Wikipedia brwiki https://br.wikipedia.org/wiki/Degemer MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Media Dibar Kaozeal Implijer Kaozeadenn Implijer Wikipedia Kaozeadenn Wikipedia Restr Kaozeadenn Restr MediaWiki Kaozeadenn MediaWiki Patrom Kaozeadenn Patrom Skoazell Kaozeadenn Skoazell Rummad Kaozeadenn Rummad TimedText TimedText talk Modulenn Kaozeadenn modulenn Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Wikipedia:Pajennoù da nullañ 4 2564 2004545 2004341 2022-07-20T17:08:55Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia:Goulennoù ouzh ar verourien/Taolenn}} Amañ e c'heller kinnig ma vo diverket pajennoù a vo nullet gant ar verourien. Evit kaout '''roll ar verourien, klikit [[Wikipedia:Roll_ar_verourien|amañ]]'''. Evit lakaat nullañ war ar prim pajennoù faziek-sklaer, da skouer evit titloù faziek, implijit an daolenn a-zehou ha klikit war '''[[Wikipedia:Goulenn diverkañ raktal|Diverkañ raktal]]'''. A-hend-all, enskrivit anv ar pennad a-is. Gallout a rit goulenn ouzh ar [[Wikipedia:Merourien|verourien]] seveniñ obererezhioù all ivez. Sellit ouzh an daolenn a-zehou. Gallout a reer kavout an dielloù [[:Rummad:Pajennoù da nullañ/dielloù|eno]] ==Abegoù da nullañ== Meur a abeg a c'hall bezañ da c'houlenn ma vo nullet ur pennad : *pajennadoù ha n'emaint ket e brezhoneg (ma ne vez ket resisaet warno emeur o treiñ anezho) *pajennoù goullo (ma n'eo ket resisaet warno emeur o sevel anezho) *pajennoù didalvoud a-grenn (unan all resisoc'h pe glokoc'h a zo bet savet) *pajennoù doubl (div bajenn dezho titloù disheñvel evit an hevelep tra) *'''pajennoù a zo ur fazi anat en titl anezho''' (fazioù splann, fazi bizskrivañ, fazi e doare-skrivañ un anv divoutin, fazi yezhadur, ger ijinet ha savet fall, fazi a-enep reolennoù Wikipedia ...) Evezhiadenn a-bouez: kalz eus ar pajennoù a vez goulennet diverkañ zo pennadoù hag a c'haller treiñ aes en un [[adkas]] e gwirionez, ha mat pell zo. Soñjit e kement-se a-raok goulenn ma vo diverket ur bajenn. <div class="plainlinks"> {| align="center" border="0" cellpadding="4" cellspacing="4" style="border: 2px solid #3366BB; background:#FFF0FF;" | <span style="font-size:2.5em;"> [{{SERVER}}{{localurl:Wikipedia:Pajennoù da nullañ|action=edit&section=new}} Ouzhpennañ anv ur bajenn da ziverkañ] </span> |} </div> __TOC__ = Goulennoù bet respontet dezho = {{WP:SI/Notenn:Goulennoù bet respontet dezho}} ==[[:Rummad:Merc'hed Norge]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Merc'hed Norvegia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 1 Du 2020 da 16:48 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == Rummadoù a denn da bolitikerezh SUA == 3 rummad goullo da ziverkañ (rummadoù all zo dija) : [[:Rummad:First Lady of The United States]], [[:Rummad:Prezidanted SUA]], [[:Rummad:Poltikourezed SUA]]. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Du 2020 da 09:09 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Stagadeonnn]]== Vi-koukoug, e-lec'h [[Stagadenn (enez)|Stagadenn]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Du 2020 da 16:47 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Aqmescit (kumun)]]== Diezhomm. [[Aqmescit]], hepmuiken, a adkas an dud da [[Simferopol]].--[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 15 Kzu 2020 da 11:53 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Reijmantoù gall]]== Vi-koukoug. Ur [[:Rummad:Rejimantoù gall]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Gen 2021 da 12:56 (UTC) :Evel-just. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:56 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Amir Yousef Safarnezhad]] == Da ziverkañ. Pennad faos savet gant ur vandal.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 21 Gen 2021 da 12:18 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gwer Strollad]] == Da ziverkañ, goullo eo, ur pennad [[Strollad Glas (Brazil)]] zo. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 31 Gen 2021 da 17:59 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Levrioù brezhonek 2017]]== Goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 26 C'hwe 2021 da 12:08 (UTC) :Ha diezhomm. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:59 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Ur Ganaouenn a Skorn ha Tan]]== Un adkas diabeg; [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:55 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù gourlañchenn]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 17:40 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù troc'h-avel]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 17:50 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Kensonenn kilbleg]] == Fazi kemmadur. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 22:49 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù staon-drekstaon]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 00:28 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Ruzenn gilbleg kostez divouezh]] == Pajenn krouet dre fazi. Fall eo urzh ar gerioù. Ur bajenn adkas eo deuet da vezañ. Diezhomm eo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 01:11 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù dre daravat]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 17:30 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù kevig-staon]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 17:32 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn diweuz]] == Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:04 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn drekstaon]] == Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:06 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Kensonennoù dre fri]] == Fazi : "kensonennoù fri" a vez lavaret, hag en unander e tlefe bezañ an titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:10 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn linkus]] == Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:11 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn dre fri]] == Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:13 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn]] == Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:33 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[C'hensonennoù dre daravat]] == Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:35 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalennoù a-dreñv]] == En unander e tlefe bezañ an titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 11 Meu 2021 da 00:18 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Poligonoù]] == Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Lieskornegoù dija. Rummad goullo : n'eus nemet un isrummad goullo ennañ. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:22 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Pevarc'hostezegoù]] == Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Lieskornegoù dija. Rummad goullo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:24 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Breizh (rannvro melestradurel)]]== Fazi kemmadur en titl. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:32 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Tro-eñvel]]== Vi-koukoug, e-lec'h [[Tro-envel]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 8 Ebr 2021 da 10:59 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn zigor-etre]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:25 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:27 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:27 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn a-greiz]] == Titl savet a-dreuz (un araogenn eo "a-greiz" ha neket un anv-gwan). Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:38 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre a-raok plaen]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:47 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre a-raok ront]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:50 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre a-dreñv plaen]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:54 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre a-dreñv ront]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:55 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn zigor]] == N'eus kemmadur ebet en anv reizh. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:20 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre a-raok ront]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:23 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre greiz plaen]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:26 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre a-dreñv plaen]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:29 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre a-dreñv ront]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:30 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Marvioù an Meurzh 2021]]== Fazi yezh. Goullo ouzhpenn. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Ebr 2021 da 17:15 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Amir Yousef Safarnezhad‎]] == An den n'eus ket anezhañ, ijinet eo bet gant ur vandal. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 11 Ebr 2021 da 22:11 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Mary Struart]]== Vi-koukoug, e-lec'h [[Mary Stuart]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Ebr 2021 da 15:36 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Stefan a Vlois (roue Bro-Saoz)]]== * Liamm diezhomm. :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Komunisted]]== *Ur [[:Rummad: Komunourien Bro-C'hall]] zo. :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Patrom:Ouzbekeg doareoù-skrivañ ha distagadur]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ ha distagadur an Ouzbekeg]]== Diezhomm (implijet ur wech hepken). --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 23 Ebr 2021 da 10:51 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Patrom:Veneteg–Brezhoneg]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ ha distagadur an Kirgizeg]]== Dizimplij ha diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 26 Ebr 2021 da 16:19 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Patrom:Doare-skrivañ tofaeg]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ yakouteg]]== Dizimplij ha diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 8 Mae 2021 da 20:24 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Strolladoù komunour Gwadaloup]] ha [[:Rummad:Politikerezh Gwadaloup]]== Goullo (aet eo "Gwadaloup" da "Gwadloup"). --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Mae 2021 da 20:31 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Arondisamantoù Gwadaloup]] ha [[:Rummad:Kumunioù Gwadaloup]]== Goullo ivez. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Mae 2021 da 20:31 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Dug]]== Goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Mae 2021 da 12:09 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Patrom:Doareoù-skrivañ an azeri]]== Diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Mae 2021 da 15:44 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Levrioù brezhonek 2017]]== Rummad goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 23 Mez 2021 da 06:48 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Strolladoù sonerezh Izelvroioù]]== Fazi en titl. Ur [[:Rummad:Strolladoù sonerezh an Izelvroioù]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Gou 2021 da 15:37 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Penn (Buckingamshire)]]== Fazi en titl. Ur pennad [[Penn (Buckinghamshire)]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Gou 2021 da 15:53 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Marc'hegien an Daol Grenn]]== Fazi en titl. Ur pennad [[Marc'heien an Daol Grenn]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 28 Gou 2021 da 15:31 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Sport e Naoned, Breizh]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Sport e Naoned]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 5 Eos 2021 da 06:44 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Patrom:Gevelliñ (Qazan)]]== Diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 6 Eos 2021 da 10:17 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Sport en Rusia]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Sport e Rusia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Eos 2021 da 07:03 (UTC) :{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 9 Ebr 2022 da 18:31 (UTC) ==[[:Rummad:Impalaerezed Roma]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Impalaerezed roman]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 4 Ebr 2022 da 16:29 (UTC) :Mat din-me. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Ebr 2022 da 17:10 (UTC) :{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 9 Ebr 2022 da 18:31 (UTC) == Franck Bodenes == Krouet z'eus bet ur bajenn Franck Bodenes gant un implijer dizanv, d'ar 14 a viz Eost. N'eo ket neptu, lakaet z'eus bet mennozhioù personel enni. Kit da welet gant ho taoulagad, sellit ivez ar gaozadenn, diwar a lenner emañ Bianchi-Bihan o klask plantañ e bennadigoù soñj er cheu... Setu a laka div bajenn evit an hevelep den. Pajenn Frank Bodenes bet gwarezet dek vloaz a ranko chom ha ret vo he digeriñ adarre d'ar c'hemmoù, ret mat vo sellet a dostig kaer er pezh a vo kemmet, hag er pezh a vo ouzhpennet. Hini Franck Bodenes a ranko bezañ nullet. :Bodenes a ra al lezenn er wikipedia-mañ, hiziv evel dek vloaz zo! Ur vezh! Dre chañs ne lakae e fri nemet en ur pennad! ::{{graet}} Lakaet da adkas gant [[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ha gwarezet ganin. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Ebr 2022 da 03:23 (UTC) == [[Hent-houarn Santez-Pazhenn Pornizh]] == Fazi en titl. Ur pennad [[Hent-houarn Santez-Pezhenn Pornizh]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Her 2021 da 12:00 (UTC) :{{graet}} gant ur steward. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 12:14 (UTC) ==[[Driver's license]]== Drocherezh. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 10 Gen 2022 da 19:19 (UTC) :{{graet}} gant ur steward. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 12:14 (UTC) == [[:Rummad:Stiradoù skinwel hag a c'hoarvezh e New York]] == Fazi en titl. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Her 2021 da 04:37 (UTC) :{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:05 (UTC) ==[[:Restr:BNG.jpg]]== --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Du 2021 da 13:55 (UTC) :{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:05 (UTC) == [[:Rummad:Potr Treoure]] == Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 24 Du 2021 da 22:00 (UTC) :kantadoù a adkasoù diezhomm zo! [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:18 (UTC) ::Peurliesañ e vez digudenn leuskel adkasoù davet '''pennadoù'''. N’eo ket ar memes tra en esaouennoù anv all. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:24 (UTC) ==[[Stad dieub Orañjez]]== Fazi : n'haller ket lakaat an anv frouezh [[orañjez]], war un anv-lec'h [[izelvroek]] hag a deu eus anv un tiegezh [[izelvroat]], an [[Tiegezh Oranje-Nassau |Oranje]. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 22 C'hwe 2022 da 17:52 (UTC) : {{nann}} Goullonderet eo bet ar bajenn orin hag adkrouet dindan an anv nevez. '''Kendeuzet''' am eus an div bajenn. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 20:52 (UTC) == [[Alexandre Scheuer]] == Alexandre Scheuer, politikour lec'hiel, anavezet e korn-bro An Oriant hepken. [[Implijer:Dakbzh|Dakbzh]] ([[Kaozeadenn Implijer:Dakbzh|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 11:21 (UTC) : {{ping|Bianchi-Bihan}} Krouet az peus ar pennad, gallout a rafes displegañ perak e soñj dit eo an den-mañ pouezus a-walc’h evit kaout ur bajenn er wiki? Ma n’eo nemet evit an tabut a-zivout ar skol, gallout a rafe an afer-mañ bezañ meneget en ur pennad [[Skol Diwan An Oriant]], da vezañ aozet. Alioù all a vo degemeret ivez, evel-just. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 19:58 (UTC) :Ur wikipedia brezhonek zo amañ . Kement den a ra traoù ebit ar yezh pe evit ar yezh a verit ur pennad. Marteze e kemero perzh en dilennadeg ar gannaded, neuze e vo brasoc'h e vrud. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 09:43 (UTC) ::Ne vez ket doujet da reolennoù diazez zo amañ, [[:en:Wikipedia:Notability_(people)|WP:BIO]] en o zouesk (liammet am eus davet hini ar Wikipedia saoznek peogwir eo displeget mat, n’eo ket peogwir e rankfemp ober pep tra evel eno). N’on ket evit lavarout e rankfemp cheñch hiziv penn da benn, met gwelloc’h e vefe doujañ muioc’h d’ar reolennoù memestra. Klasket am eus titouroù diwar-benn an den-mañ ha skañv-tre eo an disoc’h. Ur c’hannad a vefe mat din, da skouer, met pell emañ diouzh ar gazeg-mañ. Hag ur wech ouzhpenn, gallout a rafe an «tabut» bezañ meneget er pennad [[Skol Diwan An Oriant]] hep koll danvez ebet. {{ping|VIGNERON|Lekemok|Fulup|Gwendal}} ho soñj, mar plij? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 06:46 (UTC) :::Gwir eo n'eo ket gwall vrudet an den... Met forzhig a bennadoù a c'hellje bezañ lamet ma heuliomp rik ar reolennoù kinniget uheloc'h. Goude-se e c'hellomp ober evel ma kinnig [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ha lakaat pep tra war pajenn ar skol, ha krouiñ ur pennad all ma kendalc'h an enebour ar brezhoneg-se d'ober reuz <small>peotramant ma ra traoù mat, piv 'oar ?</small> [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 13 Ebr 2022 da 13:07 (UTC) ::::39,22% en doa tapet en dilennadegoù kannad a-enep da Wendal Rouillard e 2017. [[Implijer:Dakbzh|Dakbzh]] ([[Kaozeadenn Implijer:Dakbzh|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 21:25 (UTC) :Peogwir n'eus reolenn ebet, n'eus ket tu da gouzout aes ma ret eo diverkañ pe get ar pennad... Neuze gant ar gumuniezh emañ an diviz. Ma ali (non pas evel merour neuze) vefe da ziverkañ peogwir n'eus ket a-walc'h a daveoù (titouroù evel "ganet d'ar 6 Mae 1991 e Montmorency (Val-d'Oise)" gwarezet gant ar GDPR) evit sevel ur pennad da wir. A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 16:40 (UTC) :Petra sinifi "gwarezet gant ar GDPR"? abaoe pegoulz eo gwarezet? perak? [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:13 (UTC) ::{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:14 (UTC) ::<nowiki>{{fr}}</nowiki> [https://www.economie.gouv.fr/entreprises/reglement-general-sur-protection-des-donnees-rgpd [[Dibar:Degasadennoù/2A01:CB08:890E:C600:392A:F31B:3D40:D88D|2A01:CB08:890E:C600:392A:F31B:3D40:D88D]] 13 Ebr 2022 da 17:41 (UTC) == [[:Rummad:Tiegezh Mazzarini]]== Goullo. Un [[:Rummad:Tiegezh Mazzarino]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eos 2021 da 09:24 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 25 Ebr 2022 da 13:22 (UTC) ==[[:Rummad:Chubut]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Proviñs Chubut]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Her 2021 da 19:32 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 25 Ebr 2022 da 13:22 (UTC) == [[Proviñs Guenca]] == N'eus ket eus un hevelep proviñs e bro ebet. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] 26 Du 2021 da 21:12 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:04 (UTC) == [[:Rummad:Kanaouennoù polonia]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Kanaouennoù Polonia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Her 2021 da 15:56 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:07 (UTC) ==[[Breizh-Vras]]== Sellout ouzh [[Kaozeal:Breizh-Vras|ar gaozeadenn]]. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 15 Ebr 2022 da 13:14 (UTC) {{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 30 Ebr 2022 da 14:09 (UTC) == [[:Rummad:Tebai|Rummad Tebai]] == Rummad goullo ha diezhomm--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 3 Mae 2022 da 17:35 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 3 Mae 2022 da 19:54 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 09:44 (UTC) == [[:The Hobbit : The desolation of Smaug (albom)]] == Pajenn adkas da nullañ. adanvet em eus ar bajenn evit kaout ur pennad gant un tamm muioc'h a zanvez ennañ --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 11:26 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 4 Mae 2022 da 20:00 (UTC) ::Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 20:06 (UTC) == Rummad:Sonaozourien an XVIIvet kantved == Ur [[:Rummad:Sonaozourien an XVIIvet kantved]] zo da ziverkañ diouzhtu da'm soñj. Ur fazi zo en titl. Ur rummad [[:Rummad:Sonaozourien ar XVIIvet kantved]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 10 Mae 2022 da 10:58 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) == [[:Rummad:Breizhad e Pariz (XXe kantved)]] == Goullo. Ur fazi zo en titl. Savet em eus ur [[:Rummad:Breizhiz e Pariz en XXvet kantved]] --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 10 Mae 2022 da 11:20 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) == [[:Rummad:Inkizition]] == Fazi en titl. Goullo. Implijet ganin hepken --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 09:24 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) ==[[:Rummad:Norgeeg]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Norvegeg]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 11:54 (UTC) :Ali on gant Llydawr--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 13:02 (UTC) ::{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) ==[[:Albrecht Aostria]]== adkas dizimplij da ziverkañ. Liamm ebet trema ar bajenn-mañ. Ur bern "Albrechted" eus Aostria zo e gwirionez. Emsavoc'h e vefe diverkañ ar bajenn-se evit gallout adenvel ar bajenn disheñvelout [[:Albrecht von Österreich]] e [[:Albrecht Aostria]], rak gerioù alamanek eo von Österreich. A-hend-all holl anvioù ar bajenn [[:Albrecht von Österreich]] zo skrivet Albrecht Aostria abaoe pell--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:09 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) == [[:Auguste Ferdinande von Österreich]] == Adkas dizimplij etrezek [[:Auguste Ferdinande Aostria]]. Lezet e oa bet an titl en alamaneg--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 12:08 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) ==[[:Rummad:Skrivagnerezed saoz]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Skrivagnerezed Bro-Saoz]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Mae 2022 da 16:18 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 19:57 (UTC) == [[:Österreich]] == Pennad da ziverkañ. Osterreich zo un anv alamanek hag ur pennad Aostria zo dija. An anvioù tud meneget e-barzh zo adkaset holl trema anvioù pennadoù a implij Aostria e-lec'h Osterreich--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 15:01 (UTC) :Ne gav ket din e vefe da ziverkañ : ar gazetenn ''Österreich'' pe an dud a zo ''Österreich'' o anv familh (evel Georg Österreich pe re all) a c'haller menegiñ war ur bajenn disheñvelout [[Österreich]], evel ma kaver er Wikipedia gallek pe en hini kroatek. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 15:42 (UTC) ::Ya, evit an traoù-se e talvez ar boan miret ar bajenn. Met "von Osterreich" n'eo ket un anv familh. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 16:10 (UTC) :::Kempennet em eus ar bajenn. Mat eo. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 22:40 (UTC) :::: Merket evel graet. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 07:13 (UTC) == [[:Rummad:Rouaned ar Rouantelezh Unanet]] == Da ziverkañ. Fazi en titl. Goullo eo, savet ganin. ur [[:Rummad:Rouaned ar Rouantelezh-Unanet]] zo --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 15:56 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 17:44 (UTC) ::Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 19:58 (UTC) == [[:Rummad:Doued al labour-douar]] == Fazi en titl. Netra ken er rummad. Ur [[:Rummad:Doueed al labour-douar]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 7 Mez 2022 da 14:46 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 7 Mez 2022 da 18:50 (UTC) <!--------------------------------------------------------------------------------------------------> = Goulennoù distaolet = {{WP:RA/Notenn:Goulennoù distaolet}} == Patromoù dizimpij == * [[Dibar:PatromoùDizimplij|713 patrom dizimplij]] da ziverkañ. — [[Implijer:Lagad Zoltec|Lagad Zoltec]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lagad Zoltec|kaozeal]]) 7 Kzu 2018 da 10:52 (UTC) : Arabat diverkañ ur patrom evit an abeg-mañ, ur patrom dizimplij n’eo ket ur patrom faziek. Dizimplij eo [[:Patrom:zu]] bremañ, met mat eo gallout menegiñ ur pennad skrivet e [[zouloueg]] memestra. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:02 (UTC) ==Da ziverkañ : [[Patrom:Daveenn ebet]]== Patrom ijinet gant un den ''dianav '' hag implijet gantañevel gourdrouz: n'haller ket diverkañ ur pennad hep abeg na kendiviz, nag ober patromoù tagus ar seurt-se kennebeut. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 1 Mae 2021 da 21:28 (UTC) *Gaou eo kement-se : d'an 20 a viz Even 2016 e oa bet krouet ar patrom-se, gant gwir abeg : ret eo e vefed gouest [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiability da wiriañ pep pennad]. Kerkent e oa [https://br.wikipedia.org/wiki/Kaozeadenn_Patrom:Daveenn_ebet savet ar gaouier enep ar patrom-se]. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 08:55 (UTC) **Gwiriañ ur pennad a vez graet gant an izili. N'out ket ezel. **A bep seurt patromoù zo : pep hini en deus gwir da soñjal pezh a gar eus patrom pe batrom, ha n'eo ket te a ra ar reolennoù amañ. **A-enep patromoù dozvet ha kemmet gant ar re n'int ket izili on a dra sur. {| style="border:1px solid #f00; margin-top:20px;" |- |align="center"|[[Restr:Achtung.svg|48px]]<br>'''Gaou<br>c'hoazh''' | *Daveennoù zo ret evit ma c'hellfe kement den a lenn ur pennad gwiriañ an ditouroù a zo ennañ – setu perak e vez roet daveennoù e Wikipedia.<br> *N'eus reolenn ebet a-zivout ar patromoù, met reolennoù zo a-zivout [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiability gwiriañ pep pennad].<br> *Enep ''ar patrom-se'' e savez, peogwir e troez pennadoù hep reiñ an daveoù a zo er pennad orin ; enep ''an dud'' e savez e gwirionez, pa'z eo bet kemmet ar patrom-se gant [https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Patrom:Daveenn_ebet&action=history daou zen enrollet] dija. *Diaes-se eo dit bezañ onest, anzav ec'h out faziet, ha doujañ da reolennoù kempoell a zo bet termenet gant kumuniezh Wikipedia. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 13:40 (UTC) |} : N'out ket ezel, neuze ne ran foeltr-forzh ebet gant da ali. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 2 Mae 2021 da 14:21 (UTC) ::...Evel ne rez foeltr-forzh ebet gant alioù an dud enrollet, na gant reolennoù Wikipedia. Da borzh c'hoari eo ar raktres-mañ, ma kredez kaout ar gwir da ober forzh petra ha da wallgas tud kalz ampartoc'h egedout betek o rukuniñ, evel ac'h eus diskouezet a-hed an amzer abaoe krouidigezh brwiki. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 14:41 (UTC) {{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) : {{nann}} Implijet e vez ar patrom-mañ e meur a wiki (> 125 anezho!). N’eus abeg ebet da ziverkañ anezhañ amañ. Penaos ober gantañ zo un afer all. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 16:44 (UTC) ==[[Wengamp]]== *N'hall ket bout anv ur pennad. [[Gwengamp]] zo. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 26 Du 2021 da 21:18 (UTC) :[[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]]: evel just met perak lemel an adkas? A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 16 C'hwe 2022 da 07:45 (UTC) :: {{nann}} Ur c’henasant ez eus etre ar verourien evit derc’hel an adkasoù davet '''pennadoù''' pa c’hellont bezañ talvoudus, da skouer evit lakaat aesoc’h ober ul liamm. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:04 (UTC) ==[[Giovanni di Verrazzano]]== Fazi en titl. Ur pennad [[Giovanni da Verrazzano]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 10 Gen 2022 da 18:03 (UTC) : {{nann}} Ur c’henasant ez eus etre ar verourien evit derc’hel an adkasoù pa ne reont ket poan. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:07 (UTC) == Matematik ha jedoniezh == Daou bennad zo, daou rummad zo... hag e-barzh am eus kavet ur pennad doubl all : [[aritmetik]] ha [[niveroniezh]]. Ul labour kempenn zo d'ober. Peseurt hini dibab avat ? [[matematik]] hervez Termofis pe [[jedoniezh]] hervez geriadur Ménard ? --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 1 Ebr 2020 da 08:51 (UTC) ::Da 'm soñj e c'hallfed ober gant an anvioù savet diwar gwriziennoù brezhonek en titloù, ha menegiñ an doareoù all da lavaret e korf ar pennadoù. Testeniekaet mat eo ar gerioù "jedoniezh", "douaroniezh", "mentoniezh", "niveroniezh" ha kement zo. Evel-just ned eo nemet un ali a roan aze. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 24 C'hwe 2021 da 22:55 (UTC) :::Boulc'het e oa gant ar pennad 'Jedoniezh' pa oa eus ur pennad 'Matematikoù' dija. Lakaet em eus ar pezh a oa e-barzh ar pennad 'Jedoniezh' e-barzh ar pennad 'Matematik' neuze. Ur bajenn adkas eo deuet 'Jedoniezh' da vezañ, hag arabat diverkañ ar bajenn adkas-se. Un tamm urzh am eus graet er mod-se, ha neket un dibab etre an daou ditl. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:07 (UTC) ::::Klozet an afer bremañ neuze. [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 08:27 (UTC) === [[:Rummad:Matematik]] === Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Jedoniezh dija. Rummad goullo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:40 (UTC) :Ur pennad [[matematik]] zo, hag ur pennad [[Jedoniezh]] ivez, ma lenner ''Mont da welet ar pennad '''matematik'''''. Ma reer gant ar ger matematik (hag ar ger-se eo an hini a vez implijet er skolioù, din da c'houzout) e vefe reizh kaout ur rummad:Matematik ivez. Hag ar rummad:Matematikourien a c'hallo bezañ adlakaet er rummad:Matematik ivez. ;-) --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:52 (UTC) ::Ne vo ket savet rummad nevez bewezh ma vo diskoachet ur ger heñvelster ouzhpenn. Bodañ ar pennadoù hervez o danvez eo pal ar rummadoù, ha netra ken. A-hend-all ne gaver ket ar pezh a glasker. M'ho peus aon e vefe kollet ar skolidi, menegit an heñvelsterioù e-barzh ar rummad kentoc'h. Ar pennadoù ''matematik'' ha ''jedoniezh'' a vefe da gendeuziñ, ha ne vern ket kalz peseurt anv a vo dibabet : n'eo ket hervez an termen dibabet e vez rummataet ar pennadoù, met hervez o danvez. N'eus ket ezhomm da gaout meur a rummad na meur a bennad evit ober plijadur d'ar skol-mañ-skol (Diwan, an Ofis, Preder, TES pe me oar-me). Unvaniñ titloù ar pennadoù hag ar rummadoù a c'haller ober avat. Grit ma fell deoc'h. Ha m'ho peus c'hoant da gaout ur skouer, sellit ouzh ar bajenn Pevarzueg en alamaneg : lavaret e vez Viereck pe Tetragon, daou anv disheñvel, met ur pennad hag ur rummad hepken a zo. Ma ne blij ket d'un implijer titl ur bajenn pe ur rummad ez eus moaien da gaozeal pe da votiñ atav. Krouiñ pennadoù pe rummadoù gant titloù henvelster n'eo ket un diskoulm dereat. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 23:16 (UTC) :::A-dra-sur n'eus ket ezhomm eus daou bennad na daou rummad. Soñjal a ran eveldout : "Krouiñ pennadoù pe rummadoù gant titloù heñvelster n'eo ket un diskoulm dereat". Met ne gomprenan ket perak e c'houlennez diverkañ ar [[:Rummad:Matematik]], ha mirout ar [[:Rummad:Jedoniezh]], pa'z ez a-hend-all da grouiñ un adkas eus [[Jedoniezh]] d'ar pennad [[Matematik]]. "Ma ne blij ket d'un implijer titl ur bajenn pe ur rummad ez eus moaien da gaozeal" emezout ? Perak neuze goullonderiñ ar rummad:Matematik, ha goulenn e vije diverket an anv-se ? N'eo ket peogwir e oa bet krouet an anv Rummad:Jedoniezh abretoc'h eget an anv Rummad:Matematik ez eo un anv gwelloc'h. Gwelloc'h e kavan-me "Rummad:Matematik". --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:32 (UTC) ::::Pa vez ur rummad e vez lakaet traoù e-barzh. Ober un adkas ne harzo ket an dud da implijout ar rummad. Evit ar pennadoù ez eo gwelloc'h bezañ gouest da dizhout anezhe gant ne vern pe anv. Hag ar rummad n'eo ket diaes da gavout ur wezh kavet ar pennad. Evit kendelc'her gant ar skouer am boa roet : ur bajenn adkas 'Tetragon' a zo en alamaneg, ha n'eus rummad 'Tetragon' ebet er yezh-se koulskoude. Ne'm eus ket lavaret e oa gwelloc'h an eil anv pe egile, hag hoc'h ali n'eo nemet un ali. Diverkañ ur rummad pe krouiñ un adkas evit ur pennad ne dalvez ket e vo difennet cheñch titl ar bajenn war-lerc'h. Un tamm kempenn a zo da ober. Sed aze ar pep mallusañ, a gav din. Ha n'eo ket war ar bajenn-mañ e lavarin ar pezh a soñjan diwar-benn an titloù. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 21:19 (UTC) {{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) :'Meus aon ne vo diskoulm ebet aze keit ha ma ne vo ket lakaet da reolenn ez eo ret diverkañ ar rummadoù krouet war-lerc'h ur rummad heñvelster a zo anezhañ dija. N'eus nemet ar reolenn-se a c'hallo mirout an implijerion da sevel rummadoù diezhomm. Evit cheñch anv ur rummad e vefe poellekoc'h en em lakaat a-du pe votiñ. A-hend-all e teu ar renkadur da vezañ digempenn, evel a weler aze. Klasket em eus lakaat urzh, ha dispartiet eo bet ar pennadoù etre an daou rummad en-dro. Ne c'hello ket mont war-raok er mod-se. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 11 Her 2021 da 17:38 (UTC) ::Gwelet a ran ez eus bet savet un adkas war-zu ar Rummad:Matematik diwar ar Rummad:Jedoniezh. Lakaat a ran eo bet klozet ar goulenn-se neuze (nemet ma kavje unan abeg en diviz-se). [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 10:32 (UTC) == [[Kimberley (Northern Cape)]] == Titl e saozneg, pennad goullo, ur pennad [[Kimberley (Suafrika)]] zo.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:11 (UTC) :Faos, ar pennad zo, hag a vo kendalc'het. Brezel embann kroget gant Arko. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:16 (UTC) ::Ne vern, ar pennad-se zo da ziverkañ. N'eus brezel ebet :-). --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:26 (UTC) :::Un adkas zo. N'eus ket ezhomm diverkañ pennad ebet. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Ebr 2022 da 10:37 (UTC) ::::{{Graet}} neuze. --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 10:34 (UTC) == [[Dictionnaire breton-français du dialecte de Vannes de Pierre de Chalons]]== Fazi en anv : ur pennad [[Dictionnaire breton-français du dialecte de Vannes de Pierre de Châlons]] zo bet savet gant an anv skrivet reizh. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 9 Her 2021 da 08:57 (UTC) :{{Graet}} Savet un adkas gant unan bennak kentoc'h. --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 10:36 (UTC) ==[[:Rummad:Proviñs Bolzano]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Südtirol]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 C'hwe 2022 da 15:06 (UTC) * [[Implijer:Llydawr|Llydawr]] : adkaset. Ne vefe ket gwelloc'h [[:Rummad:Sutirol]] evel [[Sutirol]] ? A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 16 C'hwe 2022 da 07:41 (UTC) ::Meur a anv zo posupl : Rummad:Proviñs Bolzano, evel er Wikipediaoù gallek ha kembraek; Rummad:Südtirol, evel er Wikipedia alamanek,;Rummad:Sutirol, evel er Wikipediaoù spagnolek pe saoznek. Ne'm eus ket ur soñj krenn war an anv gwellañ. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Ebr 2022 da 10:45 (UTC) :::{{Graet}} Lakaat a ran eo bet respontet d'ar goulenn-se abalamour d'an adkas. Afer an anv a vije da respont e pajenn-gaozeal ar rummad kentoc'h. [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 10:37 (UTC) <!--------------------------------------------------------------------------------------------------> <!--------------------------------------------------------------------------------------------------> = Goulennoù war studi = {{WP:RA/Notenn:Goulennoù war studi}} == Rummad:Arme == Goullo. Ur Rummad:Luioù zo.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 27 C'hwe 2020 da 20:59 (UTC) :Plas zo evit an daou : [[:en:Category:Military]] ha [[:en:Category:Armies]]. Ret e vo choaz anv avat, etre [[:Rummad:Luioù]] ha [[:Rummad:Armeoù]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 28 C'hwe 2020 da 07:45 (UTC) ::Petra eo an diforc'h etre an daou rummad e saozneg ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Meu 2020 da 09:23 (UTC) ::: ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 16:24 (UTC) ::::Sellit ouzh ar rummadoù saoznek evit kompren an diforc'h etrezo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 30 Meu 2020 da 10:44 (UTC) :::::{{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 25 Ebr 2020 da 06:34 (UTC) ::::::Ne seblant ket gwall splann an diferañs e saozneg din. Din-me e rankor choaz etre Arme ha Lu e brezhoneg dre m'eo heñvelster. Tuet e vijen da vont war-zu "Arme", met ne gavan ket unan kalz gwelloc'h eget egile. Petra a soñjit ? [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 08:26 (UTC) Ali on ivez da skrivañ armeoù--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 22:42 (UTC) == Rummad:Mezegiezh ha Rummad:Medisinerezh == Ha neuze Rummad:Mezeien ha Rummad:Medisinered, hag all.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 16:24 (UTC) :An daou a zo ? Dav 'vo choaz neuhe, ha sevel un adkas matrehe ? [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lekemok|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 20:43 (UTC) ::Ya, peseurt hini choaz d'az meno ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 20:58 (UTC) :::Tued 'vezan da implijed "medisin" kentoc'h eged "mezeg" (ha neuze "medisinerezh"). An Ofis a laka an daou war-wel ([http://www.brezhoneg.bzh/87-termofis.htm Médecine - Termofis]). Ar sañtimant 'm eus bed memestra e reer kentoc'h gant "mezegiezh" e metoù an emsav (met gant "medisin" ewid kaozeal diwar-benn an den :) ), an dra-he zo kaoz 'm boa rummataed ar pennadoù-nevez 'm boa graed dindan "mezegiezh". [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lekemok|kaozeal]]) 30 Meu 2020 da 11:44 (UTC) ::::En degouezh-se e tiverker ar rummad diezhomm da gustum, goude bezañ cheñchet ar rummad er pennadoù. Votiñ a rafen evit mezeien ha mezegiezh. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 30 Ebr 2022 da 16:03 (UTC) = Goulennoù d'ober war o zro = {{WP:RA/Notenn:Goulennoù d'ober war o zro}} ==[[:rummad:Moger an Atlantel]]== Da ziverkañ. Goullo, fazi en titl, ur rummad [[:rummad:Moger ar Meurvor Atlantel]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mez 2022 da 23:17 (UTC) ==[[:Rummad:Patromoù Kerne-Veur]]== Fazi en titl. Ur rummad [[:Rummad:Patromoù Kernev-Veur]] zo ==[[:Rummad:Franco]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Francisco Franco]] zo, gant un anv resisoc'h. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 27 Mez 2022 da 10:45 (UTC) ==Rummadoù maenadoù == Dleet e vefe diverkañ tri rummad a oa fall o zitl (troet ger-ha-ger diwar ar saozneg) hag em eus reizhet : [[:Rummad:Karbonat maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù karbonat]] ; [[:Rummad:Kouevr maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù kouevr]] ; [[:Rummad:Hydroxid maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù hydroxid]]. ==[[:Rummad:Goya]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Francisco de Goya]] zo, gant un anv hiroc'h, resisoc'h. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Gou 2022 da 10:57 (UTC) ==[[Geriadur Istor ha Douaroniezh]]== Ur bajenn geriaoueg e oa gant anvioù lec'hioù ha tud. Lakaeet eo bet an danvez er pennad a zeree pa oa peadra. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Gou 2022 da 16:18 (UTC) ==[[Patrom:Infobox/Piktogram/dourredenn]]== Da ziverkañ. Fazi en titl. Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Gou 2022 da 12:45 (UTC) ==[[:Rummad:Impalaeriezhioù trevadenel]]== Fazi en titl.--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 17:08 (UTC) <!--arabat skrivañ izeloc'h-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is--> [[Rummad:Wikipedia]] [[Rummad:Pajennoù da nullañ]] jkph04h69bozzi8a6ia092sde6r1scq 2004560 2004545 2022-07-20T19:03:48Z Huñvreüs 54570 kempenn wikitext text/x-wiki {{Wikipedia:Goulennoù ouzh ar verourien/Taolenn}} Amañ e c'heller kinnig ma vo diverket pajennoù a vo nullet gant ar verourien. Evit kaout '''roll ar verourien, klikit [[Wikipedia:Roll_ar_verourien|amañ]]'''. Evit lakaat nullañ war ar prim pajennoù faziek-sklaer, da skouer evit titloù faziek, implijit an daolenn a-zehou ha klikit war '''[[Wikipedia:Goulenn diverkañ raktal|Diverkañ raktal]]'''. A-hend-all, enskrivit anv ar pennad a-is. Gallout a rit goulenn ouzh ar [[Wikipedia:Merourien|verourien]] seveniñ obererezhioù all ivez. Sellit ouzh an daolenn a-zehou. Gallout a reer kavout an dielloù [[:Rummad:Pajennoù da nullañ/dielloù|eno]] ==Abegoù da nullañ== Meur a abeg a c'hall bezañ da c'houlenn ma vo nullet ur pennad : *pajennadoù ha n'emaint ket e brezhoneg (ma ne vez ket resisaet warno emeur o treiñ anezho) *pajennoù goullo (ma n'eo ket resisaet warno emeur o sevel anezho) *pajennoù didalvoud a-grenn (unan all resisoc'h pe glokoc'h a zo bet savet) *pajennoù doubl (div bajenn dezho titloù disheñvel evit an hevelep tra) *'''pajennoù a zo ur fazi anat en titl anezho''' (fazioù splann, fazi bizskrivañ, fazi e doare-skrivañ un anv divoutin, fazi yezhadur, ger ijinet ha savet fall, fazi a-enep reolennoù Wikipedia ...) Evezhiadenn a-bouez: kalz eus ar pajennoù a vez goulennet diverkañ zo pennadoù hag a c'haller treiñ aes en un [[adkas]] e gwirionez, ha mat pell zo. Soñjit e kement-se a-raok goulenn ma vo diverket ur bajenn. <div class="plainlinks"> {| align="center" border="0" cellpadding="4" cellspacing="4" style="border: 2px solid #3366BB; background:#FFF0FF;" | <span style="font-size:2.5em;"> [{{SERVER}}{{localurl:Wikipedia:Pajennoù da nullañ|action=edit&section=new}} Ouzhpennañ anv ur bajenn da ziverkañ] </span> |} </div> __TOC__ = Goulennoù bet respontet dezho = {{WP:SI/Notenn:Goulennoù bet respontet dezho}} ==[[:Rummad:Merc'hed Norge]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Merc'hed Norvegia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 1 Du 2020 da 16:48 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == Rummadoù a denn da bolitikerezh SUA == 3 rummad goullo da ziverkañ (rummadoù all zo dija) : [[:Rummad:First Lady of The United States]], [[:Rummad:Prezidanted SUA]], [[:Rummad:Poltikourezed SUA]]. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Du 2020 da 09:09 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Stagadeonnn]]== Vi-koukoug, e-lec'h [[Stagadenn (enez)|Stagadenn]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Du 2020 da 16:47 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Aqmescit (kumun)]]== Diezhomm. [[Aqmescit]], hepmuiken, a adkas an dud da [[Simferopol]].--[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 15 Kzu 2020 da 11:53 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Reijmantoù gall]]== Vi-koukoug. Ur [[:Rummad:Rejimantoù gall]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Gen 2021 da 12:56 (UTC) :Evel-just. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:56 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Amir Yousef Safarnezhad]] == Da ziverkañ. Pennad faos savet gant ur vandal.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 21 Gen 2021 da 12:18 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gwer Strollad]] == Da ziverkañ, goullo eo, ur pennad [[Strollad Glas (Brazil)]] zo. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 31 Gen 2021 da 17:59 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Levrioù brezhonek 2017]]== Goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 26 C'hwe 2021 da 12:08 (UTC) :Ha diezhomm. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:59 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Ur Ganaouenn a Skorn ha Tan]]== Un adkas diabeg; [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Meu 2021 da 19:55 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù gourlañchenn]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 17:40 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù troc'h-avel]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 17:50 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Kensonenn kilbleg]] == Fazi kemmadur. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 7 Meu 2021 da 22:49 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù staon-drekstaon]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 00:28 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Ruzenn gilbleg kostez divouezh]] == Pajenn krouet dre fazi. Fall eo urzh ar gerioù. Ur bajenn adkas eo deuet da vezañ. Diezhomm eo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 01:11 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù dre daravat]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 17:30 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Kensonennoù kevig-staon]] == Rummad goullo ha diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 8 Meu 2021 da 17:32 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn diweuz]] == Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:04 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn drekstaon]] == Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:06 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Kensonennoù dre fri]] == Fazi : "kensonennoù fri" a vez lavaret, hag en unander e tlefe bezañ an titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:10 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn linkus]] == Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:11 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn dre fri]] == Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:13 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Gensonenn]] == Fazi en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:33 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[C'hensonennoù dre daravat]] == Fazioù en titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 10 Meu 2021 da 22:35 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalennoù a-dreñv]] == En unander e tlefe bezañ an titl. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 11 Meu 2021 da 00:18 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Poligonoù]] == Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Lieskornegoù dija. Rummad goullo : n'eus nemet un isrummad goullo ennañ. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:22 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Rummad:Pevarc'hostezegoù]] == Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Lieskornegoù dija. Rummad goullo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:24 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Breizh (rannvro melestradurel)]]== Fazi kemmadur en titl. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:32 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Tro-eñvel]]== Vi-koukoug, e-lec'h [[Tro-envel]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 8 Ebr 2021 da 10:59 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn zigor-etre]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:25 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:27 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 21:27 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn a-greiz]] == Titl savet a-dreuz (un araogenn eo "a-greiz" ha neket un anv-gwan). Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:38 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre a-raok plaen]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:47 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre a-raok ront]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:50 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre a-dreñv plaen]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:54 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn serr-etre a-dreñv ront]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 16 Meu 2021 da 23:55 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn zigor]] == N'eus kemmadur ebet en anv reizh. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:20 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre a-raok ront]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:23 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre greiz plaen]] == Anv savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:26 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre a-dreñv plaen]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:29 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Vogalenn digor-etre a-dreñv ront]] == Titl savet a-dreuz. Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 17 Meu 2021 da 22:30 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Marvioù an Meurzh 2021]]== Fazi yezh. Goullo ouzhpenn. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Ebr 2021 da 17:15 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Amir Yousef Safarnezhad‎]] == An den n'eus ket anezhañ, ijinet eo bet gant ur vandal. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 11 Ebr 2021 da 22:11 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Mary Struart]]== Vi-koukoug, e-lec'h [[Mary Stuart]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Ebr 2021 da 15:36 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[Stefan a Vlois (roue Bro-Saoz)]]== * Liamm diezhomm. :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Komunisted]]== *Ur [[:Rummad: Komunourien Bro-C'hall]] zo. :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Patrom:Ouzbekeg doareoù-skrivañ ha distagadur]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ ha distagadur an Ouzbekeg]]== Diezhomm (implijet ur wech hepken). --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 23 Ebr 2021 da 10:51 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) == [[:Patrom:Veneteg–Brezhoneg]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ ha distagadur an Kirgizeg]]== Dizimplij ha diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 26 Ebr 2021 da 16:19 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Patrom:Doare-skrivañ tofaeg]] ha [[:Patrom:Doare-skrivañ yakouteg]]== Dizimplij ha diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 8 Mae 2021 da 20:24 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Strolladoù komunour Gwadaloup]] ha [[:Rummad:Politikerezh Gwadaloup]]== Goullo (aet eo "Gwadaloup" da "Gwadloup"). --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Mae 2021 da 20:31 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Arondisamantoù Gwadaloup]] ha [[:Rummad:Kumunioù Gwadaloup]]== Goullo ivez. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Mae 2021 da 20:31 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Dug]]== Goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Mae 2021 da 12:09 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Patrom:Doareoù-skrivañ an azeri]]== Diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Mae 2021 da 15:44 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Levrioù brezhonek 2017]]== Rummad goullo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 23 Mez 2021 da 06:48 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Strolladoù sonerezh Izelvroioù]]== Fazi en titl. Ur [[:Rummad:Strolladoù sonerezh an Izelvroioù]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Gou 2021 da 15:37 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Penn (Buckingamshire)]]== Fazi en titl. Ur pennad [[Penn (Buckinghamshire)]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Gou 2021 da 15:53 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[Marc'hegien an Daol Grenn]]== Fazi en titl. Ur pennad [[Marc'heien an Daol Grenn]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 28 Gou 2021 da 15:31 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Sport e Naoned, Breizh]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Sport e Naoned]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 5 Eos 2021 da 06:44 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Patrom:Gevelliñ (Qazan)]]== Diezhomm. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 6 Eos 2021 da 10:17 (UTC) :{{Graet}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) ==[[:Rummad:Sport en Rusia]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Sport e Rusia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 25 Eos 2021 da 07:03 (UTC) :{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 9 Ebr 2022 da 18:31 (UTC) ==[[:Rummad:Impalaerezed Roma]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Impalaerezed roman]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 4 Ebr 2022 da 16:29 (UTC) :Mat din-me. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 Ebr 2022 da 17:10 (UTC) :{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 9 Ebr 2022 da 18:31 (UTC) == Franck Bodenes == Krouet z'eus bet ur bajenn Franck Bodenes gant un implijer dizanv, d'ar 14 a viz Eost. N'eo ket neptu, lakaet z'eus bet mennozhioù personel enni. Kit da welet gant ho taoulagad, sellit ivez ar gaozadenn, diwar a lenner emañ Bianchi-Bihan o klask plantañ e bennadigoù soñj er cheu... Setu a laka div bajenn evit an hevelep den. Pajenn Frank Bodenes bet gwarezet dek vloaz a ranko chom ha ret vo he digeriñ adarre d'ar c'hemmoù, ret mat vo sellet a dostig kaer er pezh a vo kemmet, hag er pezh a vo ouzhpennet. Hini Franck Bodenes a ranko bezañ nullet. :Bodenes a ra al lezenn er wikipedia-mañ, hiziv evel dek vloaz zo! Ur vezh! Dre chañs ne lakae e fri nemet en ur pennad! ::{{graet}} Lakaet da adkas gant [[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ha gwarezet ganin. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 10 Ebr 2022 da 03:23 (UTC) == [[Hent-houarn Santez-Pazhenn Pornizh]] == Fazi en titl. Ur pennad [[Hent-houarn Santez-Pezhenn Pornizh]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 22 Her 2021 da 12:00 (UTC) :{{graet}} gant ur steward. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 12:14 (UTC) ==[[Driver's license]]== Drocherezh. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 10 Gen 2022 da 19:19 (UTC) :{{graet}} gant ur steward. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 12:14 (UTC) == [[:Rummad:Stiradoù skinwel hag a c'hoarvezh e New York]] == Fazi en titl. --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Her 2021 da 04:37 (UTC) :{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:05 (UTC) ==[[:Restr:BNG.jpg]]== --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Du 2021 da 13:55 (UTC) :{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:05 (UTC) == [[:Rummad:Potr Treoure]] == Pajenn adkas diezhomm. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 24 Du 2021 da 22:00 (UTC) :kantadoù a adkasoù diezhomm zo! [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:18 (UTC) ::Peurliesañ e vez digudenn leuskel adkasoù davet '''pennadoù'''. N’eo ket ar memes tra en esaouennoù anv all. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:24 (UTC) ==[[Stad dieub Orañjez]]== Fazi : n'haller ket lakaat an anv frouezh [[orañjez]], war un anv-lec'h [[izelvroek]] hag a deu eus anv un tiegezh [[izelvroat]], an [[Tiegezh Oranje-Nassau |Oranje]. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 22 C'hwe 2022 da 17:52 (UTC) : {{nann}} Goullonderet eo bet ar bajenn orin hag adkrouet dindan an anv nevez. '''Kendeuzet''' am eus an div bajenn. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 20:52 (UTC) == [[Alexandre Scheuer]] == Alexandre Scheuer, politikour lec'hiel, anavezet e korn-bro An Oriant hepken. [[Implijer:Dakbzh|Dakbzh]] ([[Kaozeadenn Implijer:Dakbzh|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 11:21 (UTC) : {{ping|Bianchi-Bihan}} Krouet az peus ar pennad, gallout a rafes displegañ perak e soñj dit eo an den-mañ pouezus a-walc’h evit kaout ur bajenn er wiki? Ma n’eo nemet evit an tabut a-zivout ar skol, gallout a rafe an afer-mañ bezañ meneget en ur pennad [[Skol Diwan An Oriant]], da vezañ aozet. Alioù all a vo degemeret ivez, evel-just. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 11 Ebr 2022 da 19:58 (UTC) :Ur wikipedia brezhonek zo amañ . Kement den a ra traoù ebit ar yezh pe evit ar yezh a verit ur pennad. Marteze e kemero perzh en dilennadeg ar gannaded, neuze e vo brasoc'h e vrud. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 09:43 (UTC) ::Ne vez ket doujet da reolennoù diazez zo amañ, [[:en:Wikipedia:Notability_(people)|WP:BIO]] en o zouesk (liammet am eus davet hini ar Wikipedia saoznek peogwir eo displeget mat, n’eo ket peogwir e rankfemp ober pep tra evel eno). N’on ket evit lavarout e rankfemp cheñch hiziv penn da benn, met gwelloc’h e vefe doujañ muioc’h d’ar reolennoù memestra. Klasket am eus titouroù diwar-benn an den-mañ ha skañv-tre eo an disoc’h. Ur c’hannad a vefe mat din, da skouer, met pell emañ diouzh ar gazeg-mañ. Hag ur wech ouzhpenn, gallout a rafe an «tabut» bezañ meneget er pennad [[Skol Diwan An Oriant]] hep koll danvez ebet. {{ping|VIGNERON|Lekemok|Fulup|Gwendal}} ho soñj, mar plij? [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 06:46 (UTC) :::Gwir eo n'eo ket gwall vrudet an den... Met forzhig a bennadoù a c'hellje bezañ lamet ma heuliomp rik ar reolennoù kinniget uheloc'h. Goude-se e c'hellomp ober evel ma kinnig [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ha lakaat pep tra war pajenn ar skol, ha krouiñ ur pennad all ma kendalc'h an enebour ar brezhoneg-se d'ober reuz <small>peotramant ma ra traoù mat, piv 'oar ?</small> [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 13 Ebr 2022 da 13:07 (UTC) ::::39,22% en doa tapet en dilennadegoù kannad a-enep da Wendal Rouillard e 2017. [[Implijer:Dakbzh|Dakbzh]] ([[Kaozeadenn Implijer:Dakbzh|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 21:25 (UTC) :Peogwir n'eus reolenn ebet, n'eus ket tu da gouzout aes ma ret eo diverkañ pe get ar pennad... Neuze gant ar gumuniezh emañ an diviz. Ma ali (non pas evel merour neuze) vefe da ziverkañ peogwir n'eus ket a-walc'h a daveoù (titouroù evel "ganet d'ar 6 Mae 1991 e Montmorency (Val-d'Oise)" gwarezet gant ar GDPR) evit sevel ur pennad da wir. A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 16:40 (UTC) :Petra sinifi "gwarezet gant ar GDPR"? abaoe pegoulz eo gwarezet? perak? [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:13 (UTC) ::{{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 13 Ebr 2022 da 17:14 (UTC) ::<nowiki>{{fr}}</nowiki> [https://www.economie.gouv.fr/entreprises/reglement-general-sur-protection-des-donnees-rgpd [[Dibar:Degasadennoù/2A01:CB08:890E:C600:392A:F31B:3D40:D88D|2A01:CB08:890E:C600:392A:F31B:3D40:D88D]] 13 Ebr 2022 da 17:41 (UTC) == [[:Rummad:Tiegezh Mazzarini]]== Goullo. Un [[:Rummad:Tiegezh Mazzarino]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Eos 2021 da 09:24 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 25 Ebr 2022 da 13:22 (UTC) ==[[:Rummad:Chubut]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Proviñs Chubut]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Her 2021 da 19:32 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 25 Ebr 2022 da 13:22 (UTC) == [[Proviñs Guenca]] == N'eus ket eus un hevelep proviñs e bro ebet. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] 26 Du 2021 da 21:12 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:04 (UTC) == [[:Rummad:Kanaouennoù polonia]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Kanaouennoù Polonia]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Her 2021 da 15:56 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:07 (UTC) ==[[Breizh-Vras]]== Sellout ouzh [[Kaozeal:Breizh-Vras|ar gaozeadenn]]. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 15 Ebr 2022 da 13:14 (UTC) {{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 30 Ebr 2022 da 14:09 (UTC) == [[:Rummad:Tebai|Rummad Tebai]] == Rummad goullo ha diezhomm--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 3 Mae 2022 da 17:35 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 3 Mae 2022 da 19:54 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 09:44 (UTC) == [[:The Hobbit : The desolation of Smaug (albom)]] == Pajenn adkas da nullañ. adanvet em eus ar bajenn evit kaout ur pennad gant un tamm muioc'h a zanvez ennañ --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 11:26 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 4 Mae 2022 da 20:00 (UTC) ::Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 4 Mae 2022 da 20:06 (UTC) == Rummad:Sonaozourien an XVIIvet kantved == Ur [[:Rummad:Sonaozourien an XVIIvet kantved]] zo da ziverkañ diouzhtu da'm soñj. Ur fazi zo en titl. Ur rummad [[:Rummad:Sonaozourien ar XVIIvet kantved]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 10 Mae 2022 da 10:58 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) == [[:Rummad:Breizhad e Pariz (XXe kantved)]] == Goullo. Ur fazi zo en titl. Savet em eus ur [[:Rummad:Breizhiz e Pariz en XXvet kantved]] --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 10 Mae 2022 da 11:20 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) == [[:Rummad:Inkizition]] == Fazi en titl. Goullo. Implijet ganin hepken --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 09:24 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) ==[[:Rummad:Norgeeg]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Norvegeg]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 11:54 (UTC) :Ali on gant Llydawr--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 13:02 (UTC) ::{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) ==[[:Albrecht Aostria]]== adkas dizimplij da ziverkañ. Liamm ebet trema ar bajenn-mañ. Ur bern "Albrechted" eus Aostria zo e gwirionez. Emsavoc'h e vefe diverkañ ar bajenn-se evit gallout adenvel ar bajenn disheñvelout [[:Albrecht von Österreich]] e [[:Albrecht Aostria]], rak gerioù alamanek eo von Österreich. A-hend-all holl anvioù ar bajenn [[:Albrecht von Österreich]] zo skrivet Albrecht Aostria abaoe pell--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:09 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) == [[:Auguste Ferdinande von Österreich]] == Adkas dizimplij etrezek [[:Auguste Ferdinande Aostria]]. Lezet e oa bet an titl en alamaneg--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 12:08 (UTC) :{{Graet}} --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 11 Mae 2022 da 14:44 (UTC) trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 14:52 (UTC) ==[[:Rummad:Skrivagnerezed saoz]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Skrivagnerezed Bro-Saoz]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Mae 2022 da 16:18 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 19:57 (UTC) == [[:Österreich]] == Pennad da ziverkañ. Osterreich zo un anv alamanek hag ur pennad Aostria zo dija. An anvioù tud meneget e-barzh zo adkaset holl trema anvioù pennadoù a implij Aostria e-lec'h Osterreich--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 15:01 (UTC) :Ne gav ket din e vefe da ziverkañ : ar gazetenn ''Österreich'' pe an dud a zo ''Österreich'' o anv familh (evel Georg Österreich pe re all) a c'haller menegiñ war ur bajenn disheñvelout [[Österreich]], evel ma kaver er Wikipedia gallek pe en hini kroatek. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 15:42 (UTC) ::Ya, evit an traoù-se e talvez ar boan miret ar bajenn. Met "von Osterreich" n'eo ket un anv familh. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Mae 2022 da 16:10 (UTC) :::Kempennet em eus ar bajenn. Mat eo. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 22:40 (UTC) :::: Merket evel graet. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 07:13 (UTC) == [[:Rummad:Rouaned ar Rouantelezh Unanet]] == Da ziverkañ. Fazi en titl. Goullo eo, savet ganin. ur [[:Rummad:Rouaned ar Rouantelezh-Unanet]] zo --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 15:56 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 17:44 (UTC) ::Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Mae 2022 da 19:58 (UTC) == [[:Rummad:Doued al labour-douar]] == Fazi en titl. Netra ken er rummad. Ur [[:Rummad:Doueed al labour-douar]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 7 Mez 2022 da 14:46 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 7 Mez 2022 da 18:50 (UTC) ==[[:rummad:Moger an Atlantel]]== Da ziverkañ. Goullo, fazi en titl, ur rummad [[:rummad:Moger ar Meurvor Atlantel]] zo--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mez 2022 da 23:17 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC) ==[[:Rummad:Patromoù Kerne-Veur]]== Fazi en titl. Ur rummad [[:Rummad:Patromoù Kernev-Veur]] zo : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC) ==[[:Rummad:Franco]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Francisco Franco]] zo, gant un anv resisoc'h. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 27 Mez 2022 da 10:45 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC) ==Rummadoù maenadoù == Dleet e vefe diverkañ tri rummad a oa fall o zitl (troet ger-ha-ger diwar ar saozneg) hag em eus reizhet : [[:Rummad:Karbonat maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù karbonat]] ; [[:Rummad:Kouevr maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù kouevr]] ; [[:Rummad:Hydroxid maenadoù]] goullo, adkaset da [[:Rummad:Maenadoù hydroxid]]. : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC) ==[[:Rummad:Goya]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Francisco de Goya]] zo, gant un anv hiroc'h, resisoc'h. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 11 Gou 2022 da 10:57 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC) ==[[Geriadur Istor ha Douaroniezh]]== Ur bajenn geriaoueg e oa gant anvioù lec'hioù ha tud. Lakaeet eo bet an danvez er pennad a zeree pa oa peadra. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 11 Gou 2022 da 16:18 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC) ==[[Patrom:Infobox/Piktogram/dourredenn]]== Da ziverkañ. Fazi en titl. Trugarez--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 18 Gou 2022 da 12:45 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC) ==[[:Rummad:Impalaeriezhioù trevadenel]]== Fazi en titl.--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 17:08 (UTC) : {{graet}} [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 19:03 (UTC) <!--------------------------------------------------------------------------------------------------> = Goulennoù distaolet = {{WP:RA/Notenn:Goulennoù distaolet}} == Patromoù dizimpij == * [[Dibar:PatromoùDizimplij|713 patrom dizimplij]] da ziverkañ. — [[Implijer:Lagad Zoltec|Lagad Zoltec]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lagad Zoltec|kaozeal]]) 7 Kzu 2018 da 10:52 (UTC) : Arabat diverkañ ur patrom evit an abeg-mañ, ur patrom dizimplij n’eo ket ur patrom faziek. Dizimplij eo [[:Patrom:zu]] bremañ, met mat eo gallout menegiñ ur pennad skrivet e [[zouloueg]] memestra. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 10:02 (UTC) ==Da ziverkañ : [[Patrom:Daveenn ebet]]== Patrom ijinet gant un den ''dianav '' hag implijet gantañevel gourdrouz: n'haller ket diverkañ ur pennad hep abeg na kendiviz, nag ober patromoù tagus ar seurt-se kennebeut. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 1 Mae 2021 da 21:28 (UTC) *Gaou eo kement-se : d'an 20 a viz Even 2016 e oa bet krouet ar patrom-se, gant gwir abeg : ret eo e vefed gouest [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiability da wiriañ pep pennad]. Kerkent e oa [https://br.wikipedia.org/wiki/Kaozeadenn_Patrom:Daveenn_ebet savet ar gaouier enep ar patrom-se]. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 08:55 (UTC) **Gwiriañ ur pennad a vez graet gant an izili. N'out ket ezel. **A bep seurt patromoù zo : pep hini en deus gwir da soñjal pezh a gar eus patrom pe batrom, ha n'eo ket te a ra ar reolennoù amañ. **A-enep patromoù dozvet ha kemmet gant ar re n'int ket izili on a dra sur. {| style="border:1px solid #f00; margin-top:20px;" |- |align="center"|[[Restr:Achtung.svg|48px]]<br>'''Gaou<br>c'hoazh''' | *Daveennoù zo ret evit ma c'hellfe kement den a lenn ur pennad gwiriañ an ditouroù a zo ennañ – setu perak e vez roet daveennoù e Wikipedia.<br> *N'eus reolenn ebet a-zivout ar patromoù, met reolennoù zo a-zivout [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiability gwiriañ pep pennad].<br> *Enep ''ar patrom-se'' e savez, peogwir e troez pennadoù hep reiñ an daveoù a zo er pennad orin ; enep ''an dud'' e savez e gwirionez, pa'z eo bet kemmet ar patrom-se gant [https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Patrom:Daveenn_ebet&action=history daou zen enrollet] dija. *Diaes-se eo dit bezañ onest, anzav ec'h out faziet, ha doujañ da reolennoù kempoell a zo bet termenet gant kumuniezh Wikipedia. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 13:40 (UTC) |} : N'out ket ezel, neuze ne ran foeltr-forzh ebet gant da ali. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 2 Mae 2021 da 14:21 (UTC) ::...Evel ne rez foeltr-forzh ebet gant alioù an dud enrollet, na gant reolennoù Wikipedia. Da borzh c'hoari eo ar raktres-mañ, ma kredez kaout ar gwir da ober forzh petra ha da wallgas tud kalz ampartoc'h egedout betek o rukuniñ, evel ac'h eus diskouezet a-hed an amzer abaoe krouidigezh brwiki. --[[Dibar:Degasadennoù/109.218.129.58|109.218.129.58]] 2 Mae 2021 da 14:41 (UTC) {{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) : {{nann}} Implijet e vez ar patrom-mañ e meur a wiki (> 125 anezho!). N’eus abeg ebet da ziverkañ anezhañ amañ. Penaos ober gantañ zo un afer all. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 12 Ebr 2022 da 16:44 (UTC) ==[[Wengamp]]== *N'hall ket bout anv ur pennad. [[Gwengamp]] zo. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 26 Du 2021 da 21:18 (UTC) :[[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]]: evel just met perak lemel an adkas? A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 16 C'hwe 2022 da 07:45 (UTC) :: {{nann}} Ur c’henasant ez eus etre ar verourien evit derc’hel an adkasoù davet '''pennadoù''' pa c’hellont bezañ talvoudus, da skouer evit lakaat aesoc’h ober ul liamm. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:04 (UTC) ==[[Giovanni di Verrazzano]]== Fazi en titl. Ur pennad [[Giovanni da Verrazzano]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 10 Gen 2022 da 18:03 (UTC) : {{nann}} Ur c’henasant ez eus etre ar verourien evit derc’hel an adkasoù pa ne reont ket poan. [[Implijer:Huñvreüs|Huñvreüs]] ([[Kaozeadenn Implijer:Huñvreüs|kaozeal]]) 27 Ebr 2022 da 20:07 (UTC) == Matematik ha jedoniezh == Daou bennad zo, daou rummad zo... hag e-barzh am eus kavet ur pennad doubl all : [[aritmetik]] ha [[niveroniezh]]. Ul labour kempenn zo d'ober. Peseurt hini dibab avat ? [[matematik]] hervez Termofis pe [[jedoniezh]] hervez geriadur Ménard ? --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 1 Ebr 2020 da 08:51 (UTC) ::Da 'm soñj e c'hallfed ober gant an anvioù savet diwar gwriziennoù brezhonek en titloù, ha menegiñ an doareoù all da lavaret e korf ar pennadoù. Testeniekaet mat eo ar gerioù "jedoniezh", "douaroniezh", "mentoniezh", "niveroniezh" ha kement zo. Evel-just ned eo nemet un ali a roan aze. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 24 C'hwe 2021 da 22:55 (UTC) :::Boulc'het e oa gant ar pennad 'Jedoniezh' pa oa eus ur pennad 'Matematikoù' dija. Lakaet em eus ar pezh a oa e-barzh ar pennad 'Jedoniezh' e-barzh ar pennad 'Matematik' neuze. Ur bajenn adkas eo deuet 'Jedoniezh' da vezañ, hag arabat diverkañ ar bajenn adkas-se. Un tamm urzh am eus graet er mod-se, ha neket un dibab etre an daou ditl. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:07 (UTC) ::::Klozet an afer bremañ neuze. [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 08:27 (UTC) === [[:Rummad:Matematik]] === Rummad diezhomm krouet pa oa eus ar rummad Jedoniezh dija. Rummad goullo. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:40 (UTC) :Ur pennad [[matematik]] zo, hag ur pennad [[Jedoniezh]] ivez, ma lenner ''Mont da welet ar pennad '''matematik'''''. Ma reer gant ar ger matematik (hag ar ger-se eo an hini a vez implijet er skolioù, din da c'houzout) e vefe reizh kaout ur rummad:Matematik ivez. Hag ar rummad:Matematikourien a c'hallo bezañ adlakaet er rummad:Matematik ivez. ;-) --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 15:52 (UTC) ::Ne vo ket savet rummad nevez bewezh ma vo diskoachet ur ger heñvelster ouzhpenn. Bodañ ar pennadoù hervez o danvez eo pal ar rummadoù, ha netra ken. A-hend-all ne gaver ket ar pezh a glasker. M'ho peus aon e vefe kollet ar skolidi, menegit an heñvelsterioù e-barzh ar rummad kentoc'h. Ar pennadoù ''matematik'' ha ''jedoniezh'' a vefe da gendeuziñ, ha ne vern ket kalz peseurt anv a vo dibabet : n'eo ket hervez an termen dibabet e vez rummataet ar pennadoù, met hervez o danvez. N'eus ket ezhomm da gaout meur a rummad na meur a bennad evit ober plijadur d'ar skol-mañ-skol (Diwan, an Ofis, Preder, TES pe me oar-me). Unvaniñ titloù ar pennadoù hag ar rummadoù a c'haller ober avat. Grit ma fell deoc'h. Ha m'ho peus c'hoant da gaout ur skouer, sellit ouzh ar bajenn Pevarzueg en alamaneg : lavaret e vez Viereck pe Tetragon, daou anv disheñvel, met ur pennad hag ur rummad hepken a zo. Ma ne blij ket d'un implijer titl ur bajenn pe ur rummad ez eus moaien da gaozeal pe da votiñ atav. Krouiñ pennadoù pe rummadoù gant titloù henvelster n'eo ket un diskoulm dereat. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 12 Meu 2021 da 23:16 (UTC) :::A-dra-sur n'eus ket ezhomm eus daou bennad na daou rummad. Soñjal a ran eveldout : "Krouiñ pennadoù pe rummadoù gant titloù heñvelster n'eo ket un diskoulm dereat". Met ne gomprenan ket perak e c'houlennez diverkañ ar [[:Rummad:Matematik]], ha mirout ar [[:Rummad:Jedoniezh]], pa'z ez a-hend-all da grouiñ un adkas eus [[Jedoniezh]] d'ar pennad [[Matematik]]. "Ma ne blij ket d'un implijer titl ur bajenn pe ur rummad ez eus moaien da gaozeal" emezout ? Perak neuze goullonderiñ ar rummad:Matematik, ha goulenn e vije diverket an anv-se ? N'eo ket peogwir e oa bet krouet an anv Rummad:Jedoniezh abretoc'h eget an anv Rummad:Matematik ez eo un anv gwelloc'h. Gwelloc'h e kavan-me "Rummad:Matematik". --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 17:32 (UTC) ::::Pa vez ur rummad e vez lakaet traoù e-barzh. Ober un adkas ne harzo ket an dud da implijout ar rummad. Evit ar pennadoù ez eo gwelloc'h bezañ gouest da dizhout anezhe gant ne vern pe anv. Hag ar rummad n'eo ket diaes da gavout ur wezh kavet ar pennad. Evit kendelc'her gant ar skouer am boa roet : ur bajenn adkas 'Tetragon' a zo en alamaneg, ha n'eus rummad 'Tetragon' ebet er yezh-se koulskoude. Ne'm eus ket lavaret e oa gwelloc'h an eil anv pe egile, hag hoc'h ali n'eo nemet un ali. Diverkañ ur rummad pe krouiñ un adkas evit ur pennad ne dalvez ket e vo difennet cheñch titl ar bajenn war-lerc'h. Un tamm kempenn a zo da ober. Sed aze ar pep mallusañ, a gav din. Ha n'eo ket war ar bajenn-mañ e lavarin ar pezh a soñjan diwar-benn an titloù. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 14 Meu 2021 da 21:19 (UTC) {{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 7 Eos 2021 da 18:24 (UTC) :'Meus aon ne vo diskoulm ebet aze keit ha ma ne vo ket lakaet da reolenn ez eo ret diverkañ ar rummadoù krouet war-lerc'h ur rummad heñvelster a zo anezhañ dija. N'eus nemet ar reolenn-se a c'hallo mirout an implijerion da sevel rummadoù diezhomm. Evit cheñch anv ur rummad e vefe poellekoc'h en em lakaat a-du pe votiñ. A-hend-all e teu ar renkadur da vezañ digempenn, evel a weler aze. Klasket em eus lakaat urzh, ha dispartiet eo bet ar pennadoù etre an daou rummad en-dro. Ne c'hello ket mont war-raok er mod-se. [[Implijer:Baleer|Baleer]] ([[Kaozeadenn Implijer:Baleer|kaozeal]]) 11 Her 2021 da 17:38 (UTC) ::Gwelet a ran ez eus bet savet un adkas war-zu ar Rummad:Matematik diwar ar Rummad:Jedoniezh. Lakaat a ran eo bet klozet ar goulenn-se neuze (nemet ma kavje unan abeg en diviz-se). [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 10:32 (UTC) == [[Kimberley (Northern Cape)]] == Titl e saozneg, pennad goullo, ur pennad [[Kimberley (Suafrika)]] zo.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:11 (UTC) :Faos, ar pennad zo, hag a vo kendalc'het. Brezel embann kroget gant Arko. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:16 (UTC) ::Ne vern, ar pennad-se zo da ziverkañ. N'eus brezel ebet :-). --[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 25 Gwe 2021 da 07:26 (UTC) :::Un adkas zo. N'eus ket ezhomm diverkañ pennad ebet. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Ebr 2022 da 10:37 (UTC) ::::{{Graet}} neuze. --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 10:34 (UTC) == [[Dictionnaire breton-français du dialecte de Vannes de Pierre de Chalons]]== Fazi en anv : ur pennad [[Dictionnaire breton-français du dialecte de Vannes de Pierre de Châlons]] zo bet savet gant an anv skrivet reizh. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 9 Her 2021 da 08:57 (UTC) :{{Graet}} Savet un adkas gant unan bennak kentoc'h. --[[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 10:36 (UTC) ==[[:Rummad:Proviñs Bolzano]]== Goullo. Ur [[:Rummad:Südtirol]] zo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 12 C'hwe 2022 da 15:06 (UTC) * [[Implijer:Llydawr|Llydawr]] : adkaset. Ne vefe ket gwelloc'h [[:Rummad:Sutirol]] evel [[Sutirol]] ? A galon, [[Implijer:VIGNERON|VIGNERON]] ([[Kaozeadenn Implijer:VIGNERON|kaozeal]]) 16 C'hwe 2022 da 07:41 (UTC) ::Meur a anv zo posupl : Rummad:Proviñs Bolzano, evel er Wikipediaoù gallek ha kembraek; Rummad:Südtirol, evel er Wikipedia alamanek,;Rummad:Sutirol, evel er Wikipediaoù spagnolek pe saoznek. Ne'm eus ket ur soñj krenn war an anv gwellañ. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 19 Ebr 2022 da 10:45 (UTC) :::{{Graet}} Lakaat a ran eo bet respontet d'ar goulenn-se abalamour d'an adkas. Afer an anv a vije da respont e pajenn-gaozeal ar rummad kentoc'h. [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 10:37 (UTC) <!--------------------------------------------------------------------------------------------------> <!--------------------------------------------------------------------------------------------------> = Goulennoù war studi = {{WP:RA/Notenn:Goulennoù war studi}} == Rummad:Arme == Goullo. Ur Rummad:Luioù zo.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 27 C'hwe 2020 da 20:59 (UTC) :Plas zo evit an daou : [[:en:Category:Military]] ha [[:en:Category:Armies]]. Ret e vo choaz anv avat, etre [[:Rummad:Luioù]] ha [[:Rummad:Armeoù]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 28 C'hwe 2020 da 07:45 (UTC) ::Petra eo an diforc'h etre an daou rummad e saozneg ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 7 Meu 2020 da 09:23 (UTC) ::: ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 16:24 (UTC) ::::Sellit ouzh ar rummadoù saoznek evit kompren an diforc'h etrezo. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 30 Meu 2020 da 10:44 (UTC) :::::{{Studi}}--[[Implijer:Gwendal|Gwendal]] ([[Kaozeadenn Implijer:Gwendal|kaozeal]]) 25 Ebr 2020 da 06:34 (UTC) ::::::Ne seblant ket gwall splann an diferañs e saozneg din. Din-me e rankor choaz etre Arme ha Lu e brezhoneg dre m'eo heñvelster. Tuet e vijen da vont war-zu "Arme", met ne gavan ket unan kalz gwelloc'h eget egile. Petra a soñjit ? [[File:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] <small>([[Kaozeadenn_Implijer:Lekemok|kaozeal]])</small> 28 Ebr 2022 da 08:26 (UTC) Ali on ivez da skrivañ armeoù--[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 17 Mae 2022 da 22:42 (UTC) == Rummad:Mezegiezh ha Rummad:Medisinerezh == Ha neuze Rummad:Mezeien ha Rummad:Medisinered, hag all.--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 16:24 (UTC) :An daou a zo ? Dav 'vo choaz neuhe, ha sevel un adkas matrehe ? [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lekemok|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 20:43 (UTC) ::Ya, peseurt hini choaz d'az meno ?--[[Implijer:Arko|Arko]] ([[Kaozeadenn Implijer:Arko|kaozeal]]) 29 Meu 2020 da 20:58 (UTC) :::Tued 'vezan da implijed "medisin" kentoc'h eged "mezeg" (ha neuze "medisinerezh"). An Ofis a laka an daou war-wel ([http://www.brezhoneg.bzh/87-termofis.htm Médecine - Termofis]). Ar sañtimant 'm eus bed memestra e reer kentoc'h gant "mezegiezh" e metoù an emsav (met gant "medisin" ewid kaozeal diwar-benn an den :) ), an dra-he zo kaoz 'm boa rummataed ar pennadoù-nevez 'm boa graed dindan "mezegiezh". [[Implijer:Lekemok|Lekemok]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lekemok|kaozeal]]) 30 Meu 2020 da 11:44 (UTC) ::::En degouezh-se e tiverker ar rummad diezhomm da gustum, goude bezañ cheñchet ar rummad er pennadoù. Votiñ a rafen evit mezeien ha mezegiezh. --[[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 30 Ebr 2022 da 16:03 (UTC) = Goulennoù d'ober war o zro = {{WP:RA/Notenn:Goulennoù d'ober war o zro}} <!--arabat skrivañ izeloc'h-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is-arabat skrivañ a-is--> [[Rummad:Wikipedia]] [[Rummad:Pajennoù da nullañ]] jz1tkrh99slxcmawr3wji954qhxcm7m Israel 0 6548 2004587 1985597 2022-07-21T10:44:12Z Martin Macha 2111 60037 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|מדינת ישראל<br />(Medīnat Yisra'el)<br />دولة إسرائيل<br />(Dawlat Isrā'īl)|005bbb|talbenn map|ffd500}} |- align="center" | colspan="2"| {| |- align="center" | width="50%;" style="padding-top:5px;"| [[Restr:Flag_of_Israel.svg|border|125px|Banniel Israel]] | width="50%;"| [[Restr:Coat_of_arms_of_Israel.svg|80px|Skoed-ardamez Israel]] |- align="center" | width="50%;"| [[(Banniel Israel|Banniel]] | width="50%;"| [[Ardamezouriezh|Skoed]] |} |- | colspan="2"| <hr> |- align="center" | colspan="2"| '''Kan broadel :''' התקווה <br>''HaTikva''<br><q> Kan broadel Israel </q><br>[[File:Hatikvah instrumental.ogg]] |- | colspan="2"| <hr> |- align="center" | colspan="2"| [[Restr:Israel in its region (pre 1967 territory).svg|280px]] |- align="center" | colspan="2"| <hr> |- | '''Kêr-benn'''<br>ha kêr vrasañ ||'''[[Jeruzalem]]''' (hervez Stad Israel)<br /> '''[[Tel Aviv]]''' (hervez [[Aozadur ar Broadoù Unanet|ABU]])¹ |- | '''Yezh ofisiel''' || [[Hebraeg]], [[arabeg]] |- bgcolor="#005bbb" ! colspan="2" style="color:#ffd500"| Melestradur |- | '''Prezident'''||[[:he:יצחק הרצוג|Isaac Herzog]] (יצחק הרצוג) |- | '''Kentañ ministr''' ||[[:he:יאיר לפיד|Yair Lapid]] (יאיר לפיד) |- | colspan="2"| <hr> |- | '''Moneiz''' || Shekel (₪) |- |'''[[Gouel broadel]]'''|||[[14 Mae|14 a viz Mae]] |- bgcolor="#005bbb" ! colspan="2" style="color:#ffd500"| Douaroniezh |- | '''Gorread''' || 20 991 km²<br />2% dour |- | '''Poblañs''' || 9 093 000 (2019) |- | '''Stankter''' || 331 |- | colspan="2"| <hr> |- | '''Pellgomz''' || +972 |- | '''[[ccTLD|Internet <abbr title="country code Top-Level Domain>ccTLD</abbr>]]''' || .il |} '''Israel''', '''Stad Israel''' en un doare ofisiel, (Hebreaeg : מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎, Medīnat Yisrā'el, AFE : [me̞diˈnät jisʁäˈʔe̞l]; Arabeg: دَوْلَة إِسْرَائِيل‎, Dawlat Isrāʼīl, AFE : [dawlat ʔisraːˈʔiːl]) zo ur Stad eus ar [[Reter-nesañ]] bevennet gant ar [[Mor Kreizdouar]]. E stadoù amezek a zo [[Liban]] en norzh, [[Siria]] e biz, [[Jordania]] ha [[Sisjordania]] er Reter hag [[Ejipt]] ha [[Bandenn Gaza]] er mervent. En em ginnig a ra evel Stad ar bobl yuzev, anezhi hêrez an “[[Rouantelezh Israel|Israel]]” [[Bibl|viblek]]. Ar Stad nemetañ gant muianiver a boblañs yuzev eo. An [[hebraeg]] eo he yezh (an [[arabeg]] a zo yezh ofisiel ivez). Un [[demokratelezh kannadel]] eo. Goude bezañ disklêriet un zisentez gant [[Aozadur ar Broadoù Unanet|ABU]] e [[1947]] diwar-benn ar [[Palestina fiziadour|Balestina fiziadour]] eo bet disklêriet e [[1948]] bezañs "ur Stad yuzev war Eretz Israel" gant [[David Ben Gourion]], penn Aozadur Sionad ar Bed ha gant Ajañs Yuzev evit ar Balestina. An deiz-war lec'h eo bet arsailhet Israel gant ar broioù arabek evit sikour Arabed ar Balestina. Meur a vrezel zo bet etrezo abaoe ar pezh a gas Israel da ac'hubiñ Sisjordania, Ledenez [[Sinai]] etre 1967 ha 1982, [[Bandenn Gaza]] ha [[Uhelgompezenn ar Golan]]. == Orin an anv == Pa oa disklêriet dizalc'h Israel e [[1948]] a oa anvet ''Medinat Yisrael'' ("Stad Israel") en un doare ofisiel, goude bezañ nac'het meur a ginnig a orin istorel pe relijiel evel ''[[Eretz Israel]]'' ("Douar Israel"), ''Zion'', ''Judea''. Goude nebeut a sizhunvezhioù goude an dizalc'h e bet kinniget gant Ministr an Aferioù Estren [[Moshe Sharett]] an anv "Israelian" (''ישראלי'' en hebraeg, ''Israeli'' e saozneg). En istor eo bet implijet an anv Israel, war dachenn ar relijion pe tachennoù boutin, evit [[Rouantelezh Israel]] pe ar Yuzevien penn-da-benn. Hervez ar Bibl hebraek eo bet roet an anv-se d'ar patriarch Jakob (Hebraeg Yisraʾel, Isrāʾīl; Gresianeg ar Septant : Ἰσραήλ Israēl; "stourm gant Doue") goude bezañ trec'het gantañ ur stourm ouzh ael Doue. E zaouzek mab a zo gourdadoù an Israeliz, pe an Daouzek Meuriad Israel (pe an Daouzek Bugel Israel), a veve e Kanaan betek rankout mont da Egipt. Aze int bet lakaet e sklaverezh betek buhez Moisez a zifenne anezho, o kas anezho da Ganaan adarre. An arouez istorel kentañ a veneg en anv Israel a zo Maen-sonn Merneptah, war-dro XIIIvet kantved a-raok J-K. An dachenn a zo anavezet ivez evel an "Douar Santel", dre vezañ santelaet gant an holl relijionoù Abraham (ar [[Yuzevegezh]], ar [[Kristeniezh|Gristeniezh]], an [[Islam]] hag ar gredenn [[Bahá'í]]). A-raok diskleriadenn dizalc'h Israel e veze anavezet an dachenn-mañ evel [[Siria kreisteiz]], [[Siria Palestina]], [[Rouantelezh Jeruzalem]], [[Proviñs Iudaea]], [[Coele-Syria]], [[Retjenu]], [[Kanaan]] ha dreist-holl [[Palestina]]. == Istor == War-dro 1200 a-raok J.