, хаця з рогатыною на ваці стой у жывые вочы, такога беса не упільнуеш!…

{{Водступ|2|em}}„Далей а чым з вамі радзіці {{Абмылка|незнаю|не знаю}}. То Вашай Міласьці прыпамінаю каб заўсёды (колькі) сэнатароў і (паноў польскіх, толькі і) Літоўскіх пры каралі Яго Міласьці было.

{{Водступ|2|em}}„(Мо) быўбы і я, толькі каралеўшчыны не маю, бо перэд другімі не ўхапіў.

{{Водступ|2|em}}„А што есьмо казалі ўсё праўда.

{{Водступ|2|em}}„А Уршулю королеўну (дачку) Яго Міласьці, міленько ў ручку цалуем, як (і) другіе малодшые сэнаторчыкі. Не дзівіцесе Панове Браце! — Век вяком сказывае: — „сівізна ў барадзе і чорт у ледзьвях за паясом“ — а — „харошае віданьне кусіць“.

{{Водступ|2|em}}„Ня толька ў Смаленску, але і ў Мозыру ўвесь павет а тым даўно радзіў, кагоб мудраго да вас на той зьезд (сэйм) к той сэнтэнціі выправіці. — Мяне вядомаго тых спраў да Вашай Міласьці (паслалі) і каб Господзь Бог даў умеці перэд каралём Яго Міласцею і Вамі Панове Браця, адкрыці нашые рады.

{{Водступ|2|em}}„(Нехай) сказаўбы хто з вас лепш, толькі не баламуцячы і я на том перэстану.

{{Накіравальная рыса|6em|height=2px}}
&lt;section end=&quot;Прамова&quot;/&gt;

{{Водступ|2|em}}Брэсцкая Унія адбылася пры поўным разладзе ў грамадзянстве і пайшла па дарозе, каторая ня мела нічога супольнаго з національнай справай. Гэта была вялікая абмылка. Яе зразумелі нават пазьнейшые каталіцкіе гісторыкі і нарэкаюць на тагочасных „місіонэроў“, кажучы, што яны былі зусім нездатны да працы серэд беларусоў, бо не апіраліся на національнае пачуцьце народу, але яго апалячывалі. Ксёндз Калінка ў прадмове да жыцьця сьв. Ёзэфата пішэ: «і да цяперашніх часоў серэд каталіцкаго духавенства рэдка спаткаеш чэлавека, што шанаваў бы абрад і національнасьць таго народу, серэд катораго працуе. Ім здаецца, што зрабіць чэлавека італьянцам або французам (а ў нас палякам) — гэта найлепшы спосаб навярнуць яго. Гэта фальшывы погляд. Усе народы створэны Богам, мілы Богу, ды ўсе яны, не трацячы свайго національнаго пачуцьця, могуць прылучыцца да ўсесьветнай цэрквы. Хто аб гэтым забывае, тые і сабе, і справе веры шкодзяць, бо се-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3tqjbczdmhfkb5eba8jey2cxo16lyz2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88561</id>
      <parentid>88560</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:00:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3950" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;Прамова&quot;/&gt;лі распоркі, а к таму каб з немецка зарывалі плюдрыкі, не так бы хутко охотнікі мілостные любіцельну скрадывалі брэдню. А цяпер, хаця з рогатыною на ваці стой у жывые вочы, такога беса не упільнуеш!…

{{Водступ|2|em}}„Далей а чым з вамі радзіці {{Абмылка|незнаю|не знаю}}. То Вашай Міласьці прыпамінаю каб заўсёды (колькі) сэнатароў і (паноў польскіх, толькі і) Літоўскіх пры каралі Яго Міласьці было.

{{Водступ|2|em}}„(Мо) быўбы і я, толькі каралеўшчыны не маю, бо перэд другімі не ўхапіў.

{{Водступ|2|em}}„А што есьмо казалі ўсё праўда.

{{Водступ|2|em}}„А Уршулю королеўну (дачку) Яго Міласьці, міленько ў ручку цалуем, як (і) другіе малодшые сэнаторчыкі. Не дзівіцесе Панове Браце! — Век вяком сказывае: — „сівізна ў барадзе і чорт у ледзьвях за паясом“ — а — „харошае віданьне кусіць“.

{{Водступ|2|em}}„Ня толька ў Смаленску, але і ў Мозыру ўвесь павет а тым даўно радзіў, кагоб мудраго да вас на той зьезд (сэйм) к той сэнтэнціі выправіці. — Мяне вядомаго тых спраў да Вашай Міласьці (паслалі) і каб Господзь Бог даў умеці перэд каралём Яго Міласцею і Вамі Панове Браця, адкрыці нашые рады.

{{Водступ|2|em}}„(Нехай) сказаўбы хто з вас лепш, толькі не баламуцячы і я на том перэстану.

{{Накіравальная рыса|6em|height=2px}}
&lt;section end=&quot;Прамова&quot;/&gt;
{{Водступ|2|em}}Брэсцкая Унія адбылася пры поўным разладзе ў грамадзянстве і пайшла па дарозе, каторая ня мела нічога супольнаго з національнай справай. Гэта была вялікая абмылка. Яе зразумелі нават пазьнейшые каталіцкіе гісторыкі і нарэкаюць на тагочасных „місіонэроў“, кажучы, што яны былі зусім нездатны да працы серэд беларусоў, бо не апіраліся на національнае пачуцьце народу, але яго апалячывалі. Ксёндз Калінка ў прадмове да жыцьця сьв. Ёзэфата пішэ: «і да цяперашніх часоў серэд каталіцкаго духавенства рэдка спаткаеш чэлавека, што шанаваў бы абрад і національнасьць таго народу, серэд катораго працуе. Ім здаецца, што зрабіць чэлавека італьянцам або французам (а ў нас палякам) — гэта найлепшы спосаб навярнуць яго. Гэта фальшывы погляд. Усе народы створэны Богам, мілы Богу, ды ўсе яны, не трацячы свайго національнаго пачуцьця, могуць прылучыцца да ўсесьветнай цэрквы. Хто аб гэтым забывае, тые і сабе, і справе веры шкодзяць, бо се-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ej7i41mqqxhwj144897boyntdfdf5gr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Кароткая гісторыя Беларусі.pdf/81</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29030</id>
    <revision>
      <id>88580</id>
      <parentid>86301</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:55:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2846" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;правоў на Украйну; вось, каб прымусіць іх да гэтаго, ён сам першы выйшоў проці іх з аграмадным, блізка двухсоттысячным войскам. Войско гэтае было раздзелено на чатыры часьці: глаўные сілы — пад кірункам самога Цара — ішлі к Смаленску; другая часьць — пад кірункам Шэрэметева — пасувалася па-уз Дзвіньню к Полацку праз усю цяперэшнюю Вітэбскую губэрню; трэйцяя — пад кірункам Трубецкога — ішла на Могілёў, а казакі пусьціліся ў заднепроўскіе беларускіе землі.

{{выява з подпісам|месца=справа|шырыня=200px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 30.jpg|подпіс='''Цар Алексей Міхаловіч.'''}}

&lt;section begin=&quot;Ліст&quot;/&gt;{{Водступ|2|em}}6 Траўня (мая) 1654 году царскае войско прыступіло к Смаленску, каторы, зачыніўшыся, нажыдаў непрыяцеля. Горад быў добра ўмацаваны і меў паддастаткам усякіх запасоў, — як ваенных так і харчоў, — дык мог доўгі час трымацца, тым больш, што ў горадзе было, апрача 4 тысяч шляхоцкаго войска ешчэ дзьве тысячы немецкай артылерыі з гарматамі, над каторымі старшым быў практычны ваяка немец Вільгэльм Корф, — ды ешчэ шмат мешчанскаго войска — так званай „смаленскай дружыны“. Алексей Міхайловіч хутка ўцяміў, што горад узяць сілай трудна, дык пачаў прабаваць іншых дарог. Смаленскім Ваеводай пад той час быў Піліп Обуховіч, чэлавек малодушны і перэкупны. Яму Маскоўцы і зрабілі посул, каб ён здаў ім горад за добрые падаркі. Обуховічу гэтаго два разы казаць ня трэба было: ён прыстаў на здачу горада, і горад хутка здаўся, хаця на гэта вельмі нарэкалі як само войско, так і мешчане, каторые рваліся да абароны. Здача Смаленска насьцеж аткрыла Ма-
&lt;section end=&quot;Ліст&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6xkjabstzaqr9nifetobnla7b5s2u2f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88586</id>
      <parentid>88580</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:59:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2846" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;правоў на Украйну; вось, каб прымусіць іх да гэтаго, ён сам першы выйшоў проці іх з аграмадным, блізка двухсоттысячным войскам. Войско гэтае было раздзелено на чатыры часьці: глаўные сілы — пад кірункам самога Цара — ішлі к Смаленску; другая часьць — пад кірункам Шэрэметева — пасувалася па-уз Дзвіньню к Полацку праз усю цяперэшнюю Вітэбскую губэрню; трэйцяя — пад кірункам Трубецкога — ішла на Могілёў, а казакі пусьціліся ў заднепроўскіе беларускіе землі.

&lt;section begin=&quot;Ліст&quot;/&gt;{{выява з подпісам|месца=справа|шырыня=200px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 30.jpg|подпіс='''Цар Алексей Міхаловіч.'''}}

{{Водступ|2|em}}6 Траўня (мая) 1654 году царскае войско прыступіло к Смаленску, каторы, зачыніўшыся, нажыдаў непрыяцеля. Горад быў добра ўмацаваны і меў паддастаткам усякіх запасоў, — як ваенных так і харчоў, — дык мог доўгі час трымацца, тым больш, што ў горадзе было, апрача 4 тысяч шляхоцкаго войска ешчэ дзьве тысячы немецкай артылерыі з гарматамі, над каторымі старшым быў практычны ваяка немец Вільгэльм Корф, — ды ешчэ шмат мешчанскаго войска — так званай „смаленскай дружыны“. Алексей Міхайловіч хутка ўцяміў, што горад узяць сілай трудна, дык пачаў прабаваць іншых дарог. Смаленскім Ваеводай пад той час быў Піліп Обуховіч, чэлавек малодушны і перэкупны. Яму Маскоўцы і зрабілі посул, каб ён здаў ім горад за добрые падаркі. Обуховічу гэтаго два разы казаць ня трэба было: ён прыстаў на здачу горада, і горад хутка здаўся, хаця на гэта вельмі нарэкалі як само войско, так і мешчане, каторые рваліся да абароны. Здача Смаленска насьцеж аткрыла Ма-
&lt;section end=&quot;Ліст&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ssjk2af52omsvp8iizxpt99u3o4q539</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Кароткая гісторыя Беларусі.pdf/85</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29034</id>
    <revision>
      <id>88581</id>
      <parentid>86278</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:56:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4266" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;Ліст&quot;/&gt;і Бог памагаў, дадушы то мне дзіўно што Вашмосьці трыста падвод пад адну пасьцель Масква дала, тоб гэта не посьцель была так вельмі цяжкая, хіба кождая перына абернулася ў чырвоные золотые, сяк так нагородыўся Вашмосьці ўпуд маскоўскі. Каліб гэтакую кучу гною даў вывозьці із Смоленска Хмельніцкаму до Чэгрына, і тоб не без шкоды было. Пане у мене гэтай брэдні ёсьць не мала, адных перын дзевяць кром дробных падушак, і то адна кабыла возіць, гдзе тэй брэдні патрэба! Меўбы і болей што да Вашмосьці пісаць, зленаваўся дужэ і стаць не магу. Да не гневайся Господару, а хтож каго осьцерэжэць, калі не мілы свой даўны друг.

{{Водступ|2|em}}''Дан с Тулан дня 6 Юнія 1655 году.''

&lt;section end=&quot;Ліст&quot;/&gt;
{{Водступ|2|em}}Здабыцьце Смаленска, як ужо вышэй было сказано, аткрывало насьціж дарогу ў глыб беларуска-літоўскіх зямель маскоўскаму войску, каторае шыбка пасувалося наперад, здабываючы адзін за адным гарады „літоўскіе“. За колькі месяцоў вайны ў руках Алексея Міхаіловіча — былі ўжо: Вітэбск, Могілёў, Мінск, Коўна, Гродна і Вільня. Усяго было ўзято больш за 200 гарадоў, мястэчек і замкоў. Здабыўшы Вільню і часць літоўскіх зямель, цар Алексей Міхайловіч пачаў першы з цароў Маскоўскіх называць сабе '''„всея Великія, Малыя и Бѣлыя Россіи Самадержца'''“.

{{Водступ|2|em}}Далейшы паход Маскоўскаго войска ў глыб краю затрымалі Швэды, каторые ў той час з другой стараны напалі на Польскую Рэчпосполітую. Думка аб незалежнасьці „Літвы“ пры тагочаснай руіне Рэчыпосполітай ізноў засьвітала ў галовах магнатоў і князёў „літоўскіх“. Князь Януш Радзівілл з сваімі староннікамі ураілі перэдаць Літву пад апеку швэдзкаго караля на тых самых варунках, на якіх яна была злучэна дагэтуль с Польшчай. Гэта была апошняя паманка Беларуска-літоўскіх зямель, каб выламацца з залежнасьці ад Польшчы. Большая частка тагочаснай шляхты не разумела думкі князя Радзівілла і дзеля гэтаго не пайшла за ім. Іншые думаюць, што Радзівілл паддаўся швэдам дзеля таго, што не было як бараніцца; — гэто непраўда. Швэдзкаго войска ў Літве пад той час было усяго толькі 3 тысячы, — літоўскаго-ж было 30 тысяч, а магло быць і шмат болей, калі-б пазвалі тутэйшае селянство. Можэ паступкамі князя Януша Радзівілла кіравало і асабістае жаданьне стацца удзельным Літоўскім князем, але ва ўсім гэтым была і здаровая гасударственая думка адбудаваць незалежнае „Літоўскае“ гасударство.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9672y8ofqnhrypxogxkexzzoha20c07</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88582</id>
      <parentid>88581</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:56:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4265" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;Ліст&quot;/&gt;і Бог памагаў, дадушы то мне дзіўно што Вашмосьці трыста падвод пад адну пасьцель Масква дала, тоб гэта не посьцель была так вельмі цяжкая, хіба кождая перына абернулася ў чырвоные золотые, сяк так нагородыўся Вашмосьці ўпуд маскоўскі. Каліб гэтакую кучу гною даў вывозьці із Смоленска Хмельніцкаму до Чэгрына, і тоб не без шкоды было. Пане у мене гэтай брэдні ёсьць не мала, адных перын дзевяць кром дробных падушак, і то адна кабыла возіць, гдзе тэй брэдні патрэба! Меўбы і болей што да Вашмосьці пісаць, зленаваўся дужэ і стаць не магу. Да не гневайся Господару, а хтож каго осьцерэжэць, калі не мілы свой даўны друг.

{{Водступ|2|em}}''Дан с Тулан дня 6 Юнія 1655 году.''
&lt;section end=&quot;Ліст&quot;/&gt;
{{Водступ|2|em}}Здабыцьце Смаленска, як ужо вышэй было сказано, аткрывало насьціж дарогу ў глыб беларуска-літоўскіх зямель маскоўскаму войску, каторае шыбка пасувалося наперад, здабываючы адзін за адным гарады „літоўскіе“. За колькі месяцоў вайны ў руках Алексея Міхаіловіча — былі ўжо: Вітэбск, Могілёў, Мінск, Коўна, Гродна і Вільня. Усяго было ўзято больш за 200 гарадоў, мястэчек і замкоў. Здабыўшы Вільню і часць літоўскіх зямель, цар Алексей Міхайловіч пачаў першы з цароў Маскоўскіх называць сабе '''„всея Великія, Малыя и Бѣлыя Россіи Самадержца'''“.

{{Водступ|2|em}}Далейшы паход Маскоўскаго войска ў глыб краю затрымалі Швэды, каторые ў той час з другой стараны напалі на Польскую Рэчпосполітую. Думка аб незалежнасьці „Літвы“ пры тагочаснай руіне Рэчыпосполітай ізноў засьвітала ў галовах магнатоў і князёў „літоўскіх“. Князь Януш Радзівілл з сваімі староннікамі ураілі перэдаць Літву пад апеку швэдзкаго караля на тых самых варунках, на якіх яна была злучэна дагэтуль с Польшчай. Гэта была апошняя паманка Беларуска-літоўскіх зямель, каб выламацца з залежнасьці ад Польшчы. Большая частка тагочаснай шляхты не разумела думкі князя Радзівілла і дзеля гэтаго не пайшла за ім. Іншые думаюць, што Радзівілл паддаўся швэдам дзеля таго, што не было як бараніцца; — гэто непраўда. Швэдзкаго войска ў Літве пад той час было усяго толькі 3 тысячы, — літоўскаго-ж было 30 тысяч, а магло быць і шмат болей, калі-б пазвалі тутэйшае селянство. Можэ паступкамі князя Януша Радзівілла кіравало і асабістае жаданьне стацца удзельным Літоўскім князем, але ва ўсім гэтым была і здаровая гасударственая думка адбудаваць незалежнае „Літоўскае“ гасударство.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gdqq73tevipqv16y8p95t88v3vvudig</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Кароткая гісторыя Беларусі.pdf/98</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29047</id>
    <revision>
      <id>88595</id>
      <parentid>86290</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T05:07:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4097" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;лежнае, самабытнае. Дзеля гэтаго для ўсяго нашаго краю не мало рабілося шкоды дзеля карысьці чыста палітычных мэт. Шляхоцкі стан, хоць ён і быў польскім, але ўсёж-ткі астаўся тым самым, чым ён быў і за часоў Польшчы; доля-ж „простаго“ народу — беларускаго ды нават праваслаўнаго, — за каторы {{Абмылка|нераз|не раз}} столькі рабілося гуку, ня толькі не палягчэла пад Расеей, але стала ешчэ горшай, бо расейская адміністрація ўзмоцніла паншчынную няволю мужыкоў.

{{Водступ|2|em}}Пры Імператорах Павле і Александры I пагляд расейцоў на Беларусь зусім перэмяніўся: у той час пад націскам пануючых асоб, каторые спагадалі палякам і шанавалі іх культуру, патуралі ім і расшыралі іх правы, расейскіе чыноўнікі глядзелі ўжо на Беларусь, як на чыста польскі край. Як мала расейцы ведалі аб Беларусах, відаць з запісак вучонаго расейскаго акадэміка Севергіна.

{{Водступ|2|em}}Праежджаючы праз Беларусь, Севергін спатыкаў тут праваслаўные цэрквы і, угледаючыся на богослужэбства ў гэтых цэквах, шчыра дзівіўся, што рызы на духоўных '''дужа падобны''' да грэко-расейскіх, дый чытаюць яны с кніг славянскіх; але пры гэтым Севергін не называе іх праваслаўнымі, а „сызматыкамі“.

{{Водступ|2|em}}З уступленьнем на пасад Цара Паўла I былі ешчэ больш разшырэны правы польскай шляхты над беларускім народам. А каталіцкаму духавенству даны былі такіе вялікіе правы над уніятамі, якіх яны ніколі ня мелі і за часоў Польшчы. Зрабілося гэта затым, што акурат у гэтым часе у Франціі кіпела рэволюція, і адтуль вольнадумство расшыралося па ўсей Эўропе, наганяючы не малы упуд на правіцельствы і духавенство. Для змаганьня з вольнадумствам на Заходзе Эўропы стараліся збіраць у адно ўсе консэрватыўные сілы — як гасударственые, так і рэлігійные, ня робячы пры гэтым розніцы, хто якой трымаўся веры; тое самае рабіў і Цар Павел I. Апрача гэтаго Павел I меў думку аб тым, каб даць свабоду веры ўсім, дык і работа над пашырэньнем праваслаўя ў Беларусі на нейкі час затрымалася. Пры Цары Паўле была зроблена адна вельмі карысная рэч для Беларусі: гэта ўстанаўленьне нанова Літоўскаго Статута.

{{Водступ|2|em}}Пры Александры I у 1803 гаду віленскую езуіцкую акадэмію перэрабілі на Унівэрсытэт. Польскае адраджэньне, пачатае ў Польшчы, выступіло тут з небывалай сілай, захватываючы на сваю ка-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lxeippv5rymaun2t3wplquezk79675k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf/76</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29136</id>
    <revision>
      <id>88592</id>
      <parentid>85882</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T04:51:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3888" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;хату і заботу знае&quot;. А калі захоча пагуляць, дык запрашае
да сабе гасьцей і тады вып'ець чарку да вашмосьці.

Як відзім, ідэалы сялянскага песьняра з паноў ня дужа
бліскучыя, але ў яго пару яшчэ далёка было і да гэтага малога шчасьця,
дык ён з усім запалам філёнтропа,
засмучэньнем романтыка і лірычнасьцю поэта лятуціць аб &quot;такой
паправе&quot; і моліцца богу так: „Няхай усім добра будзе!&quot;

Літэратурная мова Чачота адбіваець на сабе няшырокі
пагляд на яе песьняра-этнографа. Верш Чачота чытаецца
лёгка, маець народны склад, хаця часам дужа псуецца вялікім уплывам польскай версіфікацыі і зьбіваецца на няўломную сілябічнасьць.

'''Характарыстыка творчасьці Я. Чачота.'''
У вадным вершыку пясьняр кажаць беларусам-сялянам, што
ён памагае ім „песенькі сьпяваці&quot;, бо ён сярод іх узрос, бо
яму даў бог зазнаці гора, каб &quot;лепш іх любіў і ўмеў спагадаці&quot;. З гэтага ясна відаць, што толькі ўласнае гора наўчыла песьняра-шляхоцкага романтыка адчуваць гора мужыцкае,
што ўзросшы сярод беларускіх сялян, ён, аднак, ня чуець
сябе індывідуумам беларускай грамады і толькі памагаець ёй
пяяць, стоячы збоку, водаль ад яе. Беларускую поэзію Чачота можна характарызаваць так: 1) ён адчувае мужыцкае гоpэ, але папанску і романтычна; пяець аб тым горы мужыцкім спосабам, але на панскі і романтычны голас; 2) ëн зусім
не адчувае нацыянальнага гнібеньня беларусаў; 3) творы яго
дыдактычны, яны навучаюць, як трэба жыць; 4) ён сур'ёзна
малюець жыцьцё. Дзеля таго, што беларуская творчасьць
Я. Чачота стаяла на абпалячанай шляхоцкай дарозе, ён, як
поэт і не клясавы і не нацыянальны, ня мог вырасьці да
памыснай велічыні. Па здольнасьці ён вышэй за Рыпінскага і ніжэй за Баршчэўскага. Аднак, прымітыўны Баршчэўскі
ня мог выкарыстаць сваю здольнасьць так, як выкарыстаў
сваю разьвіты Чачот.

'''Значаньне Я. Чачота''' ў гісторыі нашае літэратуры, галоўным чынам, такое: 1) ён пабуджаў беларускасьць;
2) ён першы сур'ёзна задумаўся над жыцьцём беларускага
сялянства і паважна паставіў пытаньне; 3) ён першы натуральным спосабам вывеў кніжную творчасьць з народнай
і зрабіў гэта ў беларускай мове (Баршчэўскі ў польскай),
значыцца, даў ёй нацыянальны грунт для далейшага разьвіцьця.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>atunrgg7eij3f5dpux0x5ubj2awo6dn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларусь (Захарка)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29613</id>
    <revision>
      <id>88631</id>
      <parentid>88213</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T10:57:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64420" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Беларусь. Роля й значэньне яе на Усходзе Эўропы
 | аўтар     = Васіль Захарка
 | год       = 1936 (у друку 1954)
 | крыніца   = [https://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=16448 Газэта «Беларус», № 3 (49)-5 (51), 1 жніўня 1954-20 сакавіка 1955 г.]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Публіцыстыка
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = На жаль, твор падаецца ня цалкам, будзем вельмі ўдзячныя, калі Вы дадасьцё адсутныя ўрыўкі дадзенай публікацыі.
}}

{{Калёнтытул|right='''В. Захарка'''&lt;ref&gt;Друкуючы ніжэй у скароце інфармацыйны даклад, чытаны нябожчыкам прэзыдэнтам БНР В. Захаркам у Празе 6-га сьнежня 1936-га году на паседжаньні „Таварыства Вывучэньня Казацтва”, быў прызначаны для надрукаваньня асобнай брашурай у выданьнях Таварыства. Але з прычын тэхнічных цяжкасьцяў гэта ня было зьдзейсьнена.

Рукапіс дакладу пасьля сьмерці Прэзыдэнта знаходзіўся ў Архіве Таварыства і быў вывезены разам з казацкім архівам на Захад.

У 1948-м годзе ў Нямеччыне рукапіс быў перададзены Замежнаму Сэктару БНЦ. Таварыства Вывучэньня Казацтва, дасылаючы гэты рукапіс БНЦ, зазначае, што „перадае рукапіс Беларусам у вадзнаку асаблівых сымпатыяў Казакоў да Беларускага народу і ягонага нацыянальна-вызвольнага змаганьня”. — '''Рэд.'''&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;{{лінія|6em|прагал=0}}}}

{{цэнтар|'''{{Разьбіўка|Беларусь}}'''|памер=140%}}
{{цэнтар|'''роля й значэньне яе на Усходзе Эўропы'''|памер=120%}}

{{Выроўніваньне-пачатак}}
{{Водступ|2|em}}Этнаграфічная тэрыторыя Беларусі на цяперашні час шмат зьменшылася з прычыны асыміляцыі беларускіх {{Абмылка|плямяў|племяў}}, асабліва, Севяранаў і Драўлянаў, із суседнімі народамі, найперш народам Ўкраінскім і Маскоўскім.

{{Водступ|2|em}}Цяпер гэтая тэрыторыя займае ўсяго толькі 415.447 кв. кілёмэтраў&lt;ref&gt;У прынятых у ЗША мерах — 160.405 кв. міляў. — '''Рэд.'''&lt;/ref&gt; з жыхарствам 19.909.300 чалавек.

{{Водступ|2|em}}Тая акалічнасьць, што беларускія племі — Крывічы, Радзімічы, Дрыгвічы, Вяцічы й Севяраны ў бальшыні сваёй заставаліся {{Абмылка|намесцы|на месцы}}, на сваёй прабацькаўшчыне, а ня блукалі каляністымі па дзікіх палёх ды лясох, мела той жыватворчы ўплыў, што беларускі народ першы падыйшоў да шырокага грамадзка-дзяржаўнага будаўніцтва ды першы стаў на чале культурнага разьвіцьця ўсходніх Славянаў.

{{Водступ|2|em}}Прафэсар А. Нікіцкі сьветчыць, што ў беларускіх, Пскове й Полацку былі яшчэ й да прызваньня князёў свае собскія князі, а таксама была й рэспубліканская форма кіраўніцтва, што набліжалася да формы грэцкіх і рымскіх рэспублікаў. Гэта-ж пра пазьнейшы час пацьвярджае й Нарбут у дачыненьні да Полацку, калі кажа, што „пасьля сьмерці князёў Вячаслава й Давіда Полацкае Княства сталася рэспублікай ды напрацягу дзевяцёх год кіравалася вечам і трыццацьма старэйшынамі” (Уладзіміскі-Буданаў, бач. 60).

{{Водступ|2|em}}Лёгка {{Абмылка|сьтвердзіць|сцьвердзіць}} і паводля шмат якіх іншых крыніцаў, што запраўднае народнае кіраваньне з паўнаўладзтвам веча як {{Абмылка|найважнэйшай|найважнейшай}} правадаўнай улады існавала толькі ў тых палітычных саюзах або землях ад Пскова да Смаленску, у якіх галоўным арганізатарам грамадзка-дзяржаўнага жыцьця было беларускае плямя Крывічы, найбольш культурнае з усіх племяў. Так, прыкладам, праф. Уладзімірскі-Буданаў (бал. 59) кажа, што па ўсёй г. зв. Паўночна-Заходняй Русі бярэ перавагу вечавая форма ўлады. Такі дзяржаўны лад усталяваўся ў Пскове і ў Полацку. Сюды-ж часткава даходзіць і Зямля Смаленская.

{{Водступ|2|em}}У Кіеве веча мела далёка ня тое значаньне, што ў беларускіх землях. Там яно часта замянялася Баярскай Думай, якая зчасам зусім усунула веча. Што-ж да Суздальскай Зямлі, якая звыкла капіявала {{Абмылка|кеўскія|кіеўскія}} парадкі, асабліва з часоў Андрэя Багалюбскага, дык тут веча зьнікае ў пачатку XIII-га веку, а пазьней імём веча называюць тут паўстаньні й змовы.

{{Водступ|2|em}}Да палавіны XIII-га стагодзьдзя Беларускія племі жылі сваім дзяржаўным жыцьцём, самастойна, ў сваіх асобных Землях ці Княствах: Пскоўскім, Полацкім, Смаленскім, Чарнігаўскім, Турава-Пінскім ды інш., а пасьля ў злучэньні ў форме Вялікага Княства Літоўскага,
заснаванага ў 1235 г.

{{Водступ|2|em}}Назоў Княства „Літоўскім” як піша док. [[Аўтар:Аляксандр Цвікевіч|А. Цьвікевіч]], нельга разумець у цяперашнім сэньсе слова „Літоўскі”, бо фактычна ўсё жыцьцё дзяржавы абапіралася на беларускіх асновах: дзяржаўная мова, суд, законы, школа ды інш., — ўсё было беларускае. Дык '''{{Абмылка|„Літоўскае|„Літоўскае”}}''' і '''значыць''' тое, што цяпер '''беларускае.'''

{{Водступ|2|em}}Арганізацыя гэтага Княства цалком лягла на плечы Беларускага народу. Выклікана-ж была гэтая арганізацыя галоўна пагрозай Беларусі з боку Лівонскага нямецкага ордэну Мечаносцаў, які атаўбаваўся ў Прыбалтыцы на берагох Дзьвіны, і Тэўтонскага нямецкага ордэну Крыжакоў, які атаўбаваўся ў Прусах.

{{Водступ|2|em}}Арганізацыя новаўтворанай дзяржавы праходзіла вельмі доўга й вымагала ад Беларускага народу нямала працы. Тлумачыцца гэта часткава тым, што вельмі асталыя паганскія балцкія племі, што кіраваліся своймі паганскімі сьвятарамі, ніяк не хацелі выходзіць із своіх цёмных лясоў на сьвятло культуры.

{{Водступ|2|em}}Каб мець сабе некаторае ўяўленьне пра інтэлектуальны стан тагачасных Балтаў, мы падаём тут колькі, сьцьвержаньняў пра іх зь гісторыі (І. А. Кацэль „Гісторыя Літвы”, другое выданьне, Коўня, 1922 г.). Там мы бачым:

{{Водступ|2|em}}1) Што да XIII-га стагодзьдзя разумовае разьвіцьцё Балтаў было ў дзіцячым стане, і што яны, будучы паганамі, ня ведалі навет годалічэньня.

{{Водступ|2|em}}2) Што да паловы XIII-га ст. балты ня ведалі ні гарадоў ні цывільнае ўлады. Іх кіравала вялізаманая колькасьць сьвятароў, на чале якіх быў у кажным племі галоўны сьвятар.

{{Водступ|2|em}}3) Што да паловы XIII-га ст. Балты не складалі адзінага палітычнага арганізму; усе яны жылі {{Абмылка|ўразброді|ўразбродзі}} падзяляліся на малыя слабыя племі й навет кланы. Толькі ў XIII-м ст. націск суседзяў, найперш Немцаў, змусіў, балцкія племі да групаваньня і ўтварэньня палітычнага арганізму, на чале з князем Рынгаўдам, які паходзіў, паводле Васкрасенскага летапісу, з роду беларускіх полацкіх князёў.

{{Водступ|2|em}}4) Што да канца XIII-га ст. балцкія племі ўпадалі адно па адным: Жэмголы ({{Абмылка|Латыиы|Латышы}}) ад мяча Лівонскага Ордэну, Прусы ад удараў Тэўтонскага Ордэну, а Яцьвягі ад нападу Мазавецкіх і Валынскіх князёў. Беларускія Полацкія князі ў мэтах самааховы ад Немцаў таксама паступова займалі землі Балтаў.

{{Водступ|2|em}}5) Што пасьля гэтага кіраўнікі балцкіх {{Абмылка|пллямяў|племяў}} зразумелі ўвесь жах свайго трагічнага стану. Каб уратаваць свой край ад канчальнае згубы, яны мусілі зьвярнуцца да Беларусі ды канчальна паддацца ейнаму кіраўніцтву.

{{Водступ|2|em}}6) Што толькі дзякуюючы Беларусам ранейшыя дзікія горды Балтаў, здольныя толькі да набегаў і рабаваньняў, былі ператвораныя ў зладжаныя дружыны, здатныя йсьці ў далёкія даўгія паходы й весьці правільную {{Абмылка|облогу|аблогу}} гарадоў ды {{Абмылка|ўмацваных|ўмацаваных}} замкаў нямецкіх {{Абмылка|рыцараў”|рыцараў}}.

{{Водступ|2|em}}7) Што Балты сустрэкаліся зь беларускай даволі ўжо разьвітой дзяржаўнасьцяй у тую пару, калі самі яны яшчэ ня {{Абмылка|вирабілі|вырабілі}} ў сябе нічога трывалага у сфэры дзяржаўных дачыненьняў і людзей” (бач. 90).

{{Водступ|2|em}}Гэтыя факты зь гісторыі мы падаём тут, каб імі разьвеяць прыгожыя байкі пра тое, што В. К. Літоўскае забавязанае сваім узьнікненьнем і сваім ростам быццам балцкім князём, якіх фактычна ня было, ды іхным заваёвам, чаго, як мы бачым з вышэй паданага, таксама не магло быць.

{{Водступ|2|em}}Там-жа мы бачым, што арганізацыя гаспадарства й замірэньне дзікіх балцкіх племяў забрала шмат часу навет пасьля заснаваньня Вялікага Княства Літоўскага. Гэтая-ж цывілізацыя Балтаў каштавала жыцьця князю Мяндоўгу.

{{Водступ|2|em}}Галоўным арганізатарам і заснавальнікам В. К. Літоўскага была паўдзённа-заходняя калёнія Полацкай Зямлі з гарадамі: Наваградкам, Слонімам, Ваўкавыскам, Гораднам, {{Абмылка|володаньні|валоданьні}} якіх ў рознай меры цярпелі як ад націску нямецкіх рыцараў, так і ад набегаў балцкіх племяў, асабліва-ж Яцьвягаў, якія нарэшце ўшчэнт былі вынішчаныя суседзьмі.

{{Водступ|2|em}}Такую выдатную ролю заснавальніка дзяржавы гэтая зямля {{Абмылка|на сябе|ўсклала на сябе}} самастойна зь дзьвёх прычынаў: першае, што ёй першым чынам пагражала нямецкая небяспека і таму яна першая павінна была падбаць пра абарону ад гэтае небясьпекі; другое, таму, што якраз у гэты-ж самы час старыя беларускія княствы: Полацкае, Смаленскае ды іншыя былі занятыя абаронаю на іншым фроньце ад нашэсьця татарскіх гордаў. Гэтыя беларускія княствы паступова ўкарэньваюцца ў маладую дзяржаву толькі пасьля таго, як гэтай дзяржаве ўдалося перамагчы ўсе пляменныя звадкі ў балтаў ды змусіць балцкіх сьвятароў і князькоў падпарадквацца славянскай цывілізацыі й беларускаму кіраўніцтву. За такі час трэба ўважаць князёўства Гэдыміна (1316-1341).

{{Водступ|2|em}}Першай сталіцай В. Кн. Літоўскага быў горад Наваградак, а пасьля г. Вільня — стары беларускі горад, разбудаваны на беларускай этнаграфічнай тэрыторыі за князёўствам Гэдыміна. Мы {{Абмылка|ўважаэм|уважаем}}, што й гэты факт — заснаваньня сталіцы В. Кн. Літоўскага на беларускай этнаграфічнай тэрыторыі сьветчыць за бесьпярэчны беларускі характар княства ад самога мамэнту ягонага заснаваньня.

{{Водступ|2|em}}Найбольшага росквіту й сілы дасягнула новая дзяржава за князёўствам Вітаўта (1392-1430). У гэную пару дзяржаўныя межы Княства сяглі ад Балтыцкага да Чорнага мора. Яны замыкалі ў сабе ня толькі беларускія й балцкія землі, але й большую часьціну {{Абмылка|зямляў|земляў}} тагочаснае Ўкраіны, вызваленых Княствам ад Татараў сілаю зброі. У гэты-ж самы час пад пратэктарам Вялікага Княства было й колькі суседніх княстваў: Пскоўскае, Наўгародзкае, Цьверскае, Крыма-Татарскае Ханства ды інш.

{{Водступ|2|em}}У 1561 с. ў склад В. Кн. Літоўскага ўвайшла з добраахвотнае згоды, Лівонія (цяперашнія Лацьвія й Эстонія). Далучэные да В. Кн. Літоўскага Лівоніі, якая шукала тут аховы ад нападаў Івана Грознага, выклікала вайну паміж Маскоўшчынай і Княствам, што трывала ад {{Абмылка|1651|1561}} да 1582 году.

{{Водступ|2|em}}Да канца XV стагодзьдзя дзяржава Вялікага Княства была бясспрэчна наймацнейшая з ўсіх сваіх суседзяў. Пра гэта сьветчаць такія факты, як:

{{Водступ|2|em}}1) перамога Княствам Польшчы ў вайне за Валынь (1349-1356), у выніку чаго Палякі былі выгнаныя ў 1356 годзе канчальна з Валыні

{{Водступ|2|em}}2) двохразовае заняцьце беларускай арміяй Масквы, што адбылося першы раз у 1368 г. а другі раз у 1370 г.

{{Водступ|2|em}}3) бязупыннае змаганьне яго з Татарамі ды перамога над Татарскай Ардой, што лало магчымасьць Княству вызваліць ад Татараў У 1362 г. Кіеўшчыну й Падольшчыну, а пазьней Хэрсоншчыну й Кацярынаслаўшчыну,

{{Водступ|2|em}}Асабліва часта біў татараў Вялікі Князь Вітаўт, які даходзіў аж да Азову. Татары толькі адзін раз — 19-га жнівеня 1399 г. — разьбілі яго пры {{Абмылка|раццэ|рацэ}} Ворсклі. Аднак-жа й пасьля гэтага Вітаўт утрымаў пры сабе ўсе раней адабраныя ад Татараў Украінскія землі (Шмітт, бал. 213-220).

{{Водступ|2|em}}Беларускі народ заўсёды адзначаўся сваім дэмакратызмам, міралюбствам, гуманнасьцяй і рэлігійнай тэлеранцыяй. Гэтыя дабрародныя якасьці ён перанёс із старых сваіх княстваў і ў новаўтвораную ім дзяржаву — Вялікае Княства Літоўскае.

{{Водступ|2|em}}Далучаючы да складу дзяржавы новую краіну, гаспадар гэтае дзяржавы — Вялікі Князь — заўсёды даваў такой краіне адпаведную грамату, у якой, паводля звычаёвага парадку, {{Абмылка|гааварылася|гаварылася}}: '''„Гаспадар старыны ня рухае і навіны ня ўводзе”.'''

{{Водступ|2|em}}Найлепшы довад усяе каштоўнасьці свабоды, якая існавала ў
нашай дзяржаве, даюць вызваленыя ад Татараў Украінскія землі, дзе пад дзяржаўнай рукой беларускага народу нарадзілася й вырасла вольнае ўкраінскае казацтва, што карысталася блізу ўсімі тымі правамі, якія мелі й Беларусы, што несьлі такую самую службу на мяжы
з Маскоўшчынай.

{{Водступ|2|em}}Нічога падобнага мы ня бачылі, як раней, так і цяпер у суседніх зь Беларусяй Дзяржавах: Маскоўшчыне й Польшчы. У першай зь іх неабмежаваная свабода была толькі аднаму чалавеку — Маскоўскаму Цару, а ў другой — толькі аднэй групе грамадзтва — шляхце.

{{Водступ|2|em}}Аб свабодзе ў гэтых дзяржавах можна мяркаваць хоць-бы зь іхнага стаўленьня да рэлігіі іншых народаў. Прыкладам, у маскоўскай дзяржаве, як кажа праф. Пыпін, „заходня-рускіх людзей, што прыходзілі ў Маскву, {{Абмылка|перехрышчалі|перахрышчалі}}, як паганаў, або гарэтыкаў, пакуль нарэшце ўсходнія патрыярхі ўтлумачылі, што перахрышчаваць навет лацінянаў супярэчна з царкоўнымі правіламі”. (А. Н. Пыпін, «Гісторыя Рускай літаратуры”, том II, С.-Пэтэрсбург, 1902 г., бал. 321).

{{Водступ|2|em}}Ня лепш, чымся ў цёмнай Маскве, было із грамадзянскімі свабодамі ды рэлігійнай тэларанцыяй і ў „асьвечанай” Польшчы, дзе, як кажуць Ўлад, Грабеньскі й праф. [[Аўтар:Мацвей Любаўскі|М. Любаўскі]], праваслаўныя цэрквы цярпелі ня толькі розны ўціск, але й неверагодныя збэшчаньні, а праваслаўным людзям забаранялася ня толькі вольна правіць Божую службу ў сваіх Цэрквах, але й хаваць сваіх нябожчыкаў на іхных собскіх праваслаўных могілках. (ўлад. Грабеньскі, „Гісторыя Польскага Народу” С.-Пэтэрсбург, 1919 г., бал. 263 і 303. Праф. М. Любаўскі, „Гісторыя Заходніх Славянаў”, Масква, 1918 г., бал. 352 і 328).

{{Водступ|2|em}}Наколькі вышэй стала нашая дзяржава за Маскву й Польшчу як у дачыненьні да грамадзкіх свабодаў, так і ў дачыненьні да рэлігійнае {{Абмылка|тэлеранцыі|талеранцыі}}, пацьвярджае яшчэ адзін дакумэнт: „Вялікі князь Гэдымін, адказваючы на адну із шматразовых прапановаў Рымскага Папы аб пашырэньні каталіцтва ў Вялікім Княсьцьве Літоўскім, за што Гэдыміну дакляроўвалася ня толькі карона, але й іншыя даброты, піша: '''„Я казаў, што дазволю хрысьціянам маліцца паводля звычаю іхнае веры: Русінам паводля іхнага звычаю, Паляком паводля іхнага, а мы, Ліцьвіны, будзем маліцца паводля нашага звычаю, бо ўсе мы паважаем аднаго Бога”.''' (Праф. [[Аўтар:Усевалад Ігнатоўскі|У. Ігнатоўскі]], [[Кароткі нарыс гісторыі Беларусі (1921)|Кароткі Нарыс Гісторыі Беларусі]]”, Вільня, 1921, бал. 49).

{{Водступ|2|em}}Так было ў Вялікім Княсьцьве Літоўскім на пачатку XIV ст., чаго нельга знайсьці навет у дзясятай часьціне цяпер, у наша XX-е стагодзьдзе, ня толькі ў Маскве, але і ў Польшчы.

{{Водступ|2|em}}Калі мы аглянем увесь уклад жыцьця ў В. Кн. Літоўским, дык можам толькі глыбака пашкадаваць, што імкненьням Гэдыміна, Альгерда й Вітаўта злучыць усё ўсходняе славянства вакол Вялікага Княства Літоўскага ня суджана было зьісьціцца. Гэтыя імкненьні былі ўрэшце разьбітыя Масквою пры дапамозе Татараў ды Варшавай.
{{Выроўніваньне-канец}}

{{цэнтар|''Беларусь и Беларусы на фоне жыцьця щсих усходних Славянаў.''}}

{{Выроўніваньне-пачатак}}
{{Водступ|2|em}}Прафэсар М. Любаўскі кажа, што першымі гуртавальнікамі Славянаў паўдзённых прастораў цяперашняй эўрапэйскай Расеі былі Хазары. — „Каган хазарскі быў іхным валадаром”, і што падпарадкаваньне ўладзе кіеўскіх вараскіх людзей для Славянаў паўдня было толькі звычайнаю зьменаю ўлады.”

{{Водступ|2|em}}У часе ўпадку хазарскае ўлады Кіеў, як ніводзін із старых гарадоў, быў перапоўнены Варагамі. Яны тут былі гаспадарамі стану й вышэйшымі кіраўнікамі ўсяго паўдня задоўга да закліканьня мітычных вараскіх князёў. Яны тут гэтак умацаваліся, што, як кажа праф. Ўладзімірскі-Буданаў (б. 29), з Варагаў і „Чорных Клобукаў” складаўся ўвесь почат Кіеўскіх князёў. І толькі „ад XI ст. пераважным элемэнтам у княскіх дварох стаецца тубыльны-мясцовы”.

{{Водступ|2|em}}Акадэмік Платонаў зазначае, што „ў паданьні летапісу ня {{Абмылка|ўсе|ўсё}} ясна й дакладна. Першае, Рурык, як кажа летапіс, прыйшоў у Ноўгарад з вараскім плямём Русь ў 862 г., тымчасам ведама, што дужае плямя Русь ваявала із Грэкамі на Чорным моры год на дваццаць раней, а на самы Царгорад Русь упяршыню напала ў чырвені 860 г.; другое, паводля летапісу выглядае, што Русь была адным із вараскіх плямёў, адылі ведама, што Грэкі ня блыталі знаёмае ім плямя Русь із Варагамі. Таксама Арабы, што ваявалі на Касьпійскім узьберажжы, ведалі плямя Русь і адразьнялі яго ад Варагаў, якіх яны звалі Ворэнгамі. Гэткім парадкам паданьне летапісу, прызнаўшы Русь адным з вараскіх плямёў, зрабіла нейкую памылку, або недакладнасьць”.

{{Водступ|2|em}}Што Кіеў стаўся для Скандынаўскіх Конунгаў першай і галоўнай цытадэляй, у гэтым няма нічога надзвычайнага. Паўдзён із галоўным гандлёвым цэнтрам у Кіеве, у раёне сьвежага гандлёвага шляху „із Варагаў у Грэкі”, надзіў {{Абмылка|сябе|да сябе}} не адных Скандынаваў. Сюды цягнуліся авантурнікі з усіх бакоў у надзеі на спажыву праз набегі й рабаўніцтва. Часта яны йшлі сюды, зусім ня ведаючы дарогі.

{{Водступ|2|em}}Умацаваўшыся ў Кіеве, Варагі за князёўства Алега, найбольш ваяўнічага іхнага правадыра, пачалі адсюль, з боку Кіева, а ня з боку Ноўгарада, {{Абмылка|своў|свой}} наступ на захоп напачатку гандлёвых шляхоў, а пасьля й дзяржаўнае ўлады ў гарадох паўночна-заходніх Славянаў: Смаленску, Полацку й Ноўгарадзе.

{{Водступ|2|em}}Захоп першага гораду на шляху Смаленск-Ноўгарад, адзначаны й Летапісцам у 882 г. „Олег прия град Смоленск и посади в нем муж свой” (Уладзімірскі-Буданаў, б. 13).

{{Водступ|2|em}}Гэткім парадкам, мы бачым, што ніякіх Варагаў ніхто з усходніх Славянаў не заклікаў. Праф. Любаўскі кажа (б. 69), што нарманскія конунгі ў X і XI ст. гайсалі па ўсёй Эўропе із сваймі дружынамі: „Да нас на Русь яны зьявіліся часткава для рабаваньня жыхарства, часткава, як купцы, што гандлявялі зь Бізантыяй і Усходам”.