-K e voe skrivet an anv Israel war [[maen-koun Merenptah]] evit ar wech kentañ. Abaoe m’eo bet savet [[steuñv rannañ Palestina]] e 1947 gant ar [[Broadoù-Unanet]] ez eus bet meur a vrezel etre an Israeliz hag an Arabed ha meur a feur-emglev zo bet sinet ganto. Rak-se eo bet cheñchet harzoù ar vro meur a wech. Pouezus-kenañ eo bet disentezioù zo eus ar [[Aozadur ar Broadoù Unanet|Broadoù-Unanet]] evit Israel, en o mesk an [[Disentez 242 (1967)]] a voe kinniget d’an [[22 Kerzu|22 a viz Kerzu]] [[1967]] hag an [[Disentez 338 (1973)]] a voe kinniget d’an [[22 Here|22 a viz Here]] [[1973]] gant ar [[Kuzul Surentez ar Broadoù Unanet|C'huzul surentez]] evit lakaat ehan d’ar brezelioù a oa savet etre an Israeliz hag an Arabed. A-douez ar broioù arab eo anavezet Stad Israel gant [[Egipt]], [[Jordania]], [[Maouritania]] hag [[Aotrouniezh Vroadel Palestina]] hogen n’eo ket anavezet gant ar broioù arab all. Anavezet eo evel ur vro [[sionegezh|sionist]] gant [[Siria]] hag [[Iran]]. An darn vrasañ eus ar broioù [[islam|muzulman]], a-hend-all, o devez darempredoù diplomatel gant Israel. En o zouez, [[Albania]], [[Turkia]], [[Azerbaidjan]] hag ar broioù eus kreiz Azia a oa bet gwechall en [[Unaniezh Soviedel]])<ref>Lenn ar pennad-skrid saozneg e Wikipedia : {{en}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Foreign_relations_of_Israel Foreign relations of Israel]</ref>. == Politikerezh == Ur sistem parlamantel a zo da Israel a ya en-dro en ur Republik demokratel gant ar vot hollek. Ur c'hannad heuliet gant ar muiañ niver eus ar Gannaded a zeu da vezañ Kentañ Ministr, an den-mañ a zo alies penn ar strollad pouezusañ. Ar C'hentañ Ministr a zo penn ar gouarnamant. Renet e vez Israel gant 120 den a ra ar [[Knesset]], a zo diazezet war dilennadegoù war-ventez a ziskouez pep strolladoù politikel dre o fouez e politikerezh, ar pezh a roe Gouarnamantoù kengevredad. Aozet e vez dilennadegoù pep 4 bloaz, met kengevredadoù distabil pe votadegoù a-enep ar gouarnamant a c'hall distruj ur gouarnamant en a-raok. Mont a ra en-dro [[Lezennoù Diazez Israel]] evel ur Vonreizh ket ofisiel. Adalek 2003 e krog ar Knesset da labourat war ur Vonreizh ofisiel diazezet war al lezennoù-se. Penn ar Stad eo Prezidant Israel, met n'en deus nemet gwirioù harzet ha dleadoù lid. == Rannoù melestradurel == {{Pennad pennañ|Distrigoù Israel}} [[Restr:Disdrigoù Israel.png|upright|thumb|[[Distrigoù Israel]]: [[Distrig an Norzh (Israel)|Hini an Norzh]], [[Distrig Haifa|Haifa]], [[Distrig Kreiz (Israel)|Kreiz]], [[Distrig Tel Aviv|Tel Aviv]], [[Distrig Jeruzalem|Jeruzalem]], [[Distrig ar Su (Israel)|Hini ar Su]].]] Rannet eo bet Stad Israel e c'hwec'h distrig melestradurel pennañ, anvet ''mehozot'' (מחוזות; unander : ''mahoz'') – [[Distrig kreiz (Israel)|Kreiz]], [[Distrig Haifa|Haifa]], [[Distrig Jeruzalem|Jeruzalem]], [[Distrig an Norzh (Israel)|Norzh]], [[Distrig ar Su (Israel)|Su]], ha [[Distrig Tel Aviv|Tel Aviv]], hag ivez [[Tiriad Judea ha Samaria]] e [[Sisjordania]]. Rannet e vez an distrigoù pemzek isdistrig anvet ''nafot'' (נפות; unander : ''nafa''), a zo isrannet c'hoazh e hanter-kant rannvro naturel<ref>[ |url=http://www.cbs.gov.il/shnaton53/download/st_eng01.doc Central Bureau of Statistics |title=Introduction to the Tables: Geophysical Characteristics, gwelet 4.09.2007]</ref>. {| class="wikitable sortable" style="text-align: center" |- ! Distrig ! Kêr bennañ ! Isdistrig ! Annezad |- | '''[[Distrig an Norzh (Israel)|Norzh]]''' | [[Nazareth]] | [[Yam Kinneret|Kinneret]], [[Safed]], [[Akko]], [[Uhelderioù Golan|Golan]], [[Traoñienn Jezreel]] | 1,242,100 |- | '''[[Distrig Haifa|Haifa]]''' | [[Haifa]] | [[Haifa]], [[Hadera]] | 880,000 |- | '''[[Distrig Kreiz (Israel)|Kreiz]]''' | [[Ramla]] | [[Rishon Lezion]], [[Plaen Sharon|Sharon]] ([[Netanya]]), [[Petah Tikva]], [[Ramla]], [[Rehovot]] | 1,770,200 |- | '''[[Distrig Tel Aviv|Tel Aviv]]''' | [[Tel Aviv]] | [[Bat Yam]], [[Bnei Brak]], [[Giv'atayim]], [[Holon]], [[Ramat Gan]], [[Tel Aviv]] | 1,227,000 |- | '''[[Distrig Jeruzalem|Jeruzalem]]''' | [[Jeruzalem]] | [[Jeruzalem]] | 910,300 |- | '''[[Distrig ar Su (Israel)|Su]]''' | [[Beersheba]] | [[Ashkelon]], [[Beersheba]] | 1,053,600 |- | '''[[Tiriad Judea ha Samaria|Judea ha Samaria]]''' | [[Modi'in Illit]] | [[Sisjordania]] | 2,592,555<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/we.html CIA world factbook]</ref><br />(350,143 zrevidig yuzev)‏‏<ref>[url=http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=19600&newsletter=26.07.2012 יותר מ־350 אלף מתנחלים ביו"ש ]</ref> |} == Armerzh == == Douaroniezh == [[Restr:Dover tverya17.jpg|thumbnail|dehou|[[Mor Galile]].]] [[Restr:Satellite image of Israel in January 2003.jpg|thumb|Israel hag an Tiriadoù palestinian e miz Genver 2003 <small>(luc’hskeudenn dre loarell)</small>|kleiz]] Israel zo stok-ha-stok ouzh [[Liban]] en norzh, ouzh [[Siria]] er biz, ouzh [[Sisjordania]] ha [[Jordania]] er reter, ouzh [[Egipt]] hag ouzh [[Gaza]] er mervent. A-hend-all eo lec’hiet ar vro e-kichenik ar [[Mor Kreizdouar]] er c'hornôg hag e-kichenik [[pleg-mor Aqaba]] er su. Tachennad Israel hep an tiriadoù aloubet e 1967 a ra war-dro 20 770 kilometr karrez, gant 2% a zour. Koulskoude eo ken strizh douaroù ar vro a zo e dakad armerzhel miret div wezh tiriad Israel. Ma zo kemeret an holl zouaroù dindan lezenn Israel (gant an tiriadoù tabutet evel [[Uhelderioù Golan]]) a zo 22 072 km² ledan ar vro, ha ma zo ouzhpennet an tiriadoù renet gant Israel e [[Sisjordania]] (a zo strewet etre lezenn Israel ha lezenn [[Aotrouniezh Vroadel Palestina]]) e vez kavet 27 799 km². Daoust ma z'eo bihan a-walc'h e vez kavet meur a ziforc'h gant an douaroniezh. Kavet e vez 70% eus ar boblañs tro-dro an aod. Er Reter ar Menezioù kreiz emañ an draoñienn Rift Jordan, a zo perzh eus an draoñienn rift bras en Afrika. Redek ar ra [[Jordan (stêr)|Stêr Jordan]] a-hed rift Jordan eus [[Menez Hermon]] betek ar [[Mor Marv]] (a zo al lec'h izelañ er bed) o tremen dre draoñienn Hullah ha [[Mor Galile]]. E kreisteiz ez eo stêr [[Arabah]] a red betek [[Mor Ruz]]. Ne vez kavet ''makhteshim'' (pe kelc'hioù rimiat) nemet en Israel hag e Ledenez Sinai. An hini brasañ a zo e Neguev. Disklêriet eo bet gant un zezrevell diwar an endro ez eus en Israel ar muiañ niver a spesoù plant bep metr karrez eus pep korn an Oriant nesañ. An gwrezioù en Israel a c'hall variañ kalz, dreist-holl e-pad ar goañv. Gallout a ra ar rannvroioù menezeg bezañ avelus, yen hag a-wezhioù erc'hus : bep bloaz e vez tapet gant Jeruzalem un tamm erc'h. Kêrioù war an aod evel [[Tel Aviv]] pe [[Haifa]] o deus un hin kreizdouarel gant goañvoù fresk ha glavus ha hañvoù hir ha tomm. Leur Beersheba ha Neguev an hanternoz o deus un hin hanter-sec'h gant hañvoù tomm ha goañvoù fresk gant nebeutoc'h a c'hlav eget hin Mor Kreizdouar. Neguev ar c'hreisteiz hag an Arava o deus un hin sec'h gant hañvoù tomm-tre ha sec'h-tre ha goañvoù dous gant nebeut-tre a c'hlav. Rekord ar wrez dommañ en [[Azia]] (53.7&nbsp;°C/128.7&nbsp;°F) a zo bet muzuliet e 1942 e Tirat Zvi, ur c'hibboutz war Jourden an hanternoz. === Douaroniezh politikel === Luziet-kenañ e teu an traoù da vezañ pa vez graet anv eus harzoù Israel. Kemmet eo bet an harzoù meur a wech abaoe m’eo bet krouet ar vro-se. Gant-se e kav broioù zo abeg en harzoù Israel. Ouzhpenn-se ez eus bet aloubet gant Israel meur a diriad ganti ha tiriadoù all zo stag outi da vat. D’ar [[15 Mae|15 a viz Mae]] [[1948]] eo bet degemeret Israel gant meur a Stad er bed a-bezh, en o zouez ar [[Stadoù-Unanet]] pe an [[URSS]] hervez [[Steuñv rannañ Palestina|Steuñv rannañ an ABU]]. Goude ar [[brezel israelat-arab]] er bloaz [[1948]] ez eo bet kemmet an harzoù hag e-se eo bet degemeret Israel gant an [[ABU]] hag an darn vrasañ eus broioù ar c'hornôg en tiriadoù zo bet divizet an harzoù anezho hervez al [[emglevioù arsav-brezel israelat-arab 1949|linennoù arsav-brezel eus 1949]]. N'eo ket bet degemeret an harzoù-se gant an holl vroioù arab ha muzulman. Dicheñch eo an traoù abaoe [[1949]]. Meur a diriad zo bet aloubet gant Israel, koulskoude, goude ar [[brezel israelat-arab|brezelioù israelat-hag-arab]]. Tiriadoù zo aloubet c’hoazh gant Israel, tiriadoù all zo stag outi da vat. Gant [[Emglevioù Kamp David|Emglevioù a beoc’h]] he deus Israel adroet tiriadoù zo pe ne vez ket aloubet tiriadoù zo ken. E miz [[Mezheven]] [[1967]] eo bet aloubet [[Sinai]], [[Gaza]], [[Sisjordania]], [[Reter Jeruzalem]], [[Golan]] gant Israel. Aet eo Israel kuit eus [[Sinai]] e [[1982]] da-heul [[Emglevioù Kamp David]] gant [[Egipt]]. Kuitaet he deus Israel [[Gaza]] e-pad an hañv e [[2005]]. * Aet eo Israel kuit eus [[Sinai]] e [[1982]] da-heul an [[Emglev|Emglevioù Kamp David]] bet sinet gant [[Egipt]]. * Aet eo Israel kuit eus [[Gaza]] e-pad an hañv [[2005]], ar pezh n'eo ket degemeret gant ar [[ABU|Broadoù-Unanet]] dre ma vez kontrollet an oabl, ar mor hag an harzoù gant Israel c'hoazh. Evit gouzout hiroc’h e c’haller mont war al lec’hienn Gerouedad [http://www.ilhresearch.org»opt/feature.php?a] (gallout a reer enskrivañ evit netra). Mat eo gouzout n’he deus an tiriad-se statud etrebroadel ebet hiziv an deiz. * Aloubet eo [[Sisjordania]] a-bezh, war-bouez an takadoù emren palestinian hag an tiriadoù bet kuitaet gant Israel e-pad an hañv [[2005]]. * [[Golan]], kerkoulz hag [[atantoù Chebaa]], zo bet staget ouzh Israel e [[1981]]. Rendael zo etre tud zo a-zivout an atantoù-se. Evit gwir, lod eus an dud a soñj dezho emañ [[Siria]] perc’henn warno, lod all a soñj dezho emañ [[Liban]] perc’henn warno. [[Liban]] zo bet aloubet gant [[Israel]] etre [[1982]] ha [[2000]], da-heul an [[Oberiadenn Peoc’h e Galilea]]. Evit an dud a soñj dezho eo perc’henn [[Liban]] war atantoù Sheeba ez eo aloubet tiriadoù [[Liban]] gant Israel c’hoazh. <br style="clear:left;" /> == Poblañs == 7&nbsp;026&nbsp;000 a dud a ra o annez en Israel (da-geñver niveradeg [[miz Mae 2006]]), en o zouez 76 % a [[Yuzevien]], (5&nbsp;300&nbsp;000 a dud) hag 20 % a Arabed israeliz (muzulmaned an darn vrasañ anezho dreist-holl, met un niver bihan a gristenien zo ivez). 306&nbsp;000 a enbroidi zo bet enrollet ivez gant Ministrerezh an Diabarzh evel tud ha n'int ket yuzevien, eleze 4 % eus poblañs Israel. N’eo ket bet dalc’het kont en niveradeg-se eus niver an estrenien zo o chom en Israel met war-dro 150&nbsp;000 e vefent. Kresket eo poblañs Israel eus 118&nbsp;000 annezad dindan vloaz, gant 138&nbsp;000 bugel ganet en Israel e-pad ar prantad-se. 22&nbsp;500 a enbroidi nevez a oa en em gavet en Israel e [[2005]], e-skoaz 22&nbsp;000 er bloavezh a-raok. En o zouez e oa 9&nbsp;300 den deuet eus [[Unaniezh ar Republikoù Sokialour ha Soviedel|URSS]] kozh, 3&nbsp;700 den eus [[Etiopia]], 3&nbsp000 den eus [[Frañs]] ha 2&nbsp;600 den eus ar [[Stadoù-Unanet]]. Israel eo ar vro nemeti ma'z eo Yuzevien an darn vrasañ eus an dud zo o chom enni. A orin eus pevar c’horn ar bed eo Yuzevien Israel : diforc’hiñ a reer ar « [[Sabra (Israel)|sabraed]] » (tud ganet en Israel, zo deuet o zud da chom da Israel nevez zo pe tud zo o familh o chom e Palestinia abaoe meur a gantved) diouzh an dud enbroet nevez zo hag o deus graet o « [[aliyah]] », da lavaret eo tud war an distro : an darn vrasañ anezho a zeu eus URSS kozh met ivez eus [[Frañs]], ar [[Stadoù-Unanet Amerika|Stadoù-Unanet]], [[Arc’hantina]], h.a.). [[Druzed]] ha [[Sirkasinaed]] zo o chom en Israel ivez. Rankout a reont ober o c’hoñje. Er c’hontrol, ne rank ket an [[Arabed israeliz]] en ober met niverus eo ar [[Bedouin|Vedouined]] a ra o servij soudard a-fetepañs en [[Nerzhioù Difenn Israel|arme Israel]]. [[Arabed israeliz]] hag ivez [[Islam|Muzulmaned]] zo izili eus an arme-se. Dasparzh poblañs Israel : 45 % eus tud Israel zo o chom er c’hêrioù en tu-hont da 100&nbsp;000 a annezidi. === Ar c'hêrioù === 5 kêr en tu-hont da 200&nbsp;000 a annezidi zo en Israel : [[Jeruzalem]], [[Tel Aviv]], [[Haifa]], [[Rishon LeZion]] ha [[Ashdod]]. Ur c'hard eus tud ar vro zo o chom er c'hêrioù-se. [[Jeruzalem]] eo ar gêr gentañ eus Israel. 718&nbsp;900 den zo o chom enni. E [[1948]] ne oant nemet 84&nbsp;000 annezad.<br /> Pa embannas [[David Ben Gourion]] dizalc'hiezh Israel e oa 248&nbsp;500 den o chom e Tel Aviv (30 % eus ar boblañs). Brasañ kêr Israel e oa. 378&nbsp;800 den, eleze 5 % eus poblañs Israel, zo o chom enni hiziv an deiz. [[Haifa]] eo an trede kêr eus ar vro. 267&nbsp;700 den zo o chom enni hiziv, e-skoaz 98&nbsp;600 e 1948. 14 kêr eus Israel zo en tu-hont da 100&nbsp;000 den hag a zo oc’h ober o annez enno. En trowardroioù da Del Aviv emañ an darn vrasañ anezho. [[Richon LeTsion]] eo ar pevare kêr eus eus ar vro. Ouzhpenn 219&nbsp;800 den a ra o annez enni. 11&nbsp;000 den a oa chom enni nemetken pa oa bet krouet Stad Israel. 581&nbsp;000 den zo o chom war ar maez en Israel a-bezh, eleze 8 % eus poblañs ar vro%).<br /> 118&nbsp;000 den zo o chom er [[kibboutz|c’hibboutzim]], eleze 2 % eus ar boblañs. Ne oa nemet 6 % eus Israeliz a oa o chom war ar maez e 1948. == Sevenadur == {| class="wikitable" |+ '''Gouelioù broadel''' ! Deiziadoù !! Anv brezhonek !! Anv hebraek!! Deizioù gouel hervez an deiziadur gregorian |- | 1 Tishri || Bloaz Nevez || [[Rosh Hashana]] | etre ar [[6 Gwengolo|6 a viz Gwengolo]] hag ar [[5 Here|5 a viz Here]] |- {{ligne grise}} | 10 Tishri || Devezh ar Pardon Bras || [[Yom Kippour]] | etre ar [[15 Gwengolo|15 a viz Gwengolo]] hag ar [[14 Here|14 a viz Here]] |----- | 15 Tishri || Gouel al Lochoù || [[Soukkot]] | etre an [[20 Gwengolo|20 a viz Gwengolo]] hag an [[19 Here|19 a viz Here]] |- {{ligne grise}} | 22 Tishri || Bodadeg an eizhvet devezh | [[Chemini Atseret]] Etre ar [[27 Gwengolo|27 a viz Gwengolo]] hag ar [[26 Here|26 a viz Here]] |----- | 15 Nissan || Ar Pask || [[Pesac'h]] | etre ar [[27 Meurzh|27 a viz Meurzh]] hag ar [[25 Ebrel|25 a viz Ebrel]] |- {{ligne grise}} | 21 Nissan || Ar Pask || [[Pesac'h]] | etre an [[2 Ebrel|2 a viz Ebrel]] hag ar [[1añ Mae|1añ a viz Mae]] |----- | 5 Iyar || Devezh an Dizalc’hiezh || [[Yom Ha'atzmaout]] | Etre ar [[16 Ebrel|16 a viz Ebrel]] hag ar [[15 Mae|15 a viz Mae]] |- {{ligne grise}} | 6 Sivan || Gouel ar sizhunioù || [[Chavouot]] | etre ar [[16 Mae|16 a viz Mae]] hag ar [[14 Mezheven|14 a viz Mezheven]] |- | 25 Kislev || Gouel ar gouleier  || [[Hanoukka]] | etre ar [[27 Du|27 a viz Du]] hag ar [[27 Kerzu|27 a viz Kerzu]] |} === Kazetennoù === * ''[[Haaretz]]'', pemdezieg eus an tu kleiz * ''[[Maariv]]'', pemdezieg poblek * ''[[Yedioth Ahronoth]]'', pemdezieg poblek tennet a-vras * ''[[Israeli (quotidien)|Israeli]]'', pemdezieg kentañ digoust * ''[[The Jerusalem Post]]'', pemdezieg saoznek eus an tu dehou * ''[[Hazofe]]'', pemzedieg relijiel sionist * ''[[Globes]]'', pemdezieg a denn d’an armerzh == Tud brudet == * Skrivagnerien: ** [[Benny Barbash]] ** [[Yehoshua Kenaz]] ** [[Etgar Keret]] ** [[Alona Kimhi]] ** [[Amos Oz]] ** [[Ron Leshem]] ** [[Avraham B. Yehoshua]] == Notennoù ha daveennoù == <references/> == Gwelet ivez == == Levrlennadur == * [[Al Liamm]] niv.44, niverenn gouestlet da Israel, Mae-Mezheven 1954. == Liammoù diavaez == * [http://www.gov.il/ Lec’hienn web ofisiel Gouarnamant Israel] * {{fr}} [http://www.histoiredesjuifs.com/categories.asp?category=574 Un istor tematek ha kronologel eus Stad Israel war Histoire des Juifs.com] * {{fr}} [http://www.guysen.com/ Ajañs-kelaouiñ gallek en Israel] * {{en}} [http://www.haaretz.com/ Haaretz, pemdeziek eus an tu kleiz frankizour, a vez keñveriet alies gant ar gazetenn Le Monde] * {{en}} [http://www.hightech-mag.com/ Israel HighTech-MAG: daily technology news about Israel] * {{en}} [http://www.ynetnews.com/ ynet news, ar gazetenn vrasañ enlinenn eus Israel (e saozneg)] * {{fr}} [http://www.israelvalley.com/ Israel Valley, Lec’hienn diwar-benn armerzh Israel (e galleg)] {{azia}} [[Rummad:Stadoù ar Bed]] [[Rummad:Israel]] btidcxuyb0obqxhgw8jbhnoujx7ed49 Rummad:Impalaeriezhioù 14 8549 2004539 1464722 2022-07-20T16:41:53Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : – [[Rummad:Trevadennerezh]] wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Maps of empires}} [[Rummad:Impalaerouriezh]] 1419fsvfo72v055h4dhx58luu483je3 Impalaeriezh trevadennel Portugal 0 10115 2004534 1880916 2022-07-20T16:38:29Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Impalaeriezhioù]]->[[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] wikitext text/x-wiki [[Restr:Portugal Império total.png|thumb|400px|right|Impalaeriezh trevadennel Portugal (1410-1999)]] '''Impalaeriezh trevadennel Portugal''' a reer eus hollad an douaroù tramor renet gant Portugal etre [[1415]] ha [[1999]]. E-touez galloudoù trevadenner Europa eo bet Portugal an hini zo kroget an abretañ da drevadenniñ ha padet ar pellañ. Goude ar [[Reconquista]] gristen echuet e [[1272]], [[Portugal]] a gendalc’has da astenn e c’halloud pelloc’h, war-zu ar c’hreisteiz, a-hed aodoù [[Afrika]] da gentañ. Goude beajoù ergerzherien evel [[Bartolomeu Dias]] ha [[Vasco da Gama]] e voe kavet hent [[Indez]], tra ma laboure moraerien all evel [[Fernan Magalhaes]] pe [[Luis Vaz de Torres|Torres]] evit [[Impalaeriezh trevadennel Spagn]], er [[Meurvor Habask]]. En [[XVIIIvet kantved]] e voe troet e selloù gant Portugal war-zu [[Brazil]] ha lec’hioù zo en [[Afrika]] hag en [[Azia]]. Impalaeriezh trevadennel Portugal a voe lakaet dezhi un dibenn da vat pa voe roet [[Macau]] da [[Republik Pobl Sina|Sina]] e [[1999]]. == Deroù an impalaeriezh (1415-1580) == E broioù al ledenez iberek ([[Spagn]] ha [[Portugal]] bremañ), e-pad ul lodenn vat eus ar [[Krennamzer|Grennamzer]], e voe brezelioù etre ar [[Kristenien|Gristenien]] hag ar [[Muzulmaned|Vuzulmaned]]. Eus ar brezelioù-se e reer ar ''[[Reconquista]]'' (pe ''adaloubadeg'' e brezhoneg). Rouantelezhioù kristen an hanternoz en em ganne a-enep rouantelezhioù muzulman ar c’hreisteiz. Evit [[Portugal]] e voe echuet ar [[Reconquista]] e [[1272]], pa voe aloubet [[Algarve]] gant ar roue [[Afonso III]]. Neuze en doa tizhet Portugal an harzoù zo gantañ bremañ el ledenez iberek. Goude-se e stagas rouantelezh Portugal d’en em astenn pelloc’h c’hoazh, eus tu ar mor. Gant soudarded eus Portugal e voe aloubet kêr [[Ceuta]] (war arvor [[Norzhafrika]]) e [[1415]]. [[Restr:Henry the Navigator1.jpg|thumb|250px|right|[[Herri ar Merdeer]]]] E [[1419]] en em gavas daou eus kabitened ar Priñs [[Herri ar Merdeer]] war enez [[Madeira]], kaset betek eno gant ar gwallamzer. E [[1427]] en em gavas unan all en enezeg an [[Azorez]]. Inizi didud e oant. Gant ar Priñs [[Herri ar Merdeer]], e deroù ar {{XVvet}} kantved, e voe kaset an ergerzh war-raok. Klask madoù ha pinvidigezhioù e oa ar pal, evel-just, kement ha dizoleiñ douaroù dianav. Tamm-ha-tamm ez eas Portugaliz pelloc’h-pellañ a-hed aodoù Afrika, o kartennaouiñ ar vro hag oc’h ober kenwerzh gant an henvroidi. E [[1434]] e voe degaset ar sklaved kentañ eus Afrika da Bortugal. Gant an drafikerien [[sklavelezh|sklaved]] e krogas ur c’henwerzh nevez ha gounidus. A-benn ar fin e voe tizhet [[Indez]], ur rannved binvidik anezhi, gant ar voraerien eus Portugal. Gant an [[Impalaeriezh otoman|Durked]] e oa bet troc’het al liammoù kenwerzhel dre zouar a oa gwechall etre Indez hag Europa. Kavout un hent dre vor da vont da [[India]] hag [[Azia]] a roe da Bortugal an tu d’ober kenwerzh ar [[spis (temz)|spisoù]] a oa kement a glask warno. E [[1499]] e tistroas [[Vasco da Gama]] eus e veaj kentañ betek [[Indez]], gant ur vagad [[pebr]]. E-keit-se e oa bet staliet tud war inizi didud [[Madeira]], an [[Azorez]] hag ar [[Kab Glas|C’hab Glas]]. Kregiñ a rejont da labourat an douar eno. Diouzh un tu all e oa kroget mat ar c’henwerzh gant pobladoù aodoù Afrika. Eus Portugal ez ae listri karget a vrizhvarc’hadourezh war-zu rouantelezhioù pleg-mor Ginea. Eno e veze eskemmet ar varc’hadourezh-se evit [[sklavelezh|sklaved]] pe [[aour]]. Kontouerioù a veze savet war an aod, evel en [[Elmina]] (e [[Ghana]] hiziv), savet e [[1482]]. Fellout a rae da Bortugaliz ober o renkoù dre eno ha ne lezent ket tud eus broioù all Europa da zont d’ober kenwerzh war an aodoù-se. == Sevel an impalaeriezh == E-pad ar {{XVIvet}} kantved e teuas Portugaliz da vezañ mistri war [[Meurvor Indez]]. Ober a rejont o stal d’ar stadoù muzulman bihan ha sevel a rejont kreñvlec’hioù a-hed an aodoù, eus [[Mozambik]] d’ar [[Molukez]] en ur dremen dre [[Malabar|Aod Malabar]]. War-raok ez ejont bepred, c’hoantek d’ober kenwerzh ar [[spis (temz)|spisoù]] ([[pebr]], [[jenofl|tachoù-jenofl]], [[kraoñ-muskadez]], [[kanell (temz)|kanell]]). E [[1506]] e voe tizhet [[Selan]] ganto ; e [[1507]] enez [[Maoris]]. Goude emgannoù e [[Diu]] e [[1509]] ha [[1538]] e voe kadarnaet galloud Portugal en India. Ren a raent war ar c’henwerzh e Meurvor Indez, n’eo ket hepken war ar c’henwerzh etre Indez hag Europa met ivez war ar c’henwerzh etre broioù Azia. E Brazil e voe savet an trevadennoù kentañ er bloavezhioù 1530 (krouidigezh [[São Paulo]] e 1530 da skouer). [[Rio de Janeiro (kêr)|Rio de Janeiro]] a voe savet e [[1567]]. Ur wech savet kêrioù war an arvor e teuas Portugaliz d’ober o annez eno, c’hoant ganto da c’hounit arc’hant diwar ar [[korz-sukr|c’horz-sukr]], ar [[kafe|c’hafe]] pe an [[aour]]. Evit gounit korz-sukr e voe ezhomm tud da labourat er parkeier ha kroget e voe da zegas [[sklavelezh|sklaved]] d’ar vro. Tamm-ha-tamm ez eas tud an arvor war-zu diabarzh an douaroù. Kreskiñ a reas poblañs ar vro ha tamm-ha-tamm e teuas da vezañ brasoc’h eget hini Bortugal. == Diskar an impalaeriezh == Tonket e oa impalaeriezh trevadennel Portugal da vont da get, gant an digempouez a oa etre ar vro-benn, dezhi ur milion a annezidi hepken, hag an trevadennoù a-strew dre ar bed. Etre [[1580]] ha [[1640]] e voe stag Portugal ouzh [[Spagn]]. E-keit-se e voe aloubet meur a drevadenn bortugalat gant ur galloud nevez-savet, an [[Izelvroioù]] ([[Kab ar Spi Mat]], [[Selan]]). Goude brezelioù Napoleon e teuas [[Brazil]] d’en em zistagañ diouzh Portugal. Adalek [[1822]] ne oa ket [[Brazil]] un drevadenn ken. Diouzh an tu all e kreske ment trevadennoù Portugal en Afrika ([[Angola]], [[Mozambik]], [[Ginea-Bissau]]), evel ma kreske an trevadennoù europat all war ar c’hevandir-se e-pad an {{XIXvet kantved}}. Er bloavezhioù 1960 e klaskas an diktatour [[António de Oliveira Salazar|Salazar]] mirout ar broioù-se daoust d’ar brezelioù dieubidigezh a oa oc’h ober o reuz eno. Echuiñ a reas ar brezelioù-se e [[1975]], goude ''[[Dispac'h ar Jenofl]]'' (''Revolução dos cravos'' e [[portugaleg]]).<br> E-touez broioù Europa e voe Portugal an hini ziwezhañ o tilezel he zrevadennoù. [[Macau]] e voe an hini ziwezhañ ha roet e voe da [[Sina]] e 1999. Trevadennoù kozh Portugal aet bremañ d’ober stadoù dizalc’h a zo bodet en un unaniezh anvet '''[[Kumuniezh ar Broioù Portugalek]]''' (e [[portugaleg]] '''''Comunidade dos Países de Língua Portuguesa''''' pe '''''CPLP'''''). == Trevadennoù kozh Portugal == E penn un impalaeriezh trevadennel vras eo bet Portugal. Enni e oa ar broioù-mañ : * [[Brazil]] * enezeg ar [[Kab Glas|C’hab Glas]] * an inizi [[São Tomé ha Príncipe]] * Ginea bortugalat ([[Ginea-Bissau]] hiziv) * [[Angola]] ha [[Kabinda]] * [[Mozambik]] * [[Goa]] (staget bremañ ouzh [[India]]), [[Daman]] ha [[Diu]] (trevadennoù e-kichen [[Goa]]) * [[Macao]] (staget bremañ ouzh [[Sina]]) * [[Timor ar Reter]] (''Timor Leste'') Notenn : enezegoù [[Madeira]] hag an [[Azorez]] a oa didud pa oant bet kavet gant moraerien eus Portugal. Gant Portugaliz eo bet poblet an inizi ha sellout a reer outo evel lodennoù eus Portugal bremañ. == Liammoù diavaez == * {{fr}} [http://www.african-geopolitics.org/show.aspx?ArticleId=3728 "An hini koshañ en impalaeriezhoù trevadennel"] * {{fr}} [http://www.reynier.com/Histoire/Colonisation/Portugais.html "An Impalaeriezh portugalat"] * {{en}} [http://www.colonialvoyage.com/ Istor trevadennoù an Izelvroioù ha Portugal] [[Rummad:Trevadennerezh|Portugal]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] [[Rummad:Istor Portugal]] 4ee21flp5j8uh8hthkiu3yhulws8fmb Kib vell-droad ar bed 2006 : Strollad A 0 16151 2004497 1943843 2022-07-20T14:32:27Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki Skipailhoù bet e '''Strollad A [[Kib vell-droad ar bed 2006]]'''. C'hoarierien {{nft|Alamagn}} a zo aet ar maout ganto hag aet gant an eil tro, re {{nft|Ecuador}} war o heul {{nft|Polonia}} ha re {{nft|Costa Rica}} a zo bet skarzhet. ==Renkadur== {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !width="185"|Team !width="20"|Pts !width="20"|Pld !width="20"|W !width="20"|D !width="20"|L !width="20"|GF !width="20"|GA !width="20"|GD |- style="background: #ccffcc;" |align="left"|{{GERf}} |'''9'''||3||3||0||0||8||2||+6 |- style="background: #ccffcc;" |align="left"|{{ECUf}} |'''6'''||3||2||0||1||5||3||+2 |- |align="left"|{{POLf}} |'''3'''||3||1||0||2||2||4||-2 |- |align="left"|{{CRCf}} |'''0'''||3||0||0||3||3||9||-6 |} == Ar c’hrogadoù berr-ha-berr == Diouzh eur ar vro ([[Central European Summer Time|UTC+2]]) {{footballbox |bg = #dddddd |date = [[Mezheven 9]], [[2006]]<br />18:00 |team1 = {{GERf2}} |score = 4–2|report= [http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/1/mr.html (Berr-ha-berr)] |team2 = {{CRCf}} |goals1 = [[Philipp Lahm|Lahm]] 6'<br />[[Miroslav Klose|Klose]] 17', 61'<br /> [[Torsten Frings|Frings]] 87' |goals2 = [[Paulo Wanchope|Wanchope]] 12', 73' |stadium = [[Allianz Arena|FIFA WM Stadion München, Munich]]<br />'''Tud:''' 66,000<br />'''Tredeog:''' [[Horacio Elizondo|Elizondo]] ([[Argentine Football Association|Arc’hantina]])}} {{footballbox |bg = #eeeeee |date = [[Mezheven 9]], [[2006]]<br />21:00 |team1 = {{POLf2}} |score = 0–2|report= [http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/2/mr.html (Berr-ha-berr)] |team2 = {{ECUf}} |goals1 = &nbsp; |goals2 = [[Carlos Tenorio|C. Tenorio]] 24'<br /> [[Agustín Delgado|Delgado]] 80' |stadium = [[Veltins-Arena|FIFA WM Stadion Gelsenkirchen, Gelsenkirchen]]<br />'''Tud:''' 52,000<br />'''Tredeog:''' [[Toru Kamikawa|Kamikawa]] ([[Japan Football Association|Japan]])}} {{footballbox |bg = #dddddd |date = [[Mezheven 14]], [[2006]]<br />21:00 |team1 = {{GERf2}} |score = 1–0|Berr-ha-berr= [http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/17/mr.html (Berr-ha-berr)] |team2 = {{POLf}} |goals1 = [[Oliver Neuville|Neuville]] 91+' &nbsp; |goals2 = &nbsp; |stadium = [[Signal Iduna Park|FIFA WM Stadion Dortmund, Dortmund]]<br />'''Tud:''' 65,000<br />'''Tredeog:''' [[Luis Medina Cantalejo|Medina]] ([[Real Federación Española de Fútbol|Spagn]])}} {{footballbox |bg = #eeeeee |date = [[Mezheven 15]], [[2006]]<br />15:00 |team1 = {{ECUf2}} |score = 3–0|report= [http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/18/mr.html (Berr-ha-berr)]|team2 = {{CRCf}} |goals1 = [[Carlos Tenorio|C. Tenorio]] 8'<br />[[Agustín Delgado|Delgado]] 54'<br />[[Ivan Kaviedes|Kaviedes]] 92+' |goals2 = &nbsp; |stadium = [[AOL Arena|FIFA WM Stadion Hamburg, Hamburg]]<br />'''Tud:''' 50,000<br />'''Tredeog:''' [[Coffi Codjia|Codjia]] ([[Fédération Béninoise de Football|Benin]])}} {{footballbox |bg = #dddddd |date = [[Mezheven 20]], [[2006]]<br />16:00 <br /> |team1 = {{ECUf2}} |score = 0–3|report= [http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/33/mr.html (Berr-ha-berr)] |team2 = {{GERf}} |goals1 = |goals2 = [[Miroslav Klose|Klose]] 4', 44' <br /> [[Lukas Podolski|Podolski]] 57' |stadium = [[Olympic Stadium, Berlin|Olympiastadion, Berlin]]<br />'''Tud:''' 72,000<br />'''Tredeog:''' [[Valentin Valentinovich Ivanov|Ivanov]] ([[Football Union of Rusia|Rusia]])}} {{footballbox |bg = #eeeeee |date = [[Mezheven 20]], [[2006]]<br />16:00 <br /> |team1 = {{CRCf2}} |score = 1–2|report= [http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/34/mr.html (Berr-ha-berr)] |team2 = {{POLf}} |goals1 = [[Ronald Gomez|Gómez]] 25' <br /> |goals2 = [[Bartosz Bosacki|Bosacki]] 33', 65' <br /> |stadium = [[AWD-Arena|FIFA WM Stadion Hannover, Hanover]]<br />'''Tud:''' 430,000,000<br />'''Tredeog:''' [[Shamsul Maidin|Maidin]] ([[Football Association of Singapour|Singapour]])}} == Alamagn ouzh Costa Rica == Gwener, [[Mezheven 9]], [[2006]]<br /> 18:00 - [[Allianz Arena|FIFA World Cup Stadium Munich]], [[Munich]] - Tud: 64,950 <table><tr><td width="75%"> {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- |width=40% align=right|'''{{GERf}}''' |align=center width="20"%|'''4 – 2''' (2–1) |width=40%|'''{{CRCf2}}''' |- style=font-size:85% |align=right|[[Philipp Lahm|Lahm]] 6' |align=center|[http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/1/mr.html (Berr-ha-berr)] |[[Paulo Wanchope|Wanchope]] 12', 73' |- style=font-size:85% |align=right|[[Miroslav Klose|Klose]] 17', 61' |- style=font-size:85% |align=right|[[Torsten Frings|Frings]] 87' |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Germany.svg|100px|Alamagn]]<br />'''ALAMAGN:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||1 ||[[Jens Lehmann]] |- |DF ||3 ||[[Arne Friedrich]] |- |DF ||17||[[Per Mertesacker]] |- |DF ||21||[[Christoph Metzelder]] |- |DF ||16||[[Philipp Lahm]] |- |MD ||19||[[Bernd Schneider (football)|Bernd Schneider]] '''(C)'''|| ||(- 91+') |- |MD ||8 ||[[Torsten Frings]] |- |MD ||18||[[Tim Borowski]] || ||(- 72') |- |MD ||7 ||[[Bastian Schweinsteiger]] |- |FW ||11||[[Miroslav Klose]] || ||(- 79') |- |FW ||20||[[Lukas Podolski]] |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |MD ||5 ||[[Sebastian Kehl]] || ||(+ 72') |- |FW ||10||[[Oliver Neuville]] || ||(+ 79') |- |MD ||22||[[David Odonkor]] || ||(+ 91+') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Jürgen Klinsmann]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Costa Rica (state).svg|100px|Costa Rica]]<br />'''COSTA RICA:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||18||[[José Francisco Porras|José Porras]] |- |DF ||5 ||[[Gilberto Martínez]]|| ||(- 66') |- |DF ||4 ||[[Michael Umaña]] |- |DF ||20||[[Douglas Sequeira]] |- |DF ||3 ||[[Luis Marín]] '''(C)''' |- |MD ||6 ||[[Danny Fonseca]]||{{yel|30}} |- |MD ||8 ||[[Mauricio Solís]]|| ||(- 78') |- |MD ||10||[[Walter Centeno]] |- |MD ||12||[[Leonardo González]] |- |FW ||9 ||[[Paulo Wanchope]] |- |FW ||11||[[Rónald Gómez]]|| ||(- 91+') |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |DF ||2 ||[[Jervis Drummond]]|| ||(+ 66') |- |MD ||7 ||[[Christian Bolaños]]|| ||(+ 78') |- |MD ||14||[[Randall Azofeifa]]|| ||(+ 91+') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Alexandre Guimarães]] |} |}</td> <td widht="25%">[[Skeudenn:Germany-Costa Rica line ups.svg|right|300px]]</td></tr> </table> * Tredeog: [[Horacio Elizondo]] (Arc’hantina) * Eiltredeoged ** Dario Garcia (Arc’hantina) ** Rodolfo Otero (Arc’hantina) * Pevare dileuriad: Carlos Chandia (Chile) * Pempvet dileuriad: Cristian Julio (Chile) == Polonia ouzh Ecuador == Gwener, [[Mezheven 9]], [[2006]]<br /> 21:00 - [[Veltins-Arena|FIFA World Cup Stadium Gelsenkirchen]], [[Gelsenkirchen]] - Tud: 52,000 <table><tr><td width="75%"> {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- |width=40% align=right|'''{{POLf}}''' |align=center width="20"%|'''0 – 2''' (0–1) |width=40%|'''{{ECUf2}}''' |- style=font-size:85% |||align=center|[http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/2/mr.html (Berr-ha-berr)] ||[[Carlos Tenorio|C. Tenorio]] 24' |- style=font-size:85% | || ||[[Agustín Delgado|Delgado]] 80' |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|{{border|[[Skeudenn:Flag of Poland.svg|100px|Polonia]]}}<br />'''POLONIA:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||1 ||[[Artur Boruc]] |- |DF ||4 ||[[Marcin Baszczyński]] |- |DF ||2 ||[[Mariusz Jop]] |- |DF ||6 ||[[Jacek Bąk]] '''(C)''' |- |DF ||14||[[Michał Żewłakow]] |- |MD ||15||[[Euzebiusz Smolarek]]||{{yel|37}} |- |MD ||16||[[Arkadiusz Radomski]] |- |MD ||7 ||[[Radosław Sobolewski]]|| ||(- 67') |- |MD ||10||[[Mirosław Szymkowiak]] |- |MD ||8 ||[[Jacek Krzynówek]]|| ||(- 78') |- |FW ||9 ||[[Maciej Żurawski]]|| ||(- 83') |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |FW ||21||[[Ireneusz Jeleń]]|| ||(+ 67') |- |MD ||5 ||[[Kamil Kosowski]]|| ||(+ 78') |- |FW ||23||[[Paweł Brożek]]|| ||(+ 83') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Paweł Janas]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Ecuador.svg|100px|Ecuador]]<br />'''ECUADOR:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||12||[[Cristian Mora]] |- |DF ||4 ||[[Ulises de la Cruz]] '''(C)'''|| ||(- 69') |- |DF ||3 ||[[Iván Hurtado]]||{{yel|31}} |- |DF ||17||[[Giovanny Espinoza]] |- |DF ||18||[[Neicer Reasco]] |- |MD ||8 ||[[Edison Méndez]]||{{yel|70}} |- |MD ||14||[[Segundo Castillo]] |- |MD ||20||[[Edwin Tenorio]] |- |MD ||16||[[Luis Antonio Valencia]] |- |FW ||21||[[Carlos Tenorio]]|| ||(- 65') |- |FW ||11||[[Agustín Delgado]]|| ||(- 83') |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |FW ||10||[[Iván Kaviedes]]|| ||(+ 65') |- |DF ||2 ||[[Jorge Guagua]]|| ||(+ 69') |- |MD ||6 ||[[Patricio Urrutia]]|| ||(+ 83') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Luis Fernando Suárez]] (Kolombia) |} |}</td> <td widht="25%">[[Skeudenn:Poland-Ecuador line ups.svg|right|300px]]</td></tr> </table> * Tredeog: [[Toru Kamikawa]] (Japan) * Eiltredeoged: ** Yoshikazu Hiroshima (Japan) ** Dae Young Kim (Korea ar Su) * Pevare dileuriad: Lubos Michel (Slovakia) * Pempvet dileuriad: Roman Slysko (Slovakia) == Alamagn ouzh Polonia == Merc’her, [[Mezheven 14]], [[2006]]<br /> 21:00 - [[Signal Iduna Park|FIFA World Cup Stadium Dortmund]], [[Dortmund]] <table><tr><td width="75%"> {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- |width=40% align=right|'''{{GERf}}''' |align=center width="20"%|'''1 – 0''' (0–0) |width=40%|'''{{POLf2}}''' |- style=font-size:85% |align=right|[[Oliver Neuville|Neuville]] 91+' |align=center|[http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/17/mr.html (Berr-ha-berr)] |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Germany.svg|100px|Alamagn]]<br />'''ALAMAGN:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||1 ||[[Jens Lehmann]] |- |DF ||3 ||[[Arne Friedrich]]|| ||(- 64') |- |DF ||17||[[Per Mertesacker]] |- |DF ||21||[[Christoph Metzelder]]||{{yel|70}} |- |DF ||16||[[Philipp Lahm]] |- |MD ||19||[[Bernd Schneider (football)|Bernd Schneider]] |- |MD ||8 ||[[Torsten Frings]] |- |MD ||13||[[Michael Ballack]] '''(C)'''||{{yel|58}} |- |MD ||7 ||[[Bastian Schweinsteiger]]|| ||(- 77') |- |FW ||11||[[Miroslav Klose]] |- |FW ||20||[[Lukas Podolski]]|| ||(- 71') |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |MD ||22 ||[[David Odonkor]]||{{yel|68}}||(+ 64') |- |FW ||10||[[Oliver Neuville]]|| ||(+ 71') |- |MD ||7||[[Tim Borowski]]|| ||(+ 77') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Jürgen Klinsmann]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|{{border|[[Skeudenn:Flag of Poland.svg|100px|Polonia]]}}<br />'''POLONIA:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||1 ||[[Artur Boruc]]||{{yel|89}} |- |DF ||4 ||[[Marcin Baszczyński]] |- |DF ||19 ||[[Bartosz Bosacki]] |- |DF ||6 ||[[Jacek Bąk]] '''(C)''' |- |DF ||14||[[Michał Żewłakow]]|| ||(- 83') |- |MD ||15||[[Euzebiusz Smolarek]] |- |MD ||16||[[Arkadiusz Radomski]] |- |MD ||7 ||[[Radosław Sobolewski]]||{{sent off|2|28', 75}} |- |MD ||8 ||[[Jacek Krzynówek]]||{{yel|3}}||(- 77') |- |FW ||21 ||[[Ireneusz Jeleń]]|| ||(- 91+') |- |FW ||9 ||[[Maciej Żurawski]] |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |FW ||21||[[Mariusz Lewandowski]]|| ||(+ 77') |- |DF ||17||[[Dariusz Dudka]]|| ||(+ 83') |- |FW ||23||[[Paweł Brożek]]|| ||(+ 91+') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Paweł Janas]] |} |}</td> <td widht="25%">[[Skeudenn:Germany-Poland line ups.svg|right|300px]]</td></tr> </table> * Tredeog: [[Luis Medina Cantalejo]] (Spagn) * Eiltredeoged: ** Victoriano Giraldez Carrasco (Spagn) ** Pedro Medina Hernandez (Spagn) * Pevare dileuriad: Khalil Al Ghamdi (Arabia Saoudat) * Pempvet dileuriad: Fathi Arabati (Jordania) == Ecuador ouzh Costa Rica == Yaou, [[Mezheven 15]], [[2006]]<br /> 15:00 - [[AOL Arena|FIFA World Cup Stadium Hamburg]], [[Hamburg]]<!-- - Tud: 50,000 --> <table><tr><td width="75%"> {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- |width=40% align=right|'''{{ECUf}}''' |align=center width="20"%|'''3 – 0''' (1–0) |width=40%|'''{{CRCf2}}''' |- style=font-size:85% |align=right|[[Carlos Tenorio|C. Tenorio]] 8' |align=center|[http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/18/mr.html (Berr-ha-berr)] | |- style=font-size:85% |align=right|[[Agustín Delgado|Delgado]] 54' | | |- style=font-size:85% |align=right|[[Iván Kaviedes|Kaviedes]] 92+' |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Ecuador.svg|100px|Ecuador]]<br />'''ECUADOR:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||12||[[Cristian Mora]]||{{yel|60}} |- |DF ||4 ||[[Ulises de la Cruz]]||{{yel|54}} |- |DF ||3 ||[[Iván Hurtado]] '''(C)''' |- |DF ||17||[[Giovanny Espinoza]]|| ||(- 69') |- |DF ||18||[[Neicer Reasco]] |- |MD ||8 ||[[Edison Méndez]] |- |MD ||14||[[Segundo Castillo]]||{{yel|44}} |- |MD ||20||[[Edwin Tenorio]] |- |MD ||16||[[Luis Antonio Valencia]]|| ||(- 73') |- |FW ||21||[[Carlos Tenorio]]|| ||(- 46') |- |FW ||11||[[Agustín Delgado]] |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |FW ||10||[[Iván Kaviedes]]|| ||(+ 46') |- |DF ||2 ||[[Jorge Guagua]]|| ||(+ 69') |- |MD ||6 ||[[Patricio Urrutia]]|| ||(+ 73') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Luis Fernando Suárez]] (Kolombia) |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Costa Rica (state).svg|100px|Costa Rica]]<br />'''COSTA RICA:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||18||[[José Francisco Porras|José Porras]] |- |DF ||15 ||[[Harold Wallace]] |- |DF ||4 ||[[Michael Umaña]] |- |DF ||20||[[Douglas Sequeira]] |- |DF ||3 ||[[Luis Marín]] '''(C)'''||{{yel|10}} |- |MD ||6 ||[[Danny Fonseca]]|| ||(- 29') |- |MD ||8 ||[[Mauricio Solís]]||{{yel|28}} |- |MD ||10||[[Walter Centeno]]|| ||(- 84') |- |MD ||12||[[Leonardo González]]|| ||(- 56') |- |FW ||9 ||[[Paulo Wanchope]] |- |FW ||11||[[Rónald Gómez]] |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |FW ||19 ||[[Alvaro Saborío]]|| ||(+ 29') |- |MD ||16 ||[[Carlos Hernández (football)|Carlos Hernández]]|| ||(+ 56') |- |FW ||13 ||[[Kurt Bernard]]|| ||(+ 84') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Alexandre Guimarães]] |} |}</td> <td widht="25%">[[Skeudenn:Ecuador-Costa Rica line ups.svg|right|300px]]</td></tr> </table> * Tredeog: [[Coffi Codjia]] (Benin) * Eiltredeoged: ** Celestin Ntagungira (Rwanda) ** Aboudou Aderodjou (Benin) * Pevare dileuriad: Mohamed Guezzaz (Maroko) * Pempvet dileuriad: Brahim Djezzar (Aljeria) == Ecuador ouzh Alamagn == Tuesday, [[Mezheven 20]], [[2006]]<br /> 16:00 - [[Olympic Stadium (Berlin)|Olympic Stadium]], [[Berlin]] - Tud: 72,000 <table><tr><td width="75%"> {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- |width=40% align=right|'''{{ECUf}}''' |align=center width="20"%|''' 0–3 ''' (0–2) |width=40%|'''{{GERf2}}''' |- style=font-size:85% | |align=center|[http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/33/mr.html (Berr-ha-berr)] |align=left|[[Miroslav Klose|Klose]] 4', 44' |- style=font-size:85% | | |align=left|[[Lukas Podolski|Podolski]] 57' |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Ecuador.svg|100px|Ecuador]]<br />'''ECUADOR:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||12||[[Cristian Mora]] |- |DF ||4 ||[[Ulises de la Cruz]] |- |DF ||2 ||[[Jorge Guagua]] |- |DF ||17||[[Giovanny Espinoza]] |- |DF ||13||[[Paul Ambrossi]] |- |MD ||8 ||[[Edison Méndez]] |- |MD ||15||[[Marlon Ayoví]] '''(C)''' || ||(- 68') |- |MD ||20||[[Edwin Tenorio]] |- |MD ||16||[[Luis Antonio Valencia]] ||{{yel|52}}||(- 63') |- |FW ||10||[[Ivan Kaviedes]] |- |FW ||9||[[Felix Borja]] || ||(- 46') |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |FW ||23||[[Cristian Benítez]] || ||(+ 46') |- |DF ||7 ||[[Christian Lara]] || ||(+ 63') |- |MD ||6 ||[[Patricio Urrutia]] || ||(+ 68') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Luis Fernando Suárez]] (Kolombia) |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Germany.svg|100px|Alamagn]]<br />'''ALAMAGN:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||1 ||[[Jens Lehmann]] |- |DF ||3 ||[[Arne Friedrich]] |- |DF ||17||[[Per Mertesacker]] |- |DF ||4||[[Robert Huth]] |- |DF ||16||[[Philipp Lahm]] |- |MD ||19||[[Bernd Schneider (football)|Bernd Schneider]] || ||(- 73') |- |MD ||8 ||[[Torsten Frings]] || ||(- 66') |- |MD ||13||[[Michael Ballack]] '''(C)''' |- |MD ||7 ||[[Bastian Schweinsteiger]] |- |FW ||11||[[Miroslav Klose]] || ||(- 66') |- |FW ||20||[[Lukas Podolski]] |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |FW ||10||[[Oliver Neuville]] || ||(+ 66') |- |MD ||18||[[Tim Borowski]] ||{{yel|75}}||(+ 66') |- |MD ||14||[[Gerald Asamoah]] || ||(+ 73') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Jürgen Klinsmann]] |} |}</td> <td widht="25%">[[Skeudenn:Ecuador-Germany line ups.svg|right|300px]]</td></tr> </table> * Tredeog: [[Valentin Valentinovich Ivanov|Valentin Ivanov]] (Rusia) * Eiltredeoged: ** Nikolay Gobulev (Rusia) ** Evgueni Volnin (Rusia) * Pevare dileuriad: Kevin Stott (Stadoù Unanet) * Pempvet dileuriad: Chris Strickland (Stadoù Unanet) == Costa Rica ouzh Polonia == Tuesday, [[Mezheven 20]], [[2006]]<br /> 16:00 - [[AWD-Arena|FIFA World Cup Stadium Hanover]], [[Hanover]]<!-- - Tud: 25,444 --> <table><tr><td width="75%"> {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" |- |width=40% align=right|'''{{CRCf}}''' |align=center width="20"%|''' 1–2 ''' (1–1) |width=40%|'''{{POLf2}}''' |- style=font-size:85% |align=right|[[Ronald Gómez|Gómez]] 25' |align=center|[http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/w/match/34/mr.html (Berr-ha-berr)] |[[Bartosz Bosacki|Bosacki]] 33', 66' |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Costa Rica (state).svg|100px|Costa Rica]]<br />'''COSTA RICA:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||18||[[José Francisco Porras|José Porras]] |- |DF ||4 ||[[Michael Umaña]] ||{{yel|17}} |- |DF ||3 ||[[Luis Marín]] '''(C)''' ||{{yel|47+}} |- |DF ||17||[[Gabriel Badilla]] ||{{yel|56}} |- |MD ||2 ||[[Jervis Drummond]] ||(- 70') |- |MD ||20||[[Christian Bolaños]] ||(- 78') |- |MD ||8 ||[[Mauricio Solís]] |- |MD ||12||[[Leonardo González]] ||{{yel|76}} |- |FW ||10||[[Walter Centeno]] |- |FW ||9 ||[[Paulo Wanchope]] |- |FW ||11||[[Rónald Gómez]] {{yel|47+}} ||(- 82') |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |MD ||15||[[Harold Wallace]] ||(+ 70') |- |MD ||19||[[Alvaro Saborío]] ||(+ 78') |- |MD ||16||[[Carlos Hernández (soccer)|Carlos Hernández]] ||(+ 82') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Alexandre Guimarães]] |} |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|[[Skeudenn:Flag of Poland.svg|border|100px|Polonia]]<br />'''POLONIA:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |GK ||1 ||[[Artur Boruc]] ||{{yel|90'+1}} |- |DF ||4 ||[[Marcin Baszczyński]] ||{{yel|60}} |- |DF ||19||[[Bartosz Bosacki]] |- |DF ||6 ||[[Jacek Bąk]] '''(C)''' ||{{yel|24}} |- |DF ||14||[[Michał Żewłakow]] ||{{yel|29}} |- |MD ||16||[[Arkadiusz Radomski]] {{yel|18}} ||(- 64') |- |MD ||21||[[Ireneusz Jeleń]] |- |MD ||10||[[Mirosław Szymkowiak]] |- |MD ||8 ||[[Jacek Krzynówek]] |- |FW ||15||[[Euzebiusz Smolarek]] ||(- 85') |- |FW ||9 ||[[Maciej Żurawski]] ||(- 46') |- |colspan=3|'''Erlec’hiañ:''' |- |FW ||23||[[Paweł Brożek]] ||(+ 46') |- |DF ||18||[[Mariusz Lewandowski]] ||(+ 64') |- |FW ||11||[[Grzegorz Rasiak]] ||(+ 85') |- |colspan=3|'''Gourdoner:''' |- |colspan="4"|[[Paweł Janas]] |} |}</td> <td widht="25%">[[Skeudenn:CostaRica-Poland line ups.svg|right|300px]]</td></tr> </table> * Tredeog: [[Shamsul Maidin]] (Singapour) * Eiltredeoged: ** Prachya Permpanich (Thailand) ** Eisa Ghoulom (United Arab Emirates) * Pevare dileuriad: Jerome Davis (Suafrika) * Pempvet dileuriad: Justice Yeboah (Ghana) == Liammoù diavaez == [http://www.fifaworldcup.com Lec’hienn ofisiel] [[Rummad:Kib vell-droad ar bed 2006]] 1ard47picylz964sa7k409gebvubk4b Patrom:TOCright 10 16246 2004498 57367 2022-07-20T14:33:33Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="clear:right; margin-bottom: .5em; float: right; padding: .5em 0 .8em 1.4em; background: none; width: {{{1|auto}}};" | __TOC__ |} <noinclude> [[Rummad:Patromoù TOC]] </noinclude> c5a6we2lxlcdfxr1eg93gbfy0tk7x1a 2004499 2004498 2022-07-20T14:33:53Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="clear:right; margin-bottom: .5em; float: right; padding: .5em 0 .8em 1.4em; background: none; width: {{{1|auto}}};" | __TOC__ |} <noinclude> {{Teuliadur Patrom}} [[Rummad:Patromoù TOC]] </noinclude> pxx2w2luz2e82qfngpgjbx5vwn3vj3l Meilir Meilirion 0 17980 2004582 1847091 2022-07-21T10:30:10Z Llydawr 145 wikitext text/x-wiki '''Meilir Meilirion''' e oa mab koshañ [[Osfael ap Cunedda]], roue [[Osmaeliog]], hag unan eus mibien-vihan [[Cunedda Wledig]]. Gant e vreudeur Cynyr ha Yneigr, ha gant skoazell roue [[Cadwallon Llawhir]] [[Gwynedd]], e teuas a-benn da gas kuit an Iwerzhoniz eus [[Enez Von]]. {| align="center" cellpadding="2" border="2" |- | width="30%" align="center" | En e raok:<br>'''[[Osfael ap Cunedda]]''' | width="40%" align="center" | '''Roue [[Ysfeilion]] <br />[[Image:Draig.png|thum|60 px]])'''<br /> [[500]] - [[530]] | width="30%" align="center" | War e lerc'h:<br>'''[[Cynyr ap Meilir]]''' |} {{Keltia}} [[Rummad:Rouaned vrezhon]] 7wqu7pv6iex4y942d4bageai070lvpu Impalaeriezh trevadennel Alamagn 0 25669 2004533 1894136 2022-07-20T16:37:48Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Impalaeriezhioù]]->[[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] wikitext text/x-wiki '''Impalaeriezh trevadennel Alamagn''' a c’hoarvez eus hollad trevadennoù an [[impalaeriezh]] krouet goude unvanidigezh [[Alamagn]] e [[1871]]. Fin a voe dezhañ goude ar [[Brezel bed kentañ]]. == Deroù an trevadennoù alaman == [[Skeudenn:Deutsche Kolonien.PNG|thumb|right|500px|Trevadennoù alaman : re [[Impalaeriezh Alamagn]] e glas, re Stad Brandenburg e ruz, ha "Venezia vihan" ([[1529]]-[[1556]]) e melen.]] Un nebeud trevadennoù a oa bet klasket sevel kerkent hag ar {{XVIvet kantved}} : ar familh bankerien Welser, eus [[Augsburg]], a glaskas trevadenniñ douaroù zo bremañ e [[Venezuela]], etre 1528 and 1556. Un nebeud trevadennoù a oa bet klasket sevel er {{XVIIvet kantved}}, da skouer, gant Stad [[Brandenburg]], deuet da vezañ [[Prusia]], war aodoù [[Afrika]] (enez [[Arguin]], dirak [[Maouritania]], pe en ''Aod an Aour'', anvet bremañ [[Ghana]]). Liammoù kenwerzhel o doa Alamaned eus meur a briñselezh, dugelezh pe gontelezh gant a bep seurt broioù pell, met evit gwir ne zeraouas an trevadenniñ a-vras gant an Alamaned nemet goude [[unanidigezh Alamagn]] e 1871. Diwezhat e oa Alamagn o tont war « marc’had » an trevadennoù : ar braz eus [[Afrika]] a oa bet rannet dija etre ar [[Bro-C'hall|C'hallaoued]] hag ar [[Breizh-Veur|Saozon]]. Fellout a rae da [[Alamagn]] koulskoude sevel un impalaeriezh tramor, da zerc’hel penn d’ar galloudoù bras-se. Dindan ren [[Otto von Bismarck|Bismarck]] e voe savet an trevadennoù kentañ gant [[Alamagn]], a oa o sevel ivez ar ''g-[[Kaiserlichen Marine]]'' ([[Morlu]] an Impalaer). == Trevadennoù alaman en Afrika == En em staliañ a reas Alamaned e [[Mervent Afrika]] ([[Namibia]] hiziv an deiz) e [[1883]], e [[Kameroun alaman|Kameroun]] hag e [[Togo]] e [[1884]], hag e [[Tanganyika (bro)|Tanganyika]] ([[Tanzania]] hiziv an deiz) hag e [[Ruanda-Urundi]] e [[1885]]. Krouet e voe an ''Deutsch-Ostafrikanische Gesellschaft'' (D.O.A.G.), hag en em staliañ a reas en [[Afrika ar Reter]], goude ma ve bet an ergerzher alaman [[Carl Peters]] o sinañ emglevioù gant meur a bobl eus ar broioù-se. En ur ober un nebeud mizioù hepken en em gavas [[Alamagn]] e penn un impalaeriezh trevadennel pemp gwech kement hag an douaroù alaman en Europa, met poblet distank. A-enep an trevadenniñ-se e savas ar stadoù bras all, evel Breizh-Veur ha Frañs, hag ivez ar pobloù henvroat. E su kevandir Afrika e oa tenn an traoù, dreist-holl, pa glaske kompagnunezhioù mengleuziañ alaman en em ziazezañ eno, tra ma klaske Breizh-Veur astenn he galloud ivez. Un emglev a voe sinet e [[1898]], evit ma chomfe neptu Alamagn en [[Eil brezel ar Voered]]. Ar bobl [[Herero]] a glaskas en em sevel ouzh an Alamaned e [[Mervent Afrika]] e [[1904]]. Mouget e voe o emsavadeg er gwad. E-pad ar brezel-se e voe digoret [[kampoù-bac'h]] gant an Alamaned, war skouer ar re a oa bet digoret gant ar Saozon e-pad o brezel a-enep ar Voered. E [[1888]]-[[1890]] e voe jeu etre Alamagn Bismarck hag ar [[Rouantelezh Unanet]], diwar-benn an harzoù etre o zrevadenn e Tanganyka ha sultanelezh [[Zanzibar]], gwarezet gant Breizh-Veur. E [[1911]] e voe bec’h adarre, etre [[Frañs]] hag [[Alamagn]] ar wech-mañ, abalamour ma felle d’an eil ha d’eben lakaat he c’hrabanoù war [[Maroko]]. Plegañ a reas [[Alamagn]], en eskemm ouzh astenn he douaroù e [[Kameroun alaman|Kameroun]] diwar-goust tiriadoù gall an [[Oubangi-Chari]], [[Kongo gall|Kongo]] ha [[Gabon]]. == Trevadennoù alaman e Sina == [[Alamagn]] a astennas he gwarezveli war aod bae Jiaozhou e 1898, gant kêr [[Qingdao]]. Levezon he doa war ar vro tro-dro, rannvro [[Shandong]] a-bezh ha traoñienn ar stêr [[Huang He]]. == Trevadennoù alaman er Mor Habask == [[Alamagn]] a daolas troad ivez war inizi ar [[Meurvor Habask]]. Aloubet e voe ganto an enezeg a voe badezet [[enezeg Bismarck]] e [[1884]], ha norzh un enezeg all, an [[inizi Solomon]] e [[1885]]. Dindan gwarezveli Alamagn e tremenas inizi an hanternoz, tra ma voe lakaet inizi ar c’hreisteiz dindan veli Breizh-Veur e 1893. Diwezhatoc'h e voe staget inizi an hanternoz ouzh gwarezveli Breizh-Veur ivez, gant un emglev sinet e 1899, war-bouez an div enezenn vrasañ, [[enez Bougainville]] hag [[enez Buka]],a chome e dalc'h Alamagn. Gant Alamagn ivez e voe aloubet inizi all ivez evel an inizi [[Samoa]], an [[Inizi Mariana]], an [[Inizi Caroline|Inizi Karolina]], biz [[Ginea-Nevez]] adalek [[1899]]. An [[Inizi Marshall]] a voe trevadennet e 1885 ha [[Nauru]] e 1888. == Dibenn an impalaeriezh trevadennel == E-pad ar [[Brezel bed kentañ]] e voe aloubet ar braz eus trevadennoù Alamagn gant ar Gevredidi. Lod eus an emgannoù a gendalc’has goude arsav-brezel an [[11 Du|11 a viz Du]] [[1918]]. [[Feur-emglev Versailhez]], e [[1919]], a lakaas fin da Impalaeriezh trevadennel Alamagn. Rannet e voe trevadennoù Alamagn etre ar galloudoù a oa bet trec'h. * rannet e voe [[Kameroun alaman|Kameroun]] ha [[Togo]] etre [[Frañs]] hag ar [[Rouantelezh Unanet]] ; * Tanganyika a voe fiziet er [[Rouantelezh Unanet]] ; * [[Ruanda-Urundi]] a voe roet da [[Belgia|Velgia]] ; * inizi all ar Mor Habask (an [[Inizi Mariana]], an [[Inizi Marshall]] hag an [[Inizi Caroline|Inizi Karolina]]) a voe roet da [[Japan]]. Gant Japan ivez e voe meret trevadennoù alaman Sina, betek [[1922]], pa voent daskoret da Sinaiz ; * bet he devoe ar [[Rouantelezh Unanet]] da ober ivez war-dro : ** [[Mervent Afrika]] ([[Namibia]]) (meret gant dominion [[Suafrika]]) ** [[Ginea Nevez]], an inizi [[Samoa]] ha [[Nauru]] (meret gant dominion [[Aostralia]]). Gant [[Kevre ar Broadoù]] e oa bet fiziet an douaroù-se e Breizh-Veur. == Liammoù diavaez == * [http://www.reynier.com/Histoire/Colonisation/Allemagne_Togo.html La présence allemande sur la Côte des Esclaves] (e galleg) [[Rummad:Trevadennerezh|Alamagn]] [[Rummad:Istor Alamagn]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] [[da:Tyske kolonier]] [[pl:Kolonie niemieckie]] tdrq8g2u85i9u7g5cze0yt1rhtrg00v Ernest Carré Kérisouët 0 27409 2004569 2003805 2022-07-20T19:57:22Z Huñvreüs 54570 Kemmoù [[Special:Contributions/Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[User_talk:Martin Urbanec|Kaozeal]]) distaolet; adlakaet da stumm diwezhañ [[User:2A01:CB09:805F:C1D2:C0E9:B2CA:BDB4:9F0E|2A01:CB09:805F:C1D2:C0E9:B2CA:BDB4:9F0E]] wikitext text/x-wiki {{Labour zo}} '''Ernest Carré Kérisouët''' a zo bet ganet e [[Lambal]] ([[Breizh]]) d'ar [[24 Eost|24 a viz Eost]] [[1832]]. Mab da Louis Aimé Kérisouët e oa. Heuliet en doa kentelioù Skol Minoù Pariz, hag diplomet e voe gant Skol Kreiz ([[CentraleSupélec|École Centrale]]) Pariz a-raok mont da rener govelloù hag ijinour. Bevañ a reas ur vuhez politik diroll. Maer [[Plezeved]] e voe adalek ar [[27 a viz Mae]] [[1864]] betek ar [[21 a viz Gouere]] [[1877]]. [[Kannad]] e voe e [[1869]] hag eñ oadet a 37 bloaz. Emezelañ a reas e renkoù an Tiers-parti Liberal a enebe un disterañ ouzh an impalaerded. Ne votas ket ar [[Brezel 1870-1871|brezel 1870]]. Anvet e voe [[Jeneral]] brigadenn e 1870, hag e fizias aozadur [[Arme Breizh]] e [[kont Keratry]], dre hanterouriezh [[Léon Gambetta]]. Dilennet adarre goude ar brezel dindan an tu kreiz-kleiz, delc'her a reas politikerezh Thiers. Ne voe ket dilennet e 1876, a-raok distreiñ d'ar Gambr goude ma voe nullet dilennadenn e enebour. Kuzulier [[kanton Merdrigneg]] eus 1863 betek 1877, e voe prezidant ar C'huzul-Meur eus 1871 betek 1875. Marvet e oa Ernest Carré Kérisouët d'ar [[16 a viz Kerzu]] [[1877]] e [[Pariz]]. {{DEFAULTSORT:Carré Kérisouët, Ernest}} [[Rummad:Tud Breizh]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1832]] [[Rummad:Marvioù 1877]] [[Rummad:Istor Breizh]] pvarqrovx2ld8xncwitadj2u5nvd8a0 Patrom:Legend 10 29713 2004490 1790350 2022-07-20T12:53:12Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki <onlyinclude><li style="margin: 0 0 0 1.5em; list-style: none;font-size:90%"><span style="border:1px solid grey;background-color:{{{1|none}}};color:{{{1|none}}};">██</span>&nbsp;{{{2|}}}</li></onlyinclude> <noinclude> {{Teuliadur Patrom}} [[Rummad:Patromoù]] <templatedata> { "params": { "1": { "label": "Liv", "description": "Anv HTML al liv pe kod RVB", "example": "#ff0058", "required": true }, "2": { "label": "Anv", "description": "Anv an elfenn", "required": true } }, "description": "Patrom evit ober un alc'hwez evit ur gartenn, ur brastres pe un daolenn.", "format": "inline" } </templatedata> </noinclude> 6vf0sfcp93vtka7kxv2stbeju6aoxaw 2004491 2004490 2022-07-20T12:59:19Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki <onlyinclude><li style="margin: 0 0 0 1.5em; list-style: none;font-size:90%"><span style="border:1px solid grey;background-color:{{{1|none}}};color:{{{1|none}}};">██</span>&nbsp;{{{2|}}}</li></onlyinclude> <noinclude> {{Teuliadur Patrom}} [[Rummad:Patromoù]] </noinclude> k9lf2475gc7u9jinij0xqqcosiopaxo Strollad Kallag 0 34473 2004576 1994293 2022-07-21T08:56:42Z Lubaner 703 wikitext text/x-wiki '''Strollad Kallag''' zo ur strollad c'hoariva [[brezhonek]] savet e [[1993]], diazezet e [[Kallag]] ha renet gant [[Marie-Hélène Morvan]] ha [[Sylvain Botrel]], ar bennc'hoarierien. ==O fezhioù-c'hoari== *''Heritaj ar vamm-gaer'', bet kinniget a-raok gant [[Strollad Speied]] ([[1994]]-[[1995]]) *''Bitekle, pe war hent ar Baradoz'', skrivet gant Gwilhoù Kergourlae ha laket e brezhoneg gant [[Remi Derrien]] (Strollad Penn Ar Bed) ([[1996]]-[[1998]]) *''[[Lubaner Kreiz Breizh]]'', troet gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan diwar ''The Playboy of the Western World'' gant [[John Millington Synge]] ([[1999]]-[[2001]]) *''Tro d'ar jeu, pe tud dilikat war ur plankon ledan'', troet gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan diwar ''La Balade des planches'' gant [[Jean-Paul Alègre]] ([[2001]]-[[2003]]) *''Merc'h an Aotroù Doue'', diwar ''La Vie commence au théâtre'' gant [[Jean-Paul Alègre]]. Laket e brezhoneg gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan ([[2002]]-[[2004]]) *''Salokras ! pe ar seizh pec'hed kapital'', skrivet gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan ([[2005]]-[[2007]]) *''Mazheas ar c'higer'', troet gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan diwar ''Histoire de Maheu le boucher'' gant [[Eduardo Manet]] ([[2008]]-[[2011]]) *''Komedienn mil luiet'', troet gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan diwar ''The Comedy of errors'' gant [[William Shakespeare]] (krouet e miz Here 2013) *''Kontadenn Luduennig'', arvest margodennoù evit ar vugale, savet gant Marie-Hélène Morvan ha Sylvain Botrel diwar ur gontadenn bobl (krouet e miz Gwengolo 2015) *''Artichoed ar Maharaja'', arvest margodennoù, savet gant Marie-Hélène Morvan ha Sylvain Botrel diwar ''Les concombres du roi'', ur gontadenn skrivet gant Evelyne Brisou-Pellen diwar un istor deus Kambodja (krouet e miz Genver 2022) === Krouidigezhioù all === *An disput ''Trouz diwar-benn an tele louz'', skrivet gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan, a oa aet ar priz kentañ ganti da-geñver championad ar bed an disputchoù e [[Gwerliskin]], e [[2003]]. *''Disput an dour'', skrivet gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan *''Avanturioù mab Emon'', parodienn savet gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan diwar ur pezh kozh, ''Buhez ar pevar mab Emon''. *'''Barzh an toull-noz'', laket e brezhoneg gant Sylvain Botrel ha Marie-Hélène Morvan : ur plac'h yaouank kozh hag ur paotr digavandad o-hunan e-barzh un toull-noz... Diviz diboell ha leun a fent (fent glas a-wechoù) *''Lein ar re gozh'', savet ha c'hoariet asambles gant Strollad Gwerliskin *''Sal ar gouelioù'', savet ha c'hoariet asambles gant Strollad Gwerliskin (krouet e miz Gwengolo 2012) *''Piw, penaoz ha petra ?'' savet ha c'hoariet asambles gant Strollad Gwerliskin (krouet e miz Du 2018) [[Rummad:c'hoariva brezhonek]] 7uxytm3mowau8oswtkn9ln2zeok8y37 Impalaeriezh trevadennel an Izelvroioù 0 36459 2004536 1660415 2022-07-20T16:38:53Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Impalaeriezhioù]]->[[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] wikitext text/x-wiki [[Skeudenn:DutchEmpire4.png|thumb|350px|right|Ar broioù zo bet dalc’het gant an [[Izelvroioù]] da vare pe vare. Al liv gwer teñval a ziskouez trevadennoù a voe savet gant [[Kompagnunezh nederlandat Indez ar C'hornôg]], hag al liv gwer sklaer ar re savet gant [[Kompagnunezh nederlandat Indez ar Reter]].]] '''Impalaeriezh trevadennel an Izelvroioù''' eo an anv a roer da hollad ar broioù a voe e dalc’h an [[Izelvroioù]] etre ar [[XVIIvet kantved|XVIIvet]] hag an {{XXvet kantved}}. Gant an Izelvroioù e voe heuliet skouer [[Portugal]] ha [[Spagn]] o doa savet [[trevadenn]]où er-maez eus [[Europa]]. Broudet e voent gant o barregezh war tachennoù ar [[merdeadurezh|verdeadurezh]] hag ar [[kenwerzh|c'henwerzh]] ha gant al lañs a oa en o bro gant ar [[broadelouriezh|vroadelouriezh]] da vare stourm an Izelvroioù evit en em zistagañ diouzh [[Spagn]]. Evel en [[Impalaeriezh trevadennel Breizh-Veur]], e voe savet trevadennoù da gentañ gant kevredadoù kevalaour dizalc’h diouzh ar stad, evel da skouer [[Kompagnunezh nederlandat Indez ar Reter]]. Diwezhatoc’h hepken e voe kemeret an emell eus an trevadennoù-se gant ar stad. Kenwerzhourien ha moraerien eus an Izelvroioù ivez a gemeras perzh er beajoù da zizoleiñ ar voul-douar a voe, gant Europiz, er {{XVIvet kantved| XVIvet}} hag er {{XVIIvet kantved}} ; ar broioù ergerzhet gant tud evel [[Willem Barents]], [[Henry Hudson]],[[Willem Janszoon]] pe [[Abel Tasman]] avat, ne zeujont ket da vezañ trevadennoù eus an Izelvroioù. Adalek ar {{XVIvet kantved}} e kreskas beli an Izelvroioù war vor gant nerzh o [[morlu]]. Ren a raent war ar c’henwerzh war vor dre ar bed a-bezh a-benn an eil hanterenn eus ar {{XVIIvet kantved}} : unan eus galloudoù pennañ ar bed e oa deuet an Izelvroioù da vezañ. E-keit-se e oa o sevenadur o vleuniañ, ken ma reer [[Oadvezh Aour an Izelvroioù]] eus an amzer-hont. Da vare an [[Dispac'h gall]] avat e kollas an Izelvroioù ul lodenn vat eus o zrevadennoù, war un dro gant o galloud war vor, pa voent aloubet gant armeoù Bro-C’hall. Etre 1795 ha 1814 e voe an Izelvroioù dindan gouarnamantoù e dalc’h ar C’hallaoued, ha kouezhañ a reas o zrevadennoù etre krabanoù Breizh-Veur. Goude [[1815]] e voe rentet o zrevadennoù d’an Izelvroioù ha chom a rejont dindan renerezh [[Den Haag]], betek diskar an impalaeriezhioù trevadennel en {{XXvet kantved}}. Hiziv an deiz e chom stag [[Aruba]] hag an [[Antilhez Nederlandat]] ouzh an Izelvroioù o-unan, en ur framm laosk anvet [[Rouantelezh an Izelvroioù]]. == Azia == Ur wech savet [[Kompagnunezh nederlandat Indez ar Reter]] (pe VOC, diwar an anv nederlandek ''Verenigde Oost-Indische Compagnie'') e 1602, an Izelvroioù a glaskas tapout krog e [[Impalaeriezh trevadennel Portugal|trevadennoù Portugal]], ar pezh a voe abeg d’ar [[Brezel etre Portugal hag an Izelvroioù]]. Daoust ma oa unanet Portugal ha Spagn dindan ur gurunenn hepken, en amzer-hont, e chome disparti o div impalaeriezh, ha trevadennoù Portugal, strewet dre ar bed a-bezh, a oa preizhoù aes evit an Izelvroiz, c’hoant bras ganto ren war kenwerzh an [[Spis (temz)|temzoù]]. === Indez ar Reter (Indonezia) === E 1605 e voe skrapet ar c’hontouerioù kenwerzhel a oa gant Portugal war [[Inizi Maluku|Inizi ar Spisoù]] (bremañ inizi ''Maluku'') gant Izelvroiz. E 1619 e voe savet ganto ur c’hreñvlec’h e [[Jakarta|Batavia]], a zeuas da vezañ penngreizenn ''Kompagnunezh Indez ar Reter''. En {{XIXvet kantved}} e tremenas douaroù ar Gompagnunezh dindan galloud ar stad hag hollad ''Indez ar Reter'' a voe melestret gant gournamant an Izelvroioù. Dont a reas ar vro da vezañ dizalc’h dindan an anv [[Indonezia]], d’ar [[17 Eost|17 a viz Eost]] [[1945]]. === [[Sri Lanka|Selan]] ([[Sri Lanka]]) === Douarañ a reas an Izelvroiz kentañ war [[Selan]] e 1602, pa oa an enezenn-se e dalc’h Portugal. Etre 1636 ha 1658 e teujont a-benn da skarzhañ ar Bortugaliz, war c’houlenn priñsed eus ar vro, da gentañ. Portugaliz a oa mistri war an arvor hepken, abaoe 1505. Gouzañvet o doa tud ar vro, Boudaiz, Hindoued ha Muzulmiz, dindan gwask Portugaliz, a glaske o zreiñ davet ar gristeniezh. Izelvroiz, int, a oa o freder gant ar c’henwerzh kentoc’h eget gant ar relijion. E dalc’h Kompagnunezh Indez ar Reter e voe an arvor e-pad ur c’hantved hanter, met diabarzh ar vro a chomas e-maez o galloud. Ur c’hontouer a bouez bras e oa Selan evit ar Gompagnunezh, dre ma oa un arsav hanter-hent etre kontouerioù [[Suafrika]] ha re [[Indonezia]]. En enez hec’h-unan a-hend-all e veze kavet [[kanell]] hag [[olifant]]ed, a veze gwerzhet da briñsed eus douar-bras India. E 1796 e kouezhas an enez etre krabanoù ar Saozon, war-lerc’h ma vijent deuet da reiñ skoaz da briñsed [[Kandy]], a-enep an Izelvroiz. === [[Formoza]] ([[Taiwan]]) === Ur c’hreñvlec’h anvet Fort Zeelandia a voe gant Izelvroiz war enez [[Taiwan]], etre 1624 ha 1662, pa voent skarzhet ac’hano. Eus an enez e c’helle ar [[Kompagnunezh nederlandat Indez ar Reter|VOC]] (Kompagnunezh Indez ar Reter) ober kenwerzh gant marc’hadourien eus douar-bras Sina ; prenañ a raent [[seiz]] diganto da skouer. En enez hec’h-unan e veze gounezet korz-sukr. === [[Malaka]] === Sultanelezh [[Malaka]], war aod [[Malezia]] (bremañ [[Malaysia]]), a voe kemeret digant ar Bortugaliz e 1641. Da-heul sinadur ur feur-emglev e tremenas e daouarn ar [[Rouantelezh Unanet]] e 1806, e-pad brezelioù Napoleon. Rentet e voe da [[Rouantelezh Unanet an Izelvroioù]] e 1816, a-raok tremen adarre dindan dalc’h Breizh-Veur e [[1824]]. == Suafrika == E 1652 e voe savet ur c’hontouer e-kichen [[Kab ar Spi Mat]] gant Kompagnunezh nederlandat Indez ar Reter, dre ma oa hanter-hent etre [[Indez Nederlandat ar Reter]] hag [[Indez Nederlandat ar C'hornôg]]. Kemeret e voe an drevadenn gant Breizh-Veur e 1797, e-pad ar [[Pempvet Brezel etre Bro-Saoz hag an Izelvroioù]], hag un drevadenn saoz e teuas da vezañ e 1805. An drevadennerien deuet eus an Izelvroioù da [[Suafrika]] a chomas er vro nevez-perc'hennet gant Breizh-Veur, ha diwezhatoc’h ez ejont a-stroll war-zu ar reter d'en em staliañ pelloc’h e [[KwaZulu-Natal|Natal]]. Diwezhatoc’h c’hoazh e voe brezelioù etrezo hag ar Saozon ([[Boer Wars]]). [[Afrikaners]] a reer eus o diskennidi. == Amerika == === Izelvroioù Nevez === [[Skeudenn:GezichtOpNieuwAmsterdam.jpg|thumb|250px|left|Nieuw Amsterdam e 1664.]] '''Izelvroioù Nevez''' a voe graet eus an douaroù ergerzhet gant Izelvroiz er biz d’ar pezh zo aet d’ober ar [[Stadoù Unanet]] diwezhatoc’h, war aod ar Meurvor Atlantel. Trevadennet e voe an douaroù-se gant Kompagnunezh nederlandat Indez ar C’hornôg, en aber ar [[stêr Hudson]] da gentañ : [[Fort Nassau]] (1614, anvet diwezhatoc’h [[Fort Orange]]) el lec’h m’emañ bremañ [[Albany (New York)|Albany]], ha [[Nieuw Amsterdam]], savet e 1625 war enez [[Manhattan]]. An '''Izelvroioù Nevez''' a voe en o ec’honañ, pa voe staget trevadennoù Svediz outo ([[Fort Christina]] e 1655). An '''Izelvroioù Nevez''' a yeas da get e 1674, goude an [[Trede Brezel etre Bro-Saoz hag an Izelvroioù]] : tremen a reas an trevadennoù nederlandat-se dindan yev ar gurunenn saoz ha ''Nieuw Amsterdam'' a voe lakaet ''[[New York]]''. Hervez an emglev peoc’h skoulmet etre an div vro e oa echu ar brezel ha chom a rae pep kostezenn gant an trevadennoù a oa ac’hubet ganti. Ne voe eskemm ebet etre domanioù an eil hag eben. Miret e voe gant ar Saozon an drevadenn nevez-aloubet ganto, Nieuw Amsterdam gant traoñienn ar stêr Hudson, tra ma chomas gant an Izelvroioù an trevadennoù o doa e Gwiana nederlandat (Surinam hiziv) e Suamerika kerkoulz hag inizi bihan en Indez ar Reter ([[Maluku|Inizi ar Spisoù]]) ma veze kavet un temz prizius, ar [[muskadez]]. En amzer-hont e oa prizius-kenañ ar c’hraoñ-muskadez. Hag en inizi-se hepken e veze kavet ar gwezigoù a roe anezho. Laouen e oa an Izelvroiz o virout Inizi ar Spisoù eta ha ne oant ket chalet kement-se gant koll Nieuw Amsterdam. === Indez Nederlandat ar C'hornôg === Trevadennerezh ''Indez ar C'hornôg'' a grogas e [[1620]] gant aloubidigezh enez [[Sant-Martin (enez)|Sint Maarten]], unan e-touez an inizi a oa e dalc’h Spagn neuze e [[Mor Karib]]. En amzer vremañ c’hoazh ez eo stag an enez-se ouzh Rouantelezh an Izelvroioù, evel m’emañ ivez enez '''[[Aruba]]''' hag an '''[[Antilhez Nederlandat]]'''. Emren eo an inizi-se ha stag, en un doare laosk a-walc’h, ouzh [[Rouantelezh an Izelvroioù]]. === [[Gwiana]] === Aloubet e voe douaroù [[Surinam]], e [[Suamerika]], gant Izelvroiz e-pad an [[Eil Brezel etre Bro-Saoz hag an Izelvroioù]]. Ha goude sinadur [[Emglev Westminster (1674)|Emglev Westminster]] e [[1674]] e tremenas ar plantadegoù korz-sukr a oa eno etre daouarn Izelvroiz, en eskemm ouzh an ''Izelvroioù Nevez''. Ur vro stag ouzh an Izelvroioù e chomas Surinam betek [[1975]] : er bloavezh-se e teuas da vezañ ur stad dizalc’h. Er {{XVIvet kantved}} ez erruas an Europiz kentañ war aodoù ar pezh zo bremañ [[Guyana]] hag Izelvroiz en o zouez. Adalek deroù ar {{XVIIvet kantved}} e voe savet teir zrevadenn gant tud eus an Izelvroioù da lezel o merk war ar vro ha da ziskouez e oant perc’henned warni : [[Essequibo]] ([[1616]]), [[Berbice]] (1627), ha [[Demerara]] (1752). Met gant Breizhveuriz e voe aloubet [[Guyana]] e dibenn an {{XVIIIvet kantved}}. Rankout a reas an Izelvroioù lezel Guyana gant ar [[Rouantelezh Unanet]] e [[1814]]. ==Okeania== *[[Ginea-Nevez an Izelvroioù]], eus 1828/1895 betek 1961, war ar pezh a zo [[Papoua ar C'hornaoueg]] bremañ. Aloubet gant [[Indonezia]] e [[1961]]. == Liammoù diavaez == * [http://www.reynier.com/Histoire/Colonisation/Hollandais.html "L'Empire colonial hollandais"] (e galleg) * [http://www.colonialvoyage.com/ Istor trevadennoù an Izelvroioù ha Portugal] (e saozneg) [[Rummad:Trevadennerezh|Izelvroioù]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] [[Rummad:Istor an Izelvroioù]] ddtltr5ph1651myof6rep2109d58ehm Paul Gauguin 0 37385 2004546 2004237 2022-07-20T17:25:22Z Kadwalan 423 /* Kentañ beaj e Tahiti */ wikitext text/x-wiki [[Restr:Paul_Gauguin_111.jpg|thumb|''[[Emboltred e tog]]'', ([[1893]])<br>[[Mirdi Orsay]], [[Paris]]]] [[Restr:Paul_Gauguin_036.jpg|thumb|''La danse des quatre bretonnes'' ([[1888]])<br>[[Neue Pinakothek]] - [[München]]]] [[Restr:Paul Gauguin 135.jpg|thumb|[[Vairumati]]]] '''Paul Gauguin''' ([[7 a viz Mezheven]] [[1848]] - [[8 a viz Mae]] [[1903]]) a oa a oa un arzour [[Goudetrivliadelouriezh|goudetrivliadelour]] eus dibenn an {{XIXvet kantved}}, liver, kizeller, engraver, prier ha skrivagner. Levezonet en deus an [[arz modern]] en {{XXvet kantved}} hag e zoare da zispakañ ster ar sujedoù el livadennoù, dindan levezon ar [[bevennouriezh|vevennouriezh]], en deus digoret an hent d’ar [[kentidigouriezh|gentidigouriezh]]<!-- ha d’an distro d’ar [[pastoral]]-->. Brudet eo e daolennoù diwar-benn [[Breizh]] ha [[Tahiti]]. Unan eus pennoù [[Skol Pont-Aven]] e oa. Brudet eo ivez evit e zarempredoù gant [[Vincent van Gogh|Vincent]] ha [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] van Gogh. Dont a reas arz Gauguin da vzeañ brudet goude e varv, partially from strivoù ar gwerzher arz [[Ambroise Vollard]] a aozas [[Diskouezadeg arz|diskouezadegoù]] eus e oberenn e diwezh e vuhez hag a skoazellas aozañ div ziskouezadeg vras e Pariz goude e varv<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1903 |title=Catalogue de peinture, dessin, sculpture, gravure, architecture et arts décoratifs: exposés au Grand Palais des Champs-Élysées |publisher=Ch. Hérissey |location=Evreux |page=69 |lccn=2011228502}}</ref><ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1906 |title=Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin gravure, architecture et art décoratif |publisher=Société du Salon d'automne |location=Paris |lccn=43031163 |page=191}}</ref>. == E vuhez == === Yaouankiz === [[File:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|upright|''Aline Marie Chazal Tristán, (1825–1867) "Mamm an arzour"'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]]]] [[File:Flora Tristan 1838.JPG|thumb|upright|right|Flora Tristan (1803–1844), mamm-gozh Gauguin a-berzh mamm, e 1838]] Gauguin a oa ganet e Pariz d'ar 7 a viz Even 1848, bloavezh [[Dispac'hoù 1848|an dispac'hoù]] en Europa a-bezh. Mab e oa da Louis Pierre Guillaume Gauguin (1814-1849) ha da Aline Chazal (1825-1867) e bried. E dad, ur c'hazetenner frankizour a 34 vloaz deuet eus un tiegezh embregerien eus [[Orleañs]]<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "Clovis came from Orléans, and there is nothing in the Gauguin family history of market gardeners and small businessmen to suggest an artistic temperament".</ref>, a voe dleet dezhañ tec'het diouzh Frañs pa oa bet serret e gazetenn gant ar gouarnamant<ref>Bowness, 1971, p.3-4</ref>. Mamm Gauguin a oa 22 vloaz ha merc'h e oa da André Chazal, un engraver, ha da [[Flora Tristan]], un aozerez hag un emsaverez eus al luskadoù sokialour kentañ. Paouez a reas o eured pa oa taget Flora gant he gwaz ha pa oa kondaonet da ugent vloaz prizon da vezañ esaet muntrañ anezhi<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Mamm-gozh Paul Gauguin eus kostez e vamm, Flora Tristan, a oa bastardez Thérèse Laisnay ha Don Mariano de Tristan Moscoso. Ne ouzer ket kalz a dra diwar-benn tiegezh Thérèse, na ma oa un noblañs pe un avanturourez<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "… Thérèse Laisnay, whose background nothing whatever is known…whether she was an aristocrat or adventuress, it is impossible to say."</ref>. Don Mariano, ofiser en [[Dragon (soudard)|Dragoned]], a oa ezel eus un tiegezh noblañsed spagnol eus kêr Arequipa er [[Perou]]. Izili tiegezh pinvidik Tristan Moscoso a zalc'he kargoù galloudek er Perou<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Dilojañ a rejont da Bariz e 1803. Marv dic'hortoz Don Mariano avat a lakaas e vestrez hag e vugel Flora da gouezhañ er baourentez<ref>Bowness, 1971, p.3</ref>. Flora a resevas un tamm leve dister a-berzh kerent e dad. Mont a reas d'ar Perou en esper gounit ul lodenn vrasoc'h eus pinvidigezhioù tiegezh Tristan Moscoso. C'hwitañ a reas met da-c'houde e embannas un danevell eus he beaj er Perou hag a reas berzh hag a lañsas e espet el lennegezh e 1838. Mamm-gozh Gauguin a roas skoazell da sevel diazez luskadoù dispac'hel 1848. Evezhiet gant polis Bro-C'hall e veaje a-dreuz ar Frañs da gomz e bodadegoù ma c'halve ar broleterien da unaniñ. Skuizh-marv gant ar vuhez-se e faganas e Bourdel hag e varvas eno e miz Du 1844, nebeutoc'h evit pevar bloaz a-raok dispac'h 1848<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Idolenn he mab-bihan Paul e oa, ha derc'hel a reas skouerennoù eus he levrioù gantañ betek fin e vuhez<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. E 1850, Clovis Gauguin a guitas Pariz, dindan ren [[Napoleon III]], da vont d'ar Perou gant e wreg Aline hag e vugale yaouank en esper kendalc'hen gant e espet kazetenner o sevel ur gazetenn nevez eno gant sikour kerent e wreg e Suamerika<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Mervel a reas diwar un taol kalon war an hent hag Aline a erruas er Perou intañvezet gant Paul a oa 18 miz hag e c'hoar 2 vloaz, Mari. Degemeret e oa gant he goureontr eus tu he zad, Don Pio Tristan Moscoso, a oa tad-kaer da [[José Rufino Echenique]], an den a zeufe prezidant nevez ar Perou dizale<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Betek e c'hwec'h vloaz, Paul a oa desavet evel un noblañ eus Lima, gant magerezed ha mevelien. Derc'hel a rae soñj mat eus ar prantad-se eus e vugaleaj<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Bugaleaj eürus Gauguin a baouezas a-daol-trumm pa'z eas an tu koll gant kostezenn e gerent e-pad ar brezel-diabarzh e 1854. Aline a zistroas da Vro-C'hall gant he bugale, hag a lezas Paul gant e dad-kozh eus tu e dad, Guillaume Gauguin, en Orleañs. Klan Tristan Moscoso a viras outi a gaout al leve brokus roet dezhi gant Don Pio. Aline en em lakaas neuze da labourat evel kemenerez e Pariz<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. === Eured === [[File:Paul_Gauguin_and_Mette_Sophie_Gad_by_Julie_Laurberg,_1885.JPG|thumb|upright|Gauguin hag e wreg Mette e [[Kopenhagen]], [[Danmark]], 1885]] E 1873 e euredas un [[Danmark|Danez]], Mette-Sophie Gad (1850–1920). E-doug an dek vloaz da-c'houde e oa bet ganet pemp bugel : Émile (1874–1955); Aline (1877–1897); Clovis (1879–1900); [[Jean René Gauguin|Jean René]] (1881–1961); ha [[Pola Gauguin|Paul Rollon]] (1883–1961). E 1884, Gauguin a zilojas da Gopenhagen gant e diegezh, ma labouras evel gwerzher [[ballin]]où. Ne reas ket berzh : ne oa ket evit komz daneg, ha ne blije ket ballinoù Bro-C'hall d'an Daniz. Mette a c'houneze peadra d'o lakaat da vevañ o reiñ kentelioù galleg d'an danvez diplomated<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref>. Pa fellas da Gauguin dont da vezañ livour leun amzer e savas bec'h gant e wreg hag he familh. Distreiñ a reas da Bariz e 1885, goude m'o devoa goulennet digantañ mont kuit abalamour m'en doa dilezet an talvoudegezhioù a rannent<ref>Mathews, 2001, p. 62</ref><ref>Thomson, 1987, p. 38</ref>. Gwelet a reas anezhe evit ar wezh diwezhañ e 1891, ha Mette a guitaas anezhañ da vat e 1894<ref>Mathews, 2001, p. 194 ha 210</ref>{{,}}<ref>Thomson, 1987, p. 29, 182</ref>. === Livadennoù kentañ === [[File:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|upright|''Studi unan noazh'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] {{Commonscat|Paul Gauguin}} E 1873, pa grogas da labourat evel ajant eskemm, Gauguin a stagas da livañ e-pad e amzer vak. Edo o chom d'ar 15, rue la Bruyère, en IX{{vet}} arondisamant<ref>{{cite web |last1=Bain-Smith |first1=Priscilla |title=Gauguin: Where he lived and loved |url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |website=bonjourparis.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402115057/http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |archive-date=2 April 2015 |url-status=dead |access-date=20 March 2015}}</ref><ref name="Paris locations">Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref>. Nepell ac'hano edo an tavarnioù darempredet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelourien]]. Daremprediñ a rae Gauguin ar mirdioù ivez alies ha prenañ oberennoù digant arzourien nebeut anavezet c'hoazh. Dont a reas da vezañ mignon [[Camille Pissarro]]<ref name="met" /> ha dont a rae da welet anezhañ da Sul da livañ en e jardin. Pissarro a lakaas anezhañ da anavezout meur a arzour all. E 1877, Gauguin a zilojas e [[w:fr:Vaugirard|Vaugirard]]. Eno, e trede solier an 8 rue Carcel e reas e annez<ref name="Paris locations" /> E vignon bras [[Émile Schuffenecker]], un ajant eskemm kozh a felle dezhañ ivez mont da arzour, a oa o chom e-kichen. Gauguin a ziskouezas livadurioù e diskouezadegoù [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] dalc'het e 1881 ha 1882. Ne oa ket prizet e livadurioù d'ar mare-se, daoust ma'z eo brudet-kenañ lod anezhe hiziv an deiz, evel ''Jardinoù legumajerien Vaugirard''<ref>Thomson, 1987, p. 22</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 38–40</ref>. E 1882 e voe un enkadenn en [[eskemmdi]] ha marc'had an arz a zizerias. [[Paul Durand-Ruel]], gwerzher pennañ an driviliadelourien, a oa gwall dapet gant an enkadenn, hag e-pad ur prantad e paouezas da brenañ livadurioù digant liverien evel Gauguin. Gauguin a c'houneze kalz nebeutoc'h, koulskoude e tivizas d'ar mare-se dont da vezañ arzour a vicher<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], ''Heilbrunn Timeline of Art History'', New York: Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref>. E-pad an div hañvezh goude-se e livas gant Pissarro hag a-wezhioù gant [[Paul Cézanne]]. E miz Here 1883 e skrivas da Bissarro o tisklêriañ en doa graet e soñj da vevañ diwar e livadurioù kousto-pe-gousto hag e c'houlenne e skoazell, ar pezh a reas Pissarro da gentañ. E miz Genver goude, Gauguin a zilojas gant e fammilh da [[Rouen]], ma c'hallent bevañ marc'hadmatoc'h ha ma soñje da Gauguin e c'hallfe ober berzh. Koulskoude ne zeuas ket a-benn eus e daol, hag e fin ar bloaz ez eas Mette hag ar vugale da Gopenhagen. Gauguin a heulias anezhe e miz Du 1884, gant e zastumad arz, a chomas war e lerc'h e Kopenhagen goude-se<ref>Thomson, 1987, pp. 27–29</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 52–56</ref>. Ar vuhez e Kopenhagen a ziskouezas bezañ ken diaes all, ha bec'h a savas en e eured. War goulenn Mette, harpet gant e diegezh, e tistroas Gauguin da Bariz ar bloaz war-lerc'h<ref>Mathews, 2001, p. 56, 57–62</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> Paul Gauguin 064.jpg|''Jardin legumajerien Vaugirard'', 1879, [[Smith College Museum of Art]] Paul Gauguin 059.jpg|''Maeziad er goañv'', 1879, [[Museum of Fine Arts (Budapest)|Museum of Fine Arts, Budapest]] Paul Gauguin, 1880, The Embroiderer (La Brodeuse), oil on canvas, 116 x 81 cm, Foundation E.G. Bührle.jpg|''Poltred eus an itron Gauguin,'' war-dro 1880–81, [[Foundation E.G. Bührle]], Zürich Paul Gauguin 060.jpg|''Jardin e Vaugirard'' (Tiegezh al liver e jardin ar Ru Carcel), 1881, [[Ny Carlsberg Glyptotek]], Kopenhagen </gallery> === Frañs 1885–1886 === [[File:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Peder Bretonez'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin a zistroas da Bariz e miz Even 1885, gant e vab c'hwec'h vloaz, Clovis. Chom a reas ar vugale all gant Mette e Copenhagen, e lec'h ma oa tiegezh o mamm ha ma c'halle Mette kavout labour evel troerez ha kelennerez war ar galleg. Gauguin a gavas diaes da gentañ antreal adarre e bed an arzoù e e Pariz. Tremen a reas e c'hoañvezh kentañ er baourentez du, ha rediet e oa da ober labourioù dister. Clovis a gouezhas klañv hag a oa kaset d'ur skol-lojañ a-benn ar fin, gant arc'hant c'hoar Gauguin<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 63–67</ref>. E-pad ar bloavezh kentañ, Gauguin ne reas nemet nebeut a dra war-dro an arzoù. Diskouez a reas triwec'h livadur hag un engravadur koad en eizhvet (ha diwezhañ) diskouezadeg an drivliadelourien e miz Mae 1886<ref>{{cite web |last1=Gersh-Nesic |first1=Berth |title=The Eighth Impressionist Exhibition – 1886 |url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |website=arthistory.about.com |publisher=[[About.com]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906032942/http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |archive-date=6 September 2015}}</ref>. Ar pep muiañ eus al livadurioù-se a oa oberennoù savet e Rouen pe Kopenhagen ha ne oa netra nevez da vat en dornadig livadurioù nevez, daoust ma kaver e ''Kouronkerezed e Dieppe'' ur sujed a zeuio en-dro alies e livadurioù Gauguin : ar maouezed er gwagennoù. Koulskoude e prenas [[Félix Bracquemond]] unan eus e livadurioù. An diskouezadeg-se a reas ivez eus [[Georges Seurat]] penn luskad ar ''[[Gward a-raok]]'' e Paris. Gauguin a rae fae war teknik [[Neveztrivliadelouriezh|neveztrivliadelour]] ha [[Poentouriezh|poentour]] Seurat ha diwezhatoc'h er bloaz-se e vroc'has da vat gant Pissarro. Adalek neuze e teuas hennezh da vezañ kentoc'h enebour Gauguin<ref>Thomson, 1987, pp. 39–41}</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 67–68</ref>. Gauguin a dremenas hañvezh 1886 e trevadennad arzourien [[skol Pont-Aven|Pont-Aven]] e Breizh. Dont a reas da gentañ abalamour ma oa marc'hadmat bevañ eno. Kouskoude e reas berzh e-touez ar studierien yaouank war an arz a zeue d'eno a-vandennadoù e-pad an hañv. <!--His naturally pugilistic temperament (he was both an accomplished boxer and fencer) was no impediment in the socially relaxed seaside resort. -->Dalc'het ez eus bet soñj anezhañ e-pad ar prantad-se kement evit e neuz istrogell hag evit e arz. E-touez e gamaraded nevez edo [[Charles Laval]] hag a ambrougfe Gauguin bloaz goude er [[Panama]] hag er [[Martinik]]<ref>Mathews, 2001, pp. 70–73</ref><ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref> En hañv-se e tresas gant pastel tud noazh e doare Pissarro ha e doare livadurioù Degas diskouezet en eizhvet diskouezadeg trivliadelour e 1886. Livañ a reas maeziadoù dreist-holl, e-giz ''Ar vaesaerez vreton'', ma ne c'hoari an den nemet ur roll dister. E ''Bretoned yaouank o kouronkat'' a implij un tem a zistroas gantañ bep gwezh ma teuas da Bont-Aven, zo awenet en un doare anat gant Degas en doare d'e empennañ hag en implij hardizh a ra eus livioù divesk. Tresadennoù didro ar skeudennaouer saoz [[Randolph Caldecott]], implijet da skeudennaouiñ ul levr-heñchañ diwar-benn Breizh, en doa sachet ijin arzourien ar ''Gward a-raok'' e Pont-Aven, mall gante en em zizober eus emzalc'h mirour o akademiezhioù. Ha Gauguin a zrevezas anezhe gant aked en e vrastresoù Bretonezed<ref>Blackburn (1880)</ref>. Diwezhatoc'h e labouras diwar ar brastresoù-se da sevel livadurioù pa oa distro en e stal labour e Pariz. An hini pouezusañ anezhe eo ''Peder Bretonez''. Diskouez a ra ur c'hemm krenn e-keñver e stil trivliadelour a-ziaraok hag e ra gant un dra bennak eus naoutur didro skeudennoù Caldecott, o vont amplik gant perzhioù zo, betek ar garikaturenn<ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 74–75</ref>. Gauguin, asambles gant [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker ha kalz re all, a zizroas da [[Pont-Aven|Bont-Aven]] goude e veajoù e Panama hag er Martinik. Implij hardizh al liv divesk ha choaz [[arouezouriezh|arouezour]] an danvez zo perzhioù eus ar pezh a anver [[Skol Pont-Aven]] abaoe. Dipitet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelouriezh]], Gauguin a soñje e oa deuet al liverezh european hengounel da vezañ re zrevezus hag e tiouere donded arouezel. Er c'hontrol, arzoù Afrika hag Azia a hañvale dezhañ bezañ leun a arouezouriezh kevrinek haga startijenn. D'ar c'houlz-se e oa ur c'hiz en Europa evit arz ar sevenadurioù all, hini Bro-Japan peurgetket. Pedet e oa bet da gemer perzh e [[Diskouezadeg Paul Gauguin e Les XX, 1889|diskouezadeg 1889]] aozet gant [[Les XX]]. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Women Bathing.jpg|''Maouezed o kouronkat'', 1885, [[Mirdi broadel arz ar c'hornôg|Mirdi broadel arz ar c'hornôg, Tokyo]] File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''Ar vaesaerez vreton'', 1886, [[Laing Art Gallery]] File:Gauguin - Bretonne.jpg|''Bretonez'', 1886, [[Dastumad Burrell|Dastumad Burrell, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg|''Kouronker breton'', 1886–87, [[Skol-uhel arz Chicago]] </gallery> === Bevennouriezh ha sintetegezh === [[File:Affiche Volpini.jpg|thumb|Skritell eus diskouezadeg 1889 gant ar strollad [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] ha [[sintetegezh|sintetegour]], er ''Café des Arts'', anavezet e-giz [[Diskouezadeg Volpini 1889]]]] Dindan levezon an arz poblek hag hini [[Ukiyo-e|Stampennoù Bro-Japan]] e emdroas oberenn Gauguin etrezek ar [[Bevennouriezh|vevennouriezh]]. Badezet e oa bet ar stil-se gant ar buruteller [[Édouard Dujardin]] da zeskrivañ doare [[Émile Bernard]] da livañ gant gorreadoù livioù plaen ha bevennoù tev, rak degas a rae soñj da Zujardin eus teknik [[amailh]] bevennet ar [[Krennamzer|Grennamzer]]. Gauguin a blije kalz dehzañ arz Bernard hag e hardizhegezh oc'h ober gant ur stil a sache Gauguin en e glask evit dispakañ penn-natur an traezoù en e oberenn<ref name=twsJun10b>{{cite news |author=<!--Not stated--> |title= Gauguin, Paul |work= [[The New York Times]] |quote= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana no atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |year= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |access-date=10 June 2010}}</ref>. E-barzh ''Ar C'hrist melen'' (1889), meneget alies evel un oberenn vevennour beurvat, e teu ar skeudenn da vezañ treset gant gorreadoù liv divesk dispartiet gant linennoù du tev. En hevelep oberennoù ne daole ket Gauguin evezh ouzh ar berspektivenn glasel ha tennañ a rae kuit hardizh pep dereziad liv soutil. Oc'h ober an dra-se e torre gant an div bennaenn arouezusañ eus al liverezh goude an [[Azginivelezh]]. Diwezhatoc'h e emdroas e liverezh trema ar [[sintetegezh]] ma ne drec'h nag ar stumm nag al liv, dezhe pep a roll kevatal. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''Ar C'hrist melen'' (Le Christ jaune)'', 1889, [[Albright–Knox Art Gallery]], Buffalo, New York File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Buhez difiñv gant un drolinenn eus Laval]]'' ([[Charles Laval]]), 1886, [[Indianapolis Museum of Art]] </gallery> === Martinik === [[File:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Maeziad eus ar Martinik'' 1887, [[Scottish National Gallery]]]] E 1887, goude bezañ bet e [[Panama]], Gauguin a chomas etre miz Mezheven ha miz Du e-kichen [[Saint-Pierre (Martinik)|Saint-Pierre]] er [[Martinik]], gant e vignon arzour [[Charles Laval]]. Anavout a reer e soñjoù hag e skiant prenet e-doug ar prantad-se a-drugarez d'e lizhiri d'e wreg Mette ha d'e vignon Emile Schuffenecker<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref>. Degouezhout a reas er Martinik o tont eus Panama ma oa en em gavet hep ur gwenneg hag hep labour. D'ar mare-se en doa Bro-C'hall ur politikerezh [[Gwir d'an distro|advroañ]] : pa' n em gave ur c'heodedad diarc'hant pe houbet en un drevadenn c'hall e paee ar Stad evit e veaj distro. Pa guitaas Panama, oc'h ober e vat eus ar politikerezh-se, Gauguin ha Laval a zivizas diskenn diwar ar vag e porzh Saint-Pierre. Da gentañ, ar "foukenn morian" ma o a o chom a blije dezhañ, ha sellet ouzh an dud en o buhez pemdez ivez<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref>. Koulskoude e oa tomm-gor an amzer e-pad an hañv ha pa veze glav e tremene an dour a-dreuz an doenn. Gouzañv a reas ivez diwar ar [[flus-gwad]] hag ar [[malaria]]. Pa oa er Martinik e savas etre 10 hag 20 oberenn (Peurliesañ e roer ar sifr a 12 livadur), e veajas e pep lec'h ha war a zeblant e skoulmas darempredoù gant ur gumuniezh vihan a zivroidi indian. Levezonet e vefe e oberennoù gant ar gejadenn-se dre implij arouezennoù eus an [[hindouegezh]]. E-keit ha ma oa o chom en enezenn e oa ar skrivagner [[Lafcadio Hearn]] eno ivez<ref>{{cite web|url=http://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich|title=Two years in the French West Indies|first=Lafcadio|last=Hearn|date=25 February 1890|publisher=New York, Harper & brothers|via=Internet Archive}}</ref>. E rentañ-kont a bourchas ur c'henarroud istorel da livadennoù Gauguin. Echuiñ a reas Gauguin 11 livadur anavezet e-pad e chomadenn er Martinik. Kalz anezhe a seblant bezañ diazezet war e foukenn. En e lizhiri da Schuffenecker e tiskouez ar birvilh zo ennañ abalamour d'al lec'h egzotek ha d'ar vroidi a weler en e livadurioù. Hervez Gauguin e oa gwell pevar eus e livadurioù war an enezenn evit ar peurrest<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref>. E livadurioù zo arvestoù livet-flamm<!--, loosely painted--> eus an diavaez. Daoust d'e amzer war an enezenn da vezañ berr e tiskouez bezañ bet a-bouez-bras. Adkelc'hiañ a reas lod eus e labour e livadurioù a savas diwezhatoc'h, evel an tem e-barzh ''E-mesk ar mangezenned''<ref name="vangoghmuseum">{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0221V1962|title=De mangobomen, Martinique}}</ref> a eilas evit e vignoned. An dud diwar ar maez hag an henvroidi a zalc'has da vezañ un danvez a-bouez en oberenn Gauguin goude e zisparti. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Foukennoù dindan ar gwez,'' 1887, dastumad prevez, Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''War vord ar mor II,'' 1887, dastumad prevez, Pariz File:At The Pond.jpg|''Er poull'', 1887, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Diviz dindan an trovanoù (morianezed o kaozeal)'', 1887, dastumad prevez, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''E-mesk ar mangezenned'', 1887, [[Mirdi Van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum" /> </gallery> === Vincent ha Theo van Gogh === [[File:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (den e vered ruz)'', 1888, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam]] Lakaet e voe livadurioù Gauguin er Martinik e palier arz e varc'hadour livioù, Arsène Poitier. Eno e voent gwelet gant [[Vincent van Gogh]] a estlammas oute hag gant e vreur [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] a oa gwerzher arz hag a veze e embregerezh [[Goupil & Cie]] o labourat gant Portier. Theo a brenas tri eus livadurioù Gauguin evit 900 lur hag a lakaas anezhe war ziskouez e stal Goupil & Cie, ar pezh a lakaas al liver da vezañ anavezet gant pratikoù pinvidik ar marc'hadour. Kenderc'hel a reas an emglev-se gant Goupil & Cie goude marv Theo e 1891. Vincent ha Gauguin a zeuas da vezañ mignoned vras (eus perzh Vincent e oa ur santimant heñvel a-walc'h ouzh azeulerezh) ha kenskrivañ a raent asambles diwar-benn an arz. Pouezus-kenañ e voe ar c'henskriverezh-se evit Gauguin da lakaat e breder a-zivout an arz e furm<ref>Thomson 1987, pp. 52–54, 65</ref><ref>Mathews 2001, pp. 113–117</ref>. E 1888, war atiz Theo, Gauguin ha Vincent a dremenas nav sizhun o livañ asambles e [[An ti melen|ti melen]] Vincent en [[Arles]], er [[Provañs]]. Darempred Gauguin ha Vincent a zeuas da vezañ stennet. Fallaat a reas o darempredoù hag a-benn ar fin e tivizas Gauguin mont kuit. D'an 23 a viz Kerzu 1888, hervez un danevell graet diwezhatoc'h gant Gauguin, Vincent en em gavas tal-ouzh-tal gant Gauguin, un aotenn gantañ en e zorn. Diwezhatoc'h c'hoazh e troc'has e skouarn gleiz. Pakañ a reas anezhi e follennoù ur gazetenn hag he reiñ d'ur vaouez a oa o labourat en un ti gisti darempredet gant Gauguin ha Vincent, ha goulenn diganti "mirout an dra-se gant evezh, e koun anezhañ". Kaset e oa Vincent d'an ospital antronoz ha Gauguin a guitaas Arles<ref>Gayford, 2006, p. 284</ref>. Ne'n em weljont gwezh ebet ken goude-se, met derc'hel a rejont da genskrivañ, hag e 1890 Gauguin a yeas betek kinnig sevel ur stal labour asambles en [[Antwerp]]<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh in Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. {{ISBN|0-87099-477-8}} p. 62</ref>. Evit doare, emboltred 1889, ''Picher e stumm ur penn'' a ra dave d'an darempredoù diaes etre Gauguin ha Vincent. Disklêriañ a reas Gauguin diwezhatoc'h en doa bet ur roll a-bouez-bras e diorroadur Vincent van Gogh evel liver en Arles. Vincent a reas taolioù arnod hervez damkan Gauguin diwar-benn "al livañ diwar faltazi" e livadurioù evel ''Eñvorenn eus al liorzh en Etten''. Ne zeree ket outañ hag e tistroas buan d'al livadennoù diwar skouer an natur<ref>Thomson, 1987, pp. 76–77</ref><ref name="Avant et après" />. === Edgar Degas === {{Multiple image | align = left | direction = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Marc'hegerien war an traezh'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, kizellet ha livet war akajoù, [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Daoust ma reas Gauguin lod eus e gammedoù kentañ e bed an arz dindan levezon Pissarro, [[Edgar Degas]] a oa an arzour kempred a estlamme ar muiañ Gauguin outañ hag ul levezon vras en doa war e labour adalek ar penn kentañ<!--, with his figures and interiors as well as a carved and painted medallion eus ar ganerez Valérie Roumi--><ref>Cachin, 1992, pp. 16, 19, 123</ref>. Un doujañs bras en doa evit dinentez ha stek Degas<ref>Cachin, 1992, p. 17</ref>. Mignoniezh hirañ ha yac'hañ Gauguin e oa ha padout a reas betek e varv. Ouzhpenn bezañ unan eus e harperien gentañ (prenañ a rae oberennoù eus Gauguin ha lakaat a reas ar marc'hadour [[Paul Durand-Ruel]] d'ober ivez), ne voe biskoazh un harp foran evitañ divralloc'h evit hini Degas<ref>Cachin, 1992, p. 16</ref>. Gauguin a brene ivez oberennoù eus Degas e deroù hag e kreiz ar bloavezhioù 1870 hag e zoug evit ar [[monotip]]où a oa levezonet moarvat gant oberennoù Degas gant an teknik-se<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref>. [[File:Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino (Words of the Devil) (recto), 1894, NGA 11586.jpg|thumb|upright|Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino, 1894, monotip gant livaj dre zour war paper eus Japan, bet perc'hennet gant Degas, [[National Gallery of Art]]]] E diskouezadeg Durand-Ruel miz Du 1893, aozet gant Degas dreist-holl, e resevas Gauguin burutelladennoù a bep seurt. E-touez ar c'hoaperien edo [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] ha Pissarro, e vignon a wezhall. Degas, koulskoude, a veulas e labour, ha leun a estlamm evit meurdez egzotek ar folklor diskouezet gant Gauguin e prenas ''Te faaturuma'' ("Ar velkoni")<ref>Cachin, 1992, pp. 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.), ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 57</ref>. Da ziskouez e anaoudegezh vat, Gauguin a roas da Zegas ''Al loar hag an Douar'', unan eus al livadurioù lakaet war ziskouez en doa sachet ar burutelladennoù ar muiañ enebet<ref name= Dumas />. Taolenn Gauguin anvet ''Marc'hegerien war an traezh'' (div stumm zo) a zegas da soñj skeudennoù kezeg kroget gant Degas er bloavezhioù 1860, ''Roudenn redadeg'' hag ''A-raok ar redadeg'' peurgetket. Diskouez a ra e levezon badus war Gauguin<ref>Cachin, 1992, p. 123</ref>. Degas a brenas daou livadur diwezhatoc'h, er werzh d'an inkant aozet da zastum arc'hant evit e veaj ziwezhañ da Dahiti e 1895 : ''Vahine no te vi'' ("Maouez gant ur vangezenn") ha un eilenn a livas Gauguin eus taolenn [[Édouard Manet|Manet]], '' [[Olympia (Manet)|Olympia]]''<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 56</ref><ref>Stuckey p. 260</ref>. === Kentañ beaj e Tahiti === E 1890 e reas Gauguin e vennozh da vont da [[Tahiti|Dahiti]]. A-drugarez d'ur werzh livadurioù e Pariz en [[Hôtel Drouot]] e miz C'hwevrer 1891, ha da zarvoudoù all evel ur banvez hag ur sonadeg e tastumas arc'hant a-walc'h<ref>Thomson, 1987, p. 125</ref>. Goude ur weladenn d'e wreg ha d'e vugale e Kopenhagen, evit ar wezh diwezhañ, Gauguin a loc'has evit Tahiti d'ar c'hentañ a viz Ebrel 1891, o prometiñ e tistrofe pinvidik hag e krogfe an traoù a-nevez<ref>Thomson, 1987, p. 127</ref>. Fellout a rae dezhañ tec'het sevenadur Europa ha "kement zo kalvezel ha kendivizadel"<ref>Mathhews pp.157–167</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref>. Koulskoude e kasas gantañ un dastumad skeudennoù dindan stumm poltredoù, tresadennoù ha stampennoù<ref>Thomson|1987|p=143</ref><ref>Deskrivet en deus an dastumad-se en ul lizher da [[Odilon Redon]] evel "ur bedig a-bez a vignoned". En dastumad e oa litograf Redon, ''La Mort'', koulz ha poltredoù eus danvezioù evel [[:commons:File:Siddharta Gautama Borobudur.jpg|rizenn un templ]] e [[Borobudur]] hag ur [[:commons:File:Nebamun-Bankett.JPG|fresken eus Henegipt]] eus ur bez eus an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIII{{vet}} tierniezh]] e [[Teba (Egipt)|Teba]]. Thomson, 1987, pp. 143, 145, 152</ref>. Tremen a reas an tri miz kentañ e [[Papeete]], kêr-benn an drevadenn, bet levezonet kalz dija gant sevenadur Europa. Skrivañ a ra [[Belinda Thomson]], e vuhezskriverez, e tlee bezañ kouezhet e veud en e zorn. Ne'n doa ket arc'hant a-walc'h da ren stil buhez Europiz e Papeete, hag ar poltred kentañ a reas eno, ''[[Suzanne Bambridge]]'', ne oa ket degemeret-mat<ref>Thomson, 1987, p. 133</ref>. Divizout a reas neuze en em staliañ e Mataiea, e [[Papeari]], 45 km diouzh Papeete, en ur foukenn vambouz savet e giz ar vro. Eno e livas taolennoù hag a zeskrive buhez Tahiti evel ''[[Roll livadurioù gant Paul Gauguin|Fatata te Miti]]'' ("e-kichen ar mor") hag ''[[Ia Orana Maria]]'' (Ave Maria), a zeuas da vezañ al livadur a blije muiañ dezhañ e-mesk re Dahiti<ref>Thomson, 1987, p. 182. Thomson a skriv e profas Gauguin ''Ia Orana Maria'' da Mirdi Luxembourg, hag e voe nac'het e brof gant an dud e karg, "ar pezh a gadarnaas hag a startaas kaz Gauguin evit an dud e karg"</ref>. [[File:Paul Gauguin 040.jpg|thumb|180px|''Vahine no te tiare'' (Maouez gant ur boked), 1891, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] Kalz eus e livadurioù gwellañ a oa savet er prantad-se. Hervez a soñjer ez eo ''Vahine no te tiare'' (''Tahitianez he boked'') ar c'hentañ taolenn a livas eus ur patrom eus Tahiti. Heverk eo al livadur-se dre an aked lakaet da dresañ enebrezh ar Bolinezianed. Kas a reas anezhi d'e [[Mesenerezh|vesen]] [[George-Daniel de Monfreid]], ur mignon da Schuffenecker, a zlee dont da vezañ kampion Gauguin e Tahiti. E diwezh an hañv e 1892 e oa al livadur-se war ziskouez e palier Goupil & Cie e Pariz<ref>Thomson, 1987, pp. 92, 136–138</ref>. [[Nancy Mowll Mathews]], istorianez eus an arz, a gred e oa kejadenn Gauguin gant ar sensualegezh egzotek e Tahiti, ken anat en e daolennoù, a oa darvoud pouezusañ e veaj eno<ref>Mathews, 2001, p. 187</ref>. Prestet e oa bet da c'hGauguin skouerennoù eus ''Voyage aux îles du Grand Océan''<ref>Jacques-Antoine Moerenhout, ''[https://www.google.fr/books/edition/Voyages_aux_%C3%AEles_du_Grand_oc%C3%A9an/VPfr4e3CcNoC?hl=fr&gbpv=1&dq=Voyage+aux+%C3%AEles+du+Grand+Oc%C3%A9an&printsec=frontcover Voyage aux îles du Grand Océan]'', 1837</ref> hag eus ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens''<ref>Edmond de Bovis 1855 ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3346279b.texteImage État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens]''</ref>, enno deskrivadurioù eus sevenadur ha relijion Tahiti gwezhall. Boemet e oa Gauguin gant an danevelloù diwar-benn kevredigezh an ''[[Arioi]]'' hag o doue, [['Oro]]. Abalamour ma ne oa skeudenn ebet el levrioù-se ha ma oa aet ar patromoù tahitian da get pell zo, e c'halle lezel e faltazi da redek. Seveniñ a reas war-dro ugent livadur hag un dousennad engravadur war goad e-pad ar bloaz kentañ. Ar c'hentañ e oa ''Te aa no areois'' (had an Areoi), a ziskoueze gwreg Oro war an douar, Vairaumati, er ''[[Metropolitan Museum of Art]]'' hiziv. E garned notennoù skeudennaouet, ''Ancien Culte Mahorie,'' zo miret el [[Mirdi al Louvre|Louvre]] hag embannet e oa e stumm ur facsimile e 1951<ref>Danielsson, 1969, p. 24</ref><ref>Thomson, 1987, p. 156</ref><ref>Mathews, 2001, p. 174</ref>. <!-- En holl e kasas Gauguin nav eus e livadurioù da Vonfreid e Paris. These were eventually exhibited in Kopenhagen in a joint exhibition with the late Vincent van Gogh. Reports that they had been well received (though in fact only two of the Tahitian paintings were sold and his earlier paintings were unfavourably compared with van Gogh's) were sufficiently encouraging for Gauguin to contemplate returning with some seventy others he had completed<ref>Mathews, 2001, p. 193</ref><ref>Thomson, 1987, p. 166</ref> He had in any case largely run out of funds, depending on a state grant for a free passage home. In addition he had some health problems diagnosed as heart problems by the local doctor, which Mathews suggests may have been the early signs of [[cardiovascular syphilis]].<ref>Mathews|2001|p=188</ref> Gauguin later wrote a travelogue (first published 1901) titled ''Noa Noa'', originally conceived as commentary on his paintings and describing his experiences in Tahiti. Modern critics have suggested that the contents of the book were in part fantasized and plagiarized.<ref name="www.nytimes.com">{{cite news |first=Holland | title = The Self-Invented Artist| url = https://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | access-date =9 December 2010 | work=[[The New York Times]] | last=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau pp. 326, 328</ref> In it he revealed that he had at this time taken a thirteen-year-old girl as native wife or ''vahine'' (the [[Tahitian language|Tahitian]] word for "woman"), a marriage contracted in the course of a single afternoon. This was [[Teha'amana]], called Tehura in the travelogue, who was pregnant by him by the end of summer 1892.{{sfn|Mathews|2001|pp=179–182}}<ref name=":0">Gauguin (1903) [https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up ''Noa Noa'' pp. 63–69]</ref><ref name="Smart">{{cite news|last1=Smart|first1=Alastair|title=Is it wrong to admire Paul Gauguin's art?|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|issue=[[The Daily Telegraph]]|publisher=telegraph.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207210412/http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|archive-date=7 February 2015|url-status=live}}</ref>{{sfn|Mathews|2001|p=180|loc=Mathews notes that Gauguin certainly emphasised the youth of the girl for dramatic effect. Nevertheless it is likely Teha'amana was in her early teens, as young girls at the time were commonly offered as native wives to Westerners. There is no further record of Teha'amana's baby. Mathews estimates it was probably adopted in keeping with Tahitian custom}} Teha'amana was the subject of several of Gauguin's paintings, including ''[[Merahi metua no Tehamana]]'' and the celebrated ''[[Spirit of the Dead Watching]]'', as well as a notable woodcarving ''[[Tehura (woodcarving)|Tehura]]'' now in the [[Musée d'Orsay]].<ref>{{cite web|title=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref> By the end of July 1893, Gauguin had decided to leave Tahiti and he would never see Teha'amana or her child again even after returning to the island several years later.{{sfn|Thomson|1987|p=181}} <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Pajenn eus Gauguin's notebook (deiziad dianav), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa no areois'' ("Had an Areoi"), 1892, [[Museum of Modern Art]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''Emañ an anaon war evezh'' 1892, [[Albright–Knox Art Gallery]], [[Buffalo, NY]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891–3, koad poua livet, [[Musée d'Orsay]], Paris </gallery> --> == Taolennoù == === Diwar-benn Breizh === * [[Ar weledigezh e-pad ar sarmon]] * [[Añjela goant]] === Diwar-benn Tahiti === * [[A belec'h e teuomp ? Petra omp ? Da belec'h emaomp o vont ?]] ([[1897]]-[[1898]]), [[Museum of Fine Arts]], [[Boston]] * [[Deiz an doue]] * [[Vairumati]] * [[Struj trovanel]] * [[Spered ar re varv war evezh]] === Oberennoù all === * [[Emboltred en tog]] * [[Emboltred. Ar reuzeudien]] == Gwelout ivez == * [[Roll livadurioù gant Paul Gauguin]] * [[:Rummad: Livadurioù Paul Gauguin]] * [[Mirdi brezhonek Paul Gauguin]] == Liammoù diavaez == {| |- valign="top" | ;E galleg * [http://www.litteratureaudio.com/index.php/2007/04/20/paul-gauguin-journal-tahitien/ Selaou e « Journal tahitien » MP3] * [http://www.impressionniste.net/gauguin.htm Paul Gauguin war impressionniste.net] * [http://jacbayle.club.fr/livres/Gauguin/liste_Gauguin.html Bibliothèque insulaire] Dibab levrioù gant ha diwar-benn Gauguin * [http://www.vangoghgauguin.com/home/content/en/achtergrond/publicaties/index.html publications] Diwar-benn Van Gogh ha Gauguin. | style="padding-left:20px;" | ;E saozneg *[http://www.artcyclopedia.com/artists/gauguin_paul.html Paul Gauguin en Artcyclopedia] *[http://www.youtube.com/watch?v=zWqC_KxAp84 Paul Gauguin war youtube] |} == Notennoù == {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Gauguin,_Paul}} [[Rummad:Livourien c'hall an XIXvet kantved]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1848]] [[Rummad:Marvioù 1903]] 29g2wb1078xm23rg8xzbhclkfkipo5b 2004547 2004546 2022-07-20T17:44:39Z Kadwalan 423 /* Kentañ beaj e Tahiti */ wikitext text/x-wiki [[Restr:Paul_Gauguin_111.jpg|thumb|''[[Emboltred e tog]]'', ([[1893]])<br>[[Mirdi Orsay]], [[Paris]]]] [[Restr:Paul_Gauguin_036.jpg|thumb|''La danse des quatre bretonnes'' ([[1888]])<br>[[Neue Pinakothek]] - [[München]]]] [[Restr:Paul Gauguin 135.jpg|thumb|[[Vairumati]]]] '''Paul Gauguin''' ([[7 a viz Mezheven]] [[1848]] - [[8 a viz Mae]] [[1903]]) a oa a oa un arzour [[Goudetrivliadelouriezh|goudetrivliadelour]] eus dibenn an {{XIXvet kantved}}, liver, kizeller, engraver, prier ha skrivagner. Levezonet en deus an [[arz modern]] en {{XXvet kantved}} hag e zoare da zispakañ ster ar sujedoù el livadennoù, dindan levezon ar [[bevennouriezh|vevennouriezh]], en deus digoret an hent d’ar [[kentidigouriezh|gentidigouriezh]]<!-- ha d’an distro d’ar [[pastoral]]-->. Brudet eo e daolennoù diwar-benn [[Breizh]] ha [[Tahiti]]. Unan eus pennoù [[Skol Pont-Aven]] e oa. Brudet eo ivez evit e zarempredoù gant [[Vincent van Gogh|Vincent]] ha [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] van Gogh. Dont a reas arz Gauguin da vzeañ brudet goude e varv, partially from strivoù ar gwerzher arz [[Ambroise Vollard]] a aozas [[Diskouezadeg arz|diskouezadegoù]] eus e oberenn e diwezh e vuhez hag a skoazellas aozañ div ziskouezadeg vras e Pariz goude e varv<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1903 |title=Catalogue de peinture, dessin, sculpture, gravure, architecture et arts décoratifs: exposés au Grand Palais des Champs-Élysées |publisher=Ch. Hérissey |location=Evreux |page=69 |lccn=2011228502}}</ref><ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1906 |title=Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin gravure, architecture et art décoratif |publisher=Société du Salon d'automne |location=Paris |lccn=43031163 |page=191}}</ref>. == E vuhez == === Yaouankiz === [[File:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|upright|''Aline Marie Chazal Tristán, (1825–1867) "Mamm an arzour"'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]]]] [[File:Flora Tristan 1838.JPG|thumb|upright|right|Flora Tristan (1803–1844), mamm-gozh Gauguin a-berzh mamm, e 1838]] Gauguin a oa ganet e Pariz d'ar 7 a viz Even 1848, bloavezh [[Dispac'hoù 1848|an dispac'hoù]] en Europa a-bezh. Mab e oa da Louis Pierre Guillaume Gauguin (1814-1849) ha da Aline Chazal (1825-1867) e bried. E dad, ur c'hazetenner frankizour a 34 vloaz deuet eus un tiegezh embregerien eus [[Orleañs]]<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "Clovis came from Orléans, and there is nothing in the Gauguin family history of market gardeners and small businessmen to suggest an artistic temperament".</ref>, a voe dleet dezhañ tec'het diouzh Frañs pa oa bet serret e gazetenn gant ar gouarnamant<ref>Bowness, 1971, p.3-4</ref>. Mamm Gauguin a oa 22 vloaz ha merc'h e oa da André Chazal, un engraver, ha da [[Flora Tristan]], un aozerez hag un emsaverez eus al luskadoù sokialour kentañ. Paouez a reas o eured pa oa taget Flora gant he gwaz ha pa oa kondaonet da ugent vloaz prizon da vezañ esaet muntrañ anezhi<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Mamm-gozh Paul Gauguin eus kostez e vamm, Flora Tristan, a oa bastardez Thérèse Laisnay ha Don Mariano de Tristan Moscoso. Ne ouzer ket kalz a dra diwar-benn tiegezh Thérèse, na ma oa un noblañs pe un avanturourez<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "… Thérèse Laisnay, whose background nothing whatever is known…whether she was an aristocrat or adventuress, it is impossible to say."</ref>. Don Mariano, ofiser en [[Dragon (soudard)|Dragoned]], a oa ezel eus un tiegezh noblañsed spagnol eus kêr Arequipa er [[Perou]]. Izili tiegezh pinvidik Tristan Moscoso a zalc'he kargoù galloudek er Perou<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Dilojañ a rejont da Bariz e 1803. Marv dic'hortoz Don Mariano avat a lakaas e vestrez hag e vugel Flora da gouezhañ er baourentez<ref>Bowness, 1971, p.3</ref>. Flora a resevas un tamm leve dister a-berzh kerent e dad. Mont a reas d'ar Perou en esper gounit ul lodenn vrasoc'h eus pinvidigezhioù tiegezh Tristan Moscoso. C'hwitañ a reas met da-c'houde e embannas un danevell eus he beaj er Perou hag a reas berzh hag a lañsas e espet el lennegezh e 1838. Mamm-gozh Gauguin a roas skoazell da sevel diazez luskadoù dispac'hel 1848. Evezhiet gant polis Bro-C'hall e veaje a-dreuz ar Frañs da gomz e bodadegoù ma c'halve ar broleterien da unaniñ. Skuizh-marv gant ar vuhez-se e faganas e Bourdel hag e varvas eno e miz Du 1844, nebeutoc'h evit pevar bloaz a-raok dispac'h 1848<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Idolenn he mab-bihan Paul e oa, ha derc'hel a reas skouerennoù eus he levrioù gantañ betek fin e vuhez<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. E 1850, Clovis Gauguin a guitas Pariz, dindan ren [[Napoleon III]], da vont d'ar Perou gant e wreg Aline hag e vugale yaouank en esper kendalc'hen gant e espet kazetenner o sevel ur gazetenn nevez eno gant sikour kerent e wreg e Suamerika<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Mervel a reas diwar un taol kalon war an hent hag Aline a erruas er Perou intañvezet gant Paul a oa 18 miz hag e c'hoar 2 vloaz, Mari. Degemeret e oa gant he goureontr eus tu he zad, Don Pio Tristan Moscoso, a oa tad-kaer da [[José Rufino Echenique]], an den a zeufe prezidant nevez ar Perou dizale<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Betek e c'hwec'h vloaz, Paul a oa desavet evel un noblañ eus Lima, gant magerezed ha mevelien. Derc'hel a rae soñj mat eus ar prantad-se eus e vugaleaj<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Bugaleaj eürus Gauguin a baouezas a-daol-trumm pa'z eas an tu koll gant kostezenn e gerent e-pad ar brezel-diabarzh e 1854. Aline a zistroas da Vro-C'hall gant he bugale, hag a lezas Paul gant e dad-kozh eus tu e dad, Guillaume Gauguin, en Orleañs. Klan Tristan Moscoso a viras outi a gaout al leve brokus roet dezhi gant Don Pio. Aline en em lakaas neuze da labourat evel kemenerez e Pariz<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. === Eured === [[File:Paul_Gauguin_and_Mette_Sophie_Gad_by_Julie_Laurberg,_1885.JPG|thumb|upright|Gauguin hag e wreg Mette e [[Kopenhagen]], [[Danmark]], 1885]] E 1873 e euredas un [[Danmark|Danez]], Mette-Sophie Gad (1850–1920). E-doug an dek vloaz da-c'houde e oa bet ganet pemp bugel : Émile (1874–1955); Aline (1877–1897); Clovis (1879–1900); [[Jean René Gauguin|Jean René]] (1881–1961); ha [[Pola Gauguin|Paul Rollon]] (1883–1961). E 1884, Gauguin a zilojas da Gopenhagen gant e diegezh, ma labouras evel gwerzher [[ballin]]où. Ne reas ket berzh : ne oa ket evit komz daneg, ha ne blije ket ballinoù Bro-C'hall d'an Daniz. Mette a c'houneze peadra d'o lakaat da vevañ o reiñ kentelioù galleg d'an danvez diplomated<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref>. Pa fellas da Gauguin dont da vezañ livour leun amzer e savas bec'h gant e wreg hag he familh. Distreiñ a reas da Bariz e 1885, goude m'o devoa goulennet digantañ mont kuit abalamour m'en doa dilezet an talvoudegezhioù a rannent<ref>Mathews, 2001, p. 62</ref><ref>Thomson, 1987, p. 38</ref>. Gwelet a reas anezhe evit ar wezh diwezhañ e 1891, ha Mette a guitaas anezhañ da vat e 1894<ref>Mathews, 2001, p. 194 ha 210</ref>{{,}}<ref>Thomson, 1987, p. 29, 182</ref>. === Livadennoù kentañ === [[File:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|upright|''Studi unan noazh'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] {{Commonscat|Paul Gauguin}} E 1873, pa grogas da labourat evel ajant eskemm, Gauguin a stagas da livañ e-pad e amzer vak. Edo o chom d'ar 15, rue la Bruyère, en IX{{vet}} arondisamant<ref>{{cite web |last1=Bain-Smith |first1=Priscilla |title=Gauguin: Where he lived and loved |url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |website=bonjourparis.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402115057/http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |archive-date=2 April 2015 |url-status=dead |access-date=20 March 2015}}</ref><ref name="Paris locations">Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref>. Nepell ac'hano edo an tavarnioù darempredet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelourien]]. Daremprediñ a rae Gauguin ar mirdioù ivez alies ha prenañ oberennoù digant arzourien nebeut anavezet c'hoazh. Dont a reas da vezañ mignon [[Camille Pissarro]]<ref name="met" /> ha dont a rae da welet anezhañ da Sul da livañ en e jardin. Pissarro a lakaas anezhañ da anavezout meur a arzour all. E 1877, Gauguin a zilojas e [[w:fr:Vaugirard|Vaugirard]]. Eno, e trede solier an 8 rue Carcel e reas e annez<ref name="Paris locations" /> E vignon bras [[Émile Schuffenecker]], un ajant eskemm kozh a felle dezhañ ivez mont da arzour, a oa o chom e-kichen. Gauguin a ziskouezas livadurioù e diskouezadegoù [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] dalc'het e 1881 ha 1882. Ne oa ket prizet e livadurioù d'ar mare-se, daoust ma'z eo brudet-kenañ lod anezhe hiziv an deiz, evel ''Jardinoù legumajerien Vaugirard''<ref>Thomson, 1987, p. 22</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 38–40</ref>. E 1882 e voe un enkadenn en [[eskemmdi]] ha marc'had an arz a zizerias. [[Paul Durand-Ruel]], gwerzher pennañ an driviliadelourien, a oa gwall dapet gant an enkadenn, hag e-pad ur prantad e paouezas da brenañ livadurioù digant liverien evel Gauguin. Gauguin a c'houneze kalz nebeutoc'h, koulskoude e tivizas d'ar mare-se dont da vezañ arzour a vicher<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], ''Heilbrunn Timeline of Art History'', New York: Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref>. E-pad an div hañvezh goude-se e livas gant Pissarro hag a-wezhioù gant [[Paul Cézanne]]. E miz Here 1883 e skrivas da Bissarro o tisklêriañ en doa graet e soñj da vevañ diwar e livadurioù kousto-pe-gousto hag e c'houlenne e skoazell, ar pezh a reas Pissarro da gentañ. E miz Genver goude, Gauguin a zilojas gant e fammilh da [[Rouen]], ma c'hallent bevañ marc'hadmatoc'h ha ma soñje da Gauguin e c'hallfe ober berzh. Koulskoude ne zeuas ket a-benn eus e daol, hag e fin ar bloaz ez eas Mette hag ar vugale da Gopenhagen. Gauguin a heulias anezhe e miz Du 1884, gant e zastumad arz, a chomas war e lerc'h e Kopenhagen goude-se<ref>Thomson, 1987, pp. 27–29</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 52–56</ref>. Ar vuhez e Kopenhagen a ziskouezas bezañ ken diaes all, ha bec'h a savas en e eured. War goulenn Mette, harpet gant e diegezh, e tistroas Gauguin da Bariz ar bloaz war-lerc'h<ref>Mathews, 2001, p. 56, 57–62</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> Paul Gauguin 064.jpg|''Jardin legumajerien Vaugirard'', 1879, [[Smith College Museum of Art]] Paul Gauguin 059.jpg|''Maeziad er goañv'', 1879, [[Museum of Fine Arts (Budapest)|Museum of Fine Arts, Budapest]] Paul Gauguin, 1880, The Embroiderer (La Brodeuse), oil on canvas, 116 x 81 cm, Foundation E.G. Bührle.jpg|''Poltred eus an itron Gauguin,'' war-dro 1880–81, [[Foundation E.G. Bührle]], Zürich Paul Gauguin 060.jpg|''Jardin e Vaugirard'' (Tiegezh al liver e jardin ar Ru Carcel), 1881, [[Ny Carlsberg Glyptotek]], Kopenhagen </gallery> === Frañs 1885–1886 === [[File:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Peder Bretonez'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin a zistroas da Bariz e miz Even 1885, gant e vab c'hwec'h vloaz, Clovis. Chom a reas ar vugale all gant Mette e Copenhagen, e lec'h ma oa tiegezh o mamm ha ma c'halle Mette kavout labour evel troerez ha kelennerez war ar galleg. Gauguin a gavas diaes da gentañ antreal adarre e bed an arzoù e e Pariz. Tremen a reas e c'hoañvezh kentañ er baourentez du, ha rediet e oa da ober labourioù dister. Clovis a gouezhas klañv hag a oa kaset d'ur skol-lojañ a-benn ar fin, gant arc'hant c'hoar Gauguin<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 63–67</ref>. E-pad ar bloavezh kentañ, Gauguin ne reas nemet nebeut a dra war-dro an arzoù. Diskouez a reas triwec'h livadur hag un engravadur koad en eizhvet (ha diwezhañ) diskouezadeg an drivliadelourien e miz Mae 1886<ref>{{cite web |last1=Gersh-Nesic |first1=Berth |title=The Eighth Impressionist Exhibition – 1886 |url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |website=arthistory.about.com |publisher=[[About.com]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906032942/http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |archive-date=6 September 2015}}</ref>. Ar pep muiañ eus al livadurioù-se a oa oberennoù savet e Rouen pe Kopenhagen ha ne oa netra nevez da vat en dornadig livadurioù nevez, daoust ma kaver e ''Kouronkerezed e Dieppe'' ur sujed a zeuio en-dro alies e livadurioù Gauguin : ar maouezed er gwagennoù. Koulskoude e prenas [[Félix Bracquemond]] unan eus e livadurioù. An diskouezadeg-se a reas ivez eus [[Georges Seurat]] penn luskad ar ''[[Gward a-raok]]'' e Paris. Gauguin a rae fae war teknik [[Neveztrivliadelouriezh|neveztrivliadelour]] ha [[Poentouriezh|poentour]] Seurat ha diwezhatoc'h er bloaz-se e vroc'has da vat gant Pissarro. Adalek neuze e teuas hennezh da vezañ kentoc'h enebour Gauguin<ref>Thomson, 1987, pp. 39–41}</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 67–68</ref>. Gauguin a dremenas hañvezh 1886 e trevadennad arzourien [[skol Pont-Aven|Pont-Aven]] e Breizh. Dont a reas da gentañ abalamour ma oa marc'hadmat bevañ eno. Kouskoude e reas berzh e-touez ar studierien yaouank war an arz a zeue d'eno a-vandennadoù e-pad an hañv. <!--His naturally pugilistic temperament (he was both an accomplished boxer and fencer) was no impediment in the socially relaxed seaside resort. -->Dalc'het ez eus bet soñj anezhañ e-pad ar prantad-se kement evit e neuz istrogell hag evit e arz. E-touez e gamaraded nevez edo [[Charles Laval]] hag a ambrougfe Gauguin bloaz goude er [[Panama]] hag er [[Martinik]]<ref>Mathews, 2001, pp. 70–73</ref><ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref> En hañv-se e tresas gant pastel tud noazh e doare Pissarro ha e doare livadurioù Degas diskouezet en eizhvet diskouezadeg trivliadelour e 1886. Livañ a reas maeziadoù dreist-holl, e-giz ''Ar vaesaerez vreton'', ma ne c'hoari an den nemet ur roll dister. E ''Bretoned yaouank o kouronkat'' a implij un tem a zistroas gantañ bep gwezh ma teuas da Bont-Aven, zo awenet en un doare anat gant Degas en doare d'e empennañ hag en implij hardizh a ra eus livioù divesk. Tresadennoù didro ar skeudennaouer saoz [[Randolph Caldecott]], implijet da skeudennaouiñ ul levr-heñchañ diwar-benn Breizh, en doa sachet ijin arzourien ar ''Gward a-raok'' e Pont-Aven, mall gante en em zizober eus emzalc'h mirour o akademiezhioù. Ha Gauguin a zrevezas anezhe gant aked en e vrastresoù Bretonezed<ref>Blackburn (1880)</ref>. Diwezhatoc'h e labouras diwar ar brastresoù-se da sevel livadurioù pa oa distro en e stal labour e Pariz. An hini pouezusañ anezhe eo ''Peder Bretonez''. Diskouez a ra ur c'hemm krenn e-keñver e stil trivliadelour a-ziaraok hag e ra gant un dra bennak eus naoutur didro skeudennoù Caldecott, o vont amplik gant perzhioù zo, betek ar garikaturenn<ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 74–75</ref>. Gauguin, asambles gant [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker ha kalz re all, a zizroas da [[Pont-Aven|Bont-Aven]] goude e veajoù e Panama hag er Martinik. Implij hardizh al liv divesk ha choaz [[arouezouriezh|arouezour]] an danvez zo perzhioù eus ar pezh a anver [[Skol Pont-Aven]] abaoe. Dipitet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelouriezh]], Gauguin a soñje e oa deuet al liverezh european hengounel da vezañ re zrevezus hag e tiouere donded arouezel. Er c'hontrol, arzoù Afrika hag Azia a hañvale dezhañ bezañ leun a arouezouriezh kevrinek haga startijenn. D'ar c'houlz-se e oa ur c'hiz en Europa evit arz ar sevenadurioù all, hini Bro-Japan peurgetket. Pedet e oa bet da gemer perzh e [[Diskouezadeg Paul Gauguin e Les XX, 1889|diskouezadeg 1889]] aozet gant [[Les XX]]. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Women Bathing.jpg|''Maouezed o kouronkat'', 1885, [[Mirdi broadel arz ar c'hornôg|Mirdi broadel arz ar c'hornôg, Tokyo]] File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''Ar vaesaerez vreton'', 1886, [[Laing Art Gallery]] File:Gauguin - Bretonne.jpg|''Bretonez'', 1886, [[Dastumad Burrell|Dastumad Burrell, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg|''Kouronker breton'', 1886–87, [[Skol-uhel arz Chicago]] </gallery> === Bevennouriezh ha sintetegezh === [[File:Affiche Volpini.jpg|thumb|Skritell eus diskouezadeg 1889 gant ar strollad [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] ha [[sintetegezh|sintetegour]], er ''Café des Arts'', anavezet e-giz [[Diskouezadeg Volpini 1889]]]] Dindan levezon an arz poblek hag hini [[Ukiyo-e|Stampennoù Bro-Japan]] e emdroas oberenn Gauguin etrezek ar [[Bevennouriezh|vevennouriezh]]. Badezet e oa bet ar stil-se gant ar buruteller [[Édouard Dujardin]] da zeskrivañ doare [[Émile Bernard]] da livañ gant gorreadoù livioù plaen ha bevennoù tev, rak degas a rae soñj da Zujardin eus teknik [[amailh]] bevennet ar [[Krennamzer|Grennamzer]]. Gauguin a blije kalz dehzañ arz Bernard hag e hardizhegezh oc'h ober gant ur stil a sache Gauguin en e glask evit dispakañ penn-natur an traezoù en e oberenn<ref name=twsJun10b>{{cite news |author=<!--Not stated--> |title= Gauguin, Paul |work= [[The New York Times]] |quote= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana no atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |year= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |access-date=10 June 2010}}</ref>. E-barzh ''Ar C'hrist melen'' (1889), meneget alies evel un oberenn vevennour beurvat, e teu ar skeudenn da vezañ treset gant gorreadoù liv divesk dispartiet gant linennoù du tev. En hevelep oberennoù ne daole ket Gauguin evezh ouzh ar berspektivenn glasel ha tennañ a rae kuit hardizh pep dereziad liv soutil. Oc'h ober an dra-se e torre gant an div bennaenn arouezusañ eus al liverezh goude an [[Azginivelezh]]. Diwezhatoc'h e emdroas e liverezh trema ar [[sintetegezh]] ma ne drec'h nag ar stumm nag al liv, dezhe pep a roll kevatal. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''Ar C'hrist melen'' (Le Christ jaune)'', 1889, [[Albright–Knox Art Gallery]], Buffalo, New York File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Buhez difiñv gant un drolinenn eus Laval]]'' ([[Charles Laval]]), 1886, [[Indianapolis Museum of Art]] </gallery> === Martinik === [[File:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Maeziad eus ar Martinik'' 1887, [[Scottish National Gallery]]]] E 1887, goude bezañ bet e [[Panama]], Gauguin a chomas etre miz Mezheven ha miz Du e-kichen [[Saint-Pierre (Martinik)|Saint-Pierre]] er [[Martinik]], gant e vignon arzour [[Charles Laval]]. Anavout a reer e soñjoù hag e skiant prenet e-doug ar prantad-se a-drugarez d'e lizhiri d'e wreg Mette ha d'e vignon Emile Schuffenecker<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref>. Degouezhout a reas er Martinik o tont eus Panama ma oa en em gavet hep ur gwenneg hag hep labour. D'ar mare-se en doa Bro-C'hall ur politikerezh [[Gwir d'an distro|advroañ]] : pa' n em gave ur c'heodedad diarc'hant pe houbet en un drevadenn c'hall e paee ar Stad evit e veaj distro. Pa guitaas Panama, oc'h ober e vat eus ar politikerezh-se, Gauguin ha Laval a zivizas diskenn diwar ar vag e porzh Saint-Pierre. Da gentañ, ar "foukenn morian" ma o a o chom a blije dezhañ, ha sellet ouzh an dud en o buhez pemdez ivez<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref>. Koulskoude e oa tomm-gor an amzer e-pad an hañv ha pa veze glav e tremene an dour a-dreuz an doenn. Gouzañv a reas ivez diwar ar [[flus-gwad]] hag ar [[malaria]]. Pa oa er Martinik e savas etre 10 hag 20 oberenn (Peurliesañ e roer ar sifr a 12 livadur), e veajas e pep lec'h ha war a zeblant e skoulmas darempredoù gant ur gumuniezh vihan a zivroidi indian. Levezonet e vefe e oberennoù gant ar gejadenn-se dre implij arouezennoù eus an [[hindouegezh]]. E-keit ha ma oa o chom en enezenn e oa ar skrivagner [[Lafcadio Hearn]] eno ivez<ref>{{cite web|url=http://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich|title=Two years in the French West Indies|first=Lafcadio|last=Hearn|date=25 February 1890|publisher=New York, Harper & brothers|via=Internet Archive}}</ref>. E rentañ-kont a bourchas ur c'henarroud istorel da livadennoù Gauguin. Echuiñ a reas Gauguin 11 livadur anavezet e-pad e chomadenn er Martinik. Kalz anezhe a seblant bezañ diazezet war e foukenn. En e lizhiri da Schuffenecker e tiskouez ar birvilh zo ennañ abalamour d'al lec'h egzotek ha d'ar vroidi a weler en e livadurioù. Hervez Gauguin e oa gwell pevar eus e livadurioù war an enezenn evit ar peurrest<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref>. E livadurioù zo arvestoù livet-flamm<!--, loosely painted--> eus an diavaez. Daoust d'e amzer war an enezenn da vezañ berr e tiskouez bezañ bet a-bouez-bras. Adkelc'hiañ a reas lod eus e labour e livadurioù a savas diwezhatoc'h, evel an tem e-barzh ''E-mesk ar mangezenned''<ref name="vangoghmuseum">{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0221V1962|title=De mangobomen, Martinique}}</ref> a eilas evit e vignoned. An dud diwar ar maez hag an henvroidi a zalc'has da vezañ un danvez a-bouez en oberenn Gauguin goude e zisparti. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Foukennoù dindan ar gwez,'' 1887, dastumad prevez, Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''War vord ar mor II,'' 1887, dastumad prevez, Pariz File:At The Pond.jpg|''Er poull'', 1887, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Diviz dindan an trovanoù (morianezed o kaozeal)'', 1887, dastumad prevez, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''E-mesk ar mangezenned'', 1887, [[Mirdi Van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum" /> </gallery> === Vincent ha Theo van Gogh === [[File:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (den e vered ruz)'', 1888, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam]] Lakaet e voe livadurioù Gauguin er Martinik e palier arz e varc'hadour livioù, Arsène Poitier. Eno e voent gwelet gant [[Vincent van Gogh]] a estlammas oute hag gant e vreur [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] a oa gwerzher arz hag a veze e embregerezh [[Goupil & Cie]] o labourat gant Portier. Theo a brenas tri eus livadurioù Gauguin evit 900 lur hag a lakaas anezhe war ziskouez e stal Goupil & Cie, ar pezh a lakaas al liver da vezañ anavezet gant pratikoù pinvidik ar marc'hadour. Kenderc'hel a reas an emglev-se gant Goupil & Cie goude marv Theo e 1891. Vincent ha Gauguin a zeuas da vezañ mignoned vras (eus perzh Vincent e oa ur santimant heñvel a-walc'h ouzh azeulerezh) ha kenskrivañ a raent asambles diwar-benn an arz. Pouezus-kenañ e voe ar c'henskriverezh-se evit Gauguin da lakaat e breder a-zivout an arz e furm<ref>Thomson 1987, pp. 52–54, 65</ref><ref>Mathews 2001, pp. 113–117</ref>. E 1888, war atiz Theo, Gauguin ha Vincent a dremenas nav sizhun o livañ asambles e [[An ti melen|ti melen]] Vincent en [[Arles]], er [[Provañs]]. Darempred Gauguin ha Vincent a zeuas da vezañ stennet. Fallaat a reas o darempredoù hag a-benn ar fin e tivizas Gauguin mont kuit. D'an 23 a viz Kerzu 1888, hervez un danevell graet diwezhatoc'h gant Gauguin, Vincent en em gavas tal-ouzh-tal gant Gauguin, un aotenn gantañ en e zorn. Diwezhatoc'h c'hoazh e troc'has e skouarn gleiz. Pakañ a reas anezhi e follennoù ur gazetenn hag he reiñ d'ur vaouez a oa o labourat en un ti gisti darempredet gant Gauguin ha Vincent, ha goulenn diganti "mirout an dra-se gant evezh, e koun anezhañ". Kaset e oa Vincent d'an ospital antronoz ha Gauguin a guitaas Arles<ref>Gayford, 2006, p. 284</ref>. Ne'n em weljont gwezh ebet ken goude-se, met derc'hel a rejont da genskrivañ, hag e 1890 Gauguin a yeas betek kinnig sevel ur stal labour asambles en [[Antwerp]]<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh in Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. {{ISBN|0-87099-477-8}} p. 62</ref>. Evit doare, emboltred 1889, ''Picher e stumm ur penn'' a ra dave d'an darempredoù diaes etre Gauguin ha Vincent. Disklêriañ a reas Gauguin diwezhatoc'h en doa bet ur roll a-bouez-bras e diorroadur Vincent van Gogh evel liver en Arles. Vincent a reas taolioù arnod hervez damkan Gauguin diwar-benn "al livañ diwar faltazi" e livadurioù evel ''Eñvorenn eus al liorzh en Etten''. Ne zeree ket outañ hag e tistroas buan d'al livadennoù diwar skouer an natur<ref>Thomson, 1987, pp. 76–77</ref><ref name="Avant et après" />. === Edgar Degas === {{Multiple image | align = left | direction = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Marc'hegerien war an traezh'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, kizellet ha livet war akajoù, [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Daoust ma reas Gauguin lod eus e gammedoù kentañ e bed an arz dindan levezon Pissarro, [[Edgar Degas]] a oa an arzour kempred a estlamme ar muiañ Gauguin outañ hag ul levezon vras en doa war e labour adalek ar penn kentañ<!--, with his figures and interiors as well as a carved and painted medallion eus ar ganerez Valérie Roumi--><ref>Cachin, 1992, pp. 16, 19, 123</ref>. Un doujañs bras en doa evit dinentez ha stek Degas<ref>Cachin, 1992, p. 17</ref>. Mignoniezh hirañ ha yac'hañ Gauguin e oa ha padout a reas betek e varv. Ouzhpenn bezañ unan eus e harperien gentañ (prenañ a rae oberennoù eus Gauguin ha lakaat a reas ar marc'hadour [[Paul Durand-Ruel]] d'ober ivez), ne voe biskoazh un harp foran evitañ divralloc'h evit hini Degas<ref>Cachin, 1992, p. 16</ref>. Gauguin a brene ivez oberennoù eus Degas e deroù hag e kreiz ar bloavezhioù 1870 hag e zoug evit ar [[monotip]]où a oa levezonet moarvat gant oberennoù Degas gant an teknik-se<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref>. [[File:Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino (Words of the Devil) (recto), 1894, NGA 11586.jpg|thumb|upright|Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino, 1894, monotip gant livaj dre zour war paper eus Japan, bet perc'hennet gant Degas, [[National Gallery of Art]]]] E diskouezadeg Durand-Ruel miz Du 1893, aozet gant Degas dreist-holl, e resevas Gauguin burutelladennoù a bep seurt. E-touez ar c'hoaperien edo [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] ha Pissarro, e vignon a wezhall. Degas, koulskoude, a veulas e labour, ha leun a estlamm evit meurdez egzotek ar folklor diskouezet gant Gauguin e prenas ''Te faaturuma'' ("Ar velkoni")<ref>Cachin, 1992, pp. 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.), ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 57</ref>. Da ziskouez e anaoudegezh vat, Gauguin a roas da Zegas ''Al loar hag an Douar'', unan eus al livadurioù lakaet war ziskouez en doa sachet ar burutelladennoù ar muiañ enebet<ref name= Dumas />. Taolenn Gauguin anvet ''Marc'hegerien war an traezh'' (div stumm zo) a zegas da soñj skeudennoù kezeg kroget gant Degas er bloavezhioù 1860, ''Roudenn redadeg'' hag ''A-raok ar redadeg'' peurgetket. Diskouez a ra e levezon badus war Gauguin<ref>Cachin, 1992, p. 123</ref>. Degas a brenas daou livadur diwezhatoc'h, er werzh d'an inkant aozet da zastum arc'hant evit e veaj ziwezhañ da Dahiti e 1895 : ''Vahine no te vi'' ("Maouez gant ur vangezenn") ha un eilenn a livas Gauguin eus taolenn [[Édouard Manet|Manet]], '' [[Olympia (Manet)|Olympia]]''<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 56</ref><ref>Stuckey p. 260</ref>. === Kentañ beaj e Tahiti === E 1890 e reas Gauguin e vennozh da vont da [[Tahiti|Dahiti]]. A-drugarez d'ur werzh livadurioù e Pariz en [[Hôtel Drouot]] e miz C'hwevrer 1891, ha da zarvoudoù all evel ur banvez hag ur sonadeg e tastumas arc'hant a-walc'h<ref>Thomson, 1987, p. 125</ref>. Goude ur weladenn d'e wreg ha d'e vugale e Kopenhagen, evit ar wezh diwezhañ, Gauguin a loc'has evit Tahiti d'ar c'hentañ a viz Ebrel 1891, o prometiñ e tistrofe pinvidik hag e krogfe an traoù a-nevez<ref>Thomson, 1987, p. 127</ref>. Fellout a rae dezhañ tec'het sevenadur Europa ha "kement zo kalvezel ha kendivizadel"<ref>Mathhews pp.157–167</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref>. Koulskoude e kasas gantañ un dastumad skeudennoù dindan stumm poltredoù, tresadennoù ha stampennoù<ref>Thomson|1987|p=143</ref><ref>Deskrivet en deus an dastumad-se en ul lizher da [[Odilon Redon]] evel "ur bedig a-bez a vignoned". En dastumad e oa litograf Redon, ''La Mort'', koulz ha poltredoù eus danvezioù evel [[:commons:File:Siddharta Gautama Borobudur.jpg|rizenn un templ]] e [[Borobudur]] hag ur [[:commons:File:Nebamun-Bankett.JPG|fresken eus Henegipt]] eus ur bez eus an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIII{{vet}} tierniezh]] e [[Teba (Egipt)|Teba]]. Thomson, 1987, pp. 143, 145, 152</ref>. Tremen a reas an tri miz kentañ e [[Papeete]], kêr-benn an drevadenn, bet levezonet kalz dija gant sevenadur Europa. Skrivañ a ra [[Belinda Thomson]], e vuhezskriverez, e tlee bezañ kouezhet e veud en e zorn. Ne'n doa ket arc'hant a-walc'h da ren stil buhez Europiz e Papeete, hag ar poltred kentañ a reas eno, ''[[Suzanne Bambridge]]'', ne oa ket degemeret-mat<ref>Thomson, 1987, p. 133</ref>. Divizout a reas neuze en em staliañ e Mataiea, e [[Papeari]], 45 km diouzh Papeete, en ur foukenn vambouz savet e giz ar vro. Eno e livas taolennoù hag a zeskrive buhez Tahiti evel ''[[Roll livadurioù gant Paul Gauguin|Fatata te Miti]]'' ("e-kichen ar mor") hag ''[[Ia Orana Maria]]'' (Ave Maria), a zeuas da vezañ al livadur a blije muiañ dezhañ e-mesk re Dahiti<ref>Thomson, 1987, p. 182. Thomson a skriv e profas Gauguin ''Ia Orana Maria'' da Mirdi Luxembourg, hag e voe nac'het e brof gant an dud e karg, "ar pezh a gadarnaas hag a startaas kaz Gauguin evit an dud e karg"</ref>. [[File:Paul Gauguin 040.jpg|thumb|180px|''Vahine no te tiare'' (Maouez gant ur boked), 1891, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] Kalz eus e livadurioù gwellañ a oa savet er prantad-se. Hervez a soñjer ez eo ''Vahine no te tiare'' (''Tahitianez he boked'') ar c'hentañ taolenn a livas eus ur patrom eus Tahiti. Heverk eo al livadur-se dre an aked lakaet da dresañ enebrezh ar Bolinezianed. Kas a reas anezhi d'e [[Mesenerezh|vesen]] [[George-Daniel de Monfreid]], ur mignon da Schuffenecker, a zlee dont da vezañ kampion Gauguin e Tahiti. E diwezh an hañv e 1892 e oa al livadur-se war ziskouez e palier Goupil & Cie e Pariz<ref>Thomson, 1987, pp. 92, 136–138</ref>. [[Nancy Mowll Mathews]], istorianez eus an arz, a gred e oa kejadenn Gauguin gant ar sensualegezh egzotek e Tahiti, ken anat en e daolennoù, a oa darvoud pouezusañ e veaj eno<ref>Mathews, 2001, p. 187</ref>. Prestet e oa bet da c'hGauguin skouerennoù eus ''Voyage aux îles du Grand Océan''<ref>Jacques-Antoine Moerenhout, ''[https://www.google.fr/books/edition/Voyages_aux_%C3%AEles_du_Grand_oc%C3%A9an/VPfr4e3CcNoC?hl=fr&gbpv=1&dq=Voyage+aux+%C3%AEles+du+Grand+Oc%C3%A9an&printsec=frontcover Voyage aux îles du Grand Océan]'', 1837</ref> hag eus ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens''<ref>Edmond de Bovis 1855 ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3346279b.texteImage État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens]''</ref>, enno deskrivadurioù eus sevenadur ha relijion Tahiti gwezhall. Boemet e oa Gauguin gant an danevelloù diwar-benn kevredigezh an ''[[Arioi]]'' hag o doue, [['Oro]]. Abalamour ma ne oa skeudenn ebet el levrioù-se ha ma oa aet ar patromoù tahitian da get pell zo, e c'halle lezel e faltazi da redek. Seveniñ a reas war-dro ugent livadur hag un dousennad engravadur war goad e-pad ar bloaz kentañ. Ar c'hentañ e oa ''Te aa no areois'' (had an Areoi), a ziskoueze gwreg Oro war an douar, Vairaumati (er ''[[Metropolitan Museum of Art]]'' emañ hiziv). E garned notennoù skeudennaouet, ''Ancien Culte Mahorie,'' zo miret el [[Mirdi al Louvre|Louvre]] hag embannet e oa e stumm ur facsimile e 1951<ref>Danielsson, 1969, p. 24</ref><ref>Thomson, 1987, p. 156</ref><ref>Mathews, 2001, p. 174</ref>. En holl e kasas Gauguin nav eus e livadurioù da Vonfreid e Paris. Diskouezet e voent e Kopenhagen en un diskouezadeg a zegemere ivez livadurioù eus Vincent van Gogh a oa aet da anaon neuze. Ar vrud ma oant bet degemeret-mat (daoust ma ne oa bet gwerzhet nemet daou eus livadurioù Tahiti e gwirionez ha ma ne oa ket bet kavet kenkoulz e daolennoù abred ha re van Gogh) a roas kalon a-walc'h dezhañ da soñjal distreiñ gant un dek taolenn ha tri-ugent bet echuet gantañ<ref>Mathews, 2001, p. 193</ref><ref>Thomson, 1987, p. 166</ref>. Forzh penaos e oa erru berr ar c'hezeg gantañ p'en doa ranket goulenn skoazell ar gouarnamant da zistreiñ d'ar gêr. Ouzhpenn-se en doa kudennoù yec'hed diagnostiket evel kudennoù kalon gant mezeg ar vro, hag a c'hallfe bezañ bet kentañ sinoù un [[Naplez|naplezenn kalon-gwazhied]]<ref>Mathews, 2001, p. 188</ref>. <!-- Gauguin later wrote a travelogue (first published 1901) titled ''Noa Noa'', originally conceived as commentary on his paintings and describing his experiences in Tahiti. Modern critics have suggested that the contents of the book were in part fantasized and plagiarized.<ref name="www.nytimes.com">{{cite news |first=Holland | title = The Self-Invented Artist| url = https://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | access-date =9 December 2010 | work=[[The New York Times]] | last=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau pp. 326, 328</ref> In it he revealed that he had at this time taken a thirteen-year-old girl as native wife or ''vahine'' (the [[Tahitian language|Tahitian]] word for "woman"), a marriage contracted in the course of a single afternoon. This was [[Teha'amana]], called Tehura in the travelogue, who was pregnant by him by the end of summer 1892.{{sfn|Mathews|2001|pp=179–182}}<ref name=":0">Gauguin (1903) [https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up ''Noa Noa'' pp. 63–69]</ref><ref name="Smart">{{cite news|last1=Smart|first1=Alastair|title=Is it wrong to admire Paul Gauguin's art?|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|issue=[[The Daily Telegraph]]|publisher=telegraph.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207210412/http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|archive-date=7 February 2015|url-status=live}}</ref>{{sfn|Mathews|2001|p=180|loc=Mathews notes that Gauguin certainly emphasised the youth of the girl for dramatic effect. Nevertheless it is likely Teha'amana was in her early teens, as young girls at the time were commonly offered as native wives to Westerners. There is no further record of Teha'amana's baby. Mathews estimates it was probably adopted in keeping with Tahitian custom}} Teha'amana was the subject of several of Gauguin's paintings, including ''[[Merahi metua no Tehamana]]'' and the celebrated ''[[Spirit of the Dead Watching]]'', as well as a notable woodcarving ''[[Tehura (woodcarving)|Tehura]]'' now in the [[Musée d'Orsay]].<ref>{{cite web|title=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref> By the end of July 1893, Gauguin had decided to leave Tahiti and he would never see Teha'amana or her child again even after returning to the island several years later.{{sfn|Thomson|1987|p=181}} <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Pajenn eus Gauguin's notebook (deiziad dianav), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa no areois'' ("Had an Areoi"), 1892, [[Museum of Modern Art]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''Emañ an anaon war evezh'' 1892, [[Albright–Knox Art Gallery]], [[Buffalo, NY]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891–3, koad poua livet, [[Musée d'Orsay]], Paris </gallery> --> == Taolennoù == === Diwar-benn Breizh === * [[Ar weledigezh e-pad ar sarmon]] * [[Añjela goant]] === Diwar-benn Tahiti === * [[A belec'h e teuomp ? Petra omp ? Da belec'h emaomp o vont ?]] ([[1897]]-[[1898]]), [[Museum of Fine Arts]], [[Boston]] * [[Deiz an doue]] * [[Vairumati]] * [[Struj trovanel]] * [[Spered ar re varv war evezh]] === Oberennoù all === * [[Emboltred en tog]] * [[Emboltred. Ar reuzeudien]] == Gwelout ivez == * [[Roll livadurioù gant Paul Gauguin]] * [[:Rummad: Livadurioù Paul Gauguin]] * [[Mirdi brezhonek Paul Gauguin]] == Liammoù diavaez == {| |- valign="top" | ;E galleg * [http://www.litteratureaudio.com/index.php/2007/04/20/paul-gauguin-journal-tahitien/ Selaou e « Journal tahitien » MP3] * [http://www.impressionniste.net/gauguin.htm Paul Gauguin war impressionniste.net] * [http://jacbayle.club.fr/livres/Gauguin/liste_Gauguin.html Bibliothèque insulaire] Dibab levrioù gant ha diwar-benn Gauguin * [http://www.vangoghgauguin.com/home/content/en/achtergrond/publicaties/index.html publications] Diwar-benn Van Gogh ha Gauguin. | style="padding-left:20px;" | ;E saozneg *[http://www.artcyclopedia.com/artists/gauguin_paul.html Paul Gauguin en Artcyclopedia] *[http://www.youtube.com/watch?v=zWqC_KxAp84 Paul Gauguin war youtube] |} == Notennoù == {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Gauguin,_Paul}} [[Rummad:Livourien c'hall an XIXvet kantved]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1848]] [[Rummad:Marvioù 1903]] rw0o8tmrn82ajns7lahhlseogtv8yoe 2004548 2004547 2022-07-20T17:49:09Z Kadwalan 423 /* Kentañ beaj e Tahiti */ wikitext text/x-wiki [[Restr:Paul_Gauguin_111.jpg|thumb|''[[Emboltred e tog]]'', ([[1893]])<br>[[Mirdi Orsay]], [[Paris]]]] [[Restr:Paul_Gauguin_036.jpg|thumb|''La danse des quatre bretonnes'' ([[1888]])<br>[[Neue Pinakothek]] - [[München]]]] [[Restr:Paul Gauguin 135.jpg|thumb|[[Vairumati]]]] '''Paul Gauguin''' ([[7 a viz Mezheven]] [[1848]] - [[8 a viz Mae]] [[1903]]) a oa a oa un arzour [[Goudetrivliadelouriezh|goudetrivliadelour]] eus dibenn an {{XIXvet kantved}}, liver, kizeller, engraver, prier ha skrivagner. Levezonet en deus an [[arz modern]] en {{XXvet kantved}} hag e zoare da zispakañ ster ar sujedoù el livadennoù, dindan levezon ar [[bevennouriezh|vevennouriezh]], en deus digoret an hent d’ar [[kentidigouriezh|gentidigouriezh]]<!-- ha d’an distro d’ar [[pastoral]]-->. Brudet eo e daolennoù diwar-benn [[Breizh]] ha [[Tahiti]]. Unan eus pennoù [[Skol Pont-Aven]] e oa. Brudet eo ivez evit e zarempredoù gant [[Vincent van Gogh|Vincent]] ha [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] van Gogh. Dont a reas arz Gauguin da vzeañ brudet goude e varv, partially from strivoù ar gwerzher arz [[Ambroise Vollard]] a aozas [[Diskouezadeg arz|diskouezadegoù]] eus e oberenn e diwezh e vuhez hag a skoazellas aozañ div ziskouezadeg vras e Pariz goude e varv<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1903 |title=Catalogue de peinture, dessin, sculpture, gravure, architecture et arts décoratifs: exposés au Grand Palais des Champs-Élysées |publisher=Ch. Hérissey |location=Evreux |page=69 |lccn=2011228502}}</ref><ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1906 |title=Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin gravure, architecture et art décoratif |publisher=Société du Salon d'automne |location=Paris |lccn=43031163 |page=191}}</ref>. == E vuhez == === Yaouankiz === [[File:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|upright|''Aline Marie Chazal Tristán, (1825–1867) "Mamm an arzour"'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]]]] [[File:Flora Tristan 1838.JPG|thumb|upright|right|Flora Tristan (1803–1844), mamm-gozh Gauguin a-berzh mamm, e 1838]] Gauguin a oa ganet e Pariz d'ar 7 a viz Even 1848, bloavezh [[Dispac'hoù 1848|an dispac'hoù]] en Europa a-bezh. Mab e oa da Louis Pierre Guillaume Gauguin (1814-1849) ha da Aline Chazal (1825-1867) e bried. E dad, ur c'hazetenner frankizour a 34 vloaz deuet eus un tiegezh embregerien eus [[Orleañs]]<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "Clovis came from Orléans, and there is nothing in the Gauguin family history of market gardeners and small businessmen to suggest an artistic temperament".</ref>, a voe dleet dezhañ tec'het diouzh Frañs pa oa bet serret e gazetenn gant ar gouarnamant<ref>Bowness, 1971, p.3-4</ref>. Mamm Gauguin a oa 22 vloaz ha merc'h e oa da André Chazal, un engraver, ha da [[Flora Tristan]], un aozerez hag un emsaverez eus al luskadoù sokialour kentañ. Paouez a reas o eured pa oa taget Flora gant he gwaz ha pa oa kondaonet da ugent vloaz prizon da vezañ esaet muntrañ anezhi<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Mamm-gozh Paul Gauguin eus kostez e vamm, Flora Tristan, a oa bastardez Thérèse Laisnay ha Don Mariano de Tristan Moscoso. Ne ouzer ket kalz a dra diwar-benn tiegezh Thérèse, na ma oa un noblañs pe un avanturourez<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "… Thérèse Laisnay, whose background nothing whatever is known…whether she was an aristocrat or adventuress, it is impossible to say."</ref>. Don Mariano, ofiser en [[Dragon (soudard)|Dragoned]], a oa ezel eus un tiegezh noblañsed spagnol eus kêr Arequipa er [[Perou]]. Izili tiegezh pinvidik Tristan Moscoso a zalc'he kargoù galloudek er Perou<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Dilojañ a rejont da Bariz e 1803. Marv dic'hortoz Don Mariano avat a lakaas e vestrez hag e vugel Flora da gouezhañ er baourentez<ref>Bowness, 1971, p.3</ref>. Flora a resevas un tamm leve dister a-berzh kerent e dad. Mont a reas d'ar Perou en esper gounit ul lodenn vrasoc'h eus pinvidigezhioù tiegezh Tristan Moscoso. C'hwitañ a reas met da-c'houde e embannas un danevell eus he beaj er Perou hag a reas berzh hag a lañsas e espet el lennegezh e 1838. Mamm-gozh Gauguin a roas skoazell da sevel diazez luskadoù dispac'hel 1848. Evezhiet gant polis Bro-C'hall e veaje a-dreuz ar Frañs da gomz e bodadegoù ma c'halve ar broleterien da unaniñ. Skuizh-marv gant ar vuhez-se e faganas e Bourdel hag e varvas eno e miz Du 1844, nebeutoc'h evit pevar bloaz a-raok dispac'h 1848<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Idolenn he mab-bihan Paul e oa, ha derc'hel a reas skouerennoù eus he levrioù gantañ betek fin e vuhez<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. E 1850, Clovis Gauguin a guitas Pariz, dindan ren [[Napoleon III]], da vont d'ar Perou gant e wreg Aline hag e vugale yaouank en esper kendalc'hen gant e espet kazetenner o sevel ur gazetenn nevez eno gant sikour kerent e wreg e Suamerika<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Mervel a reas diwar un taol kalon war an hent hag Aline a erruas er Perou intañvezet gant Paul a oa 18 miz hag e c'hoar 2 vloaz, Mari. Degemeret e oa gant he goureontr eus tu he zad, Don Pio Tristan Moscoso, a oa tad-kaer da [[José Rufino Echenique]], an den a zeufe prezidant nevez ar Perou dizale<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Betek e c'hwec'h vloaz, Paul a oa desavet evel un noblañ eus Lima, gant magerezed ha mevelien. Derc'hel a rae soñj mat eus ar prantad-se eus e vugaleaj<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Bugaleaj eürus Gauguin a baouezas a-daol-trumm pa'z eas an tu koll gant kostezenn e gerent e-pad ar brezel-diabarzh e 1854. Aline a zistroas da Vro-C'hall gant he bugale, hag a lezas Paul gant e dad-kozh eus tu e dad, Guillaume Gauguin, en Orleañs. Klan Tristan Moscoso a viras outi a gaout al leve brokus roet dezhi gant Don Pio. Aline en em lakaas neuze da labourat evel kemenerez e Pariz<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. === Eured === [[File:Paul_Gauguin_and_Mette_Sophie_Gad_by_Julie_Laurberg,_1885.JPG|thumb|upright|Gauguin hag e wreg Mette e [[Kopenhagen]], [[Danmark]], 1885]] E 1873 e euredas un [[Danmark|Danez]], Mette-Sophie Gad (1850–1920). E-doug an dek vloaz da-c'houde e oa bet ganet pemp bugel : Émile (1874–1955); Aline (1877–1897); Clovis (1879–1900); [[Jean René Gauguin|Jean René]] (1881–1961); ha [[Pola Gauguin|Paul Rollon]] (1883–1961). E 1884, Gauguin a zilojas da Gopenhagen gant e diegezh, ma labouras evel gwerzher [[ballin]]où. Ne reas ket berzh : ne oa ket evit komz daneg, ha ne blije ket ballinoù Bro-C'hall d'an Daniz. Mette a c'houneze peadra d'o lakaat da vevañ o reiñ kentelioù galleg d'an danvez diplomated<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref>. Pa fellas da Gauguin dont da vezañ livour leun amzer e savas bec'h gant e wreg hag he familh. Distreiñ a reas da Bariz e 1885, goude m'o devoa goulennet digantañ mont kuit abalamour m'en doa dilezet an talvoudegezhioù a rannent<ref>Mathews, 2001, p. 62</ref><ref>Thomson, 1987, p. 38</ref>. Gwelet a reas anezhe evit ar wezh diwezhañ e 1891, ha Mette a guitaas anezhañ da vat e 1894<ref>Mathews, 2001, p. 194 ha 210</ref>{{,}}<ref>Thomson, 1987, p. 29, 182</ref>. === Livadennoù kentañ === [[File:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|upright|''Studi unan noazh'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] {{Commonscat|Paul Gauguin}} E 1873, pa grogas da labourat evel ajant eskemm, Gauguin a stagas da livañ e-pad e amzer vak. Edo o chom d'ar 15, rue la Bruyère, en IX{{vet}} arondisamant<ref>{{cite web |last1=Bain-Smith |first1=Priscilla |title=Gauguin: Where he lived and loved |url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |website=bonjourparis.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402115057/http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |archive-date=2 April 2015 |url-status=dead |access-date=20 March 2015}}</ref><ref name="Paris locations">Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref>. Nepell ac'hano edo an tavarnioù darempredet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelourien]]. Daremprediñ a rae Gauguin ar mirdioù ivez alies ha prenañ oberennoù digant arzourien nebeut anavezet c'hoazh. Dont a reas da vezañ mignon [[Camille Pissarro]]<ref name="met" /> ha dont a rae da welet anezhañ da Sul da livañ en e jardin. Pissarro a lakaas anezhañ da anavezout meur a arzour all. E 1877, Gauguin a zilojas e [[w:fr:Vaugirard|Vaugirard]]. Eno, e trede solier an 8 rue Carcel e reas e annez<ref name="Paris locations" /> E vignon bras [[Émile Schuffenecker]], un ajant eskemm kozh a felle dezhañ ivez mont da arzour, a oa o chom e-kichen. Gauguin a ziskouezas livadurioù e diskouezadegoù [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] dalc'het e 1881 ha 1882. Ne oa ket prizet e livadurioù d'ar mare-se, daoust ma'z eo brudet-kenañ lod anezhe hiziv an deiz, evel ''Jardinoù legumajerien Vaugirard''<ref>Thomson, 1987, p. 22</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 38–40</ref>. E 1882 e voe un enkadenn en [[eskemmdi]] ha marc'had an arz a zizerias. [[Paul Durand-Ruel]], gwerzher pennañ an driviliadelourien, a oa gwall dapet gant an enkadenn, hag e-pad ur prantad e paouezas da brenañ livadurioù digant liverien evel Gauguin. Gauguin a c'houneze kalz nebeutoc'h, koulskoude e tivizas d'ar mare-se dont da vezañ arzour a vicher<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], ''Heilbrunn Timeline of Art History'', New York: Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref>. E-pad an div hañvezh goude-se e livas gant Pissarro hag a-wezhioù gant [[Paul Cézanne]]. E miz Here 1883 e skrivas da Bissarro o tisklêriañ en doa graet e soñj da vevañ diwar e livadurioù kousto-pe-gousto hag e c'houlenne e skoazell, ar pezh a reas Pissarro da gentañ. E miz Genver goude, Gauguin a zilojas gant e fammilh da [[Rouen]], ma c'hallent bevañ marc'hadmatoc'h ha ma soñje da Gauguin e c'hallfe ober berzh. Koulskoude ne zeuas ket a-benn eus e daol, hag e fin ar bloaz ez eas Mette hag ar vugale da Gopenhagen. Gauguin a heulias anezhe e miz Du 1884, gant e zastumad arz, a chomas war e lerc'h e Kopenhagen goude-se<ref>Thomson, 1987, pp. 27–29</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 52–56</ref>. Ar vuhez e Kopenhagen a ziskouezas bezañ ken diaes all, ha bec'h a savas en e eured. War goulenn Mette, harpet gant e diegezh, e tistroas Gauguin da Bariz ar bloaz war-lerc'h<ref>Mathews, 2001, p. 56, 57–62</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> Paul Gauguin 064.jpg|''Jardin legumajerien Vaugirard'', 1879, [[Smith College Museum of Art]] Paul Gauguin 059.jpg|''Maeziad er goañv'', 1879, [[Museum of Fine Arts (Budapest)|Museum of Fine Arts, Budapest]] Paul Gauguin, 1880, The Embroiderer (La Brodeuse), oil on canvas, 116 x 81 cm, Foundation E.G. Bührle.jpg|''Poltred eus an itron Gauguin,'' war-dro 1880–81, [[Foundation E.G. Bührle]], Zürich Paul Gauguin 060.jpg|''Jardin e Vaugirard'' (Tiegezh al liver e jardin ar Ru Carcel), 1881, [[Ny Carlsberg Glyptotek]], Kopenhagen </gallery> === Frañs 1885–1886 === [[File:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Peder Bretonez'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin a zistroas da Bariz e miz Even 1885, gant e vab c'hwec'h vloaz, Clovis. Chom a reas ar vugale all gant Mette e Copenhagen, e lec'h ma oa tiegezh o mamm ha ma c'halle Mette kavout labour evel troerez ha kelennerez war ar galleg. Gauguin a gavas diaes da gentañ antreal adarre e bed an arzoù e e Pariz. Tremen a reas e c'hoañvezh kentañ er baourentez du, ha rediet e oa da ober labourioù dister. Clovis a gouezhas klañv hag a oa kaset d'ur skol-lojañ a-benn ar fin, gant arc'hant c'hoar Gauguin<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 63–67</ref>. E-pad ar bloavezh kentañ, Gauguin ne reas nemet nebeut a dra war-dro an arzoù. Diskouez a reas triwec'h livadur hag un engravadur koad en eizhvet (ha diwezhañ) diskouezadeg an drivliadelourien e miz Mae 1886<ref>{{cite web |last1=Gersh-Nesic |first1=Berth |title=The Eighth Impressionist Exhibition – 1886 |url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |website=arthistory.about.com |publisher=[[About.com]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906032942/http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |archive-date=6 September 2015}}</ref>. Ar pep muiañ eus al livadurioù-se a oa oberennoù savet e Rouen pe Kopenhagen ha ne oa netra nevez da vat en dornadig livadurioù nevez, daoust ma kaver e ''Kouronkerezed e Dieppe'' ur sujed a zeuio en-dro alies e livadurioù Gauguin : ar maouezed er gwagennoù. Koulskoude e prenas [[Félix Bracquemond]] unan eus e livadurioù. An diskouezadeg-se a reas ivez eus [[Georges Seurat]] penn luskad ar ''[[Gward a-raok]]'' e Paris. Gauguin a rae fae war teknik [[Neveztrivliadelouriezh|neveztrivliadelour]] ha [[Poentouriezh|poentour]] Seurat ha diwezhatoc'h er bloaz-se e vroc'has da vat gant Pissarro. Adalek neuze e teuas hennezh da vezañ kentoc'h enebour Gauguin<ref>Thomson, 1987, pp. 39–41}</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 67–68</ref>. Gauguin a dremenas hañvezh 1886 e trevadennad arzourien [[skol Pont-Aven|Pont-Aven]] e Breizh. Dont a reas da gentañ abalamour ma oa marc'hadmat bevañ eno. Kouskoude e reas berzh e-touez ar studierien yaouank war an arz a zeue d'eno a-vandennadoù e-pad an hañv. <!--His naturally pugilistic temperament (he was both an accomplished boxer and fencer) was no impediment in the socially relaxed seaside resort. -->Dalc'het ez eus bet soñj anezhañ e-pad ar prantad-se kement evit e neuz istrogell hag evit e arz. E-touez e gamaraded nevez edo [[Charles Laval]] hag a ambrougfe Gauguin bloaz goude er [[Panama]] hag er [[Martinik]]<ref>Mathews, 2001, pp. 70–73</ref><ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref> En hañv-se e tresas gant pastel tud noazh e doare Pissarro ha e doare livadurioù Degas diskouezet en eizhvet diskouezadeg trivliadelour e 1886. Livañ a reas maeziadoù dreist-holl, e-giz ''Ar vaesaerez vreton'', ma ne c'hoari an den nemet ur roll dister. E ''Bretoned yaouank o kouronkat'' a implij un tem a zistroas gantañ bep gwezh ma teuas da Bont-Aven, zo awenet en un doare anat gant Degas en doare d'e empennañ hag en implij hardizh a ra eus livioù divesk. Tresadennoù didro ar skeudennaouer saoz [[Randolph Caldecott]], implijet da skeudennaouiñ ul levr-heñchañ diwar-benn Breizh, en doa sachet ijin arzourien ar ''Gward a-raok'' e Pont-Aven, mall gante en em zizober eus emzalc'h mirour o akademiezhioù. Ha Gauguin a zrevezas anezhe gant aked en e vrastresoù Bretonezed<ref>Blackburn (1880)</ref>. Diwezhatoc'h e labouras diwar ar brastresoù-se da sevel livadurioù pa oa distro en e stal labour e Pariz. An hini pouezusañ anezhe eo ''Peder Bretonez''. Diskouez a ra ur c'hemm krenn e-keñver e stil trivliadelour a-ziaraok hag e ra gant un dra bennak eus naoutur didro skeudennoù Caldecott, o vont amplik gant perzhioù zo, betek ar garikaturenn<ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 74–75</ref>. Gauguin, asambles gant [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker ha kalz re all, a zizroas da [[Pont-Aven|Bont-Aven]] goude e veajoù e Panama hag er Martinik. Implij hardizh al liv divesk ha choaz [[arouezouriezh|arouezour]] an danvez zo perzhioù eus ar pezh a anver [[Skol Pont-Aven]] abaoe. Dipitet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelouriezh]], Gauguin a soñje e oa deuet al liverezh european hengounel da vezañ re zrevezus hag e tiouere donded arouezel. Er c'hontrol, arzoù Afrika hag Azia a hañvale dezhañ bezañ leun a arouezouriezh kevrinek haga startijenn. D'ar c'houlz-se e oa ur c'hiz en Europa evit arz ar sevenadurioù all, hini Bro-Japan peurgetket. Pedet e oa bet da gemer perzh e [[Diskouezadeg Paul Gauguin e Les XX, 1889|diskouezadeg 1889]] aozet gant [[Les XX]]. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Women Bathing.jpg|''Maouezed o kouronkat'', 1885, [[Mirdi broadel arz ar c'hornôg|Mirdi broadel arz ar c'hornôg, Tokyo]] File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''Ar vaesaerez vreton'', 1886, [[Laing Art Gallery]] File:Gauguin - Bretonne.jpg|''Bretonez'', 1886, [[Dastumad Burrell|Dastumad Burrell, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg|''Kouronker breton'', 1886–87, [[Skol-uhel arz Chicago]] </gallery> === Bevennouriezh ha sintetegezh === [[File:Affiche Volpini.jpg|thumb|Skritell eus diskouezadeg 1889 gant ar strollad [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] ha [[sintetegezh|sintetegour]], er ''Café des Arts'', anavezet e-giz [[Diskouezadeg Volpini 1889]]]] Dindan levezon an arz poblek hag hini [[Ukiyo-e|Stampennoù Bro-Japan]] e emdroas oberenn Gauguin etrezek ar [[Bevennouriezh|vevennouriezh]]. Badezet e oa bet ar stil-se gant ar buruteller [[Édouard Dujardin]] da zeskrivañ doare [[Émile Bernard]] da livañ gant gorreadoù livioù plaen ha bevennoù tev, rak degas a rae soñj da Zujardin eus teknik [[amailh]] bevennet ar [[Krennamzer|Grennamzer]]. Gauguin a blije kalz dehzañ arz Bernard hag e hardizhegezh oc'h ober gant ur stil a sache Gauguin en e glask evit dispakañ penn-natur an traezoù en e oberenn<ref name=twsJun10b>{{cite news |author=<!--Not stated--> |title= Gauguin, Paul |work= [[The New York Times]] |quote= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana no atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |year= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |access-date=10 June 2010}}</ref>. E-barzh ''Ar C'hrist melen'' (1889), meneget alies evel un oberenn vevennour beurvat, e teu ar skeudenn da vezañ treset gant gorreadoù liv divesk dispartiet gant linennoù du tev. En hevelep oberennoù ne daole ket Gauguin evezh ouzh ar berspektivenn glasel ha tennañ a rae kuit hardizh pep dereziad liv soutil. Oc'h ober an dra-se e torre gant an div bennaenn arouezusañ eus al liverezh goude an [[Azginivelezh]]. Diwezhatoc'h e emdroas e liverezh trema ar [[sintetegezh]] ma ne drec'h nag ar stumm nag al liv, dezhe pep a roll kevatal. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''Ar C'hrist melen'' (Le Christ jaune)'', 1889, [[Albright–Knox Art Gallery]], Buffalo, New York File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Buhez difiñv gant un drolinenn eus Laval]]'' ([[Charles Laval]]), 1886, [[Indianapolis Museum of Art]] </gallery> === Martinik === [[File:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Maeziad eus ar Martinik'' 1887, [[Scottish National Gallery]]]] E 1887, goude bezañ bet e [[Panama]], Gauguin a chomas etre miz Mezheven ha miz Du e-kichen [[Saint-Pierre (Martinik)|Saint-Pierre]] er [[Martinik]], gant e vignon arzour [[Charles Laval]]. Anavout a reer e soñjoù hag e skiant prenet e-doug ar prantad-se a-drugarez d'e lizhiri d'e wreg Mette ha d'e vignon Emile Schuffenecker<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref>. Degouezhout a reas er Martinik o tont eus Panama ma oa en em gavet hep ur gwenneg hag hep labour. D'ar mare-se en doa Bro-C'hall ur politikerezh [[Gwir d'an distro|advroañ]] : pa' n em gave ur c'heodedad diarc'hant pe houbet en un drevadenn c'hall e paee ar Stad evit e veaj distro. Pa guitaas Panama, oc'h ober e vat eus ar politikerezh-se, Gauguin ha Laval a zivizas diskenn diwar ar vag e porzh Saint-Pierre. Da gentañ, ar "foukenn morian" ma o a o chom a blije dezhañ, ha sellet ouzh an dud en o buhez pemdez ivez<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref>. Koulskoude e oa tomm-gor an amzer e-pad an hañv ha pa veze glav e tremene an dour a-dreuz an doenn. Gouzañv a reas ivez diwar ar [[flus-gwad]] hag ar [[malaria]]. Pa oa er Martinik e savas etre 10 hag 20 oberenn (Peurliesañ e roer ar sifr a 12 livadur), e veajas e pep lec'h ha war a zeblant e skoulmas darempredoù gant ur gumuniezh vihan a zivroidi indian. Levezonet e vefe e oberennoù gant ar gejadenn-se dre implij arouezennoù eus an [[hindouegezh]]. E-keit ha ma oa o chom en enezenn e oa ar skrivagner [[Lafcadio Hearn]] eno ivez<ref>{{cite web|url=http://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich|title=Two years in the French West Indies|first=Lafcadio|last=Hearn|date=25 February 1890|publisher=New York, Harper & brothers|via=Internet Archive}}</ref>. E rentañ-kont a bourchas ur c'henarroud istorel da livadennoù Gauguin. Echuiñ a reas Gauguin 11 livadur anavezet e-pad e chomadenn er Martinik. Kalz anezhe a seblant bezañ diazezet war e foukenn. En e lizhiri da Schuffenecker e tiskouez ar birvilh zo ennañ abalamour d'al lec'h egzotek ha d'ar vroidi a weler en e livadurioù. Hervez Gauguin e oa gwell pevar eus e livadurioù war an enezenn evit ar peurrest<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref>. E livadurioù zo arvestoù livet-flamm<!--, loosely painted--> eus an diavaez. Daoust d'e amzer war an enezenn da vezañ berr e tiskouez bezañ bet a-bouez-bras. Adkelc'hiañ a reas lod eus e labour e livadurioù a savas diwezhatoc'h, evel an tem e-barzh ''E-mesk ar mangezenned''<ref name="vangoghmuseum">{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0221V1962|title=De mangobomen, Martinique}}</ref> a eilas evit e vignoned. An dud diwar ar maez hag an henvroidi a zalc'has da vezañ un danvez a-bouez en oberenn Gauguin goude e zisparti. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Foukennoù dindan ar gwez,'' 1887, dastumad prevez, Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''War vord ar mor II,'' 1887, dastumad prevez, Pariz File:At The Pond.jpg|''Er poull'', 1887, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Diviz dindan an trovanoù (morianezed o kaozeal)'', 1887, dastumad prevez, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''E-mesk ar mangezenned'', 1887, [[Mirdi Van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum" /> </gallery> === Vincent ha Theo van Gogh === [[File:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (den e vered ruz)'', 1888, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam]] Lakaet e voe livadurioù Gauguin er Martinik e palier arz e varc'hadour livioù, Arsène Poitier. Eno e voent gwelet gant [[Vincent van Gogh]] a estlammas oute hag gant e vreur [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] a oa gwerzher arz hag a veze e embregerezh [[Goupil & Cie]] o labourat gant Portier. Theo a brenas tri eus livadurioù Gauguin evit 900 lur hag a lakaas anezhe war ziskouez e stal Goupil & Cie, ar pezh a lakaas al liver da vezañ anavezet gant pratikoù pinvidik ar marc'hadour. Kenderc'hel a reas an emglev-se gant Goupil & Cie goude marv Theo e 1891. Vincent ha Gauguin a zeuas da vezañ mignoned vras (eus perzh Vincent e oa ur santimant heñvel a-walc'h ouzh azeulerezh) ha kenskrivañ a raent asambles diwar-benn an arz. Pouezus-kenañ e voe ar c'henskriverezh-se evit Gauguin da lakaat e breder a-zivout an arz e furm<ref>Thomson 1987, pp. 52–54, 65</ref><ref>Mathews 2001, pp. 113–117</ref>. E 1888, war atiz Theo, Gauguin ha Vincent a dremenas nav sizhun o livañ asambles e [[An ti melen|ti melen]] Vincent en [[Arles]], er [[Provañs]]. Darempred Gauguin ha Vincent a zeuas da vezañ stennet. Fallaat a reas o darempredoù hag a-benn ar fin e tivizas Gauguin mont kuit. D'an 23 a viz Kerzu 1888, hervez un danevell graet diwezhatoc'h gant Gauguin, Vincent en em gavas tal-ouzh-tal gant Gauguin, un aotenn gantañ en e zorn. Diwezhatoc'h c'hoazh e troc'has e skouarn gleiz. Pakañ a reas anezhi e follennoù ur gazetenn hag he reiñ d'ur vaouez a oa o labourat en un ti gisti darempredet gant Gauguin ha Vincent, ha goulenn diganti "mirout an dra-se gant evezh, e koun anezhañ". Kaset e oa Vincent d'an ospital antronoz ha Gauguin a guitaas Arles<ref>Gayford, 2006, p. 284</ref>. Ne'n em weljont gwezh ebet ken goude-se, met derc'hel a rejont da genskrivañ, hag e 1890 Gauguin a yeas betek kinnig sevel ur stal labour asambles en [[Antwerp]]<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh in Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. {{ISBN|0-87099-477-8}} p. 62</ref>. Evit doare, emboltred 1889, ''Picher e stumm ur penn'' a ra dave d'an darempredoù diaes etre Gauguin ha Vincent. Disklêriañ a reas Gauguin diwezhatoc'h en doa bet ur roll a-bouez-bras e diorroadur Vincent van Gogh evel liver en Arles. Vincent a reas taolioù arnod hervez damkan Gauguin diwar-benn "al livañ diwar faltazi" e livadurioù evel ''Eñvorenn eus al liorzh en Etten''. Ne zeree ket outañ hag e tistroas buan d'al livadennoù diwar skouer an natur<ref>Thomson, 1987, pp. 76–77</ref><ref name="Avant et après" />. === Edgar Degas === {{Multiple image | align = left | direction = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Marc'hegerien war an traezh'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, kizellet ha livet war akajoù, [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Daoust ma reas Gauguin lod eus e gammedoù kentañ e bed an arz dindan levezon Pissarro, [[Edgar Degas]] a oa an arzour kempred a estlamme ar muiañ Gauguin outañ hag ul levezon vras en doa war e labour adalek ar penn kentañ<!--, with his figures and interiors as well as a carved and painted medallion eus ar ganerez Valérie Roumi--><ref>Cachin, 1992, pp. 16, 19, 123</ref>. Un doujañs bras en doa evit dinentez ha stek Degas<ref>Cachin, 1992, p. 17</ref>. Mignoniezh hirañ ha yac'hañ Gauguin e oa ha padout a reas betek e varv. Ouzhpenn bezañ unan eus e harperien gentañ (prenañ a rae oberennoù eus Gauguin ha lakaat a reas ar marc'hadour [[Paul Durand-Ruel]] d'ober ivez), ne voe biskoazh un harp foran evitañ divralloc'h evit hini Degas<ref>Cachin, 1992, p. 16</ref>. Gauguin a brene ivez oberennoù eus Degas e deroù hag e kreiz ar bloavezhioù 1870 hag e zoug evit ar [[monotip]]où a oa levezonet moarvat gant oberennoù Degas gant an teknik-se<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref>. [[File:Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino (Words of the Devil) (recto), 1894, NGA 11586.jpg|thumb|upright|Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino, 1894, monotip gant livaj dre zour war paper eus Japan, bet perc'hennet gant Degas, [[National Gallery of Art]]]] E diskouezadeg Durand-Ruel miz Du 1893, aozet gant Degas dreist-holl, e resevas Gauguin burutelladennoù a bep seurt. E-touez ar c'hoaperien edo [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] ha Pissarro, e vignon a wezhall. Degas, koulskoude, a veulas e labour, ha leun a estlamm evit meurdez egzotek ar folklor diskouezet gant Gauguin e prenas ''Te faaturuma'' ("Ar velkoni")<ref>Cachin, 1992, pp. 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.), ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 57</ref>. Da ziskouez e anaoudegezh vat, Gauguin a roas da Zegas ''Al loar hag an Douar'', unan eus al livadurioù lakaet war ziskouez en doa sachet ar burutelladennoù ar muiañ enebet<ref name= Dumas />. Taolenn Gauguin anvet ''Marc'hegerien war an traezh'' (div stumm zo) a zegas da soñj skeudennoù kezeg kroget gant Degas er bloavezhioù 1860, ''Roudenn redadeg'' hag ''A-raok ar redadeg'' peurgetket. Diskouez a ra e levezon badus war Gauguin<ref>Cachin, 1992, p. 123</ref>. Degas a brenas daou livadur diwezhatoc'h, er werzh d'an inkant aozet da zastum arc'hant evit e veaj ziwezhañ da Dahiti e 1895 : ''Vahine no te vi'' ("Maouez gant ur vangezenn") ha un eilenn a livas Gauguin eus taolenn [[Édouard Manet|Manet]], '' [[Olympia (Manet)|Olympia]]''<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 56</ref><ref>Stuckey p. 260</ref>. === Kentañ beaj e Tahiti === E 1890 e reas Gauguin e vennozh da vont da [[Tahiti|Dahiti]]. A-drugarez d'ur werzh livadurioù e Pariz en [[Hôtel Drouot]] e miz C'hwevrer 1891, ha da zarvoudoù all evel ur banvez hag ur sonadeg e tastumas arc'hant a-walc'h<ref>Thomson, 1987, p. 125</ref>. Goude ur weladenn d'e wreg ha d'e vugale e Kopenhagen, evit ar wezh diwezhañ, Gauguin a loc'has evit Tahiti d'ar c'hentañ a viz Ebrel 1891, o prometiñ e tistrofe pinvidik hag e krogfe an traoù a-nevez<ref>Thomson, 1987, p. 127</ref>. Fellout a rae dezhañ tec'het sevenadur Europa ha "kement zo kalvezel ha kendivizadel"<ref>Mathhews pp.157–167</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref>. Koulskoude e kasas gantañ un dastumad skeudennoù dindan stumm poltredoù, tresadennoù ha stampennoù<ref>Thomson|1987|p=143</ref><ref>Deskrivet en deus an dastumad-se en ul lizher da [[Odilon Redon]] evel "ur bedig a-bez a vignoned". En dastumad e oa litograf Redon, ''La Mort'', koulz ha poltredoù eus danvezioù evel [[:commons:File:Siddharta Gautama Borobudur.jpg|rizenn un templ]] e [[Borobudur]] hag ur [[:commons:File:Nebamun-Bankett.JPG|fresken eus Henegipt]] eus ur bez eus an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIII{{vet}} tierniezh]] e [[Teba (Egipt)|Teba]]. Thomson, 1987, pp. 143, 145, 152</ref>. Tremen a reas an tri miz kentañ e [[Papeete]], kêr-benn an drevadenn, bet levezonet kalz dija gant sevenadur Europa. Skrivañ a ra [[Belinda Thomson]], e vuhezskriverez, e tlee bezañ kouezhet e veud en e zorn. Ne'n doa ket arc'hant a-walc'h da ren stil buhez Europiz e Papeete, hag ar poltred kentañ a reas eno, ''[[Suzanne Bambridge]]'', ne oa ket degemeret-mat<ref>Thomson, 1987, p. 133</ref>. Divizout a reas neuze en em staliañ e Mataiea, e [[Papeari]], 45 km diouzh Papeete, en ur foukenn vambouz savet e giz ar vro. Eno e livas taolennoù hag a zeskrive buhez Tahiti evel ''[[Roll livadurioù gant Paul Gauguin|Fatata te Miti]]'' ("e-kichen ar mor") hag ''[[Ia Orana Maria]]'' (Ave Maria), a zeuas da vezañ al livadur a blije muiañ dezhañ e-mesk re Dahiti<ref>Thomson, 1987, p. 182. Thomson a skriv e profas Gauguin ''Ia Orana Maria'' da Mirdi Luxembourg, hag e voe nac'het e brof gant an dud e karg, "ar pezh a gadarnaas hag a startaas kaz Gauguin evit an dud e karg"</ref>. [[File:Paul Gauguin 040.jpg|thumb|180px|''Vahine no te tiare'' (Maouez gant ur boked), 1891, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] Kalz eus e livadurioù gwellañ a oa savet er prantad-se. Hervez a soñjer ez eo ''Vahine no te tiare'' (''Tahitianez he boked'') ar c'hentañ taolenn a livas eus ur patrom eus Tahiti. Heverk eo al livadur-se dre an aked lakaet da dresañ enebrezh ar Bolinezianed. Kas a reas anezhi d'e [[Mesenerezh|vesen]] [[George-Daniel de Monfreid]], ur mignon da Schuffenecker, a zlee dont da vezañ kampion Gauguin e Tahiti. E diwezh an hañv e 1892 e oa al livadur-se war ziskouez e palier Goupil & Cie e Pariz<ref>Thomson, 1987, pp. 92, 136–138</ref>. [[Nancy Mowll Mathews]], istorianez eus an arz, a gred e oa kejadenn Gauguin gant ar sensualegezh egzotek e Tahiti, ken anat en e daolennoù, a oa darvoud pouezusañ e veaj eno<ref>Mathews, 2001, p. 187</ref>. Prestet e oa bet da c'hGauguin skouerennoù eus ''Voyage aux îles du Grand Océan''<ref>Jacques-Antoine Moerenhout, ''[https://www.google.fr/books/edition/Voyages_aux_%C3%AEles_du_Grand_oc%C3%A9an/VPfr4e3CcNoC?hl=fr&gbpv=1&dq=Voyage+aux+%C3%AEles+du+Grand+Oc%C3%A9an&printsec=frontcover Voyage aux îles du Grand Océan]'', 1837</ref> hag eus ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens''<ref>Edmond de Bovis 1855 ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3346279b.texteImage État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens]''</ref>, enno deskrivadurioù eus sevenadur ha relijion Tahiti gwezhall. Boemet e oa Gauguin gant an danevelloù diwar-benn kevredigezh an ''[[Arioi]]'' hag o doue, [['Oro]]. Abalamour ma ne oa skeudenn ebet el levrioù-se ha ma oa aet ar patromoù tahitian da get pell zo, e c'halle lezel e faltazi da redek. Seveniñ a reas war-dro ugent livadur hag un dousennad engravadur war goad e-pad ar bloaz kentañ. Ar c'hentañ e oa ''Te aa no areois'' (had an Areoi), a ziskoueze gwreg Oro war an douar, Vairaumati (er ''[[Metropolitan Museum of Art]]'' emañ hiziv). E garned notennoù skeudennaouet, ''Ancien Culte Mahorie,'' zo miret el [[Mirdi al Louvre|Louvre]] hag embannet e oa e stumm ur facsimile e 1951<ref>Danielsson, 1969, p. 24</ref><ref>Thomson, 1987, p. 156</ref><ref>Mathews, 2001, p. 174</ref>. En holl e kasas Gauguin nav eus e livadurioù da Vonfreid e Paris. Diskouezet e voent e Kopenhagen en un diskouezadeg a zegemere ivez livadurioù eus Vincent van Gogh a oa aet da anaon neuze. Ar vrud ma oant bet degemeret-mat (daoust ma ne oa bet gwerzhet nemet daou eus livadurioù Tahiti e gwirionez ha ma ne oa ket bet kavet kenkoulz e daolennoù abred ha re van Gogh) a roas kalon a-walc'h dezhañ da soñjal distreiñ gant un dek taolenn ha tri-ugent bet echuet gantañ<ref>Mathews, 2001, p. 193</ref><ref>Thomson, 1987, p. 166</ref>. Forzh penaos e oa erru berr ar c'hezeg gantañ p'en doa ranket goulenn skoazell ar gouarnamant da zistreiñ d'ar gêr. Ouzhpenn-se en doa kudennoù yec'hed diagnostiket evel kudennoù kalon gant mezeg ar vro, hag a c'hallfe bezañ bet kentañ sinoù un [[Naplez|naplezenn kalon-gwazhied]]<ref>Mathews, 2001, p. 188</ref>. <!