{{Водступ|2|em}}У тым, што плямя Русь перш-на-перш замацавалася ў Кіеве й тут усталіла сваю дзяржаўную ўладу, ня можа быць няпэўнасьці. Гэтым-жа можна вытлумачыць і тую акалічнасьць, што на пачатку нашае гісторыі імём „Русь” даўжэйшы час звалася толькі адна Кіеўская зямля. Землі-ж паўночна-заходніх Славянаў: Смаленск, {{Абмылка|Палацак|Полацак}} і Ноўгарад доўго не хацелі прыймаць гэтага назову.

{{Водступ|2|em}}З прычыны захопу варагамі ўсіх галоўных гарадоў усходніх Славянаў, асабліва-ж з прычыны ўкладаньня Алегам угоды із Грэкамі ў 907 г. ад імя ня толькі Кіева, але й некаторых іншых гарадоў, а таксама з прычыны цэнтральнага палажэньня Кіева пасьля прыйма хрысьціянства, часта рабіўся выснаў, што быў такі мамэнт, калі Кіеў быў ня толькі цэнтрам праваслаўя, але й цэнтрам дзяржаўна-палітычнага жыцьця для ўсіх усходніх Славянаў.

{{Водступ|2|em}}Цяпер ужо даволі выразна высьветлена, што такі пагляд быў памыльным. Прыкладам праф. Пыпін кажа: „Старавечная Русь ня мела палітычнага цэнтру. Ня толькі Ноўгарад пачуваў сябе незалежным ад Кіева, але й іншыя вялікшыя гарады ахоўвалі мясцовыя інтарэсы; гэта ня было толькі вынікам супарніцтва князёў, а старавечнай аддаленасьцяй земляў і племяў што трымаліся свае дзяржаўнасьці”. (А. Н. Пыпін. „Гісторыя рускай літаратуры”, т. I С.-Пэтэрсбург, 1902 г., б. 316-335).

{{Водступ|2|em}}Найбольшага значаньня дасягнула Кіеўская Зямля за часамі князяваньня Ўладзімера (980-1015) і за князяваньня Яраслава (-1054). Аднак-жа й за гэтымі часамі Кіеву ўдалося падпарадкаваць сабе толькі зямлю Драўлянаў ды часьціну зямлі беларускага плямя Дрыгвічы із складу Турава-Пінскага Княства. Ніколі Кіеў ня быў і культурным цэнтрам усіх усходніх Славянаў ды ніяк не перавышаў ў гэтым дачыненьні іншых старых гарадоў: Полацка, Ноўгараду й Смаленска, ня ўлучаючы сюды, ведама, Суздальскае Зямлі.

{{Водступ|2|em}}Звычайна прынята думаць, што Кіеў культурна ўзбагаціў сябе пасьля прыняцьця хрысьціянства культурным перайманьнем ад Бізантыі, чаго, зразумела, нельга адмаўляць, але пры гэтым нельга забывацца й на тое, што хрысьціянства, якое прынесла із сабою пераважна злагадненьне звычаяў, сямейных дачыненьняў, падвышэньне маральнасьці, было ад пачатку да канца здабыткам ня толькі аднаго Кіева. Што-ж да Бізантыйскае цывілізацыі,
дык Кіеў мае поўнае права прэтэндаваць на пачынальніка запазычаньня гэтае цывілізацыі. Затое іншыя гарады: Пскоў, Ноўгарад, Полацак, Смаленск ня толькі ня былі пазбаўленыя права на перайманьне паміраючае бізантыйскае культуры, але й мелі магчымасьць далучацца да ўзрастаючае заходняй культуры. Так, прыкладам, праф. Уладзімірскі-Буданаў (б. 60) кажа: „Гандаль прыводзіў Наўгародцаў, Псковічаў і Палачанаў, у судотык із свабоднымі ганзэйскімі грамадамі. Не бяручы ад іх нічога ''проста
й беспасярэдня'', грамадзяне ўспомненых земляў не маглі не адчуваць ''ускоснага ўплыву'' ад гэтых апошніх”.

{{Водступ|2|em}}Наадварот, Кіеў, які быў у навакольлі Азіятаў: Полаўцаў, Печанегаў і Чорных Клобукаў, аніяк ня мог паводля свайго культурнага зьместу перавышаць вышэйназваныя гарады. „З прычынаў-жа няўпыннага дынастычнага змаганьня, што часта канчалася братазабойствам, а затым шырокай і страшэннай {{Абмылка|калатні|калатнёй}} прыдняпранскіх князеў. Кіеў яшчэ на пачатку XII ст. страціў усякае значаньне, як культурнае, гэтак і палітычнае, а стаўся звычайным прымесьцем Смаленску”. (Праф. Любаўскі, б. 111).

{{Водступ|2|em}}Захоп Кіева Татарскай Гардой 6 сьнежня 1240 г. нанёс ужо забіючы ўдар і Кіеўскай дзяржаўнасьці і Кіеўскай культуры. У гэтым часе Кіеўскую Зямлю пакінула бальшыня ейнага жыхарства, што эмігравала часткава ў Галіччыну, а часткава ў Смаленскую зямлю.

{{Водступ|2|em}}Культурнае, але не дзяржаўнае значаньне Кіева аднавілася, але толькі пасля 1362 г. У гэным годзе Кіеўшчына й Падольшчына былі вызваленыя ад Татараў Вялікім Княствам Літоўскім, што дало ім, як сваім правінцыям, поўнае падтрыманьне, асабліва матэр’яльнае, на адбудову сёлаў і гарадоў.

{{Водступ|2|em}}Пасьля вызваленьня Украіны ад Татараў, украінскі народ атрымаў поўнае й нічым неабмежанае права на сваё разьвіцьцё, як {{Абмылка|грамадзка палітычнае|грамадзка-палітычнае}}, так і культурнае, але цяпер усё гэта базавалася на груньце моцна ўсталенае беларускае дзяржаўнасьці, ды даволі высокай на тыя часы беларускай культуры.

{{Водступ|2|em}}Беларускаму народу давялося шмат папрацаваць над тым, каб даць належнае жыцьцё ўкраінскім землям, вызваленым ад Татараў. Што станавілі сабой гэтыя землі пасьля студваццацёхдвохгадовага панаваньня ў іх Татарскае Гарды, лепш за ўсё відаць ізь сьветчаньня праф. [[Аўтар:Міхайла Грушэўскі|Грушэўскага]]. Спыняючыся на выніках гаспадараньня Татараў на Падольшчыне, ён кажа: „Падольшчына была нагэтулькі вынішчаная, што там ня было ніводнага гораду, ніводнае цьвярдыні”. Далей ён кажа, што „за колькінаццаць год вычысьцілі Татары увесь край, як шкло”, (Мыхайло Грушэвській, Істория Украіны, Кам’янец, 1919 г. б. 86, 87, 95). Пра вялікі уплыў беларускае культуры на разьвіцьцё ўкраінскага народу й ягонай культуры сьветчыць таксама Расейская Акадэмія Навук.

{{Водступ|2|em}}Ў 1904 г. Расейскай Акадаміяй Навук была ўтвораная адмысловая камісія начале з акадэмікам — украінцам Ф. Ю. Коршам, у складзе акадэмікаў: А. С. Фаміцына, В. В. Зяленскага, Ф. Ф. Фартунатава, А. А. Шахматава, А. С. Лапа-Данілеўскага й С. Ф. Ольдэнбурга дзеля разгляду пытаньня аб скасаваньні ўціску украінскага друкаванага слова. У дэталёвым, навукова ўгрунтаваным дакладзе гэтае камісіі, пададзеным Агульнаму Збору Акадэміі, між іншага канстатуецца й тое што ''„кніжная мова ўкраінская выпрацавалася ў XVI і XVII ст. ст. на аснове дзьвюх пісьмовы' моваў — царкоўна-славянскай і заходня-рускай”,'' правільна кажучы ''беларускай''. (Брашураваны даклад „Аб скасаваньні ўціску ўкраінскага друкаванага слова”. Кіеў, 1914 г. б. 25).

{{Водступ|2|em}}Здавалася-б, што пасьля гэтага павінны былі-б зусім адпасьці прэтэнзіі Ўкраінцаў хоць-бы на „Літоўскі Статут”.

{{Водступ|2|em}}Вышэйпамянёны даклад камісіі Акадэміі Навук асабліва аўтарытэтна й красамоўна сьветчыць пра тую вялікую справу, што была зробленая беларускай культурай на Украіне на працягу больш за пяцьсот год.

{{Водступ|2|em}}Хто знаёмы із запраўдным станам рэчаў на старой Украіне, той ніяк ня можа адмаўляць тэй вялікай службы, якую даводзілася Беларусам штодня спраўляць як у Акадэміі Пётры Магілы, адчыненай у 1540 г. і перайменаванай у Духоўную Акадэмію ў 1697 г., так і ўва усіх канцылярыях гэтманскага кіраваньня на Украіне. ([[Аўтар:Васіль Дружчыц|{{Абмылка|Р.|В.}} Друшчыц]] „[[Палажэньне Літоўска-Беларускай Дзяржавы пасьля Люблінскай вуніі]]”, Працы Беларускага Дзяржаўнага Унівэрсытэту ў Менску”, 1925 г. № 6-7, б. 216-251).

{{Водступ|2|em}}Акадэмія Пётры Магілы, як кажа праф. [[Аўтар:Міхаіл Каяловіч|Каяловіч]], (б. 423), жыла галоўна сьвежымі паданьнямі школаў заходня-рускіх брацтваў, гэта значыцца — традыцыямі беларускіх брацкіх школаў.

{{Водступ|2|em}}Разглядаючы пытаньне культурнага развою ўсходніх Славянаў як да татарскага нашэсьця, гэтак і пасьля яго, даводзіцца сцьвердзіць, што Беларусь была заўсёды наперадзе й на гэтым шляху. Гэтак, прыкладам, праф. М. Любаўскі, кажучы аб культуры усходніх Славянаў дататарскае пары, канстатуе, што „шмат якія князі дататарскае эпохі былі шырака асьвечанымі, як на свой
час, людзьмі. Гэткімі былі, прыкладам, князі смаленскія Сьвятаслаў Расьціславіч і брат ягоны Раман Расьціславіч, які будаваў школы, дзе трымаў настаўнікаў грэцкіх і лацінскіх. На асьвету ён выдаткаваў свае асабістыя грошы так, што пасьля ягонай сьмерці нічога не засталося ў дзяржаўным скарбе, і Смаляне пахавалі яго на свой кошт”. Калі да гэтага мы ўспомнім такіх асьветнікаў Беларусі, як Еўфрасіньня Полацкая, Клімант Смаляціч, біскуп Кірыла Тураўскі, тады нам зусім дазволена будзе сказаць, што Беларусь паводля свае культуры вышэй стаяла за сваіх суседзяў ня толькі пасьля татарскага нашэсьця, але й да яго.

{{Водступ|2|em}}Асабліва вялікая адмена была паміж Беларусяй і Маскоўшчынай, дзе, як кажа праф. Пыпін (б. 232-234), „яшчэ ў другой палавіне XVI ст. былі няпісьменныя навет князі”.

{{Водступ|2|em}}Што-ж да часу пасьля татарскага нашэсьця, дык як кажа праф. Каяловіч, у гэтую пару Беларусь, якая здолела абараніць сябе ад Татараў, была „блізу адзіным месцам, дзе маглі перахавацца старыя й пісацца новыя летапісы. Тут на працягу даўжэйшага часу дзяржаўнага йснаваньня Беларусі назьбіралася вялізманая колькасьць розных помнікаў культурнае дзейнасьці Беларускага народу. Трэба толькі пашкадаваць, што ня ўсе яны ацалелі й захаваліся пасьля страты Беларусяй свае дзяржаўнае незалежласьці. Аднак і пасьля польска-маскоўскага пагрому на Беларусі сёе-тое захавалася як ад старых, гэтак і нованапісаных летапісаў: 1) Іпатаўскі Летапіс, які, паводля праф. Каяловіча, „хоць і знойдзены ў Кастрамскім Іпатаўскім Манастыры, але бясспрэчна напісаны ў заходняй Расеі”, 2) Пскоўскі Летапіс, 3) старадаўны летапіс {{Абмылка|паволя|паводля}} сьпісу г. зв. Кэнігсбэрскага або Радзівілаўскага, блізкі да Лаўрэнтаўскага летапісу, 4) Цьверскі летапіс, 5) Супрасьлеўскі, 6) „Кароткі Заходня-рускі летапіс”, які абыймае час ад 1340 году да 1448 г., 7) летапіс, знойдзены ў 1866 г. ў Віцебску, Летапіс Аўраамкі, Я) больш пашыраны „Заходня-рускі Летапіс”, г. з. Летапіс Быхаўца.

{{Водступ|2|em}}З усімі гэтымі летапісамі, як кажа праф. Каяловіч, мае цесную сувязь Густынскі летапіс. Закранае беларускія справы й Васкрасенскі летапіс, дзе між іншага адзначаны пачатак літоўскіх князёў, што паходзілі з роду беларускіх полацкіх князёў.

{{Водступ|2|em}}Захавалася да нашага часу некаторая частка народнае паэзіі: паэтычных пераказаў, народных легендаў, былічных сказаў і былічных песьняў. Сюды далучаецца, як кажа праф. Каяловіч (б. 71), і ведамае Слова аб Палку Ігравым, якое было знойдзенае ў беларускім зборніку ды апублікаванае пры Кацярыне II у 1180 г. ведамым зьбіральнікам старавечных помнікаў, Мусінам-Пушкінам.

{{Водступ|2|em}}У 1864 г. знойдзенае Слова аб Палку Ігравым было выдрукавана Пекарскім пры Акадэміі Навук. Пасьля гэты гістарычны помнік Беларускага народу быў перакладзены ўкраінскім нацыянальным дзеячом Максімовічам у ўкраінскую мову.

{{Водступ|2|em}}Як сьветчыць праф. Каяловіч, Слова аб Палку Ігравым мела вялікі ўплыў на далейшую апавядальную літаратуру, асабліва пра Кулікоўскую Бітву 1380 г. Але, як зазначае праф. Каяловіч, і Кулікоўскай біцьве найбольш каротка й ясна, а галоўнае із зразуменьнем значаньня бітвы, дало апісаньне ізноў-жа ў „заходня-рускай” рэдакцыі пераказу аб Кулікоўскай біцьве. (Рукапіс Імпэратарскай Публічнай Бібліятэкі, зборнік із сховішчаў старавечнасьці Пагодзіна).

{{Водступ|2|em}}Пачатак гісторыі усходніх Славянаў пакладзены (XVI-XVII ст.) Беларусамі, сярод якіх найбольш вызначыўся на гэтым шляху Феадос Сафановіч.

{{Водступ|2|em}}У заходняй Русі, — падчырквае праф. Каяловіч, — шмат было зроблена вялікіх справаў і зьявілася шмат вялікіх людзей, каб народная памяць магла не зварачацца да гэных справаў і да гэных людзей”. (М. О. Каяловіч, „Гісторыя Рускае самасьведамасьці”, С.-Пэтэребург, 1901 г., б. 12-89).

{{Водступ|2|em}}Гэтак было, але ня гэтак сталася пасьля заваёвы Беларусі Маскоўшчынай. Беларусь магла йсьці поплеч з усімі культурнымі народамі толькі датуль, пакуль ёй удавалася зьберагчы сваю тэрыторыю ад тых размавітых азіяцкіх гордаў, якія праз даўжэйшы час бязупынна гайсалі ад Амуру да Вугорскае нізіны. Але вось надыйшлі XVI й XVII стагодзьдзі, і там, адкуль ішлі на захад дзікія горды, г. зн. на прасторах ад Амуру да Масквы, выростае новая гарда, што перавышае як сваёй сілай, так і сваймі разбуральнымі якасьцямі, ці адну з вышэйназваных азіяцкіх гордаў. Гэты вялізарны калектыў нявольнікаў Маскоўскага цара пачынае ўжо на пачатку XVI стагодзьдзя моцна ціснуць сваім цяжарам на Вялікае Княства Літоўскае. Дарма што Беларусь давала ўзброены супраціў, які, агулом бяручы, складае 175 год вайны, яна ўсё-ж не магла ўтрымацца. Урэшце цяжкі маскоўскі бот усё-ж стаптаў ня толькі Беларускую Дзяржаву, але й беларускую культуру, ня даўшы на месца яе абсалютна нічога.

{{Водступ|2|em}}Заняўшы Беларусь, а пасьля Жмудзь і Польшчу, і баючыся, каб Вялікая Літоўская дзяржава ізноў не ўваскросла — ці то самастойна, ці ў злучэньні із Польшчай, Масква пастаралася ўсё зрабіць, каб гэтага ня здарылася. Асабліва моцна яна тут біла па Беларусі. Такого молата й такіх удараў ня ведае ніводзін край, ніводзін народ з усёй расейскай турмы народаў.

{{Водступ|2|em}}Акадэмік Платонаў у сваёй кнізе „Барыс Гадуноў” (1924 г., б. 32). між іншага кажа, што Маскоўскія князі й цары заўсёды вывозілі з заваяваных імі {{Абмылка|краёу|краёў}} уплывовых, небясьпечных для іх людзей, а на месца іх пасялялі жыхароў з Маскоўшчыны. Гэта быў ужо даўна апрабаваны спосаб, які перайшоў у традыцыі Маскоўшчыны і ўжываўся з мэтаю дзяржаўнай асыміляцыі ды зьнішчэньня „сэпаратызму”.&lt;ref&gt;Гэтымі-ж традыцыямі Маскоўскі імпэрыялізм (на сяньня ў хорме расейскага бальшавізму) жыве й дагэтуль, '''Рэд.'''&lt;/ref&gt;

{{Водступ|2|em}}У Беларусі царскія сатрапы цягам доўгіх гадоў ламалі, палілі й нішчылі найперш ейныя помнікі — дзяржаўныя, грамадзкія й царкоўныя. Але іх было так шмат, што Маскалём давялося беларускія бібліятэкі й архівы ня толькі вывозіць у Кіеў, Маскву й Пецярбург, ды ў іншыя гарады, алей спальваць на месцы.

{{Водступ|2|em}}Больш чым адкуль было вывезена зь Беларусі й людзей, ня толькі знаных, уплывовых і агульна ведамых, але й ці малую колькасьць вясковых людзей, зь ліку тых беларускіх масаў, што яшчэ моцна трымаліся сваіх собскіх звычаяў ды не маглі лёгка пагадзіцца з маскоўскай грубасьцяй. Такіх людзей вывозілі зь Беларусі ажна стагодзьдзе.

{{Водступ|2|em}}Беларусаў маскалі высялялі із свае Бацькаўшчыны ня толькі за няўпынны супраціў і паўстаньні, што былі ў 1794, 1812, 1830, 1863 гадох, але й бяз жаднай прычыны. Так, прыкладам, ''у 1831-м годзе было вывезена зь Беларусі'' ў губэрні чарнаморскія, бэсарабскія, прыволжацкія ды ў Кубанскія стэпы ''45.000 сем’яў''. Людзі гэтыя, жывучы на сяле, выразьняліся ад сваіх суседзяў-сялян, магчыма толькі тым, што больш за іх памяталі пра былую славу Беларусі.

{{Водступ|2|em}}Гэты абуральны акт быў праведзены Маскоўскім урадам пад выглядам палепшаньня матар’яльнага стану высяляных.&lt;ref&gt;А ці ня тое-ж самае робіць і сучасны маскоўскі ўрад, які ад 1930 г. сыстэматычна высяляе зь Беларусі міліёны беларускага народу ў Котлас і '''Сібір,''' а сяньня ў Сярэднюю Азію „для асваеньня цаліны”? '''Рэд.'''&lt;/ref&gt;.

{{Водступ|2|em}}Такога масавага выгнаньня із свае бацькаўшчыны не перацярпеў ніводзін падбіты Маскалямі народ на ўсёй шырокай прасторы былой Расейскай Імпэрыі.

{{Водступ|2|em}}Пасьля зьнішчэньня беларускіх помнікаў і пасьля зачыненьня ўсіх беларускіх школаў, ад пачаткавых да вышэйшых, была агалошана ў 1867-м годзе Й забарона беларускага друкаванага слова.

{{Водступ|2|em}}Бязупынны вандалізм Масквы страшэнна абураў Беларускі народ, асабліва вучнёўскую моладзь. Г. Турцэвіч у сваёй кнізе „Хрестоматня по истории Западной России” (б, 756) кажа, што юнацтва ў публічных школах ставіцца да Расеі з пагардай, ня ведаючы Расіян: яно {{Абмылка|ўваже|ўважае}} іх за народ барбарскі, і слова Маскаль сталася звыклым выказам пагарды”.

{{Водступ|2|em}}Як ні змагаўся беларускі народ супраць маскоўскага вандалізму, аднак, пазбаўлены школы як беларускай, так і расейскай, кнігі ды інтэлігэнцыі, якая часткава была перабітая ў бязупынных войнах з Маскоўшчынай, а часткава выгнаная з роднага краю, — ён
усё-ж за некаторы час быў блізу даведзены маскоўскай уладай да жалюгоднага культурнага ўзроўню маскоўскага селяніна.

{{Водступ|2|em}}Забарона беларускай кнігі й школы адкінула ўсю засталую інтэлігенцыю ў польскі лягер. Такім парадкам шматвяковы супраціў Беларусі палянізацыі быў канчальна зламаны. Тыя польска-каталіцкія касьцёлы, якія мы бачым ня толькі ў Горадзенскай, Віленскай і Менскай губэрнях, але навет у Магілеўскай ды Смаленскай у бальшыні з’явіліся там заміж беларускіх дзякуючы маскоўскай палітыцы.

{{Водступ|2|em}}Вось што пісаў адзін сучасьнік (Выпель) пра Кіеў за цараваньне Паўла: „Я ў маладосьці сваёй стаўся сьветкаю вялікай мэтамарфозы: старавечная сталіца вялікіх князёў рускіх, якая навет за польскае ўрадаваньне абараніла сябе ад польскага ўплыву, раптам апалячылася”. (Праф. Лаппо, б. 21, 22).

{{Водступ|2|em}}Ня меншай свабодай палёнізацыя карысталася й на Беларусі, якая ўдала змагалася зь ёю датуль, пакуль Расея не адабрала ад яе зброі змаганьня: школы, кнігі ды інтэлігенцыі.

{{Водступ|2|em}}Найбольшую-ж свабоду атрымаў польскі сейбіт на Беларусі за цараваньнем Алсксандры I. У гэтых часох князь Адам Чартарыскі, асабісты прыяцель цара, паводля праф. І. І. Лаппо, „Не хаваў сваіх мэтаў служэньня польскай справе, але адкрыта рыхтаваў нараджэньне тэй Польшчы „ад мора да мора”, якая была прадуктам творства гэтай ідэі, але ніколі не існавала ў запраўднасьці, бо, як ведама, Вяліка-Літоўская дзяржава захавала сваю дзяржаўную, незалежнасьць аж да самага падзелу саюзнай Рэчы Паспалітай”.

{{Водступ|2|em}}Таму й ня дзіва, што ў канцы XVIII ст. абшарнікі з захопленых Расеяй земляў Рэчы Паспалітай падалі расейскаму ўраду адрыс, у якім між іншага казалі: „Жывучы ня ў Польшчы, мы пачуваем сябе быццам у Польшчы, і навет лепш, чымся ў запраўднай Польшчы” (Праф. У. Ігнатоўскі, б. 107).