-- Gauguin later wrote a travelogue (first published 1901) titled ''Noa Noa'', originally conceived as commentary on his paintings and describing his experiences in Tahiti. Modern critics have suggested that the contents of the book were in part fantasized and plagiarized.<ref name="www.nytimes.com">{{cite news |first=Holland | title = The Self-Invented Artist| url = https://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | access-date =9 December 2010 | work=[[The New York Times]] | last=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau pp. 326, 328</ref> In it he revealed that he had at this time taken a thirteen-year-old girl as native wife or ''vahine'' (the [[Tahitian language|Tahitian]] word for "woman"), a marriage contracted in the course of a single afternoon. This was [[Teha'amana]], called Tehura in the travelogue, who was pregnant by him by the end of summer 1892.{{sfn|Mathews|2001|pp=179–182}}<ref name=":0">Gauguin (1903) [https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up ''Noa Noa'' pp. 63–69]</ref><ref name="Smart">{{cite news|last1=Smart|first1=Alastair|title=Is it wrong to admire Paul Gauguin's art?|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|issue=[[The Daily Telegraph]]|publisher=telegraph.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207210412/http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|archive-date=7 February 2015|url-status=live}}</ref>{{sfn|Mathews|2001|p=180|loc=Mathews notes that Gauguin certainly emphasised the youth of the girl for dramatic effect. Nevertheless it is likely Teha'amana was in her early teens, as young girls at the time were commonly offered as native wives to Westerners. There is no further record of Teha'amana's baby. Mathews estimates it was probably adopted in keeping with Tahitian custom}} Teha'amana was the subject of several of Gauguin's paintings, including ''[[Merahi metua no Tehamana]]'' and the celebrated ''[[Spirit of the Dead Watching]]'', as well as a notable woodcarving ''[[Tehura (woodcarving)|Tehura]]'' now in the [[Musée d'Orsay]].<ref>{{cite web|title=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref> By the end of July 1893, Gauguin had decided to leave Tahiti and he would never see Teha'amana or her child again even after returning to the island several years later.{{sfn|Thomson|1987|p=181}} --> <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Pajenn eus karned notennoù Gauguin (deiziad dianav), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa no areois'' ("Had an Areoi"), 1892, [[Museum of Modern Art]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''Emañ an anaon war evezh'' 1892, [[Albright–Knox Art Gallery]], [[Buffalo, NY]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891–3, koad poua liesliv, [[Mirdi Orsay]], Pariz </gallery> == Taolennoù == === Diwar-benn Breizh === * [[Ar weledigezh e-pad ar sarmon]] * [[Añjela goant]] === Diwar-benn Tahiti === * [[A belec'h e teuomp ? Petra omp ? Da belec'h emaomp o vont ?]] ([[1897]]-[[1898]]), [[Museum of Fine Arts]], [[Boston]] * [[Deiz an doue]] * [[Vairumati]] * [[Struj trovanel]] * [[Spered ar re varv war evezh]] === Oberennoù all === * [[Emboltred en tog]] * [[Emboltred. Ar reuzeudien]] == Gwelout ivez == * [[Roll livadurioù gant Paul Gauguin]] * [[:Rummad: Livadurioù Paul Gauguin]] * [[Mirdi brezhonek Paul Gauguin]] == Liammoù diavaez == {| |- valign="top" | ;E galleg * [http://www.litteratureaudio.com/index.php/2007/04/20/paul-gauguin-journal-tahitien/ Selaou e « Journal tahitien » MP3] * [http://www.impressionniste.net/gauguin.htm Paul Gauguin war impressionniste.net] * [http://jacbayle.club.fr/livres/Gauguin/liste_Gauguin.html Bibliothèque insulaire] Dibab levrioù gant ha diwar-benn Gauguin * [http://www.vangoghgauguin.com/home/content/en/achtergrond/publicaties/index.html publications] Diwar-benn Van Gogh ha Gauguin. | style="padding-left:20px;" | ;E saozneg *[http://www.artcyclopedia.com/artists/gauguin_paul.html Paul Gauguin en Artcyclopedia] *[http://www.youtube.com/watch?v=zWqC_KxAp84 Paul Gauguin war youtube] |} == Notennoù == {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Gauguin,_Paul}} [[Rummad:Livourien c'hall an XIXvet kantved]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1848]] [[Rummad:Marvioù 1903]] lp93hbkz9c60o6rtmd569tsar65f5rh 2004551 2004548 2022-07-20T18:13:29Z Kadwalan 423 /* Kentañ beaj e Tahiti */ wikitext text/x-wiki [[Restr:Paul_Gauguin_111.jpg|thumb|''[[Emboltred e tog]]'', ([[1893]])<br>[[Mirdi Orsay]], [[Paris]]]] [[Restr:Paul_Gauguin_036.jpg|thumb|''La danse des quatre bretonnes'' ([[1888]])<br>[[Neue Pinakothek]] - [[München]]]] [[Restr:Paul Gauguin 135.jpg|thumb|[[Vairumati]]]] '''Paul Gauguin''' ([[7 a viz Mezheven]] [[1848]] - [[8 a viz Mae]] [[1903]]) a oa a oa un arzour [[Goudetrivliadelouriezh|goudetrivliadelour]] eus dibenn an {{XIXvet kantved}}, liver, kizeller, engraver, prier ha skrivagner. Levezonet en deus an [[arz modern]] en {{XXvet kantved}} hag e zoare da zispakañ ster ar sujedoù el livadennoù, dindan levezon ar [[bevennouriezh|vevennouriezh]], en deus digoret an hent d’ar [[kentidigouriezh|gentidigouriezh]]<!-- ha d’an distro d’ar [[pastoral]]-->. Brudet eo e daolennoù diwar-benn [[Breizh]] ha [[Tahiti]]. Unan eus pennoù [[Skol Pont-Aven]] e oa. Brudet eo ivez evit e zarempredoù gant [[Vincent van Gogh|Vincent]] ha [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] van Gogh. Dont a reas arz Gauguin da vzeañ brudet goude e varv, partially from strivoù ar gwerzher arz [[Ambroise Vollard]] a aozas [[Diskouezadeg arz|diskouezadegoù]] eus e oberenn e diwezh e vuhez hag a skoazellas aozañ div ziskouezadeg vras e Pariz goude e varv<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1903 |title=Catalogue de peinture, dessin, sculpture, gravure, architecture et arts décoratifs: exposés au Grand Palais des Champs-Élysées |publisher=Ch. Hérissey |location=Evreux |page=69 |lccn=2011228502}}</ref><ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1906 |title=Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin gravure, architecture et art décoratif |publisher=Société du Salon d'automne |location=Paris |lccn=43031163 |page=191}}</ref>. == E vuhez == === Yaouankiz === [[File:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|upright|''Aline Marie Chazal Tristán, (1825–1867) "Mamm an arzour"'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]]]] [[File:Flora Tristan 1838.JPG|thumb|upright|right|Flora Tristan (1803–1844), mamm-gozh Gauguin a-berzh mamm, e 1838]] Gauguin a oa ganet e Pariz d'ar 7 a viz Even 1848, bloavezh [[Dispac'hoù 1848|an dispac'hoù]] en Europa a-bezh. Mab e oa da Louis Pierre Guillaume Gauguin (1814-1849) ha da Aline Chazal (1825-1867) e bried. E dad, ur c'hazetenner frankizour a 34 vloaz deuet eus un tiegezh embregerien eus [[Orleañs]]<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "Clovis came from Orléans, and there is nothing in the Gauguin family history of market gardeners and small businessmen to suggest an artistic temperament".</ref>, a voe dleet dezhañ tec'het diouzh Frañs pa oa bet serret e gazetenn gant ar gouarnamant<ref>Bowness, 1971, p.3-4</ref>. Mamm Gauguin a oa 22 vloaz ha merc'h e oa da André Chazal, un engraver, ha da [[Flora Tristan]], un aozerez hag un emsaverez eus al luskadoù sokialour kentañ. Paouez a reas o eured pa oa taget Flora gant he gwaz ha pa oa kondaonet da ugent vloaz prizon da vezañ esaet muntrañ anezhi<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Mamm-gozh Paul Gauguin eus kostez e vamm, Flora Tristan, a oa bastardez Thérèse Laisnay ha Don Mariano de Tristan Moscoso. Ne ouzer ket kalz a dra diwar-benn tiegezh Thérèse, na ma oa un noblañs pe un avanturourez<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "… Thérèse Laisnay, whose background nothing whatever is known…whether she was an aristocrat or adventuress, it is impossible to say."</ref>. Don Mariano, ofiser en [[Dragon (soudard)|Dragoned]], a oa ezel eus un tiegezh noblañsed spagnol eus kêr Arequipa er [[Perou]]. Izili tiegezh pinvidik Tristan Moscoso a zalc'he kargoù galloudek er Perou<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Dilojañ a rejont da Bariz e 1803. Marv dic'hortoz Don Mariano avat a lakaas e vestrez hag e vugel Flora da gouezhañ er baourentez<ref>Bowness, 1971, p.3</ref>. Flora a resevas un tamm leve dister a-berzh kerent e dad. Mont a reas d'ar Perou en esper gounit ul lodenn vrasoc'h eus pinvidigezhioù tiegezh Tristan Moscoso. C'hwitañ a reas met da-c'houde e embannas un danevell eus he beaj er Perou hag a reas berzh hag a lañsas e espet el lennegezh e 1838. Mamm-gozh Gauguin a roas skoazell da sevel diazez luskadoù dispac'hel 1848. Evezhiet gant polis Bro-C'hall e veaje a-dreuz ar Frañs da gomz e bodadegoù ma c'halve ar broleterien da unaniñ. Skuizh-marv gant ar vuhez-se e faganas e Bourdel hag e varvas eno e miz Du 1844, nebeutoc'h evit pevar bloaz a-raok dispac'h 1848<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Idolenn he mab-bihan Paul e oa, ha derc'hel a reas skouerennoù eus he levrioù gantañ betek fin e vuhez<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. E 1850, Clovis Gauguin a guitas Pariz, dindan ren [[Napoleon III]], da vont d'ar Perou gant e wreg Aline hag e vugale yaouank en esper kendalc'hen gant e espet kazetenner o sevel ur gazetenn nevez eno gant sikour kerent e wreg e Suamerika<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Mervel a reas diwar un taol kalon war an hent hag Aline a erruas er Perou intañvezet gant Paul a oa 18 miz hag e c'hoar 2 vloaz, Mari. Degemeret e oa gant he goureontr eus tu he zad, Don Pio Tristan Moscoso, a oa tad-kaer da [[José Rufino Echenique]], an den a zeufe prezidant nevez ar Perou dizale<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Betek e c'hwec'h vloaz, Paul a oa desavet evel un noblañ eus Lima, gant magerezed ha mevelien. Derc'hel a rae soñj mat eus ar prantad-se eus e vugaleaj<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Bugaleaj eürus Gauguin a baouezas a-daol-trumm pa'z eas an tu koll gant kostezenn e gerent e-pad ar brezel-diabarzh e 1854. Aline a zistroas da Vro-C'hall gant he bugale, hag a lezas Paul gant e dad-kozh eus tu e dad, Guillaume Gauguin, en Orleañs. Klan Tristan Moscoso a viras outi a gaout al leve brokus roet dezhi gant Don Pio. Aline en em lakaas neuze da labourat evel kemenerez e Pariz<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. === Eured === [[File:Paul_Gauguin_and_Mette_Sophie_Gad_by_Julie_Laurberg,_1885.JPG|thumb|upright|Gauguin hag e wreg Mette e [[Kopenhagen]], [[Danmark]], 1885]] E 1873 e euredas un [[Danmark|Danez]], Mette-Sophie Gad (1850–1920). E-doug an dek vloaz da-c'houde e oa bet ganet pemp bugel : Émile (1874–1955); Aline (1877–1897); Clovis (1879–1900); [[Jean René Gauguin|Jean René]] (1881–1961); ha [[Pola Gauguin|Paul Rollon]] (1883–1961). E 1884, Gauguin a zilojas da Gopenhagen gant e diegezh, ma labouras evel gwerzher [[ballin]]où. Ne reas ket berzh : ne oa ket evit komz daneg, ha ne blije ket ballinoù Bro-C'hall d'an Daniz. Mette a c'houneze peadra d'o lakaat da vevañ o reiñ kentelioù galleg d'an danvez diplomated<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref>. Pa fellas da Gauguin dont da vezañ livour leun amzer e savas bec'h gant e wreg hag he familh. Distreiñ a reas da Bariz e 1885, goude m'o devoa goulennet digantañ mont kuit abalamour m'en doa dilezet an talvoudegezhioù a rannent<ref>Mathews, 2001, p. 62</ref><ref>Thomson, 1987, p. 38</ref>. Gwelet a reas anezhe evit ar wezh diwezhañ e 1891, ha Mette a guitaas anezhañ da vat e 1894<ref>Mathews, 2001, p. 194 ha 210</ref>{{,}}<ref>Thomson, 1987, p. 29, 182</ref>. === Livadennoù kentañ === [[File:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|upright|''Studi unan noazh'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] {{Commonscat|Paul Gauguin}} E 1873, pa grogas da labourat evel ajant eskemm, Gauguin a stagas da livañ e-pad e amzer vak. Edo o chom d'ar 15, rue la Bruyère, en IX{{vet}} arondisamant<ref>{{cite web |last1=Bain-Smith |first1=Priscilla |title=Gauguin: Where he lived and loved |url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |website=bonjourparis.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402115057/http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |archive-date=2 April 2015 |url-status=dead |access-date=20 March 2015}}</ref><ref name="Paris locations">Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref>. Nepell ac'hano edo an tavarnioù darempredet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelourien]]. Daremprediñ a rae Gauguin ar mirdioù ivez alies ha prenañ oberennoù digant arzourien nebeut anavezet c'hoazh. Dont a reas da vezañ mignon [[Camille Pissarro]]<ref name="met" /> ha dont a rae da welet anezhañ da Sul da livañ en e jardin. Pissarro a lakaas anezhañ da anavezout meur a arzour all. E 1877, Gauguin a zilojas e [[w:fr:Vaugirard|Vaugirard]]. Eno, e trede solier an 8 rue Carcel e reas e annez<ref name="Paris locations" /> E vignon bras [[Émile Schuffenecker]], un ajant eskemm kozh a felle dezhañ ivez mont da arzour, a oa o chom e-kichen. Gauguin a ziskouezas livadurioù e diskouezadegoù [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] dalc'het e 1881 ha 1882. Ne oa ket prizet e livadurioù d'ar mare-se, daoust ma'z eo brudet-kenañ lod anezhe hiziv an deiz, evel ''Jardinoù legumajerien Vaugirard''<ref>Thomson, 1987, p. 22</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 38–40</ref>. E 1882 e voe un enkadenn en [[eskemmdi]] ha marc'had an arz a zizerias. [[Paul Durand-Ruel]], gwerzher pennañ an driviliadelourien, a oa gwall dapet gant an enkadenn, hag e-pad ur prantad e paouezas da brenañ livadurioù digant liverien evel Gauguin. Gauguin a c'houneze kalz nebeutoc'h, koulskoude e tivizas d'ar mare-se dont da vezañ arzour a vicher<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], ''Heilbrunn Timeline of Art History'', New York: Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref>. E-pad an div hañvezh goude-se e livas gant Pissarro hag a-wezhioù gant [[Paul Cézanne]]. E miz Here 1883 e skrivas da Bissarro o tisklêriañ en doa graet e soñj da vevañ diwar e livadurioù kousto-pe-gousto hag e c'houlenne e skoazell, ar pezh a reas Pissarro da gentañ. E miz Genver goude, Gauguin a zilojas gant e fammilh da [[Rouen]], ma c'hallent bevañ marc'hadmatoc'h ha ma soñje da Gauguin e c'hallfe ober berzh. Koulskoude ne zeuas ket a-benn eus e daol, hag e fin ar bloaz ez eas Mette hag ar vugale da Gopenhagen. Gauguin a heulias anezhe e miz Du 1884, gant e zastumad arz, a chomas war e lerc'h e Kopenhagen goude-se<ref>Thomson, 1987, pp. 27–29</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 52–56</ref>. Ar vuhez e Kopenhagen a ziskouezas bezañ ken diaes all, ha bec'h a savas en e eured. War goulenn Mette, harpet gant e diegezh, e tistroas Gauguin da Bariz ar bloaz war-lerc'h<ref>Mathews, 2001, p. 56, 57–62</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> Paul Gauguin 064.jpg|''Jardin legumajerien Vaugirard'', 1879, [[Smith College Museum of Art]] Paul Gauguin 059.jpg|''Maeziad er goañv'', 1879, [[Museum of Fine Arts (Budapest)|Museum of Fine Arts, Budapest]] Paul Gauguin, 1880, The Embroiderer (La Brodeuse), oil on canvas, 116 x 81 cm, Foundation E.G. Bührle.jpg|''Poltred eus an itron Gauguin,'' war-dro 1880–81, [[Foundation E.G. Bührle]], Zürich Paul Gauguin 060.jpg|''Jardin e Vaugirard'' (Tiegezh al liver e jardin ar Ru Carcel), 1881, [[Ny Carlsberg Glyptotek]], Kopenhagen </gallery> === Frañs 1885–1886 === [[File:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Peder Bretonez'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin a zistroas da Bariz e miz Even 1885, gant e vab c'hwec'h vloaz, Clovis. Chom a reas ar vugale all gant Mette e Copenhagen, e lec'h ma oa tiegezh o mamm ha ma c'halle Mette kavout labour evel troerez ha kelennerez war ar galleg. Gauguin a gavas diaes da gentañ antreal adarre e bed an arzoù e e Pariz. Tremen a reas e c'hoañvezh kentañ er baourentez du, ha rediet e oa da ober labourioù dister. Clovis a gouezhas klañv hag a oa kaset d'ur skol-lojañ a-benn ar fin, gant arc'hant c'hoar Gauguin<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 63–67</ref>. E-pad ar bloavezh kentañ, Gauguin ne reas nemet nebeut a dra war-dro an arzoù. Diskouez a reas triwec'h livadur hag un engravadur koad en eizhvet (ha diwezhañ) diskouezadeg an drivliadelourien e miz Mae 1886<ref>{{cite web |last1=Gersh-Nesic |first1=Berth |title=The Eighth Impressionist Exhibition – 1886 |url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |website=arthistory.about.com |publisher=[[About.com]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906032942/http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |archive-date=6 September 2015}}</ref>. Ar pep muiañ eus al livadurioù-se a oa oberennoù savet e Rouen pe Kopenhagen ha ne oa netra nevez da vat en dornadig livadurioù nevez, daoust ma kaver e ''Kouronkerezed e Dieppe'' ur sujed a zeuio en-dro alies e livadurioù Gauguin : ar maouezed er gwagennoù. Koulskoude e prenas [[Félix Bracquemond]] unan eus e livadurioù. An diskouezadeg-se a reas ivez eus [[Georges Seurat]] penn luskad ar ''[[Gward a-raok]]'' e Paris. Gauguin a rae fae war teknik [[Neveztrivliadelouriezh|neveztrivliadelour]] ha [[Poentouriezh|poentour]] Seurat ha diwezhatoc'h er bloaz-se e vroc'has da vat gant Pissarro. Adalek neuze e teuas hennezh da vezañ kentoc'h enebour Gauguin<ref>Thomson, 1987, pp. 39–41}</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 67–68</ref>. Gauguin a dremenas hañvezh 1886 e trevadennad arzourien [[skol Pont-Aven|Pont-Aven]] e Breizh. Dont a reas da gentañ abalamour ma oa marc'hadmat bevañ eno. Kouskoude e reas berzh e-touez ar studierien yaouank war an arz a zeue d'eno a-vandennadoù e-pad an hañv. <!--His naturally pugilistic temperament (he was both an accomplished boxer and fencer) was no impediment in the socially relaxed seaside resort. -->Dalc'het ez eus bet soñj anezhañ e-pad ar prantad-se kement evit e neuz istrogell hag evit e arz. E-touez e gamaraded nevez edo [[Charles Laval]] hag a ambrougfe Gauguin bloaz goude er [[Panama]] hag er [[Martinik]]<ref>Mathews, 2001, pp. 70–73</ref><ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref> En hañv-se e tresas gant pastel tud noazh e doare Pissarro ha e doare livadurioù Degas diskouezet en eizhvet diskouezadeg trivliadelour e 1886. Livañ a reas maeziadoù dreist-holl, e-giz ''Ar vaesaerez vreton'', ma ne c'hoari an den nemet ur roll dister. E ''Bretoned yaouank o kouronkat'' a implij un tem a zistroas gantañ bep gwezh ma teuas da Bont-Aven, zo awenet en un doare anat gant Degas en doare d'e empennañ hag en implij hardizh a ra eus livioù divesk. Tresadennoù didro ar skeudennaouer saoz [[Randolph Caldecott]], implijet da skeudennaouiñ ul levr-heñchañ diwar-benn Breizh, en doa sachet ijin arzourien ar ''Gward a-raok'' e Pont-Aven, mall gante en em zizober eus emzalc'h mirour o akademiezhioù. Ha Gauguin a zrevezas anezhe gant aked en e vrastresoù Bretonezed<ref>Blackburn (1880)</ref>. Diwezhatoc'h e labouras diwar ar brastresoù-se da sevel livadurioù pa oa distro en e stal labour e Pariz. An hini pouezusañ anezhe eo ''Peder Bretonez''. Diskouez a ra ur c'hemm krenn e-keñver e stil trivliadelour a-ziaraok hag e ra gant un dra bennak eus naoutur didro skeudennoù Caldecott, o vont amplik gant perzhioù zo, betek ar garikaturenn<ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 74–75</ref>. Gauguin, asambles gant [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker ha kalz re all, a zizroas da [[Pont-Aven|Bont-Aven]] goude e veajoù e Panama hag er Martinik. Implij hardizh al liv divesk ha choaz [[arouezouriezh|arouezour]] an danvez zo perzhioù eus ar pezh a anver [[Skol Pont-Aven]] abaoe. Dipitet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelouriezh]], Gauguin a soñje e oa deuet al liverezh european hengounel da vezañ re zrevezus hag e tiouere donded arouezel. Er c'hontrol, arzoù Afrika hag Azia a hañvale dezhañ bezañ leun a arouezouriezh kevrinek haga startijenn. D'ar c'houlz-se e oa ur c'hiz en Europa evit arz ar sevenadurioù all, hini Bro-Japan peurgetket. Pedet e oa bet da gemer perzh e [[Diskouezadeg Paul Gauguin e Les XX, 1889|diskouezadeg 1889]] aozet gant [[Les XX]]. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Women Bathing.jpg|''Maouezed o kouronkat'', 1885, [[Mirdi broadel arz ar c'hornôg|Mirdi broadel arz ar c'hornôg, Tokyo]] File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''Ar vaesaerez vreton'', 1886, [[Laing Art Gallery]] File:Gauguin - Bretonne.jpg|''Bretonez'', 1886, [[Dastumad Burrell|Dastumad Burrell, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg|''Kouronker breton'', 1886–87, [[Skol-uhel arz Chicago]] </gallery> === Bevennouriezh ha sintetegezh === [[File:Affiche Volpini.jpg|thumb|Skritell eus diskouezadeg 1889 gant ar strollad [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] ha [[sintetegezh|sintetegour]], er ''Café des Arts'', anavezet e-giz [[Diskouezadeg Volpini 1889]]]] Dindan levezon an arz poblek hag hini [[Ukiyo-e|Stampennoù Bro-Japan]] e emdroas oberenn Gauguin etrezek ar [[Bevennouriezh|vevennouriezh]]. Badezet e oa bet ar stil-se gant ar buruteller [[Édouard Dujardin]] da zeskrivañ doare [[Émile Bernard]] da livañ gant gorreadoù livioù plaen ha bevennoù tev, rak degas a rae soñj da Zujardin eus teknik [[amailh]] bevennet ar [[Krennamzer|Grennamzer]]. Gauguin a blije kalz dehzañ arz Bernard hag e hardizhegezh oc'h ober gant ur stil a sache Gauguin en e glask evit dispakañ penn-natur an traezoù en e oberenn<ref name=twsJun10b>{{cite news |author=<!--Not stated--> |title= Gauguin, Paul |work= [[The New York Times]] |quote= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana no atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |year= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |access-date=10 June 2010}}</ref>. E-barzh ''Ar C'hrist melen'' (1889), meneget alies evel un oberenn vevennour beurvat, e teu ar skeudenn da vezañ treset gant gorreadoù liv divesk dispartiet gant linennoù du tev. En hevelep oberennoù ne daole ket Gauguin evezh ouzh ar berspektivenn glasel ha tennañ a rae kuit hardizh pep dereziad liv soutil. Oc'h ober an dra-se e torre gant an div bennaenn arouezusañ eus al liverezh goude an [[Azginivelezh]]. Diwezhatoc'h e emdroas e liverezh trema ar [[sintetegezh]] ma ne drec'h nag ar stumm nag al liv, dezhe pep a roll kevatal. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''Ar C'hrist melen'' (Le Christ jaune)'', 1889, [[Albright–Knox Art Gallery]], Buffalo, New York File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Buhez difiñv gant un drolinenn eus Laval]]'' ([[Charles Laval]]), 1886, [[Indianapolis Museum of Art]] </gallery> === Martinik === [[File:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Maeziad eus ar Martinik'' 1887, [[Scottish National Gallery]]]] E 1887, goude bezañ bet e [[Panama]], Gauguin a chomas etre miz Mezheven ha miz Du e-kichen [[Saint-Pierre (Martinik)|Saint-Pierre]] er [[Martinik]], gant e vignon arzour [[Charles Laval]]. Anavout a reer e soñjoù hag e skiant prenet e-doug ar prantad-se a-drugarez d'e lizhiri d'e wreg Mette ha d'e vignon Emile Schuffenecker<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref>. Degouezhout a reas er Martinik o tont eus Panama ma oa en em gavet hep ur gwenneg hag hep labour. D'ar mare-se en doa Bro-C'hall ur politikerezh [[Gwir d'an distro|advroañ]] : pa' n em gave ur c'heodedad diarc'hant pe houbet en un drevadenn c'hall e paee ar Stad evit e veaj distro. Pa guitaas Panama, oc'h ober e vat eus ar politikerezh-se, Gauguin ha Laval a zivizas diskenn diwar ar vag e porzh Saint-Pierre. Da gentañ, ar "foukenn morian" ma o a o chom a blije dezhañ, ha sellet ouzh an dud en o buhez pemdez ivez<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref>. Koulskoude e oa tomm-gor an amzer e-pad an hañv ha pa veze glav e tremene an dour a-dreuz an doenn. Gouzañv a reas ivez diwar ar [[flus-gwad]] hag ar [[malaria]]. Pa oa er Martinik e savas etre 10 hag 20 oberenn (Peurliesañ e roer ar sifr a 12 livadur), e veajas e pep lec'h ha war a zeblant e skoulmas darempredoù gant ur gumuniezh vihan a zivroidi indian. Levezonet e vefe e oberennoù gant ar gejadenn-se dre implij arouezennoù eus an [[hindouegezh]]. E-keit ha ma oa o chom en enezenn e oa ar skrivagner [[Lafcadio Hearn]] eno ivez<ref>{{cite web|url=http://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich|title=Two years in the French West Indies|first=Lafcadio|last=Hearn|date=25 February 1890|publisher=New York, Harper & brothers|via=Internet Archive}}</ref>. E rentañ-kont a bourchas ur c'henarroud istorel da livadennoù Gauguin. Echuiñ a reas Gauguin 11 livadur anavezet e-pad e chomadenn er Martinik. Kalz anezhe a seblant bezañ diazezet war e foukenn. En e lizhiri da Schuffenecker e tiskouez ar birvilh zo ennañ abalamour d'al lec'h egzotek ha d'ar vroidi a weler en e livadurioù. Hervez Gauguin e oa gwell pevar eus e livadurioù war an enezenn evit ar peurrest<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref>. E livadurioù zo arvestoù livet-flamm<!--, loosely painted--> eus an diavaez. Daoust d'e amzer war an enezenn da vezañ berr e tiskouez bezañ bet a-bouez-bras. Adkelc'hiañ a reas lod eus e labour e livadurioù a savas diwezhatoc'h, evel an tem e-barzh ''E-mesk ar mangezenned''<ref name="vangoghmuseum">{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0221V1962|title=De mangobomen, Martinique}}</ref> a eilas evit e vignoned. An dud diwar ar maez hag an henvroidi a zalc'has da vezañ un danvez a-bouez en oberenn Gauguin goude e zisparti. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Foukennoù dindan ar gwez,'' 1887, dastumad prevez, Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''War vord ar mor II,'' 1887, dastumad prevez, Pariz File:At The Pond.jpg|''Er poull'', 1887, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Diviz dindan an trovanoù (morianezed o kaozeal)'', 1887, dastumad prevez, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''E-mesk ar mangezenned'', 1887, [[Mirdi Van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum" /> </gallery> === Vincent ha Theo van Gogh === [[File:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (den e vered ruz)'', 1888, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam]] Lakaet e voe livadurioù Gauguin er Martinik e palier arz e varc'hadour livioù, Arsène Poitier. Eno e voent gwelet gant [[Vincent van Gogh]] a estlammas oute hag gant e vreur [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] a oa gwerzher arz hag a veze e embregerezh [[Goupil & Cie]] o labourat gant Portier. Theo a brenas tri eus livadurioù Gauguin evit 900 lur hag a lakaas anezhe war ziskouez e stal Goupil & Cie, ar pezh a lakaas al liver da vezañ anavezet gant pratikoù pinvidik ar marc'hadour. Kenderc'hel a reas an emglev-se gant Goupil & Cie goude marv Theo e 1891. Vincent ha Gauguin a zeuas da vezañ mignoned vras (eus perzh Vincent e oa ur santimant heñvel a-walc'h ouzh azeulerezh) ha kenskrivañ a raent asambles diwar-benn an arz. Pouezus-kenañ e voe ar c'henskriverezh-se evit Gauguin da lakaat e breder a-zivout an arz e furm<ref>Thomson 1987, pp. 52–54, 65</ref><ref>Mathews 2001, pp. 113–117</ref>. E 1888, war atiz Theo, Gauguin ha Vincent a dremenas nav sizhun o livañ asambles e [[An ti melen|ti melen]] Vincent en [[Arles]], er [[Provañs]]. Darempred Gauguin ha Vincent a zeuas da vezañ stennet. Fallaat a reas o darempredoù hag a-benn ar fin e tivizas Gauguin mont kuit. D'an 23 a viz Kerzu 1888, hervez un danevell graet diwezhatoc'h gant Gauguin, Vincent en em gavas tal-ouzh-tal gant Gauguin, un aotenn gantañ en e zorn. Diwezhatoc'h c'hoazh e troc'has e skouarn gleiz. Pakañ a reas anezhi e follennoù ur gazetenn hag he reiñ d'ur vaouez a oa o labourat en un ti gisti darempredet gant Gauguin ha Vincent, ha goulenn diganti "mirout an dra-se gant evezh, e koun anezhañ". Kaset e oa Vincent d'an ospital antronoz ha Gauguin a guitaas Arles<ref>Gayford, 2006, p. 284</ref>. Ne'n em weljont gwezh ebet ken goude-se, met derc'hel a rejont da genskrivañ, hag e 1890 Gauguin a yeas betek kinnig sevel ur stal labour asambles en [[Antwerp]]<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh in Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. {{ISBN|0-87099-477-8}} p. 62</ref>. Evit doare, emboltred 1889, ''Picher e stumm ur penn'' a ra dave d'an darempredoù diaes etre Gauguin ha Vincent. Disklêriañ a reas Gauguin diwezhatoc'h en doa bet ur roll a-bouez-bras e diorroadur Vincent van Gogh evel liver en Arles. Vincent a reas taolioù arnod hervez damkan Gauguin diwar-benn "al livañ diwar faltazi" e livadurioù evel ''Eñvorenn eus al liorzh en Etten''. Ne zeree ket outañ hag e tistroas buan d'al livadennoù diwar skouer an natur<ref>Thomson, 1987, pp. 76–77</ref><ref name="Avant et après" />. === Edgar Degas === {{Multiple image | align = left | direction = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Marc'hegerien war an traezh'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, kizellet ha livet war akajoù, [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Daoust ma reas Gauguin lod eus e gammedoù kentañ e bed an arz dindan levezon Pissarro, [[Edgar Degas]] a oa an arzour kempred a estlamme ar muiañ Gauguin outañ hag ul levezon vras en doa war e labour adalek ar penn kentañ<!--, with his figures and interiors as well as a carved and painted medallion eus ar ganerez Valérie Roumi--><ref>Cachin, 1992, pp. 16, 19, 123</ref>. Un doujañs bras en doa evit dinentez ha stek Degas<ref>Cachin, 1992, p. 17</ref>. Mignoniezh hirañ ha yac'hañ Gauguin e oa ha padout a reas betek e varv. Ouzhpenn bezañ unan eus e harperien gentañ (prenañ a rae oberennoù eus Gauguin ha lakaat a reas ar marc'hadour [[Paul Durand-Ruel]] d'ober ivez), ne voe biskoazh un harp foran evitañ divralloc'h evit hini Degas<ref>Cachin, 1992, p. 16</ref>. Gauguin a brene ivez oberennoù eus Degas e deroù hag e kreiz ar bloavezhioù 1870 hag e zoug evit ar [[monotip]]où a oa levezonet moarvat gant oberennoù Degas gant an teknik-se<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref>. [[File:Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino (Words of the Devil) (recto), 1894, NGA 11586.jpg|thumb|upright|Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino, 1894, monotip gant livaj dre zour war paper eus Japan, bet perc'hennet gant Degas, [[National Gallery of Art]]]] E diskouezadeg Durand-Ruel miz Du 1893, aozet gant Degas dreist-holl, e resevas Gauguin burutelladennoù a bep seurt. E-touez ar c'hoaperien edo [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] ha Pissarro, e vignon a wezhall. Degas, koulskoude, a veulas e labour, ha leun a estlamm evit meurdez egzotek ar folklor diskouezet gant Gauguin e prenas ''Te faaturuma'' ("Ar velkoni")<ref>Cachin, 1992, pp. 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.), ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 57</ref>. Da ziskouez e anaoudegezh vat, Gauguin a roas da Zegas ''Al loar hag an Douar'', unan eus al livadurioù lakaet war ziskouez en doa sachet ar burutelladennoù ar muiañ enebet<ref name= Dumas />. Taolenn Gauguin anvet ''Marc'hegerien war an traezh'' (div stumm zo) a zegas da soñj skeudennoù kezeg kroget gant Degas er bloavezhioù 1860, ''Roudenn redadeg'' hag ''A-raok ar redadeg'' peurgetket. Diskouez a ra e levezon badus war Gauguin<ref>Cachin, 1992, p. 123</ref>. Degas a brenas daou livadur diwezhatoc'h, er werzh d'an inkant aozet da zastum arc'hant evit e veaj ziwezhañ da Dahiti e 1895 : ''Vahine no te vi'' ("Maouez gant ur vangezenn") ha un eilenn a livas Gauguin eus taolenn [[Édouard Manet|Manet]], '' [[Olympia (Manet)|Olympia]]''<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 56</ref><ref>Stuckey p. 260</ref>. === Kentañ beaj e Tahiti === E 1890 e reas Gauguin e vennozh da vont da [[Tahiti|Dahiti]]. A-drugarez d'ur werzh livadurioù e Pariz en [[Hôtel Drouot]] e miz C'hwevrer 1891, ha da zarvoudoù all evel ur banvez hag ur sonadeg e tastumas arc'hant a-walc'h<ref>Thomson, 1987, p. 125</ref>. Goude ur weladenn d'e wreg ha d'e vugale e Kopenhagen, evit ar wezh diwezhañ, Gauguin a loc'has evit Tahiti d'ar c'hentañ a viz Ebrel 1891, o prometiñ e tistrofe pinvidik hag e krogfe an traoù a-nevez<ref>Thomson, 1987, p. 127</ref>. Fellout a rae dezhañ tec'het sevenadur Europa ha "kement zo kalvezel ha kendivizadel"<ref>Mathhews pp.157–167</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref>. Koulskoude e kasas gantañ un dastumad skeudennoù dindan stumm poltredoù, tresadennoù ha stampennoù<ref>Thomson|1987|p=143</ref><ref>Deskrivet en deus an dastumad-se en ul lizher da [[Odilon Redon]] evel "ur bedig a-bez a vignoned". En dastumad e oa litograf Redon, ''La Mort'', koulz ha poltredoù eus danvezioù evel [[:commons:File:Siddharta Gautama Borobudur.jpg|rizenn un templ]] e [[Borobudur]] hag ur [[:commons:File:Nebamun-Bankett.JPG|fresken eus Henegipt]] eus ur bez eus an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIII{{vet}} tierniezh]] e [[Teba (Egipt)|Teba]]. Thomson, 1987, pp. 143, 145, 152</ref>. Tremen a reas an tri miz kentañ e [[Papeete]], kêr-benn an drevadenn, bet levezonet kalz dija gant sevenadur Europa. Skrivañ a ra [[Belinda Thomson]], e vuhezskriverez, e tlee bezañ kouezhet e veud en e zorn. Ne'n doa ket arc'hant a-walc'h da ren stil buhez Europiz e Papeete, hag ar poltred kentañ a reas eno, ''[[Suzanne Bambridge]]'', ne oa ket degemeret-mat<ref>Thomson, 1987, p. 133</ref>. Divizout a reas neuze en em staliañ e Mataiea, e [[Papeari]], 45 km diouzh Papeete, en ur foukenn vambouz savet e giz ar vro. Eno e livas taolennoù hag a zeskrive buhez Tahiti evel ''[[Roll livadurioù gant Paul Gauguin|Fatata te Miti]]'' ("e-kichen ar mor") hag ''[[Ia Orana Maria]]'' (Ave Maria), a zeuas da vezañ al livadur a blije muiañ dezhañ e-mesk re Dahiti<ref>Thomson, 1987, p. 182. Thomson a skriv e profas Gauguin ''Ia Orana Maria'' da Mirdi Luxembourg, hag e voe nac'het e brof gant an dud e karg, "ar pezh a gadarnaas hag a startaas kaz Gauguin evit an dud e karg"</ref>. [[File:Paul Gauguin 040.jpg|thumb|180px|''Vahine no te tiare'' (Maouez gant ur boked), 1891, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] Kalz eus e livadurioù gwellañ a oa savet er prantad-se. Hervez a soñjer ez eo ''Vahine no te tiare'' (''Tahitianez he boked'') ar c'hentañ taolenn a livas eus ur patrom eus Tahiti. Heverk eo al livadur-se dre an aked lakaet da dresañ enebrezh ar Bolinezianed. Kas a reas anezhi d'e [[Mesenerezh|vesen]] [[George-Daniel de Monfreid]], ur mignon da Schuffenecker, a zlee dont da vezañ kampion Gauguin e Tahiti. E diwezh an hañv e 1892 e oa al livadur-se war ziskouez e palier Goupil & Cie e Pariz<ref>Thomson, 1987, pp. 92, 136–138</ref>. [[Nancy Mowll Mathews]], istorianez eus an arz, a gred e oa kejadenn Gauguin gant ar sensualegezh egzotek e Tahiti, ken anat en e daolennoù, a oa darvoud pouezusañ e veaj eno<ref>Mathews, 2001, p. 187</ref>. Prestet e oa bet da c'hGauguin skouerennoù eus ''Voyage aux îles du Grand Océan''<ref>Jacques-Antoine Moerenhout, ''[https://www.google.fr/books/edition/Voyages_aux_%C3%AEles_du_Grand_oc%C3%A9an/VPfr4e3CcNoC?hl=fr&gbpv=1&dq=Voyage+aux+%C3%AEles+du+Grand+Oc%C3%A9an&printsec=frontcover Voyage aux îles du Grand Océan]'', 1837</ref> hag eus ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens''<ref>Edmond de Bovis 1855 ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3346279b.texteImage État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens]''</ref>, enno deskrivadurioù eus sevenadur ha relijion Tahiti gwezhall. Boemet e oa Gauguin gant an danevelloù diwar-benn kevredigezh an ''[[Arioi]]'' hag o doue, [['Oro]]. Abalamour ma ne oa skeudenn ebet el levrioù-se ha ma oa aet ar patromoù tahitian da get pell zo, e c'halle lezel e faltazi da redek. Seveniñ a reas war-dro ugent livadur hag un dousennad engravadur war goad e-pad ar bloaz kentañ. Ar c'hentañ e oa ''Te aa no areois'' (had an Areoi), a ziskoueze gwreg Oro war an douar, Vairaumati (er ''[[Metropolitan Museum of Art]]'' emañ hiziv). E garned notennoù skeudennaouet, ''Ancien Culte Mahorie,'' zo miret el [[Mirdi al Louvre|Louvre]] hag embannet e oa e stumm ur facsimile e 1951<ref>Danielsson, 1969, p. 24</ref><ref>Thomson, 1987, p. 156</ref><ref>Mathews, 2001, p. 174</ref>. En holl e kasas Gauguin nav eus e livadurioù da Vonfreid e Paris. Diskouezet e voent e Kopenhagen en un diskouezadeg a zegemere ivez livadurioù eus Vincent van Gogh a oa aet da anaon neuze. Ar vrud ma oant bet degemeret-mat (daoust ma ne oa bet gwerzhet nemet daou eus livadurioù Tahiti e gwirionez ha ma ne oa ket bet kavet kenkoulz e daolennoù abred ha re van Gogh) a roas kalon a-walc'h dezhañ da soñjal distreiñ gant un dek taolenn ha tri-ugent bet echuet gantañ<ref>Mathews, 2001, p. 193</ref><ref>Thomson, 1987, p. 166</ref>. Forzh penaos e oa erru berr ar c'hezeg gantañ p'en doa ranket goulenn skoazell ar gouarnamant da zistreiñ d'ar gêr. Ouzhpenn-se en doa kudennoù yec'hed diagnostiket evel kudennoù kalon gant mezeg ar vro, hag a c'hallfe bezañ bet kentañ sinoù un [[Naplez|naplezenn kalon-gwazhied]]<ref>Mathews, 2001, p. 188</ref>. Diwezhatoc'h e skrivas Gauguin ul levr eñvorennoù (embannet da gentañ e 1901) titlet ''Noa Noa''. Da gentañ e soñje komz eus e livadennoù ha deskrivañ e veaj e Tahiti. Burutellerien zo o deus lavaret e oa bet hanter faltasiet hag hanter kopiet danvez al levr gantañ<ref name="www.nytimes.com">{{cite news |first=Holland | title = The Self-Invented Artist| url = https://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | access-date =9 December 2010 | work=[[The New York Times]] | last=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau pp. 326, 328</ref>. Diskuliañ a rae ennañ en doa kemeret ur plac'h trizek vloaz da bried pe ''vahine'' (ar ger [[Tahitieg]] evit "maouez"), un eured kaset da benn en un penn-devezh hepken. [[Teha'amana]] e oa anv ar plac'h, met anvet e oa Tehura en e eñvorennoù. En em gavout a reas dougerez e penn diwezhañ hañvezh 1892<ref>Mathews, 2001, pp. 179–182</ref><ref name=":0">Gauguin (1903) ''[https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up Noa Noa]'', pp. 63–69</ref><ref name="Smart">{{cite news|last1=Smart|first1=Alastair|title=Is it wrong to admire Paul Gauguin's art?|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|issue=[[The Daily Telegraph]]|publisher=telegraph.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207210412/http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|archive-date=7 February 2015|url-status=live}}</ref>. Mathews a skriv e oa bet pouezet war yaouankiz ar plac'h gant Gauguin evit kaout un efed dramaek. Koulskoude ez eo gwirheñvel e oa Teha'amana e deroù ar grennardiezh, rak d'ar mare-se e veze profet alies merc'hed yaouank evel gwragez da Gornôgiz. N'eus roud ebet eus krouadur Teha'amana goude-se. Hervez Mathews a oa bet advabet hervez giz Tahiti<ref>Mathews, 2001, p. 180.</ref>. Teha'amana zo bet an danvez eus meur a livadur gant Gauguin, en o mesk ''[[Merahi metua no Tehamana]]'' hag ''Emañ an anaon o sellet'' ken brudet all, koulz hag an gizelladenn ''Tehura'', e [[Mirdi Orsay]] hiziv<ref>{{cite web|title=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref>. E dibenn miz Gouere 1893 en doa divizet Gauguin kuitaat Tahiti ha ne welas morse Teha'amana pe he bugel en-dro memes goude e zistro war an enezenn meur a vloaz goude<ref>Thomson, 1987, p. 181</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Pajenn eus karned notennoù Gauguin (deiziad dianav), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa no areois'' ("Had an Areoi"), 1892, [[Museum of Modern Art]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''Emañ an anaon o sellet'' 1892, [[Albright–Knox Art Gallery]], [[Buffalo, NY]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891–3, koad poua liesliv, [[Mirdi Orsay]], Pariz </gallery> == Taolennoù == === Diwar-benn Breizh === * [[Ar weledigezh e-pad ar sarmon]] * [[Añjela goant]] === Diwar-benn Tahiti === * [[A belec'h e teuomp ? Petra omp ? Da belec'h emaomp o vont ?]] ([[1897]]-[[1898]]), [[Museum of Fine Arts]], [[Boston]] * [[Deiz an doue]] * [[Vairumati]] * [[Struj trovanel]] * [[Spered ar re varv war evezh]] === Oberennoù all === * [[Emboltred en tog]] * [[Emboltred. Ar reuzeudien]] == Gwelout ivez == * [[Roll livadurioù gant Paul Gauguin]] * [[:Rummad: Livadurioù Paul Gauguin]] * [[Mirdi brezhonek Paul Gauguin]] == Liammoù diavaez == {| |- valign="top" | ;E galleg * [http://www.litteratureaudio.com/index.php/2007/04/20/paul-gauguin-journal-tahitien/ Selaou e « Journal tahitien » MP3] * [http://www.impressionniste.net/gauguin.htm Paul Gauguin war impressionniste.net] * [http://jacbayle.club.fr/livres/Gauguin/liste_Gauguin.html Bibliothèque insulaire] Dibab levrioù gant ha diwar-benn Gauguin * [http://www.vangoghgauguin.com/home/content/en/achtergrond/publicaties/index.html publications] Diwar-benn Van Gogh ha Gauguin. | style="padding-left:20px;" | ;E saozneg *[http://www.artcyclopedia.com/artists/gauguin_paul.html Paul Gauguin en Artcyclopedia] *[http://www.youtube.com/watch?v=zWqC_KxAp84 Paul Gauguin war youtube] |} == Notennoù == {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Gauguin,_Paul}} [[Rummad:Livourien c'hall an XIXvet kantved]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1848]] [[Rummad:Marvioù 1903]] i7dtuzb1icy2vbhm6yjuw7x1msr9mj6 2004552 2004551 2022-07-20T18:20:36Z Kadwalan 423 /* Taolennoù */ wikitext text/x-wiki [[Restr:Paul_Gauguin_111.jpg|thumb|''[[Emboltred e tog]]'', ([[1893]])<br>[[Mirdi Orsay]], [[Paris]]]] [[Restr:Paul_Gauguin_036.jpg|thumb|''La danse des quatre bretonnes'' ([[1888]])<br>[[Neue Pinakothek]] - [[München]]]] [[Restr:Paul Gauguin 135.jpg|thumb|[[Vairumati]]]] '''Paul Gauguin''' ([[7 a viz Mezheven]] [[1848]] - [[8 a viz Mae]] [[1903]]) a oa a oa un arzour [[Goudetrivliadelouriezh|goudetrivliadelour]] eus dibenn an {{XIXvet kantved}}, liver, kizeller, engraver, prier ha skrivagner. Levezonet en deus an [[arz modern]] en {{XXvet kantved}} hag e zoare da zispakañ ster ar sujedoù el livadennoù, dindan levezon ar [[bevennouriezh|vevennouriezh]], en deus digoret an hent d’ar [[kentidigouriezh|gentidigouriezh]]<!-- ha d’an distro d’ar [[pastoral]]-->. Brudet eo e daolennoù diwar-benn [[Breizh]] ha [[Tahiti]]. Unan eus pennoù [[Skol Pont-Aven]] e oa. Brudet eo ivez evit e zarempredoù gant [[Vincent van Gogh|Vincent]] ha [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] van Gogh. Dont a reas arz Gauguin da vzeañ brudet goude e varv, partially from strivoù ar gwerzher arz [[Ambroise Vollard]] a aozas [[Diskouezadeg arz|diskouezadegoù]] eus e oberenn e diwezh e vuhez hag a skoazellas aozañ div ziskouezadeg vras e Pariz goude e varv<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1903 |title=Catalogue de peinture, dessin, sculpture, gravure, architecture et arts décoratifs: exposés au Grand Palais des Champs-Élysées |publisher=Ch. Hérissey |location=Evreux |page=69 |lccn=2011228502}}</ref><ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1906 |title=Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin gravure, architecture et art décoratif |publisher=Société du Salon d'automne |location=Paris |lccn=43031163 |page=191}}</ref>. == E vuhez == === Yaouankiz === [[File:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|upright|''Aline Marie Chazal Tristán, (1825–1867) "Mamm an arzour"'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]]]] [[File:Flora Tristan 1838.JPG|thumb|upright|right|Flora Tristan (1803–1844), mamm-gozh Gauguin a-berzh mamm, e 1838]] Gauguin a oa ganet e Pariz d'ar 7 a viz Even 1848, bloavezh [[Dispac'hoù 1848|an dispac'hoù]] en Europa a-bezh. Mab e oa da Louis Pierre Guillaume Gauguin (1814-1849) ha da Aline Chazal (1825-1867) e bried. E dad, ur c'hazetenner frankizour a 34 vloaz deuet eus un tiegezh embregerien eus [[Orleañs]]<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "Clovis came from Orléans, and there is nothing in the Gauguin family history of market gardeners and small businessmen to suggest an artistic temperament".</ref>, a voe dleet dezhañ tec'het diouzh Frañs pa oa bet serret e gazetenn gant ar gouarnamant<ref>Bowness, 1971, p.3-4</ref>. Mamm Gauguin a oa 22 vloaz ha merc'h e oa da André Chazal, un engraver, ha da [[Flora Tristan]], un aozerez hag un emsaverez eus al luskadoù sokialour kentañ. Paouez a reas o eured pa oa taget Flora gant he gwaz ha pa oa kondaonet da ugent vloaz prizon da vezañ esaet muntrañ anezhi<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Mamm-gozh Paul Gauguin eus kostez e vamm, Flora Tristan, a oa bastardez Thérèse Laisnay ha Don Mariano de Tristan Moscoso. Ne ouzer ket kalz a dra diwar-benn tiegezh Thérèse, na ma oa un noblañs pe un avanturourez<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "… Thérèse Laisnay, whose background nothing whatever is known…whether she was an aristocrat or adventuress, it is impossible to say."</ref>. Don Mariano, ofiser en [[Dragon (soudard)|Dragoned]], a oa ezel eus un tiegezh noblañsed spagnol eus kêr Arequipa er [[Perou]]. Izili tiegezh pinvidik Tristan Moscoso a zalc'he kargoù galloudek er Perou<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Dilojañ a rejont da Bariz e 1803. Marv dic'hortoz Don Mariano avat a lakaas e vestrez hag e vugel Flora da gouezhañ er baourentez<ref>Bowness, 1971, p.3</ref>. Flora a resevas un tamm leve dister a-berzh kerent e dad. Mont a reas d'ar Perou en esper gounit ul lodenn vrasoc'h eus pinvidigezhioù tiegezh Tristan Moscoso. C'hwitañ a reas met da-c'houde e embannas un danevell eus he beaj er Perou hag a reas berzh hag a lañsas e espet el lennegezh e 1838. Mamm-gozh Gauguin a roas skoazell da sevel diazez luskadoù dispac'hel 1848. Evezhiet gant polis Bro-C'hall e veaje a-dreuz ar Frañs da gomz e bodadegoù ma c'halve ar broleterien da unaniñ. Skuizh-marv gant ar vuhez-se e faganas e Bourdel hag e varvas eno e miz Du 1844, nebeutoc'h evit pevar bloaz a-raok dispac'h 1848<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Idolenn he mab-bihan Paul e oa, ha derc'hel a reas skouerennoù eus he levrioù gantañ betek fin e vuhez<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. E 1850, Clovis Gauguin a guitas Pariz, dindan ren [[Napoleon III]], da vont d'ar Perou gant e wreg Aline hag e vugale yaouank en esper kendalc'hen gant e espet kazetenner o sevel ur gazetenn nevez eno gant sikour kerent e wreg e Suamerika<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Mervel a reas diwar un taol kalon war an hent hag Aline a erruas er Perou intañvezet gant Paul a oa 18 miz hag e c'hoar 2 vloaz, Mari. Degemeret e oa gant he goureontr eus tu he zad, Don Pio Tristan Moscoso, a oa tad-kaer da [[José Rufino Echenique]], an den a zeufe prezidant nevez ar Perou dizale<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Betek e c'hwec'h vloaz, Paul a oa desavet evel un noblañ eus Lima, gant magerezed ha mevelien. Derc'hel a rae soñj mat eus ar prantad-se eus e vugaleaj<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Bugaleaj eürus Gauguin a baouezas a-daol-trumm pa'z eas an tu koll gant kostezenn e gerent e-pad ar brezel-diabarzh e 1854. Aline a zistroas da Vro-C'hall gant he bugale, hag a lezas Paul gant e dad-kozh eus tu e dad, Guillaume Gauguin, en Orleañs. Klan Tristan Moscoso a viras outi a gaout al leve brokus roet dezhi gant Don Pio. Aline en em lakaas neuze da labourat evel kemenerez e Pariz<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. === Eured === [[File:Paul_Gauguin_and_Mette_Sophie_Gad_by_Julie_Laurberg,_1885.JPG|thumb|upright|Gauguin hag e wreg Mette e [[Kopenhagen]], [[Danmark]], 1885]] E 1873 e euredas un [[Danmark|Danez]], Mette-Sophie Gad (1850–1920). E-doug an dek vloaz da-c'houde e oa bet ganet pemp bugel : Émile (1874–1955); Aline (1877–1897); Clovis (1879–1900); [[Jean René Gauguin|Jean René]] (1881–1961); ha [[Pola Gauguin|Paul Rollon]] (1883–1961). E 1884, Gauguin a zilojas da Gopenhagen gant e diegezh, ma labouras evel gwerzher [[ballin]]où. Ne reas ket berzh : ne oa ket evit komz daneg, ha ne blije ket ballinoù Bro-C'hall d'an Daniz. Mette a c'houneze peadra d'o lakaat da vevañ o reiñ kentelioù galleg d'an danvez diplomated<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref>. Pa fellas da Gauguin dont da vezañ livour leun amzer e savas bec'h gant e wreg hag he familh. Distreiñ a reas da Bariz e 1885, goude m'o devoa goulennet digantañ mont kuit abalamour m'en doa dilezet an talvoudegezhioù a rannent<ref>Mathews, 2001, p. 62</ref><ref>Thomson, 1987, p. 38</ref>. Gwelet a reas anezhe evit ar wezh diwezhañ e 1891, ha Mette a guitaas anezhañ da vat e 1894<ref>Mathews, 2001, p. 194 ha 210</ref>{{,}}<ref>Thomson, 1987, p. 29, 182</ref>. === Livadennoù kentañ === [[File:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|upright|''Studi unan noazh'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] {{Commonscat|Paul Gauguin}} E 1873, pa grogas da labourat evel ajant eskemm, Gauguin a stagas da livañ e-pad e amzer vak. Edo o chom d'ar 15, rue la Bruyère, en IX{{vet}} arondisamant<ref>{{cite web |last1=Bain-Smith |first1=Priscilla |title=Gauguin: Where he lived and loved |url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |website=bonjourparis.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402115057/http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |archive-date=2 April 2015 |url-status=dead |access-date=20 March 2015}}</ref><ref name="Paris locations">Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref>. Nepell ac'hano edo an tavarnioù darempredet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelourien]]. Daremprediñ a rae Gauguin ar mirdioù ivez alies ha prenañ oberennoù digant arzourien nebeut anavezet c'hoazh. Dont a reas da vezañ mignon [[Camille Pissarro]]<ref name="met" /> ha dont a rae da welet anezhañ da Sul da livañ en e jardin. Pissarro a lakaas anezhañ da anavezout meur a arzour all. E 1877, Gauguin a zilojas e [[w:fr:Vaugirard|Vaugirard]]. Eno, e trede solier an 8 rue Carcel e reas e annez<ref name="Paris locations" /> E vignon bras [[Émile Schuffenecker]], un ajant eskemm kozh a felle dezhañ ivez mont da arzour, a oa o chom e-kichen. Gauguin a ziskouezas livadurioù e diskouezadegoù [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] dalc'het e 1881 ha 1882. Ne oa ket prizet e livadurioù d'ar mare-se, daoust ma'z eo brudet-kenañ lod anezhe hiziv an deiz, evel ''Jardinoù legumajerien Vaugirard''<ref>Thomson, 1987, p. 22</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 38–40</ref>. E 1882 e voe un enkadenn en [[eskemmdi]] ha marc'had an arz a zizerias. [[Paul Durand-Ruel]], gwerzher pennañ an driviliadelourien, a oa gwall dapet gant an enkadenn, hag e-pad ur prantad e paouezas da brenañ livadurioù digant liverien evel Gauguin. Gauguin a c'houneze kalz nebeutoc'h, koulskoude e tivizas d'ar mare-se dont da vezañ arzour a vicher<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], ''Heilbrunn Timeline of Art History'', New York: Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref>. E-pad an div hañvezh goude-se e livas gant Pissarro hag a-wezhioù gant [[Paul Cézanne]]. E miz Here 1883 e skrivas da Bissarro o tisklêriañ en doa graet e soñj da vevañ diwar e livadurioù kousto-pe-gousto hag e c'houlenne e skoazell, ar pezh a reas Pissarro da gentañ. E miz Genver goude, Gauguin a zilojas gant e fammilh da [[Rouen]], ma c'hallent bevañ marc'hadmatoc'h ha ma soñje da Gauguin e c'hallfe ober berzh. Koulskoude ne zeuas ket a-benn eus e daol, hag e fin ar bloaz ez eas Mette hag ar vugale da Gopenhagen. Gauguin a heulias anezhe e miz Du 1884, gant e zastumad arz, a chomas war e lerc'h e Kopenhagen goude-se<ref>Thomson, 1987, pp. 27–29</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 52–56</ref>. Ar vuhez e Kopenhagen a ziskouezas bezañ ken diaes all, ha bec'h a savas en e eured. War goulenn Mette, harpet gant e diegezh, e tistroas Gauguin da Bariz ar bloaz war-lerc'h<ref>Mathews, 2001, p. 56, 57–62</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> Paul Gauguin 064.jpg|''Jardin legumajerien Vaugirard'', 1879, [[Smith College Museum of Art]] Paul Gauguin 059.jpg|''Maeziad er goañv'', 1879, [[Museum of Fine Arts (Budapest)|Museum of Fine Arts, Budapest]] Paul Gauguin, 1880, The Embroiderer (La Brodeuse), oil on canvas, 116 x 81 cm, Foundation E.G. Bührle.jpg|''Poltred eus an itron Gauguin,'' war-dro 1880–81, [[Foundation E.G. Bührle]], Zürich Paul Gauguin 060.jpg|''Jardin e Vaugirard'' (Tiegezh al liver e jardin ar Ru Carcel), 1881, [[Ny Carlsberg Glyptotek]], Kopenhagen </gallery> === Frañs 1885–1886 === [[File:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Peder Bretonez'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin a zistroas da Bariz e miz Even 1885, gant e vab c'hwec'h vloaz, Clovis. Chom a reas ar vugale all gant Mette e Copenhagen, e lec'h ma oa tiegezh o mamm ha ma c'halle Mette kavout labour evel troerez ha kelennerez war ar galleg. Gauguin a gavas diaes da gentañ antreal adarre e bed an arzoù e e Pariz. Tremen a reas e c'hoañvezh kentañ er baourentez du, ha rediet e oa da ober labourioù dister. Clovis a gouezhas klañv hag a oa kaset d'ur skol-lojañ a-benn ar fin, gant arc'hant c'hoar Gauguin<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 63–67</ref>. E-pad ar bloavezh kentañ, Gauguin ne reas nemet nebeut a dra war-dro an arzoù. Diskouez a reas triwec'h livadur hag un engravadur koad en eizhvet (ha diwezhañ) diskouezadeg an drivliadelourien e miz Mae 1886<ref>{{cite web |last1=Gersh-Nesic |first1=Berth |title=The Eighth Impressionist Exhibition – 1886 |url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |website=arthistory.about.com |publisher=[[About.com]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906032942/http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |archive-date=6 September 2015}}</ref>. Ar pep muiañ eus al livadurioù-se a oa oberennoù savet e Rouen pe Kopenhagen ha ne oa netra nevez da vat en dornadig livadurioù nevez, daoust ma kaver e ''Kouronkerezed e Dieppe'' ur sujed a zeuio en-dro alies e livadurioù Gauguin : ar maouezed er gwagennoù. Koulskoude e prenas [[Félix Bracquemond]] unan eus e livadurioù. An diskouezadeg-se a reas ivez eus [[Georges Seurat]] penn luskad ar ''[[Gward a-raok]]'' e Paris. Gauguin a rae fae war teknik [[Neveztrivliadelouriezh|neveztrivliadelour]] ha [[Poentouriezh|poentour]] Seurat ha diwezhatoc'h er bloaz-se e vroc'has da vat gant Pissarro. Adalek neuze e teuas hennezh da vezañ kentoc'h enebour Gauguin<ref>Thomson, 1987, pp. 39–41}</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 67–68</ref>. Gauguin a dremenas hañvezh 1886 e trevadennad arzourien [[skol Pont-Aven|Pont-Aven]] e Breizh. Dont a reas da gentañ abalamour ma oa marc'hadmat bevañ eno. Kouskoude e reas berzh e-touez ar studierien yaouank war an arz a zeue d'eno a-vandennadoù e-pad an hañv. <!--His naturally pugilistic temperament (he was both an accomplished boxer and fencer) was no impediment in the socially relaxed seaside resort. -->Dalc'het ez eus bet soñj anezhañ e-pad ar prantad-se kement evit e neuz istrogell hag evit e arz. E-touez e gamaraded nevez edo [[Charles Laval]] hag a ambrougfe Gauguin bloaz goude er [[Panama]] hag er [[Martinik]]<ref>Mathews, 2001, pp. 70–73</ref><ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref> En hañv-se e tresas gant pastel tud noazh e doare Pissarro ha e doare livadurioù Degas diskouezet en eizhvet diskouezadeg trivliadelour e 1886. Livañ a reas maeziadoù dreist-holl, e-giz ''Ar vaesaerez vreton'', ma ne c'hoari an den nemet ur roll dister. E ''Bretoned yaouank o kouronkat'' a implij un tem a zistroas gantañ bep gwezh ma teuas da Bont-Aven, zo awenet en un doare anat gant Degas en doare d'e empennañ hag en implij hardizh a ra eus livioù divesk. Tresadennoù didro ar skeudennaouer saoz [[Randolph Caldecott]], implijet da skeudennaouiñ ul levr-heñchañ diwar-benn Breizh, en doa sachet ijin arzourien ar ''Gward a-raok'' e Pont-Aven, mall gante en em zizober eus emzalc'h mirour o akademiezhioù. Ha Gauguin a zrevezas anezhe gant aked en e vrastresoù Bretonezed<ref>Blackburn (1880)</ref>. Diwezhatoc'h e labouras diwar ar brastresoù-se da sevel livadurioù pa oa distro en e stal labour e Pariz. An hini pouezusañ anezhe eo ''Peder Bretonez''. Diskouez a ra ur c'hemm krenn e-keñver e stil trivliadelour a-ziaraok hag e ra gant un dra bennak eus naoutur didro skeudennoù Caldecott, o vont amplik gant perzhioù zo, betek ar garikaturenn<ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 74–75</ref>. Gauguin, asambles gant [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker ha kalz re all, a zizroas da [[Pont-Aven|Bont-Aven]] goude e veajoù e Panama hag er Martinik. Implij hardizh al liv divesk ha choaz [[arouezouriezh|arouezour]] an danvez zo perzhioù eus ar pezh a anver [[Skol Pont-Aven]] abaoe. Dipitet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelouriezh]], Gauguin a soñje e oa deuet al liverezh european hengounel da vezañ re zrevezus hag e tiouere donded arouezel. Er c'hontrol, arzoù Afrika hag Azia a hañvale dezhañ bezañ leun a arouezouriezh kevrinek haga startijenn. D'ar c'houlz-se e oa ur c'hiz en Europa evit arz ar sevenadurioù all, hini Bro-Japan peurgetket. Pedet e oa bet da gemer perzh e [[Diskouezadeg Paul Gauguin e Les XX, 1889|diskouezadeg 1889]] aozet gant [[Les XX]]. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Women Bathing.jpg|''Maouezed o kouronkat'', 1885, [[Mirdi broadel arz ar c'hornôg|Mirdi broadel arz ar c'hornôg, Tokyo]] File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''Ar vaesaerez vreton'', 1886, [[Laing Art Gallery]] File:Gauguin - Bretonne.jpg|''Bretonez'', 1886, [[Dastumad Burrell|Dastumad Burrell, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg|''Kouronker breton'', 1886–87, [[Skol-uhel arz Chicago]] </gallery> === Bevennouriezh ha sintetegezh === [[File:Affiche Volpini.jpg|thumb|Skritell eus diskouezadeg 1889 gant ar strollad [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] ha [[sintetegezh|sintetegour]], er ''Café des Arts'', anavezet e-giz [[Diskouezadeg Volpini 1889]]]] Dindan levezon an arz poblek hag hini [[Ukiyo-e|Stampennoù Bro-Japan]] e emdroas oberenn Gauguin etrezek ar [[Bevennouriezh|vevennouriezh]]. Badezet e oa bet ar stil-se gant ar buruteller [[Édouard Dujardin]] da zeskrivañ doare [[Émile Bernard]] da livañ gant gorreadoù livioù plaen ha bevennoù tev, rak degas a rae soñj da Zujardin eus teknik [[amailh]] bevennet ar [[Krennamzer|Grennamzer]]. Gauguin a blije kalz dehzañ arz Bernard hag e hardizhegezh oc'h ober gant ur stil a sache Gauguin en e glask evit dispakañ penn-natur an traezoù en e oberenn<ref name=twsJun10b>{{cite news |author=<!--Not stated--> |title= Gauguin, Paul |work= [[The New York Times]] |quote= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana no atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |year= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |access-date=10 June 2010}}</ref>. E-barzh ''Ar C'hrist melen'' (1889), meneget alies evel un oberenn vevennour beurvat, e teu ar skeudenn da vezañ treset gant gorreadoù liv divesk dispartiet gant linennoù du tev. En hevelep oberennoù ne daole ket Gauguin evezh ouzh ar berspektivenn glasel ha tennañ a rae kuit hardizh pep dereziad liv soutil. Oc'h ober an dra-se e torre gant an div bennaenn arouezusañ eus al liverezh goude an [[Azginivelezh]]. Diwezhatoc'h e emdroas e liverezh trema ar [[sintetegezh]] ma ne drec'h nag ar stumm nag al liv, dezhe pep a roll kevatal. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''Ar C'hrist melen'' (Le Christ jaune)'', 1889, [[Albright–Knox Art Gallery]], Buffalo, New York File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Buhez difiñv gant un drolinenn eus Laval]]'' ([[Charles Laval]]), 1886, [[Indianapolis Museum of Art]] </gallery> === Martinik === [[File:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Maeziad eus ar Martinik'' 1887, [[Scottish National Gallery]]]] E 1887, goude bezañ bet e [[Panama]], Gauguin a chomas etre miz Mezheven ha miz Du e-kichen [[Saint-Pierre (Martinik)|Saint-Pierre]] er [[Martinik]], gant e vignon arzour [[Charles Laval]]. Anavout a reer e soñjoù hag e skiant prenet e-doug ar prantad-se a-drugarez d'e lizhiri d'e wreg Mette ha d'e vignon Emile Schuffenecker<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref>. Degouezhout a reas er Martinik o tont eus Panama ma oa en em gavet hep ur gwenneg hag hep labour. D'ar mare-se en doa Bro-C'hall ur politikerezh [[Gwir d'an distro|advroañ]] : pa' n em gave ur c'heodedad diarc'hant pe houbet en un drevadenn c'hall e paee ar Stad evit e veaj distro. Pa guitaas Panama, oc'h ober e vat eus ar politikerezh-se, Gauguin ha Laval a zivizas diskenn diwar ar vag e porzh Saint-Pierre. Da gentañ, ar "foukenn morian" ma o a o chom a blije dezhañ, ha sellet ouzh an dud en o buhez pemdez ivez<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref>. Koulskoude e oa tomm-gor an amzer e-pad an hañv ha pa veze glav e tremene an dour a-dreuz an doenn. Gouzañv a reas ivez diwar ar [[flus-gwad]] hag ar [[malaria]]. Pa oa er Martinik e savas etre 10 hag 20 oberenn (Peurliesañ e roer ar sifr a 12 livadur), e veajas e pep lec'h ha war a zeblant e skoulmas darempredoù gant ur gumuniezh vihan a zivroidi indian. Levezonet e vefe e oberennoù gant ar gejadenn-se dre implij arouezennoù eus an [[hindouegezh]]. E-keit ha ma oa o chom en enezenn e oa ar skrivagner [[Lafcadio Hearn]] eno ivez<ref>{{cite web|url=http://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich|title=Two years in the French West Indies|first=Lafcadio|last=Hearn|date=25 February 1890|publisher=New York, Harper & brothers|via=Internet Archive}}</ref>. E rentañ-kont a bourchas ur c'henarroud istorel da livadennoù Gauguin. Echuiñ a reas Gauguin 11 livadur anavezet e-pad e chomadenn er Martinik. Kalz anezhe a seblant bezañ diazezet war e foukenn. En e lizhiri da Schuffenecker e tiskouez ar birvilh zo ennañ abalamour d'al lec'h egzotek ha d'ar vroidi a weler en e livadurioù. Hervez Gauguin e oa gwell pevar eus e livadurioù war an enezenn evit ar peurrest<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref>. E livadurioù zo arvestoù livet-flamm<!--, loosely painted--> eus an diavaez. Daoust d'e amzer war an enezenn da vezañ berr e tiskouez bezañ bet a-bouez-bras. Adkelc'hiañ a reas lod eus e labour e livadurioù a savas diwezhatoc'h, evel an tem e-barzh ''E-mesk ar mangezenned''<ref name="vangoghmuseum">{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0221V1962|title=De mangobomen, Martinique}}</ref> a eilas evit e vignoned. An dud diwar ar maez hag an henvroidi a zalc'has da vezañ un danvez a-bouez en oberenn Gauguin goude e zisparti. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Foukennoù dindan ar gwez,'' 1887, dastumad prevez, Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''War vord ar mor II,'' 1887, dastumad prevez, Pariz File:At The Pond.jpg|''Er poull'', 1887, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Diviz dindan an trovanoù (morianezed o kaozeal)'', 1887, dastumad prevez, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''E-mesk ar mangezenned'', 1887, [[Mirdi Van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum" /> </gallery> === Vincent ha Theo van Gogh === [[File:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (den e vered ruz)'', 1888, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam]] Lakaet e voe livadurioù Gauguin er Martinik e palier arz e varc'hadour livioù, Arsène Poitier. Eno e voent gwelet gant [[Vincent van Gogh]] a estlammas oute hag gant e vreur [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] a oa gwerzher arz hag a veze e embregerezh [[Goupil & Cie]] o labourat gant Portier. Theo a brenas tri eus livadurioù Gauguin evit 900 lur hag a lakaas anezhe war ziskouez e stal Goupil & Cie, ar pezh a lakaas al liver da vezañ anavezet gant pratikoù pinvidik ar marc'hadour. Kenderc'hel a reas an emglev-se gant Goupil & Cie goude marv Theo e 1891. Vincent ha Gauguin a zeuas da vezañ mignoned vras (eus perzh Vincent e oa ur santimant heñvel a-walc'h ouzh azeulerezh) ha kenskrivañ a raent asambles diwar-benn an arz. Pouezus-kenañ e voe ar c'henskriverezh-se evit Gauguin da lakaat e breder a-zivout an arz e furm<ref>Thomson 1987, pp. 52–54, 65</ref><ref>Mathews 2001, pp. 113–117</ref>. E 1888, war atiz Theo, Gauguin ha Vincent a dremenas nav sizhun o livañ asambles e [[An ti melen|ti melen]] Vincent en [[Arles]], er [[Provañs]]. Darempred Gauguin ha Vincent a zeuas da vezañ stennet. Fallaat a reas o darempredoù hag a-benn ar fin e tivizas Gauguin mont kuit. D'an 23 a viz Kerzu 1888, hervez un danevell graet diwezhatoc'h gant Gauguin, Vincent en em gavas tal-ouzh-tal gant Gauguin, un aotenn gantañ en e zorn. Diwezhatoc'h c'hoazh e troc'has e skouarn gleiz. Pakañ a reas anezhi e follennoù ur gazetenn hag he reiñ d'ur vaouez a oa o labourat en un ti gisti darempredet gant Gauguin ha Vincent, ha goulenn diganti "mirout an dra-se gant evezh, e koun anezhañ". Kaset e oa Vincent d'an ospital antronoz ha Gauguin a guitaas Arles<ref>Gayford, 2006, p. 284</ref>. Ne'n em weljont gwezh ebet ken goude-se, met derc'hel a rejont da genskrivañ, hag e 1890 Gauguin a yeas betek kinnig sevel ur stal labour asambles en [[Antwerp]]<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh in Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. {{ISBN|0-87099-477-8}} p. 62</ref>. Evit doare, emboltred 1889, ''Picher e stumm ur penn'' a ra dave d'an darempredoù diaes etre Gauguin ha Vincent. Disklêriañ a reas Gauguin diwezhatoc'h en doa bet ur roll a-bouez-bras e diorroadur Vincent van Gogh evel liver en Arles. Vincent a reas taolioù arnod hervez damkan Gauguin diwar-benn "al livañ diwar faltazi" e livadurioù evel ''Eñvorenn eus al liorzh en Etten''. Ne zeree ket outañ hag e tistroas buan d'al livadennoù diwar skouer an natur<ref>Thomson, 1987, pp. 76–77</ref><ref name="Avant et après" />. === Edgar Degas === {{Multiple image | align = left | direction = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Marc'hegerien war an traezh'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, kizellet ha livet war akajoù, [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Daoust ma reas Gauguin lod eus e gammedoù kentañ e bed an arz dindan levezon Pissarro, [[Edgar Degas]] a oa an arzour kempred a estlamme ar muiañ Gauguin outañ hag ul levezon vras en doa war e labour adalek ar penn kentañ<!--, with his figures and interiors as well as a carved and painted medallion eus ar ganerez Valérie Roumi--><ref>Cachin, 1992, pp. 16, 19, 123</ref>. Un doujañs bras en doa evit dinentez ha stek Degas<ref>Cachin, 1992, p. 17</ref>. Mignoniezh hirañ ha yac'hañ Gauguin e oa ha padout a reas betek e varv. Ouzhpenn bezañ unan eus e harperien gentañ (prenañ a rae oberennoù eus Gauguin ha lakaat a reas ar marc'hadour [[Paul Durand-Ruel]] d'ober ivez), ne voe biskoazh un harp foran evitañ divralloc'h evit hini Degas<ref>Cachin, 1992, p. 16</ref>. Gauguin a brene ivez oberennoù eus Degas e deroù hag e kreiz ar bloavezhioù 1870 hag e zoug evit ar [[monotip]]où a oa levezonet moarvat gant oberennoù Degas gant an teknik-se<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref>. [[File:Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino (Words of the Devil) (recto), 1894, NGA 11586.jpg|thumb|upright|Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino, 1894, monotip gant livaj dre zour war paper eus Japan, bet perc'hennet gant Degas, [[National Gallery of Art]]]] E diskouezadeg Durand-Ruel miz Du 1893, aozet gant Degas dreist-holl, e resevas Gauguin burutelladennoù a bep seurt. E-touez ar c'hoaperien edo [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] ha Pissarro, e vignon a wezhall. Degas, koulskoude, a veulas e labour, ha leun a estlamm evit meurdez egzotek ar folklor diskouezet gant Gauguin e prenas ''Te faaturuma'' ("Ar velkoni")<ref>Cachin, 1992, pp. 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.), ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 57</ref>. Da ziskouez e anaoudegezh vat, Gauguin a roas da Zegas ''Al loar hag an Douar'', unan eus al livadurioù lakaet war ziskouez en doa sachet ar burutelladennoù ar muiañ enebet<ref name= Dumas />. Taolenn Gauguin anvet ''Marc'hegerien war an traezh'' (div stumm zo) a zegas da soñj skeudennoù kezeg kroget gant Degas er bloavezhioù 1860, ''Roudenn redadeg'' hag ''A-raok ar redadeg'' peurgetket. Diskouez a ra e levezon badus war Gauguin<ref>Cachin, 1992, p. 123</ref>. Degas a brenas daou livadur diwezhatoc'h, er werzh d'an inkant aozet da zastum arc'hant evit e veaj ziwezhañ da Dahiti e 1895 : ''Vahine no te vi'' ("Maouez gant ur vangezenn") ha un eilenn a livas Gauguin eus taolenn [[Édouard Manet|Manet]], '' [[Olympia (Manet)|Olympia]]''<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 56</ref><ref>Stuckey p. 260</ref>. === Kentañ beaj e Tahiti === E 1890 e reas Gauguin e vennozh da vont da [[Tahiti|Dahiti]]. A-drugarez d'ur werzh livadurioù e Pariz en [[Hôtel Drouot]] e miz C'hwevrer 1891, ha da zarvoudoù all evel ur banvez hag ur sonadeg e tastumas arc'hant a-walc'h<ref>Thomson, 1987, p. 125</ref>. Goude ur weladenn d'e wreg ha d'e vugale e Kopenhagen, evit ar wezh diwezhañ, Gauguin a loc'has evit Tahiti d'ar c'hentañ a viz Ebrel 1891, o prometiñ e tistrofe pinvidik hag e krogfe an traoù a-nevez<ref>Thomson, 1987, p. 127</ref>. Fellout a rae dezhañ tec'het sevenadur Europa ha "kement zo kalvezel ha kendivizadel"<ref>Mathhews pp.157–167</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref>. Koulskoude e kasas gantañ un dastumad skeudennoù dindan stumm poltredoù, tresadennoù ha stampennoù<ref>Thomson|1987|p=143</ref><ref>Deskrivet en deus an dastumad-se en ul lizher da [[Odilon Redon]] evel "ur bedig a-bez a vignoned". En dastumad e oa litograf Redon, ''La Mort'', koulz ha poltredoù eus danvezioù evel [[:commons:File:Siddharta Gautama Borobudur.jpg|rizenn un templ]] e [[Borobudur]] hag ur [[:commons:File:Nebamun-Bankett.JPG|fresken eus Henegipt]] eus ur bez eus an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIII{{vet}} tierniezh]] e [[Teba (Egipt)|Teba]]. Thomson, 1987, pp. 143, 145, 152</ref>. Tremen a reas an tri miz kentañ e [[Papeete]], kêr-benn an drevadenn, bet levezonet kalz dija gant sevenadur Europa. Skrivañ a ra [[Belinda Thomson]], e vuhezskriverez, e tlee bezañ kouezhet e veud en e zorn. Ne'n doa ket arc'hant a-walc'h da ren stil buhez Europiz e Papeete, hag ar poltred kentañ a reas eno, ''[[Suzanne Bambridge]]'', ne oa ket degemeret-mat<ref>Thomson, 1987, p. 133</ref>. Divizout a reas neuze en em staliañ e Mataiea, e [[Papeari]], 45 km diouzh Papeete, en ur foukenn vambouz savet e giz ar vro. Eno e livas taolennoù hag a zeskrive buhez Tahiti evel ''[[Roll livadurioù gant Paul Gauguin|Fatata te Miti]]'' ("e-kichen ar mor") hag ''[[Ia Orana Maria]]'' (Ave Maria), a zeuas da vezañ al livadur a blije muiañ dezhañ e-mesk re Dahiti<ref>Thomson, 1987, p. 182. Thomson a skriv e profas Gauguin ''Ia Orana Maria'' da Mirdi Luxembourg, hag e voe nac'het e brof gant an dud e karg, "ar pezh a gadarnaas hag a startaas kaz Gauguin evit an dud e karg"</ref>. [[File:Paul Gauguin 040.jpg|thumb|180px|''Vahine no te tiare'' (Maouez gant ur boked), 1891, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] Kalz eus e livadurioù gwellañ a oa savet er prantad-se. Hervez a soñjer ez eo ''Vahine no te tiare'' (''Tahitianez he boked'') ar c'hentañ taolenn a livas eus ur patrom eus Tahiti. Heverk eo al livadur-se dre an aked lakaet da dresañ enebrezh ar Bolinezianed. Kas a reas anezhi d'e [[Mesenerezh|vesen]] [[George-Daniel de Monfreid]], ur mignon da Schuffenecker, a zlee dont da vezañ kampion Gauguin e Tahiti. E diwezh an hañv e 1892 e oa al livadur-se war ziskouez e palier Goupil & Cie e Pariz<ref>Thomson, 1987, pp. 92, 136–138</ref>. [[Nancy Mowll Mathews]], istorianez eus an arz, a gred e oa kejadenn Gauguin gant ar sensualegezh egzotek e Tahiti, ken anat en e daolennoù, a oa darvoud pouezusañ e veaj eno<ref>Mathews, 2001, p. 187</ref>. Prestet e oa bet da c'hGauguin skouerennoù eus ''Voyage aux îles du Grand Océan''<ref>Jacques-Antoine Moerenhout, ''[https://www.google.fr/books/edition/Voyages_aux_%C3%AEles_du_Grand_oc%C3%A9an/VPfr4e3CcNoC?hl=fr&gbpv=1&dq=Voyage+aux+%C3%AEles+du+Grand+Oc%C3%A9an&printsec=frontcover Voyage aux îles du Grand Océan]'', 1837</ref> hag eus ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens''<ref>Edmond de Bovis 1855 ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3346279b.texteImage État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens]''</ref>, enno deskrivadurioù eus sevenadur ha relijion Tahiti gwezhall. Boemet e oa Gauguin gant an danevelloù diwar-benn kevredigezh an ''[[Arioi]]'' hag o doue, [['Oro]]. Abalamour ma ne oa skeudenn ebet el levrioù-se ha ma oa aet ar patromoù tahitian da get pell zo, e c'halle lezel e faltazi da redek. Seveniñ a reas war-dro ugent livadur hag un dousennad engravadur war goad e-pad ar bloaz kentañ. Ar c'hentañ e oa ''Te aa no areois'' (had an Areoi), a ziskoueze gwreg Oro war an douar, Vairaumati (er ''[[Metropolitan Museum of Art]]'' emañ hiziv). E garned notennoù skeudennaouet, ''Ancien Culte Mahorie,'' zo miret el [[Mirdi al Louvre|Louvre]] hag embannet e oa e stumm ur facsimile e 1951<ref>Danielsson, 1969, p. 24</ref><ref>Thomson, 1987, p. 156</ref><ref>Mathews, 2001, p. 174</ref>. En holl e kasas Gauguin nav eus e livadurioù da Vonfreid e Paris. Diskouezet e voent e Kopenhagen en un diskouezadeg a zegemere ivez livadurioù eus Vincent van Gogh a oa aet da anaon neuze. Ar vrud ma oant bet degemeret-mat (daoust ma ne oa bet gwerzhet nemet daou eus livadurioù Tahiti e gwirionez ha ma ne oa ket bet kavet kenkoulz e daolennoù abred ha re van Gogh) a roas kalon a-walc'h dezhañ da soñjal distreiñ gant un dek taolenn ha tri-ugent bet echuet gantañ<ref>Mathews, 2001, p. 193</ref><ref>Thomson, 1987, p. 166</ref>. Forzh penaos e oa erru berr ar c'hezeg gantañ p'en doa ranket goulenn skoazell ar gouarnamant da zistreiñ d'ar gêr. Ouzhpenn-se en doa kudennoù yec'hed diagnostiket evel kudennoù kalon gant mezeg ar vro, hag a c'hallfe bezañ bet kentañ sinoù un [[Naplez|naplezenn kalon-gwazhied]]<ref>Mathews, 2001, p. 188</ref>. Diwezhatoc'h e skrivas Gauguin ul levr eñvorennoù (embannet da gentañ e 1901) titlet ''Noa Noa''. Da gentañ e soñje komz eus e livadennoù ha deskrivañ e veaj e Tahiti. Burutellerien zo o deus lavaret e oa bet hanter faltasiet hag hanter kopiet danvez al levr gantañ<ref name="www.nytimes.com">{{cite news |first=Holland | title = The Self-Invented Artist| url = https://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | access-date =9 December 2010 | work=[[The New York Times]] | last=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau pp. 326, 328</ref>. Diskuliañ a rae ennañ en doa kemeret ur plac'h trizek vloaz da bried pe ''vahine'' (ar ger [[Tahitieg]] evit "maouez"), un eured kaset da benn en un penn-devezh hepken. [[Teha'amana]] e oa anv ar plac'h, met anvet e oa Tehura en e eñvorennoù. En em gavout a reas dougerez e penn diwezhañ hañvezh 1892<ref>Mathews, 2001, pp. 179–182</ref><ref name=":0">Gauguin (1903) ''[https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up Noa Noa]'', pp. 63–69</ref><ref name="Smart">{{cite news|last1=Smart|first1=Alastair|title=Is it wrong to admire Paul Gauguin's art?|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|issue=[[The Daily Telegraph]]|publisher=telegraph.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207210412/http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|archive-date=7 February 2015|url-status=live}}</ref>. Mathews a skriv e oa bet pouezet war yaouankiz ar plac'h gant Gauguin evit kaout un efed dramaek. Koulskoude ez eo gwirheñvel e oa Teha'amana e deroù ar grennardiezh, rak d'ar mare-se e veze profet alies merc'hed yaouank evel gwragez da Gornôgiz. N'eus roud ebet eus krouadur Teha'amana goude-se. Hervez Mathews a oa bet advabet hervez giz Tahiti<ref>Mathews, 2001, p. 180.</ref>. Teha'amana zo bet an danvez eus meur a livadur gant Gauguin, en o mesk ''[[Merahi metua no Tehamana]]'' hag ''Emañ an anaon o sellet'' ken brudet all, koulz hag an gizelladenn ''Tehura'', e [[Mirdi Orsay]] hiziv<ref>{{cite web|title=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref>. E dibenn miz Gouere 1893 en doa divizet Gauguin kuitaat Tahiti ha ne welas morse Teha'amana pe he bugel en-dro memes goude e zistro war an enezenn meur a vloaz goude<ref>Thomson, 1987, p. 181</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Pajenn eus karned notennoù Gauguin (deiziad dianav), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa no areois'' ("Had an Areoi"), 1892, [[Museum of Modern Art]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''Emañ an anaon o sellet'' 1892, [[Albright–Knox Art Gallery]], [[Buffalo, NY]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891–3, koad poua liesliv, [[Mirdi Orsay]], Pariz </gallery> === Distro e Bro-C'hall === [[File:Gauguin by Mucha.jpg|thumb|right|Gauguin, c. 1895, playing a [[Pump organ|harmonium]] at [[Alphonse Mucha]] studio e straed la Grande-Chaumière, Pariz (poltred gant Mucha)]] [[File:Paul Gauguin, 1894, Oviri (Sauvage), partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27 cm, Musée d'Orsay.jpg|thumb|upright=1.0|Paul Gauguin, 1894, Oviri (Goueziad)]]<!--, partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27&nbsp;cm, [[Musée d'Orsay]], Paris. "The theme of ''Oviri'' is death, savagery, wildness. Oviri stands over a dead she-wolf, while crushing the life out of her cub." Perhaps, as Gauguin wrote to [[Odilon Redon]], it is a matter of "not death in life but life in death".<ref name= Orsay>{{cite web|title=Oviri|url=http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/sculpture/commentaire_id/oviri-11308.html?cHash=f88883513c|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref><ref>Dario Gamboni, {{Google books|v7fgpBJM_nQC|Potential Images: Ambiguity and Indeterminacy in Modern Art|page= 96|plainurl=}}</ref>-->]] E miz Eost 1893 e tistroas Gauguin e Bro-C'hall ma kendalc'has da livañ taolennoù diwar-benn danvezioù a denne da Dahiti e-giz ''[[Mahana no atua]]'' (Deiz an doue) ha ''[[Nave nave moe]]'' (Stivell sakr, hunvreoù c'hwek)<ref name="Examination">The Art Institute of Chicago. (2005). "Examination: Gauguin's Day of the God (Mahana No Atua)". Art Explorer. Retrieved 10 April 2012.</ref>{{sfn|Thomson|1987|p=181}}. <!--An exhibition at the [[Paul Durand-Ruel|Durand-Ruel]] gallery in November 1894 was a moderate success, selling at quite elevated prices eleven of the forty paintings exhibited. He set up an apartment at 6 rue Vercingétorix on the edge of the [[Montparnasse]] district frequented by artists, and began to conduct a weekly ''[[Salon (gathering)|salon]]''. He affected an exotic ''persona'', dressing in Polynesian costume, and conducted a public affair with a young woman still in her teens, "half Indian, half Malayan", known as {{Interlanguage link multi|Annah the Javanese|ca|3=Annah la javanesa}}.{{sfn|Mathews|2001|pp=197–199}}<ref>{{cite magazine|title=Gauguin's Faithless Javanese|magazine=[[Life (magazine)|LIFE]]|date=11 September 1950|url={{Google books|9U0EAAAAMBAJ|page=112|plainurl=yes}}}}</ref> Despite the moderate success of his November exhibition, he subsequently lost Durand-Ruel's patronage in circumstances that are not clear. Mathews characterises this as a tragedy for Gauguin's career. Amongst other things he lost the chance of an introduction to the American market.<ref>Mathhews p.200</ref> The start of 1894 found him preparing woodcuts using an experimental technique for his proposed travelogue ''Noa Noa''. He returned to Pont-Aven for the summer. In February 1895 he attempted an auction of his paintings at Hôtel Drouot in Paris, similar to the one of 1891, but this was not a success. The dealer [[Ambroise Vollard]], however, showed his paintings at his gallery in March 1895, but they unfortunately did not come to terms at that date.{{sfn|Mathews|2001|p=208}} He submitted a large ceramic sculpture he called ''[[Oviri]]'' he had fired the previous winter to the [[Société Nationale des Beaux-Arts]] 1895 ''salon'' opening in April.<ref name="Orsay" /> There are conflicting versions of how it was received: his biographer and ''Noa Noa'' collaborator, the [[Symbolism (arts)|Symbolist]] poet {{Interlanguage link multi|Charles Morice (writer)|fr|3=Charles Morice|lt=Charles Morice}}, contended (1920) that the work was "literally expelled" from the exhibition, while Vollard said (1937) that the work was admitted only when Chaplet threatened to withdraw all his own work.<ref>Frèches-Thory p. 372 n. 19</ref> In any case, Gauguin took the opportunity to increase his public exposure by writing an outraged letter on the state of modern ceramics to ''[[Le Soir]]''.{{sfn|Mathews|2001|pp=208–209}} By this time it had become clear that he and his wife Mette were irrevocably separated. Although there had been hopes of a reconciliation, they had quickly quarrelled over money matters and neither visited the other. Gauguin initially refused to share any part of a 13,000-franc inheritance from his uncle Isidore which he had come into shortly after returning. Mette was eventually gifted 1,500 francs, but she was outraged and from that point on kept in contact with him only through Schuffenecker{{mdash}}doubly galling for Gauguin, as his friend thus knew the true extent of his betrayal.{{sfn|Mathews|2001|pp=194, 210}}{{sfn|Thomson|1987|p=182}} By mid 1895 attempts to raise funds for Gauguin's return to Tahiti had failed, and he began accepting charity from friends. In June 1895 [[Eugène Carrière]] arranged a cheap passage back to Tahiti, and Gauguin never saw Europe again.<ref>Wright p.194-8</ref> <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin, Paul - Sacred Spring, Sweet Dreams (Nave nave moe).jpg|''Nave nave moe (Sacred spring, sweet dreams)'', 1894, [[Hermitage Museum]] File:Paul Gauguin 004.jpg|''Annah the Javanese'', (1893), [[Private collection]]<ref>{{Google books|8vxXAQAAQBAJ|Dictionary of Artists' Models|page=47}}</ref> File:Annah la Javanaise by Mucha.jpg|Paul Gauguin, [[Alfons Mucha]], [[Luděk Marold]], and Annah the Javanese at Mucha's studio, 1893 File:Paul Gauguin - Nave Nave Fenua from the Noa Noa Series - Google Art Project.jpg|''Nave Nave Fenua (Delightful Land)'', woodcut in ''Noa Noa'' series, 1894, [[Art Gallery of Ontario]] </gallery> --> == Taolennoù == === Diwar-benn Breizh === * [[Ar weledigezh e-pad ar sarmon]] * [[Añjela goant]] === Diwar-benn Tahiti === * [[A belec'h e teuomp ? Petra omp ? Da belec'h emaomp o vont ?]] ([[1897]]-[[1898]]), [[Museum of Fine Arts]], [[Boston]] * [[Deiz an doue]] * [[Vairumati]] * [[Struj trovanel]] * [[Spered ar re varv war evezh]] === Oberennoù all === * [[Emboltred en tog]] * [[Emboltred. Ar reuzeudien]] == Gwelout ivez == * [[Roll livadurioù gant Paul Gauguin]] * [[:Rummad: Livadurioù Paul Gauguin]] * [[Mirdi brezhonek Paul Gauguin]] == Liammoù diavaez == {| |- valign="top" | ;E galleg * [http://www.litteratureaudio.com/index.php/2007/04/20/paul-gauguin-journal-tahitien/ Selaou e « Journal tahitien » MP3] * [http://www.impressionniste.net/gauguin.htm Paul Gauguin war impressionniste.net] * [http://jacbayle.club.fr/livres/Gauguin/liste_Gauguin.html Bibliothèque insulaire] Dibab levrioù gant ha diwar-benn Gauguin * [http://www.vangoghgauguin.com/home/content/en/achtergrond/publicaties/index.html publications] Diwar-benn Van Gogh ha Gauguin. | style="padding-left:20px;" | ;E saozneg *[http://www.artcyclopedia.com/artists/gauguin_paul.html Paul Gauguin en Artcyclopedia] *[http://www.youtube.com/watch?v=zWqC_KxAp84 Paul Gauguin war youtube] |} == Notennoù == {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Gauguin,_Paul}} [[Rummad:Livourien c'hall an XIXvet kantved]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1848]] [[Rummad:Marvioù 1903]] 9w9ldbbhp7lbyjjfk3spnpiv8rac5wd 2004554 2004552 2022-07-20T18:35:10Z Kadwalan 423 /* Distro e Bro-C'hall */ wikitext text/x-wiki [[Restr:Paul_Gauguin_111.jpg|thumb|''[[Emboltred e tog]]'', ([[1893]])<br>[[Mirdi Orsay]], [[Paris]]]] [[Restr:Paul_Gauguin_036.jpg|thumb|''La danse des quatre bretonnes'' ([[1888]])<br>[[Neue Pinakothek]] - [[München]]]] [[Restr:Paul Gauguin 135.jpg|thumb|[[Vairumati]]]] '''Paul Gauguin''' ([[7 a viz Mezheven]] [[1848]] - [[8 a viz Mae]] [[1903]]) a oa a oa un arzour [[Goudetrivliadelouriezh|goudetrivliadelour]] eus dibenn an {{XIXvet kantved}}, liver, kizeller, engraver, prier ha skrivagner. Levezonet en deus an [[arz modern]] en {{XXvet kantved}} hag e zoare da zispakañ ster ar sujedoù el livadennoù, dindan levezon ar [[bevennouriezh|vevennouriezh]], en deus digoret an hent d’ar [[kentidigouriezh|gentidigouriezh]]<!