{{Водступ|2|em}}Так пачуваў сябе польскі абшарнік. Як жа ў гэтым самым часе пачуваў сябе беларускі селянін пад „высокай апекай заступнікаў і абаронцаў праваслаўных і праваслаўя” на Беларусі — маскоўскіх цароў і пецярбурскіх імпэратара? Галоўны начальнік краю ў сваім „всеподданейшем докладе” ў 1855-м годзе піша: „У Віцебскай губэрні сяляне блізу ня ведаюць хлеба, жывяцца грыбамі й рознымі сырымі рэчывамі, што выклікае хваробы: галеча страшэнная, а побач раскоша абшарнікаў. Жыцьцёвыя сілы краю зусім вычарпаныя ў маральным і фізычным дачыненьні; рясслабленьне дайшло да скрайных межаў”. (Праф. У. Ігнатоўскі, б. 108).

{{Водступ|2|em}}Аб гэтым-жа гаворыць і ведамы расейскі эмігрант [[Аўтар:Іван Тургенеў|І. Тургенеў]] у сваіх запісах, дзе ён кажа: „Адно із сама абуральных злоўжываньняў крыецца ў беларускіх правінцыях (Віцебскай і Магілеўскай), дзе сяляне такія гаротныя, што выклікаюць спачуваньне навет у расейскіх прыгонных”. (Праф. Уладзімерскі-Буданаў, б. 218).

{{Водступ|2|em}}Як усё гэта нагадвае сяньняшняе панаваньне Масквы на Беларусі!
{{Выроўніваньне-канец}}

{{цэнтар|(працяг будзе)}}

-----------
{{Выроўніваньне-пачатак}}
{{Крыніцы}}
{{Выроўніваньне-канец}}

{{PD-old-70}}
{{PD-US-no-renewal}}

[[Катэгорыя:Публіцыстыка Васіля Захаркі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Геапалітыка]]
[[Катэгорыя:Творы 1936 года]]
[[Катэгорыя:Творы 1954 года]]
[[Катэгорыя:Беларус (газета)]]</text>
      <sha1>cn071kbu95byrzir9uopiktx7ocw084</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf/24</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29629</id>
    <revision>
      <id>88629</id>
      <parentid>88248</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T10:50:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5187" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;каторы пісаў, што пісар земскі маець пісаць усе лісты, выпісы і позвы пабеларуску і беларускімі (кірылаўскімі) літэрамі. Але і ў другіх, ува ўсіх-чыста галінах і праявах літэратуры і жыцьця на Беларусі яна была пашырана, як нацыянальная і літэратурная. Законы, дыплёматычная перапіска, урадовае дзелаводзтва, перапіска духоўнага і сьвецкага грамадзянства, літэратурныя творы—усё было пабеларуску. У гэты час пабеларуску гаварылі ў магнацкім хораме і ў мужыцкай хаце. Мова зрабілася багатаю, гібкаю і прыгожаю, высока-разьвітаю і культурнаю. Гады былі ўжо і цьвёрдыя, агульныя, абавязковыя для ўсіх правілы правапісу.

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Літэратура залатой пары.'''}} Калі турэцкая навала задавіла паўдзённа-славянскія гаспадарствы, у нас страціліся зьвязкі з Візантыяю. Беларусь пачала ўсысаць тыя культурныя сокі, якімі гадаваўся Заход. Гэтыя сокі ішлі да нас цераз Польшчу. У канцы 15-га сталецьця зьяўляецца ў нас цераз яе заходня-эўропэйскі {{Разьбіўка|гуманізм}}, каторы даў выдатнага беларускага мужа [[Аўтар:Францыск Скарына|Францыска Скарыну]]. Гуманізм, ці {{Абмылка|адраджэньне|адраджэньне,}} было на Заходзе жывым протэстам проці аскетычнага ідэала сярэдніх вякоў, прыгнятаўшага асобу чалавека. У нас яно ўліло новыя, сьвежыя ручаі ў затхле жыцьця. За гуманістамі прыйшлі незабавам {{Разьбіўка|рэфарматы}}, меўшыя ў нас вялікі пасьпех і даўшыя нам у другой палавіне 16-га сталецьця цэлы рад пісьменьнікаў. Рэфармацыя прыйшла да нас у форме кальвінізму і соцыніянства. Яна спачатку значна памагала культурнаму разьвіццю беларусаў. Працуючы для рэлігіі, нашы протэстанты адчынялі школы
і друкавалі кніжкі, паднімалі асьвету, працавалі для пісьменства. Калі значаньне рэформацыі пачало зьмяншацца, патроху запанавала {{Разьбіўка|рэлігійная рэакцыя}}. У канцы 16-га сталецьця зьяўляюцца на Беларусі езуіты, ў большасьці — палякі. Узьнімаецца войстрае змаганьне за веру, на каторае марнуюцца ўсе культурныя сілы.

{{Водступ|2|em}}Назовамі твораў і іменьнямі пісьменьнікаў залатая пара надта багата, ня гледзячы на тое, што болей згінула і зьнішчана, чымся дайшло да нас. Асабліва багаты мы старадрукарскімі выданьнямі. Да нашых дзён гэты мнагацэнны скарб быў захован ад вачэй беларускага духа; хавалі яго розныя палітычна-гістарычныя прычыны, каторыя стваралі адсутнасьць гісторыі беларускай літэратуры, як самастойнай навукі. Дзеля цэннасьці твораў або характарыстыкі веку пералічым гэткія рэчы: 1) кнігі Ф. Скарыны, 2) [[Аўтар:Васіль Цяпінскі|В. Цяпінскага]] і 3) [[Аўтар:Сымон Будны|С. Буднага; 4) „[[Лісты Кміты-Чарнабыльскага|Одпісы]]“ [[Аўтар:Філон Кміта-Чарнабыльскі|Ф. Кміты]]; 5) „[[Дзённік (Еўлашоўскі)|Дняўнік]]“ [[Аўтар:Фёдар Еўлашоўскі|Т. Еўлатэйскага]]; 6) „[[Прамова Мялешкі|Прамову]]“ [[Аўтар:Іван Мялешка|Мялешкі]]; 7) вершы [[Аўтар:Андрэй Рымша|А. Рымшы]]; 8) [[Баркулабаўскі летапіс|Баркулабаўскую кроніку]] і 9) [[Статуты ВКЛ|Літоўскі Статут]],&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ravryzn6a1v0ai5q1s38ueie3erfa02</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88630</id>
      <parentid>88629</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T10:52:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5189" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;каторы пісаў, што пісар земскі маець пісаць усе лісты, выпісы і позвы пабеларуску і беларускімі (кірылаўскімі) літэрамі. Але і ў другіх, ува ўсіх-чыста галінах і праявах літэратуры і жыцьця на Беларусі яна была пашырана, як нацыянальная і літэратурная. Законы, дыплёматычная перапіска, урадовае дзелаводзтва, перапіска духоўнага і сьвецкага грамадзянства, літэратурныя творы—усё было пабеларуску. У гэты час пабеларуску гаварылі ў магнацкім хораме і ў мужыцкай хаце. Мова зрабілася багатаю, гібкаю і прыгожаю, высока-разьвітаю і культурнаю. Гады былі ўжо і цьвёрдыя, агульныя, абавязковыя для ўсіх правілы правапісу.

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Літэратура залатой пары.'''}} Калі турэцкая навала задавіла паўдзённа-славянскія гаспадарствы, у нас страціліся зьвязкі з Візантыяю. Беларусь пачала ўсысаць тыя культурныя сокі, якімі гадаваўся Заход. Гэтыя сокі ішлі да нас цераз Польшчу. У канцы 15-га сталецьця зьяўляецца ў нас цераз яе заходня-эўропэйскі {{Разьбіўка|гуманізм}}, каторы даў выдатнага беларускага мужа [[Аўтар:Францыск Скарына|Францыска Скарыну]]. Гуманізм, ці {{Абмылка|адраджэньне|адраджэньне,}} было на Заходзе жывым протэстам проці аскетычнага ідэала сярэдніх вякоў, прыгнятаўшага асобу чалавека. У нас яно ўліло новыя, сьвежыя ручаі ў затхле жыцьця. За гуманістамі прыйшлі незабавам {{Разьбіўка|рэфарматы}}, меўшыя ў нас вялікі пасьпех і даўшыя нам у другой палавіне 16-га сталецьця цэлы рад пісьменьнікаў. Рэфармацыя прыйшла да нас у форме кальвінізму і соцыніянства. Яна спачатку значна памагала культурнаму разьвіццю беларусаў. Працуючы для рэлігіі, нашы протэстанты адчынялі школы
і друкавалі кніжкі, паднімалі асьвету, працавалі для пісьменства. Калі значаньне рэформацыі пачало зьмяншацца, патроху запанавала {{Разьбіўка|рэлігійная рэакцыя}}. У канцы 16-га сталецьця зьяўляюцца на Беларусі езуіты, ў большасьці — палякі. Узьнімаецца войстрае змаганьне за веру, на каторае марнуюцца ўсе культурныя сілы.

{{Водступ|2|em}}Назовамі твораў і іменьнямі пісьменьнікаў залатая пара надта багата, ня гледзячы на тое, што болей згінула і зьнішчана, чымся дайшло да нас. Асабліва багаты мы старадрукарскімі выданьнямі. Да нашых дзён гэты мнагацэнны скарб быў захован ад вачэй беларускага духа; хавалі яго розныя палітычна-гістарычныя прычыны, каторыя стваралі адсутнасьць гісторыі беларускай літэратуры, як самастойнай навукі. Дзеля цэннасьці твораў або характарыстыкі веку пералічым гэткія рэчы: 1) кнігі Ф. Скарыны, 2) [[Аўтар:Васіль Цяпінскі|В. Цяпінскага]] і 3) [[Аўтар:Сымон Будны|С. Буднага]]; 4) „[[Лісты Кміты-Чарнабыльскага|Одпісы]]“ [[Аўтар:Філон Кміта-Чарнабыльскі|Ф. Кміты]]; 5) „[[Дзённік (Еўлашоўскі)|Дняўнік]]“ [[Аўтар:Фёдар Еўлашоўскі|Т. Еўлатэйскага]]; 6) „[[Прамова Мялешкі|Прамову]]“ [[Аўтар:Іван Мялешка|Мялешкі]]; 7) вершы [[Аўтар:Андрэй Рымша|А. Рымшы]]; 8) [[Баркулабаўскі летапіс|Баркулабаўскую кроніку]] і 9) [[Статуты ВКЛ|Літоўскі Статут]],&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e8j0jzbnn2ojodck6o669otowkop7gx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Міхал Запольскі</title>
    <ns>102</ns>
    <id>29721</id>
    <revision>
      <id>88644</id>
      <parentid>88495</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:47:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2192" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
|Імёны            = Міхал
|Прозвішча        = Запольскі
|Варыянты імёнаў  = Крыптанімы: М. З.; M. Z.
|Выява            = 
|ДН               = 21 студзеня 1893
|Месца нараджэння = в. Калядзічы
|ДС               = 10 кастрычніка 1956
|Месца смерці     = 
|Апісанне         = беларускі паэт, пісьменнік-перакладчык, драматург, публіцыст у эміграцыі (Югаславія)
|Іншае            = {{Ахоўваецца аўтарскім правам/аўтар}}
|Вікіпедыя        = Міхаіл Запольскі
|Вікіпедыя2       = Міхал Запольскі
|Вікіцытатнік     = 
|Вікісховішча     = 
|Вікіліўр         = 
|ЭСБЕ             = 
|Google           = 
|Катэгорыя        = Міхал Запольскі
|Першая літара прозвішча = З
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

* [[І нудна…]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 9 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/20-21|№20-21]]}}
* [[Ціха у небі… іду я мяжою…]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 30 чэрвеня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24|№24]]}}
* [[Поэтам (Запольскі)|Поэтам]] // {{Fine|[[Вольная Беларусь (газета)|Вольная Беларусь]]. — 3 верасьня 1918. — [[Вольная Беларусь (газета)/1918/30|№30]]}}

{{PD-Беларусь}}

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Празаікі]]
[[Катэгорыя:Журналісты]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>n1ubct6fk3a63tci0l14axbszi0zqvo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною…</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29730</id>
    <revision>
      <id>88534</id>
      <parentid>88501</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:17:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="581" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1958
 | крыніца   = 
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

&lt;pages index=&quot;Aleksiutovic Mikalaj.Skaryna.Jaho dziejnasc i svietapohlad.djvu&quot; from=70 to=70 onlysection=&quot;Полска&quot;/&gt;

{{PD-old}}</text>
      <sha1>ghgifskekp8i7eusrk79wt99y12oy0a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88536</id>
      <parentid>88534</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:18:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Адкат праўкі 88534 аўтарства [[Special:Contributions/Gleb Leo|Gleb Leo]] ([[User talk:Gleb Leo|размовы]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1470" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квітнетъ лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1918
 | крыніца   = [https://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=37988 Газэта «Вольная Беларусь», № 24, 30 чэрвеня 1918 г., б. 176]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

{{Block center/s}}
Полска квитнетъ лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною:&lt;br /&gt;
Безъ той въ Полсце не пребудешь,&lt;br /&gt;
Безъ сей въ Литве блазнемъ будешь.&lt;br /&gt;
Той лацина езык даетъ&lt;br /&gt;
Та безх Руси не втриваетъ&lt;br /&gt;
Ведзь же южъ Русь, ижъ тва хвала&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрала.&lt;br /&gt;
Веелижъ се ты, Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды не згине!&lt;br /&gt;

{{Калёнтытул|right='''Я. Л.'''}}
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квітнетъ лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1918 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>8mdcm9xnsrbl1tn5qoadx4z3snje8iw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88538</id>
      <parentid>88536</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:19:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квітнетъ лациною]] у [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною]], не пакінуўшы перасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1470" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квітнетъ лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1918
 | крыніца   = [https://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=37988 Газэта «Вольная Беларусь», № 24, 30 чэрвеня 1918 г., б. 176]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

{{Block center/s}}
Полска квитнетъ лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною:&lt;br /&gt;
Безъ той въ Полсце не пребудешь,&lt;br /&gt;
Безъ сей въ Литве блазнемъ будешь.&lt;br /&gt;
Той лацина езык даетъ&lt;br /&gt;
Та безх Руси не втриваетъ&lt;br /&gt;
Ведзь же южъ Русь, ижъ тва хвала&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрала.&lt;br /&gt;
Веелижъ се ты, Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды не згине!&lt;br /&gt;

{{Калёнтытул|right='''Я. Л.'''}}
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квітнетъ лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1918 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>8mdcm9xnsrbl1tn5qoadx4z3snje8iw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88540</id>
      <parentid>88538</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:20:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1470" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1918
 | крыніца   = [https://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=37988 Газэта «Вольная Беларусь», № 24, 30 чэрвеня 1918 г., б. 176]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

{{Block center/s}}
Полска квитнетъ лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною:&lt;br /&gt;
Безъ той въ Полсце не пребудешь,&lt;br /&gt;
Безъ сей въ Литве блазнемъ будешь.&lt;br /&gt;
Той лацина езык даетъ&lt;br /&gt;
Та безх Руси не втриваетъ&lt;br /&gt;
Ведзь же южъ Русь, ижъ тва хвала&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрала.&lt;br /&gt;
Веелижъ се ты, Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды не згине!&lt;br /&gt;

{{Калёнтытул|right='''Я. Л.'''}}
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квітнетъ лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1918 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>4cmi7m7omkq6s0scafuf049ghtdqu82</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88541</id>
      <parentid>88540</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:22:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1470" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1918
 | крыніца   = [https://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=37988 Газэта «Вольная Беларусь», № 24, 30 чэрвеня 1918 г., б. 176]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

{{Block center/s}}
Полска квитнетъ лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною:&lt;br /&gt;
Безъ той въ Полсце не пребудешь,&lt;br /&gt;
Безъ сей въ Литве блазнемъ будешь.&lt;br /&gt;
Той лацина езык даетъ&lt;br /&gt;
Та безх Руси не втриваетъ&lt;br /&gt;
Ведзь же южъ Русь, ижъ тва хвала&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрала.&lt;br /&gt;
Веелижъ се ты, Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды не згине!&lt;br /&gt;

{{Калёнтытул|right='''Я. Л.'''}}
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1918 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>38pmxnjkjvg4dmpuabofg8mwmbf0svs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88577</id>
      <parentid>88541</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:53:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною]] у [[Вольная Беларусь (газета)/1918/24/Полска квитнетъ лациною…]], не пакінуўшы перасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1470" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1918
 | крыніца   = [https://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=37988 Газэта «Вольная Беларусь», № 24, 30 чэрвеня 1918 г., б. 176]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

{{Block center/s}}
Полска квитнетъ лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною:&lt;br /&gt;
Безъ той въ Полсце не пребудешь,&lt;br /&gt;
Безъ сей въ Литве блазнемъ будешь.&lt;br /&gt;
Той лацина езык даетъ&lt;br /&gt;
Та безх Руси не втриваетъ&lt;br /&gt;
Ведзь же южъ Русь, ижъ тва хвала&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрала.&lt;br /&gt;
Веелижъ се ты, Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды не згине!&lt;br /&gt;

{{Калёнтытул|right='''Я. Л.'''}}
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1918 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>38pmxnjkjvg4dmpuabofg8mwmbf0svs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/532</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29732</id>
    <revision>
      <id>88529</id>
      <timestamp>2022-08-22T18:40:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3884" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Калі хочаце, толькі не цяпер! Няхай яго вораг пойдзе за ім і знойдзе яго сам, але без маёй дапамогі! Хопіць з мяне таго цяжару, які я зношу.

Агонь больш не асвятляў яе чорных, як смоль, валасоў, яе твара і палаючых вачэй; яе рука не дакраналася да рукі Херыет, і там, дзе яна стаяла, не было ўжо нікога.


{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ LIV'''''}}
{{Цэнтар|'''''Уцекачы.'''''}}

Час — за гадзіну да поўначы; месца — нумар у французскім гатэлі, які складаецца з некалькіх пакояў: цёмнай, халоднай пярэдняй, або карыдора, сталовай, гасцінай, спальні, другой гасцінай або будуара, які меншы за астатнія пакоі. На галоўную лесвіцу выходзяць толькі адны двустворчатыя дзверы, але ў кожным пакоі па двое-трое дзвярэй, і пакоі злучаюцца паміж сабою, а таксама з вузкімі ходамі ў сценах, што вядуць, як гэта нярэдка бывае ў такіх дамах, на чорную лесвіцу.

Сцены і столь пазалочаны і размалёваны; падлогі да бляску нацёрты воскам; малінавая драпіроўка навісае фестонамі над вокнамі, дзвярыма і люстрамі, а кандэлябры, сучкаватыя і выгнутыя, як галіны дрэў або рагі звяроў, тырчаць на абшытых панеллю сценах.

У той вечар толькі ў адным пакоі — меншым з пералічаных вышэй — можна было бачыць асляпляльны бляск васковых свечак і іх адсвечванне ў люстрах, пазалоту і яркія фарбы. Бачны з пярэдняй, дзе цмяна гарэла лямпа, праз рад цёмных пакояў, гэты пакой здаваўся ззяючым, як каштоўны камень. У цэнтры гэтага ззяння сядзела прыгожая жанчына — Эдзіт.

Яна была адна. Такая самая непакорлівая, ганарыстая жанчына. Ніякіх адзнак сораму на яе твары; позняе раскаянне не сагнула яе ганарлівай шыі. Па-ранейшаму ўладная і велічная і па-ранейшаму абыякавая да сябе самой і да ўсяго астатняга, яна сядзела, апусціўшы цёмныя вочы, і кагосьці чакала.

Калі ў замку знадворных дзвярэй павярнуўся ключ і ў пярэдняй пачуліся крокі, яна закалацілася і крыкнула: «Хто там?»

Ёй адказалі па-французску, і два лакеі, звонячы падносамі, увайшлі, каб накрыць на стол да вячэры.

Яна запыталася, хто загадаў ім гэта зрабіць.

— Мс'е даў распараджэнне, калі ён заняў гэты нумар. Мс'е сказаў, калі спыніўся тут на гадзіну en route&lt;ref&gt;''Праездам.''&lt;/ref&gt;, і пакінуў пісьмо для мадам… Мадам, вядома, яго атрымала?

— Так.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qrxfoldrd9myic1w5evrl4jf0tnyu44</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88589</id>
      <parentid>88529</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T04:44:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3973" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch53&quot;/&gt;Калі хочаце, толькі не цяпер! Няхай яго вораг пойдзе за ім і знойдзе яго сам, але без маёй дапамогі! Хопіць з мяне таго цяжару, які я зношу.

Агонь больш не асвятляў яе чорных, як смоль, валасоў, яе твара і палаючых вачэй; яе рука не дакраналася да рукі Херыет, і там, дзе яна стаяла, не было ўжо нікога.

&lt;section end=&quot;ch53&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch54&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ LIV'''''}}
{{Цэнтар|'''''Уцекачы.'''''}}

Час — за гадзіну да поўначы; месца — нумар у французскім гатэлі, які складаецца з некалькіх пакояў: цёмнай, халоднай пярэдняй, або карыдора, сталовай, гасцінай, спальні, другой гасцінай або будуара, які меншы за астатнія пакоі. На галоўную лесвіцу выходзяць толькі адны двустворчатыя дзверы, але ў кожным пакоі па двое-трое дзвярэй, і пакоі злучаюцца паміж сабою, а таксама з вузкімі ходамі ў сценах, што вядуць, як гэта нярэдка бывае ў такіх дамах, на чорную лесвіцу.

Сцены і столь пазалочаны і размалёваны; падлогі да бляску нацёрты воскам; малінавая драпіроўка навісае фестонамі над вокнамі, дзвярыма і люстрамі, а кандэлябры, сучкаватыя і выгнутыя, як галіны дрэў або рагі звяроў, тырчаць на абшытых панеллю сценах.

У той вечар толькі ў адным пакоі — меншым з пералічаных вышэй — можна было бачыць асляпляльны бляск васковых свечак і іх адсвечванне ў люстрах, пазалоту і яркія фарбы. Бачны з пярэдняй, дзе цмяна гарэла лямпа, праз рад цёмных пакояў, гэты пакой здаваўся ззяючым, як каштоўны камень. У цэнтры гэтага ззяння сядзела прыгожая жанчына — Эдзіт.

Яна была адна. Такая самая непакорлівая, ганарыстая жанчына. Ніякіх адзнак сораму на яе твары; позняе раскаянне не сагнула яе ганарлівай шыі. Па-ранейшаму ўладная і велічная і па-ранейшаму абыякавая да сябе самой і да ўсяго астатняга, яна сядзела, апусціўшы цёмныя вочы, і кагосьці чакала.

Калі ў замку знадворных дзвярэй павярнуўся ключ і ў пярэдняй пачуліся крокі, яна закалацілася і крыкнула: «Хто там?»

Ёй адказалі па-французску, і два лакеі, звонячы падносамі, увайшлі, каб накрыць на стол да вячэры.

Яна запыталася, хто загадаў ім гэта зрабіць.

— Мс'е даў распараджэнне, калі ён заняў гэты нумар. Мс'е сказаў, калі спыніўся тут на гадзіну en route&lt;ref&gt;''Праездам.''&lt;/ref&gt;, і пакінуў пісьмо для мадам… Мадам, вядома, яго атрымала?

— Так.
&lt;section end=&quot;ch54&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o2dtgbnxn0fnvauul0r4pj3w3cfe0no</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/533</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29733</id>
    <revision>
      <id>88530</id>
      <timestamp>2022-08-22T19:07:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4616" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Тысяча прабачэнняў! Раптоўная боязнь, што пісьмо, магчыма, забыліся перадаць, надало яму — лысаму барадатаму лакею з суседняга рэстарана — роспачы. Мс'е сказаў, што вячэра павінна быць гатова да гэтага часу, а таксама і аб тым, што ў пісьме ён папярэдзіў мадам аб адным распараджэнні. Мс'е зрабіў гонар «Залатой галаве», выказаўшы жаданне, каб вячэра была ўдалікатненай і тонкай. «Залатая галава» пастараецца апраўдаць яго давер'е.