-- ha d’an distro d’ar [[pastoral]]-->. Brudet eo e daolennoù diwar-benn [[Breizh]] ha [[Tahiti]]. Unan eus pennoù [[Skol Pont-Aven]] e oa. Brudet eo ivez evit e zarempredoù gant [[Vincent van Gogh|Vincent]] ha [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] van Gogh. Dont a reas arz Gauguin da vzeañ brudet goude e varv, partially from strivoù ar gwerzher arz [[Ambroise Vollard]] a aozas [[Diskouezadeg arz|diskouezadegoù]] eus e oberenn e diwezh e vuhez hag a skoazellas aozañ div ziskouezadeg vras e Pariz goude e varv<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1903 |title=Catalogue de peinture, dessin, sculpture, gravure, architecture et arts décoratifs: exposés au Grand Palais des Champs-Élysées |publisher=Ch. Hérissey |location=Evreux |page=69 |lccn=2011228502}}</ref><ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1906 |title=Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin gravure, architecture et art décoratif |publisher=Société du Salon d'automne |location=Paris |lccn=43031163 |page=191}}</ref>. == E vuhez == === Yaouankiz === [[File:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|upright|''Aline Marie Chazal Tristán, (1825–1867) "Mamm an arzour"'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]]]] [[File:Flora Tristan 1838.JPG|thumb|upright|right|Flora Tristan (1803–1844), mamm-gozh Gauguin a-berzh mamm, e 1838]] Gauguin a oa ganet e Pariz d'ar 7 a viz Even 1848, bloavezh [[Dispac'hoù 1848|an dispac'hoù]] en Europa a-bezh. Mab e oa da Louis Pierre Guillaume Gauguin (1814-1849) ha da Aline Chazal (1825-1867) e bried. E dad, ur c'hazetenner frankizour a 34 vloaz deuet eus un tiegezh embregerien eus [[Orleañs]]<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "Clovis came from Orléans, and there is nothing in the Gauguin family history of market gardeners and small businessmen to suggest an artistic temperament".</ref>, a voe dleet dezhañ tec'het diouzh Frañs pa oa bet serret e gazetenn gant ar gouarnamant<ref>Bowness, 1971, p.3-4</ref>. Mamm Gauguin a oa 22 vloaz ha merc'h e oa da André Chazal, un engraver, ha da [[Flora Tristan]], un aozerez hag un emsaverez eus al luskadoù sokialour kentañ. Paouez a reas o eured pa oa taget Flora gant he gwaz ha pa oa kondaonet da ugent vloaz prizon da vezañ esaet muntrañ anezhi<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Mamm-gozh Paul Gauguin eus kostez e vamm, Flora Tristan, a oa bastardez Thérèse Laisnay ha Don Mariano de Tristan Moscoso. Ne ouzer ket kalz a dra diwar-benn tiegezh Thérèse, na ma oa un noblañs pe un avanturourez<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "… Thérèse Laisnay, whose background nothing whatever is known…whether she was an aristocrat or adventuress, it is impossible to say."</ref>. Don Mariano, ofiser en [[Dragon (soudard)|Dragoned]], a oa ezel eus un tiegezh noblañsed spagnol eus kêr Arequipa er [[Perou]]. Izili tiegezh pinvidik Tristan Moscoso a zalc'he kargoù galloudek er Perou<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Dilojañ a rejont da Bariz e 1803. Marv dic'hortoz Don Mariano avat a lakaas e vestrez hag e vugel Flora da gouezhañ er baourentez<ref>Bowness, 1971, p.3</ref>. Flora a resevas un tamm leve dister a-berzh kerent e dad. Mont a reas d'ar Perou en esper gounit ul lodenn vrasoc'h eus pinvidigezhioù tiegezh Tristan Moscoso. C'hwitañ a reas met da-c'houde e embannas un danevell eus he beaj er Perou hag a reas berzh hag a lañsas e espet el lennegezh e 1838. Mamm-gozh Gauguin a roas skoazell da sevel diazez luskadoù dispac'hel 1848. Evezhiet gant polis Bro-C'hall e veaje a-dreuz ar Frañs da gomz e bodadegoù ma c'halve ar broleterien da unaniñ. Skuizh-marv gant ar vuhez-se e faganas e Bourdel hag e varvas eno e miz Du 1844, nebeutoc'h evit pevar bloaz a-raok dispac'h 1848<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Idolenn he mab-bihan Paul e oa, ha derc'hel a reas skouerennoù eus he levrioù gantañ betek fin e vuhez<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. E 1850, Clovis Gauguin a guitas Pariz, dindan ren [[Napoleon III]], da vont d'ar Perou gant e wreg Aline hag e vugale yaouank en esper kendalc'hen gant e espet kazetenner o sevel ur gazetenn nevez eno gant sikour kerent e wreg e Suamerika<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Mervel a reas diwar un taol kalon war an hent hag Aline a erruas er Perou intañvezet gant Paul a oa 18 miz hag e c'hoar 2 vloaz, Mari. Degemeret e oa gant he goureontr eus tu he zad, Don Pio Tristan Moscoso, a oa tad-kaer da [[José Rufino Echenique]], an den a zeufe prezidant nevez ar Perou dizale<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Betek e c'hwec'h vloaz, Paul a oa desavet evel un noblañ eus Lima, gant magerezed ha mevelien. Derc'hel a rae soñj mat eus ar prantad-se eus e vugaleaj<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Bugaleaj eürus Gauguin a baouezas a-daol-trumm pa'z eas an tu koll gant kostezenn e gerent e-pad ar brezel-diabarzh e 1854. Aline a zistroas da Vro-C'hall gant he bugale, hag a lezas Paul gant e dad-kozh eus tu e dad, Guillaume Gauguin, en Orleañs. Klan Tristan Moscoso a viras outi a gaout al leve brokus roet dezhi gant Don Pio. Aline en em lakaas neuze da labourat evel kemenerez e Pariz<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. === Eured === [[File:Paul_Gauguin_and_Mette_Sophie_Gad_by_Julie_Laurberg,_1885.JPG|thumb|upright|Gauguin hag e wreg Mette e [[Kopenhagen]], [[Danmark]], 1885]] E 1873 e euredas un [[Danmark|Danez]], Mette-Sophie Gad (1850–1920). E-doug an dek vloaz da-c'houde e oa bet ganet pemp bugel : Émile (1874–1955); Aline (1877–1897); Clovis (1879–1900); [[Jean René Gauguin|Jean René]] (1881–1961); ha [[Pola Gauguin|Paul Rollon]] (1883–1961). E 1884, Gauguin a zilojas da Gopenhagen gant e diegezh, ma labouras evel gwerzher [[ballin]]où. Ne reas ket berzh : ne oa ket evit komz daneg, ha ne blije ket ballinoù Bro-C'hall d'an Daniz. Mette a c'houneze peadra d'o lakaat da vevañ o reiñ kentelioù galleg d'an danvez diplomated<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref>. Pa fellas da Gauguin dont da vezañ livour leun amzer e savas bec'h gant e wreg hag he familh. Distreiñ a reas da Bariz e 1885, goude m'o devoa goulennet digantañ mont kuit abalamour m'en doa dilezet an talvoudegezhioù a rannent<ref>Mathews, 2001, p. 62</ref><ref>Thomson, 1987, p. 38</ref>. Gwelet a reas anezhe evit ar wezh diwezhañ e 1891, ha Mette a guitaas anezhañ da vat e 1894<ref>Mathews, 2001, p. 194 ha 210</ref>{{,}}<ref>Thomson, 1987, p. 29, 182</ref>. === Livadennoù kentañ === [[File:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|upright|''Studi unan noazh'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] {{Commonscat|Paul Gauguin}} E 1873, pa grogas da labourat evel ajant eskemm, Gauguin a stagas da livañ e-pad e amzer vak. Edo o chom d'ar 15, rue la Bruyère, en IX{{vet}} arondisamant<ref>{{cite web |last1=Bain-Smith |first1=Priscilla |title=Gauguin: Where he lived and loved |url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |website=bonjourparis.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402115057/http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |archive-date=2 April 2015 |url-status=dead |access-date=20 March 2015}}</ref><ref name="Paris locations">Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref>. Nepell ac'hano edo an tavarnioù darempredet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelourien]]. Daremprediñ a rae Gauguin ar mirdioù ivez alies ha prenañ oberennoù digant arzourien nebeut anavezet c'hoazh. Dont a reas da vezañ mignon [[Camille Pissarro]]<ref name="met" /> ha dont a rae da welet anezhañ da Sul da livañ en e jardin. Pissarro a lakaas anezhañ da anavezout meur a arzour all. E 1877, Gauguin a zilojas e [[w:fr:Vaugirard|Vaugirard]]. Eno, e trede solier an 8 rue Carcel e reas e annez<ref name="Paris locations" /> E vignon bras [[Émile Schuffenecker]], un ajant eskemm kozh a felle dezhañ ivez mont da arzour, a oa o chom e-kichen. Gauguin a ziskouezas livadurioù e diskouezadegoù [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] dalc'het e 1881 ha 1882. Ne oa ket prizet e livadurioù d'ar mare-se, daoust ma'z eo brudet-kenañ lod anezhe hiziv an deiz, evel ''Jardinoù legumajerien Vaugirard''<ref>Thomson, 1987, p. 22</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 38–40</ref>. E 1882 e voe un enkadenn en [[eskemmdi]] ha marc'had an arz a zizerias. [[Paul Durand-Ruel]], gwerzher pennañ an driviliadelourien, a oa gwall dapet gant an enkadenn, hag e-pad ur prantad e paouezas da brenañ livadurioù digant liverien evel Gauguin. Gauguin a c'houneze kalz nebeutoc'h, koulskoude e tivizas d'ar mare-se dont da vezañ arzour a vicher<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], ''Heilbrunn Timeline of Art History'', New York: Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref>. E-pad an div hañvezh goude-se e livas gant Pissarro hag a-wezhioù gant [[Paul Cézanne]]. E miz Here 1883 e skrivas da Bissarro o tisklêriañ en doa graet e soñj da vevañ diwar e livadurioù kousto-pe-gousto hag e c'houlenne e skoazell, ar pezh a reas Pissarro da gentañ. E miz Genver goude, Gauguin a zilojas gant e fammilh da [[Rouen]], ma c'hallent bevañ marc'hadmatoc'h ha ma soñje da Gauguin e c'hallfe ober berzh. Koulskoude ne zeuas ket a-benn eus e daol, hag e fin ar bloaz ez eas Mette hag ar vugale da Gopenhagen. Gauguin a heulias anezhe e miz Du 1884, gant e zastumad arz, a chomas war e lerc'h e Kopenhagen goude-se<ref>Thomson, 1987, pp. 27–29</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 52–56</ref>. Ar vuhez e Kopenhagen a ziskouezas bezañ ken diaes all, ha bec'h a savas en e eured. War goulenn Mette, harpet gant e diegezh, e tistroas Gauguin da Bariz ar bloaz war-lerc'h<ref>Mathews, 2001, p. 56, 57–62</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> Paul Gauguin 064.jpg|''Jardin legumajerien Vaugirard'', 1879, [[Smith College Museum of Art]] Paul Gauguin 059.jpg|''Maeziad er goañv'', 1879, [[Museum of Fine Arts (Budapest)|Museum of Fine Arts, Budapest]] Paul Gauguin, 1880, The Embroiderer (La Brodeuse), oil on canvas, 116 x 81 cm, Foundation E.G. Bührle.jpg|''Poltred eus an itron Gauguin,'' war-dro 1880–81, [[Foundation E.G. Bührle]], Zürich Paul Gauguin 060.jpg|''Jardin e Vaugirard'' (Tiegezh al liver e jardin ar Ru Carcel), 1881, [[Ny Carlsberg Glyptotek]], Kopenhagen </gallery> === Frañs 1885–1886 === [[File:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Peder Bretonez'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin a zistroas da Bariz e miz Even 1885, gant e vab c'hwec'h vloaz, Clovis. Chom a reas ar vugale all gant Mette e Copenhagen, e lec'h ma oa tiegezh o mamm ha ma c'halle Mette kavout labour evel troerez ha kelennerez war ar galleg. Gauguin a gavas diaes da gentañ antreal adarre e bed an arzoù e e Pariz. Tremen a reas e c'hoañvezh kentañ er baourentez du, ha rediet e oa da ober labourioù dister. Clovis a gouezhas klañv hag a oa kaset d'ur skol-lojañ a-benn ar fin, gant arc'hant c'hoar Gauguin<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 63–67</ref>. E-pad ar bloavezh kentañ, Gauguin ne reas nemet nebeut a dra war-dro an arzoù. Diskouez a reas triwec'h livadur hag un engravadur koad en eizhvet (ha diwezhañ) diskouezadeg an drivliadelourien e miz Mae 1886<ref>{{cite web |last1=Gersh-Nesic |first1=Berth |title=The Eighth Impressionist Exhibition – 1886 |url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |website=arthistory.about.com |publisher=[[About.com]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906032942/http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |archive-date=6 September 2015}}</ref>. Ar pep muiañ eus al livadurioù-se a oa oberennoù savet e Rouen pe Kopenhagen ha ne oa netra nevez da vat en dornadig livadurioù nevez, daoust ma kaver e ''Kouronkerezed e Dieppe'' ur sujed a zeuio en-dro alies e livadurioù Gauguin : ar maouezed er gwagennoù. Koulskoude e prenas [[Félix Bracquemond]] unan eus e livadurioù. An diskouezadeg-se a reas ivez eus [[Georges Seurat]] penn luskad ar ''[[Gward a-raok]]'' e Paris. Gauguin a rae fae war teknik [[Neveztrivliadelouriezh|neveztrivliadelour]] ha [[Poentouriezh|poentour]] Seurat ha diwezhatoc'h er bloaz-se e vroc'has da vat gant Pissarro. Adalek neuze e teuas hennezh da vezañ kentoc'h enebour Gauguin<ref>Thomson, 1987, pp. 39–41}</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 67–68</ref>. Gauguin a dremenas hañvezh 1886 e trevadennad arzourien [[skol Pont-Aven|Pont-Aven]] e Breizh. Dont a reas da gentañ abalamour ma oa marc'hadmat bevañ eno. Kouskoude e reas berzh e-touez ar studierien yaouank war an arz a zeue d'eno a-vandennadoù e-pad an hañv. <!--His naturally pugilistic temperament (he was both an accomplished boxer and fencer) was no impediment in the socially relaxed seaside resort. -->Dalc'het ez eus bet soñj anezhañ e-pad ar prantad-se kement evit e neuz istrogell hag evit e arz. E-touez e gamaraded nevez edo [[Charles Laval]] hag a ambrougfe Gauguin bloaz goude er [[Panama]] hag er [[Martinik]]<ref>Mathews, 2001, pp. 70–73</ref><ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref> En hañv-se e tresas gant pastel tud noazh e doare Pissarro ha e doare livadurioù Degas diskouezet en eizhvet diskouezadeg trivliadelour e 1886. Livañ a reas maeziadoù dreist-holl, e-giz ''Ar vaesaerez vreton'', ma ne c'hoari an den nemet ur roll dister. E ''Bretoned yaouank o kouronkat'' a implij un tem a zistroas gantañ bep gwezh ma teuas da Bont-Aven, zo awenet en un doare anat gant Degas en doare d'e empennañ hag en implij hardizh a ra eus livioù divesk. Tresadennoù didro ar skeudennaouer saoz [[Randolph Caldecott]], implijet da skeudennaouiñ ul levr-heñchañ diwar-benn Breizh, en doa sachet ijin arzourien ar ''Gward a-raok'' e Pont-Aven, mall gante en em zizober eus emzalc'h mirour o akademiezhioù. Ha Gauguin a zrevezas anezhe gant aked en e vrastresoù Bretonezed<ref>Blackburn (1880)</ref>. Diwezhatoc'h e labouras diwar ar brastresoù-se da sevel livadurioù pa oa distro en e stal labour e Pariz. An hini pouezusañ anezhe eo ''Peder Bretonez''. Diskouez a ra ur c'hemm krenn e-keñver e stil trivliadelour a-ziaraok hag e ra gant un dra bennak eus naoutur didro skeudennoù Caldecott, o vont amplik gant perzhioù zo, betek ar garikaturenn<ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 74–75</ref>. Gauguin, asambles gant [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker ha kalz re all, a zizroas da [[Pont-Aven|Bont-Aven]] goude e veajoù e Panama hag er Martinik. Implij hardizh al liv divesk ha choaz [[arouezouriezh|arouezour]] an danvez zo perzhioù eus ar pezh a anver [[Skol Pont-Aven]] abaoe. Dipitet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelouriezh]], Gauguin a soñje e oa deuet al liverezh european hengounel da vezañ re zrevezus hag e tiouere donded arouezel. Er c'hontrol, arzoù Afrika hag Azia a hañvale dezhañ bezañ leun a arouezouriezh kevrinek haga startijenn. D'ar c'houlz-se e oa ur c'hiz en Europa evit arz ar sevenadurioù all, hini Bro-Japan peurgetket. Pedet e oa bet da gemer perzh e [[Diskouezadeg Paul Gauguin e Les XX, 1889|diskouezadeg 1889]] aozet gant [[Les XX]]. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Women Bathing.jpg|''Maouezed o kouronkat'', 1885, [[Mirdi broadel arz ar c'hornôg|Mirdi broadel arz ar c'hornôg, Tokyo]] File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''Ar vaesaerez vreton'', 1886, [[Laing Art Gallery]] File:Gauguin - Bretonne.jpg|''Bretonez'', 1886, [[Dastumad Burrell|Dastumad Burrell, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg|''Kouronker breton'', 1886–87, [[Skol-uhel arz Chicago]] </gallery> === Bevennouriezh ha sintetegezh === [[File:Affiche Volpini.jpg|thumb|Skritell eus diskouezadeg 1889 gant ar strollad [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] ha [[sintetegezh|sintetegour]], er ''Café des Arts'', anavezet e-giz [[Diskouezadeg Volpini 1889]]]] Dindan levezon an arz poblek hag hini [[Ukiyo-e|Stampennoù Bro-Japan]] e emdroas oberenn Gauguin etrezek ar [[Bevennouriezh|vevennouriezh]]. Badezet e oa bet ar stil-se gant ar buruteller [[Édouard Dujardin]] da zeskrivañ doare [[Émile Bernard]] da livañ gant gorreadoù livioù plaen ha bevennoù tev, rak degas a rae soñj da Zujardin eus teknik [[amailh]] bevennet ar [[Krennamzer|Grennamzer]]. Gauguin a blije kalz dehzañ arz Bernard hag e hardizhegezh oc'h ober gant ur stil a sache Gauguin en e glask evit dispakañ penn-natur an traezoù en e oberenn<ref name=twsJun10b>{{cite news |author=<!--Not stated--> |title= Gauguin, Paul |work= [[The New York Times]] |quote= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana no atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |year= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |access-date=10 June 2010}}</ref>. E-barzh ''Ar C'hrist melen'' (1889), meneget alies evel un oberenn vevennour beurvat, e teu ar skeudenn da vezañ treset gant gorreadoù liv divesk dispartiet gant linennoù du tev. En hevelep oberennoù ne daole ket Gauguin evezh ouzh ar berspektivenn glasel ha tennañ a rae kuit hardizh pep dereziad liv soutil. Oc'h ober an dra-se e torre gant an div bennaenn arouezusañ eus al liverezh goude an [[Azginivelezh]]. Diwezhatoc'h e emdroas e liverezh trema ar [[sintetegezh]] ma ne drec'h nag ar stumm nag al liv, dezhe pep a roll kevatal. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''Ar C'hrist melen'' (Le Christ jaune)'', 1889, [[Albright–Knox Art Gallery]], Buffalo, New York File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Buhez difiñv gant un drolinenn eus Laval]]'' ([[Charles Laval]]), 1886, [[Indianapolis Museum of Art]] </gallery> === Martinik === [[File:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Maeziad eus ar Martinik'' 1887, [[Scottish National Gallery]]]] E 1887, goude bezañ bet e [[Panama]], Gauguin a chomas etre miz Mezheven ha miz Du e-kichen [[Saint-Pierre (Martinik)|Saint-Pierre]] er [[Martinik]], gant e vignon arzour [[Charles Laval]]. Anavout a reer e soñjoù hag e skiant prenet e-doug ar prantad-se a-drugarez d'e lizhiri d'e wreg Mette ha d'e vignon Emile Schuffenecker<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref>. Degouezhout a reas er Martinik o tont eus Panama ma oa en em gavet hep ur gwenneg hag hep labour. D'ar mare-se en doa Bro-C'hall ur politikerezh [[Gwir d'an distro|advroañ]] : pa' n em gave ur c'heodedad diarc'hant pe houbet en un drevadenn c'hall e paee ar Stad evit e veaj distro. Pa guitaas Panama, oc'h ober e vat eus ar politikerezh-se, Gauguin ha Laval a zivizas diskenn diwar ar vag e porzh Saint-Pierre. Da gentañ, ar "foukenn morian" ma o a o chom a blije dezhañ, ha sellet ouzh an dud en o buhez pemdez ivez<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref>. Koulskoude e oa tomm-gor an amzer e-pad an hañv ha pa veze glav e tremene an dour a-dreuz an doenn. Gouzañv a reas ivez diwar ar [[flus-gwad]] hag ar [[malaria]]. Pa oa er Martinik e savas etre 10 hag 20 oberenn (Peurliesañ e roer ar sifr a 12 livadur), e veajas e pep lec'h ha war a zeblant e skoulmas darempredoù gant ur gumuniezh vihan a zivroidi indian. Levezonet e vefe e oberennoù gant ar gejadenn-se dre implij arouezennoù eus an [[hindouegezh]]. E-keit ha ma oa o chom en enezenn e oa ar skrivagner [[Lafcadio Hearn]] eno ivez<ref>{{cite web|url=http://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich|title=Two years in the French West Indies|first=Lafcadio|last=Hearn|date=25 February 1890|publisher=New York, Harper & brothers|via=Internet Archive}}</ref>. E rentañ-kont a bourchas ur c'henarroud istorel da livadennoù Gauguin. Echuiñ a reas Gauguin 11 livadur anavezet e-pad e chomadenn er Martinik. Kalz anezhe a seblant bezañ diazezet war e foukenn. En e lizhiri da Schuffenecker e tiskouez ar birvilh zo ennañ abalamour d'al lec'h egzotek ha d'ar vroidi a weler en e livadurioù. Hervez Gauguin e oa gwell pevar eus e livadurioù war an enezenn evit ar peurrest<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref>. E livadurioù zo arvestoù livet-flamm<!--, loosely painted--> eus an diavaez. Daoust d'e amzer war an enezenn da vezañ berr e tiskouez bezañ bet a-bouez-bras. Adkelc'hiañ a reas lod eus e labour e livadurioù a savas diwezhatoc'h, evel an tem e-barzh ''E-mesk ar mangezenned''<ref name="vangoghmuseum">{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0221V1962|title=De mangobomen, Martinique}}</ref> a eilas evit e vignoned. An dud diwar ar maez hag an henvroidi a zalc'has da vezañ un danvez a-bouez en oberenn Gauguin goude e zisparti. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Foukennoù dindan ar gwez,'' 1887, dastumad prevez, Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''War vord ar mor II,'' 1887, dastumad prevez, Pariz File:At The Pond.jpg|''Er poull'', 1887, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Diviz dindan an trovanoù (morianezed o kaozeal)'', 1887, dastumad prevez, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''E-mesk ar mangezenned'', 1887, [[Mirdi Van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum" /> </gallery> === Vincent ha Theo van Gogh === [[File:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (den e vered ruz)'', 1888, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam]] Lakaet e voe livadurioù Gauguin er Martinik e palier arz e varc'hadour livioù, Arsène Poitier. Eno e voent gwelet gant [[Vincent van Gogh]] a estlammas oute hag gant e vreur [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] a oa gwerzher arz hag a veze e embregerezh [[Goupil & Cie]] o labourat gant Portier. Theo a brenas tri eus livadurioù Gauguin evit 900 lur hag a lakaas anezhe war ziskouez e stal Goupil & Cie, ar pezh a lakaas al liver da vezañ anavezet gant pratikoù pinvidik ar marc'hadour. Kenderc'hel a reas an emglev-se gant Goupil & Cie goude marv Theo e 1891. Vincent ha Gauguin a zeuas da vezañ mignoned vras (eus perzh Vincent e oa ur santimant heñvel a-walc'h ouzh azeulerezh) ha kenskrivañ a raent asambles diwar-benn an arz. Pouezus-kenañ e voe ar c'henskriverezh-se evit Gauguin da lakaat e breder a-zivout an arz e furm<ref>Thomson 1987, pp. 52–54, 65</ref><ref>Mathews 2001, pp. 113–117</ref>. E 1888, war atiz Theo, Gauguin ha Vincent a dremenas nav sizhun o livañ asambles e [[An ti melen|ti melen]] Vincent en [[Arles]], er [[Provañs]]. Darempred Gauguin ha Vincent a zeuas da vezañ stennet. Fallaat a reas o darempredoù hag a-benn ar fin e tivizas Gauguin mont kuit. D'an 23 a viz Kerzu 1888, hervez un danevell graet diwezhatoc'h gant Gauguin, Vincent en em gavas tal-ouzh-tal gant Gauguin, un aotenn gantañ en e zorn. Diwezhatoc'h c'hoazh e troc'has e skouarn gleiz. Pakañ a reas anezhi e follennoù ur gazetenn hag he reiñ d'ur vaouez a oa o labourat en un ti gisti darempredet gant Gauguin ha Vincent, ha goulenn diganti "mirout an dra-se gant evezh, e koun anezhañ". Kaset e oa Vincent d'an ospital antronoz ha Gauguin a guitaas Arles<ref>Gayford, 2006, p. 284</ref>. Ne'n em weljont gwezh ebet ken goude-se, met derc'hel a rejont da genskrivañ, hag e 1890 Gauguin a yeas betek kinnig sevel ur stal labour asambles en [[Antwerp]]<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh in Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. {{ISBN|0-87099-477-8}} p. 62</ref>. Evit doare, emboltred 1889, ''Picher e stumm ur penn'' a ra dave d'an darempredoù diaes etre Gauguin ha Vincent. Disklêriañ a reas Gauguin diwezhatoc'h en doa bet ur roll a-bouez-bras e diorroadur Vincent van Gogh evel liver en Arles. Vincent a reas taolioù arnod hervez damkan Gauguin diwar-benn "al livañ diwar faltazi" e livadurioù evel ''Eñvorenn eus al liorzh en Etten''. Ne zeree ket outañ hag e tistroas buan d'al livadennoù diwar skouer an natur<ref>Thomson, 1987, pp. 76–77</ref><ref name="Avant et après" />. === Edgar Degas === {{Multiple image | align = left | direction = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Marc'hegerien war an traezh'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, kizellet ha livet war akajoù, [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Daoust ma reas Gauguin lod eus e gammedoù kentañ e bed an arz dindan levezon Pissarro, [[Edgar Degas]] a oa an arzour kempred a estlamme ar muiañ Gauguin outañ hag ul levezon vras en doa war e labour adalek ar penn kentañ<!--, with his figures and interiors as well as a carved and painted medallion eus ar ganerez Valérie Roumi--><ref>Cachin, 1992, pp. 16, 19, 123</ref>. Un doujañs bras en doa evit dinentez ha stek Degas<ref>Cachin, 1992, p. 17</ref>. Mignoniezh hirañ ha yac'hañ Gauguin e oa ha padout a reas betek e varv. Ouzhpenn bezañ unan eus e harperien gentañ (prenañ a rae oberennoù eus Gauguin ha lakaat a reas ar marc'hadour [[Paul Durand-Ruel]] d'ober ivez), ne voe biskoazh un harp foran evitañ divralloc'h evit hini Degas<ref>Cachin, 1992, p. 16</ref>. Gauguin a brene ivez oberennoù eus Degas e deroù hag e kreiz ar bloavezhioù 1870 hag e zoug evit ar [[monotip]]où a oa levezonet moarvat gant oberennoù Degas gant an teknik-se<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref>. [[File:Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino (Words of the Devil) (recto), 1894, NGA 11586.jpg|thumb|upright|Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino, 1894, monotip gant livaj dre zour war paper eus Japan, bet perc'hennet gant Degas, [[National Gallery of Art]]]] E diskouezadeg Durand-Ruel miz Du 1893, aozet gant Degas dreist-holl, e resevas Gauguin burutelladennoù a bep seurt. E-touez ar c'hoaperien edo [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] ha Pissarro, e vignon a wezhall. Degas, koulskoude, a veulas e labour, ha leun a estlamm evit meurdez egzotek ar folklor diskouezet gant Gauguin e prenas ''Te faaturuma'' ("Ar velkoni")<ref>Cachin, 1992, pp. 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.), ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 57</ref>. Da ziskouez e anaoudegezh vat, Gauguin a roas da Zegas ''Al loar hag an Douar'', unan eus al livadurioù lakaet war ziskouez en doa sachet ar burutelladennoù ar muiañ enebet<ref name= Dumas />. Taolenn Gauguin anvet ''Marc'hegerien war an traezh'' (div stumm zo) a zegas da soñj skeudennoù kezeg kroget gant Degas er bloavezhioù 1860, ''Roudenn redadeg'' hag ''A-raok ar redadeg'' peurgetket. Diskouez a ra e levezon badus war Gauguin<ref>Cachin, 1992, p. 123</ref>. Degas a brenas daou livadur diwezhatoc'h, er werzh d'an inkant aozet da zastum arc'hant evit e veaj ziwezhañ da Dahiti e 1895 : ''Vahine no te vi'' ("Maouez gant ur vangezenn") ha un eilenn a livas Gauguin eus taolenn [[Édouard Manet|Manet]], '' [[Olympia (Manet)|Olympia]]''<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 56</ref><ref>Stuckey p. 260</ref>. === Kentañ beaj e Tahiti === E 1890 e reas Gauguin e vennozh da vont da [[Tahiti|Dahiti]]. A-drugarez d'ur werzh livadurioù e Pariz en [[Hôtel Drouot]] e miz C'hwevrer 1891, ha da zarvoudoù all evel ur banvez hag ur sonadeg e tastumas arc'hant a-walc'h<ref>Thomson, 1987, p. 125</ref>. Goude ur weladenn d'e wreg ha d'e vugale e Kopenhagen, evit ar wezh diwezhañ, Gauguin a loc'has evit Tahiti d'ar c'hentañ a viz Ebrel 1891, o prometiñ e tistrofe pinvidik hag e krogfe an traoù a-nevez<ref>Thomson, 1987, p. 127</ref>. Fellout a rae dezhañ tec'het sevenadur Europa ha "kement zo kalvezel ha kendivizadel"<ref>Mathhews pp.157–167</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref>. Koulskoude e kasas gantañ un dastumad skeudennoù dindan stumm poltredoù, tresadennoù ha stampennoù<ref>Thomson|1987|p=143</ref><ref>Deskrivet en deus an dastumad-se en ul lizher da [[Odilon Redon]] evel "ur bedig a-bez a vignoned". En dastumad e oa litograf Redon, ''La Mort'', koulz ha poltredoù eus danvezioù evel [[:commons:File:Siddharta Gautama Borobudur.jpg|rizenn un templ]] e [[Borobudur]] hag ur [[:commons:File:Nebamun-Bankett.JPG|fresken eus Henegipt]] eus ur bez eus an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIII{{vet}} tierniezh]] e [[Teba (Egipt)|Teba]]. Thomson, 1987, pp. 143, 145, 152</ref>. Tremen a reas an tri miz kentañ e [[Papeete]], kêr-benn an drevadenn, bet levezonet kalz dija gant sevenadur Europa. Skrivañ a ra [[Belinda Thomson]], e vuhezskriverez, e tlee bezañ kouezhet e veud en e zorn. Ne'n doa ket arc'hant a-walc'h da ren stil buhez Europiz e Papeete, hag ar poltred kentañ a reas eno, ''[[Suzanne Bambridge]]'', ne oa ket degemeret-mat<ref>Thomson, 1987, p. 133</ref>. Divizout a reas neuze en em staliañ e Mataiea, e [[Papeari]], 45 km diouzh Papeete, en ur foukenn vambouz savet e giz ar vro. Eno e livas taolennoù hag a zeskrive buhez Tahiti evel ''[[Roll livadurioù gant Paul Gauguin|Fatata te Miti]]'' ("e-kichen ar mor") hag ''[[Ia Orana Maria]]'' (Ave Maria), a zeuas da vezañ al livadur a blije muiañ dezhañ e-mesk re Dahiti<ref>Thomson, 1987, p. 182. Thomson a skriv e profas Gauguin ''Ia Orana Maria'' da Mirdi Luxembourg, hag e voe nac'het e brof gant an dud e karg, "ar pezh a gadarnaas hag a startaas kaz Gauguin evit an dud e karg"</ref>. [[File:Paul Gauguin 040.jpg|thumb|180px|''Vahine no te tiare'' (Maouez gant ur boked), 1891, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] Kalz eus e livadurioù gwellañ a oa savet er prantad-se. Hervez a soñjer ez eo ''Vahine no te tiare'' (''Tahitianez he boked'') ar c'hentañ taolenn a livas eus ur patrom eus Tahiti. Heverk eo al livadur-se dre an aked lakaet da dresañ enebrezh ar Bolinezianed. Kas a reas anezhi d'e [[Mesenerezh|vesen]] [[George-Daniel de Monfreid]], ur mignon da Schuffenecker, a zlee dont da vezañ kampion Gauguin e Tahiti. E diwezh an hañv e 1892 e oa al livadur-se war ziskouez e palier Goupil & Cie e Pariz<ref>Thomson, 1987, pp. 92, 136–138</ref>. [[Nancy Mowll Mathews]], istorianez eus an arz, a gred e oa kejadenn Gauguin gant ar sensualegezh egzotek e Tahiti, ken anat en e daolennoù, a oa darvoud pouezusañ e veaj eno<ref>Mathews, 2001, p. 187</ref>. Prestet e oa bet da c'hGauguin skouerennoù eus ''Voyage aux îles du Grand Océan''<ref>Jacques-Antoine Moerenhout, ''[https://www.google.fr/books/edition/Voyages_aux_%C3%AEles_du_Grand_oc%C3%A9an/VPfr4e3CcNoC?hl=fr&gbpv=1&dq=Voyage+aux+%C3%AEles+du+Grand+Oc%C3%A9an&printsec=frontcover Voyage aux îles du Grand Océan]'', 1837</ref> hag eus ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens''<ref>Edmond de Bovis 1855 ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3346279b.texteImage État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens]''</ref>, enno deskrivadurioù eus sevenadur ha relijion Tahiti gwezhall. Boemet e oa Gauguin gant an danevelloù diwar-benn kevredigezh an ''[[Arioi]]'' hag o doue, [['Oro]]. Abalamour ma ne oa skeudenn ebet el levrioù-se ha ma oa aet ar patromoù tahitian da get pell zo, e c'halle lezel e faltazi da redek. Seveniñ a reas war-dro ugent livadur hag un dousennad engravadur war goad e-pad ar bloaz kentañ. Ar c'hentañ e oa ''Te aa no areois'' (had an Areoi), a ziskoueze gwreg Oro war an douar, Vairaumati (er ''[[Metropolitan Museum of Art]]'' emañ hiziv). E garned notennoù skeudennaouet, ''Ancien Culte Mahorie,'' zo miret el [[Mirdi al Louvre|Louvre]] hag embannet e oa e stumm ur facsimile e 1951<ref>Danielsson, 1969, p. 24</ref><ref>Thomson, 1987, p. 156</ref><ref>Mathews, 2001, p. 174</ref>. En holl e kasas Gauguin nav eus e livadurioù da Vonfreid e Paris. Diskouezet e voent e Kopenhagen en un diskouezadeg a zegemere ivez livadurioù eus Vincent van Gogh a oa aet da anaon neuze. Ar vrud ma oant bet degemeret-mat (daoust ma ne oa bet gwerzhet nemet daou eus livadurioù Tahiti e gwirionez ha ma ne oa ket bet kavet kenkoulz e daolennoù abred ha re van Gogh) a roas kalon a-walc'h dezhañ da soñjal distreiñ gant un dek taolenn ha tri-ugent bet echuet gantañ<ref>Mathews, 2001, p. 193</ref><ref>Thomson, 1987, p. 166</ref>. Forzh penaos e oa erru berr ar c'hezeg gantañ p'en doa ranket goulenn skoazell ar gouarnamant da zistreiñ d'ar gêr. Ouzhpenn-se en doa kudennoù yec'hed diagnostiket evel kudennoù kalon gant mezeg ar vro, hag a c'hallfe bezañ bet kentañ sinoù un [[Naplez|naplezenn kalon-gwazhied]]<ref>Mathews, 2001, p. 188</ref>. Diwezhatoc'h e skrivas Gauguin ul levr eñvorennoù (embannet da gentañ e 1901) titlet ''Noa Noa''. Da gentañ e soñje komz eus e livadennoù ha deskrivañ e veaj e Tahiti. Burutellerien zo o deus lavaret e oa bet hanter faltasiet hag hanter kopiet danvez al levr gantañ<ref name="www.nytimes.com">{{cite news |first=Holland | title = The Self-Invented Artist| url = https://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | access-date =9 December 2010 | work=[[The New York Times]] | last=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau pp. 326, 328</ref>. Diskuliañ a rae ennañ en doa kemeret ur plac'h trizek vloaz da bried pe ''vahine'' (ar ger [[Tahitieg]] evit "maouez"), un eured kaset da benn en un penn-devezh hepken. [[Teha'amana]] e oa anv ar plac'h, met anvet e oa Tehura en e eñvorennoù. En em gavout a reas dougerez e penn diwezhañ hañvezh 1892<ref>Mathews, 2001, pp. 179–182</ref><ref name=":0">Gauguin (1903) ''[https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up Noa Noa]'', pp. 63–69</ref><ref name="Smart">{{cite news|last1=Smart|first1=Alastair|title=Is it wrong to admire Paul Gauguin's art?|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|issue=[[The Daily Telegraph]]|publisher=telegraph.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207210412/http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|archive-date=7 February 2015|url-status=live}}</ref>. Mathews a skriv e oa bet pouezet war yaouankiz ar plac'h gant Gauguin evit kaout un efed dramaek. Koulskoude ez eo gwirheñvel e oa Teha'amana e deroù ar grennardiezh, rak d'ar mare-se e veze profet alies merc'hed yaouank evel gwragez da Gornôgiz. N'eus roud ebet eus krouadur Teha'amana goude-se. Hervez Mathews a oa bet advabet hervez giz Tahiti<ref>Mathews, 2001, p. 180.</ref>. Teha'amana zo bet an danvez eus meur a livadur gant Gauguin, en o mesk ''[[Merahi metua no Tehamana]]'' hag ''Emañ an anaon o sellet'' ken brudet all, koulz hag an gizelladenn ''Tehura'', e [[Mirdi Orsay]] hiziv<ref>{{cite web|title=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref>. E dibenn miz Gouere 1893 en doa divizet Gauguin kuitaat Tahiti ha ne welas morse Teha'amana pe he bugel en-dro memes goude e zistro war an enezenn meur a vloaz goude<ref>Thomson, 1987, p. 181</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Pajenn eus karned notennoù Gauguin (deiziad dianav), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa no areois'' ("Had an Areoi"), 1892, [[Museum of Modern Art]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''Emañ an anaon o sellet'' 1892, [[Albright–Knox Art Gallery]], [[Buffalo, NY]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891–3, koad poua liesliv, [[Mirdi Orsay]], Pariz </gallery> === Distro e Bro-C'hall === [[File:Gauguin by Mucha.jpg|thumb|right|Gauguin, c. 1895, o seniñ an [[armolud]] e studio [[Alphonse Mucha]] e straed la Grande-Chaumière, Pariz (poltred gant Mucha)]] [[File:Paul Gauguin, 1894, Oviri (Sauvage), partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27 cm, Musée d'Orsay.jpg|thumb|upright=1.0|Paul Gauguin, 1894, Oviri (Goueziad)<!--, partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27&nbsp;cm, [[Musée d'Orsay]], Paris. "The theme of ''Oviri'' is death, savagery, wildness. Oviri stands over a dead she-wolf, while crushing the life out of her cub." Perhaps, as Gauguin wrote to [[Odilon Redon]], it is a matter of "not death in life but life in death".<ref name= Orsay>{{cite web|title=Oviri|url=http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/sculpture/commentaire_id/oviri-11308.html?cHash=f88883513c|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref><ref>Dario Gamboni, {{Google books|v7fgpBJM_nQC|Potential Images: Ambiguity and Indeterminacy in Modern Art|page= 96|plainurl=}}</ref>-->]] E miz Eost 1893 e tistroas Gauguin e Bro-C'hall ma kendalc'has da livañ taolennoù diwar-benn danvezioù a denne da Dahiti e-giz ''[[Mahana no atua]]'' (Deiz an doue) ha ''[[Nave nave moe]]'' (Stivell sakr, hunvreoù c'hwek)<ref name="Examination">The Art Institute of Chicago. (2005). "Examination: Gauguin's Day of the God (Mahana No Atua)". Art Explorer. Retrieved 10 April 2012.</ref>{{sfn|Thomson|1987|p=181}}. <!--An exhibition at the [[Paul Durand-Ruel|Durand-Ruel]] gallery in November 1894 was a moderate success, selling at quite elevated prices eleven of the forty paintings exhibited. He set up an apartment at 6 rue Vercingétorix on the edge of the [[Montparnasse]] district frequented by artists, and began to conduct a weekly ''[[Salon (gathering)|salon]]''. He affected an exotic ''persona'', dressing in Polynesian costume, and conducted a public affair with a young woman still in her teens, "half Indian, half Malayan", known as {{Interlanguage link multi|Annah the Javanese|ca|3=Annah la javanesa}}.{{sfn|Mathews|2001|pp=197–199}}<ref>{{cite magazine|title=Gauguin's Faithless Javanese|magazine=[[Life (magazine)|LIFE]]|date=11 September 1950|url={{Google books|9U0EAAAAMBAJ|page=112|plainurl=yes}}}}</ref> Despite the moderate success of his November exhibition, he subsequently lost Durand-Ruel's patronage in circumstances that are not clear. Mathews characterises this as a tragedy for Gauguin's career. Amongst other things he lost the chance of an introduction to the American market<ref>Mathhews p.200</ref>. E deroù 1894 found him preparing woodcuts using an experimental technique for his proposed travelogue ''Noa Noa''. Dsitreiñ a reas e Pont-Aven e-pad an hañv. E miz C'hwevrer 1895 e klaskas gwerzhañ e daolennoù d'an '''inkant auction''' en Hôtel Drouot e Pariz, evel e 1891, mzt ne reas ket berzh. Ar gwerzher [[Ambroise Vollard]], koulskoude, a ziskouezas e daolennoù en e balier e miz Meurzh 1895, but they unfortunately did not come to terms at that date<ref>Mathews, 2001, p. 208</ref>. He submitted a large ceramic sculpture he called ''[[Oviri]]'' he had fired the previous winter to the [[Société Nationale des Beaux-Arts]] 1895 ''salon'' opening in April.<ref name="Orsay" /> There are conflicting versions of how it was received: his biographer and ''Noa Noa'' collaborator, the [[Symbolism (arts)|Symbolist]] poet {{Interlanguage link multi|Charles Morice (writer)|fr|3=Charles Morice|lt=Charles Morice}}, contended (1920) that the work was "literally expelled" from the exhibition, while Vollard said (1937) that the work was admitted only when Chaplet threatened to withdraw all his own work.<ref>Frèches-Thory p. 372 n. 19</ref> In any case, Gauguin took the opportunity to increase his public exposure by writing an outraged letter on the state of modern ceramics to ''[[Le Soir]]''.{{sfn|Mathews|2001|pp=208–209}} By this time it had become clear that he and his wife Mette were irrevocably separated. Although there had been hopes of a reconciliation, they had quickly quarrelled over money matters and neither visited the other. Gauguin initially refused to share any part of a 13 000-franc inheritance from his uncle Isidore which he had come into shortly after returning. Mette was eventually gifted 1,500 francs, but she was outraged and from that point on kept in contact with him only through Schuffenecker{{mdash}}doubly galling for Gauguin, as his friend thus knew the true extent of his betrayal.{{sfn|Mathews|2001|pp=194, 210}}{{sfn|Thomson|1987|p=182}} By mid 1895 attempts to raise funds for Gauguin's return to Tahiti had failed, and he began accepting charity from friends. In June 1895 [[Eugène Carrière]] arranged a cheap passage back to Tahiti, and Gauguin never saw Europe again.<ref>Wright p.194-8</ref> --> <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin, Paul - Sacred Spring, Sweet Dreams (Nave nave moe).jpg|''Nave nave moe (Stivell sakr, heunvreoù c'hwek)'', 1894, [[Mirdi an Ermitaj]] File:Paul Gauguin 004.jpg|''Annah ar Javanezad'', (1893), [[Dastumad prevez]]<ref>''[https://books.google.fr/books?id=8vxXAQAAQBAJ&pg=PA47&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Dictionary of Artists' Models]'', P. 47</ref> File:Annah la Javanaise by Mucha.jpg|Paul Gauguin, [[Alfons Mucha]], [[Luděk Marold]], hag Annah ar Javanezad e studio Mucha, e 1893 File:Paul Gauguin - Nave Nave Fenua from the Noa Noa Series - Google Art Project.jpg|''Nave Nave Fenua'', ur skeudenn eus ''Noa Noa'', 1894, [[Art Gallery of Ontario]] </gallery> == Taolennoù == === Diwar-benn Breizh === * [[Ar weledigezh e-pad ar sarmon]] * [[Añjela goant]] === Diwar-benn Tahiti === * [[A belec'h e teuomp ? Petra omp ? Da belec'h emaomp o vont ?]] ([[1897]]-[[1898]]), [[Museum of Fine Arts]], [[Boston]] * [[Deiz an doue]] * [[Vairumati]] * [[Struj trovanel]] * [[Spered ar re varv war evezh]] === Oberennoù all === * [[Emboltred en tog]] * [[Emboltred. Ar reuzeudien]] == Gwelout ivez == * [[Roll livadurioù gant Paul Gauguin]] * [[:Rummad: Livadurioù Paul Gauguin]] * [[Mirdi brezhonek Paul Gauguin]] == Liammoù diavaez == {| |- valign="top" | ;E galleg * [http://www.litteratureaudio.com/index.php/2007/04/20/paul-gauguin-journal-tahitien/ Selaou e « Journal tahitien » MP3] * [http://www.impressionniste.net/gauguin.htm Paul Gauguin war impressionniste.net] * [http://jacbayle.club.fr/livres/Gauguin/liste_Gauguin.html Bibliothèque insulaire] Dibab levrioù gant ha diwar-benn Gauguin * [http://www.vangoghgauguin.com/home/content/en/achtergrond/publicaties/index.html publications] Diwar-benn Van Gogh ha Gauguin. | style="padding-left:20px;" | ;E saozneg *[http://www.artcyclopedia.com/artists/gauguin_paul.html Paul Gauguin en Artcyclopedia] *[http://www.youtube.com/watch?v=zWqC_KxAp84 Paul Gauguin war youtube] |} == Notennoù == {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Gauguin,_Paul}} [[Rummad:Livourien c'hall an XIXvet kantved]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1848]] [[Rummad:Marvioù 1903]] mmxfh4ildhdjmu8sdsxw2qmmf4ezxha 2004555 2004554 2022-07-20T18:45:12Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki [[Restr:Paul_Gauguin_111.jpg|thumb|''[[Emboltred e tog]]'', ([[1893]])<br>[[Mirdi Orsay]], [[Paris]]]] [[Restr:Paul_Gauguin_036.jpg|thumb|''La danse des quatre bretonnes'' ([[1888]])<br>[[Neue Pinakothek]] - [[München]]]] [[Restr:Paul Gauguin 135.jpg|thumb|[[Vairumati]]]] '''Paul Gauguin''' ([[7 a viz Mezheven]] [[1848]] - [[8 a viz Mae]] [[1903]]) a oa a oa un arzour [[Goudetrivliadelouriezh|goudetrivliadelour]] eus dibenn an {{XIXvet kantved}}, liver, kizeller, engraver, prier ha skrivagner. Levezonet en deus an [[arz modern]] en {{XXvet kantved}} hag e zoare da zispakañ ster ar sujedoù el livadennoù, dindan levezon ar [[bevennouriezh|vevennouriezh]], en deus digoret an hent d’ar [[kentidigouriezh|gentidigouriezh]]<!-- ha d’an distro d’ar [[pastoral]]-->. Brudet eo e daolennoù diwar-benn [[Breizh]] ha [[Tahiti]]. Unan eus pennoù [[Skol Pont-Aven]] e oa. Brudet eo ivez evit e zarempredoù gant [[Vincent van Gogh|Vincent]] ha [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] van Gogh. Dont a reas arz Gauguin da vzeañ brudet goude e varv, partially from strivoù ar gwerzher arz [[Ambroise Vollard]] a aozas [[Diskouezadeg arz|diskouezadegoù]] eus e oberenn e diwezh e vuhez hag a skoazellas aozañ div ziskouezadeg vras e Pariz goude e varv<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1903 |title=Catalogue de peinture, dessin, sculpture, gravure, architecture et arts décoratifs: exposés au Grand Palais des Champs-Élysées |publisher=Ch. Hérissey |location=Evreux |page=69 |lccn=2011228502}}</ref><ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1906 |title=Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin gravure, architecture et art décoratif |publisher=Société du Salon d'automne |location=Paris |lccn=43031163 |page=191}}</ref>. == E vuhez == === Yaouankiz === [[File:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|upright|''Aline Marie Chazal Tristán, (1825–1867) "Mamm an arzour"'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]]]] [[File:Flora Tristan 1838.JPG|thumb|upright|right|Flora Tristan (1803–1844), mamm-gozh Gauguin a-berzh mamm, e 1838]] Gauguin a oa ganet e Pariz d'ar 7 a viz Even 1848, bloavezh [[Dispac'hoù 1848|an dispac'hoù]] en Europa a-bezh. Mab e oa da Louis Pierre Guillaume Gauguin (1814-1849) ha da Aline Chazal (1825-1867) e bried. E dad, ur c'hazetenner frankizour a 34 vloaz deuet eus un tiegezh embregerien eus [[Orleañs]]<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "Clovis came from Orléans, and there is nothing in the Gauguin family history of market gardeners and small businessmen to suggest an artistic temperament".</ref>, a voe dleet dezhañ tec'het diouzh Frañs pa oa bet serret e gazetenn gant ar gouarnamant<ref>Bowness, 1971, p.3-4</ref>. Mamm Gauguin a oa 22 vloaz ha merc'h e oa da André Chazal, un engraver, ha da [[Flora Tristan]], un aozerez hag un emsaverez eus al luskadoù sokialour kentañ. Paouez a reas o eured pa oa taget Flora gant he gwaz ha pa oa kondaonet da ugent vloaz prizon da vezañ esaet muntrañ anezhi<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Mamm-gozh Paul Gauguin eus kostez e vamm, Flora Tristan, a oa bastardez Thérèse Laisnay ha Don Mariano de Tristan Moscoso. Ne ouzer ket kalz a dra diwar-benn tiegezh Thérèse, na ma oa un noblañs pe un avanturourez<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "… Thérèse Laisnay, whose background nothing whatever is known…whether she was an aristocrat or adventuress, it is impossible to say."</ref>. Don Mariano, ofiser en [[Dragon (soudard)|Dragoned]], a oa ezel eus un tiegezh noblañsed spagnol eus kêr Arequipa er [[Perou]]. Izili tiegezh pinvidik Tristan Moscoso a zalc'he kargoù galloudek er Perou<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Dilojañ a rejont da Bariz e 1803. Marv dic'hortoz Don Mariano avat a lakaas e vestrez hag e vugel Flora da gouezhañ er baourentez<ref>Bowness, 1971, p.3</ref>. Flora a resevas un tamm leve dister a-berzh kerent e dad. Mont a reas d'ar Perou en esper gounit ul lodenn vrasoc'h eus pinvidigezhioù tiegezh Tristan Moscoso. C'hwitañ a reas met da-c'houde e embannas un danevell eus he beaj er Perou hag a reas berzh hag a lañsas e espet el lennegezh e 1838. Mamm-gozh Gauguin a roas skoazell da sevel diazez luskadoù dispac'hel 1848. Evezhiet gant polis Bro-C'hall e veaje a-dreuz ar Frañs da gomz e bodadegoù ma c'halve ar broleterien da unaniñ. Skuizh-marv gant ar vuhez-se e faganas e Bourdel hag e varvas eno e miz Du 1844, nebeutoc'h evit pevar bloaz a-raok dispac'h 1848<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Idolenn he mab-bihan Paul e oa, ha derc'hel a reas skouerennoù eus he levrioù gantañ betek fin e vuhez<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. E 1850, Clovis Gauguin a guitas Pariz, dindan ren [[Napoleon III]], da vont d'ar Perou gant e wreg Aline hag e vugale yaouank en esper kendalc'hen gant e espet kazetenner o sevel ur gazetenn nevez eno gant sikour kerent e wreg e Suamerika<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Mervel a reas diwar un taol kalon war an hent hag Aline a erruas er Perou intañvezet gant Paul a oa 18 miz hag e c'hoar 2 vloaz, Mari. Degemeret e oa gant he goureontr eus tu he zad, Don Pio Tristan Moscoso, a oa tad-kaer da [[José Rufino Echenique]], an den a zeufe prezidant nevez ar Perou dizale<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Betek e c'hwec'h vloaz, Paul a oa desavet evel un noblañ eus Lima, gant magerezed ha mevelien. Derc'hel a rae soñj mat eus ar prantad-se eus e vugaleaj<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Bugaleaj eürus Gauguin a baouezas a-daol-trumm pa'z eas an tu koll gant kostezenn e gerent e-pad ar brezel-diabarzh e 1854. Aline a zistroas da Vro-C'hall gant he bugale, hag a lezas Paul gant e dad-kozh eus tu e dad, Guillaume Gauguin, en Orleañs. Klan Tristan Moscoso a viras outi a gaout al leve brokus roet dezhi gant Don Pio. Aline en em lakaas neuze da labourat evel kemenerez e Pariz<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. === Eured === [[File:Paul_Gauguin_and_Mette_Sophie_Gad_by_Julie_Laurberg,_1885.JPG|thumb|upright|Gauguin hag e wreg Mette e [[Kopenhagen]], [[Danmark]], 1885]] E 1873 e euredas un [[Danmark|Danez]], Mette-Sophie Gad (1850–1920). E-doug an dek vloaz da-c'houde e oa bet ganet pemp bugel : Émile (1874–1955); Aline (1877–1897); Clovis (1879–1900); [[Jean René Gauguin|Jean René]] (1881–1961); ha [[Pola Gauguin|Paul Rollon]] (1883–1961). E 1884, Gauguin a zilojas da Gopenhagen gant e diegezh, ma labouras evel gwerzher [[ballin]]où. Ne reas ket berzh : ne oa ket evit komz daneg, ha ne blije ket ballinoù Bro-C'hall d'an Daniz. Mette a c'houneze peadra d'o lakaat da vevañ o reiñ kentelioù galleg d'an danvez diplomated<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref>. Pa fellas da Gauguin dont da vezañ livour leun amzer e savas bec'h gant e wreg hag he familh. Distreiñ a reas da Bariz e 1885, goude m'o devoa goulennet digantañ mont kuit abalamour m'en doa dilezet an talvoudegezhioù a rannent<ref>Mathews, 2001, p. 62</ref><ref>Thomson, 1987, p. 38</ref>. Gwelet a reas anezhe evit ar wezh diwezhañ e 1891, ha Mette a guitaas anezhañ da vat e 1894<ref>Mathews, 2001, p. 194 ha 210</ref>{{,}}<ref>Thomson, 1987, p. 29, 182</ref>. === Livadennoù kentañ === [[File:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|upright|''Studi unan noazh'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] {{Commonscat|Paul Gauguin}} E 1873, pa grogas da labourat evel ajant eskemm, Gauguin a stagas da livañ e-pad e amzer vak. Edo o chom d'ar 15, rue la Bruyère, en IX{{vet}} arondisamant<ref>{{cite web |last1=Bain-Smith |first1=Priscilla |title=Gauguin: Where he lived and loved |url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |website=bonjourparis.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402115057/http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |archive-date=2 April 2015 |url-status=dead |access-date=20 March 2015}}</ref><ref name="Paris locations">Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref>. Nepell ac'hano edo an tavarnioù darempredet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelourien]]. Daremprediñ a rae Gauguin ar mirdioù ivez alies ha prenañ oberennoù digant arzourien nebeut anavezet c'hoazh. Dont a reas da vezañ mignon [[Camille Pissarro]]<ref name="met" /> ha dont a rae da welet anezhañ da Sul da livañ en e jardin. Pissarro a lakaas anezhañ da anavezout meur a arzour all. E 1877, Gauguin a zilojas e [[w:fr:Vaugirard|Vaugirard]]. Eno, e trede solier an 8 rue Carcel e reas e annez<ref name="Paris locations" /> E vignon bras [[Émile Schuffenecker]], un ajant eskemm kozh a felle dezhañ ivez mont da arzour, a oa o chom e-kichen. Gauguin a ziskouezas livadurioù e diskouezadegoù [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] dalc'het e 1881 ha 1882. Ne oa ket prizet e livadurioù d'ar mare-se, daoust ma'z eo brudet-kenañ lod anezhe hiziv an deiz, evel ''Jardinoù legumajerien Vaugirard''<ref>Thomson, 1987, p. 22</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 38–40</ref>. E 1882 e voe un enkadenn en [[eskemmdi]] ha marc'had an arz a zizerias. [[Paul Durand-Ruel]], gwerzher pennañ an driviliadelourien, a oa gwall dapet gant an enkadenn, hag e-pad ur prantad e paouezas da brenañ livadurioù digant liverien evel Gauguin. Gauguin a c'houneze kalz nebeutoc'h, koulskoude e tivizas d'ar mare-se dont da vezañ arzour a vicher<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], ''Heilbrunn Timeline of Art History'', New York: Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref>. E-pad an div hañvezh goude-se e livas gant Pissarro hag a-wezhioù gant [[Paul Cézanne]]. E miz Here 1883 e skrivas da Bissarro o tisklêriañ en doa graet e soñj da vevañ diwar e livadurioù kousto-pe-gousto hag e c'houlenne e skoazell, ar pezh a reas Pissarro da gentañ. E miz Genver goude, Gauguin a zilojas gant e fammilh da [[Rouen]], ma c'hallent bevañ marc'hadmatoc'h ha ma soñje da Gauguin e c'hallfe ober berzh. Koulskoude ne zeuas ket a-benn eus e daol, hag e fin ar bloaz ez eas Mette hag ar vugale da Gopenhagen. Gauguin a heulias anezhe e miz Du 1884, gant e zastumad arz, a chomas war e lerc'h e Kopenhagen goude-se<ref>Thomson, 1987, pp. 27–29</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 52–56</ref>. Ar vuhez e Kopenhagen a ziskouezas bezañ ken diaes all, ha bec'h a savas en e eured. War goulenn Mette, harpet gant e diegezh, e tistroas Gauguin da Bariz ar bloaz war-lerc'h<ref>Mathews, 2001, p. 56, 57–62</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> Paul Gauguin 064.jpg|''Jardin legumajerien Vaugirard'', 1879, [[Smith College Museum of Art]] Paul Gauguin 059.jpg|''Maeziad er goañv'', 1879, [[Museum of Fine Arts (Budapest)|Museum of Fine Arts, Budapest]] Paul Gauguin, 1880, The Embroiderer (La Brodeuse), oil on canvas, 116 x 81 cm, Foundation E.G. Bührle.jpg|''Poltred eus an itron Gauguin,'' war-dro 1880–81, [[Foundation E.G. Bührle]], Zürich Paul Gauguin 060.jpg|''Jardin e Vaugirard'' (Tiegezh al liver e jardin ar Ru Carcel), 1881, [[Ny Carlsberg Glyptotek]], Kopenhagen </gallery> === Frañs 1885–1886 === [[File:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Peder Bretonez'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin a zistroas da Bariz e miz Even 1885, gant e vab c'hwec'h vloaz, Clovis. Chom a reas ar vugale all gant Mette e Copenhagen, e lec'h ma oa tiegezh o mamm ha ma c'halle Mette kavout labour evel troerez ha kelennerez war ar galleg. Gauguin a gavas diaes da gentañ antreal adarre e bed an arzoù e e Pariz. Tremen a reas e c'hoañvezh kentañ er baourentez du, ha rediet e oa da ober labourioù dister. Clovis a gouezhas klañv hag a oa kaset d'ur skol-lojañ a-benn ar fin, gant arc'hant c'hoar Gauguin<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 63–67</ref>. E-pad ar bloavezh kentañ, Gauguin ne reas nemet nebeut a dra war-dro an arzoù. Diskouez a reas triwec'h livadur hag un engravadur koad en eizhvet (ha diwezhañ) diskouezadeg an drivliadelourien e miz Mae 1886<ref>{{cite web |last1=Gersh-Nesic |first1=Berth |title=The Eighth Impressionist Exhibition – 1886 |url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |website=arthistory.about.com |publisher=[[About.com]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906032942/http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |archive-date=6 September 2015}}</ref>. Ar pep muiañ eus al livadurioù-se a oa oberennoù savet e Rouen pe Kopenhagen ha ne oa netra nevez da vat en dornadig livadurioù nevez, daoust ma kaver e ''Kouronkerezed e Dieppe'' ur sujed a zeuio en-dro alies e livadurioù Gauguin : ar maouezed er gwagennoù. Koulskoude e prenas [[Félix Bracquemond]] unan eus e livadurioù. An diskouezadeg-se a reas ivez eus [[Georges Seurat]] penn luskad ar ''[[Gward a-raok]]'' e Paris. Gauguin a rae fae war teknik [[Neveztrivliadelouriezh|neveztrivliadelour]] ha [[Poentouriezh|poentour]] Seurat ha diwezhatoc'h er bloaz-se e vroc'has da vat gant Pissarro. Adalek neuze e teuas hennezh da vezañ kentoc'h enebour Gauguin<ref>Thomson, 1987, pp. 39–41}</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 67–68</ref>. Gauguin a dremenas hañvezh 1886 e trevadennad arzourien [[skol Pont-Aven|Pont-Aven]] e Breizh. Dont a reas da gentañ abalamour ma oa marc'hadmat bevañ eno. Kouskoude e reas berzh e-touez ar studierien yaouank war an arz a zeue d'eno a-vandennadoù e-pad an hañv. <!--His naturally pugilistic temperament (he was both an accomplished boxer and fencer) was no impediment in the socially relaxed seaside resort. -->Dalc'het ez eus bet soñj anezhañ e-pad ar prantad-se kement evit e neuz istrogell hag evit e arz. E-touez e gamaraded nevez edo [[Charles Laval]] hag a ambrougfe Gauguin bloaz goude er [[Panama]] hag er [[Martinik]]<ref>Mathews, 2001, pp. 70–73</ref><ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref> En hañv-se e tresas gant pastel tud noazh e doare Pissarro ha e doare livadurioù Degas diskouezet en eizhvet diskouezadeg trivliadelour e 1886. Livañ a reas maeziadoù dreist-holl, e-giz ''Ar vaesaerez vreton'', ma ne c'hoari an den nemet ur roll dister. E ''Bretoned yaouank o kouronkat'' a implij un tem a zistroas gantañ bep gwezh ma teuas da Bont-Aven, zo awenet en un doare anat gant Degas en doare d'e empennañ hag en implij hardizh a ra eus livioù divesk. Tresadennoù didro ar skeudennaouer saoz [[Randolph Caldecott]], implijet da skeudennaouiñ ul levr-heñchañ diwar-benn Breizh, en doa sachet ijin arzourien ar ''Gward a-raok'' e Pont-Aven, mall gante en em zizober eus emzalc'h mirour o akademiezhioù. Ha Gauguin a zrevezas anezhe gant aked en e vrastresoù Bretonezed<ref>Blackburn (1880)</ref>. Diwezhatoc'h e labouras diwar ar brastresoù-se da sevel livadurioù pa oa distro en e stal labour e Pariz. An hini pouezusañ anezhe eo ''Peder Bretonez''. Diskouez a ra ur c'hemm krenn e-keñver e stil trivliadelour a-ziaraok hag e ra gant un dra bennak eus naoutur didro skeudennoù Caldecott, o vont amplik gant perzhioù zo, betek ar garikaturenn<ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 74–75</ref>. Gauguin, asambles gant [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker ha kalz re all, a zizroas da [[Pont-Aven|Bont-Aven]] goude e veajoù e Panama hag er Martinik. Implij hardizh al liv divesk ha choaz [[arouezouriezh|arouezour]] an danvez zo perzhioù eus ar pezh a anver [[Skol Pont-Aven]] abaoe. Dipitet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelouriezh]], Gauguin a soñje e oa deuet al liverezh european hengounel da vezañ re zrevezus hag e tiouere donded arouezel. Er c'hontrol, arzoù Afrika hag Azia a hañvale dezhañ bezañ leun a arouezouriezh kevrinek haga startijenn. D'ar c'houlz-se e oa ur c'hiz en Europa evit arz ar sevenadurioù all, hini Bro-Japan peurgetket. Pedet e oa bet da gemer perzh e [[Diskouezadeg Paul Gauguin e Les XX, 1889|diskouezadeg 1889]] aozet gant [[Les XX]]. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Women Bathing.jpg|''Maouezed o kouronkat'', 1885, [[Mirdi broadel arz ar c'hornôg|Mirdi broadel arz ar c'hornôg, Tokyo]] File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''Ar vaesaerez vreton'', 1886, [[Laing Art Gallery]] File:Gauguin - Bretonne.jpg|''Bretonez'', 1886, [[Dastumad Burrell|Dastumad Burrell, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg|''Kouronker breton'', 1886–87, [[Skol-uhel arz Chicago]] </gallery> === Bevennouriezh ha sintetegezh === [[File:Affiche Volpini.jpg|thumb|Skritell eus diskouezadeg 1889 gant ar strollad [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] ha [[sintetegezh|sintetegour]], er ''Café des Arts'', anavezet e-giz [[Diskouezadeg Volpini 1889]]]] Dindan levezon an arz poblek hag hini [[Ukiyo-e|Stampennoù Bro-Japan]] e emdroas oberenn Gauguin etrezek ar [[Bevennouriezh|vevennouriezh]]. Badezet e oa bet ar stil-se gant ar buruteller [[Édouard Dujardin]] da zeskrivañ doare [[Émile Bernard]] da livañ gant gorreadoù livioù plaen ha bevennoù tev, rak degas a rae soñj da Zujardin eus teknik [[amailh]] bevennet ar [[Krennamzer|Grennamzer]]. Gauguin a blije kalz dehzañ arz Bernard hag e hardizhegezh oc'h ober gant ur stil a sache Gauguin en e glask evit dispakañ penn-natur an traezoù en e oberenn<ref name=twsJun10b>{{cite news |author=<!--Not stated--> |title= Gauguin, Paul |work= [[The New York Times]] |quote= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana no atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |year= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |access-date=10 June 2010}}</ref>. E-barzh ''Ar C'hrist melen'' (1889), meneget alies evel un oberenn vevennour beurvat, e teu ar skeudenn da vezañ treset gant gorreadoù liv divesk dispartiet gant linennoù du tev. En hevelep oberennoù ne daole ket Gauguin evezh ouzh ar berspektivenn glasel ha tennañ a rae kuit hardizh pep dereziad liv soutil. Oc'h ober an dra-se e torre gant an div bennaenn arouezusañ eus al liverezh goude an [[Azginivelezh]]. Diwezhatoc'h e emdroas e liverezh trema ar [[sintetegezh]] ma ne drec'h nag ar stumm nag al liv, dezhe pep a roll kevatal. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''Ar C'hrist melen'' (Le Christ jaune)'', 1889, [[Albright–Knox Art Gallery]], Buffalo, New York File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Buhez difiñv gant un drolinenn eus Laval]]'' ([[Charles Laval]]), 1886, [[Indianapolis Museum of Art]] </gallery> === Martinik === [[File:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Maeziad eus ar Martinik'' 1887, [[Scottish National Gallery]]]] E 1887, goude bezañ bet e [[Panama]], Gauguin a chomas etre miz Mezheven ha miz Du e-kichen [[Saint-Pierre (Martinik)|Saint-Pierre]] er [[Martinik]], gant e vignon arzour [[Charles Laval]]. Anavout a reer e soñjoù hag e skiant prenet e-doug ar prantad-se a-drugarez d'e lizhiri d'e wreg Mette ha d'e vignon Emile Schuffenecker<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref>. Degouezhout a reas er Martinik o tont eus Panama ma oa en em gavet hep ur gwenneg hag hep labour. D'ar mare-se en doa Bro-C'hall ur politikerezh [[Gwir d'an distro|advroañ]] : pa' n em gave ur c'heodedad diarc'hant pe houbet en un drevadenn c'hall e paee ar Stad evit e veaj distro. Pa guitaas Panama, oc'h ober e vat eus ar politikerezh-se, Gauguin ha Laval a zivizas diskenn diwar ar vag e porzh Saint-Pierre. Da gentañ, ar "foukenn morian" ma o a o chom a blije dezhañ, ha sellet ouzh an dud en o buhez pemdez ivez<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref>. Koulskoude e oa tomm-gor an amzer e-pad an hañv ha pa veze glav e tremene an dour a-dreuz an doenn. Gouzañv a reas ivez diwar ar [[flus-gwad]] hag ar [[malaria]]. Pa oa er Martinik e savas etre 10 hag 20 oberenn (Peurliesañ e roer ar sifr a 12 livadur), e veajas e pep lec'h ha war a zeblant e skoulmas darempredoù gant ur gumuniezh vihan a zivroidi indian. Levezonet e vefe e oberennoù gant ar gejadenn-se dre implij arouezennoù eus an [[hindouegezh]]. E-keit ha ma oa o chom en enezenn e oa ar skrivagner [[Lafcadio Hearn]] eno ivez<ref>{{cite web|url=http://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich|title=Two years in the French West Indies|first=Lafcadio|last=Hearn|date=25 February 1890|publisher=New York, Harper & brothers|via=Internet Archive}}</ref>. E rentañ-kont a bourchas ur c'henarroud istorel da livadennoù Gauguin. Echuiñ a reas Gauguin 11 livadur anavezet e-pad e chomadenn er Martinik. Kalz anezhe a seblant bezañ diazezet war e foukenn. En e lizhiri da Schuffenecker e tiskouez ar birvilh zo ennañ abalamour d'al lec'h egzotek ha d'ar vroidi a weler en e livadurioù. Hervez Gauguin e oa gwell pevar eus e livadurioù war an enezenn evit ar peurrest<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref>. E livadurioù zo arvestoù livet-flamm<!--, loosely painted--> eus an diavaez. Daoust d'e amzer war an enezenn da vezañ berr e tiskouez bezañ bet a-bouez-bras. Adkelc'hiañ a reas lod eus e labour e livadurioù a savas diwezhatoc'h, evel an tem e-barzh ''E-mesk ar mangezenned''<ref name="vangoghmuseum">{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0221V1962|title=De mangobomen, Martinique}}</ref> a eilas evit e vignoned. An dud diwar ar maez hag an henvroidi a zalc'has da vezañ un danvez a-bouez en oberenn Gauguin goude e zisparti. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Foukennoù dindan ar gwez,'' 1887, dastumad prevez, Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''War vord ar mor II,'' 1887, dastumad prevez, Pariz File:At The Pond.jpg|''Er poull'', 1887, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Diviz dindan an trovanoù (morianezed o kaozeal)'', 1887, dastumad prevez, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''E-mesk ar mangezenned'', 1887, [[Mirdi Van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum" /> </gallery> === Vincent ha Theo van Gogh === [[File:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (den e vered ruz)'', 1888, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam]] Lakaet e voe livadurioù Gauguin er Martinik e palier arz e varc'hadour livioù, Arsène Poitier. Eno e voent gwelet gant [[Vincent van Gogh]] a estlammas oute hag gant e vreur [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] a oa gwerzher arz hag a veze e embregerezh [[Goupil & Cie]] o labourat gant Portier. Theo a brenas tri eus livadurioù Gauguin evit 900 lur hag a lakaas anezhe war ziskouez e stal Goupil & Cie, ar pezh a lakaas al liver da vezañ anavezet gant pratikoù pinvidik ar marc'hadour. Kenderc'hel a reas an emglev-se gant Goupil & Cie goude marv Theo e 1891. Vincent ha Gauguin a zeuas da vezañ mignoned vras (eus perzh Vincent e oa ur santimant heñvel a-walc'h ouzh azeulerezh) ha kenskrivañ a raent asambles diwar-benn an arz. Pouezus-kenañ e voe ar c'henskriverezh-se evit Gauguin da lakaat e breder a-zivout an arz e furm<ref>Thomson 1987, pp. 52–54, 65</ref><ref>Mathews 2001, pp. 113–117</ref>. E 1888, war atiz Theo, Gauguin ha Vincent a dremenas nav sizhun o livañ asambles e [[An ti melen|ti melen]] Vincent en [[Arles]], er [[Provañs]]. Darempred Gauguin ha Vincent a zeuas da vezañ stennet. Fallaat a reas o darempredoù hag a-benn ar fin e tivizas Gauguin mont kuit. D'an 23 a viz Kerzu 1888, hervez un danevell graet diwezhatoc'h gant Gauguin, Vincent en em gavas tal-ouzh-tal gant Gauguin, un aotenn gantañ en e zorn. Diwezhatoc'h c'hoazh e troc'has e skouarn gleiz. Pakañ a reas anezhi e follennoù ur gazetenn hag he reiñ d'ur vaouez a oa o labourat en un ti gisti darempredet gant Gauguin ha Vincent, ha goulenn diganti "mirout an dra-se gant evezh, e koun anezhañ". Kaset e oa Vincent d'an ospital antronoz ha Gauguin a guitaas Arles<ref>Gayford, 2006, p. 284</ref>. Ne'n em weljont gwezh ebet ken goude-se, met derc'hel a rejont da genskrivañ, hag e 1890 Gauguin a yeas betek kinnig sevel ur stal labour asambles en [[Antwerp]]<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh in Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. {{ISBN|0-87099-477-8}} p. 62</ref>. Evit doare, emboltred 1889, ''Picher e stumm ur penn'' a ra dave d'an darempredoù diaes etre Gauguin ha Vincent. Disklêriañ a reas Gauguin diwezhatoc'h en doa bet ur roll a-bouez-bras e diorroadur Vincent van Gogh evel liver en Arles. Vincent a reas taolioù arnod hervez damkan Gauguin diwar-benn "al livañ diwar faltazi" e livadurioù evel ''Eñvorenn eus al liorzh en Etten''. Ne zeree ket outañ hag e tistroas buan d'al livadennoù diwar skouer an natur<ref>Thomson, 1987, pp. 76–77</ref><ref name="Avant et après" />. === Edgar Degas === {{Multiple image | align = left | direction = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Marc'hegerien war an traezh'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, kizellet ha livet war akajoù, [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Daoust ma reas Gauguin lod eus e gammedoù kentañ e bed an arz dindan levezon Pissarro, [[Edgar Degas]] a oa an arzour kempred a estlamme ar muiañ Gauguin outañ hag ul levezon vras en doa war e labour adalek ar penn kentañ<!--, with his figures and interiors as well as a carved and painted medallion eus ar ganerez Valérie Roumi--><ref>Cachin, 1992, pp. 16, 19, 123</ref>. Un doujañs bras en doa evit dinentez ha stek Degas<ref>Cachin, 1992, p. 17</ref>. Mignoniezh hirañ ha yac'hañ Gauguin e oa ha padout a reas betek e varv. Ouzhpenn bezañ unan eus e harperien gentañ (prenañ a rae oberennoù eus Gauguin ha lakaat a reas ar marc'hadour [[Paul Durand-Ruel]] d'ober ivez), ne voe biskoazh un harp foran evitañ divralloc'h evit hini Degas<ref>Cachin, 1992, p. 16</ref>. Gauguin a brene ivez oberennoù eus Degas e deroù hag e kreiz ar bloavezhioù 1870 hag e zoug evit ar [[monotip]]où a oa levezonet moarvat gant oberennoù Degas gant an teknik-se<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref>. [[File:Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino (Words of the Devil) (recto), 1894, NGA 11586.jpg|thumb|upright|Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino, 1894, monotip gant livaj dre zour war paper eus Japan, bet perc'hennet gant Degas, [[National Gallery of Art]]]] E diskouezadeg Durand-Ruel miz Du 1893, aozet gant Degas dreist-holl, e resevas Gauguin burutelladennoù a bep seurt. E-touez ar c'hoaperien edo [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] ha Pissarro, e vignon a wezhall. Degas, koulskoude, a veulas e labour, ha leun a estlamm evit meurdez egzotek ar folklor diskouezet gant Gauguin e prenas ''Te faaturuma'' ("Ar velkoni")<ref>Cachin, 1992, pp. 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.), ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 57</ref>. Da ziskouez e anaoudegezh vat, Gauguin a roas da Zegas ''Al loar hag an Douar'', unan eus al livadurioù lakaet war ziskouez en doa sachet ar burutelladennoù ar muiañ enebet<ref name= Dumas />. Taolenn Gauguin anvet ''Marc'hegerien war an traezh'' (div stumm zo) a zegas da soñj skeudennoù kezeg kroget gant Degas er bloavezhioù 1860, ''Roudenn redadeg'' hag ''A-raok ar redadeg'' peurgetket. Diskouez a ra e levezon badus war Gauguin<ref>Cachin, 1992, p. 123</ref>. Degas a brenas daou livadur diwezhatoc'h, er werzh d'an inkant aozet da zastum arc'hant evit e veaj ziwezhañ da Dahiti e 1895 : ''Vahine no te vi'' ("Maouez gant ur vangezenn") ha un eilenn a livas Gauguin eus taolenn [[Édouard Manet|Manet]], '' [[Olympia (Manet)|Olympia]]''<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 56</ref><ref>Stuckey p. 260</ref>. === Kentañ beaj e Tahiti === E 1890 e reas Gauguin e vennozh da vont da [[Tahiti|Dahiti]]. A-drugarez d'ur werzh livadurioù e Pariz en [[Hôtel Drouot]] e miz C'hwevrer 1891, ha da zarvoudoù all evel ur banvez hag ur sonadeg e tastumas arc'hant a-walc'h<ref>Thomson, 1987, p. 125</ref>. Goude ur weladenn d'e wreg ha d'e vugale e Kopenhagen, evit ar wezh diwezhañ, Gauguin a loc'has evit Tahiti d'ar c'hentañ a viz Ebrel 1891, o prometiñ e tistrofe pinvidik hag e krogfe an traoù a-nevez<ref>Thomson, 1987, p. 127</ref>. Fellout a rae dezhañ tec'het sevenadur Europa ha "kement zo kalvezel ha kendivizadel"<ref>Mathhews pp.157–167</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref>. Koulskoude e kasas gantañ un dastumad skeudennoù dindan stumm poltredoù, tresadennoù ha stampennoù<ref>Thomson|1987|p=143</ref><ref>Deskrivet en deus an dastumad-se en ul lizher da [[Odilon Redon]] evel "ur bedig a-bez a vignoned". En dastumad e oa litograf Redon, ''La Mort'', koulz ha poltredoù eus danvezioù evel [[:commons:File:Siddharta Gautama Borobudur.jpg|rizenn un templ]] e [[Borobudur]] hag ur [[:commons:File:Nebamun-Bankett.JPG|fresken eus Henegipt]] eus ur bez eus an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIII{{vet}} tierniezh]] e [[Teba (Egipt)|Teba]]. Thomson, 1987, pp. 143, 145, 152</ref>. Tremen a reas an tri miz kentañ e [[Papeete]], kêr-benn an drevadenn, bet levezonet kalz dija gant sevenadur Europa. Skrivañ a ra [[Belinda Thomson]], e vuhezskriverez, e tlee bezañ kouezhet e veud en e zorn. Ne'n doa ket arc'hant a-walc'h da ren stil buhez Europiz e Papeete, hag ar poltred kentañ a reas eno, ''[[Suzanne Bambridge]]'', ne oa ket degemeret-mat<ref>Thomson, 1987, p. 133</ref>. Divizout a reas neuze en em staliañ e Mataiea, e [[Papeari]], 45 km diouzh Papeete, en ur foukenn vambouz savet e giz ar vro. Eno e livas taolennoù hag a zeskrive buhez Tahiti evel ''[[Roll livadurioù gant Paul Gauguin|Fatata te Miti]]'' ("e-kichen ar mor") hag ''[[Ia Orana Maria]]'' (Ave Maria), a zeuas da vezañ al livadur a blije muiañ dezhañ e-mesk re Dahiti<ref>Thomson, 1987, p. 182. Thomson a skriv e profas Gauguin ''Ia Orana Maria'' da Mirdi Luxembourg, hag e voe nac'het e brof gant an dud e karg, "ar pezh a gadarnaas hag a startaas kaz Gauguin evit an dud e karg"</ref>. [[File:Paul Gauguin 040.jpg|thumb|180px|''Vahine no te tiare'' (Maouez gant ur boked), 1891, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] Kalz eus e livadurioù gwellañ a oa savet er prantad-se. Hervez a soñjer ez eo ''Vahine no te tiare'' (''Tahitianez he boked'') ar c'hentañ taolenn a livas eus ur patrom eus Tahiti. Heverk eo al livadur-se dre an aked lakaet da dresañ enebrezh ar Bolinezianed. Kas a reas anezhi d'e [[Mesenerezh|vesen]] [[George-Daniel de Monfreid]], ur mignon da Schuffenecker, a zlee dont da vezañ kampion Gauguin e Tahiti. E diwezh an hañv e 1892 e oa al livadur-se war ziskouez e palier Goupil & Cie e Pariz<ref>Thomson, 1987, pp. 92, 136–138</ref>. [[Nancy Mowll Mathews]], istorianez eus an arz, a gred e oa kejadenn Gauguin gant ar sensualegezh egzotek e Tahiti, ken anat en e daolennoù, a oa darvoud pouezusañ e veaj eno<ref>Mathews, 2001, p. 187</ref>. Prestet e oa bet da c'hGauguin skouerennoù eus ''Voyage aux îles du Grand Océan''<ref>Jacques-Antoine Moerenhout, ''[https://www.google.fr/books/edition/Voyages_aux_%C3%AEles_du_Grand_oc%C3%A9an/VPfr4e3CcNoC?hl=fr&gbpv=1&dq=Voyage+aux+%C3%AEles+du+Grand+Oc%C3%A9an&printsec=frontcover Voyage aux îles du Grand Océan]'', 1837</ref> hag eus ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens''<ref>Edmond de Bovis 1855 ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3346279b.texteImage État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens]''</ref>, enno deskrivadurioù eus sevenadur ha relijion Tahiti gwezhall. Boemet e oa Gauguin gant an danevelloù diwar-benn kevredigezh an ''[[Arioi]]'' hag o doue, [['Oro]]. Abalamour ma ne oa skeudenn ebet el levrioù-se ha ma oa aet ar patromoù tahitian da get pell zo, e c'halle lezel e faltazi da redek. Seveniñ a reas war-dro ugent livadur hag un dousennad engravadur war goad e-pad ar bloaz kentañ. Ar c'hentañ e oa ''Te aa no areois'' (had an Areoi), a ziskoueze gwreg Oro war an douar, Vairaumati (er ''[[Metropolitan Museum of Art]]'' emañ hiziv). E garned notennoù skeudennaouet, ''Ancien Culte Mahorie,'' zo miret el [[Mirdi al Louvre|Louvre]] hag embannet e oa e stumm ur facsimile e 1951<ref>Danielsson, 1969, p. 24</ref><ref>Thomson, 1987, p. 156</ref><ref>Mathews, 2001, p. 174</ref>. En holl e kasas Gauguin nav eus e livadurioù da Vonfreid e Paris. Diskouezet e voent e Kopenhagen en un diskouezadeg a zegemere ivez livadurioù eus Vincent van Gogh a oa aet da anaon neuze. Ar vrud ma oant bet degemeret-mat (daoust ma ne oa bet gwerzhet nemet daou eus livadurioù Tahiti e gwirionez ha ma ne oa ket bet kavet kenkoulz e daolennoù abred ha re van Gogh) a roas kalon a-walc'h dezhañ da soñjal distreiñ gant un dek taolenn ha tri-ugent bet echuet gantañ<ref>Mathews, 2001, p. 193</ref><ref>Thomson, 1987, p. 166</ref>. Forzh penaos e oa erru berr ar c'hezeg gantañ p'en doa ranket goulenn skoazell ar gouarnamant da zistreiñ d'ar gêr. Ouzhpenn-se en doa kudennoù yec'hed diagnostiket evel kudennoù kalon gant mezeg ar vro, hag a c'hallfe bezañ bet kentañ sinoù un [[Naplez|naplezenn kalon-gwazhied]]<ref>Mathews, 2001, p. 188</ref>. Diwezhatoc'h e skrivas Gauguin ul levr eñvorennoù (embannet da gentañ e 1901) titlet ''Noa Noa''. Da gentañ e soñje komz eus e livadennoù ha deskrivañ e veaj e Tahiti. Burutellerien zo o deus lavaret e oa bet hanter faltasiet hag hanter kopiet danvez al levr gantañ<ref name="www.nytimes.com">{{cite news |first=Holland | title = The Self-Invented Artist| url = https://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | access-date =9 December 2010 | work=[[The New York Times]] | last=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau pp. 326, 328</ref>. Diskuliañ a rae ennañ en doa kemeret ur plac'h trizek vloaz da bried pe ''vahine'' (ar ger [[Tahitieg]] evit "maouez"), un eured kaset da benn en un penn-devezh hepken. [[Teha'amana]] e oa anv ar plac'h, met anvet e oa Tehura en e eñvorennoù. En em gavout a reas dougerez e penn diwezhañ hañvezh 1892<ref>Mathews, 2001, pp. 179–182</ref><ref name=":0">Gauguin (1903) ''[https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up Noa Noa]'', pp. 63–69</ref><ref name="Smart">{{cite news|last1=Smart|first1=Alastair|title=Is it wrong to admire Paul Gauguin's art?|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|issue=[[The Daily Telegraph]]|publisher=telegraph.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207210412/http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|archive-date=7 February 2015|url-status=live}}</ref>. Mathews a skriv e oa bet pouezet war yaouankiz ar plac'h gant Gauguin evit kaout un efed dramaek. Koulskoude ez eo gwirheñvel e oa Teha'amana e deroù ar grennardiezh, rak d'ar mare-se e veze profet alies merc'hed yaouank evel gwragez da Gornôgiz. N'eus roud ebet eus krouadur Teha'amana goude-se. Hervez Mathews a oa bet advabet hervez giz Tahiti<ref>Mathews, 2001, p. 180.</ref>. Teha'amana zo bet an danvez eus meur a livadur gant Gauguin, en o mesk ''[[Merahi metua no Tehamana]]'' hag ''Emañ an anaon o sellet'' ken brudet all, koulz hag an gizelladenn ''Tehura'', e [[Mirdi Orsay]] hiziv<ref>{{cite web|title=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref>. E dibenn miz Gouere 1893 en doa divizet Gauguin kuitaat Tahiti ha ne welas morse Teha'amana pe he bugel en-dro memes goude e zistro war an enezenn meur a vloaz goude<ref>Thomson, 1987, p. 181</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Pajenn eus karned notennoù Gauguin (deiziad dianav), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa no areois'' ("Had an Areoi"), 1892, [[Museum of Modern Art]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''Emañ an anaon o sellet'' 1892, [[Albright–Knox Art Gallery]], [[Buffalo, NY]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891–3, koad poua liesliv, [[Mirdi Orsay]], Pariz </gallery> === Distro e Bro-C'hall === [[File:Gauguin by Mucha.jpg|thumb|right|Gauguin, c. 1895, o seniñ an [[armolud]] e studio [[Alphonse Mucha]] e straed la Grande-Chaumière, Pariz (poltred gant Mucha)]] [[File:Paul Gauguin, 1894, Oviri (Sauvage), partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27 cm, Musée d'Orsay.jpg|thumb|upright=1.0|Paul Gauguin, 1894, Oviri (Goueziad)<!--, partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27&nbsp;cm, [[Musée d'Orsay]], Paris. "The theme of ''Oviri'' is death, savagery, wildness. Oviri stands over a dead she-wolf, while crushing the life out of her cub." Perhaps, as Gauguin wrote to [[Odilon Redon]], it is a matter of "not death in life but life in death".<ref name= Orsay>{{cite web|title=Oviri|url=http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/sculpture/commentaire_id/oviri-11308.html?cHash=f88883513c|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref><ref>Dario Gamboni, {{Google books|v7fgpBJM_nQC|Potential Images: Ambiguity and Indeterminacy in Modern Art|page= 96|plainurl=}}</ref>-->]] E miz Eost 1893 e tistroas Gauguin da Vro-C'hall ma kendalc'has da livañ taolennoù diwar-benn danvezioù a denne da Dahiti e-giz ''[[Mahana no atua]]'' (Deiz an doue) ha ''[[Nave nave moe]]'' (Stivell sakr, hunvreoù c'hwek)<ref name="Examination">The Art Institute of Chicago. (2005). "Examination: Gauguin's Day of the God (Mahana No Atua)". Art Explorer. Retrieved 10 April 2012.</ref>{{sfn|Thomson|1987|p=181}}. <!--An exhibition at the [[Paul Durand-Ruel|Durand-Ruel]] gallery in November 1894 was a moderate success, selling at quite elevated prices eleven of the forty paintings exhibited. He set up an apartment at 6 rue Vercingétorix on the edge of the [[Montparnasse]] district frequented by artists, and began to conduct a weekly ''[[Salon (gathering)|salon]]''. He affected an exotic ''persona'', dressing in Polynesian costume, and conducted a public affair with a young woman still in her teens, "half Indian, half Malayan", known as {{Interlanguage link multi|Annah the Javanese|ca|3=Annah la javanesa}}.{{sfn|Mathews|2001|pp=197–199}}<ref>{{cite magazine|title=Gauguin's Faithless Javanese|magazine=[[Life (magazine)|LIFE]]|date=11 September 1950|url={{Google books|9U0EAAAAMBAJ|page=112|plainurl=yes}}}}</ref> Despite the moderate success of his November exhibition, he subsequently lost Durand-Ruel's patronage in circumstances that are not clear. Mathews characterises this as a tragedy for Gauguin's career. Amongst other things he lost the chance of an introduction to the American market<ref>Mathhews p.200</ref>. E deroù 1894 found him preparing woodcuts using an experimental technique for his proposed travelogue ''Noa Noa''. Dsitreiñ a reas e Pont-Aven e-pad an hañv. E miz C'hwevrer 1895 e klaskas gwerzhañ e daolennoù d'an '''inkant auction''' en Hôtel Drouot e Pariz, evel e 1891, mzt ne reas ket berzh. Ar gwerzher [[Ambroise Vollard]], koulskoude, a ziskouezas e daolennoù en e balier e miz Meurzh 1895, but they unfortunately did not come to terms at that date<ref>Mathews, 2001, p. 208</ref>. He submitted a large ceramic sculpture he called ''[[Oviri]]'' he had fired the previous winter to the [[Société Nationale des Beaux-Arts]] 1895 ''salon'' opening in April.<ref name="Orsay" /> There are conflicting versions of how it was received: his biographer and ''Noa Noa'' collaborator, the [[Symbolism (arts)|Symbolist]] poet {{Interlanguage link multi|Charles Morice (writer)|fr|3=Charles Morice|lt=Charles Morice}}, contended (1920) that the work was "literally expelled" from the exhibition, while Vollard said (1937) that the work was admitted only when Chaplet threatened to withdraw all his own work.<ref>Frèches-Thory p. 372 n. 19</ref> In any case, Gauguin took the opportunity to increase his public exposure by writing an outraged letter on the state of modern ceramics to ''[[Le Soir]]''.{{sfn|Mathews|2001|pp=208–209}} By this time it had become clear that he and his wife Mette were irrevocably separated. Although there had been hopes of a reconciliation, they had quickly quarrelled over money matters and neither visited the other. Gauguin initially refused to share any part of a 13 000-franc inheritance from his uncle Isidore which he had come into shortly after returning. Mette was eventually gifted 1,500 francs, but she was outraged and from that point on kept in contact with him only through Schuffenecker{{mdash}}doubly galling for Gauguin, as his friend thus knew the true extent of his betrayal.{{sfn|Mathews|2001|pp=194, 210}}{{sfn|Thomson|1987|p=182}} By mid 1895 attempts to raise funds for Gauguin's return to Tahiti had failed, and he began accepting charity from friends. In June 1895 [[Eugène Carrière]] arranged a cheap passage back to Tahiti, and Gauguin never saw Europe again.<ref>Wright p.194-8</ref> --> <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin, Paul - Sacred Spring, Sweet Dreams (Nave nave moe).jpg|''Nave nave moe (Stivell sakr, heunvreoù c'hwek)'', 1894, [[Mirdi an Ermitaj]] File:Paul Gauguin 004.jpg|''Annah ar Javanezad'', (1893), [[Dastumad prevez]]<ref>''[https://books.google.fr/books?id=8vxXAQAAQBAJ&pg=PA47&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Dictionary of Artists' Models]'', P. 47</ref> File:Annah la Javanaise by Mucha.jpg|Paul Gauguin, [[Alfons Mucha]], [[Luděk Marold]], hag Annah ar Javanezad e studio Mucha, e 1893 File:Paul Gauguin - Nave Nave Fenua from the Noa Noa Series - Google Art Project.jpg|''Nave Nave Fenua'', ur skeudenn eus ''Noa Noa'', 1894, [[Art Gallery of Ontario]] </gallery> == Taolennoù == === Diwar-benn Breizh === * [[Ar weledigezh e-pad ar sarmon]] * [[Añjela goant]] === Diwar-benn Tahiti === * [[A belec'h e teuomp ? Petra omp ? Da belec'h emaomp o vont ?]] ([[1897]]-[[1898]]), [[Museum of Fine Arts]], [[Boston]] * [[Deiz an doue]] * [[Vairumati]] * [[Struj trovanel]] * [[Spered ar re varv war evezh]] === Oberennoù all === * [[Emboltred en tog]] * [[Emboltred. Ar reuzeudien]] == Gwelout ivez == * [[Roll livadurioù gant Paul Gauguin]] * [[:Rummad: Livadurioù Paul Gauguin]] * [[Mirdi brezhonek Paul Gauguin]] == Liammoù diavaez == {| |- valign="top" | ;E galleg * [http://www.litteratureaudio.com/index.php/2007/04/20/paul-gauguin-journal-tahitien/ Selaou e « Journal tahitien » MP3] * [http://www.impressionniste.net/gauguin.htm Paul Gauguin war impressionniste.net] * [http://jacbayle.club.fr/livres/Gauguin/liste_Gauguin.html Bibliothèque insulaire] Dibab levrioù gant ha diwar-benn Gauguin * [http://www.vangoghgauguin.com/home/content/en/achtergrond/publicaties/index.html publications] Diwar-benn Van Gogh ha Gauguin. | style="padding-left:20px;" | ;E saozneg *[http://www.artcyclopedia.com/artists/gauguin_paul.html Paul Gauguin en Artcyclopedia] *[http://www.youtube.com/watch?v=zWqC_KxAp84 Paul Gauguin war youtube] |} == Notennoù == {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Gauguin,_Paul}} [[Rummad:Livourien c'hall an XIXvet kantved]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1848]] [[Rummad:Marvioù 1903]] jvuoq2475iyup2mhmab6t1iao1dsyij 2004558 2004555 2022-07-20T18:49:55Z Kadwalan 423 /* Distro e Bro-C'hall */ wikitext text/x-wiki [[Restr:Paul_Gauguin_111.jpg|thumb|''[[Emboltred e tog]]'', ([[1893]])<br>[[Mirdi Orsay]], [[Paris]]]] [[Restr:Paul_Gauguin_036.jpg|thumb|''La danse des quatre bretonnes'' ([[1888]])<br>[[Neue Pinakothek]] - [[München]]]] [[Restr:Paul Gauguin 135.jpg|thumb|[[Vairumati]]]] '''Paul Gauguin''' ([[7 a viz Mezheven]] [[1848]] - [[8 a viz Mae]] [[1903]]) a oa a oa un arzour [[Goudetrivliadelouriezh|goudetrivliadelour]] eus dibenn an {{XIXvet kantved}}, liver, kizeller, engraver, prier ha skrivagner. Levezonet en deus an [[arz modern]] en {{XXvet kantved}} hag e zoare da zispakañ ster ar sujedoù el livadennoù, dindan levezon ar [[bevennouriezh|vevennouriezh]], en deus digoret an hent d’ar [[kentidigouriezh|gentidigouriezh]]<!-- ha d’an distro d’ar [[pastoral]]-->. Brudet eo e daolennoù diwar-benn [[Breizh]] ha [[Tahiti]]. Unan eus pennoù [[Skol Pont-Aven]] e oa. Brudet eo ivez evit e zarempredoù gant [[Vincent van Gogh|Vincent]] ha [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] van Gogh. Dont a reas arz Gauguin da vzeañ brudet goude e varv, partially from strivoù ar gwerzher arz [[Ambroise Vollard]] a aozas [[Diskouezadeg arz|diskouezadegoù]] eus e oberenn e diwezh e vuhez hag a skoazellas aozañ div ziskouezadeg vras e Pariz goude e varv<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1903 |title=Catalogue de peinture, dessin, sculpture, gravure, architecture et arts décoratifs: exposés au Grand Palais des Champs-Élysées |publisher=Ch. Hérissey |location=Evreux |page=69 |lccn=2011228502}}</ref><ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190 |author=Salon d'Automne |author-link=Salon d'Automne |year=1906 |title=Catalogue des ouvrages de peinture, sculpture, dessin gravure, architecture et art décoratif |publisher=Société du Salon d'automne |location=Paris |lccn=43031163 |page=191}}</ref>. == E vuhez == === Yaouankiz === [[File:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|upright|''Aline Marie Chazal Tristán, (1825–1867) "Mamm an arzour"'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]]]] [[File:Flora Tristan 1838.JPG|thumb|upright|right|Flora Tristan (1803–1844), mamm-gozh Gauguin a-berzh mamm, e 1838]] Gauguin a oa ganet e Pariz d'ar 7 a viz Even 1848, bloavezh [[Dispac'hoù 1848|an dispac'hoù]] en Europa a-bezh. Mab e oa da Louis Pierre Guillaume Gauguin (1814-1849) ha da Aline Chazal (1825-1867) e bried. E dad, ur c'hazetenner frankizour a 34 vloaz deuet eus un tiegezh embregerien eus [[Orleañs]]<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "Clovis came from Orléans, and there is nothing in the Gauguin family history of market gardeners and small businessmen to suggest an artistic temperament".</ref>, a voe dleet dezhañ tec'het diouzh Frañs pa oa bet serret e gazetenn gant ar gouarnamant<ref>Bowness, 1971, p.3-4</ref>. Mamm Gauguin a oa 22 vloaz ha merc'h e oa da André Chazal, un engraver, ha da [[Flora Tristan]], un aozerez hag un emsaverez eus al luskadoù sokialour kentañ. Paouez a reas o eured pa oa taget Flora gant he gwaz ha pa oa kondaonet da ugent vloaz prizon da vezañ esaet muntrañ anezhi<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Mamm-gozh Paul Gauguin eus kostez e vamm, Flora Tristan, a oa bastardez Thérèse Laisnay ha Don Mariano de Tristan Moscoso. Ne ouzer ket kalz a dra diwar-benn tiegezh Thérèse, na ma oa un noblañs pe un avanturourez<ref>Bowness, 1971, p. 3 : "… Thérèse Laisnay, whose background nothing whatever is known…whether she was an aristocrat or adventuress, it is impossible to say."</ref>. Don Mariano, ofiser en [[Dragon (soudard)|Dragoned]], a oa ezel eus un tiegezh noblañsed spagnol eus kêr Arequipa er [[Perou]]. Izili tiegezh pinvidik Tristan Moscoso a zalc'he kargoù galloudek er Perou<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Dilojañ a rejont da Bariz e 1803. Marv dic'hortoz Don Mariano avat a lakaas e vestrez hag e vugel Flora da gouezhañ er baourentez<ref>Bowness, 1971, p.3</ref>. Flora a resevas un tamm leve dister a-berzh kerent e dad. Mont a reas d'ar Perou en esper gounit ul lodenn vrasoc'h eus pinvidigezhioù tiegezh Tristan Moscoso. C'hwitañ a reas met da-c'houde e embannas un danevell eus he beaj er Perou hag a reas berzh hag a lañsas e espet el lennegezh e 1838. Mamm-gozh Gauguin a roas skoazell da sevel diazez luskadoù dispac'hel 1848. Evezhiet gant polis Bro-C'hall e veaje a-dreuz ar Frañs da gomz e bodadegoù ma c'halve ar broleterien da unaniñ. Skuizh-marv gant ar vuhez-se e faganas e Bourdel hag e varvas eno e miz Du 1844, nebeutoc'h evit pevar bloaz a-raok dispac'h 1848<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. Idolenn he mab-bihan Paul e oa, ha derc'hel a reas skouerennoù eus he levrioù gantañ betek fin e vuhez<ref>Bowness, 1971, p. 3</ref>. E 1850, Clovis Gauguin a guitas Pariz, dindan ren [[Napoleon III]], da vont d'ar Perou gant e wreg Aline hag e vugale yaouank en esper kendalc'hen gant e espet kazetenner o sevel ur gazetenn nevez eno gant sikour kerent e wreg e Suamerika<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Mervel a reas diwar un taol kalon war an hent hag Aline a erruas er Perou intañvezet gant Paul a oa 18 miz hag e c'hoar 2 vloaz, Mari. Degemeret e oa gant he goureontr eus tu he zad, Don Pio Tristan Moscoso, a oa tad-kaer da [[José Rufino Echenique]], an den a zeufe prezidant nevez ar Perou dizale<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Betek e c'hwec'h vloaz, Paul a oa desavet evel un noblañ eus Lima, gant magerezed ha mevelien. Derc'hel a rae soñj mat eus ar prantad-se eus e vugaleaj<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. Bugaleaj eürus Gauguin a baouezas a-daol-trumm pa'z eas an tu koll gant kostezenn e gerent e-pad ar brezel-diabarzh e 1854. Aline a zistroas da Vro-C'hall gant he bugale, hag a lezas Paul gant e dad-kozh eus tu e dad, Guillaume Gauguin, en Orleañs. Klan Tristan Moscoso a viras outi a gaout al leve brokus roet dezhi gant Don Pio. Aline en em lakaas neuze da labourat evel kemenerez e Pariz<ref>Bowness, 1971, p. 4</ref>. === Eured === [[File:Paul_Gauguin_and_Mette_Sophie_Gad_by_Julie_Laurberg,_1885.JPG|thumb|upright|Gauguin hag e wreg Mette e [[Kopenhagen]], [[Danmark]], 1885]] E 1873 e euredas un [[Danmark|Danez]], Mette-Sophie Gad (1850–1920). E-doug an dek vloaz da-c'houde e oa bet ganet pemp bugel : Émile (1874–1955); Aline (1877–1897); Clovis (1879–1900); [[Jean René Gauguin|Jean René]] (1881–1961); ha [[Pola Gauguin|Paul Rollon]] (1883–1961). E 1884, Gauguin a zilojas da Gopenhagen gant e diegezh, ma labouras evel gwerzher [[ballin]]où. Ne reas ket berzh : ne oa ket evit komz daneg, ha ne blije ket ballinoù Bro-C'hall d'an Daniz. Mette a c'houneze peadra d'o lakaat da vevañ o reiñ kentelioù galleg d'an danvez diplomated<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref>. Pa fellas da Gauguin dont da vezañ livour leun amzer e savas bec'h gant e wreg hag he familh. Distreiñ a reas da Bariz e 1885, goude m'o devoa goulennet digantañ mont kuit abalamour m'en doa dilezet an talvoudegezhioù a rannent<ref>Mathews, 2001, p. 62</ref><ref>Thomson, 1987, p. 38</ref>. Gwelet a reas anezhe evit ar wezh diwezhañ e 1891, ha Mette a guitaas anezhañ da vat e 1894<ref>Mathews, 2001, p. 194 ha 210</ref>{{,}}<ref>Thomson, 1987, p. 29, 182</ref>. === Livadennoù kentañ === [[File:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|upright|''Studi unan noazh'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] {{Commonscat|Paul Gauguin}} E 1873, pa grogas da labourat evel ajant eskemm, Gauguin a stagas da livañ e-pad e amzer vak. Edo o chom d'ar 15, rue la Bruyère, en IX{{vet}} arondisamant<ref>{{cite web |last1=Bain-Smith |first1=Priscilla |title=Gauguin: Where he lived and loved |url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |website=bonjourparis.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402115057/http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/ |archive-date=2 April 2015 |url-status=dead |access-date=20 March 2015}}</ref><ref name="Paris locations">Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref>. Nepell ac'hano edo an tavarnioù darempredet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelourien]]. Daremprediñ a rae Gauguin ar mirdioù ivez alies ha prenañ oberennoù digant arzourien nebeut anavezet c'hoazh. Dont a reas da vezañ mignon [[Camille Pissarro]]<ref name="met" /> ha dont a rae da welet anezhañ da Sul da livañ en e jardin. Pissarro a lakaas anezhañ da anavezout meur a arzour all. E 1877, Gauguin a zilojas e [[w:fr:Vaugirard|Vaugirard]]. Eno, e trede solier an 8 rue Carcel e reas e annez<ref name="Paris locations" /> E vignon bras [[Émile Schuffenecker]], un ajant eskemm kozh a felle dezhañ ivez mont da arzour, a oa o chom e-kichen. Gauguin a ziskouezas livadurioù e diskouezadegoù [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] dalc'het e 1881 ha 1882. Ne oa ket prizet e livadurioù d'ar mare-se, daoust ma'z eo brudet-kenañ lod anezhe hiziv an deiz, evel ''Jardinoù legumajerien Vaugirard''<ref>Thomson, 1987, p. 22</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 38–40</ref>. E 1882 e voe un enkadenn en [[eskemmdi]] ha marc'had an arz a zizerias. [[Paul Durand-Ruel]], gwerzher pennañ an driviliadelourien, a oa gwall dapet gant an enkadenn, hag e-pad ur prantad e paouezas da brenañ livadurioù digant liverien evel Gauguin. Gauguin a c'houneze kalz nebeutoc'h, koulskoude e tivizas d'ar mare-se dont da vezañ arzour a vicher<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], ''Heilbrunn Timeline of Art History'', New York: Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref>. E-pad an div hañvezh goude-se e livas gant Pissarro hag a-wezhioù gant [[Paul Cézanne]]. E miz Here 1883 e skrivas da Bissarro o tisklêriañ en doa graet e soñj da vevañ diwar e livadurioù kousto-pe-gousto hag e c'houlenne e skoazell, ar pezh a reas Pissarro da gentañ. E miz Genver goude, Gauguin a zilojas gant e fammilh da [[Rouen]], ma c'hallent bevañ marc'hadmatoc'h ha ma soñje da Gauguin e c'hallfe ober berzh. Koulskoude ne zeuas ket a-benn eus e daol, hag e fin ar bloaz ez eas Mette hag ar vugale da Gopenhagen. Gauguin a heulias anezhe e miz Du 1884, gant e zastumad arz, a chomas war e lerc'h e Kopenhagen goude-se<ref>Thomson, 1987, pp. 27–29</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 52–56</ref>. Ar vuhez e Kopenhagen a ziskouezas bezañ ken diaes all, ha bec'h a savas en e eured. War goulenn Mette, harpet gant e diegezh, e tistroas Gauguin da Bariz ar bloaz war-lerc'h<ref>Mathews, 2001, p. 56, 57–62</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> Paul Gauguin 064.jpg|''Jardin legumajerien Vaugirard'', 1879, [[Smith College Museum of Art]] Paul Gauguin 059.jpg|''Maeziad er goañv'', 1879, [[Museum of Fine Arts (Budapest)|Museum of Fine Arts, Budapest]] Paul Gauguin, 1880, The Embroiderer (La Brodeuse), oil on canvas, 116 x 81 cm, Foundation E.G. Bührle.jpg|''Poltred eus an itron Gauguin,'' war-dro 1880–81, [[Foundation E.G. Bührle]], Zürich Paul Gauguin 060.jpg|''Jardin e Vaugirard'' (Tiegezh al liver e jardin ar Ru Carcel), 1881, [[Ny Carlsberg Glyptotek]], Kopenhagen </gallery> === Frañs 1885–1886 === [[File:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Peder Bretonez'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin a zistroas da Bariz e miz Even 1885, gant e vab c'hwec'h vloaz, Clovis. Chom a reas ar vugale all gant Mette e Copenhagen, e lec'h ma oa tiegezh o mamm ha ma c'halle Mette kavout labour evel troerez ha kelennerez war ar galleg. Gauguin a gavas diaes da gentañ antreal adarre e bed an arzoù e e Pariz. Tremen a reas e c'hoañvezh kentañ er baourentez du, ha rediet e oa da ober labourioù dister. Clovis a gouezhas klañv hag a oa kaset d'ur skol-lojañ a-benn ar fin, gant arc'hant c'hoar Gauguin<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 63–67</ref>. E-pad ar bloavezh kentañ, Gauguin ne reas nemet nebeut a dra war-dro an arzoù. Diskouez a reas triwec'h livadur hag un engravadur koad en eizhvet (ha diwezhañ) diskouezadeg an drivliadelourien e miz Mae 1886<ref>{{cite web |last1=Gersh-Nesic |first1=Berth |title=The Eighth Impressionist Exhibition – 1886 |url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |website=arthistory.about.com |publisher=[[About.com]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906032942/http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm |archive-date=6 September 2015}}</ref>. Ar pep muiañ eus al livadurioù-se a oa oberennoù savet e Rouen pe Kopenhagen ha ne oa netra nevez da vat en dornadig livadurioù nevez, daoust ma kaver e ''Kouronkerezed e Dieppe'' ur sujed a zeuio en-dro alies e livadurioù Gauguin : ar maouezed er gwagennoù. Koulskoude e prenas [[Félix Bracquemond]] unan eus e livadurioù. An diskouezadeg-se a reas ivez eus [[Georges Seurat]] penn luskad ar ''[[Gward a-raok]]'' e Paris. Gauguin a rae fae war teknik [[Neveztrivliadelouriezh|neveztrivliadelour]] ha [[Poentouriezh|poentour]] Seurat ha diwezhatoc'h er bloaz-se e vroc'has da vat gant Pissarro. Adalek neuze e teuas hennezh da vezañ kentoc'h enebour Gauguin<ref>Thomson, 1987, pp. 39–41}</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 67–68</ref>. Gauguin a dremenas hañvezh 1886 e trevadennad arzourien [[skol Pont-Aven|Pont-Aven]] e Breizh. Dont a reas da gentañ abalamour ma oa marc'hadmat bevañ eno. Kouskoude e reas berzh e-touez ar studierien yaouank war an arz a zeue d'eno a-vandennadoù e-pad an hañv. <!--His naturally pugilistic temperament (he was both an accomplished boxer and fencer) was no impediment in the socially relaxed seaside resort. -->Dalc'het ez eus bet soñj anezhañ e-pad ar prantad-se kement evit e neuz istrogell hag evit e arz. E-touez e gamaraded nevez edo [[Charles Laval]] hag a ambrougfe Gauguin bloaz goude er [[Panama]] hag er [[Martinik]]<ref>Mathews, 2001, pp. 70–73</ref><ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref> En hañv-se e tresas gant pastel tud noazh e doare Pissarro ha e doare livadurioù Degas diskouezet en eizhvet diskouezadeg trivliadelour e 1886. Livañ a reas maeziadoù dreist-holl, e-giz ''Ar vaesaerez vreton'', ma ne c'hoari an den nemet ur roll dister. E ''Bretoned yaouank o kouronkat'' a implij un tem a zistroas gantañ bep gwezh ma teuas da Bont-Aven, zo awenet en un doare anat gant Degas en doare d'e empennañ hag en implij hardizh a ra eus livioù divesk. Tresadennoù didro ar skeudennaouer saoz [[Randolph Caldecott]], implijet da skeudennaouiñ ul levr-heñchañ diwar-benn Breizh, en doa sachet ijin arzourien ar ''Gward a-raok'' e Pont-Aven, mall gante en em zizober eus emzalc'h mirour o akademiezhioù. Ha Gauguin a zrevezas anezhe gant aked en e vrastresoù Bretonezed<ref>Blackburn (1880)</ref>. Diwezhatoc'h e labouras diwar ar brastresoù-se da sevel livadurioù pa oa distro en e stal labour e Pariz. An hini pouezusañ anezhe eo ''Peder Bretonez''. Diskouez a ra ur c'hemm krenn e-keñver e stil trivliadelour a-ziaraok hag e ra gant un dra bennak eus naoutur didro skeudennoù Caldecott, o vont amplik gant perzhioù zo, betek ar garikaturenn<ref>Thomson, 1987, pp. 42–49</ref><ref>Mathews, 2001, pp. 74–75</ref>. Gauguin, asambles gant [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker ha kalz re all, a zizroas da [[Pont-Aven|Bont-Aven]] goude e veajoù e Panama hag er Martinik. Implij hardizh al liv divesk ha choaz [[arouezouriezh|arouezour]] an danvez zo perzhioù eus ar pezh a anver [[Skol Pont-Aven]] abaoe. Dipitet gant an [[Trivliadelouriezh|drivliadelouriezh]], Gauguin a soñje e oa deuet al liverezh european hengounel da vezañ re zrevezus hag e tiouere donded arouezel. Er c'hontrol, arzoù Afrika hag Azia a hañvale dezhañ bezañ leun a arouezouriezh kevrinek haga startijenn. D'ar c'houlz-se e oa ur c'hiz en Europa evit arz ar sevenadurioù all, hini Bro-Japan peurgetket. Pedet e oa bet da gemer perzh e [[Diskouezadeg Paul Gauguin e Les XX, 1889|diskouezadeg 1889]] aozet gant [[Les XX]]. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Women Bathing.jpg|''Maouezed o kouronkat'', 1885, [[Mirdi broadel arz ar c'hornôg|Mirdi broadel arz ar c'hornôg, Tokyo]] File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''Ar vaesaerez vreton'', 1886, [[Laing Art Gallery]] File:Gauguin - Bretonne.jpg|''Bretonez'', 1886, [[Dastumad Burrell|Dastumad Burrell, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg|''Kouronker breton'', 1886–87, [[Skol-uhel arz Chicago]] </gallery> === Bevennouriezh ha sintetegezh === [[File:Affiche Volpini.jpg|thumb|Skritell eus diskouezadeg 1889 gant ar strollad [[trivliadelouriezh|trivliadelour]] ha [[sintetegezh|sintetegour]], er ''Café des Arts'', anavezet e-giz [[Diskouezadeg Volpini 1889]]]] Dindan levezon an arz poblek hag hini [[Ukiyo-e|Stampennoù Bro-Japan]] e emdroas oberenn Gauguin etrezek ar [[Bevennouriezh|vevennouriezh]]. Badezet e oa bet ar stil-se gant ar buruteller [[Édouard Dujardin]] da zeskrivañ doare [[Émile Bernard]] da livañ gant gorreadoù livioù plaen ha bevennoù tev, rak degas a rae soñj da Zujardin eus teknik [[amailh]] bevennet ar [[Krennamzer|Grennamzer]]. Gauguin a blije kalz dehzañ arz Bernard hag e hardizhegezh oc'h ober gant ur stil a sache Gauguin en e glask evit dispakañ penn-natur an traezoù en e oberenn<ref name=twsJun10b>{{cite news |author=<!--Not stated--> |title= Gauguin, Paul |work= [[The New York Times]] |quote= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana no atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |year= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |access-date=10 June 2010}}</ref>. E-barzh ''Ar C'hrist melen'' (1889), meneget alies evel un oberenn vevennour beurvat, e teu ar skeudenn da vezañ treset gant gorreadoù liv divesk dispartiet gant linennoù du tev. En hevelep oberennoù ne daole ket Gauguin evezh ouzh ar berspektivenn glasel ha tennañ a rae kuit hardizh pep dereziad liv soutil. Oc'h ober an dra-se e torre gant an div bennaenn arouezusañ eus al liverezh goude an [[Azginivelezh]]. Diwezhatoc'h e emdroas e liverezh trema ar [[sintetegezh]] ma ne drec'h nag ar stumm nag al liv, dezhe pep a roll kevatal. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''Ar C'hrist melen'' (Le Christ jaune)'', 1889, [[Albright–Knox Art Gallery]], Buffalo, New York File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Buhez difiñv gant un drolinenn eus Laval]]'' ([[Charles Laval]]), 1886, [[Indianapolis Museum of Art]] </gallery> === Martinik === [[File:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Maeziad eus ar Martinik'' 1887, [[Scottish National Gallery]]]] E 1887, goude bezañ bet e [[Panama]], Gauguin a chomas etre miz Mezheven ha miz Du e-kichen [[Saint-Pierre (Martinik)|Saint-Pierre]] er [[Martinik]], gant e vignon arzour [[Charles Laval]]. Anavout a reer e soñjoù hag e skiant prenet e-doug ar prantad-se a-drugarez d'e lizhiri d'e wreg Mette ha d'e vignon Emile Schuffenecker<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref>. Degouezhout a reas er Martinik o tont eus Panama ma oa en em gavet hep ur gwenneg hag hep labour. D'ar mare-se en doa Bro-C'hall ur politikerezh [[Gwir d'an distro|advroañ]] : pa' n em gave ur c'heodedad diarc'hant pe houbet en un drevadenn c'hall e paee ar Stad evit e veaj distro. Pa guitaas Panama, oc'h ober e vat eus ar politikerezh-se, Gauguin ha Laval a zivizas diskenn diwar ar vag e porzh Saint-Pierre. Da gentañ, ar "foukenn morian" ma o a o chom a blije dezhañ, ha sellet ouzh an dud en o buhez pemdez ivez<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref>. Koulskoude e oa tomm-gor an amzer e-pad an hañv ha pa veze glav e tremene an dour a-dreuz an doenn. Gouzañv a reas ivez diwar ar [[flus-gwad]] hag ar [[malaria]]. Pa oa er Martinik e savas etre 10 hag 20 oberenn (Peurliesañ e roer ar sifr a 12 livadur), e veajas e pep lec'h ha war a zeblant e skoulmas darempredoù gant ur gumuniezh vihan a zivroidi indian. Levezonet e vefe e oberennoù gant ar gejadenn-se dre implij arouezennoù eus an [[hindouegezh]]. E-keit ha ma oa o chom en enezenn e oa ar skrivagner [[Lafcadio Hearn]] eno ivez<ref>{{cite web|url=http://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich|title=Two years in the French West Indies|first=Lafcadio|last=Hearn|date=25 February 1890|publisher=New York, Harper & brothers|via=Internet Archive}}</ref>. E rentañ-kont a bourchas ur c'henarroud istorel da livadennoù Gauguin. Echuiñ a reas Gauguin 11 livadur anavezet e-pad e chomadenn er Martinik. Kalz anezhe a seblant bezañ diazezet war e foukenn. En e lizhiri da Schuffenecker e tiskouez ar birvilh zo ennañ abalamour d'al lec'h egzotek ha d'ar vroidi a weler en e livadurioù. Hervez Gauguin e oa gwell pevar eus e livadurioù war an enezenn evit ar peurrest<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref>. E livadurioù zo arvestoù livet-flamm<!--, loosely painted--> eus an diavaez. Daoust d'e amzer war an enezenn da vezañ berr e tiskouez bezañ bet a-bouez-bras. Adkelc'hiañ a reas lod eus e labour e livadurioù a savas diwezhatoc'h, evel an tem e-barzh ''E-mesk ar mangezenned''<ref name="vangoghmuseum">{{cite web|url=http://www.vangoghmuseum.nl/nl/collectie/s0221V1962|title=De mangobomen, Martinique}}</ref> a eilas evit e vignoned. An dud diwar ar maez hag an henvroidi a zalc'has da vezañ un danvez a-bouez en oberenn Gauguin goude e zisparti. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Foukennoù dindan ar gwez,'' 1887, dastumad prevez, Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''War vord ar mor II,'' 1887, dastumad prevez, Pariz File:At The Pond.jpg|''Er poull'', 1887, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Diviz dindan an trovanoù (morianezed o kaozeal)'', 1887, dastumad prevez, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''E-mesk ar mangezenned'', 1887, [[Mirdi Van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum" /> </gallery> === Vincent ha Theo van Gogh === [[File:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (den e vered ruz)'', 1888, [[Van Gogh Museum]], Amsterdam]] Lakaet e voe livadurioù Gauguin er Martinik e palier arz e varc'hadour livioù, Arsène Poitier. Eno e voent gwelet gant [[Vincent van Gogh]] a estlammas oute hag gant e vreur [[Theo van Gogh (gwerzher)|Theo]] a oa gwerzher arz hag a veze e embregerezh [[Goupil & Cie]] o labourat gant Portier. Theo a brenas tri eus livadurioù Gauguin evit 900 lur hag a lakaas anezhe war ziskouez e stal Goupil & Cie, ar pezh a lakaas al liver da vezañ anavezet gant pratikoù pinvidik ar marc'hadour. Kenderc'hel a reas an emglev-se gant Goupil & Cie goude marv Theo e 1891. Vincent ha Gauguin a zeuas da vezañ mignoned vras (eus perzh Vincent e oa ur santimant heñvel a-walc'h ouzh azeulerezh) ha kenskrivañ a raent asambles diwar-benn an arz. Pouezus-kenañ e voe ar c'henskriverezh-se evit Gauguin da lakaat e breder a-zivout an arz e furm<ref>Thomson 1987, pp. 52–54, 65</ref><ref>Mathews 2001, pp. 113–117</ref>. E 1888, war atiz Theo, Gauguin ha Vincent a dremenas nav sizhun o livañ asambles e [[An ti melen|ti melen]] Vincent en [[Arles]], er [[Provañs]]. Darempred Gauguin ha Vincent a zeuas da vezañ stennet. Fallaat a reas o darempredoù hag a-benn ar fin e tivizas Gauguin mont kuit. D'an 23 a viz Kerzu 1888, hervez un danevell graet diwezhatoc'h gant Gauguin, Vincent en em gavas tal-ouzh-tal gant Gauguin, un aotenn gantañ en e zorn. Diwezhatoc'h c'hoazh e troc'has e skouarn gleiz. Pakañ a reas anezhi e follennoù ur gazetenn hag he reiñ d'ur vaouez a oa o labourat en un ti gisti darempredet gant Gauguin ha Vincent, ha goulenn diganti "mirout an dra-se gant evezh, e koun anezhañ". Kaset e oa Vincent d'an ospital antronoz ha Gauguin a guitaas Arles<ref>Gayford, 2006, p. 284</ref>. Ne'n em weljont gwezh ebet ken goude-se, met derc'hel a rejont da genskrivañ, hag e 1890 Gauguin a yeas betek kinnig sevel ur stal labour asambles en [[Antwerp]]<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh in Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. {{ISBN|0-87099-477-8}} p. 62</ref>. Evit doare, emboltred 1889, ''Picher e stumm ur penn'' a ra dave d'an darempredoù diaes etre Gauguin ha Vincent. Disklêriañ a reas Gauguin diwezhatoc'h en doa bet ur roll a-bouez-bras e diorroadur Vincent van Gogh evel liver en Arles. Vincent a reas taolioù arnod hervez damkan Gauguin diwar-benn "al livañ diwar faltazi" e livadurioù evel ''Eñvorenn eus al liorzh en Etten''. Ne zeree ket outañ hag e tistroas buan d'al livadennoù diwar skouer an natur<ref>Thomson, 1987, pp. 76–77</ref><ref name="Avant et après" />. === Edgar Degas === {{Multiple image | align = left | direction = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Marc'hegerien war an traezh'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, kizellet ha livet war akajoù, [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Daoust ma reas Gauguin lod eus e gammedoù kentañ e bed an arz dindan levezon Pissarro, [[Edgar Degas]] a oa an arzour kempred a estlamme ar muiañ Gauguin outañ hag ul levezon vras en doa war e labour adalek ar penn kentañ<!--, with his figures and interiors as well as a carved and painted medallion eus ar ganerez Valérie Roumi--><ref>Cachin, 1992, pp. 16, 19, 123</ref>. Un doujañs bras en doa evit dinentez ha stek Degas<ref>Cachin, 1992, p. 17</ref>. Mignoniezh hirañ ha yac'hañ Gauguin e oa ha padout a reas betek e varv. Ouzhpenn bezañ unan eus e harperien gentañ (prenañ a rae oberennoù eus Gauguin ha lakaat a reas ar marc'hadour [[Paul Durand-Ruel]] d'ober ivez), ne voe biskoazh un harp foran evitañ divralloc'h evit hini Degas<ref>Cachin, 1992, p. 16</ref>. Gauguin a brene ivez oberennoù eus Degas e deroù hag e kreiz ar bloavezhioù 1870 hag e zoug evit ar [[monotip]]où a oa levezonet moarvat gant oberennoù Degas gant an teknik-se<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref>. [[File:Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino (Words of the Devil) (recto), 1894, NGA 11586.jpg|thumb|upright|Paul Gauguin, Arearea no Varua Ino, 1894, monotip gant livaj dre zour war paper eus Japan, bet perc'hennet gant Degas, [[National Gallery of Art]]]] E diskouezadeg Durand-Ruel miz Du 1893, aozet gant Degas dreist-holl, e resevas Gauguin burutelladennoù a bep seurt. E-touez ar c'hoaperien edo [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] ha Pissarro, e vignon a wezhall. Degas, koulskoude, a veulas e labour, ha leun a estlamm evit meurdez egzotek ar folklor diskouezet gant Gauguin e prenas ''Te faaturuma'' ("Ar velkoni")<ref>Cachin, 1992, pp. 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.), ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 57</ref>. Da ziskouez e anaoudegezh vat, Gauguin a roas da Zegas ''Al loar hag an Douar'', unan eus al livadurioù lakaet war ziskouez en doa sachet ar burutelladennoù ar muiañ enebet<ref name= Dumas />. Taolenn Gauguin anvet ''Marc'hegerien war an traezh'' (div stumm zo) a zegas da soñj skeudennoù kezeg kroget gant Degas er bloavezhioù 1860, ''Roudenn redadeg'' hag ''A-raok ar redadeg'' peurgetket. Diskouez a ra e levezon badus war Gauguin<ref>Cachin, 1992, p. 123</ref>. Degas a brenas daou livadur diwezhatoc'h, er werzh d'an inkant aozet da zastum arc'hant evit e veaj ziwezhañ da Dahiti e 1895 : ''Vahine no te vi'' ("Maouez gant ur vangezenn") ha un eilenn a livas Gauguin eus taolenn [[Édouard Manet|Manet]], '' [[Olympia (Manet)|Olympia]]''<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) ''The Private Collection of Edgar Degas'', levrenn I, p. 56</ref><ref>Stuckey p. 260</ref>. === Kentañ beaj e Tahiti === E 1890 e reas Gauguin e vennozh da vont da [[Tahiti|Dahiti]]. A-drugarez d'ur werzh livadurioù e Pariz en [[Hôtel Drouot]] e miz C'hwevrer 1891, ha da zarvoudoù all evel ur banvez hag ur sonadeg e tastumas arc'hant a-walc'h<ref>Thomson, 1987, p. 125</ref>. Goude ur weladenn d'e wreg ha d'e vugale e Kopenhagen, evit ar wezh diwezhañ, Gauguin a loc'has evit Tahiti d'ar c'hentañ a viz Ebrel 1891, o prometiñ e tistrofe pinvidik hag e krogfe an traoù a-nevez<ref>Thomson, 1987, p. 127</ref>. Fellout a rae dezhañ tec'het sevenadur Europa ha "kement zo kalvezel ha kendivizadel"<ref>Mathhews pp.157–167</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref>. Koulskoude e kasas gantañ un dastumad skeudennoù dindan stumm poltredoù, tresadennoù ha stampennoù<ref>Thomson|1987|p=143</ref><ref>Deskrivet en deus an dastumad-se en ul lizher da [[Odilon Redon]] evel "ur bedig a-bez a vignoned". En dastumad e oa litograf Redon, ''La Mort'', koulz ha poltredoù eus danvezioù evel [[:commons:File:Siddharta Gautama Borobudur.jpg|rizenn un templ]] e [[Borobudur]] hag ur [[:commons:File:Nebamun-Bankett.JPG|fresken eus Henegipt]] eus ur bez eus an [[XVIIIvet tierniezh Henegipt|XVIII{{vet}} tierniezh]] e [[Teba (Egipt)|Teba]]. Thomson, 1987, pp. 143, 145, 152</ref>. Tremen a reas an tri miz kentañ e [[Papeete]], kêr-benn an drevadenn, bet levezonet kalz dija gant sevenadur Europa. Skrivañ a ra [[Belinda Thomson]], e vuhezskriverez, e tlee bezañ kouezhet e veud en e zorn. Ne'n doa ket arc'hant a-walc'h da ren stil buhez Europiz e Papeete, hag ar poltred kentañ a reas eno, ''[[Suzanne Bambridge]]'', ne oa ket degemeret-mat<ref>Thomson, 1987, p. 133</ref>. Divizout a reas neuze en em staliañ e Mataiea, e [[Papeari]], 45 km diouzh Papeete, en ur foukenn vambouz savet e giz ar vro. Eno e livas taolennoù hag a zeskrive buhez Tahiti evel ''[[Roll livadurioù gant Paul Gauguin|Fatata te Miti]]'' ("e-kichen ar mor") hag ''[[Ia Orana Maria]]'' (Ave Maria), a zeuas da vezañ al livadur a blije muiañ dezhañ e-mesk re Dahiti<ref>Thomson, 1987, p. 182. Thomson a skriv e profas Gauguin ''Ia Orana Maria'' da Mirdi Luxembourg, hag e voe nac'het e brof gant an dud e karg, "ar pezh a gadarnaas hag a startaas kaz Gauguin evit an dud e karg"</ref>. [[File:Paul Gauguin 040.jpg|thumb|180px|''Vahine no te tiare'' (Maouez gant ur boked), 1891, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] Kalz eus e livadurioù gwellañ a oa savet er prantad-se. Hervez a soñjer ez eo ''Vahine no te tiare'' (''Tahitianez he boked'') ar c'hentañ taolenn a livas eus ur patrom eus Tahiti. Heverk eo al livadur-se dre an aked lakaet da dresañ enebrezh ar Bolinezianed. Kas a reas anezhi d'e [[Mesenerezh|vesen]] [[George-Daniel de Monfreid]], ur mignon da Schuffenecker, a zlee dont da vezañ kampion Gauguin e Tahiti. E diwezh an hañv e 1892 e oa al livadur-se war ziskouez e palier Goupil & Cie e Pariz<ref>Thomson, 1987, pp. 92, 136–138</ref>. [[Nancy Mowll Mathews]], istorianez eus an arz, a gred e oa kejadenn Gauguin gant ar sensualegezh egzotek e Tahiti, ken anat en e daolennoù, a oa darvoud pouezusañ e veaj eno<ref>Mathews, 2001, p. 187</ref>. Prestet e oa bet da c'hGauguin skouerennoù eus ''Voyage aux îles du Grand Océan''<ref>Jacques-Antoine Moerenhout, ''[https://www.google.fr/books/edition/Voyages_aux_%C3%AEles_du_Grand_oc%C3%A9an/VPfr4e3CcNoC?hl=fr&gbpv=1&dq=Voyage+aux+%C3%AEles+du+Grand+Oc%C3%A9an&printsec=frontcover Voyage aux îles du Grand Océan]'', 1837</ref> hag eus ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens''<ref>Edmond de Bovis 1855 ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3346279b.texteImage État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens]''</ref>, enno deskrivadurioù eus sevenadur ha relijion Tahiti gwezhall. Boemet e oa Gauguin gant an danevelloù diwar-benn kevredigezh an ''[[Arioi]]'' hag o doue, [['Oro]]. Abalamour ma ne oa skeudenn ebet el levrioù-se ha ma oa aet ar patromoù tahitian da get pell zo, e c'halle lezel e faltazi da redek. Seveniñ a reas war-dro ugent livadur hag un dousennad engravadur war goad e-pad ar bloaz kentañ. Ar c'hentañ e oa ''Te aa no areois'' (had an Areoi), a ziskoueze gwreg Oro war an douar, Vairaumati (er ''[[Metropolitan Museum of Art]]'' emañ hiziv). E garned notennoù skeudennaouet, ''Ancien Culte Mahorie,'' zo miret el [[Mirdi al Louvre|Louvre]] hag embannet e oa e stumm ur facsimile e 1951<ref>Danielsson, 1969, p. 24</ref><ref>Thomson, 1987, p. 156</ref><ref>Mathews, 2001, p. 174</ref>. En holl e kasas Gauguin nav eus e livadurioù da Vonfreid e Paris. Diskouezet e voent e Kopenhagen en un diskouezadeg a zegemere ivez livadurioù eus Vincent van Gogh a oa aet da anaon neuze. Ar vrud ma oant bet degemeret-mat (daoust ma ne oa bet gwerzhet nemet daou eus livadurioù Tahiti e gwirionez ha ma ne oa ket bet kavet kenkoulz e daolennoù abred ha re van Gogh) a roas kalon a-walc'h dezhañ da soñjal distreiñ gant un dek taolenn ha tri-ugent bet echuet gantañ<ref>Mathews, 2001, p. 193</ref><ref>Thomson, 1987, p. 166</ref>. Forzh penaos e oa erru berr ar c'hezeg gantañ p'en doa ranket goulenn skoazell ar gouarnamant da zistreiñ d'ar gêr. Ouzhpenn-se en doa kudennoù yec'hed diagnostiket evel kudennoù kalon gant mezeg ar vro, hag a c'hallfe bezañ bet kentañ sinoù un [[Naplez|naplezenn kalon-gwazhied]]<ref>Mathews, 2001, p. 188</ref>. Diwezhatoc'h e skrivas Gauguin ul levr eñvorennoù (embannet da gentañ e 1901) titlet ''Noa Noa''. Da gentañ e soñje komz eus e livadennoù ha deskrivañ e veaj e Tahiti. Burutellerien zo o deus lavaret e oa bet hanter faltasiet hag hanter kopiet danvez al levr gantañ<ref name="www.nytimes.com">{{cite news |first=Holland | title = The Self-Invented Artist| url = https://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | access-date =9 December 2010 | work=[[The New York Times]] | last=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau pp. 326, 328</ref>. Diskuliañ a rae ennañ en doa kemeret ur plac'h trizek vloaz da bried pe ''vahine'' (ar ger [[Tahitieg]] evit "maouez"), un eured kaset da benn en un penn-devezh hepken. [[Teha'amana]] e oa anv ar plac'h, met anvet e oa Tehura en e eñvorennoù. En em gavout a reas dougerez e penn diwezhañ hañvezh 1892<ref>Mathews, 2001, pp. 179–182</ref><ref name=":0">Gauguin (1903) ''[https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up Noa Noa]'', pp. 63–69</ref><ref name="Smart">{{cite news|last1=Smart|first1=Alastair|title=Is it wrong to admire Paul Gauguin's art?|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|issue=[[The Daily Telegraph]]|publisher=telegraph.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207210412/http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-admire-Paul-Gauguins-art.html|archive-date=7 February 2015|url-status=live}}</ref>. Mathews a skriv e oa bet pouezet war yaouankiz ar plac'h gant Gauguin evit kaout un efed dramaek. Koulskoude ez eo gwirheñvel e oa Teha'amana e deroù ar grennardiezh, rak d'ar mare-se e veze profet alies merc'hed yaouank evel gwragez da Gornôgiz. N'eus roud ebet eus krouadur Teha'amana goude-se. Hervez Mathews a oa bet advabet hervez giz Tahiti<ref>Mathews, 2001, p. 180.</ref>. Teha'amana zo bet an danvez eus meur a livadur gant Gauguin, en o mesk ''[[Merahi metua no Tehamana]]'' hag ''Emañ an anaon o sellet'' ken brudet all, koulz hag an gizelladenn ''Tehura'', e [[Mirdi Orsay]] hiziv<ref>{{cite web|title=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref>. E dibenn miz Gouere 1893 en doa divizet Gauguin kuitaat Tahiti ha ne welas morse Teha'amana pe he bugel en-dro memes goude e zistro war an enezenn meur a vloaz goude<ref>Thomson, 1987, p. 181</ref>. <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Pajenn eus karned notennoù Gauguin (deiziad dianav), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa no areois'' ("Had an Areoi"), 1892, [[Museum of Modern Art]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''Emañ an anaon o sellet'' 1892, [[Albright–Knox Art Gallery]], [[Buffalo, NY]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891–3, koad poua liesliv, [[Mirdi Orsay]], Pariz </gallery> === Distro e Bro-C'hall === [[File:Gauguin by Mucha.jpg|thumb|right|Gauguin, c. 1895, o seniñ an [[armolud]] e studio [[Alphonse Mucha]] e straed la Grande-Chaumière, Pariz (poltred gant Mucha)]] [[File:Paul Gauguin, 1894, Oviri (Sauvage), partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27 cm, Musée d'Orsay.jpg|thumb|upright=1.0|Paul Gauguin, 1894, Oviri (Goueziad)<!--, partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27&nbsp;cm, [[Musée d'Orsay]], Paris. "The theme of ''Oviri'' is death, savagery, wildness. Oviri stands over a dead she-wolf, while crushing the life out of her cub." Perhaps, as Gauguin wrote to [[Odilon Redon]], it is a matter of "not death in life but life in death".<ref name= Orsay>{{cite web|title=Oviri|url=http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/sculpture/commentaire_id/oviri-11308.html?cHash=f88883513c|website=musee-orsay.fr|publisher=[[Musée d'Orsay]]}}</ref><ref>Dario Gamboni, {{Google books|v7fgpBJM_nQC|Potential Images: Ambiguity and Indeterminacy in Modern Art|page= 96|plainurl=}}</ref>-->]] E miz Eost 1893 e tistroas Gauguin da Vro-C'hall ma kendalc'has da livañ taolennoù diwar-benn danvezioù a denne da Dahiti e-giz ''[[Mahana no atua]]'' (Deiz an doue) ha ''[[Nave nave moe]]'' (Stivell sakr, hunvreoù c'hwek)<ref name="Examination">The Art Institute of Chicago. (2005). "Examination: Gauguin's Day of the God (Mahana No Atua)", ''Art Explorer'', 2012.</ref><ref>Thomson, 1987, p.181</ref>. <!--An exhibition at the [[Paul Durand-Ruel|Durand-Ruel]] gallery in November 1894 was a moderate success, selling at quite elevated prices eleven of the forty paintings exhibited. He set up an apartment at 6 rue Vercingétorix on the edge of the [[Montparnasse]] district frequented by artists, and began to conduct a weekly ''[[Salon (gathering)|salon]]''. He affected an exotic ''persona'', dressing in Polynesian costume, and conducted a public affair with a young woman still in her teens, "half Indian, half Malayan", known as {{Interlanguage link multi|Annah the Javanese|ca|3=Annah la javanesa}}.{{sfn|Mathews|2001|pp=197–199}}<ref>{{cite magazine|title=Gauguin's Faithless Javanese|magazine=[[Life (magazine)|LIFE]]|date=11 September 1950|url={{Google books|9U0EAAAAMBAJ|page=112|plainurl=yes}}}}</ref> Despite the moderate success of his November exhibition, he subsequently lost Durand-Ruel's patronage in circumstances that are not clear. Mathews characterises this as a tragedy for Gauguin's career. Amongst other things he lost the chance of an introduction to the American market<ref>Mathhews p.200</ref>. E deroù 1894 found him preparing woodcuts using an experimental technique for his proposed travelogue ''Noa Noa''. Dsitreiñ a reas e Pont-Aven e-pad an hañv. E miz C'hwevrer 1895 e klaskas gwerzhañ e daolennoù d'an '''inkant auction''' en Hôtel Drouot e Pariz, evel e 1891, mzt ne reas ket berzh. Ar gwerzher [[Ambroise Vollard]], koulskoude, a ziskouezas e daolennoù en e balier e miz Meurzh 1895, but they unfortunately did not come to terms at that date<ref>Mathews, 2001, p. 208</ref>. He submitted a large ceramic sculpture he called ''[[Oviri]]'' he had fired the previous winter to the [[Société Nationale des Beaux-Arts]] 1895 ''salon'' opening in April.<ref name="Orsay" /> There are conflicting versions of how it was received: his biographer and ''Noa Noa'' collaborator, the [[Symbolism (arts)|Symbolist]] poet {{Interlanguage link multi|Charles Morice (writer)|fr|3=Charles Morice|lt=Charles Morice}}, contended (1920) that the work was "literally expelled" from the exhibition, while Vollard said (1937) that the work was admitted only when Chaplet threatened to withdraw all his own work.<ref>Frèches-Thory p. 372 n. 19</ref> In any case, Gauguin took the opportunity to increase his public exposure by writing an outraged letter on the state of modern ceramics to ''[[Le Soir]]''.{{sfn|Mathews|2001|pp=208–209}} By this time it had become clear that he and his wife Mette were irrevocably separated. Although there had been hopes of a reconciliation, they had quickly quarrelled over money matters and neither visited the other. Gauguin initially refused to share any part of a 13 000-franc inheritance from his uncle Isidore which he had come into shortly after returning. Mette was eventually gifted 1,500 francs, but she was outraged and from that point on kept in contact with him only through Schuffenecker{{mdash}}doubly galling for Gauguin, as his friend thus knew the true extent of his betrayal.{{sfn|Mathews|2001|pp=194, 210}}{{sfn|Thomson|1987|p=182}} By mid 1895 attempts to raise funds for Gauguin's return to Tahiti had failed, and he began accepting charity from friends. In June 1895 [[Eugène Carrière]] arranged a cheap passage back to Tahiti, and Gauguin never saw Europe again.<ref>Wright p.194-8</ref> --> <gallery widths="200px" heights="200px" class="center"> File:Gauguin, Paul - Sacred Spring, Sweet Dreams (Nave nave moe).jpg|''Nave nave moe (Stivell sakr, heunvreoù c'hwek)'', 1894, [[Mirdi an Ermitaj]] File:Paul Gauguin 004.jpg|''Annah ar Javanezad'', (1893), [[Dastumad prevez]]<ref>''[https://books.google.fr/books?id=8vxXAQAAQBAJ&pg=PA47&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Dictionary of Artists' Models]'', P. 47</ref> File:Annah la Javanaise by Mucha.jpg|Paul Gauguin, [[Alfons Mucha]], [[Luděk Marold]], hag Annah ar Javanezad e studio Mucha, e 1893 File:Paul Gauguin - Nave Nave Fenua from the Noa Noa Series - Google Art Project.jpg|''Nave Nave Fenua'', ur skeudenn eus ''Noa Noa'', 1894, [[Art Gallery of Ontario]] </gallery> == Taolennoù == === Diwar-benn Breizh === * [[Ar weledigezh e-pad ar sarmon]] * [[Añjela goant]] === Diwar-benn Tahiti === * [[A belec'h e teuomp ? Petra omp ? Da belec'h emaomp o vont ?]] ([[1897]]-[[1898]]), [[Museum of Fine Arts]], [[Boston]] * [[Deiz an doue]] * [[Vairumati]] * [[Struj trovanel]] * [[Spered ar re varv war evezh]] === Oberennoù all === * [[Emboltred en tog]] * [[Emboltred. Ar reuzeudien]] == Gwelout ivez == * [[Roll livadurioù gant Paul Gauguin]] * [[:Rummad: Livadurioù Paul Gauguin]] * [[Mirdi brezhonek Paul Gauguin]] == Liammoù diavaez == {| |- valign="top" | ;E galleg * [http://www.litteratureaudio.com/index.php/2007/04/20/paul-gauguin-journal-tahitien/ Selaou e « Journal tahitien » MP3] * [http://www.impressionniste.net/gauguin.htm Paul Gauguin war impressionniste.net] * [http://jacbayle.club.fr/livres/Gauguin/liste_Gauguin.html Bibliothèque insulaire] Dibab levrioù gant ha diwar-benn Gauguin * [http://www.vangoghgauguin.com/home/content/en/achtergrond/publicaties/index.html publications] Diwar-benn Van Gogh ha Gauguin. | style="padding-left:20px;" | ;E saozneg *[http://www.artcyclopedia.com/artists/gauguin_paul.html Paul Gauguin en Artcyclopedia] *[http://www.youtube.com/watch?v=zWqC_KxAp84 Paul Gauguin war youtube] |} == Notennoù == {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Gauguin,_Paul}} [[Rummad:Livourien c'hall an XIXvet kantved]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1848]] [[Rummad:Marvioù 1903]] sila8oreyuq6clh61xnvl73gguycn8d Philippe de Vitry 0 39347 2004542 2004482 2022-07-20T16:59:31Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki [[File:Ars nova musicae - Philippe de Vitry.jpg|thumb|redresse|Pajenn eus ''Ars nova musicae'' gant Philippe de Vitry.]] [[File:Philippe de Vitry - Heu Fortuna.jpg|thumb|''Aman novi/Heu Fortuna/Heu me, tristis est anima mea'' gant Philippe de Vitry, en dornskrid F-Pnm Français 146, un adstumm eus ar ''[[Roman de Fauvel]]'']] '''Philippe de Vitry''', ganet e [[Pariz]] d'an [[31 a viz Here]] [[1291]] ha marvet d'an [[9 a viz Even]] [[1361]], e Pariz ivez, a oa ur sonaozour, un damkanour eus ar sonerezh hag ur barzh gall en deus krouet oberennoù e stumm sonerezh ar [[Grennamzer]] anvet '' ars nova''. Savet en deus teoriennoù war ar sonerezh ha savet en deus [[barzhoneg]]où e-leizh. Sevenet kenañ e oa, nevezadenniñ a rae hag ur gwir levezon en doa war [[sonaozour]]ien an amzer-hont. Anavezet e oa evel ur soner eus ar c'hentañ renk en e amzer, evel m'en diskouez komzoù [[Francesco Petrarca|Petrarca]] a rae anezhañ : "... ar c'hlasker aketusañ ha birvidikañ eus ar wirionez, ur prederour ken bras eus hon oadvezh"<ref>Sanders, Vol. 20 p. 22</ref>. Ar skrid sonerezh a-bouez ''Ars nova notandi'' (1322) a vez lakaet war e gont. Soñjal a reer ez eus deuet nebeut a dra eus oberennoù Vitry. Daoust ma skrivas sonerezh disakr, ne chom nemet oberennoù relijiel ganeomp<ref>Wilkins, 2001</ref>. ==Buhez== Ne ouezer ket kalz a dra diwar-benn e vuhez. Meneget eo e-barzh dielloù evel "Magister". Graet en dije e studioù e Skol-Veur Pariz. Brudet eo evit bezañ bet sekretour-meur ha [[kuzulier]] e lez [[Charlez IV (Bro-C'hall)|Charlez IV]], [[Philippe VI (Bro-C'hall)|Philippe VI]] ha [[Jean II (Bro-C'hall)|Jean II]]. Liammoù en doa kredapl-bras gant ar [[Bourbon|Vourboned]] ha dre-se eo bet e-karg eus meur a gêr evel [[Clermont (Oise)|Clermont]], [[Beauvais]] ha Pariz. Servijet en dije ar pab [[Klemañs VI]] diazezet en [[Avignon]]. Ouzhpenn se eo bet kannadour ha soudard ivez, servijet en dije e sez [[Aiguillon]] e [[1346]]. E [[1351]] e teuas da vezañ eskob [[Maux]] e Reter Pariz. Dre m'en doa postoù a-bouez en Iliz, ez-politikel hag ez-arzel, en doa kejet gant meur a zen brudet hag ampart war o zachenn evel [[Petrarca]] pe c'hoazh ar matematikour, filozofour ha teoriennour war ar [[sonerezh]] [[Nicole Oresme]]. Mervel a reas De Vitry e Pariz. {{DEFAULTSORT:Vitry, Philippe de}} [[Rummad:Sonaozourien ar Grennamzer]] [[Rummad:Sonaozourien Bro-C'hall]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1291]] [[Rummad:Marvioù 1361]] [[Rummad:Sonaozourien ar XIVvet kantved]] i0ekjy1mxq66jq7nnio4guhhkgoh74y 2004543 2004542 2022-07-20T17:00:04Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki [[File:Ars nova musicae - Philippe de Vitry.jpg|thumb|redresse|Pajenn eus ''Ars nova musicae'' gant Philippe de Vitry.]] [[File:Philippe de Vitry - Heu Fortuna.jpg|thumb|''Aman novi/Heu Fortuna/Heu me, tristis est anima mea'' gant Philippe de Vitry, en dornskrid F-Pnm Français 146, un adstumm eus ar ''[[Roman de Fauvel]]'']] '''Philippe de Vitry''', ganet e [[Pariz]] d'an [[31 a viz Here]] [[1291]] ha marvet d'an [[9 a viz Even]] [[1361]], e Pariz ivez, a oa ur sonaozour, un damkanour eus ar sonerezh hag ur barzh gall en deus krouet oberennoù e stumm sonerezh ar [[Grennamzer]] anvet '' ars nova''. Savet en deus teoriennoù war ar sonerezh ha savet en deus [[barzhoneg]]où e-leizh. Sevenet kenañ e oa, nevezadenniñ a rae hag ur gwir levezon en doa war [[sonaozour]]ien an amzer-hont. Anavezet e oa evel ur soner eus ar c'hentañ renk en e amzer, evel m'en diskouez komzoù [[Francesco Petrarca|Petrarca]] a rae anezhañ : "... ar c'hlasker aketusañ ha birvidikañ eus ar wirionez, ur prederour ken bras eus hon oadvezh"<ref>Sanders, Vol. 20 p. 22</ref>. Ar skrid sonerezh a-bouez ''Ars nova notandi'' (1322) a vez lakaet war e gont. Soñjal a reer ez eus deuet nebeut a dra eus oberennoù Vitry. Daoust ma skrivas sonerezh disakr, ne chom nemet oberennoù relijiel ganeomp<ref>Wilkins, 2001</ref>. ==Buhez== Ne ouezer ket kalz a dra diwar-benn e vuhez. Meneget eo e-barzh dielloù evel "Magister". Graet en dije e studioù e Skol-Veur Pariz. Brudet eo evit bezañ bet sekretour-meur ha [[kuzulier]] e lez [[Charlez IV (Bro-C'hall)|Charlez IV]], [[Philippe VI (Bro-C'hall)|Philippe VI]] ha [[Jean II (Bro-C'hall)|Jean II]]. Liammoù en doa kredapl-bras gant ar [[Bourbon|Vourboned]] ha dre-se eo bet e-karg eus meur a gêr evel [[Clermont (Oise)|Clermont]], [[Beauvais]] ha Pariz. Servijet en dije ar pab [[Klemañs VI]] diazezet en [[Avignon]]. Ouzhpenn se eo bet kannadour ha soudard ivez, servijet en dije e sez [[Aiguillon]] e [[1346]]. E [[1351]] e teuas da vezañ eskob [[Maux]] e Reter Pariz. Dre m'en doa postoù a-bouez en Iliz, ez-politikel hag ez-arzel, en doa kejet gant meur a zen brudet hag ampart war o zachenn evel [[Petrarca]] pe c'hoazh ar matematikour, filozofour ha teoriennour war ar [[sonerezh]] [[Nicole Oresme]]. Mervel a reas De Vitry e Pariz. ==Notennoù== {{Daveoù}} {{DEFAULTSORT:Vitry, Philippe de}} [[Rummad:Sonaozourien ar Grennamzer]] [[Rummad:Sonaozourien Bro-C'hall]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1291]] [[Rummad:Marvioù 1361]] [[Rummad:Sonaozourien ar XIVvet kantved]] jt88z2sg90d8uc5qd0qcvzrvhm8fwf9 Impalaeriezh trevadennel Spagn 0 47649 2004535 1949055 2022-07-20T16:38:40Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Impalaeriezhioù]]->[[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] wikitext text/x-wiki [[Restr:Spanish Empire Anachronous 0.PNG|thumb|350px|right| Ar broioù zo bet dalc’het gant ar [[Spagn]]oled da vare pe vare, gant liv ruz, hag an douaroù e dalc’h Portugal gant liv roz.]] '''[[Impalaeriezh trevadennel]] [[Spagn]]''' a reer eus hollad an douaroù tramor aloubet gant Spagnoled ha renet ganto e-pad pell. Unan eus an impalaeriezhioù trevadennel brasañ zo bet en istor eo hini Spagn, e-kichen hini Portugal. Er {{XVIvet kantved}} hag er {{XVIIvet kantved}} e voe aloubet e-leizh a zouaroù gant ar Spagnoled, e pep lec’h dre ar bed. [[Kastilha]] zo bet, evel [[Portugal]], unan eus ar broioù er penn a-raok evit ar beajoù da zizoleiñ ar bed hag evit an [[trevadennerezh|trevadenniñ]]. En he brasañ e voe an impalaeriezh-se etre [[1580]], pa voe staget [[Impalaeriezh trevadennel Portugal]] ouzh domani Spagn, ha [[1800]], pa grogas Spagn da goll he zrevadennoù e [[Suamerika]]. == Deroù == An douaroù tramor kentañ aloubet gant Spagnoled a voe an inizi [[Kanariez]]. Aloubet e voent ganto e [[1491]]-[[1496]], ha lazhet e voe ar bobl a veve warno er {{XVvet kantved}}. An eil kammed a voe aloubidigezh [[Melilla]], ur gêr en arvor Maroko e [[1497]]. Rouantelezh [[Kastilha]] a stagas da vat da glask perc’hennañ douaroù tramor, pa oa bet echuet ar [[Reconquista]], ar stourm a-enep muzulmaned kreisteiz Spagn, goude diskar [[Emirelezh Córdoba]] e miz Genver [[1492]]. [[Restr:Columbus Taking Possession.jpg|thumb|right|300px|[[Kristol Goulm]] o touarañ war enez [[Hispaniola]].]] [[Kristol Goulm]], goude ma oa bet distaolet e ginnig gant roue [[Portugal]], a voe degemeret mat e servij gant ar rouanez [[Izabel Kastilha]] hag ar roue [[Ferdinant II Aragon|Ferdinant Aragon]]. Asantiñ a rejont arc’hantañ beaj ar moraer eus [[Genova]] a glaskfe tizhout an [[Indez]] hag o zeñzorioù, en ur vont war-zu ar c’hornôg. E miz Here [[1492]] e voe tizhet gant Kristof Goulm enez [[San Salvador (Bahamas)|San Salvador]] (en enezeg [[Bahamas]]), ha goude-se e voe diazezet gantañ an drevadenn spagnol gentañ en Amerika war enez [[Hispaniola]]. Graet e voe anezhañ "besroue an Indez" ([[1493]]-[[1500]]) gant rouaned Spagn. Hogen drastus e voe e zoare da ren an Indez, ken evit an drevadennerien aet d’an enez, ken evit annezidi gentañ Hispaniola a yeas o niver d’an traoñ buan. E-kerzh e deir beaj all e voe ergerzhet gant Koulm an inizi [[Antilhez]] hag aodoù [[Kreizamerika]]. Met un den all eus Genova, [[Amerigo Vespucci]], an hini a roas e anv d’ar c’hevandir nevez-kavet, [[Amerika]], goude e veajoù etre [[1499]] ha [[1504]]. Er {{XVIvet kantved}} e voe ergerzhet douaroù e-leizh gant ar Spagnoled : adalek [[Kalifornia]] ha [[Florida]] betek [[Douar an Tan]], hag er [[Meurvor Habask]], betek an inizi [[Filipinez]] hag an [[inizi Salomon]]. Gant ar pab e [[1493]] ha gant [[Emglev Tordesillas]] e [[1494]] e voe kompezet an tabut a save etre Spagn ha Portugal, ha rannet e voe ar bed etre div lodenn : an hanter a c’hallje bezañ trevadennet gant Portugal (Afrika, Azia) hag an hanter all gant Spagn (Amerika, nemet Brazil ma oa douaret Portugaliz dija, hag an tammoù reterañ eus Azia). == Ar g-[[Conquistador]]ed == [[Conquistador]]ed (da lavarout eo « alouberien », e spagnoleg) a reer eus ar Spagnoled aet da aloubiñ douaroù nevez Amerika. E [[1511]] e oa bet aloubet an inizi brasañ, an [[Antilhez Bras]] ([[Kuba]], [[Hispaniola]], [[Puerto Rico]]). Tudjentil a renk izel e oant, ha gant ar mojennoù a veze kontet diwar-benn an [[Eldorado]], ar vro varzhus leun a aour a oa en tu all d’ar mor, e oant broudet da guitaat Kastillha da vont d’an « Douar Nevez », da redek an avantur. Gant [[Hernán Cortés]], hag un nebeud kantadoù a dud war e lerc’h, e voe aloubet [[Mec'hiko]] diwar-goust an [[Azteked]] e [[1519]]-[[1521]] ; [[Francisco Pizarro]], eñ, a lakaas e grabanoù war [[Perou]], diwar-goust an [[Inkaed]] e [[1532]]-[[1534]]. Dre ma oa armoù dreist gant ar Spagnoled, ha dre ma oa rannet an [[Amerindianed]] e voe aloubet kement a zouaroù ken buan-se. Ur wech staliet mat en Amerika ez eas ar Spagnoled da drevadenniñ an inizi [[Filipinez]], en tu all d’ar [[Meurvor Habask]] er [[bloavezhioù 1560]] ; ha neuze e chomjont a-sav war harzoù [[Impalaeriezh trevadennel Portugal]], evel ma oa bet rakwelet gant [[Emglev Tordesillas]] e [[1494]]. == Merañ an « Douar Nevez » == [[Restr:Imperio Español America 1800.png|200px|right| An Impalaeriezh spagnol en Amerika e 1800]] E [[1503]] e voe savet gant ar rouanez Izabel ''La Casa y Audiencia de Indias'', un aozadur anavezetoc’h dindan an anv [[Casa de Contratación]], karget da renkañ ar c’henwerzh etre Spagn hag an trevadennoù nevez. Sevel a rae taosoù war ar marc’hadourezh deuet eus [[Indez ar c’hornôg]] (ur bempvedenn eus o zalvoudegezh, ''Quinto Real'') ha dastum a rae gouiziegezh war an douaroù ergerzhet gant ar Spagnoled. E [[1524]] e voe savet Kuzul an Indez (''Consejo de Indias'') d’ober war-dro melestradur an douaroù nevez-kavet ; harpet e oa, en tu all d’ar mor, gant unnek ''audiencias'' (lezioù-barn), an hini gentañ anezho o vezañ bet savet war [[Hispaniola]] e [[1511]]. Splann e voe buan, gant al ledan ma oa an « Douar Nevez », e oa ezhomm da rannañ an douaroù-se e meur a vro evit gallout o merañ. Neuze e voe divizet sevel bes-rouantelezhioù gant ur besroue e penn pep hini anezho. Da gentañ e voe savet besrouantelezh [[Spagn Nevez]] (1535), ha goude-se hini [[Perou]] (1544), hini [[Granada Nevez]] (1717) ha hini ar [[Río de la Plata]] (1776). Pinvidik e teu an drevadennerien spagnol da vezañ buan war-bouez an ''[[encomienda]]'' (ar c’humuniezhioù Indianed a veze lakaet da labourat evit o mistri spagnol). An tachennoù bras anvet ''[[latifundia]]'' a voe savet, dreist-holl, adalek ar {{XVIIvet kantved}}. A-hend-all e veze korvoet ar mengleuzioù [[aour]] (e [[Kolombia]]) hag [[arc'hant (metal)|arc'hant]] ([[Zacatecas]] e Mec’hiko, [[Potosí]] e [[Bolivia]]). == An [[Amerindianed]] == Spontus eo ar priz a vo paeet gant an annezidi gentañ. D’an traoñ ez a buan an niver a [[Amerindianed]] : tremen a ra eus war-dro 80 milion e deroù ar {{XVIvet kantved}} da war-dro 12 milion kant vloaz war-lerc’h. Gant al lazhadegoù, al labour ret hag ar c’hleñvedoù degaset eus Europa, dreist-holl, e voe diskaret ar pobloù indian. Torfedoù ar g-[[conquistador]]ed spagnol a voe diskuliet neuze gant ur [[manac'h]], ar breur [[Bartolomé de las Casas]]. E [[1550]], goude breutaat gant ur beleg all, [[Juan Ginés de Sepúlveda]], e teuas a-benn da lakaat degemer ar soñj e oa un ene gant an Amerindianed ([[Breud Valladolid]]). Roue Spagn, [[Karl V an Impalaeriezh Santel|Karl V]], a grogas ivez d’ar poent-se da lakaat harzoù da reizhiad an ''[[encomienda]]''. Er {{XVIIvet kantved}} e voe diazezet ''Misionoù katolik'' gant ar [[Jezuisted]]. Un doare keriadennoù e oa ar ''Reducciones''-se, savet dreist-holl e [[Paraguay]], gant Indianed [[Guarani]], e [[Bolivia]], e [[Perou]] pe e [[Brazil]]. Republikoù bihan e oant, savet evit avielañ an Amerindianed. Gant ar Jezuisted e veze savet kêrioù bihan war skouer ar re eus Spagn, nemet eno e tegemerent Amerindianed da reiñ ur plas dezho er gevredigezh spagnol ha kristen ha da wareziñ anezho diouzh ar sklaverezh. Kement-se ne blije ket nemeur d’an drevadennerien avat, hag a-benn ar [[bloavezhioù 1750]]-[[bloavezhioù 1760|1760]] e voe berzet ar ''Reducciones''-se, gant ar pab, gant Spagn ha gant Portugal. Dre ma oa digresket kalz an niver a [[Amerindianed]] e oa diouer a dud labour evit an drevadennerien. Kregiñ a reas ar Spagnoled neuze d’[[morianeta|ober kenwerzh sklaved eus Afrika]], evel ma rae dija Portugaliz. Daoust ma ne veze ket graet gwall vrav d’an Amerindianed na d’ar re Zu, e teuas [[Amerika latin]], ha dreist-holl Brazil, da vezañ ur skouer dibar eus ur gevredigezh hiron. == En Azia == [[Fernão de Magalhães]], an ergerzher [[Portugal|portugalat]] a oa e servij rouantelezh [[Spagn]], a erruas en inizi [[Filipinez]] d’ar [[16 Meurzh|16 a viz Meurzh]] [[1521]]. Anvet e voe an enezeg en anv daofin Spagn, [[Fulup II Spagn]]. Adalek [[1565]] emañ an enezeg en Impalaeriezh trevadennel Spagn. E [[1611]] e voe savet [[Skol-Veur Santo Tomas]], ar skol-veur gentañ er vro, e [[Manila]]. Daoust ma ne oa ket pinvidik ar vro a-fed [[aour]] pe [[spis (temz)|spisoù]], e kave da Spagn e vije ur bazenn gentañ da vont da avielañ Sina ha Japan. [[Frañsez Zavier]], pa yeas da Japan a gasas gantañ un den genidik eus Filipinez, [[Lorenzo Ruiz]], zo bet lakaet da sant abaoe. Ne reas ket berzh ar visionerien gatolik e Sina ha Japan, met e Filipinez e teuas buan an iliz katolik da gaout ur pouez bras. Ha se e oa unan eus palioù pennañ rouaned Spagn pa glaskent trevadenniñ broioù pell. == Diskar an impalaeriezh == Kregiñ a reas galloud trevadennel Spagn da vont war ziskar er {{XVIIvet kantved}}, daoust (pe abalamour) ma kresk poblañs an trevadennoù. An aour kaset da Spagn a veze dispignet buan evit paeañ dleoù d’ar vankerien a Alamagn pe Italia. Hag e-keit-se e kolle Spagn lod eus he zud a yae da redek bro en tu all d’ar mor. Gant ar brezelioù en Europa ([[Brezel ar Pevar-Ugent Vloaz]], [[Brezel Tregont Vloaz]]) e voe dispignet nerzh hag arc’hant Spagn. == Dizalc’hiezh an trevadennoù en Amerika == [[Restr:Batalla de Ayacucho by Martín Tovar y Tovar (1827 - 1902).jpg|right|thumb|300px|[[Emgann Ayacucho]] e [[Perou]].]] Displijet e oa an dud eus ar vegenn (ar re wenn, bet ganet en trevadennoù) gant pouez beli Spagn warno. Tud evel [[Simón Bolívar]] a gemeras skouer war an [[Dispac'h gall]] e dibenn ar {{XVIIIvet kantved}}. Tennañ a rejont splet eus aloubadeg Spagn gant [[Napoleon Iañ|Napoleon I{{añ}}]] e [[1808]] evit embann dizalc’hiezh broioù Suamerika. Mouget e voe an emsavadegoù-se gant feulster gant ar Spagnoled, pa zeuas ar roue [[Fernant VII Spagn|Fernant VII]] war an tron en-dro e [[1813]]. Met daoust da se e teuas broioù Suamerika, tamm-ha-tamm, da vezañ dizalc’h. Emsavadegoù a voe adarre a-enep rouantelezh Spagn, levezonet gant [[Brezel dieubidigezh ar Stadoù Unanet]], da sevel republikoù dizalc'h. [[Kuba]] ha [[Puerto Rico]] a chomas dindan yev Spagn. Hogen, etre [[1814]] ha [[1830]], trevadennoù spagnol Amerika a yeas d'ober broioù dizalc'h nevez : [[Arc'hantina]], [[Bolivia]], [[Kolombia]], [[Chile]], [[Ecuador]], [[Mec'hiko]], [[Paraguay]], [[Perou]], [[Proviñsoù Unanet Kreizamerika]], ar [[Republik Dominikan]], [[Uruguay]] ha [[Venezuela]]. == Dibenn an impalaeriezh e trevadennoù Afrika == [[Restr:ProtectoradoMarruecos.png|250px|thumb|right|An douaroù e dalc’h ar Spagnoled e Maroko, e 1912]] Dirollañ a reas ar brezel etre Spagn hag ar Stadoù Unanet : e [[1898]] e voe kollet [[Kuba]], [[Puerto Rico]] hag ar [[Filipinez]] gant ar Spagnoled, aloubet ma oa bet ar broioù-se gant an Amerikaned. Ne chome mui nemet un nebeud trevadennoù en Afrika gant Spagn, neuze. En o zouez e c’heller menegiñ ar [[Rif]], e hanternoz [[Maroko]], aloubet e deroù an {{XXvet kantved}}, ha chomet spagnol daoust da emsavadeg [[Abd el-Krim]], e [[1921]]-[[1926]]. E [[1936]] ez eo eus hanternoz Maroko, hag eus an inizi [[Kanariez]], e loc’has soudarded [[Francisco Franco|Franco]] da vont d’en em gannañ e [[Brezel diabarzh Spagn]]. E [[1956]] e voe roet ar braz eus an douaroù spagnol-se da stad Maroko, war-bouez [[Ceuta]] ha [[Melilla]] zo chomet kêrioù e dalc’h Spagn. N’eo nemet e [[1975]], goude marv [[Francisco Franco|Franco]], e voe kuitaet [[Sahara ar C'hornôg]] gant Spagn, ha goude-se e voe staget ouzh rouantelezh Maroko. == Ar broioù a zo bet e dalc’h an Impalaeriezh trevadennel spagnol == * '''en Amerika''' ** [[Hispaniola]] *** [[Haiti]] ({{XVIvet kantved}}-[[1697]]) *** [[Republik Dominikan]] ({{XVIvet kantved}}-[[1821]]) ** [[Puerto Rico]] ([[1508]]-[[1898]]) ** [[Kuba]] ([[1511]]-[[1898]]) ** [[Jamaika]] ({{XVIvet}}-[[1655]]) ** [[Trinidad ha Tobago|Trinidad]] ([[1592]]-[[1797]]) ** [[Mec'hiko]] (+ [[Kalifornia]] ha [[Texas]]) ([[1521]]-[[1821]]) ** [[Florida]] ([[1565]]-[[1819]]) ** [[Louiziana]] ([[1763]]-[[1800]]) ** [[Guatemala]] (XVI{{e}}-[[1821]]) ** [[Salvador]] ([[1525]]-[[1821]]) ** [[Honduras]] ([[1524]]-[[1821]]) ** [[Nicaragua]] ([[1524]]-[[1821]]) ** [[Costa Rica]] ([[1522]]-[[1821]]) ** [[Panama]] ({{XVIvet}}-[[1819]]) ** [[Kolombia]] ([[1525]]-[[1819]]) ** [[Venezuela]] ([[1522]]-[[1821]]) ** [[Ecuador]] ([[1534]]-[[1822]]) ** [[Perou]] ([[1534]]-[[1824]]) ** [[Bolivia]] ([[1545]]-[[1825]]) ** [[Chile]] ([[1541]]-[[1818]]) ** [[Paraguay]] ([[1537]]-[[1811]]) ** [[Arc'hantina]] ([[1580]]-[[1816]]) ** [[Uruguay]] ([[1726]]-[[1814]]) * '''en Azia hag en Okeania''' ** [[Filipinez]] ([[1565]]-[[1898]]) ** [[Guam]] ([[1668]]-[[1898]]) ** [[Inizi Karolina]] ([[Mikronezia]]) ([[1886]]-[[1899]]) * '''en Afrika''' ** an [[Kanariez|Inizi Kanariez]] (abaoe [[1479]]) ** [[Ceuta]] (abaoe [[1580]]) ** [[Melilla]] (abaoe [[1497]]) ** [[Maroko]] spagnol ([[Rif]]) ([[1912]]-[[1956]]) ** [[Sidi Ifni]] (enklozadur e Maroko) ([[1912]]-[[1969]]) ** [[Sahara spagnol]] ([[Sahara ar C'hornôg]], bremañ) ([[1886]]-[[1975]]) ** [[Ginea ar C'heheder]] ([[1778]]-[[1968]]) ** un nebeud kêrioù en arvor hanternoz Afrika, er {{XVIvet kantved}} ([[Oran]], [[Bejaïa]], [[Annaba]]…) [[Rummad:Trevadennerezh|Spagn]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] [[Rummad:Istor Spagn]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Spagn]] lta6f592nrg1y28ag62ttsf5zypxlc4 2004540 2004535 2022-07-20T16:42:49Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : – [[Rummad:Trevadennerezh]] wikitext text/x-wiki [[Restr:Spanish Empire Anachronous 0.PNG|thumb|350px|right| Ar broioù zo bet dalc’het gant ar [[Spagn]]oled da vare pe vare, gant liv ruz, hag an douaroù e dalc’h Portugal gant liv roz.]] '''[[Impalaeriezh trevadennel]] [[Spagn]]''' a reer eus hollad an douaroù tramor aloubet gant Spagnoled ha renet ganto e-pad pell. Unan eus an impalaeriezhioù trevadennel brasañ zo bet en istor eo hini Spagn, e-kichen hini Portugal. Er {{XVIvet kantved}} hag er {{XVIIvet kantved}} e voe aloubet e-leizh a zouaroù gant ar Spagnoled, e pep lec’h dre ar bed. [[Kastilha]] zo bet, evel [[Portugal]], unan eus ar broioù er penn a-raok evit ar beajoù da zizoleiñ ar bed hag evit an [[trevadennerezh|trevadenniñ]]. En he brasañ e voe an impalaeriezh-se etre [[1580]], pa voe staget [[Impalaeriezh trevadennel Portugal]] ouzh domani Spagn, ha [[1800]], pa grogas Spagn da goll he zrevadennoù e [[Suamerika]]. == Deroù == An douaroù tramor kentañ aloubet gant Spagnoled a voe an inizi [[Kanariez]]. Aloubet e voent ganto e [[1491]]-[[1496]], ha lazhet e voe ar bobl a veve warno er {{XVvet kantved}}. An eil kammed a voe aloubidigezh [[Melilla]], ur gêr en arvor Maroko e [[1497]]. Rouantelezh [[Kastilha]] a stagas da vat da glask perc’hennañ douaroù tramor, pa oa bet echuet ar [[Reconquista]], ar stourm a-enep muzulmaned kreisteiz Spagn, goude diskar [[Emirelezh Córdoba]] e miz Genver [[1492]]. [[Restr:Columbus Taking Possession.jpg|thumb|right|300px|[[Kristol Goulm]] o touarañ war enez [[Hispaniola]].]] [[Kristol Goulm]], goude ma oa bet distaolet e ginnig gant roue [[Portugal]], a voe degemeret mat e servij gant ar rouanez [[Izabel Kastilha]] hag ar roue [[Ferdinant II Aragon|Ferdinant Aragon]]. Asantiñ a rejont arc’hantañ beaj ar moraer eus [[Genova]] a glaskfe tizhout an [[Indez]] hag o zeñzorioù, en ur vont war-zu ar c’hornôg. E miz Here [[1492]] e voe tizhet gant Kristof Goulm enez [[San Salvador (Bahamas)|San Salvador]] (en enezeg [[Bahamas]]), ha goude-se e voe diazezet gantañ an drevadenn spagnol gentañ en Amerika war enez [[Hispaniola]]. Graet e voe anezhañ "besroue an Indez" ([[1493]]-[[1500]]) gant rouaned Spagn. Hogen drastus e voe e zoare da ren an Indez, ken evit an drevadennerien aet d’an enez, ken evit annezidi gentañ Hispaniola a yeas o niver d’an traoñ buan. E-kerzh e deir beaj all e voe ergerzhet gant Koulm an inizi [[Antilhez]] hag aodoù [[Kreizamerika]]. Met un den all eus Genova, [[Amerigo Vespucci]], an hini a roas e anv d’ar c’hevandir nevez-kavet, [[Amerika]], goude e veajoù etre [[1499]] ha [[1504]]. Er {{XVIvet kantved}} e voe ergerzhet douaroù e-leizh gant ar Spagnoled : adalek [[Kalifornia]] ha [[Florida]] betek [[Douar an Tan]], hag er [[Meurvor Habask]], betek an inizi [[Filipinez]] hag an [[inizi Salomon]]. Gant ar pab e [[1493]] ha gant [[Emglev Tordesillas]] e [[1494]] e voe kompezet an tabut a save etre Spagn ha Portugal, ha rannet e voe ar bed etre div lodenn : an hanter a c’hallje bezañ trevadennet gant Portugal (Afrika, Azia) hag an hanter all gant Spagn (Amerika, nemet Brazil ma oa douaret Portugaliz dija, hag an tammoù reterañ eus Azia). == Ar g-[[Conquistador]]ed == [[Conquistador]]ed (da lavarout eo « alouberien », e spagnoleg) a reer eus ar Spagnoled aet da aloubiñ douaroù nevez Amerika. E [[1511]] e oa bet aloubet an inizi brasañ, an [[Antilhez Bras]] ([[Kuba]], [[Hispaniola]], [[Puerto Rico]]). Tudjentil a renk izel e oant, ha gant ar mojennoù a veze kontet diwar-benn an [[Eldorado]], ar vro varzhus leun a aour a oa en tu all d’ar mor, e oant broudet da guitaat Kastillha da vont d’an « Douar Nevez », da redek an avantur. Gant [[Hernán Cortés]], hag un nebeud kantadoù a dud war e lerc’h, e voe aloubet [[Mec'hiko]] diwar-goust an [[Azteked]] e [[1519]]-[[1521]] ; [[Francisco Pizarro]], eñ, a lakaas e grabanoù war [[Perou]], diwar-goust an [[Inkaed]] e [[1532]]-[[1534]]. Dre ma oa armoù dreist gant ar Spagnoled, ha dre ma oa rannet an [[Amerindianed]] e voe aloubet kement a zouaroù ken buan-se. Ur wech staliet mat en Amerika ez eas ar Spagnoled da drevadenniñ an inizi [[Filipinez]], en tu all d’ar [[Meurvor Habask]] er [[bloavezhioù 1560]] ; ha neuze e chomjont a-sav war harzoù [[Impalaeriezh trevadennel Portugal]], evel ma oa bet rakwelet gant [[Emglev Tordesillas]] e [[1494]]. == Merañ an « Douar Nevez » == [[Restr:Imperio Español America 1800.png|200px|right| An Impalaeriezh spagnol en Amerika e 1800]] E [[1503]] e voe savet gant ar rouanez Izabel ''La Casa y Audiencia de Indias'', un aozadur anavezetoc’h dindan an anv [[Casa de Contratación]], karget da renkañ ar c’henwerzh etre Spagn hag an trevadennoù nevez. Sevel a rae taosoù war ar marc’hadourezh deuet eus [[Indez ar c’hornôg]] (ur bempvedenn eus o zalvoudegezh, ''Quinto Real'') ha dastum a rae gouiziegezh war an douaroù ergerzhet gant ar Spagnoled. E [[1524]] e voe savet Kuzul an Indez (''Consejo de Indias'') d’ober war-dro melestradur an douaroù nevez-kavet ; harpet e oa, en tu all d’ar mor, gant unnek ''audiencias'' (lezioù-barn), an hini gentañ anezho o vezañ bet savet war [[Hispaniola]] e [[1511]]. Splann e voe buan, gant al ledan ma oa an « Douar Nevez », e oa ezhomm da rannañ an douaroù-se e meur a vro evit gallout o merañ. Neuze e voe divizet sevel bes-rouantelezhioù gant ur besroue e penn pep hini anezho. Da gentañ e voe savet besrouantelezh [[Spagn Nevez]] (1535), ha goude-se hini [[Perou]] (1544), hini [[Granada Nevez]] (1717) ha hini ar [[Río de la Plata]] (1776). Pinvidik e teu an drevadennerien spagnol da vezañ buan war-bouez an ''[[encomienda]]'' (ar c’humuniezhioù Indianed a veze lakaet da labourat evit o mistri spagnol). An tachennoù bras anvet ''[[latifundia]]'' a voe savet, dreist-holl, adalek ar {{XVIIvet kantved}}. A-hend-all e veze korvoet ar mengleuzioù [[aour]] (e [[Kolombia]]) hag [[arc'hant (metal)|arc'hant]] ([[Zacatecas]] e Mec’hiko, [[Potosí]] e [[Bolivia]]). == An [[Amerindianed]] == Spontus eo ar priz a vo paeet gant an annezidi gentañ. D’an traoñ ez a buan an niver a [[Amerindianed]] : tremen a ra eus war-dro 80 milion e deroù ar {{XVIvet kantved}} da war-dro 12 milion kant vloaz war-lerc’h. Gant al lazhadegoù, al labour ret hag ar c’hleñvedoù degaset eus Europa, dreist-holl, e voe diskaret ar pobloù indian. Torfedoù ar g-[[conquistador]]ed spagnol a voe diskuliet neuze gant ur [[manac'h]], ar breur [[Bartolomé de las Casas]]. E [[1550]], goude breutaat gant ur beleg all, [[Juan Ginés de Sepúlveda]], e teuas a-benn da lakaat degemer ar soñj e oa un ene gant an Amerindianed ([[Breud Valladolid]]). Roue Spagn, [[Karl V an Impalaeriezh Santel|Karl V]], a grogas ivez d’ar poent-se da lakaat harzoù da reizhiad an ''[[encomienda]]''. Er {{XVIIvet kantved}} e voe diazezet ''Misionoù katolik'' gant ar [[Jezuisted]]. Un doare keriadennoù e oa ar ''Reducciones''-se, savet dreist-holl e [[Paraguay]], gant Indianed [[Guarani]], e [[Bolivia]], e [[Perou]] pe e [[Brazil]]. Republikoù bihan e oant, savet evit avielañ an Amerindianed. Gant ar Jezuisted e veze savet kêrioù bihan war skouer ar re eus Spagn, nemet eno e tegemerent Amerindianed da reiñ ur plas dezho er gevredigezh spagnol ha kristen ha da wareziñ anezho diouzh ar sklaverezh. Kement-se ne blije ket nemeur d’an drevadennerien avat, hag a-benn ar [[bloavezhioù 1750]]-[[bloavezhioù 1760|1760]] e voe berzet ar ''Reducciones''-se, gant ar pab, gant Spagn ha gant Portugal. Dre ma oa digresket kalz an niver a [[Amerindianed]] e oa diouer a dud labour evit an drevadennerien. Kregiñ a reas ar Spagnoled neuze d’[[morianeta|ober kenwerzh sklaved eus Afrika]], evel ma rae dija Portugaliz. Daoust ma ne veze ket graet gwall vrav d’an Amerindianed na d’ar re Zu, e teuas [[Amerika latin]], ha dreist-holl Brazil, da vezañ ur skouer dibar eus ur gevredigezh hiron. == En Azia == [[Fernão de Magalhães]], an ergerzher [[Portugal|portugalat]] a oa e servij rouantelezh [[Spagn]], a erruas en inizi [[Filipinez]] d’ar [[16 Meurzh|16 a viz Meurzh]] [[1521]]. Anvet e voe an enezeg en anv daofin Spagn, [[Fulup II Spagn]]. Adalek [[1565]] emañ an enezeg en Impalaeriezh trevadennel Spagn. E [[1611]] e voe savet [[Skol-Veur Santo Tomas]], ar skol-veur gentañ er vro, e [[Manila]]. Daoust ma ne oa ket pinvidik ar vro a-fed [[aour]] pe [[spis (temz)|spisoù]], e kave da Spagn e vije ur bazenn gentañ da vont da avielañ Sina ha Japan. [[Frañsez Zavier]], pa yeas da Japan a gasas gantañ un den genidik eus Filipinez, [[Lorenzo Ruiz]], zo bet lakaet da sant abaoe. Ne reas ket berzh ar visionerien gatolik e Sina ha Japan, met e Filipinez e teuas buan an iliz katolik da gaout ur pouez bras. Ha se e oa unan eus palioù pennañ rouaned Spagn pa glaskent trevadenniñ broioù pell. == Diskar an impalaeriezh == Kregiñ a reas galloud trevadennel Spagn da vont war ziskar er {{XVIIvet kantved}}, daoust (pe abalamour) ma kresk poblañs an trevadennoù. An aour kaset da Spagn a veze dispignet buan evit paeañ dleoù d’ar vankerien a Alamagn pe Italia. Hag e-keit-se e kolle Spagn lod eus he zud a yae da redek bro en tu all d’ar mor. Gant ar brezelioù en Europa ([[Brezel ar Pevar-Ugent Vloaz]], [[Brezel Tregont Vloaz]]) e voe dispignet nerzh hag arc’hant Spagn. == Dizalc’hiezh an trevadennoù en Amerika == [[Restr:Batalla de Ayacucho by Martín Tovar y Tovar (1827 - 1902).jpg|right|thumb|300px|[[Emgann Ayacucho]] e [[Perou]].]] Displijet e oa an dud eus ar vegenn (ar re wenn, bet ganet en trevadennoù) gant pouez beli Spagn warno. Tud evel [[Simón Bolívar]] a gemeras skouer war an [[Dispac'h gall]] e dibenn ar {{XVIIIvet kantved}}. Tennañ a rejont splet eus aloubadeg Spagn gant [[Napoleon Iañ|Napoleon I{{añ}}]] e [[1808]] evit embann dizalc’hiezh broioù Suamerika. Mouget e voe an emsavadegoù-se gant feulster gant ar Spagnoled, pa zeuas ar roue [[Fernant VII Spagn|Fernant VII]] war an tron en-dro e [[1813]]. Met daoust da se e teuas broioù Suamerika, tamm-ha-tamm, da vezañ dizalc’h. Emsavadegoù a voe adarre a-enep rouantelezh Spagn, levezonet gant [[Brezel dieubidigezh ar Stadoù Unanet]], da sevel republikoù dizalc'h. [[Kuba]] ha [[Puerto Rico]] a chomas dindan yev Spagn. Hogen, etre [[1814]] ha [[1830]], trevadennoù spagnol Amerika a yeas d'ober broioù dizalc'h nevez : [[Arc'hantina]], [[Bolivia]], [[Kolombia]], [[Chile]], [[Ecuador]], [[Mec'hiko]], [[Paraguay]], [[Perou]], [[Proviñsoù Unanet Kreizamerika]], ar [[Republik Dominikan]], [[Uruguay]] ha [[Venezuela]]. == Dibenn an impalaeriezh e trevadennoù Afrika == [[Restr:ProtectoradoMarruecos.png|250px|thumb|right|An douaroù e dalc’h ar Spagnoled e Maroko, e 1912]] Dirollañ a reas ar brezel etre Spagn hag ar Stadoù Unanet : e [[1898]] e voe kollet [[Kuba]], [[Puerto Rico]] hag ar [[Filipinez]] gant ar Spagnoled, aloubet ma oa bet ar broioù-se gant an Amerikaned. Ne chome mui nemet un nebeud trevadennoù en Afrika gant Spagn, neuze. En o zouez e c’heller menegiñ ar [[Rif]], e hanternoz [[Maroko]], aloubet e deroù an {{XXvet kantved}}, ha chomet spagnol daoust da emsavadeg [[Abd el-Krim]], e [[1921]]-[[1926]]. E [[1936]] ez eo eus hanternoz Maroko, hag eus an inizi [[Kanariez]], e loc’has soudarded [[Francisco Franco|Franco]] da vont d’en em gannañ e [[Brezel diabarzh Spagn]]. E [[1956]] e voe roet ar braz eus an douaroù spagnol-se da stad Maroko, war-bouez [[Ceuta]] ha [[Melilla]] zo chomet kêrioù e dalc’h Spagn. N’eo nemet e [[1975]], goude marv [[Francisco Franco|Franco]], e voe kuitaet [[Sahara ar C'hornôg]] gant Spagn, ha goude-se e voe staget ouzh rouantelezh Maroko. == Ar broioù a zo bet e dalc’h an Impalaeriezh trevadennel spagnol == * '''en Amerika''' ** [[Hispaniola]] *** [[Haiti]] ({{XVIvet kantved}}-[[1697]]) *** [[Republik Dominikan]] ({{XVIvet kantved}}-[[1821]]) ** [[Puerto Rico]] ([[1508]]-[[1898]]) ** [[Kuba]] ([[1511]]-[[1898]]) ** [[Jamaika]] ({{XVIvet}}-[[1655]]) ** [[Trinidad ha Tobago|Trinidad]] ([[1592]]-[[1797]]) ** [[Mec'hiko]] (+ [[Kalifornia]] ha [[Texas]]) ([[1521]]-[[1821]]) ** [[Florida]] ([[1565]]-[[1819]]) ** [[Louiziana]] ([[1763]]-[[1800]]) ** [[Guatemala]] (XVI{{e}}-[[1821]]) ** [[Salvador]] ([[1525]]-[[1821]]) ** [[Honduras]] ([[1524]]-[[1821]]) ** [[Nicaragua]] ([[1524]]-[[1821]]) ** [[Costa Rica]] ([[1522]]-[[1821]]) ** [[Panama]] ({{XVIvet}}-[[1819]]) ** [[Kolombia]] ([[1525]]-[[1819]]) ** [[Venezuela]] ([[1522]]-[[1821]]) ** [[Ecuador]] ([[1534]]-[[1822]]) ** [[Perou]] ([[1534]]-[[1824]]) ** [[Bolivia]] ([[1545]]-[[1825]]) ** [[Chile]] ([[1541]]-[[1818]]) ** [[Paraguay]] ([[1537]]-[[1811]]) ** [[Arc'hantina]] ([[1580]]-[[1816]]) ** [[Uruguay]] ([[1726]]-[[1814]]) * '''en Azia hag en Okeania''' ** [[Filipinez]] ([[1565]]-[[1898]]) ** [[Guam]] ([[1668]]-[[1898]]) ** [[Inizi Karolina]] ([[Mikronezia]]) ([[1886]]-[[1899]]) * '''en Afrika''' ** an [[Kanariez|Inizi Kanariez]] (abaoe [[1479]]) ** [[Ceuta]] (abaoe [[1580]]) ** [[Melilla]] (abaoe [[1497]]) ** [[Maroko]] spagnol ([[Rif]]) ([[1912]]-[[1956]]) ** [[Sidi Ifni]] (enklozadur e Maroko) ([[1912]]-[[1969]]) ** [[Sahara spagnol]] ([[Sahara ar C'hornôg]], bremañ) ([[1886]]-[[1975]]) ** [[Ginea ar C'heheder]] ([[1778]]-[[1968]]) ** un nebeud kêrioù en arvor hanternoz Afrika, er {{XVIvet kantved}} ([[Oran]], [[Bejaïa]], [[Annaba]]…) [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] [[Rummad:Istor Spagn]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Spagn]] 63z30w4zbc60v8fdxbkyhdiw0vvdeir Impalaeriezh Breizh-Veur 0 66223 2004537 1910652 2022-07-20T16:39:26Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Impalaeriezhioù]]->[[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] wikitext text/x-wiki [[Restr:The British Empire1.png|425px|thumb|'''Impalaeriezh Breizh-Veur''', gant ar broioù zo bet, mare pe vare, e dalc’h Breizh-Veur]] '''Impalaeriezh Breizh-Veur''' zo bet an hini vrasañ eus an [[impalaeriezh]]ioù trevadennel savet gant broioù eus Europa, etre [[1500]] ha [[2000]]. Pa oa en he brasañ, e deroù an {{XXvet kantved}}, e oa enni ur c’hard eus gorread ar bed hag e boblañs. Ar stad c’halloudusañ er bed e voe e-pad an {{XIXvet kantved}}, met goude [[1945]] e krogas he diskar. Ha pa vefe aet an impalaeriezh vras-se d’an traoñ, e weler c’hoazh hiziv ar roud anezhi gant an implij eus ar saozneg er bed a-bezh. == Orin an impalaeriezh == Goude ma oa bet aloubet Bro-Saoz gant [[Duged Normandi|dug Normandi]], [[Gwilherm II (dug Normandi)|Gwilherm an Alouber]], e [[1066]], e voe kendalc’het gant rouaned Bro-Saoz da emellout en aferioù dugelezh [[Normandi]] e-pad daou gantved. Da-heul dimezioù ar rouaned-se e teuas ivez proviñsoù all war an douar-bras da vezañ stag ouzh kurunenn Bro-Saoz ([[Akitania]], [[Anjev]],...), met kollet e voe an douaroù-se e dibenn ar [[Brezel Kant Vloaz]]. Porzh [[Calais]] a chomas etre daouarn ar Saozon betek [[1558]]. En inizi ivez e kreskas galloud ar rouaned saoz : klasket e voe ganto aloubiñ [[Kembre]] adalek [[1282]], hag [[Iwerzhon]] adalek [[1169]]. Goude [[1603]] e voe renet Bro-Skos ha Bro-Saoz gant ar memes roue, hag e [[1707]] e voe unanet an div vro da vont d’ober Rouantelezh Unanet [[Breizh-Veur]]. Er {{XVIvet kantved}} ivez e voe diazezet kentañ ''[[Plantadegoù Iwerzhon]]'', pa’z eas aotrouien eus Bro-Saoz da biaouañ douaroù en enezenn. Trevadennoù kentañ Bro-Saoz int, e gwirionez, hag ur skouer e voent evit trevadenniñ douaroù Amerika. [[Restr:Matthew-BristolHarbour-Aug2004.jpg|thumb|upright|Un eiladur eus ''The Matthew'', bag [[John Cabot]] evit e eil beaj war-zu ar Bed Nevez.]] E-keit-se e rae berzh armerzh Bro-Saoz, abaoe dibenn ar {{XIVvet kantved}}, pa rae kenwerzh ar [[gloan]] gant broioù all [[Europa]]. Dindan ren [[Herri VII (Bro-Saoz)|Herri VII]] (etre [[1485]] ha [[1509]]) e voe savet kompagnunezhioù prevez d’ober kenwerzh gant kevandirioù all, hag ur chanter sevel-listri bras a voe savet e [[Portsmouth]]. Urzh a roas ar roue Herri VII d’an Italian Giovanni Caboto ([[John Cabot]]) da vont da ergerzhout douaroù Norzhamerika e [[1496]] ha [[1497]]. Gant ar roue [[Herri VIII (Bro-Saoz)|Herri VIII]] e voe brasaet kalz an niver a listri-brezel, ha lakaat a reas sevel [[tour-tan|tourioù-tan]] da heñchañ ar bigi war aodoù Breizh-Veur. Ken kreñv e teuas ar [[Royal Navy]] da vezañ ma voe roet lamm ganto da [[Armada Invencible]] (''arme didrec’hus'') ar morlu spagnol e [[1588]]. Ur vro c’halloudus e oa deuet Bro-Saoz da vezañ war vor. E-pad ren ar rouanez [[Elesbed Iañ (Bro-Saoz)|Elesbed I{{añ}}]], etre [[1577]] ha [[1590]], e voe graet tro ar bed gant [[Francis Drake]], an eil den oc’h ober kement-se war-lerc’h [[Fernão de Magalhães]]. Douarañ a reas Drake war aod kornôg Norzhamerika, e 1579, en ul lec’h a voe anvet gantañ ''Nova Albion'' ([[Kalifornia]] hiziv). Moraerien all evel [[Humphrey Gilbert]] pe [[Walter Raleigh]] a voe kaset ivez da ergerzhout aodoù Norzhamerika, ha klasket e voe ganto krouiñ trevadennoù saoz eno, an [[Douar-Nevez]] gant an hini kentañ, [[Virginia]] gant an eil. Hogen ne reas ket berzh an taolioù kentañ-se : re ziaes e oa ar vuhez eno, gant an diouer a voued, an amzer rust, an [[Amerindianed|henvroidi]] o vrezeliañ a-enep ar Saozon. == Trevadennoù Amerika == E deroù ar {{XVIIvet kantved}} e tiorroas tamm-ha-tamm an trevadennoù war aod reter Amerika : berzh a reas, a-benn ar fin, an [[Trizek Trevadenn]] (a zeuas da vezañ diwezhatoc’h [[Stadoù Unanet Amerika]]), trevadennerien douaroù war arvor [[Kanada]], hag en inizi bihan er [[Mor Karib]] evel [[Jamaika]] ha [[Barbados]]. En Antilhez e vezer gounezet korz-sukr, gant [[Sklaverezh|sklaved]] ; en trevadennoù war ar c’hevandir e kreske [[butun]], [[riz]], [[koton]] ; pelloc’h en hanternoz e veze diskaret koad ha chaseet loened evit o feur. An holl varc’hadourezhioù-se a veze kaset da Vro-Saoz. Mont a rae tud yaouank eus Breizh-Veur d’ober o annez en tu all d’ar mor, dedennet gant ar pinvidigezhioù-se. [[Restr:British Colonies in North America c1750 v2.png|thumb|left|Trevadennoù saoz e Norzhamerika, war-dro 1750. 