Эдзіт больш нічога не сказала і задуменна сачыла за тым, як яны сервіравалі стол на дзве персоны і паставілі бутэлькі з віном. Перш чым яны накрылі на стол, яна ўстала і, узяўшы лямпу, прайшла ў спальню, а адтуль у гасціную, дзе агледзела спяшаючыся, але ўважліва ўсе дзверы, у асаблівасці тыя, якія вялі са спальні ў праход у сцяне. З гэтых дзвярэй яна выняла ключ і ўставіла яго са знадворнага боку. Пасля яна вярнулася.

Слугі — другі быў смуглявым, уедлівым суб'ектам, у куртцы, гладка выбрытым, з каротка астрыжанымі чорнымі валасамі — скончылі свае прыгатаванні і стаялі, аглядаючы стол. Першы лакей запытаўся ў мадам, ці хутка, на яе думку, прыедзе мс'е.

Яна гэтага не ведала. Гэта было ўсёроўна.

Pardon! Вячэра гатова! Яе варта было-б пачаць зараз-жа. Мс'е (які гаварыў па-французску, як анёл або як француз — гэта было ўсёроўна) вельмі выразна заявіў аб сваёй пунктуальнасці. Але англійская нацыя выслаўляецца сваёй пунктуальнасцю. Ах! Што за шум? Божа мой, гэта мс'е! Вось ён!

Сапраўды, мс'е, якога ўпусціў другі лакей, ішоў, пабліскваючы зубамі, па цёмных пакоях, якія нагадвалі ўваход у пячору, і, увайшоўшы ў гэта жыллё святла і фарб, абняў мадам і звярнуўся да яе па-французску, назваўшы яе сваёй чароўнай жонкай.

— Божа мой! Мадам вось-вось страціць прытомнасць! Мадам так узрадвалася, што ёй стала дрэнна! — Лысы барадаты слуга заўважыў гэта і не прамінуў крыкнуць.

Але мадам толькі адхіснулася і ўздрыганулася. Перш чым былі сказаны гэтыя словы, яна ўжо стаяла, паклаўшы руку на аксамітную спінку крэсла, выпрастаўшыся ва ўвесь рост і з нерухомым тварам.

Гарачыя стравы былі прынесены на жароўні, халодныя ўжо стаялі на стале, а запасныя прыборы на буфеце. Мс'е быў задаволены такой сервіроўкай. З тае прычыны, што стол быў маленькі, яна яму здалася надта зручнай. Няхай яны паставяць
жароўню на падлогу і ідуць. Ён сам будзе браць стравы.

— Прабачце! — далікатна сказаў лысы. — Гэта немагчыма!

Мс'е быў іншай думкі. Сёння яму нічые паслугі больш не патрэбны.

— Але мадам… — пачаў лысы.

Мс'е сказаў, што у мадам была свая пакаёўка. Гэтага было дастаткова.

Тысяча прабачэнняў! Не! У мадам не было пакаёўкі.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5kgkzp4b2dxz5ashj1e1g0hwn3g0x7v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною…</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29734</id>
    <revision>
      <id>88535</id>
      <timestamp>2022-08-22T19:17:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Полска квитнет лациною  | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч  | год       = 1958  | крыніца   =   | арыгінал  =   | пераклад  =   | сэкцыя    = Верш  | папярэдні =   | наступны  =   | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]] }}  &lt;pages index=&quot;...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="581" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1958
 | крыніца   = 
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

&lt;pages index=&quot;Aleksiutovic Mikalaj.Skaryna.Jaho dziejnasc i svietapohlad.djvu&quot; from=70 to=70 onlysection=&quot;Полска&quot;/&gt;

{{PD-old}}</text>
      <sha1>ghgifskekp8i7eusrk79wt99y12oy0a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88537</id>
      <parentid>88535</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:18:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="613" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1958
 | крыніца   = 
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

&lt;pages index=&quot;Aleksiutovic Mikalaj.Skaryna.Jaho dziejnasc i svietapohlad.djvu&quot; from=70 to=70 onlysection=&quot;Полска&quot;/&gt;

-----------
{{Крыніцы}}

{{PD-old}}</text>
      <sha1>8kkugtqtdu4mi3ddkko5b9cdkquf5i0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88578</id>
      <parentid>88537</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:54:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною]] у [[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд/Полска квитнет лациною…]], не пакінуўшы перасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="613" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнет лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1958
 | крыніца   = 
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}

&lt;pages index=&quot;Aleksiutovic Mikalaj.Skaryna.Jaho dziejnasc i svietapohlad.djvu&quot; from=70 to=70 onlysection=&quot;Полска&quot;/&gt;

-----------
{{Крыніцы}}

{{PD-old}}</text>
      <sha1>8kkugtqtdu4mi3ddkko5b9cdkquf5i0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Полска квитнетъ Лациною… (1842)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29735</id>
    <revision>
      <id>88542</id>
      <timestamp>2022-08-22T19:24:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Полска квитнетъ Лациною  | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч  | год       = 1918  | крыніца   = [https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/578696/edition/550130/content Полска квітнетъ Лациною / пад рэд. А. Лісоўскага Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842. Вильно, 1842, б. 2...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1690" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ Лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1918
 | крыніца   = [https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/578696/edition/550130/content Полска квітнетъ Лациною / пад рэд. А. Лісоўскага Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842. Вильно, 1842, б. 29]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}


{{Водступ|2|em}}Янъ Казимиръ Пашкевичъ рукою власною писалъ.

{{Водступ|1|em}}Року тысеча шестьсотъ дватцать перваго, мҍсяцаАвгуста дватцать втораго дня.

{{Block center/s}}
Польска квитнетъ Лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною;&lt;br /&gt;
Той латына языкъ даетъ,&lt;br /&gt;
Та безъ Руси не вытрваетъ,&lt;br /&gt;
Ведзьже южъ Русь, ижъ тва хвала,&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрела&lt;br /&gt;
Веселижъсе ты Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды незкгине.
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ Лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1842 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>riujsjrn4ivfai4qm0vlaf4oden1y7c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88543</id>
      <parentid>88542</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:25:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1651" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ Лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1918
 | крыніца   = [https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/578696/edition/550130/content Полска квітнетъ Лациною // Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842. Вильно, 1842, б. 29]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}


{{Водступ|2|em}}Янъ Казимиръ Пашкевичъ рукою власною писалъ.

{{Водступ|1|em}}Року тысеча шестьсотъ дватцать перваго, мҍсяцаАвгуста дватцать втораго дня.

{{Block center/s}}
Польска квитнетъ Лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною;&lt;br /&gt;
Той латына языкъ даетъ,&lt;br /&gt;
Та безъ Руси не вытрваетъ,&lt;br /&gt;
Ведзьже южъ Русь, ижъ тва хвала,&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрела&lt;br /&gt;
Веселижъсе ты Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды незкгине.
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ Лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1842 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>kulzda3hlm1a5ykf71xqd4032afzbnm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88544</id>
      <parentid>88543</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:25:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1637" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ Лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1918
 | крыніца   = [https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/578696/edition/550130/content Полска квітнетъ Лациною // Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842, 1842, б. 29]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}


{{Водступ|2|em}}Янъ Казимиръ Пашкевичъ рукою власною писалъ.

{{Водступ|1|em}}Року тысеча шестьсотъ дватцать перваго, мҍсяцаАвгуста дватцать втораго дня.

{{Block center/s}}
Польска квитнетъ Лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною;&lt;br /&gt;
Той латына языкъ даетъ,&lt;br /&gt;
Та безъ Руси не вытрваетъ,&lt;br /&gt;
Ведзьже южъ Русь, ижъ тва хвала,&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрела&lt;br /&gt;
Веселижъсе ты Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды незкгине.
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ Лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1842 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>cgzse44g8if7zzm2s3j9sdfa3q64jp3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88547</id>
      <parentid>88544</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:47:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1631" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ Лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1842
 | крыніца   = [https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/578696/edition/550130/content Полска квітнетъ Лациною // Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842, б. 29]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}


{{Водступ|2|em}}Янъ Казимиръ Пашкевичъ рукою власною писалъ.

{{Водступ|1|em}}Року тысеча шестьсотъ дватцать перваго, мҍсяцаАвгуста дватцать втораго дня.

{{Block center/s}}
Польска квитнетъ Лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною;&lt;br /&gt;
Той латына языкъ даетъ,&lt;br /&gt;
Та безъ Руси не вытрваетъ,&lt;br /&gt;
Ведзьже южъ Русь, ижъ тва хвала,&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрела&lt;br /&gt;
Веселижъсе ты Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды незкгине.
{{Block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ Лациною}}

{{лінія|6em|прагал=0}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1842 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>t3dj2pdfeuznlrtk51izf621juax3qc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88548</id>
      <parentid>88547</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T19:47:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1631" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ Лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1842
 | крыніца   = [https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/578696/edition/550130/content Полска квітнетъ Лациною // Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842, б. 29]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}


{{Водступ|2|em}}Янъ Казимиръ Пашкевичъ рукою власною писалъ.

{{Водступ|1|em}}Року тысеча шестьсотъ дватцать перваго, мҍсяцаАвгуста дватцать втораго дня.

{{Block center/s}}
Польска квитнетъ Лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною;&lt;br /&gt;
Той латына языкъ даетъ,&lt;br /&gt;
Та безъ Руси не вытрваетъ,&lt;br /&gt;
Ведзьже южъ Русь, ижъ тва хвала,&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрела&lt;br /&gt;
Веселижъсе ты Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды незкгине.
{{Block center/e}}

{{лінія|6em|прагал=0}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ Лациною}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1842 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>4eo14m3zo7kboiaqkiwgwktltky4msf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88573</id>
      <parentid>88548</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:50:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842/Полска квитнетъ Лациною]] у [[Полска квитнетъ Лациною (1842)]], не пакінуўшы перасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1631" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ Лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1842
 | крыніца   = [https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/578696/edition/550130/content Полска квітнетъ Лациною // Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842, б. 29]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}


{{Водступ|2|em}}Янъ Казимиръ Пашкевичъ рукою власною писалъ.

{{Водступ|1|em}}Року тысеча шестьсотъ дватцать перваго, мҍсяцаАвгуста дватцать втораго дня.

{{Block center/s}}
Польска квитнетъ Лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною;&lt;br /&gt;
Той латына языкъ даетъ,&lt;br /&gt;
Та безъ Руси не вытрваетъ,&lt;br /&gt;
Ведзьже южъ Русь, ижъ тва хвала,&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрела&lt;br /&gt;
Веселижъсе ты Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды незкгине.
{{Block center/e}}

{{лінія|6em|прагал=0}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ Лациною}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1842 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>4eo14m3zo7kboiaqkiwgwktltky4msf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88575</id>
      <parentid>88573</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:51:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[Полска квитнетъ Лациною (1842)]] у [[Полска квитнетъ Лациною… (1842)]], не пакінуўшы перасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1631" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Полска квитнетъ Лациною
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | год       = 1842
 | крыніца   = [https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/578696/edition/550130/content Полска квітнетъ Лациною // Мҍсяцословъ хозяйственный на лҍто Христово 1842, б. 29]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Полска квитнет лациною…]]
}}


{{Водступ|2|em}}Янъ Казимиръ Пашкевичъ рукою власною писалъ.

{{Водступ|1|em}}Року тысеча шестьсотъ дватцать перваго, мҍсяцаАвгуста дватцать втораго дня.

{{Block center/s}}
Польска квитнетъ Лациною,&lt;br /&gt;
Литва квитнетъ Русчизною;&lt;br /&gt;
Той латына языкъ даетъ,&lt;br /&gt;
Та безъ Руси не вытрваетъ,&lt;br /&gt;
Ведзьже южъ Русь, ижъ тва хвала,&lt;br /&gt;
По всемъ свете южъ дойзрела&lt;br /&gt;
Веселижъсе ты Русине,&lt;br /&gt;
Тва слава никгды незкгине.
{{Block center/e}}

{{лінія|6em|прагал=0}}
{{DEFAULTSORT:Полска квитнетъ Лациною}}

{{PD-old}}

[[Катэгорыя:Творы 1842 года]]
[[Катэгорыя:Вольная Беларусь (газета)]]</text>
      <sha1>4eo14m3zo7kboiaqkiwgwktltky4msf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Прамова Мялешкі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29736</id>
    <revision>
      <id>88555</id>
      <timestamp>2022-08-22T19:56:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{загаловак  | назва     = Прамова Мялешкі  | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч  | секцыя    = Проза  | дата      = 1918 год  | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Прамова Мялешкі]]. }}  &lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=69 to=72 onlysection=&quot;Прамова&quot;/&gt;  {{PD-old}}»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="436" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1918 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Прамова Мялешкі]].
}}

&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=69 to=72 onlysection=&quot;Прамова&quot;/&gt;

{{PD-old}}</text>
      <sha1>lzqhjwkvqakshvdj8ezewoacfs0q8i4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88562</id>
      <parentid>88555</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:00:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="463" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | аўтар     = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1918 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Прамова Мялешкі]].
}}

&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=69 to=72 fromsection=&quot;Прамова&quot; tosection=&quot;Прамова&quot;/&gt;

{{PD-old}}</text>
      <sha1>absjz05u4g0tuil8l8t671b4b2mno3e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88565</id>
      <parentid>88562</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:14:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="467" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1918 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Прамова Мялешкі]].
}}

&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=69 to=72 fromsection=&quot;Прамова&quot; tosection=&quot;Прамова&quot;/&gt;

{{PD-old}}</text>
      <sha1>480nhqzrnen9d38g892m10qu3agf0wb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88566</id>
      <parentid>88565</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:26:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="467" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1910 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Прамова Мялешкі]].
}}

&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=69 to=72 fromsection=&quot;Прамова&quot; tosection=&quot;Прамова&quot;/&gt;

{{PD-old}}</text>
      <sha1>llla54nchobg7ppoqo6s58zdnpj1zul</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88587</id>
      <parentid>88566</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:00:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="554" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = Ян Казімір Пашкевіч
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1910 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Прамова Мялешкі]].
}}
{{Выроўніваньне-пачатак}}
&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=69 to=72 fromsection=&quot;Прамова&quot; tosection=&quot;Прамова&quot;/&gt;
{{Выроўніваньне-канец}}

{{PD-old}}</text>
      <sha1>c4cmmxw2e4w7r8diju7hog9i1qfllt4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88588</id>
      <parentid>88587</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T21:00:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="518" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Прамова Мялешкі
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1910 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Прамова Мялешкі]].
}}
{{Выроўніваньне-пачатак}}
&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=69 to=72 fromsection=&quot;Прамова&quot; tosection=&quot;Прамова&quot;/&gt;
{{Выроўніваньне-канец}}

{{PD-old}}</text>
      <sha1>caeioupyfiu08r36q6ble2alivqczeg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Ліст да Абуховіча</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29737</id>
    <revision>
      <id>88583</id>
      <timestamp>2022-08-22T20:58:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{загаловак  | назва     = Ліст да Абуховіча  | безаўтара =   | секцыя    = Проза  | дата      = 1910 год  | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Ліст да Абуховіча]]. }}  &lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=81 to=85 fromsection=&quot;Ліст&quot; tosection=&quot;Ліст&quot;/&gt;  {{PD-old}}»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="425" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Ліст да Абуховіча
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1910 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Ліст да Абуховіча]].
}}

&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=81 to=85 fromsection=&quot;Ліст&quot; tosection=&quot;Ліст&quot;/&gt;

{{PD-old}}</text>
      <sha1>q8bqbqavhrs0xp53unpie9y6o1w4aga</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88584</id>
      <parentid>88583</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:58:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="461" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Ліст да Абуховіча
 | аўтар     = Іван Цыпрыян Камуняка
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1910 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Ліст да Абуховіча]].
}}

&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=81 to=85 fromsection=&quot;Ліст&quot; tosection=&quot;Ліст&quot;/&gt;

{{PD-old}}</text>
      <sha1>s3zwi7416ycoqj9y6znmu1tpzbi5spf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88585</id>
      <parentid>88584</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T20:59:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="548" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Ліст да Абуховіча
 | аўтар     = Іван Цыпрыян Камуняка
 | секцыя    = Проза
 | дата      = 1910 год
 | анатацыі  = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Ліст да Абуховіча]].
}}
{{Выроўніваньне-пачатак}}
&lt;pages index=&quot;Кароткая гісторыя Беларусі.pdf&quot; from=81 to=85 fromsection=&quot;Ліст&quot; tosection=&quot;Ліст&quot;/&gt;
{{Выроўніваньне-канец}}

{{PD-old}}</text>
      <sha1>jl6g7rwmjlwnwu8d1ypm21faltcmhmm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/53</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29738</id>
    <revision>
      <id>88590</id>
      <timestamp>2022-08-23T04:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел LIII. Новыя весткі  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад  =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/52|Раздзел LII. Сакрэтныя весткі]]  | наступны  = [[Домбі і сын/54|Раздзел LIV. Уцекачы]]  | дата      = 1848 (пераклад 1938)  | анат...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="570" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел LIII. Новыя весткі
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад  = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/52|Раздзел LII. Сакрэтныя весткі]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/54|Раздзел LIV. Уцекачы]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;521&quot; to=&quot;532&quot; fromsection=ch53 tosection=ch53/&gt;</text>
      <sha1>8kwc1b2wo2putgcs7hend9riin9950v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:А дзе ж ісціна аб'ектыўная.pdf/1</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29739</id>
    <revision>
      <id>88593</id>
      <timestamp>2022-08-23T04:55:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «{{Эпіграф|10|Глядзі ўдалеч - убачыш далеч; глядзі ў неба убачыш неба; зірні ў маленькае люстэрка - убачыш толькі сябе. |14|Кузьма ПРУТКОЎ}}  У № 12 часопіса «Полымя» за мінулы год была надрукавана рэцэнзія М. Прашковіча на кнігу А. Коршунава «Афанасий Филиппов...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5756" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Эпіграф|10|Глядзі ўдалеч - убачыш далеч; глядзі ў неба убачыш неба; зірні ў маленькае люстэрка - убачыш
толькі сябе.
|14|Кузьма ПРУТКОЎ}}

У № 12 часопіса «Полымя» за мінулы
год была надрукавана рэцэнзія М. Прашковіча на кнігу А. Коршунава «Афанасий Филиппович. Жизнь и творчество».
(Выдавецтва «Наука и техника», 1965).
Прыкладна праз два месяцы пасля гэтага у друку з'явіўся артыкул аспірантаў
БДУ імя Ул. І. Леніна В. Люкевіча і
Я. Трашчонка «Истине вопреки», прысвечаны крытыцы рэцэнзіі М. Прашковіча. І рэцэнзент і аўтары артыкула знайшлі агульную мову толькі ў адным - у
ацэнцы кнігі А. Коршунава «як карыснай
і змястоўнай». У астатнім яны разыходзяцца, і перад намі выразна выступаюць
два пункты гледжання на гісторыю беларускага народа феадальнай эпохі,
на сацыяльныя, рэлігійныя і іншыя працэсы,
якія адбываліся ў краіне і параджалі, з
аднаго боку, дэмакратычную ідэалогію,
а з другога-ідэалогію класа феадалаў.

Адмоўная рэакцыя на рэцэнзію
М. Прашковіча мае сваё тлумачэнне.
Справа ў тым, што і ў наш час ёсць
яшчэ катэгорыя людзей, не здольных
зразумець, што не ўсё тое, што звязана
з дзейнасцю рускіх цароў і праваслаўнай царквы, было прагрэсіўнае. Таму ўсё
тое, што пранікала да нас з краін Заходняй Еўропы (і нават славянскай Польшчы) успрымаецца імі як ад нячысціка.
Адсюль-праклён у адрас усіх каталікоў
і дыфірамбы ў адрас праваслаўных дзеячаў, асуджэнні манархаў і феадалаў іншаземных і паклоны рускаму цару і памешчыкам, рэверансы ў бок рускай феадальнай дзяржавы і падазронае стаўленне да Вялікага княства Літоўскага, якое
па сваім этнаграфічным складзе, па сваёй тэрыторыі і культуры было пераважна беларускае. Трэба сказаць, што гэта
адваротны бок тых «гістарычных канцэпцый», якія разглядалі перыяд існавання Літоўскай дзяржавы як нейкі «залаты век» у гісторыі Беларусі, затушоўваючы класавую барацьбу, сацыяльны і
нацыянальны прыгнëт.

Марксізм у аснову ўсякага гістарычнага працэсу кладзе не рэлігійны і не
нацыянальны прынцып, а тое, што Карл
Маркс назваў «грамадска-эканамічнай
фармацыяй». Марксізм заўсёды на першае месца ставіць пытанне аб уласнасці
і лічыць рухаючай сілай гістарычнага
развіцця барацьбу класаў. «Гісторыя
ўсіх да гэтых часоў існаваўшых грамадстваў, - падкрэсліваюць К. Маркс
Ф. Энгельс у «Маніфесце камуністычнай
партыі», - была гісторыяй барацьбы класаў». Аб гэтым заўсёды павінен памятаць даследчык, калі ён сапраўды хоча
быць марксістам. І не проста помніць
альбо абмежавацца дэкларатыўнымі фразамі аб класавай барацьбе, а пастаянна
зыходзіць з таго, што ў рабаўласніцкім,
феадальным і капіталістычным грамадствах расстаноўка сіл заўсёды ішла па
класавым прызнаку.

Як жа абстаіць справа наконт гэтага
ў М. Прашковіча--з аднаго боку-і яго
апанентаў-з другога. Скажам адразу:
што датычыць дыялектыка-матэрыялістычнага погляду на грамадства, то тут і
аўтар рэцэнзіі і аўтары артыкула дапускаюць недакладнасці. Але найбольш
блытаніны ў В. Люкевіча і Я. Трашчонка.

Прашковіч, ацэньваючы кнігу
Коршунава, адзначае, што аўтар у
большасці выпадкаў змог правільна разабрацца ў заблытаных супярэчнасцях
той эпохі, паказаць складаную рэлігійную і палітычную барацьбу. Разам з
гэтым рэцэнзент зауважае і слабыя бакі&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rmicej5ny1m9j2lfw866b9byljgnsup</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:А дзе ж ісціна аб'ектыўная.pdf/2</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29740</id>
    <revision>
      <id>88594</id>
      <timestamp>2022-08-23T05:02:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «кнігі. Зусім справядліва ён лічыць за беспадстаўнае сцверджанне, быццам А. Філіповіч накіроўваўся ў Маскву, «маючы на ўвазе інтарэсы сацыяльных нізоў». Тут жа М. Прашковіч слушна заўважае, што непрадуманае тлумачэнне мэты паездкі Філіповіча ў Маскву р...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9231" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;кнігі. Зусім справядліва ён лічыць за
беспадстаўнае сцверджанне, быццам
А. Філіповіч накіроўваўся ў Маскву,
«маючы на ўвазе інтарэсы сацыяльных
нізоў». Тут жа М. Прашковіч слушна
заўважае, што непрадуманае тлумачэнне
мэты паездкі Філіповіча ў Маскву робіць
уражанне, нібыта сапраўды праваслаўны
цар мог вызваліць беларускіх і украінскіх сялян ад прыгнёту. У сувязі гэтым вельмі адносны характар маюць
такія эпітэты ў адрас Філіповіча (шчодpa рассеяныя ў кнізе А. Коршунава. - '''М. А.'''), як «пісьменнік-барацьбіт», «выкрывальнік заган грамадскага жыцця
Рэчы Паспалітай», «барацьбіт супроць
польска-шляхецкага ўладарніцтва», «дэмакрат» і г. д. Скажам больш рашуча
пэўна: класавая пазіцыя і грамадска-палітычныя погляды Філіповіча ў кнізе
А. Коршунава ацэнены недакладна.

Але, апроч станоўчага боку, у рэцэнзіі ёсць і адмоўны. Лічачы, што погляд
А. Коршунава на унію «ўстарэлы, аднабаковы», М. Прашковіч піша: «Унію, як
і кожную з'яву, трэба разглядаць у яе
дыялектычным развіцці, бачыць тое станоўчае і адмоўнае, што яна несла ў
кожны перыяд свайго існавання». Што
ж, вельмі добра, калі вучоныя звяртаюцца да дыялектыкі. Яшчэ лепш, калі
яны ёю валодаюць. Што датычыць рэцэнзента, то ён сам грашыць тым жа,
за што папракае А. Коршунава. Так, ён
разважае, што заключэнне уніі было
«адзіным выйсцем» (?!) з таго цяжкага
становішча, якое стварылася ў Беларусі
і на Украіне ў канцы XVІ стагоддзя, што
ініцыятарамі уніі выступілі «найбольш
прадбачлівыя людзі» (?!). І тут жа вывад: «Сапраўды, гэта была (гутарка ідзе
наконт уніі.-'''М. А.''') для таго часу вельмі прагрэсіўная думка».

Вось вам і дыялектыка! М. Прашковіч
бачыць у уніі толькі станоўчы бок. А дзе
ж адмоўны? Адмоўнага няма. М. Прашковіч настолькі ідэалізуе унію, што замест фактычнай ацэнкі сутнасці гэтага
рэлігійнага акту ён пачынае гадаць: а
чым унія магла б стаць, калі б... Ах, гэта
калі б!.. І вось ён пачынае разважаць,
што унія магла б стаць з'явай, вакол
«якой кансалідаваліся б сілы народу»,
магла б садзейнічаць выпрацоўцы «нацыянальнай свядомасці, патрыятызму,
барацьбе за народную мову». Разам з
тым унія, як сцвярджае рэцэнзент, «вызваліла б беларусаў і ўкраінцаў ад візантыйскага дэспатызму», садзейнічала
б пашырэнню «еўрапейскай перадавой
навукі і культуры». «Усё гэта магло б
быць, але, на жаль, выйшла інакш».

Гісторыя, як і кожная навука, мае
справу не з варажбой, а з фактамі. А
факты гавораць, што, ажыццяўляючы
унію, феадалы разлічвалі стварыць нейкую прамежкавую рэлігію паміж каталіцызмам і праваслаўем, якая ў той канкрэтна-гістарычны час садзейнічала б
спыненню рэлігійнай барацьбы ў краіне
і адпавядала б іх эксплуататарскім інтарэсам. Але як правільна тое, што самай чым
горшай партыяй у філасофіі з'яўляецца
партыя сярэдзіны, так правільна і тое,
што самай агіднай рэлігіяй з'яўляецца
тая, якая жадае падняцца над другімі
рэлігіямі. А уніяцтва і было такой рэлігіяй, бо яно мела намер злучыць у сабе
дзве пануючыя рэлігіі і тым самым
утаіць эксплуататарскую сутнасць рэлігійнага веравызнання. Вось чаму унію
падтрымала значная частка феадалаў і
«князёў» праваслаўнай царквы, класавая пазіцыя якіх прывяла да кансалідацыі ўсіх сіл пануючых класаў перад нарастаннем антыфеадальнага руху працоўных мас.

Так абстаіць справа з «адзіным выйсцем» з таго цяжкага становішча, што ў
той час склалася ў Вялікім княстве Літоўскім, і знайшлі гэтае выйсце, паводле
слоў М. Прашковіча, «найбольш прадбачлівыя людзі», г. зн. феадалы і царкоўныя іерархі. Такое выйсце знайшоў, нарэшце, і вядомы беларускі палеміст ХVІІ
стагоддзя М. Сматрыцкі, якога В. Люкевіч і Я. Трашчонак не адважваюцца паставіць у адзін рад з такімі рэнегатамі
праваслаўнай царквы, як І. Пацей і
С. Косаў. А чаму? Таму, што М. Сматрыцкі выступіў спачатку заўзятым абаронцам праваслаўя і напісаў шэраг твораў супроць уніяцтва і каталіцызму (дарэчы зазначым - з пазіцый артадаксальных праваслаўных багасловаў). Але
ж калі М. Сматрыцкі пераканаўся, што
яго палымянае палемічнае слова не адпавядала ў той канкрэтны гістарычны
перыяд інтарэсам паноў і шляхты і часам
выкарыстоўвалася паўставаўшымі казакамі, ён неўзабаве перайшоў у лагер
уніятаў. Класавая пазіцыя гэтага «прадбачлівага» чалавека, нарэшце, узяла
верх. Ул. І. Ленін вельмі добра сказаў
адносна такога роду з'яў: «Гісторыя вучыць, што пануючыя класы заўсёды ахвяравалі ўсім, рашуча ўсім: рэлігіяй, свабодай, радзімай, калі справа ішла аб задушэнні рэвалюцыйнага руху прыгнечаных класаў» (Творы, т. ІІ, стар. 87).

Калі М. Прашковіч папракае А. Коршунава за ідэалізацыю рускага цара, на
якога ускладаў свае надзеі аб вызваленні
рэцэнзіі
беларускіх і ўкраінскіх працоўных у
Філіповіч, то тут мы з ім, безумоўна,
згодны. Але калі ён у той жа
заяўляе, што быццам унія выяўляла інтарэсы народу, што яна вызваліла б беларусаў і ўкраінцаў ад «візантыйскага
дэспатызму» і г. д., то тут ён стаіць не
на навуковых пазіцыях. Ніякая рэлігія у класавым грамадстве ніколі не абараняла працоўных (яна давала ім толькі
«суцяшэнне»), не
падымала іх на барацьбу супроць эксплуатацыі; ніякая
рэлігія нікога не вызваліла яшчэ ад якога б там ні было «дэспатызму». Сацыяльнае прызначэнне рэлігіі - ідэалагічнае&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>76mkqdc0pi29agqubkjud0jvj6a267r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/534</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29741</id>
    <revision>
      <id>88596</id>
      <timestamp>2022-08-23T06:40:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4303" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Я прыехала сюды адна, — сказала Эдзіт. — Мне так хацелася. Я прывыкла падарожнічаць; мне не патрэбны паслугі. Няхай нікога да мяне не прысылаюць.

Такім чынам, мс'е, дамагаючыся свайго немагчымага жадання, праводзіў абодвух слуг да знадворных дзвярэй і замкнуў іх за
імі на ключ.

Калі шум замыкаемых Каркерам дзвярэй прайшоўся па ўсіх пакоях і даляцеў, нібы прыглушаны і прыдушаны, да гэтага апошняга і самага аддаленага пакоя, ён зліўся ў вушах Эдзіт з боем саборнага гадзінніка, які абвясціў поўнач. Яна чула, як Каркер спыніўся, таксама нібы прыслухоўваючыся, а пасля накіраваўся да яе, па дарозе зачыняючы за сабою ўсе дзверы. Яе рука на секунду адарвалася ад аксамітнага крэсла, каб прысунуць бліжэй нож, што ляжаў на стале; пасля яна села як і раней.

— Дзіўна, што вы прыехалі сюды адна, дарагая мая! — сказаў ён уваходзячы.

— Што гэта азначае? — усклікнула яна.

Яна сказала гэта такім рэзкім тонам, так злосна павярнула галаву, так няветліва зірнула на яго і так панура насупіла бровы, што ён з лямпай у руцэ спыніўся, пазіраючы на яе, нібы яна пазбавіла яго магчымасці рухацца.

— Я кажу — як дзіўна, што вы прыехалі сюды адна! — паўтарыў ён, нарэшце, паставіўшы лямпу і ўсміхаючыся самай ветлівай сваёй усмешкай. — Дапраўды-ж, гэта была залішняя перасцярога, якая магла нават пашкодзіць. Вы павінны былі наняць пакаёўку ў Гаўры або Руане, і часу ў вас для гэтага было дастаткова, хоць вы, мая дарагая, і самая капрызная і пераборлівая з усіх жанчын, а таксама і самая прыгожая. Сапраўднасць перавышае нават той вобраз, які я нястомна захоўваў у памяці ў часе гэтага пакутлівага выпрабавання і які я назіраў удзень і ўночы. Суровыя, жорсткія былі ўмовы выпрабавання! — з усмешкай прадаўжаў Каркер. — Але яны выкананы, асталіся ў мінулым, і тым больш цудоўнае, тым больш бяспечнае сучаснае! Мы знойдзем прытулак у Сіцыліі.

Ён весела накіраваўся да яе, але яна ўмомант схапіла са стала нож і адступілася на крок.

— Ні з месца! — сказала яна. — Не падыходзьце да мяне, калі вам дорага жыццё!

Абое пазіралі адно на аднаго. Твар яго выказваў раз'юшанасць і здзіўленне, але ён перамог гэтыя пачуцці і жартаўліва сказаў:

— Досыць, досыць! Мы-ж адны, і ніхто нас не бачыць і не чуе. Няўжо вы думаеце запалохаць мяне гэтай прытворнай добрадзейнасцю?

— Няўжо вы думаеце запалохаць ''мяне,'' — з запалам запярэчыла
яна, — і прымусіць адмовіцца ад усякай вызначанай мною мэты&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cvq26q240hfsv6r1k26bkdv4l7yvi6s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/535</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29742</id>
    <revision>
      <id>88597</id>
      <timestamp>2022-08-23T06:58:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4262" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;і ўсякага прынятага мною рашэння, калі будзеце напамінаць мне аб тым, што мы тут адны і няма адкуль чакаць дапамогі? Калі-б я баялася вас, хіба была-б я тут у глухую ноч і сказала-б вам тое, што маю намер сказаць?

— Што-ж іменна, прыгожая капрызніца? — запытаўся ён.

— Я нічога вам не скажу, пакуль вы не сядзеце вунь на тое крэсла, — адказала яна, — або скажу толькі адно: не падыходзьце да мяне! Ні кроку далей!

— Ці не прымаеце вы мяне за свайго мужа? — усміхнуўся ён.

Нічога не адказваючы яму, яна выцягнула руку, паказваючы на крэсла.

Ён прыкусіў губу, нахмурыўся, засмяяўся і сеў.

Яна паклала нож на стол і, дакрануўшыся рукою да карсажа, сказала:

— Тут у мяне схованы зусім не сувенір кахання. Не жадаючы яшчэ раз цярпець ваша дакрананне, я павярну гэты прадмет супроць вас, — цяпер вы гэта ведаеце, — з большай ахвотай, чым супроць усякага з паўзучых гадаў!

Ён паспрабаваў весела засмяяцца і папрасіў яе хутчэй скончыць гэту камедыю, бо стыне вячэра.

— Колькі разоў, — прадаўжала Эдзіт, скіраваўшы на яго пануры позірк, — вы з уласцівай вам нагласцю і подласцю зневажалі мяне і крыўдзілі? Колькі разоў вы раздувалі агонь, на якім я курчылася на працягу двух год, і падбухторвалі мяне да помсты ў хвіліны самага жахлівага для мяне катавання?

— Не сумняваюся, пані, — адказаў ён, — што вы добрасумленна вялі падлік, і ён досыць дакладны. Годзі, Эдзіт! Усё гэта было да месца ў адносінах да гэтага бедака — вашага мужа…

— А што, калі-б, — пачала яна, сочачы за ім з такой ганарлівай пагардай і агідай, што ён мімаволі скурчыўся, як ні стараўся храбрыцца, — што, калі-б усе іншыя прычыны пагарджаць ім развеяліся, як пух, і замест іх досыць было толькі адной — той, што вы былі яго дарадчыкам і любімцам?

— З гэтай вось прычыны вы і ўцяклі са мною? — дакорліва запытаўся ён.

— Так, і таму вось мы і знаходзімся тварам у твар ў апошні раз. Няшчасны! Сёння ўночы мы сустрэліся і сёння ўночы расстанемся, бо я ні на хвіліну не астануся тут пасля таго, як выкажу ўсё!

Ён злосна павярнуўся да яе і схапіўся рукою за стол, але не ўстаў і нічога не адказаў.

— Я — жанчына, якую з самага дзяцінства ганьбілі. Мяне прадавалі і адкідалі, выстаўлялі напаказ і расхвальвалі, пакуль я не адчула глыбокай агіды. Мае бедныя, але гордыя сябры паглядалі на гэта з ухвалай, і ўсякая сувязь паміж намі парвалася ў маім сэрцы. Я асталася адна на свеце, вельмі добра памятаючы&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t5gj5794c8xvnaefk9hpe2z2j3hqsz9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Uspaminy. Jadwihin Š.pdf/11</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29743</id>
    <revision>
      <id>88598</id>
      <timestamp>2022-08-23T07:09:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: « -Nu i malajcy ž wy, hrymić dalš bas Iwasi, ščasliŭcy — zajzdruju ja wašaj swabodzie, ja dyk nikoli jaje nie maju: zaŭsiody ciahajucca za mnoj hetyje apiekuny...i tut ža, machanuŭšy rukoj bok špika, kruta pawaročywaŭsia i swaimi wializarnymi krokami česaŭ u staranu.  A zwoščyki — rahatali. Treba wiedać, što maskoŭskije zwoščyki-wielmi wostryje na jazyk sami — lubiać, kali im urežuć štuku tak sama wostruju i śmiachotnuju i za...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1373" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;
-Nu i malajcy ž wy, hrymić dalš bas
Iwasi, ščasliŭcy — zajzdruju ja wašaj swabodzie,
ja dyk nikoli jaje nie maju: zaŭsiody ciahajucca za mnoj hetyje apiekuny...i tut ža, machanuŭšy rukoj bok špika, kruta pawaročywaŭsia
i swaimi wializarnymi krokami česaŭ u staranu.

A zwoščyki — rahatali. Treba wiedać, što
maskoŭskije zwoščyki-wielmi wostryje na jazyk
sami — lubiać, kali im urežuć štuku tak sama
wostruju i śmiachotnuju i za heta nia hniewajucca.

Nasowywałasia i ŭ Maskwie wiasna, choć
jašče sakawik trymaŭsia mocna: u dzień - pluščeŭ, nočču-traščeŭ...

Pamiataju, dobra pamiataju toj momant,
kali niewialikaja kučka bližejšych sabie siabrukoŭ sabrałasia ŭ ciesnaj kamoračcy swajho „rajonnaha&quot;, na naradu. Siadzim, hutarym, samawar hudzić, kałačami zakusywajem; raptam ubiehaje da nas &quot;Piatrowiec&quot; - tak nazywali tady
studentaŭ Piatroŭska-Razumoŭskaj Akademii.

— Ja wam pawinien skazać wielmi niapryjemnuju nawinu,-pačaŭ Piatrowiec...

— Da nas jedzie rawizor,-pierapyniŭ adzin
z našych, padžartowywajučy.

— Tak-rawizor, — kazaŭ dalš Piatrowiec, — 
i to nie adzin rawizor - ich sotki: našu akademiju ŭsiu akružyli žandary i arystawali usich
- ŭsich, aprača niekolkich, jakije prypadkam
byli ŭ Maskwie (Piatroŭska-Razumoŭskaja Akademija znachodziłasia paru wiorst za horadam&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fbj1j5wngf8a3jrx1726x3sukr04rw2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88599</id>
      <parentid>88598</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T07:09:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1377" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

— Nu i malajcy ž wy, hrymić dalš bas
Iwasi, ščasliŭcy — zajzdruju ja wašaj swabodzie,
ja dyk nikoli jaje nie maju: zaŭsiody ciahajucca za mnoj hetyje apiekuny...i tut ža, machanuŭšy rukoj bok špika, kruta pawaročywaŭsia
i swaimi wializarnymi krokami česaŭ u staranu.

A zwoščyki — rahatali. Treba wiedać, što
maskoŭskije zwoščyki-wielmi wostryje na jazyk
sami — lubiać, kali im urežuć štuku tak sama
wostruju i śmiachotnuju i za heta nia hniewajucca.

Nasowywałasia i ŭ Maskwie wiasna, choć
jašče sakawik trymaŭsia mocna: u dzień - pluščeŭ, nočču-traščeŭ...

Pamiataju, dobra pamiataju toj momant,
kali niewialikaja kučka bližejšych sabie siabrukoŭ sabrałasia ŭ ciesnaj kamoračcy swajho „rajonnaha&quot;, na naradu. Siadzim, hutarym, samawar hudzić, kałačami zakusywajem; raptam ubiehaje da nas &quot;Piatrowiec&quot; - tak nazywali tady
studentaŭ Piatroŭska-Razumoŭskaj Akademii.

— Ja wam pawinien skazać wielmi niapryjemnuju nawinu,-pačaŭ Piatrowiec...

— Da nas jedzie rawizor,-pierapyniŭ adzin
z našych, padžartowywajučy.

— Tak-rawizor, — kazaŭ dalš Piatrowiec, — 
i to nie adzin rawizor - ich sotki: našu akademiju ŭsiu akružyli žandary i arystawali usich
- ŭsich, aprača niekolkich, jakije prypadkam
byli ŭ Maskwie (Piatroŭska-Razumoŭskaja Akademija znachodziłasia paru wiorst za horadam&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7ycjkvvicsyy6gq8nmqbyrji01rmhfr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/536</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29744</id>
    <revision>
      <id>88609</id>
      <timestamp>2022-08-23T07:20:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4298" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;аб тым, якім бяздушным быў для мяне гэты свет і якой бяздушнай частачкай яго была я сама. Вы гэта ведаеце і ведаеце таксама, што мой поспех у грамадзе не мае для мяне ніякай цаны.

— Так. Мне так здавалася, — сказаў ён.

— І вы на гэта разлічвалі, — падхапіла яна, — і, значыцца, праследвалі мяне. Я дапусціла, каб мяне прадалі таксама ганебна, як прадаюць на нявольніцкім рынку жанчыну з пятлёю на шыі. Вы гэта ведаеце!

— Так, — сказаў, ён, ашчэрыўшы зубы. — Я гэта ведаю.

— І на гэта разлічвалі, — паўтарыла яна, — і, значыцца, праследвалі мяне. Пасля вяселля я пераканалася, што не абаронена ад ганьбы, ад дамаганняў і праследвання нейкага агіднага нягодніка, і я адчула, што да гэтага часу я яшчэ не ведала, што азначае зневажэнне. Гэтай ганьбай надарыў мяне мой муж. Не
ведаю, супроць каго я загарэлася большым гневам — супроць пана ці супроць слугі!

Ён пільна пазіраў на яе.

— Што магла-б я сказаць вам аб гонары або нявіннасці? — прадаўжала яна. — Якое-б гэта мела значэнне для вас, якое гэта мела-б значэнне для мяне? Але калі я скажу вам, што ад агіды кроў стыне ў маіх жылах, калі вы дакранаецеся да маёй рукі,
калі я скажу, што з той хвіліны, калі я першы раз вас убачыла і зненавідзела, вы былі для мяне самай паганай істотай, якая не мае сабе падобнай на зямлі, што тады?

Ён адказаў, ціха засмяяўшыся:

— Так, што тады, мая каралева?

— Што было ў той вечар, калі вы, набраўшыся адвагі пасля сцэны, што была разыграна на вашых вачах, асмеліліся прысці да мяне ў пакой і загаварыць са мною? — запыталася яна.

Ён паціснуў плячыма і зноў засмяяўся.

— Што было ў той вечар? — паўтарыла яна.

— У вас такая добрая памяць, — адказаў ён, — што вы, вядома, можаце гэта ўспомніць.

— Так, магу! — сказала яна. — Слухайце! Загаварыўшы тады аб
уцёках, — не аб гэтых уцёках, але аб тых, якімі яны вам уяўляліся, — вы мне сказалі, што я сябе загубіла; я, паводле вашых слоў, сябе загубіла, бо дапусціла гэта спатканне, даўшы вам магчымасць быць злоўленым, калі вы знойдзеце гэта патрэбным, і шчыра вам прызналася, што да мужа я не адчуваю нічога, апрача агіды. Вы маглі мяне ачарніць, і мая рэпутацыя добрадзейнай жанчыны залежала ад вас.

— У каханні ўсе сродкі… — перапыніў ён усміхаючыся. — Старая прыказка…

— У той самы вечар, — прадаўжала Эдзіт, — я ацуралася ад ўсяго, апрача гневу і нянавісці. Я нанесла ўдар, які разбіў нашчэнт вашага ганарлівага пана, а вас прымусіў стаяць вось тут,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>e2uneful9fzxukq91r15mayx7hei54y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/537</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29745</id>
    <revision>
      <id>88610</id>
      <timestamp>2022-08-23T07:47:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3986" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;перада мною, пазіраць на мяне і даведацца, нарэшце, якая ў мяне мэта!

З моцным праклёнам ён усхапіўся з крэсла. Яна сунула руку за карсаж, і ніводзін палец у яе не здрыгануўся, ніводзін волас на галаве не зварухнуўся. Ён стаяў нерухома, яна таксама; паміж імі — стол і крэсла.

Яе пабліскваючыя вочы — на момант яна іх падняла — зноў спыніліся на Каркеры, і яна працягнула яму пісьмы, трымаючы іх левай рукой.

— Паглядзіце на іх! — пагардліва сказала яна. — Вы адрасавалі іх мне на выдуманае імя. Пад гэтым імем вы цяпер жывеце; адно адрасована сюды, другое — на нейкую прамежную станцыю. Яны не распячатаны. Вазьміце іх назад!

Яна іх скамячыла і шпурнула да яго ног. А калі яна зноў зірнула на яго, у яе на твары была ўсмешка.

— Сёння ўночы мы сустрэліся і сёння ўночы мы расстанемся, — сказала яна. — Надта рана вы пачалі марыць аб Сіцыліі.

— Эдзіт! — закрычаў ён з пагражальным жэстам. — Сядзьце! Час скончыць з гэтым! Які д'ябал усяліўся ў вас?

— Імя ім легіён! — адказала яна, ганарліва выпрастаўшыся, нібы жадаючы знішчыць яго. — Вы са сваім панам выгадавалі іх на добрай глебе, і яны разарвуць вас абодвух. Здрадзіўшы яму, здрадзіўшы яго нявіннаму дзіцяці, здрадзіўшы ўсяму і ўсім, ідзіце і пахваляйцеся сваёй перамогай нада мной і скрыгайце зубамі, ведаючы, што вы хлусіце!

Ён стаяў перад ёю, мармытаў пагрозы і панура азіраўся навокал, нібы шукаючы штосьці, з дапамогай чаго ён-бы яе перамог.

— ''Так'' мы з вамі не расстанемся, — сказаў ён. — Няўжо вы лічыце мяне дурным, думаючы, што я вас пушчу, калі вы не ўладаеце сабою?

— Няўжо вы думаеце, што мяне можна ўтрымаць? — адазвалася яна.

Ён прадаў-бы сваю душу, толькі каб прыбіць яе да падлогі, ва ўсёй яе прыгажосці, з бездапаможна павісшымі рукамі. Але ён не мог пазіраць на яе без страху.

— На развітанне выслухайце мае перасцярогі! Будзьце напагатове! — сказала яна і зноў усміхнулася. — Вам здрадзілі, гэта лёс усіх здраднікаў. Вядома, што вы знаходзіцеся тут, або павінны сюды прыехаць. Сёння вечарам я бачыла на вуліцы ў карэце майго мужа!

— Вы хлусіце, нягодніца! — закрычаў Каркер.

У тую-ж хвіліну ў пярэдняй моцна зазванілі. Ён пабляднеў, а яна падняла руку, нібы чараўніца, якая сваімі заклінаннямі выклікала гэты гук.

— Вось! Чуеце?&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ha2mnbzizwxo2uaa8a08qh11l4pwqlr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/538</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29746</id>
    <revision>
      <id>88611</id>
      <timestamp>2022-08-23T08:04:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4498" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Ён прыхінуўся спіною да дзвярэй, бо заўважыў у іх нейкую перамену і падумаў, што яна хоча вышмыгнуць міма яго. Але яна хутка вышла ў процілеглыя дзверы, якія вялі ў спальню, і захлопнула іх за сабою.

Ён падумаў, што спалох, выкліканы гэтай начной трывогай, зламаў яе ўпартасць, бо яна і без таго ўжо была стомлена. Расчыніўшы дзверы, ён паспяшаўся пайсці за ёю.

Але ў пакоі было цёмна, а з прычыны таго, што яна не адзывалася на яго голас, яму мімаволі давялося вярнуцца па лямпу. Высока трымаючы лямпу, ён аглядаўся навокал, думаючы, што яна забралася куды-небудзь у куток; але ў пакоі нікога не было. Тады ён перайшоў у гасціную, пасля ў сталовую, ідучы няўпэўнена, як чалавек, які знаходзіцца ў незнаёмым месцы; баязліва азіраўся і заглядаў за шырмы і канапы, але яе не было нідзе.

Увесь гэты час званочак зноў і зноў пачынаў пазвоньваць. У дзверы ўжо стукалі. Ён паставіў лямпу і, падышоўшы да дзвярэй, пачаў прыслухоўвацца. Размаўлялі некалькі чалавек; прынамсі, двое з іх гаварылі па-англійску; не гледзячы на тое, што дзверы былі тоўстыя, і не гледзячы на шум, ён занадта добра ведаў адзін з гэтых галасоў, каб сумнявацца, хто гаворыць.

Ён зноў узяў лямпу і пайшоў назад, цераз усе пакоі, прыпыняючыся ў дзвярах і, трымаючы лямпу над галавой, аглядаўся навокал. Ён стаяў у спальні, як раптам яго ўвагу прыцягнулі дзверы, што вялі ў праход у сцяне. Ён падышоў да іх і пераканаўся, што яны замкнуты знадворку. Але, адыходзячы Эдзіт
згубіла вуаль, якая асталася ў дзвярах.

Увесь гэты час людзі на пляцоўцы лесвіцы званілі і рукамі і нагамі білі ў дзверы.

Ён не быў баязліўцам, але гэтыя гукі, сцэна, што адбылася перад імі, крушэнне ўсіх яго планаў (як гэта ні дзіўна, але ён быў-бы значна мацнейшым, калі-б яны не рухнулі), позні час, усведамленне, што блізка няма нікога, да каго-б ён мог звярнуцца з просьбай аб сяброўскай ласцы, — усё гэта прывяло яго да панічнай жахлівасці. Ён паспрабаваў выламаць дзверы, у якіх засталася вуаль, але гэта было яму не па сіле. Ён адчыніў акно і праз жалюзі паглядзеў уніз, на двор; але вышыня была значная, а каменні не ведалі літасці.

Званкі і стук не спыняліся, не праходзіў і панічны страх. Ён вярнуўся да дзвярэй у спальні і, з роспаччу напружваючы ўсе свае сілы, адчыніў іх. Убачыўшы недалёка вузкую лесвіцу і адчуўшы струмень начнога паветра, ён, крадучыся, вярнуўся назад па капялюш і паліто, пасля моцна зачыніў за сабою дзверы, паціхеньку спусціўся па лесвіцы, трымаючы ў руцэ лямпу, якую пасля патушыў і паставіў у куток, і вышаў пад зорнае неба.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eyukro8vzqis8wnyg59yi6hw9ipwiv6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/54</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29747</id>
    <revision>
      <id>88612</id>
      <timestamp>2022-08-23T08:16:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел LIV. Уцекачы  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад  =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/53|Раздзел LIII. Новыя весткі]]  | наступны  = [[Домбі і сын/55]]  | дата      = 1848 (пераклад 1938)  | анатацыі  =  }} &lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pd...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="504" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел LIV. Уцекачы
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад  = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/53|Раздзел LIII. Новыя весткі]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/55]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;532&quot; to=&quot;538&quot; fromsection=ch54 /&gt;</text>
      <sha1>kdmgnx4o3eyopu1qb0iuqb8yvq8wtr2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88621</id>
      <parentid>88612</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T10:24:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="587" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел LIV. Уцекачы
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад  = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/53|Раздзел LIII. Новыя весткі]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/55|Раздзел LV. Роб Тачыльшчык пазбаўляецца месца]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;532&quot; to=&quot;538&quot; fromsection=ch54 /&gt;</text>
      <sha1>11vbqp0reprrnku05je9fk5j6vfio5o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/539</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29748</id>
    <revision>
      <id>88613</id>
      <timestamp>2022-08-23T09:11:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4419" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ LV'''''}}
{{Цэнтар|'''''Роб Тачыльшчык пазбаўляецца месца.'''''}}

Вартаўнік ля жалезных варот, што аддзялялі двор ад вуліцы, пакінуў дзверы старожкі адчыненымі і пайшоў, маючы намер, бясспрэчна, далучыцца да тых, хто падняў шум ля дзвярэй на пляцоўцы параднай лесвіцы. Асцярожна падняўшы засоўку, Каркер вышмыгнуў на вуліцу, стараючыся не шумець, прычыніў скрыпучыя вароты і паспяшаўся пайсці.

У ліхаманкавай трывозе, выкліканай яго знявагай і бяссільнай злосцю, ён канчаткова паддаўся ахапіўшаму яго панічнаму страху. Страх дасягнуў такіх памераў, што Каркер
гатоў быў слепа кінуцца насустрач усякай небяспецы, толькі-б не сутыкнуцца з чалавекам, якога ён дзве гадзіны назад лічыў не заслугоўваючым увагі.

Ён падняў парочны твар, пакарэжаны трывогай, да начнога неба, дзе зоркі, такія спакойныя, свяцілі таксама, як і ў тую хвіліну, калі ён, крадучыся, вышаў у двор; і ён спыніўся, каб падумаць аб тым, што цяпер рабіць. Баязнь хавацца ў чужым далёкім горадзе, дзе закон, магчыма, не абароніць яго, баязнь — яшчэ больш моцная — шукаць прытулку ў Італіі або Сіцыліі, дзе наёмны забойца можа прыкончыць яго ў цёмным завулку — недарэчная думка, унушаная грэхам і страхам, — і, нарэшце, нейкае смутнае жаданне дзейнічаць насуперак ранейшым сваім намерам, калі ўжо ў яго ўсе планы рухнулі, — усё гэта штурхала яго ехаць у Англію.

«Там я буду ва ўсякім выпадку ў большай бяспецы, — падумаў ён. — Калі я вырашу не сустракацца з гэтым вар'ятам, там мяне цяжэй будзе высачыць, чым тут, за граніцай. Калі-ж я адважуся на сустрэчу (калі пройдзе гэты пракляты прыпадак), я буду, прынамсі, не адзін, як тут, дзе няма каму слова сказаць, няма з кім параіцца, няма нікога, хто-б мне дапамог. Там мяне не будуць гнаць і цкаваць як пацука».

Ён прамармытаў праз зубы імя Эдзіт і сціснуў руку ў кулак. Прабіраючыся ў цені масіўных будынкаў, ён сціскаў зубы, заклікаючы на яе галаву страшэнныя праклёны і аглядаўся па баках, як быццам шукаў яе. Крадучыся, ён дайшоў да варот пастаялага двара. Усе спалі; але калі ён пазваніў, то з'явіўся нейкі чалавек з ліхтаром, і хутка ён ужо стаяў з гэтым чалавекам у карэтным будынку і дамаўляўся аб найме старога фаэтона&lt;ref&gt;''Фаэтон — адкрыты лёгкі экіпаж.&lt;/ref&gt;, каб ехаць у Парыж.

Дамовіліся хутка, і адразу-ж паслалі прывесці коней. Даўшы распараджэнне, каб экіпаж паехаў услед за ім, ён, крадучыся, выбраўся з горада, прамінуў стары крэпасны вал і вышаў на дарогу; яна нібы струменіла патокам па цёмнай раўніне.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lnw14r5xmnp0brjkgxbg80i4gtcwecu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/540</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29749</id>
    <revision>
      <id>88614</id>
      <timestamp>2022-08-23T09:31:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4133" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Здавалася яму, што ён ішоў доўга і прайшоў вялікую адлегласць, часта спыняючыся і прыслухоўваючыся. Нарэшце, да яго насцярожанага слыху даляцеў звон бубянцоў. Звонячы то цішэй, то мацней, то зусім заміраючы, то спыняючы званіць там,
дзе была надта дрэнная дарога, то звонячы бойка і весела, — яны
набліжаліся і, нарэшце, моцна закрычаўшы і ляснуўшы пугай, фарэйтар&lt;ref&gt;''Фарэйтар'' — слуга, які едзе конна на адным з коней, запрэжаных чацвёркай або шасцёркай у экіпаж.&lt;/ref&gt;, захутаны па вушы, спыніў каля яго чацвёрку коней.

— Хто там ідзе? Мс'е?

— Так. 

— Мс'е прайшоў не малую дарогу ў цёмную ноч.

— Глупства. У кожнага свой густ. Больш ніхто не заказваў коней на паштовай станцыі?

— Тысяча чарцей! Прашу прабачэння! Ці заказваў хто коней? У такі час? Не.

— Слухайце, прыяцель! Я надта спяшаюся. Паглядзім, ці хутка мы будзем пасоўвацца ўперад. Чым хутчэй, тым больш атрымаеце на выпіўку. У дарогу! Жвавей!

— Хало! Хуп! Хало! Хі!

І галопам уперад, па чорнай раўніне, распырскваючы пыл і гразь!

Ён не мог думаць колькі-небудзь складна. Ён не мог аддзяліць адзін прадмет размышлення ад другога настолькі, каб хоць на хвіліну сканцэнтравацца толькі на ім. Затоеную нянавісць да жанчыны, якая, завабіўшы яго ў гэту пастку, адпомсціла за сябе, ён адчуваў увесь час; і ўродлівыя планы помсты
роіліся ў яго галаве, але ўсё гэта было туманна. Думкі яго хутка і непаслядоўна змянялі адна другую. І калі ён так ліхаманкава і бясплодна спрабаваў разважаць, яго ўпарта праследвала думка, што лепш-бы яму адкласці развагі на нейкі няпэўны тэрмін.

Пасля яму ўспомніліся даўно прамінуўшыя дні, што перажыў ён перад другім шлюбам. Ён успомніў аб тым, як зайздросціў сыну, як зайздросціў дачцэ, з якім спрытам утрымліваў на адлегласці ўсіх, хто дамагаўся блізкага знаёмства, як абвёў ашуканага ім чалавека рысай, праз якую ніхто, апрача яго, не мог пераступіць, а тады ён падумаў: няўжо ўсё гэта ён рабіў для таго, каб уцякаць цяпер, як зацкаваны злодзей, ад гэтага ашуканага ім небаракі?

Ён гатоў быў пакончыць самагубствам, караючы сябе за баязлівасць, але гэта баязлівасць была сапраўды ценем яго паражэння, якога нельга было адарваць ад яго. Апантаны бяссільнай злосцю, ён ненавідзеў Эдзіт, ненавідзеў містэра Домбі, ненавідзеў самога сябе, але тым не менш ён уцякаў і нічога іншага не мог зрабіць.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0t7s8ls4i6obtshyjfae3380quhozp0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/541</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29750</id>
    <revision>
      <id>88615</id>
      <timestamp>2022-08-23T09:46:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4029" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Зноў і зноў ён прыслухоўваўся, ці не чуваць за яго спіной стуку колаў. Зноў і зноў яму здавалася быццам гэты гук робіцца ўсё мацнейшым і мацнейшым. Нарэшце, ён да такой ступені ў гэтым пераканаўся, што крыкнуў: «Стой!», нават страту часу, лічыў за лепшае, чым такая няўпэўненасць.

— Чорт пабяры! — крыкнуў фарэйтэр азірнуўшыся. — У чым справа?

— Прыслухайцеся! Што гэта такое?

— Што?

— Што гэта за шум?

— Ах, ліха-б цябе ўзяло, стой спакойна, разбойнік! — Пры гэтых словах ён звярнуўся да каня, які страсянуў бубенчыкамі.

— Які шум?

— Ззаду. Ці не імчыцца хто галопам? Вось! чуеце?

— Уродзіна, свіное рыла, стой спакойна! — Гэта тычылася другога каня, які ўкусіў свайго суседа, што напалохаў двух іншых коней, а тыя рвануліся ўперад і спыніліся. — Нікога там няма.

— Нікога?

— Нікога, хіба толькі досвітак хутка.

— Здаецца, вы не памыляецеся. Цяпер і я нічога не чую. Паганяйце коней!

І вось пацямнелі зоркі, развіднівала, і ён, стоячы ў фаэтоне і аглядаючыся назад, мог адрозніць дарогу, па якой праехаў,
і пераканацца, што на ёй не відаць нікога. І неўзабаве развіднела, і сонца асвятліла палі і вінаграднікі; і рабочыя, па адным
выходзячы са сваіх маленькіх часовых халуп, размешчаных каля каменняў, наваленых ля дарогі, папраўлялі праезджую дарогу або жавалі хлеб. Пасля паказаліся сяляне, што ішлі на работу або на рынак, ляніва паглядаючы на яго, калі ён праязджаў міма.

Панура стуліўшыся ў кутку фаэтона і імкнучыся толькі ехаць хутка, — часамі ён уставаў і ехаў стоячы на працягу цэлай мілі і пазіраў назад, калі вакол была адкрытая мясцовасць, — ён рушыў далей, па-ранейшаму адкладаючы размышленні на
няпэўны тэрмін, па-ранейшаму пакутуючы ад няпэўных думак.

Аднастайны звон бубянцоў і стук капытоў, аднастайнасць яго трывогі і бяссільнай лютасці, аднастайнае чаргаванне страху, шкадаванняў і гневу ператварылі гэта падарожжа ў
нейкі прывід, у якім не было нічога рэальнага, апрача яго ўласных мучэнняў.

Гэта быў прывід: доўгія дарогі, што цягнуліся да гарызонта, які заўсёды адступаў і якога цяжка дасягнуць; масты, цэрквы, паштовыя станцыі, новыя коні, якіх запрагалі супроць іх волі; маленькія могілкі з чорнымі пакрыўленымі крыжамі на магілах і вісеўшымі на іх завяўшымі вянкамі, зноў доўгія дарогі, што&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9vke6ghdvlfmsq3j2uv8cfs29vd9w9w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/542</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29751</id>
    <revision>
      <id>88618</id>
      <timestamp>2022-08-23T09:55:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RAleh12</username>
        <id>3563</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «цягнуліся ўгару і пад гару, да здрадніцкага гарызонта. Раніца, поўдзень і заход сонца; ноч і ўсход маладога месяца.  Гэта быў прывід: пакінуць на час доўгія дарогі і ехаць па дрэнным бруку: стукаць і грымець па ім і пазіраць на званіцу, якая падымаецца над...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4761" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;цягнуліся ўгару і пад гару, да здрадніцкага гарызонта. Раніца, поўдзень і заход сонца; ноч і ўсход маладога месяца.

Гэта быў прывід: пакінуць на час доўгія дарогі і ехаць па дрэнным бруку: стукаць і грымець па ім і пазіраць на званіцу, якая падымаецца над дахамі дамоў; выйсці з экіпажа, таропка закусваць і вялікімі глыткамі піць віно, якое не надавала бадзёрасці.

Не спаць, але часамі драмаць з адкрытымі вачыма і, уздрыгануўшы, усхапіцца і голасна адгукнуцца на зданнёвы голас. Праклінаць самога сябе за тое, што ён знаходзіцца тут, за тое, што ўцёк, за тое, што даў ёй магчымасць уцячы, за тое, што не сустрэўся з ім і не зрабіў яму выкліку. Вечна жыць у варожасці
з усім светам, але перш за ўсё — з самім сабой.

Гэта было ліхаманкавым прывідам: вобразы мінулага, пераблытаныя з вобразамі сучаснага; яго жыцце і ўцёкі, што зліліся разам. Шалёна спяшацца кудысьці, дзе ён павінен быць. Старыя сцэны, якія ўрываліся ў тое новае, што траплялася яму па дарозе.

Гэта быў прывід: бясконцыя перамены, і ўсё той самы аднастайны звон бубенчыкаў, стук колаў і капытоў, і няма спакою. Гарады і вёскі, паштовыя станцыі, коні, узгоркі і даліны, святло і цемра, дарогі і брук, горы і даліны, дождж і пагода, і ўсё той самы аднастайны звон бубянцоў, стук колаў і капытоў, і няма спакою.

Гэта быў прывід. Пад'язджаць, нарэшце, па больш залюдненых дарогах да далёкай сталіцы і імчацца міма старадаўніх сабораў і праз маленькія гарадкі і вёскі, раскіданыя цяпер пры дарозе больш густа, чым раней, і сядзець, стуліўшыся ў кутку, прыкрыўшы твар плашчом, калі прахожыя глядзелі на яго. Пакутваць ад смагі і адчуваць галавакружэнне і блізкасць вар'яцтва. І ўсё-такі рвацца ўперад, нібы ён не мог спыніцца,
і ўехаць у Парыж, дзе мутная рака па-ранейшаму каціла свае
быстрыя воды.

Гэта быў прывід: аднастайны звон бубянцоў і стук колаў і капытоў, нарэшце, паглынутыя шумам і грукатам. Паступовае заміранне гэтага гулу, калі ён выехаў у другім экіпажы, праз другую заставу. Зноў аднастайны звон, калі ён ехаў да морскага берагу, звон бубянцоў і стук колаў і капытоў, і няма спакою.

Гэта быў прывід: павольна падняцца на ўзгорак і на вяршыні яго адчуць свежы марскі вецер і ўбачыць водбліскі ранішняга святла на грэбенях далёкіх хваль. Спусціцца ў порт у момант прыліву і бачыць рыбацкія лодкі, што варочаюцца
назад, і радасна чакаючых жанчын і дзяцей. Адыходзіць ад берагу і пазіраць на яго з палубы, калі ён здаваўся туманнай смугой, дзе-ні-дзе прарэзаным сонцам, якое асвятляла зямлю. Зыб, пырскі і шэпт ціхага мора. Другая шэрая паласа на вадзе, на шляху судна, што хутка святлела і ўздымалася. Кручы, дамы, млыны, цэрквы, што вырысоўваліся ўсё ясней і ясней.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j36sok9j7hzjh2xvc57x2ghyisaaxzo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf/25</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29752</id>
    <revision>
      <id>88619</id>
      <timestamp>2022-08-23T10:08:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Праблематычная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2858" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|'''{{Larger|[[Аўтар:Францыск Скарына|Францыск Скарына]]}}.'''&lt;br /&gt;(Арадзіўся блізка 1490 г.).}}

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Яго жыцьцё.'''}} Францыск-Георгій Скарына быў родам з Полацку; сын заможных купцоў, каторыя мелі гандаль p Рыгаю і Вільняю. Научыўшыся пачаткаў граматы ў доме бацькоў, трынаццацëх-гадовы здольны хлапец нейкім спосабам папаў у Вільню. Адгэтуль у 1504 ці ў 1505 годзе, калі Скарыне было 14-15 гадоў, беларускія магнаты паслалі яго вучыцца ў унівэрсітэт у Кракаў. Там выкладаліся гэткія навукі: граматыка, лёгіка, рыторыка, фiзыка з арытмэтыкай і геомэтрыяй, музыка, астраномія і навука выкладаць календары і вылічаць гараскопы. З кракаўскага універсітэту Скарына выйшаў бакалярам. Потым ён паехаў у Італію і ў 1512 годзе, пасьля экзамена пры падуанскім унівэрсітэце, дастаў вучоную ступень доктара медыцыны („вызваленых і лекарскiх навук доктар“). Пазьней Скарына падарожнічаў па Нямеччыне, пазнаёміўся з [[Аўтар:Марцін Лютэр|Марцінам Лютэрам]], каторы быў да яго няпрыхілен, бо думаў, што Скарына—нячыстая сіла. Заехаўшы ў Прагу, Скарына застанавіўся там на даўжэйшы час i з 1517 года пачаў друкаваць беларускія кніжкі. У гэтай працы яму памаглі заможныя беларусы, прыхільнікі асьветы, а ў першы чарод памагло, кладучы кошт, Віленскае
Панскае Брацтва, у каторым згуртаваліся ўсе выдатнейшыя беларускія магнаты. Памаглі яму і беларускія мяшчане, прыкладам—сын віленскага радцы Багдан Онькоў, віленскі бурмістар Якуб Бабіч і іншыя. Яны давалі яму грошы і здабывалі і прысылалі патрэбныя матар‘ялы. Забраўшы з Прагі літэры і ўсе друкарскія прылады, Скарына перабраўся к 1525&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jl6hal7xlalccyv8d6ikmp38ahoiu5k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf/20</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29753</id>
    <revision>
      <id>88620</id>
      <timestamp>2022-08-23T10:19:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «{{выява з подпісам|месца=зьлева|шырыня=250px|выява=Гісторыя беларускае літэратуры (1921). Выява 3.jpg|подпіс=Наданьне 14 века, напісанае на 128 л. б. Полацкага Эвангельля публ. бібл. ў Пецярбурзе.&lt;br /&gt;Чытаецца так: „Надань(н)е. Во ймя о(й)ца і с(ы)на й с(ьвя)того д(у)ха. С...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="783" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{выява з подпісам|месца=зьлева|шырыня=250px|выява=Гісторыя беларускае літэратуры (1921). Выява 3.jpg|подпіс=Наданьне 14 века, напісанае на 128 л. б. Полацкага Эвангельля публ. бібл. ў Пецярбурзе.&lt;br /&gt;Чытаецца так: „Надань(н)е. Во ймя о(й)ца і с(ы)на й с(ьвя)того д(у)ха. Се а раб б(о)жый Иван Ніконовіч, Деменьтеев с(ы)н, отходя сего света, дал есьмі с(ьвя)той тр(оі)цы тры места ролейная на Веліком Полі, да пожэнька, да луг на Пооте, да огород. Уста“…}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pdp9ryr9qcm2hbskr3kz6or5vqeb7s4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88622</id>
      <parentid>88620</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T10:24:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="783" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{выява з подпісам|месца=цэнтар|шырыня=250px|выява=Гісторыя беларускае літэратуры (1921). Выява 3.jpg|подпіс=Наданьне 14 века, напісанае на 128 л. б. Полацкага Эвангельля публ. бібл. ў Пецярбурзе.&lt;br /&gt;Чытаецца так: „Надань(н)е. Во ймя о(й)ца і с(ы)на й с(ьвя)того д(у)ха. Се а раб б(о)жый Иван Ніконовіч, Деменьтеев с(ы)н, отходя сего света, дал есьмі с(ьвя)той тр(оі)цы тры места ролейная на Веліком Полі, да пожэнька, да луг на Пооте, да огород. Уста“…}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pt47q1bynjl4q7bv7o2vq4sjetcbh99</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf/23</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29754</id>
    <revision>
      <id>88624</id>
      <timestamp>2022-08-23T10:29:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «{{выява з подпісам|месца=цэнтар|шырыня=250px|выява=Гісторыя беларускае літэратуры (1921). Выява 4.jpg|подпіс=Летапісь Аўрамкі (Віленск. публ. бібл. л. 440 б.).&lt;br /&gt;Чытаецца так: „гонца пошлеть к вели(ка)му унязю [[Аўтар:Вітаўт|Вітовту]] к Дорогічыну, што тая дела сталас...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="756" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{выява з подпісам|месца=цэнтар|шырыня=250px|выява=Гісторыя беларускае літэратуры (1921). Выява 4.jpg|подпіс=Летапісь Аўрамкі (Віленск. публ. бібл. л. 440 б.).&lt;br /&gt;Чытаецца так: „гонца пошлеть к вели(ка)му унязю [[Аўтар:Вітаўт|Вітовту]] к Дорогічыну, што тая дела сталася. Йгонец той найлеть велікого ккнязя Вітовта ў Городне. Икнязь велікый Вітовт за одін д(е)нь з Городна прыжэнеть к о(й)цу своему велікому князю Кейстутю“. І г. д.}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j3jzzf3za0cirs6nemcywwql6gsvsn9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88627</id>
      <parentid>88624</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T10:45:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="757" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{выява з подпісам|месца=цэнтар|шырыня=250px|выява=Гісторыя беларускае літэратуры (1921). Выява 4.jpg|подпіс=Летапісь Аўрамкі (Віленск. публ. бібл. л. 440 б.).&lt;br /&gt;Чытаецца так: „гонца пошлеть к вели(ка)му унязю [[Аўтар:Вітаўт|Вітовту]] к Дорогічыну, што тая дела сталася. Йгонец той найлеть велікого ккнязя Вітовта ў Городне. И князь велікый Вітовт за одін д(е)нь з Городна прыжэнеть к о(й)цу своему велікому князю Кейстутю“. І г. д.}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>80ytzc6srh17xy92wxydslwbh0ippso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:А дзе ж ісціна аб'ектыўная.pdf/3</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29755</id>
    <revision>
      <id>88625</id>
      <timestamp>2022-08-23T10:37:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «апраўданне панавання памешчыкаў і капіталістаў. Таму трэба зыходзіць не з таго, чым магло б стаць уніяцтва. Трэба зыходзіць з таго, чым яно аб'ектыўна было, чые інтарэсы абараняла. А было яно, як і ўсякая іншая рэлігія, «опіумам народа», апорай эксплуатат...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9155" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;апраўданне панавання памешчыкаў і капіталістаў. Таму трэба зыходзіць не з
таго, чым магло б стаць уніяцтва. Трэба
зыходзіць з таго, чым яно аб'ектыўна
было, чые інтарэсы абараняла. А было
яно, як і ўсякая іншая рэлігія, «опіумам
народа», апорай эксплуататараў. Іншым
яно і не магло быць.

Мы думаем, што М. Прашковіч проста
недакладна выказаў сваю думку. Трэба
было сказаць, што праваслаўная царква
была той рэакцыйнай сілай, якая перашкаджала пранікненню ў краіны славянскага Усходу свецкіх навук, перадавых
поглядаў. Таму адыход ад праваслаўнага кансерватызму можна разглядаць
як з'яву прагрэсіўную. Гэта правільная
думка. Вядома, што праваслаўная царква
вызначалася асаблівым кансерватызмам,
захоўвала вернасць старадаўнасці, рашуча змагалася супроць свецкіх ведаў, навукі і асветы. Амаль адзінымі аўтарытэтамі для яе былі Біблія, «Толковая Палея», твор Кузьмы Індзікоплава «Хрысціянская тапаграфія» ды некаторыя
творы «айцоў» царквы. Калі Лаўрэнцій
Зізаній павëз Маскву свой «Катехизис», у якім меліся звесткі свецкага характару, праваслаўныя артадоксы прызналі яго ератычным.

Аўтар вядомай тэорыі «Масква-трэці
Рым», «старац» Пскоўскага Елеазарава
манастыра Філафей з гордасцю гаварыў
аб сабе наступнае: «Человек сельский и
невежа в премудрости, ни в Афинеях родился, ни у мудрых философов учился,
ни с мудрыми философы в беседе не бывал. Учился есмь книгам благодатного закона, чим бо моя грешная душа спасти
и избавится вечного мучения». Такое
выказванне трэба разглядаць як выклік
свецкім ведам. Працытаваўшы гэтае месца ў сваёй працы, рускі савецкі гісторык
А.М. Сахараў робіць вывад: «Сумненняў тут не можа быць: ідэолаг ваяўнічай
царквы паўстае супроць усяго таго, што
звязана з новай культурай Адраджэння,
супроць «лацінства», з якім пранікала
гэтая разбуральная для царквы культура» (пад «лацінствам» праваслаўныя
царкоўнікі разумелі не толькі і нават не
столькі каталіцызм, колькі наогул еўрапейскую культуру).

І далей А. М. Сахараў адзначае, што
такія тэорыі праваслаўных тэолагаў,
як «Масква-трэці Рым», падрывалі аснову для развіцця кантактаў і сувязей з
«лацінскім» Захадам, ставілі Расію ў
становішча нацыянальнай выключнасці.
«Падпарадкаваўшы свайму кантролю і
ўплыву духоўнае жыццё краіны, разграміўшы ератычныя рухі, царква надоўга скавала культурнае развіццё ў
многіх адносінах, адгарадзіла рускую
культуру ад «лацінства», ад заходнееўрапейскай культуры якраз у эпоху
бліскучага ўздыму-у XVІ-XVІІ стагоддзях» (А. М. Сахаров. «Церковь и
образование русского централизованного
государства». «Вопросы истории». № 1,
1966, стар. 64-65).

Гэта зусім не здымае пытання аб той
ролі, якую адыгрывала царква ў стварэнні рускай цэнтралізаванай дзяржавы.
Але не трэба забываць, што гэтая дзяржава была феадальная. І ў гэтых адносінах «заслугі» і каталіцкай і праваслаўнай царквы аднолькавыя. Калі ж гаварыць аб перадавых тэндэнцыях у развіцці культуры еўрапейскіх народаў
ХV-ХVІІ ст. ст., дык яны звязаны не з
каталіцтвам і праваслаўем, а з гуманізмам і рэфармацыяй. І трэба адзначыць,
што яны зрабілі добры ўплыў на перадавую беларускую культуру. І гэта здарылася таму, што Беларусь уваходзіла
тады ў склад Вялікага княства Літоўскага, якое з другой палавіны ХVІ стагоддзя злучылася з Польшчай. Ф. Энгельс у «Дыялектыцы прыроды» адзначыў, што «ўся Заходняя і Цэнтральная
Еўропа, уключаючы сюды і Польшчу,
развівалася цяпер (у эпоху Адраджэння. - '''М. А.''') ва ўзаемнай сувязі, хоць
Італія, дзякуючы сваёй ад старажытнасці
атрыманай у спадчыну цывілізацыі, працягвала стаяць на чале» (Ф. Энгельс.
«Диалектика природы», 1948, стар. 148).

Звернемся цяпер да артыкула «Истине вопреки». Перш-наперш, кідаецца ў
вочы яго тэндэнцыйны характар. Аўтары
артыкула мажуць М. Прашковіча толькі
чорнай фарбай (хоць у яго ёсць і правільныя думкі). А чорнай фарбай, як вядома, можна затушаваць усе колеры.
Справядліва папракаючы М. Прашковіча за ацэнку уніі як з'явы прагрэсіўнай, яны кідаюцца ў другую крайнасць,
сутнасць якой заключаецца ва усхваленні дзеячаў праваслаўнай царквы. Калі
аднаго з ініцыятараў уніі І. Пацея яны
называюць «цемрашалам», то праваслаўныя свяшчэннаслужыцелі А. Філіповіч
і І. Труцэвіч выступаюць толькі як прыхільнікі аб'яднання Беларусі з Расіяй».
Рэлігійнай дзейнасці гэтых царкоўных
служак аўтары зусім не закранаюць. Не
закранаюць таму, што не хочуць бачыць
класавай сутнасці праваслаўнай рэлігіі.
Бясспрэчна, А. Філіповіч быў прыхільнікам аб'яднання Беларусі з Расіяй, і ў
гэтым станоўчы бок яго дзейнасці. Але
ў яго няма і грама рацыяналізму, элементаў асветніцтва, як няма ніякіх пробліскаў дэмакратызму. Гэта быў глыбока
рэлігійны чалавек, заўзяты абаронца інтарэсаў праваслаўнай царквы.

В. Люкевіч і Я. Трашчонак крытыкуюць М. Прашковіча за тое, што ён
прапануе перавыдаць творы уніятаў
І. Пацея і С. Косава. Другіх твораў,
якія, на думку М. Прашковіча, таксама
трэба было б перавыдаць («Перестрога»,
«Апокрисис» Филалета, рэлігійныя творы М. Сматрыцкага), яны не закранаюць.
Чаму? А таму, што яны з'яўляюцца апалогіяй праваслаўнай царквы і праваслаўнага манарха. Паводле логікі В. Люкеві-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pkx802cl6tilhfs0a5c02fo5cqgu3ig</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:А дзе ж ісціна аб'ектыўная.pdf/4</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29756</id>
    <revision>
      <id>88626</id>
      <timestamp>2022-08-23T10:44:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «ча і Я. Трашчонка выходзіць, што можна і трэба крытыкаваць усякую рэлігію, акрамя праваслаўя на чале з рускім царом.  Гісторык-марксіст павінен заўсёды цвёрда помніць, што марксізм-ленінізм разглядае ўсякую рэлігію як ідэалогію, якая імем бога замацоўв...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8851" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ча і Я. Трашчонка выходзіць, што можна і трэба крытыкаваць усякую рэлігію,
акрамя праваслаўя на чале з рускім царом.

Гісторык-марксіст павінен заўсёды
цвёрда помніць, што марксізм-ленінізм
разглядае ўсякую рэлігію як ідэалогію,
якая імем бога замацоўвае прыгнечанне
працоўных мас, скоўвае іх класавую барацьбу, асвячае сацыяльную няроўнасць,
даказвае непахіснасць існуючых парадкау. Сваёй пропаведдзю ўседаравання і
пакорнасці рэлігія робіць чалавека бездапаможнай, бяспраўнай істотай, лёс
якой--цярпліва несці крыж пакуты, каб
заслужыць пасля смерці «царства нябеснае». Нічога больш не дало працоўным
Беларусі і Украіны і праваслаўе. Такім
яно было і ў перыяд Рэчы Паспалітай.
І зусім не выпадкова польскія каралі давалі спецыяльныя прывілеі праваслаўным манастырам і цэрквам на карыстанне маёнткамі, вызвалялі іх ад суду трыбунальскага, маршалкоўскага і земскага. Толькі польскі кароль Уладзіслаў ІV
чатыры разы абумоўліваў інтарэсы праваслаўнай царквы ў спецыяльна выдадзеных канстытуцыях (1635, 1638, 1641,
1647 гг.). У выніку чаго ў XVІІ стагоддзі
колькасць праваслаўных цэркваў і манастыроў узрасла - красамоўны доказ
саюзу меча і крыжа пры любых паваротах гісторыі.

В. Люкевіч і Я. Трашчонак звяртаюцца да недазволенага ў савецкім друку
метаду, калі прыпісваюць М. Прашковічу тое, што ім самім прыходзіць у галаву. Напрыклад, яны пішуць, быццам
М. Прашковіч у сваёй рэцэнзіі спрабуе
давесці, «што ў XVІІ стагоддзі Вялікае
княства Літоўскае было беларуска-украінскай дзяржавай... На яго думку, і Рэч
Паспалітая таксама не з'яўлялася польска-літоўскай дзяржавай». Гэта ўжо няпраўда. Крытыкуючы трэба ж ведаць
меру, трэба несці адказнасць за напісанае і не карыстацца недазволенымі прыёмамі палемікі. Ісціны такім спосабам не
высветліш.

У сваёй рэцэнзіі М. Прашковіч толькі
вылучае словы А. Коршунава, што беларусаў і украінцаў прыгняталі «польскія і літоўскія магнаты», што Леў Caпега-літоўскі канцлер, што Рэч Паспалітая - не-польска-літоўская дзяржава. Магчыма, з гэтым М. Прашковіч не згодзен,
але нават самы строгі крытык мог бы
папракнуць яго толькі за тое, што ён
тройчы падкрэсліў слова «літоўскі». І не
больш. Далей М. Прашковіч зусім правільна адзначае, што ядро будучай дзяржавы было закладзена яшчэ ў XІІІ стагоддзі літоўскім князем Міндоўгам і яго
паслядоўнікамі. Правільна і тое, што
дзяржаўнай мовай у Літоўскім княстве
была беларуская мова, што эканамічную, палітычную і ваенную сілу гэтай
дзяржаве давалі беларускія і ўкраінскія
землі. Хіба ж усё гэта не так?

Чаму ж В. Люкевіч і Я. Трашчонак
так паўстаюць супроць выдуманага імі
самімі паняцця «беларуска-ўкраінская
дзяржава»? Таму, што, на іх думку, літоускія феадалы «займалі пануючае становішча ў Вялікім княстве Літоўскім»,
тады
як «мясцовыя феадалы» (г. зн.
беларускія і ўкраінскія) былі толькі іx
«сацыяльнай апорай». Няпраўда! Гісторыкам добра вядома, што на тэрыторыі
Беларусі і Украіны пануючае становішча
мелі таксама і «мясцовыя
феадалы»:
Радзівілы, Сапегі, Хадкевічы, Чартарыйскія, Вішнявецкія, Заслаўскія, Слуцкія,
Астрожскія. Збаражскія, Сангушкі, карэцкія, Ружынскія, Агінскія, Пузыны,
Тышкевічы, Сямашкі і г. д. Між іншым,
yce яны ў мінулым былі праваслаўныя
і перайшлі ў каталіцтва толькі ў другой
палове XVІ-пачатку XVІІ стагоддзяў.
(Гл. даследаванне П. Т. Віктароўскага
«Западно-русские дворянские фамилии,
отпавшие от православия в конце XVІ
в XVІІ веках», вып. 1, Киев, 1912 г.).

Нашто спатрэбілася аўтарам артыкула
«Истине вопреки» перарабляць беларускіх і ўкраінскіх феадалаў у літоўцаў
зразумець няцяжка. Бо, як сказана ў іх
артыкуле, «у
канцы ХVІ-пачатку
XVІІ стагоддзяў прыгонніцкі ўціск ў Вялікім княстве Літоўскім быў больш
цяжкі, чым у Расіі». І тут жа спасылкі
на аўтарытэт вядомага беларускага гуманіста С. Буднага (дарэчы, цытата, якую
аўтары артыкула прыпісалі Буднаму,
належыць не яму, а Паулу з Візны&lt;ref&gt;Гл. «Из истории философской и
общественно-политической мысли Белоруссии». Мінск, 1962, стар. 80.&lt;/ref&gt;)
і папскага нунцыя Руджьера (цытата
якога перададзена недакладна&lt;ref&gt;Гл. Н. Кареев. Очерк истории
реформационного движения и католической реакции B Польше.
М., 1886. стар. 57.&lt;/ref&gt;). Але калі
ўжо зыходзіць з такіх аргументаў, то
ў літаратуры можна сустрэць не менш
яркія характарыстыкі невыноснага становішча сялянства і ў Рускай дзяржаве
нават у больш ранні перыяд. Так, рускі
публіцыст М. Грэк у пачатку ХVІ стагоддзя пісаў, што феадалы «мораць сялян сваіх цяжкімі бесперапыннымі работамі... мучаць гэтых беднякоў, адбіраюць у іх маёмасць і выганяюць іх з
сем'ямі з іх дамоў і сёлаў». (Гл. Е. Грекулов. «Нравы русского духовенства».
Выд. «Атеист», стар. 37). Ул. І. Ленін,
характарызуючы прыгоннае права наогул,
адзначае, што «асабліва ў Расіі, дзе яно
найбольш доўга трымалася і набыло
найбольш грубыя формы, яно нічым не ад
адрознівалася ад рабства» (Ленін. Творы. т. 29, стар. 439).

В. Люкевіч і Я. Трашчонак у
сваю
карысць прыводзяць яшчэ такі аргумент,
што у першай палове XVІІ стагоддзя&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9gkcykuaapyaad2i45u1isu1waxla59</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29757</id>
    <revision>
      <id>88628</id>
      <timestamp>2022-08-23T10:49:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Залатая пара (16 век)  | аўтар     = Максім Гарэцкі  | год       = 1921 год  | крыніца   =   | сэкцыя    = Падручнік  | папярэдні = [[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Падгатаваўчая пара (13—14—15 ст.)|Падгатаваўчая пара (13—14—15 ст.)]]  | наступны  = Гіст...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1702" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Залатая пара (16 век)
 | аўтар     = Максім Гарэцкі
 | год       = 1921 год
 | крыніца   = 
 | сэкцыя    = Падручнік
 | папярэдні = [[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Падгатаваўчая пара (13—14—15 ст.)|Падгатаваўчая пара (13—14—15 ст.)]]
 | наступны  = [[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Сход (17 век)|Сход (17 век)]]
 | анатацыі  = 
}}

{{Выроўніваньне-пачатак}}
&lt;pages index=&quot;Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf&quot; from=&quot;22&quot; to=&quot;24&quot; fromsection=золата /&gt;
{{Выроўніваньне-канец}}

{{block center/s|style=width:100%; max-width:30em}}
{{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/Ф. Скарына|Ф. Скарына]]|21|3|col3-width=2em}}
{{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/В. Цяпінскі|В. Цяпінскі]]|25|3|col3-width=2em}}
{{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/А. Рымша|А. Рымша]]|32|3|col3-width=2em}}
{{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/Літоўскі Статут|Літоўскі Статут]]|34|3|col3-width=2em}}
{{block center/e}}
{{DEFAULTSORT:Падгатаваўчая пара (13—14—15 ст.)}}</text>
      <sha1>klju86n8q466fjiplr4i6r70flbwe0a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf/26</title>
    <ns>104</ns>
    <id>29758</id>
    <revision>
      <id>88632</id>
      <timestamp>2022-08-23T11:26:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «году ў Вільню і ў доме глаўнага віленскага бурмістра Бабіча залажыў першую на Беларусі друкарню, гдзе таксама друкаваў кніжкі. Аб далейшым яго жыцьці вестак захавалася мала. Жаніўся, жыў бедна, меў даўгі, быў засуджан на конфіскацыю ўсяе маемасьці, жалі...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4072" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;году ў Вільню і ў доме глаўнага віленскага бурмістра Бабіча залажыў першую на Беларусі друкарню, гдзе таксама друкаваў кніжкі. Аб далейшым яго жыцьці вестак захавалася мала. Жаніўся, жыў бедна, меў даўгі, быў засуджан на конфіскацыю ўсяе маемасьці, жаліўся на розныя крыўды каралю. Астатні раз успамінаецца ў актах у 1535 годзе, а калі памёр—то невядома. Скарына меў два іменьні: Францыск і Георгiй. Есьць здогад, што быў ён праваслаўны, а каб паступіць у кракаўскі унівэрсітэт, прыняў каталіцтва.

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Кнігі Скарыны.'''}} У 1517, 1518 i 1519 гадох у Празе Скарына прыблізіў да беларускай мовы і {{Разьбіўка|надрукаваў}} 22 {{Разьбіўка|кнігі}} старога закону. Гэта была: „{{Разьбіўка|Бiблiя руська, доктарам Францыскам Скарынаю із слаўнага града Полацка, богу ко чці і людзем паспалітым к добраму наўчэньню}}“. Кожная кніга была выдрукавана паасобку. У 1525 годзе ў Вільні Скарына надрукаваў „{{Разьбіўка|Малую падарожную кніжыцу}}“, у каторай зьмесьціў Псалтыр з пражскай Бібліі і, апрача таго, часасловец, акафісты, шастаднёў і саборнік (сьвятцы). У тым-жа годзе выйшаў у Вільні яго Апостал. Асаблівае значаньне для гісторыі літэратуры маюць яго орыгінальныя прадмовы да кніг.

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Пачатак беларускага друку.'''}} Першы пачаў друкаваць кніжкі кірылаўскімі буквамі Швайпольт Феоль, каторы ў 1491 годзе ў сваёй кракаўскай друкарні, на кошты беларускіх вяльможаў Кішкі, Гаштольда і Скуміна-Тышкевіча, адціснуў пяць царкоўных кніжак у царкоўна-славянскай мове. феоль быў абвінавачан у гэрэзі і ўцёк у Вэнгрыю. Мова яго выданьня маець беларускія асаблівасьці, але іх помала, каб кніжкі тыя лічыць за беларускія. Першая друкаваная беларуская кніжка—Псалтыр Скарыны, першая кніжка з яго Бiблii. Псалтыр гэты выйшаў з друку ў Празе 6-га жніўня (аўгуста) 1517-га года. У 1917 годзе, 6 жніўня, беларусы сьвяткавалі 400-лецьце свайго друку.

{{Разьбіўка|Пачатак беларускага друку на Беларусі прыпадае на 1525 год}}.

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Агульны характар скарынінскіх выданьняў.'''}} Друкарская тэхніка ў пачатку 16-га сталецьця стаяла
яшчэ дужа нізка: друкаваньне было сакрэтам колькіх чалавек; друкар сам выразаў на дручкох літэры, сам укладаў словы і адбіваў аркушы на ручным варштаце. I доктару Скарыне, апроч яго чыста навуковай працы па выкладаньню&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4npfc2c7v2cpyhff9n88xukfmhe0emj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>88633</id>
      <parentid>88632</parentid>
      <timestamp>2022-08-23T11:27:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4095" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;году ў Вільню і ў доме глаўнага віленскага бурмістра Бабіча залажыў першую на Беларусі друкарню, гдзе таксама друкаваў кніжкі. Аб далейшым яго жыцьці вестак захавалася мала. Жаніўся, жыў бедна, меў даўгі, быў засуджан на конфіскацыю ўсяе маемасьці, жаліўся на розныя крыўды каралю. Астатні раз успамінаецца ў актах у 1535 годзе, а калі памёр—то невядома. Скарына меў два іменьні: Францыск і Георгiй. Есьць здогад, што быў ён праваслаўны, а каб паступіць у кракаўскі унівэрсітэт, прыняў каталіцтва.

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Кнігі Скарыны.'''}} У 1517, 1518 i 1519 гадох у Празе Скарына прыблізіў да беларускай мовы і {{Разьбіўка|надрукаваў}} 22 {{Разьбіўка|кнігі}} старога закону. Гэта была: „{{Разьбіўка|Бiблiя руська, доктарам Францыскам Скарынаю із слаўнага града Полацка, богу ко чці і людзем паспалітым к добраму наўчэньню}}“. Кожная кніга была выдрукавана паасобку. У 1525 годзе ў Вільні Скарына надрукаваў „{{Разьбіўка|Малую падарожную кніжыцу}}“, у каторай зьмесьціў Псалтыр з пражскай Бібліі і, апрача таго, часасловец, акафісты, шастаднёў і саборнік (сьвятцы). У тым-жа годзе выйшаў у Вільні яго Апостал. Асаблівае значаньне для гісторыі літэратуры маюць яго орыгінальныя прадмовы да кніг.

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Пачатак беларускага друку.'''}} Першы пачаў друкаваць кніжкі кірылаўскімі буквамі Швайпольт Феоль, каторы ў 1491 годзе ў сваёй кракаўскай друкарні, на кошты беларускіх вяльможаў Кішкі, Гаштольда і Скуміна-Тышкевіча, адціснуў пяць царкоўных кніжак у царкоўна-славянскай мове. феоль быў абвінавачан у гэрэзі і ўцёк у Вэнгрыю. Мова яго выданьня маець беларускія асаблівасьці, але іх помала, каб кніжкі тыя лічыць за беларускія. Першая друкаваная беларуская кніжка—Псалтыр Скарыны, першая кніжка з яго Бiблii. Псалтыр гэты выйшаў з друку ў Празе 6-га жніўня (аўгуста) 1517-га года. У 1917 годзе, 6 жніўня, беларусы сьвяткавалі 400-лецьце свайго друку.

{{Водступ|2|em}}{{Разьбіўка|Пачатак беларускага друку на Беларусі прыпадае на 1525 год}}.

{{Водступ|2|em}}{{Larger|'''Агульны характар скарынінскіх выданьняў.'''}} Друкарская тэхніка ў пачатку 16-га сталецьця стаяла
яшчэ дужа нізка: друкаваньне было сакрэтам колькіх чалавек; друкар сам выразаў на дручкох літэры, сам укладаў словы і адбіваў аркушы на ручным варштаце. I доктару Скарыне, апроч яго чыста навуковай працы па выкладаньню&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>me08v5ynimisrne60fw978qyeyyh6mj</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>