1: [[Douar-Nevez]]; 2: [[Nova Scotia]]; 3: an [[Trizek Trevadenn]]; 4: [[Bermuda]]; 5: [[Bahamas]]; 6: [[Honduras Breizh-Veur|Honduras]]; 7: [[Jamaika]]; 8: [[Antilhez Bihanañ]].]] Tamm-ha-tamm e klaskas ar Saozon astenn o galloud en Amerika, diwar-goust o amezeien, galloudoù bras all eus Europa pe henvroidi. Kemer a rejont an tu kreñv war [[Izelvroioù|Hollandiz]] ha dont a reas war [[Nieuw Amsterdam]] da vezañ [[New York]]. Er [[Brezel Seizh Vloaz]] e voent trec’h war ar [[Bro-C'hall|C’hallaoued]] ([[Emgann Louisbourg]], seziz [[Kêr Gebek]]). Tamm-ha-tamm ivez en em astenne an trevadennoù saoz war-zu ar c’hornôg, pa glaskent douaroù nevez da c’hounit e diabarzh ar c’hevandir, diwar-goust ar [[Amerindianed|pobloù indian]], a varvas e-leizh anezho gant ar brezelioù pe gant kleñvedoù degaset eus Europa. O strivoù da glask aloubiñ trevadennoù [[Spagn]] e [[Suamerika]] a voe aner avat ha trec’het e voe morlu Breizh-Veur, e [[1741]], dirak [[Cartagena de Indias|Cartagena]], ur gêr zo e [[Kolombia]] bremañ, a oa bet lakaet seziz warni gant an amiral [[Edward Vernon]] e penn 186 lestr ha 23 600 den. Ur pennad diwezhatoc’h e klaskas ar Saozon aloubiñ trevadenn spagnol ar [[Río de la Plata]] (en-dro da [[Buenos Aires]]), e 1806-1807. Trec’het e voent ivez. Hogen e 1833 e teujont a-benn da aloubiñ [[Inizi Maloù]], zo chomet e dalc’h ar Rouantelezh Unanet abaoe an amzer-se, dindan an anv « Falkland Islands ». Prantad kentañ Impalaeriezh Breizh-Veur eo trevadennerezh Amerika, evit kalz istorourien. Abalamour d’ar c’hoant a oa gant Londrez da dennañ gounid forzh pegement eus trevadennoù Amerika e savas enebiezh tamm-ha-tamm etre annezidi an trevadennoù-se ha gouarnamant Breizh-Veur. An drevadennerien, pa gavjont an dro, a embannas o c’hoant d’en em zistagañ diouzh ar « vammvro ». War-lerc’h ar [[Brezel dieubidigezh ar Stadoù Unanet|Brezel dieubidigezh]] e voe embannet dizalc’hiezh [[Stadoù Unanet Amerika]] e [[1783]]. == War-zu ar reter == E dibenn ar {{XVIvet kantved}} e savas helebini etre [[Bro-Saoz]] hag an [[Izelvroioù]] da glask dispenn roudoù [[Portugal]], ar vro nemeti a rae kenwerzh gant [[Azia]] en amzer-se. Savet e voe ganto kompagnunezhioù prevez evit ober war-dro ar c’henwerzh-se : [[Kompagnunezh nederlandat Indez ar Reter]] e 1602, [[Kompagnunezh vreizhveurat Indez ar Reter]] e 1600. Kenwerzh ar [[Spis (temz)|spisoù]] a felle d’ar c’hompagnunezhioù-se ober : inizi [[Indonezia]] e oa o fal pennañ, hag aodoù an [[Indez]] an eil, da chom a-sav war o hent. Ar gompagnunezh nederlandat en em ziazezas en Indonezia dreist-holl hag ar Saozon en Indez dreist-holl. Abalamour ma oa kreñv galloud an [[Impalaeriezh Voghol]], ne glaskas ket ar Saozon mont don en douaroù da gentañ. Trawalc’h e oa dezho kaout kontouerioù en un nebeud kêrioù war an aod, evel [[Madras]], [[Bombay]] pe Sutanuti (ur geriadenn a zeuas da vezañ [[Kolkata]]). [[Restr:Fort St. George, Chennai.jpg|thumb|right|200px|''Fort St. George'', ur c’hreñvlec’h savet gant ar Saozon e [[Madras]] e 1639.]] Goude trec’h Palashi, e [[1757]], ma voe faezhet nabab [[Bengal]] hag e gevredidi gall gant nerzhioù saoz Kompagnunezh Indez ar Reter, e voe digoret dorioù Bengal a-bezh d’ar Saozon. Goude-se, ha pa oa an Impalaeriezh voghol war he zalaroù, en em astennas o galloud war ar peurrest eus Indez, pe war-eeun pe dre hanterouriezh rouaned vihan a ranke plegañ dirazo. E 1773 e voe krouet ur post, hini ''gouarnour meur Indez'', da ren war Bengal, tra ma oa renet ar rannoù all eus ar vro c’hoazh gant Kompagnunezh Indez ar Reter, betek 1833. Ur reizhiad dibar met luziet a voe savet da c’houarn Indez, unan en em harpe war ar gwir muzulmat evit ren ar [[Islam|Vuzulmiz]] ha war ar gwir hindou evit ren an [[Hindouegezh|Hindoued]]. Goude [[Emsavadeg ar Sipaied]] e [[1857]], e voe kemeret an emell eus ar vro, da vat, gant ar Rouantelezh Unanet e-lec’h Kompagnunezh Indez ar Reter : dont a reas ar gouarnour meur da vezañ besroue Indez, dre al lezenn ''Government of India Act'' e [[1858]] ; divodet e voe Kompagnunezh Indez ar Reter e 1858 ; ha lakaet e voe ar rouanez [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|Victoria]] da vezañ Impalaerez Indez e [[1876]]. E 1886 e teuas [[Birmania]] da vezañ ul lodenn eus Indez, evel ma oa dija [[Selan]] ([[Sri Lanka]]). Pelloc’h er sav-heol en em astenne an Impalaeriezh ivez : dre un emglev sinet gant an Izelvroioù e 1824 e voe rannet etre an daou c’halloud europat an inizi zo aet bremañ d’ober [[Indonezia]] ha [[Malaysia]]. Renet e veze [[Melaka]], [[Penang]] ha [[Singapour]] gant Kompagnunezh Indez ar Reter, a oa he sez e Kolkata. E [[1841]], goude [[Brezel kentañ an opiom]] a-enep [[Sina]], e voe lezet [[Hong Kong]] gant ar Rouantelezh Unanet. Atapiet e oa Londrez gant Sina, da c’hallout ober kenwerzh an [[te]]. Pelloc’h c’hoazh er reter e oa stank al liammoù gant [[Aostralia]] ha [[Zeland Nevez]]. Ergerzhet e oa bet aodoù reter Aostralia ha re Zeland Nevez gant [[James Cook]] e 1769-1770. Goude koll trevadennoù Amerika e voe stankoc’h al liammoù etre Breizh-Veur hag ar broioù-se : kaset e veze di tud bet kondaonet e Breizh-Veur, goude 1788. Rankout a reas an annezidi gentañ gouzañv brezelioù, kleñvedoù. En ur ober ur c’hantved e voent skarzhet eus an tri c’hard eus o douaroù, evit ma c’hallfe an drevadennerien desevel tropelladoù bras a zeñved, hag ezporzhiañ o gloan da Europa. == Impalaerouriezh ar Rouantelezh Unanet == E-pad an {{XIXvet kantved}} e oa heligentañ etre galloudoù Europa, evit gounit marc’hadoù hag evit kavout danvez-krai. Greanterezh Alamagn, a-benn 1870, a oa aet dreist hini ar Rouantelezh Unanet, war dachenn ar gwiadiñ, ar gimiezh, ar vetalouriezh. Gant ar servijoù (bankoù, asurañsoù) e talc’he ar Rouantelezh Unanet da vezañ ur galloud bras ; hogen paouez a reas da vezañ ar vro a rene war dachenn ar c’henwerzh etrebroadel. Ezhomm he doa neuze, evel galloudoù bras all Europa, da gaout un impalaeriezh tramor da c’hallout gwerzhañ he marc’hadourezh ha kaout danvez-krai marc’had-mat. Etre 1870 hag ar [[Brezel-bed kentañ]] e voe un doare redadeg etre ar broioù bras-se da biaouañ douaroù, en [[Afrika]] dreist-holl hag ivez en Azia. An douaroù pell-se a oa diaes mont di a-raok, abalamour d’an hin ha d’ar c’hleñvedoù a rene enno. Met gant al louzeier nevez-kavet evel ar [[kinin|c’hinin]] e teuas da vezañ aesoc’h. Gouarnamant ar Rouantelezh Unanet, e [[1875]] a brenas lodennoù e [[kanol Suez]], digant penn [[Ejipt]], [[Ismail Pacha]], evit gallout kontrollañ an hent pouezus-se, bet digoret e 1869, da vont eus Breizh-Veur d’an Indez. Un nebeud bloavezhioù diwezhatoc’h, e [[1882]], e voe aloubet ar c’hornad gant soudarded Breizh-Veur evit e gontrollañ gwelloc’h c’hoazh. Gant aon rak un astenn eus galloud [[Rusia]] war-du ar c’hreisteiz ([[Kaokaz]], Kreiz Azia), e tivizas Breizh-Veur lakaat he c’hrabanoù war [[Kiprenez]] e [[1878]], goude bezañ bet klasket aloubiñ [[Afghanistan]] e 1839-1842. Hogen er vro veneziek-hont e rankas ar soudarded saoz kilañ dirak tagadennoù an annezidi. Ur wech all e klaskas ar Saozon aloubiñ Afghanistan e 1878-1880, en aner adarre, nemet e teujont a-benn da gemer an emell eus darempredoù diavaez ar vro. Un trede gwech, e 1919, e voe klasket ganto kemer o c’hreñv war Afghanistan. Ha c’hwitañ adarre. Dindan ren ar rouanez [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|Victoria]] (1837(1901) e voe 72 taol-brezel gant arme ar Rouantelezh Unanet. E [[1898]] e oa en arme Breizh-Veur (''British Army'') 99 000 soudard er Rouantelezh Unanet hec’h-unan, 75 000 den en Indez ha 41 000 er peurrest eus an Impalaeriezh. Er morlu e oa 100 000 den hag en Indez, adalek 1895, e oa bodet 148 000 soudarded eus ar vro, dindan urzhioù ofiserien eus Breizh-Veur, en un arme anvet ''Indian Army''. === Afrika === [[Restr:Rhodes.Africa.jpg|thumb|right|260px|[[Cecil Rhodes]], un embreger bras ha perc’henn mengleuzioù en Afrika, a oa gantañ raktres un [[hent-houarn]] da vont eus [[Kaero]] da [[Kêr ar C’hab|Gêr ar C’hab]].]] E [[1875]] e oa [[Aljeria]] ha [[Trevadenn ar C’hab]] an div drevadenn europat vras nemeto en Afrika. E [[1914]] ne oa mui nemet [[Etiopia]] ha [[Liberia]], ar douar Afrika, na oant ket etre daouarn Europiz. Gant [[Kompagnunezh nederlandat Indez ar Reter]] e oa bet savet trevadenn ar C’hab e penn su Afrika, adalek 1652, evel ur c’hontouer war an hent eus Europa da [[Indez|Indez ar Reter]]. E 1795 e voe aloubet gant nerzhioù Breizh-Veur ha kadarnaet e oa bet o beli e [[1806]]. Dont a reas annezidi nevez eus Breizh-Veur adalek 1820. An drevadennerien gentañ, tud deuet eus an Izelvroioù a reer anezho Boere pe Afrikaners, a yeas pelloc’h en douaroù da sevel republikoù dizalc’h evito, evel [[Transvaal]]. Pa oa [[Bro-C'hall|Gallaoued]], [[Belgia|Belgiz]] ha [[Portugal]]iz o klask en em ziazezañ e diazad ar stêr [[Kongo (stêr)|Kongo]], e voe aozet [[Kuzuliadeg Berlin]] e 1884-1885, da glask kompezañ an traoù etre ar stadoù eus Europa a glaske lakaat an arigrap war pinvidigezhioù Afrika. Emglev a voe etre ar Rouantelezh Unanet, [[Bro-C'hall]], an [[Impalaeriezh Alaman]] hag un hanter dousennad a vroioù all evit sevel reolennoù da c’houzout gant piv e vije ar veli war douaroù Afrika. Evit kontrollañ [[Kanol Suez]], a oa bet savet gant Gallaoued, e tivizas Breizh-Veur aloubiñ [[Ejipt]] e [[1882]]. Ha goude-se ez eas pelloc’h war-du ar c’hreisteiz, a-hed traoñienn an [[Nil]]. Bec’h a voe etre Breizh-Veur ha Bro-C’hall e [[Fachoda]], e [[Soudan]], e 1898. Republikoù dizalc’h an Afrikaners a voe aloubet gant Breizh-Veur e 1899-1902. [[Cecil Rhodes]], un embreger saoz a oa perc’henn war mengleuzioù diamant hag aour e su ar c’hevandir, a aloubas-eñ an douaroù a oa pelloc’h c’hoazh en norzh ha sevel ur vro anvet diwarnañ : '' [[Rodezia]]''. Gant astenn galloud ar Rouantelezh Unanet e kreisteiz hag e reter Afrika e teuas ar c’hoant da sevel un [[hent-houarn]] da gas eus [[Kêr ar C'hab]] da [[Kaero|Gaero]]. Ne voe ket gallet e sevel a-raok dibenn ar [[Brezel-bed kentañ]] avat, abalamour ma oa trevadennoù alaman war an hent-se, e reter Afrika ([[Tanganyika]]). Kreskiñ a rae Impalaeriezh Breizh-Veur ha tamm-ha-tamm e teuas da vezañ an impalaeriezh vrasañ er bed, gant ouzhpenn 400 million a dud enni. Hep kontañ e oa mestrez war ar c’henwerzh ivez e meur a lodenn all eus ar bed, e broioù kontet da vezañ dizalc’h evel [[Sina]], [[Arc’hantina]], [[Thailand|Siam]]. Stad c’halloudusañ ar bed e oa Breizh-Veur da neuze, en ur bed ma oa o ren ar pezh a voe anvet diwezhatoc’h ar ''Pax Britannica''. == Ar c’hemmoù kentañ == Kerkent ha 1839 e voe kinniget un doare emrenerezh da Ganada, a oa annezet gant tud wenn dreist-holl, anezho diskennidi trevadennerien deuet eus Breizh-Veur dreist-holl. E 1867 e voe roet e emrenerezh da Ganada, gant an aferioù diavaez o chom etre daouarn gouarnamant Londrez. Diwezhatoc’h e voe kinniget kemend-all da [[Aostralia]] (1855-1890), [[Zeland Nevez]] (1856) ha Suafrika (1910). Gant ar [[Brezel-bed Kentañ]] e voe gounezet muioc’h a frankiz ganto c’hoazh. En [[Iwerzhon]] e klaskas ar vrogarourien gounit kemend-all evit o bro. Meur a zanvez-lezenn a voe kinniget e Parlamant Breizh-Veur ; n’eo nemet e 1914 e voe degemeret unan a ginnige an emrenerezh (''Home Rule'') da Iwerzhon, hogen ne voe ket lakaet da dalvezout abalamour d’ar brezel. Goude ar Brezel Kentañ en em astennas un tamm galloud Impalaeriezh Breizh-Veur war dachennoù nevez : enni e voe fiziet broioù eus ar [[Reter Nesañ]] a oa en [[Impalaeriezh Otoman]] diagent, ha [[Impalaeriezh trevadennel Alamagn|trevadennoù kozh Alamagn]] en [[Afrika]]. Gant ar [[Brezel-bed Kentañ]] avat e oa bet rivinet ar Rouantelezh Unanet : ne c’helle ket mui chom e penn un impalaeriezh ken bras. Re vras e oa an digempouez etre annezidi disheñvel al lodennoù anezhi. Kreskiñ a rae an emskiant vroadel en holl vroioù-se ha, da-heul, ar c’hoant d’en em ren o-unan. En Indez e oa bet savet [[Kendalc'h Broadel India]] ([[Indian National Congress]]) e 1885 ha goulenn a rae ar vrogarourien dizalc’hiezh o bro. A-raok na grogfe an emsavioù broadel d’ober berzh er broioù pell en em zistagas Iwerzhon diouzh Breizh-Veur : dilennet e voe kannaded broadelourien a embannas dizalc’hiezh ar vro e miz Genver 1919. Goude emgannoù taer ar [[Brezel dieubidigezh Iwerzhon|Brezel dieubidigezh]] e rankas Breizh-Veur sinañ un emglev e 1921 : savet e voe [[Stad Dieub Iwerzhon]]. Ar broioù emren eus an Impalaeriezh n’o doa ket c’hoant da vont da-heul brezelioù Breizh-Veur. War c’houlenn Iwerzhon ha Suafrika e voe ur c’hendiviz e 1926, a embannas [[Diskleriadur Balfour]], un destenn ma veze lennet e oa emren penn-da-benn an ''Dominions'', e diabarzh an Impalaeriezh, ha ne oant ket suj an eil re ouzh ar re all. Gant ul lezenn votet e Parlamant Westminster e 1931 e voe krouet ur ''British Commonwealth of Nations'' (Kenglad ar Broadoù). Etre an daou vrezel e teuas [[Aostralia]], [[Kanada]], [[Iwerzhon]], [[Zeland Nevez]], an [[Douar-Nevez]] hag [[Suafrika|Unaniezh Suafrika]] da vezañ stadoù dizalc’h, ha pa vefe c’hoazh roue Breizh-Veur en o fenn. Gant o farlamantoù hag o gouarmanatoù dezho avat e veze renet o aferioù koulz diabarzh ha diavaez. == An didrevadenniñ == [[Restr:Gandhi 1929.jpg|thumb|[[Mohandas Gandhi]], lusker emsav [[India]]]] Kresk an [[Broadelouriezh|emsavioù broadel]] en holl vroioù-se, adalek dibenn an {{XIXvet kantved}} a lakae en arvar galloud an Impalaeriezh. En Indez da gentañ ha, goude-se, e broioù all eus Azia hag Afrika e voe goulennet gant ar pobloù trevadennet ar gwir d’en em ren o-unan. Un nebeud strivoù a reas an Impalaeriezh da gentañ evit klask mirout ouzh an dra-se da c’hoarvezout, met ret e voe dezhi plegañ hag asantiñ e teufent da vezañ stadoù distag ha tamm-ha-tamm e teuas an Impalaeriezh kozh da vezañ un unaniezh stadoù dizalc’h, a reer anezhi ar c’h-[[Commonwealth]]. En amzer-se ivez e oa start an traoù gant armerzh Breizh-Veur : diaesterioù ar bloavezhioù 1920 hag enkadenn ar bloavezhioù 1930 a voe heuliet gant mare diaes an [[Eil Brezel-bed]]. Goude an Eil brezel e rankas gouarnamant Londrez dilezel da vat ar renk a c’halloud brasañ er bed ha lezel e blas gant ar [[Stadoù Unanet Amerika|Stadoù Unanet]]. En Indez e oa birvilh ivez er bloavezhioù 1920 ha 1930. Strivoù Breizh-Veur da glask mougañ al luskadoù broadel ne reas nemet kreñvaat an emsav-se ([[Lazhadeg Amritsar]] , 120 den lazhet e [[Panjab]]). Dindan renerezh Kendalc’h Broadel India e voe implijet doareoù difeuls da stourm ouzh galloud ar Rouantelezh Unanet (boikotiñ marc'hadourezh Breizh-Veur, da skouer). Gant an Eil Brezel-bed e voe disteraet levezon armerzhel Breizh-Veur war he zrevadennoù kenkoulz hag he nerzh e-skoazh hini ar Stadoù Unanet. Gant ar c’hentañ ministr aostraliat [[John Curtin]] e voe divizet e [[1942]] tennañ soudarded [[Aostralia]] diouzh [[Birmania]] : diskouez a rae evel-se e oa arabat gortoz digant gouarnamantoù ar broioù emren en em gannañ evit ar « vammvro », e-lec’h difenn o interestoù dezho. Goude ar brezel e reas [[Aostralia]] ha [[Zeland Nevez]] emglev gant ar Stadoù Unanet, dre un emglev surentez anvet ANZUS, e [[1951]]. Ar Rouantelezh Unanet, a-hend-all, a glaskas muioc’h-mui tostaat da stadoù all Europa hag e [[1973]], a-benn ar fin, ez eas e-barzh [[Kumuniezh Europa]]. War wanaat ez eas, e-keit-se, al liammoù kenwerzhel etre stadoù ar c’h-Commonwealth ha Breizh-Veur. En Afrika, en Azia, er [[Mor Karib]] hag er [[Meurvor Habask]] e teuas trevadennoù Breizh-Veur da vezañ dizalc’h an eil re goude ar re all, dre ma asante gouarnamant Londrez d’ar goulennoù savet gant an emsavioù broadel. Dizalc’hiezh India a voe embannet e [[1947]], goude ar stourm hir renet gant [[Kendalc'h Broadel India]] e-pad 40&nbsp;vloaz. Rannet e voe ar vro etre India ha [[Pakistan]] ha kantadoù a viliadoù a dud a varvas er reuz a voe neuze. Asantiñ a reas ar Rouantelezh Unanet da statud nevez India, nevez-embannet ar republik ganti, ha gant se e cheñchas un tamm ar c’h-Commonwealth, a oa betek-henn un unaniezh stadoù a zegemere roue Londrez evel penn o stad. [[Birmania]] ha [[Sri Lanka|Selan]] a zeuas da vezañ stadoù dizalc’h e [[1948]], [[Ejipt]] e 1953 ha [[Soudan]] e 1956. Beli Breizh-Veur war [[Palestina]] a zeuas d’he zermen e [[1948]]. Ur wech aet kuit arme Breizh-Veur e voe embannet stad dizalc’h [[Israel]] gant ar Yuzevien, a voe taget diouzhtu gant Arabed ar vro ha gant ar stadoù arab nes, daoust d’ar raktres a oa bet savet gant [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] da rannañ ar vro evit sevel div stad enni. Er Mor Kreizdouar e voe embannet dizalc’hiezh enezenn [[Kiprenez]] e [[1960]], daoust ha c’hoantoù lod eus an annezidi d’en em unaniñ gant [[Gres]]. En un doare habask a-walc’h e tremenas an didrevadenniñ, peurvuiañ, gant ar Rouantelezh Unanet, nemet e [[Kenya]] ma voe bec’h gant an emsavadeg [[Mau Mau]] er bloavezhioù 1950, hag e [[Malaysia|Malezia]] etre 1948 ha 1960. Tamm-ha-tamm e voe graet, ha disheñvel e voe tonkad pep trevadenn : lod eus ar stadoù dizalc’h nevez o deus miret [[Roll Rieion ar Rouantelezh-Unanet (abaoe 1603)|roue pe rouanez Breizh-Veur]] evel penn o stad (16 stad o deus graet evel-se) ; lod all zo deuet da vezañ republikoù, met chomet int er c’h-Commonwealth (53 stad) ; lod all c’hoazh o deus troc’het nep liamm gant ar Rouantelezh Unanet hag ar c’h-Commonwealth (Birmania da skouer). Dibenn Impalaeriezh Breizh-Veur a zeuas buan a-walc’h en Afrika ha lezet e voe an trevadennoù kozh en ur stad vresk alies : embannet e voe dizalc’hiezh [[Ghana]] e [[1957]], goude dek bloavezh a stourm politikel; hini [[Nigeria]] [[Somaliland]] e [[1960]] ; [[Sierra Leone]] ha [[Tanganyika]] e [[1961]]; [[Ouganda]] e [[1962]] ; [[Kenya]] ha [[Zanzibar]] e [[1963]]; [[Gambia]] e [[1965]] ; [[Botswana]] ha [[Lesotho]] e [[1966]], ha [[Eswatini|Swaziland]] e [[1968]]. E broioù su ha reter Afrika e voe diaesoc’h an traoù dre ma oa kalzik a dud wenn a oa deuet d’ober o annez enno : an emsavadeg [[Mau Mau]] e Kenya a ziskouezas pegen tenn e c’halle bezañ an darempred etre ar re zu hag ar re wenn a nac’he lezel ar galloud gant ar muiañ-niver. Gouarnamant ar re wenn e [[Suafrika]] a gendalc’has betek fin an [[apartheid]] e [[1994]]. E Rodezia ha Nyasaland, e-lec’h ma oa kalz a dud wenn ivez, e voe embannet dizalc’hiezh stadoù [[Malawi]] (anvet Nyasaland diagent) ha [[Zambia]] (anvet Rodezia an Norzh a-raok) e [[1964]]. Tud wenn Rodezia ar Su avat a embannas ur stad renet ganto. Gant ar Rouantelezh Unanet, ar c’h-Commonwealth hag ar [[Broadoù Unanet]] e voe nac’het anavezout ar stad nevez-se. Gant skoazell gouarnamant Suafrika e c’hallas [[Rodezia]] chom en he sav betek [[1979]] : er bloavezh-se e voe sinet un emglev, diazezet war youl ar muiañ-niver eus an nerzhioù politikel er vro, ha diwar-se e voe savet ur stad dizalc’h nevez e 1980, dezhi an anv [[Zimbabwe]]. Er [[Mor Karib]] e tibabas an darn vrasañ eus an inizi a oa stag ouzh Breizh-Veur mont da sevel pep hini he stad, goude c’hwitadenn [[Kevread Indez ar C'hornôg]] ([[1958]]-[[1962]]) : [[Jamaika]] ha [[Trinidad ha Tobago]] e [[1962]], heuliet gant [[Barbados]] e [[1966]] hag inizi an Antilhez Bihanañ ([[Antigua ha Barbuda]], [[Santez-Lusia (stad)|Santez-Lusia]], [[Saint Kitts ha Nevis]]…) er bloavezhioù 1960, 1970 ha 1980. Un nebeud enezennoù bihan zo chomet e dalc’h ar Rouantelezh Unanet, evel [[Anguilla]] pe [[Enez Montserrat|Montserrat]]. E 1984 e voe sinet un emglev etre ar Rouantelezh Unanet, ha [[Republik Pobl Sina]] evit lakaat un termen d’ar c’houmanant a oa bet etre an div vro, e 1898, da feurmiñ douaroù [[Hong Kong]]. Da-heul e oa bet unvanet Hong Kong ouzh Sina e miz Gouere [[1997]]. Ur statud ispisial zo bet roet da gornad Hong Kong e Republik Pobl Sina. === Broioù all === Un nebeud broioù bihan a chom stag ouzh kurunenn Breizh-Veur e mod pe vod : [[Jibraltar]], [[Inizi Maloù]], an inizi [[Bermudez]], [[Saint Helena (enezenn)|Saint Helena]], [[Manav]] pe an [[Inizi Angl-ha-Norman]]. Er re ziwezhañ emañ an annezidi da vat evel pa vefent keodedourien eus ar Rouantelezh Unanet. Ar re zo o chom er broioù pell avat zo termenet o broadelezh hag o c’heodedouriezh gant ul lezenn all, eus 1981. == Notennoù == === Liammoù diavaez === {{commons|Category:British Empire|Impalaeriezh Breizh-Veur}} * [http://www.infoguerre.fr/documents/matrice_empire_britannique.pdf Impalaeriezh Breizh-Veur da vare ar rouanez Victoria, 1837-1901] (e galleg) * [http://www.ualberta.ca/~janes/EMPIRE.html The British Empire. An Internet Gateway] * [http://www.britishempire.co.uk/ The British Empire] [[Rummad:Trevadennerezh]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] [[Rummad:Istor Breizh-Veur]] rht4p10hdb9scsqrngwua3yu2eta6fp Jean-Jacques Hénaff 0 78911 2004563 1952488 2022-07-20T19:37:10Z 2A01:CB09:807A:E6D:28DA:3C8F:EA7E:8B41 ESSEC Business School wikitext text/x-wiki '''Jean-Jacques Hénaff''', ganet e [[1938]], a zo ur [[greantour]] [[breizhat]]. Meret eo bet gantañ betek [[2010]] an embregerezh [[Jean Henaff SAS]], hag a brodu ar [[fourmaj-kig]] Henaff. Ganet eo d'an {{Deiziad|10|Meurzh|1938}} e [[Pouldreuzig]], er Vro-Vigoudenn, e Breizh. Goude e studioù e skol Itron-Varia Benhorz e Pouldreuzig, e Sant-Youenn e [[Kemper]], ha goude-se e [[skolaj Stanislas Pariz|skolaj Stanislas]] e [[Pariz]], ez a gant studioù kenwerzhel en [[ESSEC Business School|ESSEC]] e-lec'h ma teu e-maez gant e ziplom e [[1960]]. Kenderc'hel a ra gant e hentad skol-veur er [[Stadoù-Unanet]], e [[Skol-Veur Oregon]] ha goude-se en [[École technique de la conserve]] e [[Pariz]]. Kargiad eus ar renerezh eo bet eus [[1963]] da [[1972]], abaoe [[1972]] ez eo [[kadoriad pennrener]] ar bouedvirerezh [[Jean Hénaff]]. Prezidant an ''Union interprofessionnelle patronale'' evit [[Penn-ar-Bed]] eo bet ([[1987]]-[[1990]]), hag ezel eus ar ''Commission Industrie-Commerce'' eus ar [[Conseil national du patronat français|CNPF]] adalek [[1986]] betek [[1992]] eo bet. En [[Urzh an Erminig]] eo. Resevet eo bet en ''Ordre national du Mérite'', bet en deus bet ar ''Mérite agricole'' ha marc'heg [[Lejion a enor]] Frañs eo. Ezel eo eus ar ''[[Club des Trente (Breizh)|Club des Trente]]'', hag unan eus saverien ''[[Ensavadur Lokarn]]''. == Liammoù diavaez == [http://www.henaff.fr Lec'hienn ofisiel an embregerezh Henaff] {{Porched Breizh}} {{DEFAULTSORT:Henaff, Jean-Jacques}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1938]] [[Rummad:Tud a afer Breizh]] [[Rummad:Urzh an Erminig]] [[Rummad:Marc'heien al Lejion a enor]] ilfim7t3ljwnqdtjklyklko1pz41uoh Salakot 0 79298 2004517 1928713 2022-07-20T16:19:16Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Trevadennouriezh]]->[[Rummad:Trevadennerezh]] wikitext text/x-wiki {{Double image|right|PithHelmetTruman.jpg|180|BritsLookingOnBaghdad1941.jpg|140|Tog safari ar prezidant stadunanat [[Harry S Truman]]|Soudarded saoz en [[Irak]], Mezheven 1941, gwisket gant ar salakot}} [[Skeudenn:Henry Morton Stanley, 1872.jpg|thumb|Henry Morton Stanley gant e dog salakot]] [[Image:07 Royal Marines Montevideo Jan1972.jpg|thumb|left|Ar [[Royal Marines]] e Montevideo e 1972, gant o helmoù "Wolseley".]] [[Skeudenn:Léon-Geismar-avec-le-général-de-Gaulle.JPG|thumb|De Gaulle o stardañ dorn gouarnour un drevadenn c'hall en salakot. [[René Pleven]] an hini zo adrekañ.]] Ar '''salakot''', pe '''tog safari''', zo ur [[pennwisk]] skañv, e [[lech]] alies, a veze douget gant Europeiz er broioù tomm, evel an ergerzhourien saoz en [[Afrika]] en XIXvet kantved. Douget e vez c'hoazh gant soudarded ar [[Royal Marines]] saoz ha gant tud ordinal e [[Viet Nam]]. [[Rummad:togoù]] [[Rummad:Tokarnoù]] [[Rummad:Trevadennerezh]] [[Rummad:Unwiskoù milourel]] h0xfkb5auk3um3tdkgrf123mbstfiwr Impalaeriezh trevadennel Frañs 0 84083 2004538 1936629 2022-07-20T16:39:40Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Impalaeriezhioù]]->[[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] wikitext text/x-wiki [[Skeudenn:EmpireFrench.png|thumb|450px|Kartenn vev hag a ziskouez kresk ha digresk Kentañ hag Eil Impaelaeriezh trevadennel Frañs]] '''Impalaeriezh trevadennel Frañs''' (''Empire colonial français'' e [[galleg]]) eo hollad an tiriadoù e-maez [[Europa]] hag a oa e dalc'h ar [[Frañs]] eus ar {{XVIIvet}} kantved betek ar bloavezhioù 1960. An impalaeriezh trevadennel-se a oa unan eus ar re vrasañ er bed, a-gevret gant [[Impalaeriezh trevadennel Breizh-Veur]], [[Rusia|Impalaeriezh Rusia]], hini [[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]], an [[Impalaeriezh Otoman]] hag an [[Impalaeriezh Qing]]. Betek 24,000,000&nbsp;km² a zouaroù a oa dalc'het ganti pa oa en he bog er bloavezhioù 1920 ha 1930, ar pezh a rae 17.8% eus douaroù ar bed ma konter Frañs Europa e-barzh. Skignet eo bet kalz ar [[galleg]] gant an Impalaeriezh-se, koulz ha yezhoù trevadenniñ all evel ar [[saozneg]], ar [[spagnoleg]] pe ar [[portugaleg]] bet kaset war-raok gant an impalaeriezhioù all. {{trevadennoù gall}} [[Rummad:Trevadennerezh|Frañs]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] [[Rummad:Istor Bro-C'hall]] [[Rummad:Gallegeriezh]] 4cmzchgh71ofhbht6zquxddng7o16ge 2004541 2004538 2022-07-20T16:46:01Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Trevadennerezh]]->[[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall]] wikitext text/x-wiki [[Skeudenn:EmpireFrench.png|thumb|450px|Kartenn vev hag a ziskouez kresk ha digresk Kentañ hag Eil Impaelaeriezh trevadennel Frañs]] '''Impalaeriezh trevadennel Frañs''' (''Empire colonial français'' e [[galleg]]) eo hollad an tiriadoù e-maez [[Europa]] hag a oa e dalc'h ar [[Frañs]] eus ar {{XVIIvet}} kantved betek ar bloavezhioù 1960. An impalaeriezh trevadennel-se a oa unan eus ar re vrasañ er bed, a-gevret gant [[Impalaeriezh trevadennel Breizh-Veur]], [[Rusia|Impalaeriezh Rusia]], hini [[Impalaeriezh trevadennel Spagn|Spagn]], an [[Impalaeriezh Otoman]] hag an [[Impalaeriezh Qing]]. Betek 24,000,000&nbsp;km² a zouaroù a oa dalc'het ganti pa oa en he bog er bloavezhioù 1920 ha 1930, ar pezh a rae 17.8% eus douaroù ar bed ma konter Frañs Europa e-barzh. Skignet eo bet kalz ar [[galleg]] gant an Impalaeriezh-se, koulz ha yezhoù trevadenniñ all evel ar [[saozneg]], ar [[spagnoleg]] pe ar [[portugaleg]] bet kaset war-raok gant an impalaeriezhioù all. {{trevadennoù gall}} [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] [[Rummad:Istor Bro-C'hall]] [[Rummad:Gallegeriezh]] 2vbln7dkm014g0xw48esdv6zfzi7bhl Skolioù kenwerzh e Breizh 0 90084 2004565 1985663 2022-07-20T19:37:42Z 2A01:CB09:807A:E6D:28DA:3C8F:EA7E:8B41 /* Goude ur c'hlas prientiñ */ ESSEC Business School wikitext text/x-wiki Stummadurioù a bep seurt a zo e Breizh evit studiañ ar c'henwerzh, ar [[management]] hag ar merañ. Skolioù prevez a zo, skolioù-meur publik a zo ivez. == Ar BTU hag an ESA == Meur a [[breou teknikour uhel]] a denn ar c'henwerzh (''BTS'' e galleg). [[Ensavadur skol-veur a deknologiezh|Ensavadurioù skol-veur a deknologiezh]] (ESA) a zo ivez (''IUT'' e galleg). == Skolioù kenwerzh == Bep skol kenwerzh he deus he diplom dezhi. Lod anezho a zo e-barzh ur genstrivadeg boutin. === Ar skolioù goude ar vachelouriezh === Ar stummadurioù-mañ e tri bloaz a zo anvet « bachelor » (ul live angl-ha-saoz heñvel d'an aotreegezh). Tuta a reont dre ur genstrivadeg goude ar [[bachelouriezh|vachelouriezh]]. * EGC Bretagne e Sant Maloù * [[Skol atantel kenwerzh]] e Naoned, a zo e-barzh strollad [[Audencia]] Bez zo ivez tu ober ur stummadur bak+5 e Naoned gant an ISEG Group (Institut Supérieur Européen de Gestion), dre ar genstrivadeg PRISM. ISEG a zo ur skol c'hall eus Pariz he doa digoret meur a skol all er bloavezhioù 80, en o zouez unan e Naoned e 1989. Memestra gant IDRAC, ur skol c'hall hag he deus meur a lec'hioù, en o zouez unan e Naoned (kenstrivadeg TEAM). Skolioù all o deus o amprouennoù degemer dezho : * [[IPAG]] (''Institut de préparation à l'administration et à la gestion ''), Master 2, bak+5 * [[ISEG]] Marketing & Communication School (bak+5), meur a lec'hienn a zo e Bro-C'hall, unan a zo e Naoned * [[ISEG]] Finance School (bak+5), meur a lec'hienn a zo e Bro-C'hall, unan a zo e Naoned === Goude ur c'hlas prientiñ === Degemer eo an studierien dre ur genstrivadeg, peurliesañ goude ur [[Klas prientiñ armerzhel ha kenwerzhel|c'hlas prientiñ armerzhel ha kenwerzhel]]. Ur genstrivadeg BCe (''Banque commune d'épreuves'') a zo boutin da skolioù uhel kenwerzh Breizh ([[Audencia]], [[ESC Roazhon]], [[Skol Kenwerzh Breizh Brest]]), ha kalz skolioù kenwerzh all e Bro-C'hall : [[ESSEC Business School|ESSEC]], [[HEC Paris]], [[ESCP Business School]], [[EM Lyon]], [[EDHEC]], [[EM Grenoble]], [[ESC Toulouse]], [[Skema Business School]]... Ur genstrivadeg all a zo, Ecricome, e lec'h n'eus skol vreizhat ebet, kavout a reer [[ESC Reims]], [[ESC Rouen]], [[Euromed Marseille]]... === Ar stummadur dibaouez === Reiñ a reont ivez ar skolioù-mañ [[Master arbennikaet|masteroù arbennikaet]] pe [[Master of Business Administration|MBAoù]]. == Ar Skol-Veur == Tu zo ober studioù kenwerzh, management ha merañ er skol-veur, e framm un [[diplom skol-veur a deknologiezh]] (DSD, e galleg ''DUT''), un [[aotreegezh]], ur [[master]], e-barzh [[ensavadur merañ embregerezhioù|ensavadurioù merañ embregerezhioù]] (''IAE'' e galleg). [[Rummad:Skolioù kenwerzh]] [[Rummad:Deskadurezh uhel e Breizh]] g7ze7annkuawlsmemuxhwjlwvdd9bsw 2004566 2004565 2022-07-20T19:38:06Z 2A01:CB09:807A:E6D:28DA:3C8F:EA7E:8B41 /* Goude ur c'hlas prientiñ */ wikitext text/x-wiki Stummadurioù a bep seurt a zo e Breizh evit studiañ ar c'henwerzh, ar [[management]] hag ar merañ. Skolioù prevez a zo, skolioù-meur publik a zo ivez. == Ar BTU hag an ESA == Meur a [[breou teknikour uhel]] a denn ar c'henwerzh (''BTS'' e galleg). [[Ensavadur skol-veur a deknologiezh|Ensavadurioù skol-veur a deknologiezh]] (ESA) a zo ivez (''IUT'' e galleg). == Skolioù kenwerzh == Bep skol kenwerzh he deus he diplom dezhi. Lod anezho a zo e-barzh ur genstrivadeg boutin. === Ar skolioù goude ar vachelouriezh === Ar stummadurioù-mañ e tri bloaz a zo anvet « bachelor » (ul live angl-ha-saoz heñvel d'an aotreegezh). Tuta a reont dre ur genstrivadeg goude ar [[bachelouriezh|vachelouriezh]]. * EGC Bretagne e Sant Maloù * [[Skol atantel kenwerzh]] e Naoned, a zo e-barzh strollad [[Audencia]] Bez zo ivez tu ober ur stummadur bak+5 e Naoned gant an ISEG Group (Institut Supérieur Européen de Gestion), dre ar genstrivadeg PRISM. ISEG a zo ur skol c'hall eus Pariz he doa digoret meur a skol all er bloavezhioù 80, en o zouez unan e Naoned e 1989. Memestra gant IDRAC, ur skol c'hall hag he deus meur a lec'hioù, en o zouez unan e Naoned (kenstrivadeg TEAM). Skolioù all o deus o amprouennoù degemer dezho : * [[IPAG]] (''Institut de préparation à l'administration et à la gestion ''), Master 2, bak+5 * [[ISEG]] Marketing & Communication School (bak+5), meur a lec'hienn a zo e Bro-C'hall, unan a zo e Naoned * [[ISEG]] Finance School (bak+5), meur a lec'hienn a zo e Bro-C'hall, unan a zo e Naoned === Goude ur c'hlas prientiñ === Degemer eo an studierien dre ur genstrivadeg, peurliesañ goude ur [[Klas prientiñ armerzhel ha kenwerzhel|c'hlas prientiñ armerzhel ha kenwerzhel]]. Ur genstrivadeg BCe (''Banque commune d'épreuves'') a zo boutin da skolioù uhel kenwerzh Breizh ([[Audencia]], [[ESC Roazhon]], [[Skol Kenwerzh Breizh Brest]]), ha kalz skolioù kenwerzh all e Bro-C'hall : [[ESSEC Business School|ESSEC]], [[HEC Paris]], [[ESCP Business School]], [[EM Lyon]], [[EDHEC]], [[Grenoble EM]], [[Toulouse Business School]], [[Skema Business School]]... Ur genstrivadeg all a zo, Ecricome, e lec'h n'eus skol vreizhat ebet, kavout a reer [[ESC Reims]], [[ESC Rouen]], [[Euromed Marseille]]... === Ar stummadur dibaouez === Reiñ a reont ivez ar skolioù-mañ [[Master arbennikaet|masteroù arbennikaet]] pe [[Master of Business Administration|MBAoù]]. == Ar Skol-Veur == Tu zo ober studioù kenwerzh, management ha merañ er skol-veur, e framm un [[diplom skol-veur a deknologiezh]] (DSD, e galleg ''DUT''), un [[aotreegezh]], ur [[master]], e-barzh [[ensavadur merañ embregerezhioù|ensavadurioù merañ embregerezhioù]] (''IAE'' e galleg). [[Rummad:Skolioù kenwerzh]] [[Rummad:Deskadurezh uhel e Breizh]] p6ucqt260mptf41ye5vb6uwdbfbf120 2004567 2004566 2022-07-20T19:38:31Z 2A01:CB09:807A:E6D:28DA:3C8F:EA7E:8B41 /* Goude ur c'hlas prientiñ */ wikitext text/x-wiki Stummadurioù a bep seurt a zo e Breizh evit studiañ ar c'henwerzh, ar [[management]] hag ar merañ. Skolioù prevez a zo, skolioù-meur publik a zo ivez. == Ar BTU hag an ESA == Meur a [[breou teknikour uhel]] a denn ar c'henwerzh (''BTS'' e galleg). [[Ensavadur skol-veur a deknologiezh|Ensavadurioù skol-veur a deknologiezh]] (ESA) a zo ivez (''IUT'' e galleg). == Skolioù kenwerzh == Bep skol kenwerzh he deus he diplom dezhi. Lod anezho a zo e-barzh ur genstrivadeg boutin. === Ar skolioù goude ar vachelouriezh === Ar stummadurioù-mañ e tri bloaz a zo anvet « bachelor » (ul live angl-ha-saoz heñvel d'an aotreegezh). Tuta a reont dre ur genstrivadeg goude ar [[bachelouriezh|vachelouriezh]]. * EGC Bretagne e Sant Maloù * [[Skol atantel kenwerzh]] e Naoned, a zo e-barzh strollad [[Audencia]] Bez zo ivez tu ober ur stummadur bak+5 e Naoned gant an ISEG Group (Institut Supérieur Européen de Gestion), dre ar genstrivadeg PRISM. ISEG a zo ur skol c'hall eus Pariz he doa digoret meur a skol all er bloavezhioù 80, en o zouez unan e Naoned e 1989. Memestra gant IDRAC, ur skol c'hall hag he deus meur a lec'hioù, en o zouez unan e Naoned (kenstrivadeg TEAM). Skolioù all o deus o amprouennoù degemer dezho : * [[IPAG]] (''Institut de préparation à l'administration et à la gestion ''), Master 2, bak+5 * [[ISEG]] Marketing & Communication School (bak+5), meur a lec'hienn a zo e Bro-C'hall, unan a zo e Naoned * [[ISEG]] Finance School (bak+5), meur a lec'hienn a zo e Bro-C'hall, unan a zo e Naoned === Goude ur c'hlas prientiñ === Degemer eo an studierien dre ur genstrivadeg, peurliesañ goude ur [[Klas prientiñ armerzhel ha kenwerzhel|c'hlas prientiñ armerzhel ha kenwerzhel]]. Ur genstrivadeg BCe (''Banque commune d'épreuves'') a zo boutin da skolioù uhel kenwerzh Breizh ([[Audencia]], [[ESC Roazhon]], [[Skol Kenwerzh Breizh Brest]]), ha kalz skolioù kenwerzh all e Bro-C'hall : [[ESSEC Business School|ESSEC]], [[HEC Paris]], [[ESCP Business School]], [[EM Lyon]], [[EDHEC]], [[Grenoble EM]], [[Toulouse Business School]], [[Skema Business School]]... Ur genstrivadeg all a zo, Ecricome, e lec'h n'eus skol vreizhat ebet, kavout a reer [[Neoma Business School]], [[Euromed Marseille]]... === Ar stummadur dibaouez === Reiñ a reont ivez ar skolioù-mañ [[Master arbennikaet|masteroù arbennikaet]] pe [[Master of Business Administration|MBAoù]]. == Ar Skol-Veur == Tu zo ober studioù kenwerzh, management ha merañ er skol-veur, e framm un [[diplom skol-veur a deknologiezh]] (DSD, e galleg ''DUT''), un [[aotreegezh]], ur [[master]], e-barzh [[ensavadur merañ embregerezhioù|ensavadurioù merañ embregerezhioù]] (''IAE'' e galleg). [[Rummad:Skolioù kenwerzh]] [[Rummad:Deskadurezh uhel e Breizh]] rn0x5ibfpb4t2zi8t1ttz7dl3ndn9fn 2004568 2004567 2022-07-20T19:38:49Z 2A01:CB09:807A:E6D:28DA:3C8F:EA7E:8B41 /* Goude ur c'hlas prientiñ */ wikitext text/x-wiki Stummadurioù a bep seurt a zo e Breizh evit studiañ ar c'henwerzh, ar [[management]] hag ar merañ. Skolioù prevez a zo, skolioù-meur publik a zo ivez. == Ar BTU hag an ESA == Meur a [[breou teknikour uhel]] a denn ar c'henwerzh (''BTS'' e galleg). [[Ensavadur skol-veur a deknologiezh|Ensavadurioù skol-veur a deknologiezh]] (ESA) a zo ivez (''IUT'' e galleg). == Skolioù kenwerzh == Bep skol kenwerzh he deus he diplom dezhi. Lod anezho a zo e-barzh ur genstrivadeg boutin. === Ar skolioù goude ar vachelouriezh === Ar stummadurioù-mañ e tri bloaz a zo anvet « bachelor » (ul live angl-ha-saoz heñvel d'an aotreegezh). Tuta a reont dre ur genstrivadeg goude ar [[bachelouriezh|vachelouriezh]]. * EGC Bretagne e Sant Maloù * [[Skol atantel kenwerzh]] e Naoned, a zo e-barzh strollad [[Audencia]] Bez zo ivez tu ober ur stummadur bak+5 e Naoned gant an ISEG Group (Institut Supérieur Européen de Gestion), dre ar genstrivadeg PRISM. ISEG a zo ur skol c'hall eus Pariz he doa digoret meur a skol all er bloavezhioù 80, en o zouez unan e Naoned e 1989. Memestra gant IDRAC, ur skol c'hall hag he deus meur a lec'hioù, en o zouez unan e Naoned (kenstrivadeg TEAM). Skolioù all o deus o amprouennoù degemer dezho : * [[IPAG]] (''Institut de préparation à l'administration et à la gestion ''), Master 2, bak+5 * [[ISEG]] Marketing & Communication School (bak+5), meur a lec'hienn a zo e Bro-C'hall, unan a zo e Naoned * [[ISEG]] Finance School (bak+5), meur a lec'hienn a zo e Bro-C'hall, unan a zo e Naoned === Goude ur c'hlas prientiñ === Degemer eo an studierien dre ur genstrivadeg, peurliesañ goude ur [[Klas prientiñ armerzhel ha kenwerzhel|c'hlas prientiñ armerzhel ha kenwerzhel]]. Ur genstrivadeg BCe (''Banque commune d'épreuves'') a zo boutin da skolioù uhel kenwerzh Breizh ([[Audencia]], [[ESC Roazhon]], [[Skol Kenwerzh Breizh Brest]]), ha kalz skolioù kenwerzh all e Bro-C'hall : [[ESSEC Business School|ESSEC]], [[HEC Paris]], [[ESCP Business School]], [[EM Lyon]], [[EDHEC]], [[Grenoble EM]], [[Toulouse Business School]], [[Skema Business School]]... Ur genstrivadeg all a zo, Ecricome, e lec'h n'eus skol vreizhat ebet, kavout a reer [[Neoma Business School]], [[Kedge Business School]]... === Ar stummadur dibaouez === Reiñ a reont ivez ar skolioù-mañ [[Master arbennikaet|masteroù arbennikaet]] pe [[Master of Business Administration|MBAoù]]. == Ar Skol-Veur == Tu zo ober studioù kenwerzh, management ha merañ er skol-veur, e framm un [[diplom skol-veur a deknologiezh]] (DSD, e galleg ''DUT''), un [[aotreegezh]], ur [[master]], e-barzh [[ensavadur merañ embregerezhioù|ensavadurioù merañ embregerezhioù]] (''IAE'' e galleg). [[Rummad:Skolioù kenwerzh]] [[Rummad:Deskadurezh uhel e Breizh]] t8ax068aaw6kvi89b421tmt22rqng4f Gallaecia 0 103713 2004503 1922855 2022-07-20T15:36:21Z Bianchi-Bihanig 68941 wikitext text/x-wiki [[File:Hispania3c.JPG|thumb|upright=1.4|Ledenez Iberia er {{VIvet kantved}}]] [[File:Gallaecia-Dioclecianus.png|thumb|upright=1.4|Proviñs ''Gallaecia'' en amzer an impalaer roman [[Diocletianus]]]] '''Gallaecia''', '''Callaecia''', '''Hispania Gallaecia''' a oa ur broviñs roman e gwalarn [[Spagn]], ha goude ur rouantelezh [[krennamzer]]el, e douaroù hag a oa poblet gant [[Kelted]] anvet [[Kallaiked]] er c'hornôg hag [[Astured]] er reter, hag a zo aet d'ober [[Galiza]] hiriv ha hanternoz [[Portugal]], [[Asturiez]] ha [[León]]. ==Kêrioù== Kêrioù roman a oa : *Cale ([[Porto]]), *Bracara Augusta ([[Braga]]), *Lucus Augusti ([[Lugo]]), *Asturica Augusta ([[Astorga]]). ==Istor== Pa voe adc'hraet rannadur ar proviñsoù dindan [[Diocletianus]] e voe rannet Gallaecia etre Lucensis, Bracarensis hag Asturicensis. Er {{IVvet kantved}} e voe staget ivez ''conventus'' Cluniacenesis ha gant-se holl hanternoz Hispania. Aloubet e voe ar vro gant [[Sueved]] hag a savas ur rouantelezh enni, e [[410]]. ==Yezh== Ur yezh keltiek, [[gallaeg]], a veze komzet ganto, ha roud a chom en anvioù tud. [[Rummad:Proviñsoù roman kozh]] [[Rummad:Istor Galiza]] ak81bvoc12j204l82cprnrmwc8jocs4 Rummad:Impalaeriezh trevadennel Spagn 14 104024 2004523 1515688 2022-07-20T16:29:30Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : + [[Rummad:Trevadennerezh]] wikitext text/x-wiki [[Rummad:Istor Spagn]] [[Rummad:Istor Amerika]] [[Rummad:Trevadennerezh]] 2chf92wkyp0xya12r0i8qbok67ufht3 Jean-Guy Le Floch 0 112568 2004570 2003803 2022-07-20T19:57:24Z Huñvreüs 54570 Kemmoù [[Special:Contributions/Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[User_talk:Martin Urbanec|Kaozeal]]) distaolet; adlakaet da stumm diwezhañ [[User:2A01:CB09:805F:C1D2:C0E9:B2CA:BDB4:9F0E|2A01:CB09:805F:C1D2:C0E9:B2CA:BDB4:9F0E]] wikitext text/x-wiki {{LabourAChom}} [[File:Jean-Guy Le Floch - Armor-Lux.jpg|thumb|Jean-Guy Le Floch (2018)]] '''Jean-Guy Le Floch''', bet ganet d'an [[9 a viz Du]] [[1953]] e [[Karaez]], a zo ur penn-embregerezh breizhat. ==Buhez== Jean-Guy Le Floch a zo mab da skolaerien bublik. Pa oa en ''[[CentraleSupélec|École Centrale]]'' e [[Pariz]] ec'h emezelas e klub ar studierien vreizhat. Stag eo ouzh ar vro hag ar yezh. Ur Master of Sciences eus Skol-veur [[Stanford]] e [[Kalifornia]] en deus. Labouret en doa gant [[Vincent Bolloré]] a-raok dont da vezañ e penn [[Armor Lux]], bet "Bonneterie d'Armor", diazezet e [[Kemper]], a zo deuet da vezañ ur merk dilhad anavezet abaoe [[1994]] m'emañ o ren an traoù. == Enorioù== *Breizhat ar bloaz ''[[Armor Magazine]]'' e [[1998]]. *Marc'heg al [[Lejion a enor]] e [[2009]]. *Resevet en deus [[Kolier an Erminig]] d'ar [[26 a viz Gwengolo]] [[2009]]. == Mammennoù == *Wikipedia gallek ==Liammoù diavaez== *[http://vimeo.com/14793242 Video kinnig Skol-Uhel ar Vro] {{DEFAULTSORT:Lefloch, Jean-Guy}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1953]] [[Rummad:Urzh an Erminig]] [[Rummad:Embregourien]] 35sp0u4cjlgvctatf6pdp16hpyxzbmo Chapel Sant-Telo 0 135547 2004508 1898464 2022-07-20T16:05:42Z Kadwalan 423 skeudenn sklaeroc'h wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:center;" |- ! MONUMANT [[Restr:Logo monument historique - rouge sans texte.svg|36px|Monumant istorel]] ISTOREL |- | [[Restr:276 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|300px]]<br>Chapel Sant-Telo |} E kumun [[Plogoneg]] emañ '''chapel Sant-Telo''', pe '''chapel Sant-Delo''' e-giz ma vez graet outi e brezhoneg ar vro. Ul lec'h azeulerezh [[katoligiezh|katolik]] eo. Savet e oa e diwezh an {{XVvet kantved}} e giz [[Kerne]]. Klaset eo bet e-mesk ar « [[Monument historique (France)|monumantoù istorel]] » e 1914<ref>[https://www.pop.culture.gouv.fr/notice/merimee/PA00090180 Pennad Nnn PA00090180], [[Base Mérimée]], Ministrerezh gall ar sevenadur.</ref>. <gallery> File:Plogonnec (29) Chapelle Saint-Théleau 22.JPG|Plogonneg : Ar chapel hag he c'halvar. File:275 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, porched ha garid an nor er c'hornôg. File:274 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : an tour-iliz. File:Plogonnec (29) Chapelle Saint-Théleau 03.JPG|Dor ar groazenn iliz su, er c'hornôg. File:273 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Kalvar ar wiler. File:Plogonnec (29) Chapelle Saint-Théleau 05.JPG|Kalvar ar chapel : skeudennoù eus ar Werc'hez, Sant Telo hag un eskob ([[Sant Kaourintin]]?). </gallery> E-barzh ar chapel e kaver delwennoù eus [[Telo|Sant Telo]], [[Meven (sant)|Sant Meven]], [[Piéta|Intron-Varia a druez]], [[Sant Sebastian]], [[Alor Kemper|Sant Alor]] (diskouezet gant dilhad ur marichal, un davañjer lêr hag ur boned troñset dindanañ, oc'h houarnañ troad ur marc'h emañ o paouez troc'hañ da labourat aesoc'h, hervez ar vojenn boblek)<ref>[[Jean-Marie Abgrall (historien)|Jean-Marie Abgrall]], ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k102119s/f36.image.r=Plogonnec En vélo autour de Quimper]'', 1910</ref>. <gallery> File:268 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, [[chantele]]. File:269 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, delwenn eus sant Telo. File:270 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, [[pietà|pieta]]. File:271 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, skeudenn eus Sant Alor, heñvelaet ouzh sant Éloi. File:272 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, skeudenn eus Sant Meven. </gallery> ==Notennoù== {{Daveoù}} [[Rummad:Monumantoù istorel e Penn-ar-Bed]] [[Rummad:Chapelioù Breizh]] 18dyxtkf47nu1z2nwo3kgi0i06mqbvg 2004510 2004508 2022-07-20T16:07:51Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:center;" |- ! MONUMANT [[Restr:Logo monument historique - rouge sans texte.svg|36px|Monumant istorel]] ISTOREL |- | [[Restr:276 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|300px]]<br>Chapel Sant-Telo |} {{Databox}} E kumun [[Plogoneg]] emañ '''chapel Sant-Telo''', pe '''chapel Sant-Delo''' e-giz ma vez graet outi e brezhoneg ar vro. Ul lec'h azeulerezh [[katoligiezh|katolik]] eo. Savet e oa e diwezh an {{XVvet kantved}} e giz [[Kerne]]. Klaset eo bet e-mesk ar « [[Monument historique (France)|monumantoù istorel]] » e 1914<ref>[https://www.pop.culture.gouv.fr/notice/merimee/PA00090180 Pennad Nnn PA00090180], [[Base Mérimée]], Ministrerezh gall ar sevenadur.</ref>. <gallery> File:Plogonnec (29) Chapelle Saint-Théleau 22.JPG|Plogonneg : Ar chapel hag he c'halvar. File:275 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, porched ha garid an nor er c'hornôg. File:274 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : an tour-iliz. File:Plogonnec (29) Chapelle Saint-Théleau 03.JPG|Dor ar groazenn iliz su, er c'hornôg. File:273 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Kalvar ar wiler. File:Plogonnec (29) Chapelle Saint-Théleau 05.JPG|Kalvar ar chapel : skeudennoù eus ar Werc'hez, Sant Telo hag un eskob ([[Sant Kaourintin]]?). </gallery> E-barzh ar chapel e kaver delwennoù eus [[Telo|Sant Telo]], [[Meven (sant)|Sant Meven]], [[Piéta|Intron-Varia a druez]], [[Sant Sebastian]], [[Alor Kemper|Sant Alor]] (diskouezet gant dilhad ur marichal, un davañjer lêr hag ur boned troñset dindanañ, oc'h houarnañ troad ur marc'h emañ o paouez troc'hañ da labourat aesoc'h, hervez ar vojenn boblek)<ref>[[Jean-Marie Abgrall (historien)|Jean-Marie Abgrall]], ''[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k102119s/f36.image.r=Plogonnec En vélo autour de Quimper]'', 1910</ref>. <gallery> File:268 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, [[chantele]]. File:269 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, delwenn eus sant Telo. File:270 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, [[pietà|pieta]]. File:271 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, skeudenn eus Sant Alor, heñvelaet ouzh sant Éloi. File:272 Plogonnec Saint-Théleau.jpg|Plogonneg : chapel Sant Telo, skeudenn eus Sant Meven. </gallery> ==Notennoù== {{Daveoù}} [[Rummad:Monumantoù istorel e Penn-ar-Bed]] [[Rummad:Chapelioù Breizh]] pcccuah6sa53zunpg29jh42jmfgq115 Les Élucubrations d'Antoine 0 138571 2004571 2003804 2022-07-20T19:57:26Z Huñvreüs 54570 Kemmoù [[Special:Contributions/Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[User_talk:Martin Urbanec|Kaozeal]]) distaolet; adlakaet da stumm diwezhañ [[User:2A01:CB09:805F:C1D2:C0E9:B2CA:BDB4:9F0E|2A01:CB09:805F:C1D2:C0E9:B2CA:BDB4:9F0E]] wikitext text/x-wiki {{Stumm an titl|''Les Élucubrations d'Antoine''}} '''''Les Élucubrations d'Antoine''''' zo ur ganaouenn c'hallek e 1966 savet gant [[Antoine (kaner)|Antoine Muraccioli]], studier e Pariz d'ar poent, en [[CentraleSupélec|École centrale]]. Embannet e oa war ur bladenn vihan e ti Vogue. ==Brezhoneg== Un doare brezhonek a oa bet savet gant [[Beihadegoù Treger]]. {{DEFAULTSORT:Elucubrations dantoine}} [[Rummad:kanaouennoù gallek]] dncjf194dd8499yitxc4c7ms6b9lq7f Wikipedia:Ar pennad peurvat 4 139099 2004559 1812139 2022-07-20T19:00:23Z Huñvreüs 54570 tennet pennad diverket wikitext text/x-wiki {| style="margin:auto; background-color:#f9f9fa; border:1px solid #93c; padding:5px; font-size:90%;" |- | [[File:Essay.svg|45px]] || style="padding-left:10px;"|'''Un [[:en:Wikipedia:Essays|arnodskrid]] eo ar pennad-mañ.'''<br>Ennañ emañ ali un implijer(ez) pe meur a hini. N'eo ket ur [[Wikipedia:Peder fennaenn ar Wikipedia|bennreolenn Wikipedia]], petra bennak ma c'hall degas skoazell.<br>An arnodskrid-mañ a c'hall diskouez alioù ha n'int ket re an darn vuiañ eus an implijerien, pa n'eo ket bet dielfennet da glask [[Wikipedia:Kenemglev|kenemglev]] |} __NOTOC__ [[Restr:Copa El País.png|thumb|<div style="text-align:center;">[[Graal]] ar '''Pennad peurvat''' !</div>]] <div style="width:80%; padding:10px; border:1px solid #dead68;"> <div style="background-color:#d2ad68; text-align:center; font-size:2em; display:block; color:#000; font-variant:small-caps; letter-spacing:2px; text-shadow: white 2px 0px 2px;">'''Ar pennad peurvat e Wikipedia'''</div> '''Ar pennad peurvat e Wikipedia''' eo ar pezh a ranker klask tizhout pa saver ur bajenn, en ur heuliañ an erbedadennoù a gavor amañ dindan. Un toullad dezverkoù zo, a dalvez da sevel pennadoù nevez ha da wellaat ar pajennoù a zo dija. <p style="width:40%; margin:auto; background-color:#ddd; text-align:center;">'''[[Dibar:DreZegouezh|Furchit ar Wiki]] da gavout skouerioù''' <span style="color:green;">♦</span>&nbsp;mat — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;fall !</p> == An danvez == * Ar pennad a bled gant un dodenn hag a zo '''dedennus''' evit an darn vuiañ eus an dud ; kement-se a ouzer dre an niver a skridoù a zo bet goustlet dezhañ, a dalvez da vammennoù ar pennad. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Wikipedia]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Pervigilium Veneris]]) * Ar pennad a zegas danvez '''nevez''' er Wiki, pa n'eus pennad all ebet hag a bled gant an hevelep dodenn. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Ardamezouriezh]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Kab (ardamezouriezh)]]) == Ar pennad == Frammet eo ar pennad en doare holloueziadurel bet dibabet gant Wikipedia. === Titl=== * '''Sklaer''' eo an titl, evit ma oufed diouzhtu a-zivout an dodenn hag evit ma vefe kavet buan er Wiki. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Impalaeriezh roman]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Heñchadurioù roman]]) #'''Aes''' eo da gompren, zoken pa ne vezer ket arbennik war an danvez. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Air guitar]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Mind map]]) #'''Naturel''' eo : hemañ a vije klasket da gentañ gant un den hag a zo dedennet gant an danvez. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Lezennouriezh (prederouriezh sinaat)]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Leggi razziali]]) #'''Resis''' eo : n'eus forc'hellegezh ebet ennañ, ne c'heller ket droukveskañ ar pennad gant unan all. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Brezhoneg]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Brezhon]]) #'''Berr''' eo : n'eus ger re ebet ennañ ha doujañ a ra d'an dezverkoù 1 betek 3. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Internet]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Lezenn evit lakaat ar gloer da vezañ keodedourien]]) #'''Kempoell''' eo : klotañ a ra gant titloù ar pennad all hag a bled gant an hevelep tachenn. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Komz didaer]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Bryngaer]]) *Kregiñ a ra ar pennad dre ginnig ha displegañ an danvez en un doare sklaer, hep mont betek ar munudoù a gavor e korf ar skrid. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Salvador Dalí]]) === Skrid === * '''Sklaer''' eo ar skrid, savet en un doare kempoell en ur yezh komprenus d'an holl ; n'eus forc'hellegezh ebet ennañ, ne c'heller ket e gompren a-dreuz, n'eus na dislavaroù nag adlavaroù ennañ. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Ad hominem]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Dïaes]]) * '''Aes''' da gompren eo : petra bennak ma kas don en danvez e vez atav an niver a vunudoù hag a zisplegadennoù a zere evit ma vefe komprenet gant un den ha n'eo ket arbennik. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Gremm derc'hanel]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Korrgreskerezh elektronek]]) * '''Resis''' ha '''peursklaer''' eo : n'eus ennañ nag hollegezhioù dispis na hanterwirderioù deuet diwar brizhouiziegezh. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Daelerezh]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Amgredoni]]) * '''Diembann''' eo : labour an implijer(ez) eo. :Ne zeu ket diwar enklaskoù personel.(<span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Sac'higell]]) :Ne c'houbreizh ket labour un den all. :Ne dorr ''copyright'' © ebet. * '''Reizh''' eo a-fed geriaoueg, yezhadur, reizhskrivadur ha poentadur. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Aktiniom]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Lezenn Ohm]]) * '''Hir a-walc'h''' eo : mentet eo ar skrid en doare ma ro an titouroù, an dielfennadur hag an donder rekis evit kompren, hep lakaat munudoù pe zanvez hag a zerefe evit ur pennad all pe ur raktres all. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Marevezh an Nevezamzerioù ha Diskar-amzerioù]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Kambr]]) * '''Dizalc'h''' eo : n'eus ket ezhomm da vont da glask pelloc'h evit resisaat titouroù ha gouzout hiroc'h. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Winsor McCay]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Saouzan]]) * '''Peuzklok''' eo : mont a ra don a-walc'h en danvez en un doare holloueziadurel. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Keflusker dre enleskiñ]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Gustavo]]) * '''Holloueziadurel''' eo : arabat eo e vije er pennad elfennoù nann-holloueziadurel, evel alioù personel. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Geriadurouriezh ar brezhoneg]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Dictionnaire français-breton (Martial Ménard)|Geriadur Ménard]]) * '''Stabil''' eo : ur pennad stabil zo unan hag a c'hall bout kavet direbech gant forzh pe gevrenn en un tabut. === Media=== Harpet eo ar skrid gant titouroù liesvedia (kartennoù, luc'hskeudennoù, oberennoù arzel, taolennoù, sonioù, videoioù) evit dedennañ al lennerien hag o skoazellañ war ar c'hompren ar pennad, hag o skoazellañ hepken : ret eo lakaat trawalc'h a deulioù, arabat eo koulskoude lakaat re anezho ha distreiñ al lennerien diouzh danvez ar pennad. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Dinosaor]] — <span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[South Charford]]) === Neptuegezh === Pep pennad a rank bout skrivet en un doare neptuek a ziskouez pep savboent testeniekaet ha mamennet. (<span style="color:green;">♦</span>&nbsp;[[Kastiz ar marv]]) * Arabat eo embann alioù personel evel pa vefent fedoù : ne c'haller ket skrivañ ez eo "fall" an ober-mañ-ober, ret eo menegiñ ha mammenniñ ali an ao. X hag en devoa embannet kement-se. * Arabat eo lakaat da fedoù savboentoù hag a vez tabutet : mard eus dislavar etre meur a vammenn, ret eo o menegiñ evel alioù. * Arabat eo lakaat fedoù da alioù : ret eo menegiñ an titouroù kadarn evel m'emaint, a-gevret gant ur vammenn solius. * Arabat eo barn : ur pennad neptuek zo savet en un doare ha na ro ket da c'houzout a-zivout ali an aozer(ez), n'eo ket ur bleinskrid. (<span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Françoise Morvan]]) * Arabat eo pouezañ war un tu pa vez tabut a-zivout an danvez : ret eo displegañ pep savboent en ur zoujañ d'e bouez e-keñver ar savboentoù all en tabut. === Daveoù === * Pep pennad a rank kinnig mammennoù. (<span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Kalvinouriezh]]) :Pep dave a zle bout '''solius''' : arabat eo sevel ur pennad diwar enklaskoù personel pe ijinañ danvez. (<span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Kaligram]]) :Pep dave a zle bout '''dizalc'h''' diouzh pep levezon evel interestoù personel pe embregerezhel : bruderezh, ul lec'hienn bersonel n'int ket dizalc'h. :Pep dave a zle bout '''gwiriadus''' : ISBN, lec'hiennoù Web hag all. (<span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Gast!]]) * Ar pennad peurvat a veneg mammennoù anavezet ha brudet en domani, a c'haller tizhout aes hag a zo hizivaet. * Fedoù, studiadennoù gouizieien arbennik ha pennaennoù kempoell eo an titouroù a embanner. === Liammoù === * Pep pennad e Wikipedia a rank bout tizhet dre bennadoù all evel Rummadoù, Listennadoù pennadoù hag all. :Ur pennad zo ''emzivad'' pa n'eus liamm ebet a gas dezhañ. :Ur pennad zo ''digenvez'' pa ne c'hall ket bout tizhet dre un aridennad liammoù er [[Degemer|bajenn Degemer]]. :Ul ''liorzh kloz'' zo ur strollad pennadoù hag a gas an eil re d'ar re all hep kas da bennadoù all e Wikipedia. :Un ''hent-dall'' zo ur pennad ma n'eus liamm diabarzh ebet hag a gasfe d'ur pennad all e Wikipedia. (<span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Permaculture]]) ::• Ret eo gwiriañ pep liamm diabarzh a-raok embann ur pennad : ha d'ar pennad mat e kas « mab Priam eo <span style="color:#00528c;">Paris</span> », pe da [[Paris|gement-se ?]] * Pep pennad a rank bout liammet ouzh ar pennadoù er Wikioù all hag a bled gant an hevelep danvez. * Pep pennad a ginnig liammoù diavaez : liammoù etrewiki pa vez pledet gant an hevelep danvez en ur yezh all, liammoù diavaez pa zegasont ditouroù talvoudus (evel skeudennoù pa vez © warno e [https://en.wikipedia.org/wiki/File:MarvelComics1.jpg|Commons]. (<span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Lucy Aarden]]) * Ret eo klask sevel pennadoù gant liammoù oberiant ([[Loar|kresk al Loar]]) e-lec'h reoù torr ([[loargresk]]). === Rummadoù === * Pep pennad a rank bout rummataet. (<span style="color:red;">♦</span>&nbsp;[[Dibar:PajennoùDirumm|Pajennoù dirumm]]) <div style="margin-top:20px; background-color:#d2ad68; font-size:1.3em; text-align:center; display:block;">'''Ar pennad peurvat ne ro abeg ebet da voulc'hañ ur brezel kemmañ-digemmañ !'''</div> </div> [[Rummad:Wikipedia]] r8sulmo1qvh280dm0hswwe20wrow279 Tepod Mab Kerlevenez 0 141201 2004502 1980797 2022-07-20T15:15:00Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki '''Tepod Mab Kerlevenez''' ('''Thibaud Johan Maurice Erkelens''' diouzh e anv gwir<ref>''[[An dazont klodus]]'', p. 6</ref>), ganet d'ar [[15 a viz Gouere]] [[1990]] e [[Plañvour]]<ref name="An dazont klodus, p. 5">''An dazont klodus'', p. 5</ref>, zo emsaver, skrivagner, troour ha kaner brezhonek. Mab eo d'un Izelvroad ha d'ur C'hallez<ref name="An dazont klodus, p. 5"/>. Reiñ a ra kentelioù brezhoneg d'ar re all war [[Youtube]]. Gantañ eo bet savet [[Ar Gouloù Gwenn]], a zo ur gelaouenn<ref>[https://abp.bzh/ur-gelaouenn-nevez-a-zo-ganet--46681 Ur gelaouenn nevez a zo ganet !]</ref> hag un ti-embann<ref>[https://abp.bzh/dek-levr-nevez-dindan-dek-miz-amzer-48419 Dek levr nevez dindan dek miz amzer]</ref>. ==Oberennoù== *''[[An dazont klodus]]'', [[Ar Gouloù Gwenn]], 2019 *''[[Un istor eus ar yezh vrezhonek]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Mouezhioù an Impalaeriezh vrezhon-ha-keltiek]]'', dastumad kanaouenoù, Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Kanoù kouerel, poblek ha brezelek Breizh dieub]]'', dastumad kanaouenoù, Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Barzhonegoù ha komzoù-plaen]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Telenngan da Vreizh]]'', barzhoneg, Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Peseurt ster hollek reiñ da Sketla Segobrani ?]]'', kounskrid skol-veur, Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Lazh e liorzh ar gañsellerezh]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Evit kregiñ gant ar steredouriezh]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2021 *''[[Penaos bezañ pinvidik ?]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2021 ==Troidigezhioù== *''Emgann Ballon'', Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Istor Breizh]]'', gant [[Arthur Le Moyne de La Borderie]], Ar Gouloù Gwenn **''Kentañ levrenn'', 2021 **''Eil levrenn'', 2022 (kendroet gant [[Roparz Hemon]]) ==Liammoù diavaez== *[https://www.youtube.com/channel/UCAnRqbzLeSxQlblMhaN4Y9g Ristenn Youtube Tepod Mab Kerlevenez] *[http://alliamm.bzh/Lenn.php?dib=1&ger=Tepod+Mab+Kerlevenez&AL=klask&stummour=-++-&kas= Pennadoù gantañ e-barzh Al Liamm] ==Notennoù== {{Daveoù}} {{DEFAULTSORT:Mab Kerlevenez, Tepod}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1990]] [[Rummad:Kanerien vrezhonek]] [[Rummad:Skrivagnerien vrezhonek]] [[Rummad:Troourien vrezhonek]] lrqb3hgg6cooefhx72q37gnv6uql8cf 2004504 2004502 2022-07-20T15:37:21Z Bianchi-Bihanig 68941 /* Oberennoù */ yezh wikitext text/x-wiki '''Tepod Mab Kerlevenez''' ('''Thibaud Johan Maurice Erkelens''' diouzh e anv gwir<ref>''[[An dazont klodus]]'', p. 6</ref>), ganet d'ar [[15 a viz Gouere]] [[1990]] e [[Plañvour]]<ref name="An dazont klodus, p. 5">''An dazont klodus'', p. 5</ref>, zo emsaver, skrivagner, troour ha kaner brezhonek. Mab eo d'un Izelvroad ha d'ur C'hallez<ref name="An dazont klodus, p. 5"/>. Reiñ a ra kentelioù brezhoneg d'ar re all war [[Youtube]]. Gantañ eo bet savet [[Ar Gouloù Gwenn]], a zo ur gelaouenn<ref>[https://abp.bzh/ur-gelaouenn-nevez-a-zo-ganet--46681 Ur gelaouenn nevez a zo ganet !]</ref> hag un ti-embann<ref>[https://abp.bzh/dek-levr-nevez-dindan-dek-miz-amzer-48419 Dek levr nevez dindan dek miz amzer]</ref>. ==Oberennoù== *''[[An dazont klodus]]'', [[Ar Gouloù Gwenn]], 2019 *''[[Un istor eus ar yezh vrezhonek]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Mouezhioù an Impalaeriezh vrezhon-ha-keltiek]]'', dastumad kanaouennoù, Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Kanoù kouerel, poblek ha brezelek Breizh dieub]]'', dastumad kanaouennoù, Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Barzhonegoù ha komzoù-plaen]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Telenngan da Vreizh]]'', barzhoneg, Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Peseurt ster hollek reiñ da Sketla Segobrani ?]]'', kounskrid skol-veur, Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Lazh e liorzh ar gañsellerezh]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Evit kregiñ gant ar steredouriezh]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2021 *''[[Penaos bezañ pinvidik ?]]'', Ar Gouloù Gwenn, 2021 ==Troidigezhioù== *''Emgann Ballon'', Ar Gouloù Gwenn, 2019 *''[[Istor Breizh]]'', gant [[Arthur Le Moyne de La Borderie]], Ar Gouloù Gwenn **''Kentañ levrenn'', 2021 **''Eil levrenn'', 2022 (kendroet gant [[Roparz Hemon]]) ==Liammoù diavaez== *[https://www.youtube.com/channel/UCAnRqbzLeSxQlblMhaN4Y9g Ristenn Youtube Tepod Mab Kerlevenez] *[http://alliamm.bzh/Lenn.php?dib=1&ger=Tepod+Mab+Kerlevenez&AL=klask&stummour=-++-&kas= Pennadoù gantañ e-barzh Al Liamm] ==Notennoù== {{Daveoù}} {{DEFAULTSORT:Mab Kerlevenez, Tepod}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1990]] [[Rummad:Kanerien vrezhonek]] [[Rummad:Skrivagnerien vrezhonek]] [[Rummad:Troourien vrezhonek]] 230vwycywdh4ap6ydbh0t7m9vh06mum Jean-Michel Blanquer 0 142351 2004564 2003925 2022-07-20T19:37:27Z 2A01:CB09:807A:E6D:28DA:3C8F:EA7E:8B41 ESSEC Business School wikitext text/x-wiki [[restr:Jean-Michel Blanquer - 2017.jpg|thumb|Jean-Michel Blanquer e 2017.]] '''Jean-Michel Blanquer''', ganet e [[Pariz]] e [[1964]], zo ur politikour [[Bro-C'hall|gall]], ministr an Deskadurezh. E dad hag e vamm zo ganet en [[Alger]] <ref>[https://www.infosplusgabon.com/component/content/article/30707-france-jean-michel-blanquer-lun-des-pieds-noirs-dans-le-gouvernent-castex ''France : Jean-Michel Blanquer, l'un des Pieds-Noirs dans le Gouvernent Castex''] (Infos Plus Gabon).</ref>. Divorset eo. Goude e studioù e voe kelenner-enklasker e Skol-veur Panthéon-Assas e 1992, e Skol-veur François-Rabelais e 1994, hag en Institut d'Études Polítiques e Lille e 1996. E 1998 e voe anvet e penn an Institut des Hautes Études d’Amérique Latine. Etre 2004 ha 2006 e voe rektor Akademiezh [[Gwiana c'hall]], hag etre 2007 ha 2009 en Akademiezh Créteil. E 2009 e voe anvet da rener meur an deskadurezh dindan ar ministr [[Luc Chatel]]. E 2013 e teuas da vezañ prezidant an [[ESSEC Business School]]. ==Ministr== Hag e 2017 e voe anvet da Vinistr an Deskadurezh, e gouarnamant kentañ [[Emmanuel Macron]]. Abaoe m'eo ministr en deus komzet meur a wech a-enep kelennadur ar brezhoneg : e miz Mae 2019 e oa savet a-enep ar c'helenn dre soubidigezh er skolioù Diwan<ref>[https://www.letelegramme.fr/bretagne/diwan-le-ministre-de-l-education-declenche-un-tolle-21-05-2019-12290039.php ''Le ministre de l’Éducation déclenche un tollé'' - Le Télégramme, 21 mai 2019]</ref> ; hag e miz C'hwevrer 2020 en doa kemeret ar gaoz er [[Bodadenn Vroadel (Frañs)|Vodadenn Vroadel]] a-enep kinnig-lezenn [[Paul Molac]]<ref>[http://videos.assemblee-nationale.fr/video.8762351_5e45afed0e9ef.3eme-seance---protection-patrimoniale-des-langues-regionales-suite-13-fevrier-2020 ''Protection patrimoniale des langues régionales'', assemblee-nationale.fr 13 février 2020]</ref>. n'eo ket bet dislâret ar ministr gant e gentañ ministr na gant e brezidant. [[Restr:JM Blanquer.jpg|thumb|Jean-Michel Blanquer en e zilhad Sul]] ==2022== N'eo ket bet adkemeret evel ministr an deskadurezh Klasket en deus ur bastell-vro ma c'hallje mont war ar renk da vont da gannad. Goulennet en deus digant ur gannadez eus e strollad leuskel he lec'h gantañ, en aner. neuze eo aet da lakaat e anv e pastell-vro Montargis<ref>https://www.leparisien.fr/elections/legislatives/legislatives-jean-michel-blanquer-asperge-de-mousse-blanche-et-insulte-sur-un-marche-a-montargis-04-06-2022-7UTSE7UK5NCPFAKVUWOM4BGI6A.php</ref> ha korbellet eo bet. ==Notennoù== {{Daveoù}} {{DEFAULTSORT:Blanquer, Jean Michel}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1964]] [[Rummad:Ministred c'hall]] fezs4v007n6g0eqlaee5n4gsvl6bumn Roll ar c'hanoù broadel 0 142586 2004577 1896837 2022-07-21T10:18:42Z Llydawr 145 /* M */ wikitext text/x-wiki Setu amañ ur roll eus '''[[Kan broadel|kanoù broadel]]''' stadoù ha broadoù ar bed. == A == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Afghanistan}} |Millī Surūd (Kan broadel Afghanistan) |[[Restr:National anthem of Afghanistan, performed by the United States Navy Band.wav]] |- |''{{Akadia}}'' |''Ave Maris Stella'' | |- |{{Alamagn}} |''[[Deutschlandlied|Das Lied der Deutschen]]'' (Kan an Alamaned) |[[Restr:National anthem of Germany - U.S. Army 1st Armored Division Band.ogg]] |- |''{{Åland}}'' |''Ålänningens sång'' | |- |{{Albania}} |Hymni i Flamurit (Kan ar Banniel) |[[Restr:Hymni i Flamurit instrumental.ogg]] |- |{{Aljeria}} |Kassaman (Touiñ a reomp) |[[Restr:Kassaman instrumental.ogg]] |- |''{{Andalouzia}}'' |''La bandera blanca y verde'' (''Ar banniel gwenn ha gwer'') |[[Restr:Himno de Andalucía.ogg]] |- |{{Andorra}} |''El Gran Carlemany'' ([[Karl Veur]]) |[[Restr:El Gran Carlemany.ogg]] |- |{{Angola}} |Angola Avante! (Angola war-raok!) | |- |''{{Anguilla}}'' |''God Bless Anguilla'' | |- |{{Antigua ha Barbuda}} |Fair Antigua, We Salute Thee (Antigua brav, ni ho salut) |[[Restr:Antigua and Barbuda National Anthem.ogg]] |- |{{Aod an Olifant}} |L'Abidjanaise (ar c'han eus [[Abidjan]]) |[[Restr:Hymne National de Côte d'Ivoire.ogg]] |- |{{Aostralia}} |Advance Australia Fair (War-raok Aostralia kaer) |[[Restr:U.S. Navy Band, Advance Australia Fair (abridged).oga]] |- |{{Aostria}} |[[Kan broadel Aostria|Land der Berge, Land am Strome]] (Douar menezioù, Douar a-hed ar stêr) |[[Restr:Land der Berge Land am Strome instrumental.ogg]] |- |{{Arabia Saoudat}} |Aach al-Malik (Ar salud roueel) |[[Restr:Saudi Arabian national anthem, performed by the United States Navy Band.oga]] |- |''{{Aragon}}'' |''Himne d'Aragó (Kan Aragon)'' |[http://www.cortesaragon.es/uploads/media/himnoaragon.mp3 selaou] |- |{{Arc'hantina}} |Himno Nacional Argentino (Kan broadel Arc'hentina) |[[Restr:Himno Nacional Argentino instrumental.ogg]] |- |{{Armenia}} |Mer Hayrenik (Hor Vammvro) |[[Restr:Mer Hayrenik instrumental.ogg]] |- |''{{Aruba}}'' |''Aruba Dushi Tera (Aruba douar dous)'' |[[Restr:Aruba Dushi Tera instrumental.ogg]] |- |''{{Asturiez}}'' |''[[Asturias, patria querida|Asturies, patria querida]] (Asturiez, mammvro muiañ-karet)'' |[[Restr:Himnoasturias 4 julio 2010.ogg]] |- |{{Azerbaidjan}} |Azərbaycan Marşı (Kan-bale Azerbaijan) |[[Restr:Azərbaycan marşı instrumental.ogg]] |} == B == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Bahamas}} |March On, Bahamaland (Kerzh war-raok, douar Bahamas) |[[Restr:National anthem of the Bahamas.oga]] |- |{{Bahrein}} |Baḥraynunā (Hor Bahrein) |[[Restr:Bahraini Anthem.ogg]] |- |{{Bangladesh}} |Amar Sonar Bangla (Ma Bengal alaouret) |[[Restr:Amar Shonar Bangla instrumental.ogg]] |- |{{Barbados}} |In Plenty and In Time of Need |[[Restr:In Plenty and In Time of Need instrumental.ogg]] |- |''{{Bavaria}}'' |''Bayernhymne (Kan Bavaria)'' |[[Restr:Gott mit dir, du Land der Bayern.mid]] |- |{{Belgia}} |La Brabançonne (Kan [[Dugelezh Brabant|Brabant]]) |[[Restr:La Brabançonne.oga]] |- |{{Belize}} |Land of the Free (Douar ar Frankiz) |[[Restr:Land of the Free instrumental.ogg]] |- |{{Benin}} |L'Aube Nouvelle (ar Gouloù-deiz Nevez) |[[Restr:L'Aube Nouvelle.ogg]] |- |{{Belarus}} |My Belarusy (Ni, Belarused) |[[Restr:My Belarusy vocal.ogg]] |- |{{Bhoutan}} |Druk tsendhen (Douar [[Aerouant]] ar Gurun) | |- |{{Bolivia}} |Himno Nacional de Bolivia (Kan Broadel Bolivia) |[[Restr:Himno Nacional de Bolivia instrumental.ogg]] |- |{{Bosnia-ha-Herzegovina}} |Državna himna Bosne i Hercegovine (Kan broadel Bosnia-ha-Herzegovina) | |- |{{Botswana}} |Fatshe leno la rona (Ra vezo benniget douar nobl-se) |[[Restr:United States Navy Band - Fatshe leno la rona.ogg]] |- |{{Brazil}} |Hino Nacional Brasileiro (Kan Broadel Brazil) |[[Restr:Hino-Nacional-Brasil-instrumental-mec.ogg]] |- |''{{Breizh}}'' |[[Bro gozh ma zadoù|''Bro Gozh ma Zadoù'']] |[[Restr:Hen Wlad fy Nhadau piano.ogg]] |- |{{Bro-C'hall}} |[[La Marseillaise]] |[[Restr:La Marseillaise.ogg]] |- |''{{Bro-Saoz}}'' |[[God Save the Queen]] |[[Restr:U.S. Navy Band - God Save the Queen.oga]] |- |''{{Bro-Skos}}'' |''[[Flower of Scotland]] (bleunioù Bro-Skos)'' | |- |{{Brunei}} |Allah Peliharakan Sultan (Doue Bennig ar [[Sultan]]) |[[Restr:United States Navy Band - Allah Peliharakan Sultan.oga]] |- |{{Bulgaria}} |Мила родино ''Mila rodino'' (Mammvro ger) |[[Restr:Mila Rodino instrumental.ogg]] |- |{{Burkina Faso}} |Ditanyè (Kan an Trec'h) |[[Restr:Hymne National du Burkina Faso.ogg]] |- |{{Burundi}} |[[Burundi bwacu]] (Burundi karet) | |} == C == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Chile}} |Himno Nacional de Chile (Kan broadel Chile) |[[Restr:United States Navy Band - National Anthem of Chile.ogg]] |- |{{Costa Rica}} |Himno Nacional de Costa Rica (Kan broadel Costa Rica) |[[Restr:Costa Rica National Anthem.ogg]] |} == D == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Danmark}} |Der er et yndigt land (Ur vro zudius eo) |[[Restr:United States Navy Band - Der er et yndigt land.ogg]] |- |{{Djibouti}} |Djibouti |[[Restr:The Djiboutian anthem.ogg]] |- |{{Dominika}} |Isle of Beauty, Isle of Splendour (Enez ar vraventez, enez ar splannder) |[[Restr:National Anthem of Dominica by US Navy Band.ogg]] |} == E == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Ecuador}} |¡Salve, Oh Patria! (Ni ho salut, oh mammvro!) |[[Restr:Anthem of Ecuador.ogg]] |- |{{Egipt}} |Biladi, Biladi, Biladi (ma mammvro, ma mammvro, ma mammvro) |[[Restr:Bilady, Bilady, Bilady.ogg|sans_cadre]] |- |''{{Elzas broadelour}}'' |''Elsässisch Fàhnelied (Kan Banniel Elzas)''<ref>Kan broadel Elzas-Loren a oa etre 1911 betek 1918.</ref> | |- |{{Emirelezhioù Arab Unanet}} |Ishy Bilady (Bevet ma mammvro) |[[Restr:"Ishy Bilady" performed by the United States Navy Band.oga|sans_cadre]] |- |{{Eritrea}} |Ertra, Ertra, Ertra (Eritrea, Eritrea, Eritrea) | |- |{{Estonia}} |Mu isamaa, mu õnn ja rõõm (ma mammvro, ma levenez, ma drantiz) | |- |{{Extremadura}} |Himne d'Extremadura (Kan broadel Extremadura) | |- |{{Eswatini}} | | |- |{{Etiopia}} |Wedefit Gesgeshi Woude Enat Ityopya (kerzh war-raok, mamm Etiopia ger) | |- |''{{Euskal Herria}}'' |''Eusko Abendaren Ereserkia'' |[[Restr:Anthem of Basque Country Vocal.ogg]] |} == F == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Fidji}} | | |- |{{Filipinez}} | | |- |{{Finland}} | | |- |''{{Flandrez}}'' |''De Vlaamse Leeuw (Al leon flamank)'' |[[Restr:Volkslied - De Vlaamse Leeuw.ogg]] |} == G == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Gabon}} | | |- |''{{Galiza}}'' |''Os Pinos'' | |- |{{Gambia}} | | |- |{{Ghana}} | | |- |{{Gres}} | | |- |{{Grenada}} | | |- |''{{Greunland}}'' |''Nunarput utoqqarsuanngoravit (Hor vro gozh)'' | |- |{{Ginea}} | | |- |{{Ginea-Bissau}} | | |- |{{Ginea ar C'heheder}} | | |- |{{Guatemala}} | | |- |{{Guyana}} | | |} == H == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Haiti}} | | |- |{{Honduras}} | | |- |{{Hungaria}} | | |} == I == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{India}} | | |- |{{Indonezia}} | | |- |{{Irak}} | | |- |{{Iran}} | | |- |{{Island}} | | |- |{{Israel}} | | |- |{{Italia}} | | |- |{{Iwerzhon}} | | |- |{{Izelvroioù}} | | |} == J == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Jamaika}} | | |- |{{Japan}} | | |- |{{Jordania}} | | |- |{{Jorjia}} | | |} == K == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- |{{Kab Glas}} | | |- |{{Kambodja}} | | |- |{{Kameroun}} | | |- |{{Kanada}} | | |- |''{{Katalonia}}'' |''Els Segadors'' | |- |{{Kazakstan}} | | |- |{{Katar}} | | |- |{{Kenya}} | | |- |{{Kiprenez}} | | |- |{{Kirgizstan}} | | |- |{{Kiribati}} | | |- |{{Kolombia}} | | |- |{{Komorez}} | | |- |{{Republik Kongo}} | | |- |{{Kongo}} | | |- |{{Korea an Norzh}} | | |- |{{Korea ar Su}} | | |- |{{Koweit}} | | |- |{{Republik Kreizafrika}} | | |- |{{Kroatia}} | | |- |{{Kuba}} | | |} == L == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Son ar c'han |- | | | |} == M == {{Moldova}} ''Limba noastră'' ("Hor Yezh") == Pennadoù kar == * [[Kan broadel]] * [[Roll riezoù ar Bed]] * [[Bannieloù Stadoù ar bed]] [[Rummad:Kanoù broadel]] rjrqlnma0sbe2sxc46tj2tsln8x7ecc 2004581 2004577 2022-07-21T10:27:49Z 2A01:CB08:890E:C600:51D7:F13B:B0B2:68F1 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ Setu amañ ur roll eus '''[[Kan broadel|kanoù broadel]]''' stadoù ha broadoù ar bed. {| class="wikitable" style="margin-top:25px; font-size:1.2em; font-weight:bold;" |- | style="padding:10px;" | [[#A|A]] • [[#B|B]] • [[#C|C]] • [[#D|D]] • [[#E|E]] • [[#F|F]] • [[#G|G]] • [[#H|H]] • [[#I|I]] • [[#J|J]] • [[#K|K]] • [[#L|L]] • [[#M|M]] • [[#N|N]] • [[#O|O]] • [[#P|P]] • [[#Q|Q]] • [[#R|R]] • [[#S|S]] • [[#T|T]] • [[#U|U]] • [[#V|V]] • [[#W|W]] • [[#X|X]] • [[#Y|Y]] • [[#Z|Z]] |} == A == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Afghanistan}} |Millī Surūd (Kan broadel Afghanistan) |[[Restr:National anthem of Afghanistan, performed by the United States Navy Band.wav]] |- |''{{Akadia}}'' |''Ave Maris Stella'' | |- |{{Alamagn}} |''[[Deutschlandlied|Das Lied der Deutschen]]'' (Kan an Alamaned) |[[Restr:National anthem of Germany - U.S. Army 1st Armored Division Band.ogg]] |- |''{{Åland}}'' |''Ålänningens sång'' | |- |{{Albania}} |Hymni i Flamurit (Kan ar Banniel) |[[Restr:Hymni i Flamurit instrumental.ogg]] |- |{{Aljeria}} |Kassaman (Touiñ a reomp) |[[Restr:Kassaman instrumental.ogg]] |- |''{{Andalouzia}}'' |''La bandera blanca y verde'' (''Ar banniel gwenn ha gwer'') |[[Restr:Himno de Andalucía.ogg]] |- |{{Andorra}} |''El Gran Carlemany'' ([[Karl Veur]]) |[[Restr:El Gran Carlemany.ogg]] |- |{{Angola}} |Angola Avante! (Angola war-raok!) | |- |''{{Anguilla}}'' |''God Bless Anguilla'' | |- |{{Antigua ha Barbuda}} |Fair Antigua, We Salute Thee (Antigua brav, ni ho salut) |[[Restr:Antigua and Barbuda National Anthem.ogg]] |- |{{Aod an Olifant}} |L'Abidjanaise (ar c'han eus [[Abidjan]]) |[[Restr:Hymne National de Côte d'Ivoire.ogg]] |- |{{Aostralia}} |Advance Australia Fair (War-raok Aostralia kaer) |[[Restr:U.S. Navy Band, Advance Australia Fair (abridged).oga]] |- |{{Aostria}} |[[Kan broadel Aostria|Land der Berge, Land am Strome]] (Douar menezioù, Douar a-hed ar stêr) |[[Restr:Land der Berge Land am Strome instrumental.ogg]] |- |{{Arabia Saoudat}} |Aach al-Malik (Ar salud roueel) |[[Restr:Saudi Arabian national anthem, performed by the United States Navy Band.oga]] |- |''{{Aragon}}'' |''Himne d'Aragó (Kan Aragon)'' |[http://www.cortesaragon.es/uploads/media/himnoaragon.mp3 selaou] |- |{{Arc'hantina}} |Himno Nacional Argentino (Kan broadel Arc'hentina) |[[Restr:Himno Nacional Argentino instrumental.ogg]] |- |{{Armenia}} |Mer Hayrenik (Hor Vammvro) |[[Restr:Mer Hayrenik instrumental.ogg]] |- |''{{Aruba}}'' |''Aruba Dushi Tera (Aruba douar dous)'' |[[Restr:Aruba Dushi Tera instrumental.ogg]] |- |''{{Asturiez}}'' |''[[Asturias, patria querida|Asturies, patria querida]] (Asturiez, mammvro muiañ-karet)'' |[[Restr:Himnoasturias 4 julio 2010.ogg]] |- |{{Azerbaidjan}} |Azərbaycan Marşı (Kan-bale Azerbaijan) |[[Restr:Azərbaycan marşı instrumental.ogg]] |} == B == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Bahamas}} |March On, Bahamaland (Kerzh war-raok, douar Bahamas) |[[Restr:National anthem of the Bahamas.oga]] |- |{{Bahrein}} |Baḥraynunā (Hor Bahrein) |[[Restr:Bahraini Anthem.ogg]] |- |{{Bangladesh}} |Amar Sonar Bangla (Ma Bengal alaouret) |[[Restr:Amar Shonar Bangla instrumental.ogg]] |- |{{Barbados}} |In Plenty and In Time of Need |[[Restr:In Plenty and In Time of Need instrumental.ogg]] |- |''{{Bavaria}}'' |''Bayernhymne (Kan Bavaria)'' |[[Restr:Gott mit dir, du Land der Bayern.mid]] |- |{{Belgia}} |La Brabançonne (Kan [[Dugelezh Brabant|Brabant]]) |[[Restr:La Brabançonne.oga]] |- |{{Belize}} |Land of the Free (Douar ar Frankiz) |[[Restr:Land of the Free instrumental.ogg]] |- |{{Benin}} |L'Aube Nouvelle (ar Gouloù-deiz Nevez) |[[Restr:L'Aube Nouvelle.ogg]] |- |{{Belarus}} |My Belarusy (Ni, Belarused) |[[Restr:My Belarusy vocal.ogg]] |- |{{Bhoutan}} |Druk tsendhen (Douar [[Aerouant]] ar Gurun) | |- |{{Bolivia}} |Himno Nacional de Bolivia (Kan Broadel Bolivia) |[[Restr:Himno Nacional de Bolivia instrumental.ogg]] |- |{{Bosnia-ha-Herzegovina}} |Državna himna Bosne i Hercegovine (Kan broadel Bosnia-ha-Herzegovina) | |- |{{Botswana}} |Fatshe leno la rona (Ra vezo benniget douar nobl-se) |[[Restr:United States Navy Band - Fatshe leno la rona.ogg]] |- |{{Brazil}} |Hino Nacional Brasileiro (Kan Broadel Brazil) |[[Restr:Hino-Nacional-Brasil-instrumental-mec.ogg]] |- |''{{Breizh}}'' |[[Bro gozh ma zadoù|''Bro Gozh ma Zadoù'']] |[[Restr:Hen Wlad fy Nhadau piano.ogg]] |- |{{Bro-C'hall}} |[[La Marseillaise]] |[[Restr:La Marseillaise.ogg]] |- |''{{Bro-Saoz}}'' |[[God Save the Queen]] |[[Restr:U.S. Navy Band - God Save the Queen.oga]] |- |''{{Bro-Skos}}'' |''[[Flower of Scotland]] (bleunioù Bro-Skos)'' | |- |{{Brunei}} |Allah Peliharakan Sultan (Doue Bennig ar [[Sultan]]) |[[Restr:United States Navy Band - Allah Peliharakan Sultan.oga]] |- |{{Bulgaria}} |Мила родино ''Mila rodino'' (Mammvro ger) |[[Restr:Mila Rodino instrumental.ogg]] |- |{{Burkina Faso}} |Ditanyè (Kan an Trec'h) |[[Restr:Hymne National du Burkina Faso.ogg]] |- |{{Burundi}} |[[Burundi bwacu]] (Burundi karet) | |} == C == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Chile}} |Himno Nacional de Chile (Kan broadel Chile) |[[Restr:United States Navy Band - National Anthem of Chile.ogg]] |- |{{Costa Rica}} |Himno Nacional de Costa Rica (Kan broadel Costa Rica) |[[Restr:Costa Rica National Anthem.ogg]] |} == D == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Danmark}} |Der er et yndigt land (Ur vro zudius eo) |[[Restr:United States Navy Band - Der er et yndigt land.ogg]] |- |{{Djibouti}} |Djibouti |[[Restr:The Djiboutian anthem.ogg]] |- |{{Dominika}} |Isle of Beauty, Isle of Splendour (Enez ar vraventez, enez ar splannder) |[[Restr:National Anthem of Dominica by US Navy Band.ogg]] |} == E == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Ecuador}} |¡Salve, Oh Patria! (Ni ho salut, oh mammvro!) |[[Restr:Anthem of Ecuador.ogg]] |- |{{Egipt}} |Biladi, Biladi, Biladi (ma mammvro, ma mammvro, ma mammvro) |[[Restr:Bilady, Bilady, Bilady.ogg|sans_cadre]] |- |''{{Elzas broadelour}}'' |''Elsässisch Fàhnelied (Kan Banniel Elzas)''<ref>Kan broadel Elzas-Loren a oa etre 1911 betek 1918.</ref> | |- |{{Emirelezhioù Arab Unanet}} |Ishy Bilady (Bevet ma mammvro) |[[Restr:"Ishy Bilady" performed by the United States Navy Band.oga|sans_cadre]] |- |{{Eritrea}} |Ertra, Ertra, Ertra (Eritrea, Eritrea, Eritrea) | |- |{{Estonia}} |Mu isamaa, mu õnn ja rõõm (ma mammvro, ma levenez, ma drantiz) | |- |{{Extremadura}} |Himne d'Extremadura (Kan broadel Extremadura) | |- |{{Eswatini}} | | |- |{{Etiopia}} |Wedefit Gesgeshi Woude Enat Ityopya (kerzh war-raok, mamm Etiopia ger) | |- |''{{Euskal Herria}}'' |''Eusko Abendaren Ereserkia'' |[[Restr:Anthem of Basque Country Vocal.ogg]] |} == F == {| class="wikitable" |+ !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Fidji}} | | |- |{{Filipinez}} | | |- |{{Finland}} | | |- |''{{Flandrez}}'' |''De Vlaamse Leeuw (Al leon flamank)'' |[[Restr:Volkslied - De Vlaamse Leeuw.ogg]] |} == G == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Gabon}} | | |- |''{{Galiza}}'' |''Os Pinos'' | |- |{{Gambia}} | | |- |{{Ghana}} | | |- |{{Gres}} | | |- |{{Grenada}} | | |- |''{{Greunland}}'' |''Nunarput utoqqarsuanngoravit (Hor vro gozh)'' | |- |{{Ginea}} | | |- |{{Ginea-Bissau}} | | |- |{{Ginea ar C'heheder}} | | |- |{{Guatemala}} | | |- |{{Guyana}} | | |} == H == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Haiti}} | | |- |{{Honduras}} | | |- |{{Hungaria}} | | |} == I == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{India}} | | |- |{{Indonezia}} | | |- |{{Irak}} | | |- |{{Iran}} | | |- |{{Island}} | | |- |{{Israel}} | | |- |{{Italia}} | | |- |{{Iwerzhon}} | | |- |{{Izelvroioù}} | | |} == J == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Jamaika}} | | |- |{{Japan}} | | |- |{{Jordania}} | | |- |{{Jorjia}} | | |} == K == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- |{{Kab Glas}} | | |- |{{Kambodja}} | | |- |{{Kameroun}} | | |- |{{Kanada}} | | |- |''{{Katalonia}}'' |''Els Segadors'' | |- |{{Kazakstan}} | | |- |{{Katar}} | | |- |{{Kenya}} | | |- |{{Kiprenez}} | | |- |{{Kirgizstan}} | | |- |{{Kiribati}} | | |- |{{Kolombia}} | | |- |{{Komorez}} | | |- |{{Republik Kongo}} | | |- |{{Kongo}} | | |- |{{Korea an Norzh}} | | |- |{{Korea ar Su}} | | |- |{{Koweit}} | | |- |{{Republik Kreizafrika}} | | |- |{{Kroatia}} | | |- |{{Kuba}} | | |} == L == {| class="wikitable" !Stad pe broad !Anv ar c'han !Sonerezh |- | | | |} == M == {{Moldova}} ''Limba noastră'' ("Hor Yezh") == Pennadoù kar == * [[Kan broadel]] * [[Roll riezoù ar Bed]] * [[Bannieloù Stadoù ar bed]] ==Notennoù== {{Daveoù}} [[Rummad:Kanoù broadel]] f1se0dmtjydfi6ju75oio99gqbu531n Sit tibi terra levis 0 143250 2004496 1976043 2022-07-20T14:06:55Z 92.154.102.225 wikitext text/x-wiki {{Stumm an titl|''Sit tibi terra levis''}} [[File:ERAEmerita_138.JPG|thumb|upright=1.2|Enskrivadur roman e [[Museo Nacional de Arte Romano]] [[Mérida (Spagn)]]<br>''M(arco) Cornelio M(arci) f(ilio) Pap(iria) Pollio / M(arco) Cornelio Urbano / M(arco) Cornelio Celeri / Cornelia M(arci) l(iberta) Iucunda / sic nuncquam Fortuna sinat te nosse dolo[rem] / praeterisse potes quasm pius o iuvenis / sit datus in flammas nosse doloris rit nunc petit i[---] / quisquis ades dicas sit '''tibi terra levis''' h(ic) [---]'']] '''''Sit tibi terra levis''''' (''Ra vo skañv an douar dit'') zo ul lavared [[latin]] hag a veze skrivet war ar bezioù [[henroman]], a-wechoù STTL hep mui, a-raok an oadvezh [[kristen]]. Kemeret eo bet e plas gant an droienn gristen ''[[Requiescat in pace]]'', ''R.I.P.'', "Ra gousko er peoc'h". Doareoù all a gaver ivez: '''T·L·S''' ''terra levis sit'', ''T.L.S.'' "Ra vo skañv an douar" ha ''sit ei terra levis'', ''S.E.T.L.'', "Ra vo skañv an douar dezhañ". Meneget eo bet gant meur a varzh latin evel [[Albius Tibullus]] : <blockquote>''[...] et "bene" discedens dicet "placideque quiescas, terraque securae sit super ossa levis".'' [[Albius Tibullus]], [[Elegiae]] ("[...] ra vo skañv an douar dit war da eskern.")<ref>{{la}} {{cite web|url=http://www.thelatinlibrary.com/tibullus2.html|title=''The Latin Library''|accessdate=04 MAE 2020}}</ref></blockquote> Meneget eo bet gant barzhed all ivez : [[Propertius]], [[Ovidius]], [[Aulus Persius Flaccus]] ha [[Martialis]] en o zouez. ==E gresianeg== Orin ar frazenn a gaver en ''[[Alcestes (Eurípides)|Alcestes]]'' ( Άλκηστις), gant [[Eurípides]]. Setu-hi en henc'hresianeg : <blockquote>κούφα σοι χθὼν ἐπάνωθε πέσοι, ''koúfa soi khthon epánothe pésoi'' <span style="color:#00f;"></span></blockquote> En ur flemmganig gresianek gant [[Ammianus Epigrammaticus]] e lenner : <blockquote>Εἴη σοι κατὰ γῆς κούφη κόνις, οἰκτρὲ Νέαρχε, ὄφρα σε ῥηϊδίως ἐξερύσωσι κύνες.<br>''Ra vo skañv ar boultrenn warnout pa vi dindan zouar, Nearchus kaezh, ma c'hallo ar chas da dennañ aes er-maez.''''<ref>https://archive.org/stream/greekanthologyv01patogoog#page/n190/mode/1up</ref></blockquote> ==Hiziv== *En italianeg eo bet meneget gant ar varzhez [[Alda Merini]]: ''Che la terra ti sia finalmente lieve''<ref>[https://coen.blogautore.repubblica.it/2009/11/01/che-la-terra-ti-sia-finalmente-lieve/ Alda Merini, Terra d'amore, 2003]</ref>. *E brezhoneg e teu da vezañ implijet stank , da gemer lec'h an droienn gristen<ref>Er pennad-[https://rennes.maville.com/actu/actudet_-cap-sizun.-deces-de-jean-yves-lagadec-erudit-de-la-langue-bretonne_6-4002182_actu.Htm mañ] da skouer</ref>. *E spagnoleg e reer gant troiennoù kristenoc'h «descanse en paz» (D. E. P.) pe «que en paz descanse» (Q. E. P. D.). ==Pennadoù kar== *[[Listennad lavaredoù latin]] ==Notennoù== {{Daveoù}} [[Rummad:Lavaroù latin]] [[Rummad:Lidoù-kañv]] [[Rummad:Henroma]] g74sqtizk93cm6eg8in2z7m7c594850 2004501 2004496 2022-07-20T15:10:37Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki {{Stumm an titl|''Sit tibi terra levis''}} [[File:ERAEmerita_138.JPG|thumb|upright=1.2|Enskrivadur roman e [[Museo Nacional de Arte Romano]] [[Mérida (Spagn)]]<br>''M(arco) Cornelio M(arci) f(ilio) Pap(iria) Pollio / M(arco) Cornelio Urbano / M(arco) Cornelio Celeri / Cornelia M(arci) l(iberta) Iucunda / sic nuncquam Fortuna sinat te nosse dolo[rem] / praeterisse potes quasm pius o iuvenis / sit datus in flammas nosse doloris rit nunc petit i[---] / quisquis ades dicas sit '''tibi terra levis''' h(ic) [---]'']] '''''Sit tibi terra levis''''' (''Ra vo skañv an douar dit'') zo ul lavared [[latin]] hag a veze skrivet war ar bezioù [[henroman]], a-wechoù STTL hep mui, a-raok an oadvezh [[kristen]]. Kemeret eo bet e blas gant an droienn gristen ''[[Requiescat in pace]]'', ''R.I.P.'', "Ra gousko er peoc'h". Doareoù all a gaver ivez: '''T·L·S''' ''terra levis sit'', ''T.L.S.'' "Ra vo skañv an douar" ha ''sit ei terra levis'', ''S.E.T.L.'', "Ra vo skañv an douar dezhañ". Meneget eo bet gant meur a varzh latin evel [[Albius Tibullus]] : <blockquote>''[...] et "bene" discedens dicet "placideque quiescas, terraque securae sit super ossa levis".'' [[Albius Tibullus]], [[Elegiae]] ("[...] ra vo skañv an douar dit war da eskern.")<ref>{{la}} {{cite web|url=http://www.thelatinlibrary.com/tibullus2.html|title=''The Latin Library''|accessdate=04 MAE 2020}}</ref></blockquote> Meneget eo bet gant barzhed all ivez : [[Propertius]], [[Ovidius]], [[Aulus Persius Flaccus]] ha [[Martialis]] en o zouez. ==E gresianeg== Orin ar frazenn a gaver en ''[[Alcestes (Eurípides)|Alcestes]]'' ( Άλκηστις), gant [[Eurípides]]. Setu-hi en henc'hresianeg : <blockquote>κούφα σοι χθὼν ἐπάνωθε πέσοι, ''koúfa soi khthon epánothe pésoi'' <span style="color:#00f;"></span></blockquote> En ur flemmganig gresianek gant [[Ammianus Epigrammaticus]] e lenner : <blockquote>Εἴη σοι κατὰ γῆς κούφη κόνις, οἰκτρὲ Νέαρχε, ὄφρα σε ῥηϊδίως ἐξερύσωσι κύνες.<br>''Ra vo skañv ar boultrenn warnout pa vi dindan zouar, Nearchus kaezh, ma c'hallo ar chas da dennañ aes er-maez.''''<ref>https://archive.org/stream/greekanthologyv01patogoog#page/n190/mode/1up</ref></blockquote> ==Hiziv== *En italianeg eo bet meneget gant ar varzhez [[Alda Merini]]: ''Che la terra ti sia finalmente lieve''<ref>[https://coen.blogautore.repubblica.it/2009/11/01/che-la-terra-ti-sia-finalmente-lieve/ Alda Merini, Terra d'amore, 2003]</ref>. *E brezhoneg e teu da vezañ implijet stank , da gemer lec'h an droienn gristen<ref>Er pennad-[https://rennes.maville.com/actu/actudet_-cap-sizun.-deces-de-jean-yves-lagadec-erudit-de-la-langue-bretonne_6-4002182_actu.Htm mañ] da skouer</ref>. *E spagnoleg e reer gant troiennoù kristenoc'h «descanse en paz» (D. E. P.) pe «que en paz descanse» (Q. E. P. D.). ==Pennadoù kar== *[[Listennad lavaredoù latin]] ==Notennoù== {{Daveoù}} [[Rummad:Lavaroù latin]] [[Rummad:Lidoù-kañv]] [[Rummad:Henroma]] ekminp9wcjaf4or3pm1w00lf9pk5pcg Sylvain Botrel 0 148988 2004544 2004483 2022-07-20T17:07:31Z Kadwalan 423 an eil hag egile moarvat wikitext text/x-wiki '''Sylvain Botrel''', ganet d'ar [[27 Here|27 a viz Here]] [[1967]] e [[Dinan]], zo troour brezhonek ha komedian. C'hoari a ra e [[Strollad Kallag]] ha kenskrivet en deus meur a bezh e brezhoneg gant [[Marie-Hélène Morvan]]. Labouret en deus en [[Ofis ar Brezhoneg]] ha goude en [[Ofis publik ar brezhoneg]]. ==Troidigezhioù== * [[2014]] : [[William Shakespeare]], ''Komedienn mil luiet...'', [[Skol Vreizh]] (kendroet gant [[Marie-Hélène Morvan]]). * [[2000]] : [[John Millington Synge]], ''Lubaner kreiz Breizh'', Skol Vreizh (kendroet gant Marie-Hélène Morvan). == Liamm diavaez == * {{fr}} [https://www.ouest-france.fr/bretagne/ils-traduisent-les-documents-officiels-en-breton-3268436 Ils traduisent les documents officiels en breton] {{DEFAULTSORT:Botrel, Sylvain}} [[Rummad:Emsaverien Breizh]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1967]] [[Rummad:Troourien vrezhonek]] [[Rummad:Ofis publik ar brezhoneg]] n5bu0krtqjs01rvjco2pgedjxhxwbd9 2004557 2004544 2022-07-20T18:48:22Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki '''Sylvain Botrel''', ganet d'ar [[27 Here|27 a viz Here]] [[1967]] e [[Dinan]], zo troour brezhonek ha komedian. C'hoari a ra e [[Strollad Kallag]] ha kenskrivet en deus meur a bezh e brezhoneg gant [[Marie-Hélène Morvan]]. Labourat a ras en [[Ofis ar Brezhoneg]] ha goude en [[Ofis publik ar brezhoneg]]. ==Troidigezhioù== * [[2014]] : [[William Shakespeare]], ''Komedienn mil luiet...'', [[Skol Vreizh]] (kendroet gant [[Marie-Hélène Morvan]]). * [[2000]] : [[John Millington Synge]], ''Lubaner kreiz Breizh'', Skol Vreizh (kendroet gant Marie-Hélène Morvan). == Liamm diavaez == * {{fr}} [https://www.ouest-france.fr/bretagne/ils-traduisent-les-documents-officiels-en-breton-3268436 Ils traduisent les documents officiels en breton] {{DEFAULTSORT:Botrel, Sylvain}} [[Rummad:Emsaverien Breizh]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1967]] [[Rummad:Troourien vrezhonek]] [[Rummad:Ofis publik ar brezhoneg]] n61qugt6qeno556mproyhr24nbwjog0 2004574 2004557 2022-07-21T08:33:19Z Lubaner 703 wikitext text/x-wiki '''Sylvain Botrel''', ganet d'ar [[27 Here|27 a viz Here]] [[1967]] e [[Dinan]], zo troour brezhonek ha komedian. C'hoari a ra e [[Strollad Kallag]] ha kenskrivet en deus meur a bezh e brezhoneg gant [[Marie-Hélène Morvan]]. Labourat a ra en [[Ofis publik ar brezhoneg]]. ==Troidigezhioù== * [[2014]] : [[William Shakespeare]], ''Komedienn mil luiet...'', [[Skol Vreizh]] (kendroet gant [[Marie-Hélène Morvan]]). * [[2000]] : [[John Millington Synge]], ''Lubaner kreiz Breizh'', Skol Vreizh (kendroet gant Marie-Hélène Morvan). == Liamm diavaez == * {{fr}} [https://www.ouest-france.fr/bretagne/ils-traduisent-les-documents-officiels-en-breton-3268436 Ils traduisent les documents officiels en breton] {{DEFAULTSORT:Botrel, Sylvain}} [[Rummad:Emsaverien Breizh]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1967]] [[Rummad:Troourien vrezhonek]] [[Rummad:Ofis publik ar brezhoneg]] exd2ynsdzynifs02rn3v1hxv1zcvpie Kaozeal:Sylvain Botrel 1 149164 2004549 1939252 2022-07-20T17:56:27Z Bianchi-Bihanig 68941 wikitext text/x-wiki Ouzhpenn e droidigezhioù e vefe mat ober ar roll eus e bezhioù c'hoariet. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 09:43 (UTC) :Kement-se a gaver er pennad diwar-benn [[Strollad Kallag]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 12:04 (UTC) ::Evel-just. N'em boa ket soñjet e se. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 12:36 (UTC) * Labouret en deus ... Ne ra ket ken? [[Implijer:Bianchi-Bihanig|Bianchi-Bihanig]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihanig|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 17:56 (UTC) g4i96k2b28k2j70ano466o8bw3uvgh5 2004556 2004549 2022-07-20T18:48:03Z Kadwalan 423 Respont wikitext text/x-wiki Ouzhpenn e droidigezhioù e vefe mat ober ar roll eus e bezhioù c'hoariet. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 09:43 (UTC) :Kement-se a gaver er pennad diwar-benn [[Strollad Kallag]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 12:04 (UTC) ::Evel-just. N'em boa ket soñjet e se. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 12:36 (UTC) * Labouret en deus ... Ne ra ket ken? [[Implijer:Bianchi-Bihanig|Bianchi-Bihanig]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihanig|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 17:56 (UTC) *:Ne ra ket en [[Ofis ar brezhoneg]] ken peogwir e labour en [[Ofis publik ar brezhoneg]]. Ne ouien ket re penaos lâret. Traoù all da soñjal. [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 18:48 (UTC) comvifd9iojkgawajlpyqovfhq6eb5o 2004575 2004556 2022-07-21T08:36:49Z Lubaner 703 Respont wikitext text/x-wiki Ouzhpenn e droidigezhioù e vefe mat ober ar roll eus e bezhioù c'hoariet. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 09:43 (UTC) :Kement-se a gaver er pennad diwar-benn [[Strollad Kallag]]. --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 12:04 (UTC) ::Evel-just. N'em boa ket soñjet e se. [[Implijer:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihan|kaozeal]]) 4 C'hwe 2022 da 12:36 (UTC) * Labouret en deus ... Ne ra ket ken? [[Implijer:Bianchi-Bihanig|Bianchi-Bihanig]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihanig|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 17:56 (UTC) *:Ne ra ket en [[Ofis ar brezhoneg]] ken peogwir e labour en [[Ofis publik ar brezhoneg]]. Ne ouien ket re penaos lâret. Traoù all da soñjal. [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 18:48 (UTC) *::Mechañs ne vo ket chañchet ken : me (Sylvain Botrel) n'am eus ket labouret en Ofis ar brezhoneg gwech ebed peogwir e oan en em gavet eno e miz Kerdu 2010 ha da neuze e oa bet krouet an "Ofis publik" deja. [[Implijer:Lubaner|Lubaner]] ([[Kaozeadenn Implijer:Lubaner|kaozeal]]) 21 Gou 2022 da 08:36 (UTC) r9os9rnedm8amwfjonz5y7pift5ep5b Arguello 0 151700 2004495 2001450 2022-07-20T13:39:09Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki {{pennad zo|Argüello}} {{Databox}} '''Arguello''' a zo ur gumun eus [[Italia]], e [[proviñs Cuneo]], e rannvro [[Piemonte]]. {{Kumunioù Proviñs Cuneo}} [[Rummad:Kumunioù Piemonte]] [[rummad: proviñs Cuneo]] f3iy6sjoos8jgq6b882rkpcdf74h9zv Joseph Sheridan Le Fanu 0 151870 2004493 2004408 2022-07-20T13:02:03Z 2A01:CB08:890E:C600:A468:1B0B:FD46:F135 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|J. T. Sheridan Le Fanu|cecabe|talbenn skrivagner}} |- | colspan="2"|[[Restr:Sheridan Le Fanu 002.png|247px]]<hr> |- | '''Ganedigezh''' || {{Deiziad|26|Eost|1814}}<br>[[Dulenn]], {{Iwerzhon}} |- | '''Marv''' || {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}<br>Dulenn, Iwerzhon |- | '''Broadelezh''' || Iwerzhonat |- | colspan="2" | <hr> |- | '''Micher''' || [[Romant]]our |- | '''Yezh''' || [[Saozneg]] |- | '''Doare''' || Spont gotek<br>Kevrin |- | '''Luskad''' || Romantelouriezh du |} '''Joseph Thomas Sheridan Le Fanu''' ({{LFE|/ˈlɛfən.juː/}}), bet ganet e [[Dulenn]] d'ar {{Deiziad|26|Eost|1814}} ha marvet eno d'ar {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}, a oa ur [[romant]]our [[Iwerzhon]]at a skrive istorioù spont gotek, kevrinus hag euzhus. Ur mestr war an istorioù [[tasmant]]où e oa en e amzer ; drezañ pergen e voe diorroet an doare er mare [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|viktorian]], eus deroù ar [[bloavezhioù 1830]] betek diwezh ar [[bloavezhioù 1890]]<ref name="JS">{{en}} Sullivan, Jack. ''Le Fanu, Sheridan''. In : ''The Penguin Encyclopedia of Horror and the Supernatural''. New York : Viking Press, 1986, pp. 257-62 {{ISBN|978-0-670-80902-8}}</ref>.<br> Brudet-bras eo e oberennoù ''Uncle Silas'' (ur c'hevrin), ''Camilla'' (ur sunerez-gwad lesbian) ha ''The House by the Churchyard'' (ur romant istorel). ==Buhez== E Dulenn, e karter Chapelizod<ref>{{ga}} ''Séipéal Iosóid'', "Chapel [[Izold]]".</ref> e voe ganet en ur familh a-orin [[Hugunoded|hugunot]], iwerzhonat ha [[Bro-Saoz|saoz]], mab da Emma Lucretia Dobbin, a skrivas buhez ar mezeg [[Charles Orpen]] (1791-1856)<ref>{{en}} Le Fanu, Emma Lucrecia (1860). ''Life of Dr. Orpen''. Whitefish, MT. : Kessinger Publishing, 2010 {{ISBN|978-1-165-42745-1}}</ref> ha Thomas Philip Le Fanu, [[dean]] en [[Iliz Iwerzhon]]<ref>{{en}} Falkiner, Cæsar Litton. ''Le Fanu, Joseph Sheridan''. In : ''Dictionary of National Biography'', levrenn 32. London : Smith, Elder & Co., 1892, [https://archive.org/details/dictionaryofnati32stepuoft/page/396/mode/2up? p. 396]</ref>. Un dramaourez e oa e vamm-gozh [[Alicia Sheridan Le Fanu]] (1753–1817) ; un dramaour ivez e oa e eontr-kozh [[Richard Brinsley Sheridan]] (1751–1816). Ur c'hoar henañ a oa, Catherine Frances, hag ur breur a voe ganet en e c'houde, William Richard<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard. ''Seventy Years of Irish Life – Anecdotes and Reminiscences''. London : A. Arnold, 1893, [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n18/mode/2up? p. 1]</ref>.<br> Bloaz goude e c'hanedigezh, e [[1815]], tud J. T. Sheridan Le Fanu a zilojas da Báirc an Fhionnuisce (Phoenix Park), e Dulenn bepred, ma voe anvet an dean da [[aluzener]] al lec'h.<br> E [[1826]], pa oa Joseph 12 vloaz, e tilojas an tiegezh da Abington e [[Kontelezh Luimneach]] da heul an tad. Daoust dezhañ kaout ur c'helenner prevez, J. T. a implijas levraoueg e dad evel emzeskad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 8]</ref>. Tri bloaz goude, oadet 15 vloaz, e voulc'has skrivañ [[barzhoniezh]], a ziskoueze d'e vamm, d'e c'hoar ha d'e vreur hogen nepred d'e dad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 11]</ref>. Ur barrez [[katoligiezh|katolik]] e oa Abington, ma ne oa nemet un daouzegad bennak a [[Protestantiezh|brotestanted]] e-tal c'hwec'h mil a gatoliked ; pa redias ar [[gouarnamant]] an holl gatoliked da baeañ un deog evit Iliz Iwerzhon e voe boulc'het ''Cogadh na nDeachúna'', [[Brezel an Deog]] ([[1830]]-[[1836|36]]). E [[1832]] ez erruas an trubuilhoù en Abington, hag e [[1833]] e tistroas ar re Le Fanu da Zulenn, ma voe gopret Thomas gant ar gouarnamant<ref>{{en}} McCormack, W. J.. ''J. Sheridan Le Fanu''. Cheltenham : Sutton Publishing, 1997 {{ISBN|978-0-7509-1489-5}}</ref> — betek [[1834]] hepken, abalamour da Vrezel an Deog. Dav e voe d'an tiegezh Le Fanu bevañ-bevaik betek ma voe gopret Thomas en-dro gant ar gouarnamant e [[1838]]. Pa varvas an tieg e [[1845]] e rankas ar familh gwezhañ e levraoueg evit paeañ an dleoù. Daoust d'an enkadennoù-se e teuas Joseph a-benn da chom gant e studi war ar [[gwir (lezenn)|gwir]] e [[Trinity College]] ; testeniekaet evel [[alvokad]] e voe e [[1839]], oadet 25 bloaz, hogen biskoazh ne vreutaas, pa gavas gwelloc'h mont da [[Kazetennerezh|gazetenner]]. E 1838 c'hoazh en doa boulc'het skrivañ istorioù evit ''Dublin University Magazine'', ma voe embannet e istor kentañ : ''The Ghost and the Bone-Setter'' ; adalek [[1840]] e voe perc'henn war meur a gazetenn, ''Dublin Evening Mail'' en o zouez. D'an {{Deiziad|18|Kerzu|1844}} e timezas gant Susanna Bennett, merc'h d'un alvokad brudet e Dulenn. E [[1845]] e voe ganet o bugel kentañ, Eleanor, heuliet gant Emma e [[1846]], Thomas e [[1847]] ha George e [[1854]]. E [[1847]] e savas Sheridan Le Fanu enep ar gouarnamant da-geñver ''An Gorta Mór'', [[Naonegezh Vras Iwerzhon]] (1845-[[1849|49]]).<br> E miz Ebrel [[1858]] e varvas gwreg ar skrivagner, a baouezas da skrivañ betek marv e vamm e [[1861]]. E 1861 end-eeun e voe Sheridan Le Fanu pennskridaozer ha perc'henn ''Dublin University Magazine'', ma embanne e skridoù kent o azasaat evit marc'had Bro-Saoz<ref name="JS" /> ; ''The House by the Churchyard'' ([[1863]]) ha ''Wylder's Hand'' ([[1864]]) a voe embannet en doare-se. Diwar goulenn e embanner e London e rankas skrivañ a-zivout dodennoù saoz ar mare, ar pezh a zeuas a-benn d'ober gant ar romant ''Uncle Silas'' (1864). Distreiñ da Iwerzhon a reas avat en e istorioù diwezhañ. E Dublin e varvas gant ul lamm-kalon en e 58{{vet}} bloaz. ==Oberennoù== [[Restr:Sheridan Le Fanu birthplace.jpg|thumb|upright 1.15|Ti genidik J. T. S. Le Fanu]] {{Commonscat|Sheridan Le Fanu}} ;1838 * ''The Ghost and the Bone-Setter'', un istor farsus. * ''The Fortunes of Sir Robert Ardagh'', ul luziadell c'hotek hag a c'hoarvez en ur c'hastell en Iwerzhon. * ''The Last Heir of Castle Connor'', diwar-benn diskar ar brientinion gatolik ha sav ar re brotestant. * ''The Drunkard's Dream'', ur sell war an [[Ifern]]. * ''Passage in the Secret History of an Irish Countess'', kentañ stumm ''Uncle Silas''. ;1839 * ''Strange Event in the Life of Schalken the Painter'', un istor awenet gant ar ganaouenn hengounel ''The Daemon Lover'' ({{XVIIvet kantved}}) hag oberennoù al [[livouriezh|livour]] [[Izelvroioù|izelvroat]] [[Godfried Schalcken]] (1643-1706) * ''A Chapter in the History of a Tyrone Family'', kentañ stumm ''The Wyvern Mystery''. ;1843 * ''Spalatro: From the Notes of Fra Giacomo'', embannet disin e ''Dublin University Magazine'' hag anzavet diwar dorn Le Fanu e [[1980]] gant W. J. McCormack ; istor gotek un [[Kelanoriadezh|c'helanoriad]] hag a c'hoarvez en [[Italia]]. ;1845 * ''The Cock and Anchor: a Chronicle of Old Dublin City'', romant istorel, a voe kempennet hag adembannet dindan an talbenn ''Morley Court''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/cockandanchorill00lefauoft Skeudennaouet gant Brinsley Le Fanu]</ref>. ;1847 * ''The Fortunes of Colonel Torlogh O'Brien — A Tale of the Wars of King James'', romant istorel<ref>{{en}} [https://archive.org/details/fortunescolonel00browgoog/page/n7/mode/2up Skeudennaouet gant Harlot K. Browne]</ref>. ;1863 * ''The House by the Churchyard'', ar romant istorel diwezhañ hag an hini diwezhañ a c'hoarvez en Iwerzhon {{ISBN|978-1-7173-5324-5}}. ;1864 * ''Uncle Silas – A Tale of Bartram-Haugh'', un oberenn glasel el [[lennegezh]] c'hotek, azasaet evit Bro-Saoz diwar ''Passage in the Secret History of an Irish Countess''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/unclesilasatale00goog/page/n6/mode/2up Embannadur 1865 e Leipzig]</ref>. * ''Wylder's Hand''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyldershandanov00fanugoog/page/n6/mode/2up Embannadur stadunanat, 1865]</ref> ;1865 * ''Guy Deverell'' {{ISBN|978-1-5004-6772-2}} ;1866 * ''All in the Dark'' {{ISBN|978-1-4255-7618-9}} ;1867 * ''The Tenants of Malory'' {{ISBN|978-1-5153-1048-8}} ;1868 * ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-1-5004-9080-5}} * ''A Lost Name – Bishop Burnett's History of is Own Time'', un doare all eus ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-93-330-3224-7}}. * ''Haunted Lives'' {{ISBN|978-0-343-65779-6}} ;1869 * ''The Wyvern Mystery''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyvernmysteryan00fanugoog/page/n8/mode/2up Embannadur 1889]</ref> ;1871 * ''Checkmate''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/checkmate00lefa/page/n3/mode/2up Embannadur stadunanat]</ref> * ''The Rose and the Key'', un oberenn glasel el lennegezh c'hotek, ma teskrivas euzh ur bredospital prevez {{ISBN|978-1-330-91190-7}}. * ''Chronicles of Golden Friars'', tri istor berr a c'hoarvez e Golden Friars, ur gêriadenn faltaziek e Bro-Saoz {{ISBN|978-0-405-09198-8}}. ;1872 * ''In a Glass Darkly'', un dastumad pemp istor berr * ''Willing to Die'' ;1873 * ''Morley Court'', eil doare ''The Cock and Anchor''. ;1880 (dalif) * ''The Purcell Papers'', dastumad an daouzek istor berr kentañ skrivet gant Sheridan Le Fanu etre 1838 ha 1840 {{ISBN|978-0-368-28460-1}}. ==Notennoù== {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Lefanu, Joseph Sheridan}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1814]] [[Rummad:Marvioù 1873]] [[Rummad:Skrivagnerien Iwerzhon]] [[Rummad:Skrivagnerien saoznek]] rvkanwk3vsudkjhzxsg1vokxg73tzzk 2004505 2004493 2022-07-20T15:45:22Z Bianchi-Bihanig 68941 daouzegad? wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|J. T. Sheridan Le Fanu|cecabe|talbenn skrivagner}} |- | colspan="2"|[[Restr:Sheridan Le Fanu 002.png|247px]]<hr> |- | '''Ganedigezh''' || {{Deiziad|26|Eost|1814}}<br>[[Dulenn]], {{Iwerzhon}} |- | '''Marv''' || {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}<br>Dulenn, Iwerzhon |- | '''Broadelezh''' || Iwerzhonat |- | colspan="2" | <hr> |- | '''Micher''' || [[Romant]]our |- | '''Yezh''' || [[Saozneg]] |- | '''Doare''' || Spont gotek<br>Kevrin |- | '''Luskad''' || Romantelouriezh du |} '''Joseph Thomas Sheridan Le Fanu''' ({{LFE|/ˈlɛfən.juː/}}), bet ganet e [[Dulenn]] d'ar {{Deiziad|26|Eost|1814}} ha marvet eno d'ar {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}, a oa ur [[romant]]our [[iwerzhonat]] hag a skrive istorioù spont gotek, kevrinus hag euzhus. Ur mestr war an istorioù [[tasmant]]où e oa en e amzer ; drezañ pergen e voe diorroet an doare er mare [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|viktorian]], eus deroù ar [[bloavezhioù 1830]] betek diwezh ar [[bloavezhioù 1890]]<ref name="JS">{{en}} Sullivan, Jack. ''Le Fanu, Sheridan''. In : ''The Penguin Encyclopedia of Horror and the Supernatural''. New York : Viking Press, 1986, pp. 257-62 {{ISBN|978-0-670-80902-8}}</ref>.<br> Brudet-bras eo e oberennoù ''Uncle Silas'' (ur c'hevrin), ''Camilla'' (ur sunerez-gwad lesbian) ha ''The House by the Churchyard'' (ur romant istorel). ==Buhez== E Dulenn, e karter Chapelizod<ref>{{ga}} ''Séipéal Iosóid'', "Chapel [[Izold]]".</ref> e voe ganet en ur familh a-orin [[Hugunoded|hugunot]], iwerzhonat ha [[Bro-Saoz|saoz]], mab da Emma Lucretia Dobbin, a skrivas buhez ar mezeg [[Charles Orpen]] (1791-1856)<ref>{{en}} Le Fanu, Emma Lucrecia (1860). ''Life of Dr. Orpen''. Whitefish, MT. : Kessinger Publishing, 2010 {{ISBN|978-1-165-42745-1}}</ref> ha Thomas Philip Le Fanu, [[dean]] en [[Iliz Iwerzhon]]<ref>{{en}} Falkiner, Cæsar Litton. ''Le Fanu, Joseph Sheridan''. In : ''Dictionary of National Biography'', levrenn 32. London : Smith, Elder & Co., 1892, [https://archive.org/details/dictionaryofnati32stepuoft/page/396/mode/2up? p. 396]</ref>. Un dramaourez e oa e vamm-gozh [[Alicia Sheridan Le Fanu]] (1753–1817) ; un dramaour ivez e oa e eontr-kozh [[Richard Brinsley Sheridan]] (1751–1816). Ur c'hoar henañ a oa, Catherine Frances, hag ur breur a voe ganet en e c'houde, William Richard<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard. ''Seventy Years of Irish Life – Anecdotes and Reminiscences''. London : A. Arnold, 1893, [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n18/mode/2up? p. 1]</ref>.<br> Bloaz goude e c'hanedigezh, e [[1815]], tud J. T. Sheridan Le Fanu a zilojas da Báirc an Fhionnuisce (Phoenix Park), e Dulenn bepred, ma voe anvet an dean da [[aluzener]] al lec'h.<br> E [[1826]], pa oa Joseph 12 vloaz, e tilojas an tiegezh da Abington e [[Kontelezh Luimneach]] da heul an tad. Daoust dezhañ kaout ur c'helenner prevez, J. T. a implijas levraoueg e dad evel emzeskad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 8]</ref>. Tri bloaz goude, oadet 15 vloaz, e voulc'has skrivañ [[barzhoniezh]], a ziskoueze d'e vamm, d'e c'hoar ha d'e vreur hogen nepred d'e dad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 11]</ref>. Ur barrez [[katoligiezh|katolik]] e oa Abington, ma ne oa nemet un daouzek bennak a [[Protestantiezh|brotestanted]] e-tal c'hwec'h mil a gatoliked ; pa redias ar [[gouarnamant]] an holl gatoliked da baeañ un deog evit Iliz Iwerzhon e voe boulc'het ''Cogadh na nDeachúna'', [[Brezel an Deog]] ([[1830]]-[[1836|36]]). E [[1832]] ez erruas an trubuilhoù en Abington, hag e [[1833]] e tistroas ar re Le Fanu da Zulenn, ma voe gopret Thomas gant ar gouarnamant<ref>{{en}} McCormack, W. J.. ''J. Sheridan Le Fanu''. Cheltenham : Sutton Publishing, 1997 {{ISBN|978-0-7509-1489-5}}</ref> — betek [[1834]] hepken, abalamour da Vrezel an Deog. Dav e voe d'an tiegezh Le Fanu bevañ-bevaik betek ma voe gopret Thomas en-dro gant ar gouarnamant e [[1838]]. Pa varvas an tieg e [[1845]] e rankas ar familh gwezhañ e levraoueg evit paeañ an dleoù. Daoust d'an enkadennoù-se e teuas Joseph a-benn da chom gant e studi war ar [[gwir (lezenn)|gwir]] e [[Trinity College]] ; testeniekaet evel [[alvokad]] e voe e [[1839]], oadet 25 bloaz, hogen biskoazh ne vreutaas, pa gavas gwelloc'h mont da [[Kazetennerezh|gazetenner]]. E 1838 c'hoazh en doa boulc'het skrivañ istorioù evit ''Dublin University Magazine'', ma voe embannet e istor kentañ : ''The Ghost and the Bone-Setter'' ; adalek [[1840]] e voe perc'henn war meur a gazetenn, ''Dublin Evening Mail'' en o zouez. D'an {{Deiziad|18|Kerzu|1844}} e timezas gant Susanna Bennett, merc'h d'un alvokad brudet e Dulenn. E [[1845]] e voe ganet o bugel kentañ, Eleanor, heuliet gant Emma e [[1846]], Thomas e [[1847]] ha George e [[1854]]. E [[1847]] e savas Sheridan Le Fanu enep ar gouarnamant da-geñver ''An Gorta Mór'', [[Naonegezh Vras Iwerzhon]] (1845-[[1849|49]]).<br> E miz Ebrel [[1858]] e varvas gwreg ar skrivagner, a baouezas da skrivañ betek marv e vamm e [[1861]]. E 1861 end-eeun e voe Sheridan Le Fanu pennskridaozer ha perc'henn ''Dublin University Magazine'', ma embanne e skridoù kent o azasaat evit marc'had Bro-Saoz<ref name="JS" /> ; ''The House by the Churchyard'' ([[1863]]) ha ''Wylder's Hand'' ([[1864]]) a voe embannet en doare-se. Diwar goulenn e embanner e London e rankas skrivañ a-zivout dodennoù saoz ar mare, ar pezh a zeuas a-benn d'ober gant ar romant ''Uncle Silas'' (1864). Distreiñ da Iwerzhon a reas avat en e istorioù diwezhañ. E Dublin e varvas gant ul lamm-kalon en e 58{{vet}} bloaz. ==Oberennoù== [[Restr:Sheridan Le Fanu birthplace.jpg|thumb|upright 1.15|Ti genidik J. T. S. Le Fanu]] {{Commonscat|Sheridan Le Fanu}} ;1838 * ''The Ghost and the Bone-Setter'', un istor farsus. * ''The Fortunes of Sir Robert Ardagh'', ul luziadell c'hotek hag a c'hoarvez en ur c'hastell en Iwerzhon. * ''The Last Heir of Castle Connor'', diwar-benn diskar ar brientinion gatolik ha sav ar re brotestant. * ''The Drunkard's Dream'', ur sell war an [[Ifern]]. * ''Passage in the Secret History of an Irish Countess'', kentañ stumm ''Uncle Silas''. ;1839 * ''Strange Event in the Life of Schalken the Painter'', un istor awenet gant ar ganaouenn hengounel ''The Daemon Lover'' ({{XVIIvet kantved}}) hag oberennoù al [[livouriezh|livour]] [[Izelvroioù|izelvroat]] [[Godfried Schalcken]] (1643-1706) * ''A Chapter in the History of a Tyrone Family'', kentañ stumm ''The Wyvern Mystery''. ;1843 * ''Spalatro: From the Notes of Fra Giacomo'', embannet disin e ''Dublin University Magazine'' hag anzavet diwar dorn Le Fanu e [[1980]] gant W. J. McCormack ; istor gotek un [[Kelanoriadezh|c'helanoriad]] hag a c'hoarvez en [[Italia]]. ;1845 * ''The Cock and Anchor: a Chronicle of Old Dublin City'', romant istorel, a voe kempennet hag adembannet dindan an talbenn ''Morley Court''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/cockandanchorill00lefauoft Skeudennaouet gant Brinsley Le Fanu]</ref>. ;1847 * ''The Fortunes of Colonel Torlogh O'Brien — A Tale of the Wars of King James'', romant istorel<ref>{{en}} [https://archive.org/details/fortunescolonel00browgoog/page/n7/mode/2up Skeudennaouet gant Harlot K. Browne]</ref>. ;1863 * ''The House by the Churchyard'', ar romant istorel diwezhañ hag an hini diwezhañ a c'hoarvez en Iwerzhon {{ISBN|978-1-7173-5324-5}}. ;1864 * ''Uncle Silas – A Tale of Bartram-Haugh'', un oberenn glasel el [[lennegezh]] c'hotek, azasaet evit Bro-Saoz diwar ''Passage in the Secret History of an Irish Countess''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/unclesilasatale00goog/page/n6/mode/2up Embannadur 1865 e Leipzig]</ref>. * ''Wylder's Hand''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyldershandanov00fanugoog/page/n6/mode/2up Embannadur stadunanat, 1865]</ref> ;1865 * ''Guy Deverell'' {{ISBN|978-1-5004-6772-2}} ;1866 * ''All in the Dark'' {{ISBN|978-1-4255-7618-9}} ;1867 * ''The Tenants of Malory'' {{ISBN|978-1-5153-1048-8}} ;1868 * ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-1-5004-9080-5}} * ''A Lost Name – Bishop Burnett's History of is Own Time'', un doare all eus ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-93-330-3224-7}}. * ''Haunted Lives'' {{ISBN|978-0-343-65779-6}} ;1869 * ''The Wyvern Mystery''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyvernmysteryan00fanugoog/page/n8/mode/2up Embannadur 1889]</ref> ;1871 * ''Checkmate''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/checkmate00lefa/page/n3/mode/2up Embannadur stadunanat]</ref> * ''The Rose and the Key'', un oberenn glasel el lennegezh c'hotek, ma teskrivas euzh ur bredospital prevez {{ISBN|978-1-330-91190-7}}. * ''Chronicles of Golden Friars'', tri istor berr a c'hoarvez e Golden Friars, ur gêriadenn faltaziek e Bro-Saoz {{ISBN|978-0-405-09198-8}}. ;1872 * ''In a Glass Darkly'', un dastumad pemp istor berr * ''Willing to Die'' ;1873 * ''Morley Court'', eil doare ''The Cock and Anchor''. ;1880 (dalif) * ''The Purcell Papers'', dastumad an daouzek istor berr kentañ skrivet gant Sheridan Le Fanu etre 1838 ha 1840 {{ISBN|978-0-368-28460-1}}. ==Notennoù== {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Lefanu, Joseph Sheridan}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1814]] [[Rummad:Marvioù 1873]] [[Rummad:Skrivagnerien Iwerzhon]] [[Rummad:Skrivagnerien saoznek]] f92pup8u76d6tah16bxa1ajdia4ol3m 2004519 2004505 2022-07-20T16:23:36Z 2A01:CB08:890E:C600:A0C3:9692:8076:DE17 Dizober kemmoù 2004505 a-berzh [[Special:Contributions/Bianchi-Bihanig|Bianchi-Bihanig]] ([[User talk:Bianchi-Bihanig|kaozeal]]) Fazi ebet : distro da stumm 2a01:cb08:890e:c600:a468:1b0b:fd46:f135 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|J. T. Sheridan Le Fanu|cecabe|talbenn skrivagner}} |- | colspan="2"|[[Restr:Sheridan Le Fanu 002.png|247px]]<hr> |- | '''Ganedigezh''' || {{Deiziad|26|Eost|1814}}<br>[[Dulenn]], {{Iwerzhon}} |- | '''Marv''' || {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}<br>Dulenn, Iwerzhon |- | '''Broadelezh''' || Iwerzhonat |- | colspan="2" | <hr> |- | '''Micher''' || [[Romant]]our |- | '''Yezh''' || [[Saozneg]] |- | '''Doare''' || Spont gotek<br>Kevrin |- | '''Luskad''' || Romantelouriezh du |} '''Joseph Thomas Sheridan Le Fanu''' ({{LFE|/ˈlɛfən.juː/}}), bet ganet e [[Dulenn]] d'ar {{Deiziad|26|Eost|1814}} ha marvet eno d'ar {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}, a oa ur [[romant]]our [[Iwerzhon]]at a skrive istorioù spont gotek, kevrinus hag euzhus. Ur mestr war an istorioù [[tasmant]]où e oa en e amzer ; drezañ pergen e voe diorroet an doare er mare [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|viktorian]], eus deroù ar [[bloavezhioù 1830]] betek diwezh ar [[bloavezhioù 1890]]<ref name="JS">{{en}} Sullivan, Jack. ''Le Fanu, Sheridan''. In : ''The Penguin Encyclopedia of Horror and the Supernatural''. New York : Viking Press, 1986, pp. 257-62 {{ISBN|978-0-670-80902-8}}</ref>.<br> Brudet-bras eo e oberennoù ''Uncle Silas'' (ur c'hevrin), ''Camilla'' (ur sunerez-gwad lesbian) ha ''The House by the Churchyard'' (ur romant istorel). ==Buhez== E Dulenn, e karter Chapelizod<ref>{{ga}} ''Séipéal Iosóid'', "Chapel [[Izold]]".</ref> e voe ganet en ur familh a-orin [[Hugunoded|hugunot]], iwerzhonat ha [[Bro-Saoz|saoz]], mab da Emma Lucretia Dobbin, a skrivas buhez ar mezeg [[Charles Orpen]] (1791-1856)<ref>{{en}} Le Fanu, Emma Lucrecia (1860). ''Life of Dr. Orpen''. Whitefish, MT. : Kessinger Publishing, 2010 {{ISBN|978-1-165-42745-1}}</ref> ha Thomas Philip Le Fanu, [[dean]] en [[Iliz Iwerzhon]]<ref>{{en}} Falkiner, Cæsar Litton. ''Le Fanu, Joseph Sheridan''. In : ''Dictionary of National Biography'', levrenn 32. London : Smith, Elder & Co., 1892, [https://archive.org/details/dictionaryofnati32stepuoft/page/396/mode/2up? p. 396]</ref>. Un dramaourez e oa e vamm-gozh [[Alicia Sheridan Le Fanu]] (1753–1817) ; un dramaour ivez e oa e eontr-kozh [[Richard Brinsley Sheridan]] (1751–1816). Ur c'hoar henañ a oa, Catherine Frances, hag ur breur a voe ganet en e c'houde, William Richard<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard. ''Seventy Years of Irish Life – Anecdotes and Reminiscences''. London : A. Arnold, 1893, [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n18/mode/2up? p. 1]</ref>.<br> Bloaz goude e c'hanedigezh, e [[1815]], tud J. T. Sheridan Le Fanu a zilojas da Báirc an Fhionnuisce (Phoenix Park), e Dulenn bepred, ma voe anvet an dean da [[aluzener]] al lec'h.<br> E [[1826]], pa oa Joseph 12 vloaz, e tilojas an tiegezh da Abington e [[Kontelezh Luimneach]] da heul an tad. Daoust dezhañ kaout ur c'helenner prevez, J. T. a implijas levraoueg e dad evel emzeskad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 8]</ref>. Tri bloaz goude, oadet 15 vloaz, e voulc'has skrivañ [[barzhoniezh]], a ziskoueze d'e vamm, d'e c'hoar ha d'e vreur hogen nepred d'e dad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 11]</ref>. Ur barrez [[katoligiezh|katolik]] e oa Abington, ma ne oa nemet un daouzegad bennak a [[Protestantiezh|brotestanted]] e-tal c'hwec'h mil a gatoliked ; pa redias ar [[gouarnamant]] an holl gatoliked da baeañ un deog evit Iliz Iwerzhon e voe boulc'het ''Cogadh na nDeachúna'', [[Brezel an Deog]] ([[1830]]-[[1836|36]]). E [[1832]] ez erruas an trubuilhoù en Abington, hag e [[1833]] e tistroas ar re Le Fanu da Zulenn, ma voe gopret Thomas gant ar gouarnamant<ref>{{en}} McCormack, W. J.. ''J. Sheridan Le Fanu''. Cheltenham : Sutton Publishing, 1997 {{ISBN|978-0-7509-1489-5}}</ref> — betek [[1834]] hepken, abalamour da Vrezel an Deog. Dav e voe d'an tiegezh Le Fanu bevañ-bevaik betek ma voe gopret Thomas en-dro gant ar gouarnamant e [[1838]]. Pa varvas an tieg e [[1845]] e rankas ar familh gwezhañ e levraoueg evit paeañ an dleoù. Daoust d'an enkadennoù-se e teuas Joseph a-benn da chom gant e studi war ar [[gwir (lezenn)|gwir]] e [[Trinity College]] ; testeniekaet evel [[alvokad]] e voe e [[1839]], oadet 25 bloaz, hogen biskoazh ne vreutaas, pa gavas gwelloc'h mont da [[Kazetennerezh|gazetenner]]. E 1838 c'hoazh en doa boulc'het skrivañ istorioù evit ''Dublin University Magazine'', ma voe embannet e istor kentañ : ''The Ghost and the Bone-Setter'' ; adalek [[1840]] e voe perc'henn war meur a gazetenn, ''Dublin Evening Mail'' en o zouez. D'an {{Deiziad|18|Kerzu|1844}} e timezas gant Susanna Bennett, merc'h d'un alvokad brudet e Dulenn. E [[1845]] e voe ganet o bugel kentañ, Eleanor, heuliet gant Emma e [[1846]], Thomas e [[1847]] ha George e [[1854]]. E [[1847]] e savas Sheridan Le Fanu enep ar gouarnamant da-geñver ''An Gorta Mór'', [[Naonegezh Vras Iwerzhon]] (1845-[[1849|49]]).<br> E miz Ebrel [[1858]] e varvas gwreg ar skrivagner, a baouezas da skrivañ betek marv e vamm e [[1861]]. E 1861 end-eeun e voe Sheridan Le Fanu pennskridaozer ha perc'henn ''Dublin University Magazine'', ma embanne e skridoù kent o azasaat evit marc'had Bro-Saoz<ref name="JS" /> ; ''The House by the Churchyard'' ([[1863]]) ha ''Wylder's Hand'' ([[1864]]) a voe embannet en doare-se. Diwar goulenn e embanner e London e rankas skrivañ a-zivout dodennoù saoz ar mare, ar pezh a zeuas a-benn d'ober gant ar romant ''Uncle Silas'' (1864). Distreiñ da Iwerzhon a reas avat en e istorioù diwezhañ. E Dublin e varvas gant ul lamm-kalon en e 58{{vet}} bloaz. ==Oberennoù== [[Restr:Sheridan Le Fanu birthplace.jpg|thumb|upright 1.15|Ti genidik J. T. S. Le Fanu]] {{Commonscat|Sheridan Le Fanu}} ;1838 * ''The Ghost and the Bone-Setter'', un istor farsus. * ''The Fortunes of Sir Robert Ardagh'', ul luziadell c'hotek hag a c'hoarvez en ur c'hastell en Iwerzhon. * ''The Last Heir of Castle Connor'', diwar-benn diskar ar brientinion gatolik ha sav ar re brotestant. * ''The Drunkard's Dream'', ur sell war an [[Ifern]]. * ''Passage in the Secret History of an Irish Countess'', kentañ stumm ''Uncle Silas''. ;1839 * ''Strange Event in the Life of Schalken the Painter'', un istor awenet gant ar ganaouenn hengounel ''The Daemon Lover'' ({{XVIIvet kantved}}) hag oberennoù al [[livouriezh|livour]] [[Izelvroioù|izelvroat]] [[Godfried Schalcken]] (1643-1706) * ''A Chapter in the History of a Tyrone Family'', kentañ stumm ''The Wyvern Mystery''. ;1843 * ''Spalatro: From the Notes of Fra Giacomo'', embannet disin e ''Dublin University Magazine'' hag anzavet diwar dorn Le Fanu e [[1980]] gant W. J. McCormack ; istor gotek un [[Kelanoriadezh|c'helanoriad]] hag a c'hoarvez en [[Italia]]. ;1845 * ''The Cock and Anchor: a Chronicle of Old Dublin City'', romant istorel, a voe kempennet hag adembannet dindan an talbenn ''Morley Court''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/cockandanchorill00lefauoft Skeudennaouet gant Brinsley Le Fanu]</ref>. ;1847 * ''The Fortunes of Colonel Torlogh O'Brien — A Tale of the Wars of King James'', romant istorel<ref>{{en}} [https://archive.org/details/fortunescolonel00browgoog/page/n7/mode/2up Skeudennaouet gant Harlot K. Browne]</ref>. ;1863 * ''The House by the Churchyard'', ar romant istorel diwezhañ hag an hini diwezhañ a c'hoarvez en Iwerzhon {{ISBN|978-1-7173-5324-5}}. ;1864 * ''Uncle Silas – A Tale of Bartram-Haugh'', un oberenn glasel el [[lennegezh]] c'hotek, azasaet evit Bro-Saoz diwar ''Passage in the Secret History of an Irish Countess''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/unclesilasatale00goog/page/n6/mode/2up Embannadur 1865 e Leipzig]</ref>. * ''Wylder's Hand''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyldershandanov00fanugoog/page/n6/mode/2up Embannadur stadunanat, 1865]</ref> ;1865 * ''Guy Deverell'' {{ISBN|978-1-5004-6772-2}} ;1866 * ''All in the Dark'' {{ISBN|978-1-4255-7618-9}} ;1867 * ''The Tenants of Malory'' {{ISBN|978-1-5153-1048-8}} ;1868 * ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-1-5004-9080-5}} * ''A Lost Name – Bishop Burnett's History of is Own Time'', un doare all eus ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-93-330-3224-7}}. * ''Haunted Lives'' {{ISBN|978-0-343-65779-6}} ;1869 * ''The Wyvern Mystery''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyvernmysteryan00fanugoog/page/n8/mode/2up Embannadur 1889]</ref> ;1871 * ''Checkmate''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/checkmate00lefa/page/n3/mode/2up Embannadur stadunanat]</ref> * ''The Rose and the Key'', un oberenn glasel el lennegezh c'hotek, ma teskrivas euzh ur bredospital prevez {{ISBN|978-1-330-91190-7}}. * ''Chronicles of Golden Friars'', tri istor berr a c'hoarvez e Golden Friars, ur gêriadenn faltaziek e Bro-Saoz {{ISBN|978-0-405-09198-8}}. ;1872 * ''In a Glass Darkly'', un dastumad pemp istor berr * ''Willing to Die'' ;1873 * ''Morley Court'', eil doare ''The Cock and Anchor''. ;1880 (dalif) * ''The Purcell Papers'', dastumad an daouzek istor berr kentañ skrivet gant Sheridan Le Fanu etre 1838 ha 1840 {{ISBN|978-0-368-28460-1}}. ==Notennoù== {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Lefanu, Joseph Sheridan}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1814]] [[Rummad:Marvioù 1873]] [[Rummad:Skrivagnerien Iwerzhon]] [[Rummad:Skrivagnerien saoznek]] rvkanwk3vsudkjhzxsg1vokxg73tzzk 2004550 2004519 2022-07-20T17:58:17Z Bianchi-Bihanig 68941 Dizober kemmoù 2004519 a-berzh [[Special:Contributions/2A01:CB08:890E:C600:A0C3:9692:8076:DE17|2A01:CB08:890E:C600:A0C3:9692:8076:D. Pelec'h eo testeniekaet ar ger daouzegad? E17]] ([[User talk:2A01:CB08:890E:C600:A0C3:9692:8076:DE17|kaozeal]]) wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|J. T. Sheridan Le Fanu|cecabe|talbenn skrivagner}} |- | colspan="2"|[[Restr:Sheridan Le Fanu 002.png|247px]]<hr> |- | '''Ganedigezh''' || {{Deiziad|26|Eost|1814}}<br>[[Dulenn]], {{Iwerzhon}} |- | '''Marv''' || {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}<br>Dulenn, Iwerzhon |- | '''Broadelezh''' || Iwerzhonat |- | colspan="2" | <hr> |- | '''Micher''' || [[Romant]]our |- | '''Yezh''' || [[Saozneg]] |- | '''Doare''' || Spont gotek<br>Kevrin |- | '''Luskad''' || Romantelouriezh du |} '''Joseph Thomas Sheridan Le Fanu''' ({{LFE|/ˈlɛfən.juː/}}), bet ganet e [[Dulenn]] d'ar {{Deiziad|26|Eost|1814}} ha marvet eno d'ar {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}, a oa ur [[romant]]our [[iwerzhonat]] hag a skrive istorioù spont gotek, kevrinus hag euzhus. Ur mestr war an istorioù [[tasmant]]où e oa en e amzer ; drezañ pergen e voe diorroet an doare er mare [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|viktorian]], eus deroù ar [[bloavezhioù 1830]] betek diwezh ar [[bloavezhioù 1890]]<ref name="JS">{{en}} Sullivan, Jack. ''Le Fanu, Sheridan''. In : ''The Penguin Encyclopedia of Horror and the Supernatural''. New York : Viking Press, 1986, pp. 257-62 {{ISBN|978-0-670-80902-8}}</ref>.<br> Brudet-bras eo e oberennoù ''Uncle Silas'' (ur c'hevrin), ''Camilla'' (ur sunerez-gwad lesbian) ha ''The House by the Churchyard'' (ur romant istorel). ==Buhez== E Dulenn, e karter Chapelizod<ref>{{ga}} ''Séipéal Iosóid'', "Chapel [[Izold]]".</ref> e voe ganet en ur familh a-orin [[Hugunoded|hugunot]], iwerzhonat ha [[Bro-Saoz|saoz]], mab da Emma Lucretia Dobbin, a skrivas buhez ar mezeg [[Charles Orpen]] (1791-1856)<ref>{{en}} Le Fanu, Emma Lucrecia (1860). ''Life of Dr. Orpen''. Whitefish, MT. : Kessinger Publishing, 2010 {{ISBN|978-1-165-42745-1}}</ref> ha Thomas Philip Le Fanu, [[dean]] en [[Iliz Iwerzhon]]<ref>{{en}} Falkiner, Cæsar Litton. ''Le Fanu, Joseph Sheridan''. In : ''Dictionary of National Biography'', levrenn 32. London : Smith, Elder & Co., 1892, [https://archive.org/details/dictionaryofnati32stepuoft/page/396/mode/2up? p. 396]</ref>. Un dramaourez e oa e vamm-gozh [[Alicia Sheridan Le Fanu]] (1753–1817) ; un dramaour ivez e oa e eontr-kozh [[Richard Brinsley Sheridan]] (1751–1816). Ur c'hoar henañ a oa, Catherine Frances, hag ur breur a voe ganet en e c'houde, William Richard<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard. ''Seventy Years of Irish Life – Anecdotes and Reminiscences''. London : A. Arnold, 1893, [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n18/mode/2up? p. 1]</ref>.<br> Bloaz goude e c'hanedigezh, e [[1815]], tud J. T. Sheridan Le Fanu a zilojas da Báirc an Fhionnuisce (Phoenix Park), e Dulenn bepred, ma voe anvet an dean da [[aluzener]] al lec'h.<br> E [[1826]], pa oa Joseph 12 vloaz, e tilojas an tiegezh da Abington e [[Kontelezh Luimneach]] da heul an tad. Daoust dezhañ kaout ur c'helenner prevez, J. T. a implijas levraoueg e dad evel emzeskad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 8]</ref>. Tri bloaz goude, oadet 15 vloaz, e voulc'has skrivañ [[barzhoniezh]], a ziskoueze d'e vamm, d'e c'hoar ha d'e vreur hogen nepred d'e dad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 11]</ref>. Ur barrez [[katoligiezh|katolik]] e oa Abington, ma ne oa nemet un daouzek bennak a [[Protestantiezh|brotestanted]] e-tal c'hwec'h mil a gatoliked ; pa redias ar [[gouarnamant]] an holl gatoliked da baeañ un deog evit Iliz Iwerzhon e voe boulc'het ''Cogadh na nDeachúna'', [[Brezel an Deog]] ([[1830]]-[[1836|36]]). E [[1832]] ez erruas an trubuilhoù en Abington, hag e [[1833]] e tistroas ar re Le Fanu da Zulenn, ma voe gopret Thomas gant ar gouarnamant<ref>{{en}} McCormack, W. J.. ''J. Sheridan Le Fanu''. Cheltenham : Sutton Publishing, 1997 {{ISBN|978-0-7509-1489-5}}</ref> — betek [[1834]] hepken, abalamour da Vrezel an Deog. Dav e voe d'an tiegezh Le Fanu bevañ-bevaik betek ma voe gopret Thomas en-dro gant ar gouarnamant e [[1838]]. Pa varvas an tieg e [[1845]] e rankas ar familh gwezhañ e levraoueg evit paeañ an dleoù. Daoust d'an enkadennoù-se e teuas Joseph a-benn da chom gant e studi war ar [[gwir (lezenn)|gwir]] e [[Trinity College]] ; testeniekaet evel [[alvokad]] e voe e [[1839]], oadet 25 bloaz, hogen biskoazh ne vreutaas, pa gavas gwelloc'h mont da [[Kazetennerezh|gazetenner]]. E 1838 c'hoazh en doa boulc'het skrivañ istorioù evit ''Dublin University Magazine'', ma voe embannet e istor kentañ : ''The Ghost and the Bone-Setter'' ; adalek [[1840]] e voe perc'henn war meur a gazetenn, ''Dublin Evening Mail'' en o zouez. D'an {{Deiziad|18|Kerzu|1844}} e timezas gant Susanna Bennett, merc'h d'un alvokad brudet e Dulenn. E [[1845]] e voe ganet o bugel kentañ, Eleanor, heuliet gant Emma e [[1846]], Thomas e [[1847]] ha George e [[1854]]. E [[1847]] e savas Sheridan Le Fanu enep ar gouarnamant da-geñver ''An Gorta Mór'', [[Naonegezh Vras Iwerzhon]] (1845-[[1849|49]]).<br> E miz Ebrel [[1858]] e varvas gwreg ar skrivagner, a baouezas da skrivañ betek marv e vamm e [[1861]]. E 1861 end-eeun e voe Sheridan Le Fanu pennskridaozer ha perc'henn ''Dublin University Magazine'', ma embanne e skridoù kent o azasaat evit marc'had Bro-Saoz<ref name="JS" /> ; ''The House by the Churchyard'' ([[1863]]) ha ''Wylder's Hand'' ([[1864]]) a voe embannet en doare-se. Diwar goulenn e embanner e London e rankas skrivañ a-zivout dodennoù saoz ar mare, ar pezh a zeuas a-benn d'ober gant ar romant ''Uncle Silas'' (1864). Distreiñ da Iwerzhon a reas avat en e istorioù diwezhañ. E Dublin e varvas gant ul lamm-kalon en e 58{{vet}} bloaz. ==Oberennoù== [[Restr:Sheridan Le Fanu birthplace.jpg|thumb|upright 1.15|Ti genidik J. T. S. Le Fanu]] {{Commonscat|Sheridan Le Fanu}} ;1838 * ''The Ghost and the Bone-Setter'', un istor farsus. * ''The Fortunes of Sir Robert Ardagh'', ul luziadell c'hotek hag a c'hoarvez en ur c'hastell en Iwerzhon. * ''The Last Heir of Castle Connor'', diwar-benn diskar ar brientinion gatolik ha sav ar re brotestant. * ''The Drunkard's Dream'', ur sell war an [[Ifern]]. * ''Passage in the Secret History of an Irish Countess'', kentañ stumm ''Uncle Silas''. ;1839 * ''Strange Event in the Life of Schalken the Painter'', un istor awenet gant ar ganaouenn hengounel ''The Daemon Lover'' ({{XVIIvet kantved}}) hag oberennoù al [[livouriezh|livour]] [[Izelvroioù|izelvroat]] [[Godfried Schalcken]] (1643-1706) * ''A Chapter in the History of a Tyrone Family'', kentañ stumm ''The Wyvern Mystery''. ;1843 * ''Spalatro: From the Notes of Fra Giacomo'', embannet disin e ''Dublin University Magazine'' hag anzavet diwar dorn Le Fanu e [[1980]] gant W. J. McCormack ; istor gotek un [[Kelanoriadezh|c'helanoriad]] hag a c'hoarvez en [[Italia]]. ;1845 * ''The Cock and Anchor: a Chronicle of Old Dublin City'', romant istorel, a voe kempennet hag adembannet dindan an talbenn ''Morley Court''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/cockandanchorill00lefauoft Skeudennaouet gant Brinsley Le Fanu]</ref>. ;1847 * ''The Fortunes of Colonel Torlogh O'Brien — A Tale of the Wars of King James'', romant istorel<ref>{{en}} [https://archive.org/details/fortunescolonel00browgoog/page/n7/mode/2up Skeudennaouet gant Harlot K. Browne]</ref>. ;1863 * ''The House by the Churchyard'', ar romant istorel diwezhañ hag an hini diwezhañ a c'hoarvez en Iwerzhon {{ISBN|978-1-7173-5324-5}}. ;1864 * ''Uncle Silas – A Tale of Bartram-Haugh'', un oberenn glasel el [[lennegezh]] c'hotek, azasaet evit Bro-Saoz diwar ''Passage in the Secret History of an Irish Countess''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/unclesilasatale00goog/page/n6/mode/2up Embannadur 1865 e Leipzig]</ref>. * ''Wylder's Hand''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyldershandanov00fanugoog/page/n6/mode/2up Embannadur stadunanat, 1865]</ref> ;1865 * ''Guy Deverell'' {{ISBN|978-1-5004-6772-2}} ;1866 * ''All in the Dark'' {{ISBN|978-1-4255-7618-9}} ;1867 * ''The Tenants of Malory'' {{ISBN|978-1-5153-1048-8}} ;1868 * ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-1-5004-9080-5}} * ''A Lost Name – Bishop Burnett's History of is Own Time'', un doare all eus ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-93-330-3224-7}}. * ''Haunted Lives'' {{ISBN|978-0-343-65779-6}} ;1869 * ''The Wyvern Mystery''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyvernmysteryan00fanugoog/page/n8/mode/2up Embannadur 1889]</ref> ;1871 * ''Checkmate''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/checkmate00lefa/page/n3/mode/2up Embannadur stadunanat]</ref> * ''The Rose and the Key'', un oberenn glasel el lennegezh c'hotek, ma teskrivas euzh ur bredospital prevez {{ISBN|978-1-330-91190-7}}. * ''Chronicles of Golden Friars'', tri istor berr a c'hoarvez e Golden Friars, ur gêriadenn faltaziek e Bro-Saoz {{ISBN|978-0-405-09198-8}}. ;1872 * ''In a Glass Darkly'', un dastumad pemp istor berr * ''Willing to Die'' ;1873 * ''Morley Court'', eil doare ''The Cock and Anchor''. ;1880 (dalif) * ''The Purcell Papers'', dastumad an daouzek istor berr kentañ skrivet gant Sheridan Le Fanu etre 1838 ha 1840 {{ISBN|978-0-368-28460-1}}. ==Notennoù== {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Lefanu, Joseph Sheridan}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1814]] [[Rummad:Marvioù 1873]] [[Rummad:Skrivagnerien Iwerzhon]] [[Rummad:Skrivagnerien saoznek]] f92pup8u76d6tah16bxa1ajdia4ol3m 2004553 2004550 2022-07-20T18:33:18Z 2A01:CB08:890E:C600:A0C3:9692:8076:DE17 Dizober kemmoù 2004550 a-berzh [[Special:Contributions/Bianchi-Bihanig|Bianchi-Bihanig]] ([[User talk:Bianchi-Bihanig|kaozeal]]) Fazi ebet ; daouzegad : DCFB Le Gléau p. 961 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|J. T. Sheridan Le Fanu|cecabe|talbenn skrivagner}} |- | colspan="2"|[[Restr:Sheridan Le Fanu 002.png|247px]]<hr> |- | '''Ganedigezh''' || {{Deiziad|26|Eost|1814}}<br>[[Dulenn]], {{Iwerzhon}} |- | '''Marv''' || {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}<br>Dulenn, Iwerzhon |- | '''Broadelezh''' || Iwerzhonat |- | colspan="2" | <hr> |- | '''Micher''' || [[Romant]]our |- | '''Yezh''' || [[Saozneg]] |- | '''Doare''' || Spont gotek<br>Kevrin |- | '''Luskad''' || Romantelouriezh du |} '''Joseph Thomas Sheridan Le Fanu''' ({{LFE|/ˈlɛfən.juː/}}), bet ganet e [[Dulenn]] d'ar {{Deiziad|26|Eost|1814}} ha marvet eno d'ar {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}, a oa ur [[romant]]our [[Iwerzhon]]at a skrive istorioù spont gotek, kevrinus hag euzhus. Ur mestr war an istorioù [[tasmant]]où e oa en e amzer ; drezañ pergen e voe diorroet an doare er mare [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|viktorian]], eus deroù ar [[bloavezhioù 1830]] betek diwezh ar [[bloavezhioù 1890]]<ref name="JS">{{en}} Sullivan, Jack. ''Le Fanu, Sheridan''. In : ''The Penguin Encyclopedia of Horror and the Supernatural''. New York : Viking Press, 1986, pp. 257-62 {{ISBN|978-0-670-80902-8}}</ref>.<br> Brudet-bras eo e oberennoù ''Uncle Silas'' (ur c'hevrin), ''Camilla'' (ur sunerez-gwad lesbian) ha ''The House by the Churchyard'' (ur romant istorel). ==Buhez== E Dulenn, e karter Chapelizod<ref>{{ga}} ''Séipéal Iosóid'', "Chapel [[Izold]]".</ref> e voe ganet en ur familh a-orin [[Hugunoded|hugunot]], iwerzhonat ha [[Bro-Saoz|saoz]], mab da Emma Lucretia Dobbin, a skrivas buhez ar mezeg [[Charles Orpen]] (1791-1856)<ref>{{en}} Le Fanu, Emma Lucrecia (1860). ''Life of Dr. Orpen''. Whitefish, MT. : Kessinger Publishing, 2010 {{ISBN|978-1-165-42745-1}}</ref> ha Thomas Philip Le Fanu, [[dean]] en [[Iliz Iwerzhon]]<ref>{{en}} Falkiner, Cæsar Litton. ''Le Fanu, Joseph Sheridan''. In : ''Dictionary of National Biography'', levrenn 32. London : Smith, Elder & Co., 1892, [https://archive.org/details/dictionaryofnati32stepuoft/page/396/mode/2up? p. 396]</ref>. Un dramaourez e oa e vamm-gozh [[Alicia Sheridan Le Fanu]] (1753–1817) ; un dramaour ivez e oa e eontr-kozh [[Richard Brinsley Sheridan]] (1751–1816). Ur c'hoar henañ a oa, Catherine Frances, hag ur breur a voe ganet en e c'houde, William Richard<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard. ''Seventy Years of Irish Life – Anecdotes and Reminiscences''. London : A. Arnold, 1893, [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n18/mode/2up? p. 1]</ref>.<br> Bloaz goude e c'hanedigezh, e [[1815]], tud J. T. Sheridan Le Fanu a zilojas da Báirc an Fhionnuisce (Phoenix Park), e Dulenn bepred, ma voe anvet an dean da [[aluzener]] al lec'h.<br> E [[1826]], pa oa Joseph 12 vloaz, e tilojas an tiegezh da Abington e [[Kontelezh Luimneach]] da heul an tad. Daoust dezhañ kaout ur c'helenner prevez, J. T. a implijas levraoueg e dad evel emzeskad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 8]</ref>. Tri bloaz goude, oadet 15 vloaz, e voulc'has skrivañ [[barzhoniezh]], a ziskoueze d'e vamm, d'e c'hoar ha d'e vreur hogen nepred d'e dad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 11]</ref>. Ur barrez [[katoligiezh|katolik]] e oa Abington, ma ne oa nemet un daouzegad bennak a [[Protestantiezh|brotestanted]] e-tal c'hwec'h mil a gatoliked ; pa redias ar [[gouarnamant]] an holl gatoliked da baeañ un deog evit Iliz Iwerzhon e voe boulc'het ''Cogadh na nDeachúna'', [[Brezel an Deog]] ([[1830]]-[[1836|36]]). E [[1832]] ez erruas an trubuilhoù en Abington, hag e [[1833]] e tistroas ar re Le Fanu da Zulenn, ma voe gopret Thomas gant ar gouarnamant<ref>{{en}} McCormack, W. J.. ''J. Sheridan Le Fanu''. Cheltenham : Sutton Publishing, 1997 {{ISBN|978-0-7509-1489-5}}</ref> — betek [[1834]] hepken, abalamour da Vrezel an Deog. Dav e voe d'an tiegezh Le Fanu bevañ-bevaik betek ma voe gopret Thomas en-dro gant ar gouarnamant e [[1838]]. Pa varvas an tieg e [[1845]] e rankas ar familh gwezhañ e levraoueg evit paeañ an dleoù. Daoust d'an enkadennoù-se e teuas Joseph a-benn da chom gant e studi war ar [[gwir (lezenn)|gwir]] e [[Trinity College]] ; testeniekaet evel [[alvokad]] e voe e [[1839]], oadet 25 bloaz, hogen biskoazh ne vreutaas, pa gavas gwelloc'h mont da [[Kazetennerezh|gazetenner]]. E 1838 c'hoazh en doa boulc'het skrivañ istorioù evit ''Dublin University Magazine'', ma voe embannet e istor kentañ : ''The Ghost and the Bone-Setter'' ; adalek [[1840]] e voe perc'henn war meur a gazetenn, ''Dublin Evening Mail'' en o zouez. D'an {{Deiziad|18|Kerzu|1844}} e timezas gant Susanna Bennett, merc'h d'un alvokad brudet e Dulenn. E [[1845]] e voe ganet o bugel kentañ, Eleanor, heuliet gant Emma e [[1846]], Thomas e [[1847]] ha George e [[1854]]. E [[1847]] e savas Sheridan Le Fanu enep ar gouarnamant da-geñver ''An Gorta Mór'', [[Naonegezh Vras Iwerzhon]] (1845-[[1849|49]]).<br> E miz Ebrel [[1858]] e varvas gwreg ar skrivagner, a baouezas da skrivañ betek marv e vamm e [[1861]]. E 1861 end-eeun e voe Sheridan Le Fanu pennskridaozer ha perc'henn ''Dublin University Magazine'', ma embanne e skridoù kent o azasaat evit marc'had Bro-Saoz<ref name="JS" /> ; ''The House by the Churchyard'' ([[1863]]) ha ''Wylder's Hand'' ([[1864]]) a voe embannet en doare-se. Diwar goulenn e embanner e London e rankas skrivañ a-zivout dodennoù saoz ar mare, ar pezh a zeuas a-benn d'ober gant ar romant ''Uncle Silas'' (1864). Distreiñ da Iwerzhon a reas avat en e istorioù diwezhañ. E Dublin e varvas gant ul lamm-kalon en e 58{{vet}} bloaz. ==Oberennoù== [[Restr:Sheridan Le Fanu birthplace.jpg|thumb|upright 1.15|Ti genidik J. T. S. Le Fanu]] {{Commonscat|Sheridan Le Fanu}} ;1838 * ''The Ghost and the Bone-Setter'', un istor farsus. * ''The Fortunes of Sir Robert Ardagh'', ul luziadell c'hotek hag a c'hoarvez en ur c'hastell en Iwerzhon. * ''The Last Heir of Castle Connor'', diwar-benn diskar ar brientinion gatolik ha sav ar re brotestant. * ''The Drunkard's Dream'', ur sell war an [[Ifern]]. * ''Passage in the Secret History of an Irish Countess'', kentañ stumm ''Uncle Silas''. ;1839 * ''Strange Event in the Life of Schalken the Painter'', un istor awenet gant ar ganaouenn hengounel ''The Daemon Lover'' ({{XVIIvet kantved}}) hag oberennoù al [[livouriezh|livour]] [[Izelvroioù|izelvroat]] [[Godfried Schalcken]] (1643-1706) * ''A Chapter in the History of a Tyrone Family'', kentañ stumm ''The Wyvern Mystery''. ;1843 * ''Spalatro: From the Notes of Fra Giacomo'', embannet disin e ''Dublin University Magazine'' hag anzavet diwar dorn Le Fanu e [[1980]] gant W. J. McCormack ; istor gotek un [[Kelanoriadezh|c'helanoriad]] hag a c'hoarvez en [[Italia]]. ;1845 * ''The Cock and Anchor: a Chronicle of Old Dublin City'', romant istorel, a voe kempennet hag adembannet dindan an talbenn ''Morley Court''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/cockandanchorill00lefauoft Skeudennaouet gant Brinsley Le Fanu]</ref>. ;1847 * ''The Fortunes of Colonel Torlogh O'Brien — A Tale of the Wars of King James'', romant istorel<ref>{{en}} [https://archive.org/details/fortunescolonel00browgoog/page/n7/mode/2up Skeudennaouet gant Harlot K. Browne]</ref>. ;1863 * ''The House by the Churchyard'', ar romant istorel diwezhañ hag an hini diwezhañ a c'hoarvez en Iwerzhon {{ISBN|978-1-7173-5324-5}}. ;1864 * ''Uncle Silas – A Tale of Bartram-Haugh'', un oberenn glasel el [[lennegezh]] c'hotek, azasaet evit Bro-Saoz diwar ''Passage in the Secret History of an Irish Countess''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/unclesilasatale00goog/page/n6/mode/2up Embannadur 1865 e Leipzig]</ref>. * ''Wylder's Hand''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyldershandanov00fanugoog/page/n6/mode/2up Embannadur stadunanat, 1865]</ref> ;1865 * ''Guy Deverell'' {{ISBN|978-1-5004-6772-2}} ;1866 * ''All in the Dark'' {{ISBN|978-1-4255-7618-9}} ;1867 * ''The Tenants of Malory'' {{ISBN|978-1-5153-1048-8}} ;1868 * ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-1-5004-9080-5}} * ''A Lost Name – Bishop Burnett's History of is Own Time'', un doare all eus ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-93-330-3224-7}}. * ''Haunted Lives'' {{ISBN|978-0-343-65779-6}} ;1869 * ''The Wyvern Mystery''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyvernmysteryan00fanugoog/page/n8/mode/2up Embannadur 1889]</ref> ;1871 * ''Checkmate''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/checkmate00lefa/page/n3/mode/2up Embannadur stadunanat]</ref> * ''The Rose and the Key'', un oberenn glasel el lennegezh c'hotek, ma teskrivas euzh ur bredospital prevez {{ISBN|978-1-330-91190-7}}. * ''Chronicles of Golden Friars'', tri istor berr a c'hoarvez e Golden Friars, ur gêriadenn faltaziek e Bro-Saoz {{ISBN|978-0-405-09198-8}}. ;1872 * ''In a Glass Darkly'', un dastumad pemp istor berr * ''Willing to Die'' ;1873 * ''Morley Court'', eil doare ''The Cock and Anchor''. ;1880 (dalif) * ''The Purcell Papers'', dastumad an daouzek istor berr kentañ skrivet gant Sheridan Le Fanu etre 1838 ha 1840 {{ISBN|978-0-368-28460-1}}. ==Notennoù== {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Lefanu, Joseph Sheridan}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1814]] [[Rummad:Marvioù 1873]] [[Rummad:Skrivagnerien Iwerzhon]] [[Rummad:Skrivagnerien saoznek]] rvkanwk3vsudkjhzxsg1vokxg73tzzk 2004572 2004553 2022-07-21T06:58:39Z Llydawr 145 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|J. T. Sheridan Le Fanu|cecabe|talbenn skrivagner}} |- | colspan="2"|[[Restr:Sheridan Le Fanu 002.png|247px]]<hr> |- | '''Ganedigezh''' || {{Deiziad|26|Eost|1814}}<br>[[Dulenn]], {{Iwerzhon}} |- | '''Marv''' || {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}<br>Dulenn, Iwerzhon |- | '''Broadelezh''' || Iwerzhonat |- | colspan="2" | <hr> |- | '''Micher''' || [[Romant]]our |- | '''Yezh''' || [[Saozneg]] |- | '''Doare''' || Spont gotek<br>Kevrin |- | '''Luskad''' || Romantelouriezh du |} '''Joseph Thomas Sheridan Le Fanu''' ({{LFE|/ˈlɛfən.juː/}}), bet ganet e [[Dulenn]] d'ar {{Deiziad|26|Eost|1814}} ha marvet eno d'ar {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}, a oa ur [[romant]]our [[Iwerzhon]]at a skrive istorioù spont gotek, kevrinus hag euzhus. Ur mestr war an istorioù [[tasmant]]où e oa en e amzer ; drezañ pergen e voe diorroet an doare er mare [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|viktorian]], eus deroù ar [[bloavezhioù 1830]] betek diwezh ar [[bloavezhioù 1890]]<ref name="JS">{{en}} Sullivan, Jack. ''Le Fanu, Sheridan''. In : ''The Penguin Encyclopedia of Horror and the Supernatural''. New York : Viking Press, 1986, pp. 257-62 {{ISBN|978-0-670-80902-8}}</ref>.<br> Brudet-bras eo e oberennoù ''Uncle Silas'' (ur c'hevrin), ''Camilla'' (ur sunerez-gwad lesbian) ha ''The House by the Churchyard'' (ur romant istorel). ==Buhez== E Dulenn, e karter Chapelizod<ref>{{ga}} ''Séipéal Iosóid'', "Chapel [[Izold]]".</ref> e voe ganet en ur familh a-orin [[Hugunoded|hugunot]], iwerzhonat ha [[Bro-Saoz|saoz]], mab da Emma Lucretia Dobbin, a skrivas buhez ar mezeg [[Charles Orpen]] (1791-1856)<ref>{{en}} Le Fanu, Emma Lucrecia (1860). ''Life of Dr. Orpen''. Whitefish, MT. : Kessinger Publishing, 2010 {{ISBN|978-1-165-42745-1}}</ref> ha Thomas Philip Le Fanu, [[dean]] en [[Iliz Iwerzhon]]<ref>{{en}} Falkiner, Cæsar Litton. ''Le Fanu, Joseph Sheridan''. In : ''Dictionary of National Biography'', levrenn 32. London : Smith, Elder & Co., 1892, [https://archive.org/details/dictionaryofnati32stepuoft/page/396/mode/2up? p. 396]</ref>. Un dramaourez e oa e vamm-gozh [[Alicia Sheridan Le Fanu]] (1753–1817) ; un dramaour ivez e oa e eontr-kozh [[Richard Brinsley Sheridan]] (1751–1816). Ur c'hoar henañ a oa, Catherine Frances, hag ur breur a voe ganet en e c'houde, William Richard<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard. ''Seventy Years of Irish Life – Anecdotes and Reminiscences''. London : A. Arnold, 1893, [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n18/mode/2up? p. 1]</ref>.<br> Bloaz goude e c'hanedigezh, e [[1815]], tud J. T. Sheridan Le Fanu a zilojas da Báirc an Fhionnuisce (Phoenix Park), e Dulenn bepred, ma voe anvet an dean da [[aluzener]] al lec'h.<br> E [[1826]], pa oa Joseph 12 vloaz, e tilojas an tiegezh da Abington e [[Kontelezh Luimneach]] da heul an tad. Daoust dezhañ kaout ur c'helenner prevez, J. T. a implijas levraoueg e dad evel emzeskad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 8]</ref>. Tri bloaz goude, oadet 15 vloaz, e voulc'has skrivañ [[barzhoniezh]], a ziskoueze d'e vamm, d'e c'hoar ha d'e vreur hogen nepred d'e dad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 11]</ref>. Ur barrez [[katoligiezh|katolik]] e oa Abington, ma ne oa nemet un daouzek bennak a [[Protestantiezh|brotestanted]] e-tal c'hwec'h mil a gatoliked ; pa redias ar [[gouarnamant]] an holl gatoliked da baeañ un deog evit Iliz Iwerzhon e voe boulc'het ''Cogadh na nDeachúna'', [[Brezel an Deog]] ([[1830]]-[[1836|36]]). E [[1832]] ez erruas an trubuilhoù en Abington, hag e [[1833]] e tistroas ar re Le Fanu da Zulenn, ma voe gopret Thomas gant ar gouarnamant<ref>{{en}} McCormack, W. J.. ''J. Sheridan Le Fanu''. Cheltenham : Sutton Publishing, 1997 {{ISBN|978-0-7509-1489-5}}</ref> — betek [[1834]] hepken, abalamour da Vrezel an Deog. Dav e voe d'an tiegezh Le Fanu bevañ-bevaik betek ma voe gopret Thomas en-dro gant ar gouarnamant e [[1838]]. Pa varvas an tieg e [[1845]] e rankas ar familh gwezhañ e levraoueg evit paeañ an dleoù. Daoust d'an enkadennoù-se e teuas Joseph a-benn da chom gant e studi war ar [[gwir (lezenn)|gwir]] e [[Trinity College]] ; testeniekaet evel [[alvokad]] e voe e [[1839]], oadet 25 bloaz, hogen biskoazh ne vreutaas, pa gavas gwelloc'h mont da [[Kazetennerezh|gazetenner]]. E 1838 c'hoazh en doa boulc'het skrivañ istorioù evit ''Dublin University Magazine'', ma voe embannet e istor kentañ : ''The Ghost and the Bone-Setter'' ; adalek [[1840]] e voe perc'henn war meur a gazetenn, ''Dublin Evening Mail'' en o zouez. D'an {{Deiziad|18|Kerzu|1844}} e timezas gant Susanna Bennett, merc'h d'un alvokad brudet e Dulenn. E [[1845]] e voe ganet o bugel kentañ, Eleanor, heuliet gant Emma e [[1846]], Thomas e [[1847]] ha George e [[1854]]. E [[1847]] e savas Sheridan Le Fanu enep ar gouarnamant da-geñver ''An Gorta Mór'', [[Naonegezh Vras Iwerzhon]] (1845-[[1849|49]]).<br> E miz Ebrel [[1858]] e varvas gwreg ar skrivagner, a baouezas da skrivañ betek marv e vamm e [[1861]]. E 1861 end-eeun e voe Sheridan Le Fanu pennskridaozer ha perc'henn ''Dublin University Magazine'', ma embanne e skridoù kent o azasaat evit marc'had Bro-Saoz<ref name="JS" /> ; ''The House by the Churchyard'' ([[1863]]) ha ''Wylder's Hand'' ([[1864]]) a voe embannet en doare-se. Diwar goulenn e embanner e London e rankas skrivañ a-zivout dodennoù saoz ar mare, ar pezh a zeuas a-benn d'ober gant ar romant ''Uncle Silas'' (1864). Distreiñ da Iwerzhon a reas avat en e istorioù diwezhañ. E Dublin e varvas gant ul lamm-kalon en e 58{{vet}} bloaz. ==Oberennoù== [[Restr:Sheridan Le Fanu birthplace.jpg|thumb|upright 1.15|Ti genidik J. T. S. Le Fanu]] {{Commonscat|Sheridan Le Fanu}} ;1838 * ''The Ghost and the Bone-Setter'', un istor farsus. * ''The Fortunes of Sir Robert Ardagh'', ul luziadell c'hotek hag a c'hoarvez en ur c'hastell en Iwerzhon. * ''The Last Heir of Castle Connor'', diwar-benn diskar ar brientinion gatolik ha sav ar re brotestant. * ''The Drunkard's Dream'', ur sell war an [[Ifern]]. * ''Passage in the Secret History of an Irish Countess'', kentañ stumm ''Uncle Silas''. ;1839 * ''Strange Event in the Life of Schalken the Painter'', un istor awenet gant ar ganaouenn hengounel ''The Daemon Lover'' ({{XVIIvet kantved}}) hag oberennoù al [[livouriezh|livour]] [[Izelvroioù|izelvroat]] [[Godfried Schalcken]] (1643-1706) * ''A Chapter in the History of a Tyrone Family'', kentañ stumm ''The Wyvern Mystery''. ;1843 * ''Spalatro: From the Notes of Fra Giacomo'', embannet disin e ''Dublin University Magazine'' hag anzavet diwar dorn Le Fanu e [[1980]] gant W. J. McCormack ; istor gotek un [[Kelanoriadezh|c'helanoriad]] hag a c'hoarvez en [[Italia]]. ;1845 * ''The Cock and Anchor: a Chronicle of Old Dublin City'', romant istorel, a voe kempennet hag adembannet dindan an talbenn ''Morley Court''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/cockandanchorill00lefauoft Skeudennaouet gant Brinsley Le Fanu]</ref>. ;1847 * ''The Fortunes of Colonel Torlogh O'Brien — A Tale of the Wars of King James'', romant istorel<ref>{{en}} [https://archive.org/details/fortunescolonel00browgoog/page/n7/mode/2up Skeudennaouet gant Harlot K. Browne]</ref>. ;1863 * ''The House by the Churchyard'', ar romant istorel diwezhañ hag an hini diwezhañ a c'hoarvez en Iwerzhon {{ISBN|978-1-7173-5324-5}}. ;1864 * ''Uncle Silas – A Tale of Bartram-Haugh'', un oberenn glasel el [[lennegezh]] c'hotek, azasaet evit Bro-Saoz diwar ''Passage in the Secret History of an Irish Countess''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/unclesilasatale00goog/page/n6/mode/2up Embannadur 1865 e Leipzig]</ref>. * ''Wylder's Hand''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyldershandanov00fanugoog/page/n6/mode/2up Embannadur stadunanat, 1865]</ref> ;1865 * ''Guy Deverell'' {{ISBN|978-1-5004-6772-2}} ;1866 * ''All in the Dark'' {{ISBN|978-1-4255-7618-9}} ;1867 * ''The Tenants of Malory'' {{ISBN|978-1-5153-1048-8}} ;1868 * ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-1-5004-9080-5}} * ''A Lost Name – Bishop Burnett's History of is Own Time'', un doare all eus ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-93-330-3224-7}}. * ''Haunted Lives'' {{ISBN|978-0-343-65779-6}} ;1869 * ''The Wyvern Mystery''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyvernmysteryan00fanugoog/page/n8/mode/2up Embannadur 1889]</ref> ;1871 * ''Checkmate''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/checkmate00lefa/page/n3/mode/2up Embannadur stadunanat]</ref> * ''The Rose and the Key'', un oberenn glasel el lennegezh c'hotek, ma teskrivas euzh ur bredospital prevez {{ISBN|978-1-330-91190-7}}. * ''Chronicles of Golden Friars'', tri istor berr a c'hoarvez e Golden Friars, ur gêriadenn faltaziek e Bro-Saoz {{ISBN|978-0-405-09198-8}}. ;1872 * ''In a Glass Darkly'', un dastumad pemp istor berr * ''Willing to Die'' ;1873 * ''Morley Court'', eil doare ''The Cock and Anchor''. ;1880 (dalif) * ''The Purcell Papers'', dastumad an daouzek istor berr kentañ skrivet gant Sheridan Le Fanu etre 1838 ha 1840 {{ISBN|978-0-368-28460-1}}. ==Notennoù== {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Lefanu, Joseph Sheridan}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1814]] [[Rummad:Marvioù 1873]] [[Rummad:Skrivagnerien Iwerzhon]] [[Rummad:Skrivagnerien saoznek]] 0o9g7ex4tmt7xxph38f36fcnuafr54i 2004573 2004572 2022-07-21T07:00:19Z Llydawr 145 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|J. T. Sheridan Le Fanu|cecabe|talbenn skrivagner}} |- | colspan="2"|[[Restr:Sheridan Le Fanu 002.png|247px]]<hr> |- | '''Ganedigezh''' || {{Deiziad|26|Eost|1814}}<br>[[Dulenn]], {{Iwerzhon}} |- | '''Marv''' || {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}<br>Dulenn, Iwerzhon |- | '''Broadelezh''' || Iwerzhonat |- | colspan="2" | <hr> |- | '''Micher''' || [[Romant]]our |- | '''Yezh''' || [[Saozneg]] |- | '''Doare''' || Spont gotek<br>Kevrin |- | '''Luskad''' || Romantelouriezh du |} '''Joseph Thomas Sheridan Le Fanu''' (distaget {{LFE|/ˈlɛfən.juː/}} e saozneg), bet ganet e [[Dulenn]] d'ar {{Deiziad|26|Eost|1814}} ha marvet eno d'ar {{Deiziad|7|C'hwevrer|1873}}, a oa ur [[romant]]our [[iwerzhon]]at a skrive istorioù spont gotek, kevrinus hag euzhus. Ur mestr war an istorioù [[tasmant]]où e oa en e amzer ; drezañ pergen e voe diorroet an doare er mare [[Victoria (Rouantelezh-Unanet)|viktorian]], eus deroù ar [[bloavezhioù 1830]] betek diwezh ar [[bloavezhioù 1890]]<ref name="JS">{{en}} Sullivan, Jack. ''Le Fanu, Sheridan''. In : ''The Penguin Encyclopedia of Horror and the Supernatural''. New York : Viking Press, 1986, pp. 257-62 {{ISBN|978-0-670-80902-8}}</ref>.<br> Brudet-bras eo e oberennoù ''Uncle Silas'' (ur c'hevrin), ''Camilla'' (ur sunerez-gwad lesbian) ha ''The House by the Churchyard'' (ur romant istorel). ==Buhez== E Dulenn, e karter Chapelizod<ref>{{ga}} ''Séipéal Iosóid'', "Chapel [[Izold]]".</ref> e voe ganet en ur familh a-orin [[Hugunoded|hugunot]], iwerzhonat ha [[Bro-Saoz|saoz]], mab da Emma Lucretia Dobbin, a skrivas buhez ar mezeg [[Charles Orpen]] (1791-1856)<ref>{{en}} Le Fanu, Emma Lucrecia (1860). ''Life of Dr. Orpen''. Whitefish, MT. : Kessinger Publishing, 2010 {{ISBN|978-1-165-42745-1}}</ref> ha Thomas Philip Le Fanu, [[dean]] en [[Iliz Iwerzhon]]<ref>{{en}} Falkiner, Cæsar Litton. ''Le Fanu, Joseph Sheridan''. In : ''Dictionary of National Biography'', levrenn 32. London : Smith, Elder & Co., 1892, [https://archive.org/details/dictionaryofnati32stepuoft/page/396/mode/2up? p. 396]</ref>. Un dramaourez e oa e vamm-gozh [[Alicia Sheridan Le Fanu]] (1753–1817) ; un dramaour ivez e oa e eontr-kozh [[Richard Brinsley Sheridan]] (1751–1816). Ur c'hoar henañ a oa, Catherine Frances, hag ur breur a voe ganet en e c'houde, William Richard<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard. ''Seventy Years of Irish Life – Anecdotes and Reminiscences''. London : A. Arnold, 1893, [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n18/mode/2up? p. 1]</ref>.<br> Bloaz goude e c'hanedigezh, e [[1815]], tud J. T. Sheridan Le Fanu a zilojas da Báirc an Fhionnuisce (Phoenix Park), e Dulenn bepred, ma voe anvet an dean da [[aluzener]] al lec'h.<br> E [[1826]], pa oa Joseph 12 vloaz, e tilojas an tiegezh da Abington e [[Kontelezh Luimneach]] da heul an tad. Daoust dezhañ kaout ur c'helenner prevez, J. T. a implijas levraoueg e dad evel emzeskad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 8]</ref>. Tri bloaz goude, oadet 15 vloaz, e voulc'has skrivañ [[barzhoniezh]], a ziskoueze d'e vamm, d'e c'hoar ha d'e vreur hogen nepred d'e dad<ref>{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [{{en}} Le Fanu, William Richard, ''op. cit.'', [https://archive.org/details/seventyyearsiri00fanugoog/page/n26/mode/2up? p. 11]</ref>. Ur barrez [[katoligiezh|katolik]] e oa Abington, ma ne oa nemet un daouzek bennak a [[Protestantiezh|brotestanted]] e-tal c'hwec'h mil a gatoliked ; pa redias ar [[gouarnamant]] an holl gatoliked da baeañ un deog evit Iliz Iwerzhon e voe boulc'het ''Cogadh na nDeachúna'', [[Brezel an Deog]] ([[1830]]-[[1836|36]]). E [[1832]] ez erruas an trubuilhoù en Abington, hag e [[1833]] e tistroas ar re Le Fanu da Zulenn, ma voe gopret Thomas gant ar gouarnamant<ref>{{en}} McCormack, W. J.. ''J. Sheridan Le Fanu''. Cheltenham : Sutton Publishing, 1997 {{ISBN|978-0-7509-1489-5}}</ref> — betek [[1834]] hepken, abalamour da Vrezel an Deog. Dav e voe d'an tiegezh Le Fanu bevañ-bevaik betek ma voe gopret Thomas en-dro gant ar gouarnamant e [[1838]]. Pa varvas an tieg e [[1845]] e rankas ar familh gwezhañ e levraoueg evit paeañ an dleoù. Daoust d'an enkadennoù-se e teuas Joseph a-benn da chom gant e studi war ar [[gwir (lezenn)|gwir]] e [[Trinity College]] ; testeniekaet evel [[alvokad]] e voe e [[1839]], oadet 25 bloaz, hogen biskoazh ne vreutaas, pa gavas gwelloc'h mont da [[Kazetennerezh|gazetenner]]. E 1838 c'hoazh en doa boulc'het skrivañ istorioù evit ''Dublin University Magazine'', ma voe embannet e istor kentañ : ''The Ghost and the Bone-Setter'' ; adalek [[1840]] e voe perc'henn war meur a gazetenn, ''Dublin Evening Mail'' en o zouez. D'an {{Deiziad|18|Kerzu|1844}} e timezas gant Susanna Bennett, merc'h d'un alvokad brudet e Dulenn. E [[1845]] e voe ganet o bugel kentañ, Eleanor, heuliet gant Emma e [[1846]], Thomas e [[1847]] ha George e [[1854]]. E [[1847]] e savas Sheridan Le Fanu enep ar gouarnamant da-geñver ''An Gorta Mór'', [[Naonegezh Vras Iwerzhon]] (1845-[[1849|49]]).<br> E miz Ebrel [[1858]] e varvas gwreg ar skrivagner, a baouezas da skrivañ betek marv e vamm e [[1861]]. E 1861 end-eeun e voe Sheridan Le Fanu pennskridaozer ha perc'henn ''Dublin University Magazine'', ma embanne e skridoù kent o azasaat evit marc'had Bro-Saoz<ref name="JS" /> ; ''The House by the Churchyard'' ([[1863]]) ha ''Wylder's Hand'' ([[1864]]) a voe embannet en doare-se. Diwar goulenn e embanner e London e rankas skrivañ a-zivout dodennoù saoz ar mare, ar pezh a zeuas a-benn d'ober gant ar romant ''Uncle Silas'' (1864). Distreiñ da Iwerzhon a reas avat en e istorioù diwezhañ. E Dublin e varvas gant ul lamm-kalon en e 58{{vet}} bloaz. ==Oberennoù== [[Restr:Sheridan Le Fanu birthplace.jpg|thumb|upright 1.15|Ti genidik J. T. S. Le Fanu]] {{Commonscat|Sheridan Le Fanu}} ;1838 * ''The Ghost and the Bone-Setter'', un istor farsus. * ''The Fortunes of Sir Robert Ardagh'', ul luziadell c'hotek hag a c'hoarvez en ur c'hastell en Iwerzhon. * ''The Last Heir of Castle Connor'', diwar-benn diskar ar brientinion gatolik ha sav ar re brotestant. * ''The Drunkard's Dream'', ur sell war an [[Ifern]]. * ''Passage in the Secret History of an Irish Countess'', kentañ stumm ''Uncle Silas''. ;1839 * ''Strange Event in the Life of Schalken the Painter'', un istor awenet gant ar ganaouenn hengounel ''The Daemon Lover'' ({{XVIIvet kantved}}) hag oberennoù al [[livouriezh|livour]] [[Izelvroioù|izelvroat]] [[Godfried Schalcken]] (1643-1706) * ''A Chapter in the History of a Tyrone Family'', kentañ stumm ''The Wyvern Mystery''. ;1843 * ''Spalatro: From the Notes of Fra Giacomo'', embannet disin e ''Dublin University Magazine'' hag anzavet diwar dorn Le Fanu e [[1980]] gant W. J. McCormack ; istor gotek un [[Kelanoriadezh|c'helanoriad]] hag a c'hoarvez en [[Italia]]. ;1845 * ''The Cock and Anchor: a Chronicle of Old Dublin City'', romant istorel, a voe kempennet hag adembannet dindan an talbenn ''Morley Court''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/cockandanchorill00lefauoft Skeudennaouet gant Brinsley Le Fanu]</ref>. ;1847 * ''The Fortunes of Colonel Torlogh O'Brien — A Tale of the Wars of King James'', romant istorel<ref>{{en}} [https://archive.org/details/fortunescolonel00browgoog/page/n7/mode/2up Skeudennaouet gant Harlot K. Browne]</ref>. ;1863 * ''The House by the Churchyard'', ar romant istorel diwezhañ hag an hini diwezhañ a c'hoarvez en Iwerzhon {{ISBN|978-1-7173-5324-5}}. ;1864 * ''Uncle Silas – A Tale of Bartram-Haugh'', un oberenn glasel el [[lennegezh]] c'hotek, azasaet evit Bro-Saoz diwar ''Passage in the Secret History of an Irish Countess''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/unclesilasatale00goog/page/n6/mode/2up Embannadur 1865 e Leipzig]</ref>. * ''Wylder's Hand''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyldershandanov00fanugoog/page/n6/mode/2up Embannadur stadunanat, 1865]</ref> ;1865 * ''Guy Deverell'' {{ISBN|978-1-5004-6772-2}} ;1866 * ''All in the Dark'' {{ISBN|978-1-4255-7618-9}} ;1867 * ''The Tenants of Malory'' {{ISBN|978-1-5153-1048-8}} ;1868 * ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-1-5004-9080-5}} * ''A Lost Name – Bishop Burnett's History of is Own Time'', un doare all eus ''The Evil Guest'' {{ISBN|978-93-330-3224-7}}. * ''Haunted Lives'' {{ISBN|978-0-343-65779-6}} ;1869 * ''The Wyvern Mystery''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/wyvernmysteryan00fanugoog/page/n8/mode/2up Embannadur 1889]</ref> ;1871 * ''Checkmate''<ref>{{en}} [https://archive.org/details/checkmate00lefa/page/n3/mode/2up Embannadur stadunanat]</ref> * ''The Rose and the Key'', un oberenn glasel el lennegezh c'hotek, ma teskrivas euzh ur bredospital prevez {{ISBN|978-1-330-91190-7}}. * ''Chronicles of Golden Friars'', tri istor berr a c'hoarvez e Golden Friars, ur gêriadenn faltaziek e Bro-Saoz {{ISBN|978-0-405-09198-8}}. ;1872 * ''In a Glass Darkly'', un dastumad pemp istor berr * ''Willing to Die'' ;1873 * ''Morley Court'', eil doare ''The Cock and Anchor''. ;1880 (dalif) * ''The Purcell Papers'', dastumad an daouzek istor berr kentañ skrivet gant Sheridan Le Fanu etre 1838 ha 1840 {{ISBN|978-0-368-28460-1}}. ==Notennoù== {{Daveoù|bannoù=2}} {{DEFAULTSORT:Lefanu, Joseph Sheridan}} [[Rummad:Ganedigezhioù 1814]] [[Rummad:Marvioù 1873]] [[Rummad:Skrivagnerien Iwerzhon]] [[Rummad:Skrivagnerien saoznek]] on4c9d5jpil58nt0slna68jn2szzig5 Metazoenn 0 151898 2004579 2002712 2022-07-21T10:23:51Z Llydawr 145 wikitext text/x-wiki {{Databox}} Ar '''metazoenned'''<ref>[https://www.brezhoneg21.com/geriadurGB.php?galleg=m%C3%A9tazoaire Dictionnaire breton des sciences et des techniques], Kreizenn Ar Geriaouiñ, 2020</ref> pe '''Metazoa''' zo ur strollad bevedegoù ([[Klad]]) a vod al loened. Ar bevedegoù er strollad-se a zo : * [[lieskelligek]] : mont a ra d'o ober meur a gellig disheñvelaet a c'hell mont d'ober [[gwiad (bevoniezh)|gwiadoù]], * [[eukariot]]ed : pep a galon o deus o c'helligoù hag [[organit]]où all evel ar [[mitokondrienn]]où, * [[Heterotrofiezh|heterotrofek]] int, da lâret eo e tebront [[danvez organek]]. Ouzhpenn-se o boued n'eo ket implijet dre euvradur, er c'hontrol eus ar [[foue]]<ref>Jane Reece, ''Campbell Biologie'', Laval, 2012, p. 770</ref>. Savet eo meizad ar metazoenned e-keñver hini ar [[protozoer]]ed, anezhe bevedegoù [[unkelligek]], d'ar mare ma vezent lakaet c'hoazh e [[Renad (bevoniezh)|renad]] al loened. Araokadennoù ar [[filogeniezh]] o deus lakaet ar skiantourien da viret an naoutur a [[loen]] (anv [[takson]] : ''[[Animalia]]'') evit ar Metazoa hepken. An takson ''Metazoa'' n'eo ket heñvelster ken gant '''Animalia''. Rannet eo klad ar metazoenned etre ar [[Parazoer]]ed (ar [[Porifera|spoue]]) hag an [[Eumetazoer]]ed a vefe en em zispartiet diouzh ar skourroù all 940 milion a vloavezhioù zo<ref>Nikoh N, Iwabe N, Kuma K, et al., "An estimate of divergence time of Parazoa and Eumetazoa and that of Cephalochordata and Vertebrata by aldolase and triose phosphate isomerase clocks", in ''Journal of Molecular Evolution'', miz Gouere 1997, levrenn 45, Nnn 1, p. 97–106</ref>. ==Notennoù== [[skeudenn:Metazoa illustr.png|thumb|Une nebeud metazoenned]] {{Daveoù}} [[Rummad:Metazoa]] 8ohk2po21d0it9whfpm17x01z2hrrul Maira 0 151907 2004580 2002710 2022-07-21T10:26:07Z Llydawr 145 wikitext text/x-wiki {{Databox}} Ar '''Maira''' (''treut'' e brezhoneg) zo ur stêr eus Piemonte, adstêr d'ar [[Po]], eienet en Alpoù (Alpi Cozie). Redek a ra er [[Val Maira]], traoñienn ar Maira. [[Rummad:Stêrioù Piemonte]] 0orlcdc8if0pj3go0n0uccrbh2ra92k Mitokondrienn 0 151909 2004583 2002727 2022-07-21T10:30:17Z Llydawr 145 wikitext text/x-wiki [[File:Mitochondria, mammalian lung - TEM.jpg|thumb|300px|right|div vitokondrienn e gwiadoù skevent ur [[Bronneged|bronneg]] gant ur gwel sklaer eus o diabarzh hag eus o c'hroc'henennoù, gwelet dre vikroskop elektronek]] [[Restr:Animal Cell.svg|thumb|300px|Elfennoù kelligoù boutin al loened : 1) [[Nukleolus]] 2) [[Nukleüs (bevoniezh)|Nukleüs]] 3) [[Ribozom]] (dots as part of 5) 4) [[C'hwezhigell (bevoniezh)|C'hwezhigell]] 5) [[Reticulum endoplasmek|Reticulum endoplasmek garv]] 6) [[Korf Golgi]] 7) [[Kitorelegenn|kitorelegenn]] 8) [[Reticulum endoplasmek|Reticulum endoplasmek levn]] 9) Mitokondriennoù 10) Vakuolenn 11) [[Kitosol]] 12) [[Lisozom]] 13) [[Kreizozom]] 14) Kroc'henenn ar gellig]] Ur '''vitokondrienn''' zo un [[organit]], dezhañ holl berzhioù un organeg [[Prokaryota|prokariot]], gronnet gant ur [[kroc'henenn (bevoniezh)|groc'henenn]] doubl graet gant pep a wiskad fosfolipidek doubl, hag a a gaver er pep brasañ eus [[Eukariot|kelligoù an eukarioted]]<ref name="10.1038/426127a">Katrin Henzel ha William Martin, "[http://www.nature.com/nature/journal/v426/n6963/full/426127a.html Evolutionary biology: essence of mitochondria]", ''Nature'', levrenn 426, Nnn 6963, 13 a viz Du 2003, pp. 127-128.</ref>. N'o c'haver ket e-barzh an [[globulenn ruz|globulennoù ruz]] deut d'o ment avat nag e loened arvevat zo evel ''[[Henneguya zschokkei]]''). Etre 0,75 ha 3 µm treuz a vez dezhe peurliesañ hag o stumm a c'hall cheñch kalz<ref name="10.1016/j.jneumeth.2016.01.008">Lyle Wiemerslage ha Daewoo Leeb, "[http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0165027016000091Quantification of mitochondrial morphology in neurites of dopaminergic neurons using multiple parameters]", ''Journal of Neuroscience Methods'', levrenn 262, 15 a viz Meurzh 2016, pp. 56-65.</ref>. Kavout a reer betek 2000 anezhe e pep kellig, ha peurliesañ e vezont e takadoù ar c'helligoù a vevez [[adenozin trifosfat|adenozin trifosfat (ATP)]]. Skoazellañ a reont produadur an [[adenozin trifosfat|ATP]], hini meur a genfaktor metabolek ([[NADH]], [[FADH2|FADH<small>2</small>]]) hag ur roll o deus e meur a argerzh e-giz ar [[kehenterezh ar c'helligoù|c'hehenterezh]], an [[disheñveladur ar c'helligoù|disheñveladur]], an [[apoptoz]] hag e reoliadur [[kelc'hiad ar c'helligoù]]<ref>Heidi M. McBride, Margaret Neuspiel, Sylwia Wasiak, "[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16860735Mitochondria: more than just a powerhouse]", ''Current biology: CB'', levrenn 16, Nnn 14, 2006-07-25 pp. 551–560}}.</ref>. Liammet eo ar mitokondriennoù ivez gant kleñvedoù zo evel [[Namm spered|daleoù spered]]<ref>Ann Gardner, Richard Boles, "[https://dx.doi.org/10.2174/157340005774575064 Is a "Mitochondrial Psychiatry" in the Future? A Review]", ''Psychiatry Reviews'', levrenn I, Nnn 3, 2005-10-31 pp. 255–271.</ref>, [[kleñved ar galon hag ar gwazhied|kudennoù ar galon]]<ref name="10.1006/jmcc.2001.1378">Edward J. Lesnefsky, Shadi Moghaddas, Bernard Tandler, Janos Kerner, "[https://dx.doi.org/10.1006/jmcc.2001.1378 Mitochondrial Dysfunction in Cardiac Disease: Ischemia–Reperfusion, Aging, and Heart Failure]", ''Journal of Molecular and Cellular Cardiology'', levrenn XXXIII, Nnn 6, miz Even 2001, pp. 1065-1089.</ref> hag ur roll a-bouez o deus ivez en argerzh [[kozhañ]]. Diwelus eo ar mitokondriennoù gant ar [[mikroskop|mikroskop optek]] pa ne vezont ket livet gant livadoù bevoniel ([[rhodamin 123]] ha [[glas Janus B]]). Evit o studiañ pizh e reer gant ar [[mikroskop|mikroskop elektronek]] a zo gwelloc'h e rezolvadur. Displegan a ra an [[damkan endosimbiotek]]<ref>[https://www.futura-sciences.com/sante/definitions/medecine-mitochondrie-197/ Mitokondrienn] war al lec'hienn futura-sciences.com</ref> bezañs mitokondriennoù e kelligoù an eukarioted dre [[endokitoz]] (degemer) un [[Alfaproteobakteria|α-proteobakteria]] en ur c'hellig ostiz, meur a viliard a vloavezhioù zo. Abalamour da se ez eo disheñvel [[TDN]] ar mitokondriennoù diouzh hini kalon ar gellig, ha degaset e vez peurliesañ eus tu ar vamm. == Etimologiezh == Dont ra ar ger ''mitokondrienn'' eus an [[henc'hresianeg]] μίτος (''mitos'') a dalvez « neudenn » ha χόνδρος (''chondros'') a dalvez "granulenn". ==Notennoù== {{Daveoù}} 6wca8nzhvjbsdjqkqd9pzresrd7v7ok Bluefields 0 151911 2004585 2002795 2022-07-21T10:34:34Z Llydawr 145 wikitext text/x-wiki {{pennad zo| Bluefield}} {{Databox}} '''Bluefields''' eo pennlec'h [[Rannvro emren an Aod Karib Su]] (''Costa Caribe Sur'') e [[Nicaragua]], war lez ar [[Mor Karib]]. 45 931 a dud zo enni o chom. ==Douaroniezh== Bluefields zo en ur pleg-mor 10 km hed nepell diouzh aber ar [[Río Escondido]].<br> Kumunioù all zo en-dro d'ar gumun : [[Kukra Hill]] en norzh, [[San Juan del Norte]] hag [[El Castillo (Nicaragua)|El Castillo]] er c'hreisteiz, [[Nueva Guinea]] hag [[El Rama]] er c'hornôg. Er reter emañ ar Mor Karib. [[Rummad:Kêrioù Nicaragua]] t2cy1n8jxhoxh7tc0wqfawnm6h5la3c Édouard Chatton 0 151912 2004586 2002758 2022-07-21T10:38:48Z Llydawr 145 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Édouard Chatton''' (11 a viz Here 1883 &ndash; 23 a viz Ebrel 1947)<ref>Jean-Jacques Amigo, « Chatton (Édouard, Pierre, Léon) », in Nouveau Dictionnaire de biographies roussillonnaises, vol. 3 Sciences de la Vie et de la Terre, Perpignan, Publications de l'olivier, 2017 ({{ISBN|9782908866506}})</ref> a oa ur bevoniour gall a voe ar c'hentañ da dermeniñ ar c'hemm etre ar c'helligoù [[prokariot]]ek hag [[eukariot]]ek. Chatton a grouas ar gerioù hag a embannas anezhe da gentañ e 1937 en e bennad-skrid "Pansporella perplex: Reflections on the Biology and Phylogeny of the Protozoa."<ref name=sapp2005>{{Cite journal | last1 = Sapp | first1 = J. | authorlink1 = Jan Sapp| title = The Prokaryote-Eukaryote Dichotomy: Meanings and Mythology | doi = 10.1128/MMBR.69.2.292-305.2005 | journal = Microbiology and Molecular Biology Reviews | volume = 69 | issue = 2 | pages = 292–305 | year = 2005 | pmid = 15944457| pmc =1197417 }}</ref> Ganet e oa bet Chatton e [[Romont]], e Bro-Suis. Da gentañ e oa dedennet gant [[protozoa]] a bep seurt a oa kaoz d'an dud da gleñvel, e-mesk an [[Apicomplexa]]ed hag an [[Trypanosomatid]]ed. Astenn a reas tachenn e enklaskoù diwezhatoc'h d'ar [[protist|protisted mor]]. Kemer a reas perzh e deskrivadur ar [[Dinoflagellate|protisted dinoflagellate]]<ref>{{Cite journal | volume = 9 | issue = 3 | pages = 173–177 | last = Soyer-Gobillard | first = Marie-Odile | title = Edouard Chatton (1883–1947) and the dinoflagellate protists: concepts and models | journal = International Microbiology | accessdate = 2013-05-20 | year = 2010 | url = http://www.im.microbios.org/0903/0903173.pdf | pmid = 17061207 }}</ref>. E [[Skol-uhel Pasteur]] e reas anaoudegezh gant [[André Michel Lwoff]] hag e teuas da vezañ e ventor. Hemañ a oa tonket da resev ur [[Priz Nobel]] evit ar [[Priz Nobel ar Fiziologiezh pe ar Medisinerezh|Fiziologiezh pe ar medisinerezh]]. Kenderc'hel a reas an daou skiantour da genlabourat betek marv Chatton e 1947, e [[Banyuls-sur-Mer]], e Frañs. [[File:Parasite160019-fig2 - Chromidina spp. (Oligohymenophorea, Opalinopsidae), parasites of cephalopods of the Mediterranean Sea.png|thumb|center|''[[Chromidina chattoni]]'', ur spesad arvevat badezet en enor da Édouard Chatton.]] ==Notennoù== {{Daveoù}} [[Rummad:Bevoniourien]] [[Rummad:Ganedigezhioù 1883]] [[Rummad:Marvioù 1947]] 2b6k644i0o49z6xjj7yjze1exsdltno Mesnard-la-Barotière 0 152251 2004561 2004422 2022-07-20T19:10:38Z Dakbzh 58931 /* Dispac'h Gall */ wikitext text/x-wiki {{Infobox kumunioù Frañs | anv = Mesnard-la-Barotière | anvYezh = | Yezh = | anvOfisiel = | skeudenn = Mairie de Mesnard la Barotière.jpg | alc'hwez = Ar maerdi. | ardamezioù = Blason_ville_fr_Mesnard-la-Barotière_(Vendée).svg | logo = | bro = [[Poatev]] | rannvro = [[Pays de la Loire]] | departamant = [[Vande (departamant)|Vande]] | arondisamant = [[Arondisamant Fontenay-le-Comte|Fontenay-le-Comte]] | kanton = [[Kanton Montaigu|Montaigu]] | etrekumuniezh = [[Communauté de communes du Pays des Herbiers|Pays des Herbiers]] | bro velestradurel = | cp = 85500 | maer = Landry Rondeau | amzer-gefridi = [[2020]]-2026 | gorread = 11.85 | hedred = -1.09861111111 | ledred = 46.8597222222 | uk = 94 | ubi = 73 | ubr = 109 | lec'hienn web = http://www.mesnard-la-barotiere.fr/ }} '''Mesnard-la-Barotière''' a zo ur [[kumun c'hall|gumun]] e [[departamant]] [[Vande (departamant)|Vande]], e [[Bro-C'hall]] <ref>{{fr}}[http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=2720 Cassini – EHESS]</ref>. == Douaroniezh == == Dezougen == == Armerzh == == Istor == === [[Dispac'h Gall]] === * Melestradurezh: savet e voe ar gumun e [[1790]] ; lakaet e voe e [[Kanton Les Herbiers]] hag e [[Bann Montaigu]]. Lakaet e voe kumun Mesnard-la-Barotière en [[Arondisamant Montaigu]] bet krouet e [[1800]] hag en [[Arondisamant Fontenay-le-Comte]] e [[1804]]<ref>{{fr}}[http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=2720 Cassini – EHESS]</ref>. ==== [[Brezel 1870-1871]] ==== * Ur gwaz eus ar gumun a gollas e vuhez abalamour d'ar brezel hervez marilhoù ar gumun, luc’hskeudenn<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=61568 Memorial Genweb]</ref>. === {{XXvet kantved}} === ===== [[Brezel-bed kentañ]] ===== * Mervel a reas 33 gwaz ag ar gumun, da lavaret eo 5,64% eus ar boblañs e 1911, abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=16291 Memorial Genweb]</ref>. ==== [[Eil Brezel-bed]] ==== * Mervel a reas tri den ag ar gumun abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/liste_des_noms.php?id_source=16291 Memorial Genweb]</ref>. == Monumantoù ha traoù heverk == <gallery> Mesnard-la-Barotiere - Eglise Saint-Christophe 01.jpg L'intérieur de l'Eglise Saint Christophe.png Le martyre de Saint Laurent - Eglise Saint Christophe de Mesnard-la Barotière, Vendée, France.jpg </gallery> * Iliz katolik kozh ''Sant Kristol'', XIIvet kantved- XIVvet kantved<ref>{{fr}}[https://clochers.org/Fichiers_HTML/Accueil/Accueil_clochers/85/accueil_85144a.htm Clochers de France]</ref>. <gallery> L'Eglise paroissiale Notre Dame du Rosaire.png </gallery> * Iliz katolik ''Intron-Varia ar Rozera'', bet savet e dibenn an XIXvet kantved<ref>{{fr}}[https://clochers.org/Fichiers_HTML/Accueil/Accueil_clochers/85/accueil_85144.htm Clochers de France]</ref>. * Monumant ar re varv, luc’hskeudennoù<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/memorial3/html/fr/photo.php?id_source=16291 Memorial Genweb]</ref>{{,}}<ref>{{fr}}[https://www.memorialgenweb.org/diapos.php?dpt=85&id_source=16291 Memorial Genweb]</ref>. == Tud == == Pennadoù kar == == Daveoù ha notennoù == {{Daveoù}} [[Rummad:Kumunioù Vande]] afqguwycwdyvt8qst8yov7er9o49gc7 Kaozeal:Rittana 1 152262 2004494 2004476 2022-07-20T13:07:46Z Kadwalan 423 Respont wikitext text/x-wiki == == Hervez an data box eo Rittana a zo kêr-benn Italia. [[Implijer:Bianchi-Bihanig|Bianchi-Bihanig]] ([[Kaozeadenn Implijer:Bianchi-Bihanig|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 07:18 (UTC) :Loool. Pa vez e-giz-se e tleer kemm an titouroù e wikidata (Cf. elfenn Wikidata a-gleiz) [[Implijer:Kadwalan|Kadwalan]] ([[Kaozeadenn Implijer:Kadwalan|kaozeal]]) 20 Gou 2022 da 13:07 (UTC) dlqxcrr3wyf2a1op2cp7ajmpj6olk1k Markizelezh Saluzzo 0 152264 2004489 2004479 2022-07-20T12:27:57Z Bianchi-Bihanig 68941 wikitext text/x-wiki [[File:Savoye1494.jpg |thumb| Markizelezh Saluzzo]] '''Markizelezh Saluzzo''' (it. : Marchesato di Saluzzo) zo ur varkizelezh, pe ur [[marz]] en Alpoù, entre Italia ha Bro-C'hall a-vremañ, ha kêr [[Saluzzo]] e oa ar gêr-benn anezhi. [[Rummad:Broioù kozh Italia]] 4qdoqj9yfbl12f0z4moyunaqtx1xb9d 2004506 2004489 2022-07-20T15:47:39Z Bianchi-Bihanig 68941 wikitext text/x-wiki [[File:Savoye1494.jpg |thumb| Markizelezh Saluzzo, etre [[Torino]] ha [[Cuneo]].]] '''Markizelezh Saluzzo''' (it. : Marchesato di Saluzzo) zo ur varkizelezh dizalc'h, pe ur [[marz]] en Alpoù, entre Italia ha Bro-C'hall a-vremañ, ha kêr [[Saluzzo]] e oa ar gêr-benn anezhi. [[Rummad:Broioù kozh Italia]] fvbzo2b8l019vc377tt99g68hamnk8r 2004507 2004506 2022-07-20T15:48:45Z Bianchi-Bihanig 68941 wikitext text/x-wiki [[File:Savoye1494.jpg |thumb| Markizelezh Saluzzo, etre [[Torino]] ha [[Cuneo]].]] '''Markizelezh Saluzzo''' (it. : Marchesato di Saluzzo) zo ur varkizelezh dizalc'h, pe ur [[marz]] en Alpoù, entre Italia ha Bro-C'hall a-vremañ, ha kêr [[Saluzzo]] e oa ar gêr-benn anezhi. [[Rummad:Stadoù kozh Italia]] rlb5ia98xv8w8f1imk3sgz3txr4ekrb Kefridi sevenaat 0 152265 2004488 2022-07-20T12:24:58Z Bianchi-Bihanig 68941 Pajenn krouet gant : "Ar '''gefridi sevenaat ''' zo ur meizad savet e broioù Europa e-pad marevezh an trevadenniñ entre ar xvvet hag xxvet kantved. E Bro-C'hall, Bro-Saoz, Bro-Spagn, ha Portugal dreist-holl e soñjed ne oa bro ebet ken sevenet hag o hini, hag e oa o dlead sevenaat ar pobloù all, pe o devoa da gefridi degas ar gwir relijion, pe ar gwir sevenadur, da boloù ''gouez'', pe ''pagan, digristen, barbar'', hervez un doare da welout hag a deue eus impalaeriezh [[Henroma]], pe..." wikitext text/x-wiki Ar '''gefridi sevenaat ''' zo ur meizad savet e broioù Europa e-pad marevezh an trevadenniñ entre ar xvvet hag xxvet kantved. E Bro-C'hall, Bro-Saoz, Bro-Spagn, ha Portugal dreist-holl e soñjed ne oa bro ebet ken sevenet hag o hini, hag e oa o dlead sevenaat ar pobloù all, pe o devoa da gefridi degas ar gwir relijion, pe ar gwir sevenadur, da boloù ''gouez'', pe ''pagan, digristen, barbar'', hervez un doare da welout hag a deue eus impalaeriezh [[Henroma]], pe hini an Henc'hresianed ([[Aleksandr Veur]]) . . E saozneg e komzer eus ''civilizing mission'', pe eus “the white man's burden” (« samm an den gwenn »), savet gant [[ Rudyard Kipling]]. d5ngq3izxeg3fg1gv7l02j957pni6o5 2004511 2004488 2022-07-20T16:11:13Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : + [[Rummad:Istor an drevadennouriezh]] wikitext text/x-wiki Ar '''gefridi sevenaat ''' zo ur meizad savet e broioù Europa e-pad marevezh an trevadenniñ entre ar xvvet hag xxvet kantved. E Bro-C'hall, Bro-Saoz, Bro-Spagn, ha Portugal dreist-holl e soñjed ne oa bro ebet ken sevenet hag o hini, hag e oa o dlead sevenaat ar pobloù all, pe o devoa da gefridi degas ar gwir relijion, pe ar gwir sevenadur, da boloù ''gouez'', pe ''pagan, digristen, barbar'', hervez un doare da welout hag a deue eus impalaeriezh [[Henroma]], pe hini an Henc'hresianed ([[Aleksandr Veur]]) . . E saozneg e komzer eus ''civilizing mission'', pe eus “the white man's burden” (« samm an den gwenn »), savet gant [[ Rudyard Kipling]]. [[Rummad:Istor an drevadennouriezh]] 6xampialwx9i7qvd1hf3xjxjy5sschh 2004512 2004511 2022-07-20T16:11:47Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : + [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall]] wikitext text/x-wiki Ar '''gefridi sevenaat ''' zo ur meizad savet e broioù Europa e-pad marevezh an trevadenniñ entre ar xvvet hag xxvet kantved. E Bro-C'hall, Bro-Saoz, Bro-Spagn, ha Portugal dreist-holl e soñjed ne oa bro ebet ken sevenet hag o hini, hag e oa o dlead sevenaat ar pobloù all, pe o devoa da gefridi degas ar gwir relijion, pe ar gwir sevenadur, da boloù ''gouez'', pe ''pagan, digristen, barbar'', hervez un doare da welout hag a deue eus impalaeriezh [[Henroma]], pe hini an Henc'hresianed ([[Aleksandr Veur]]) . . E saozneg e komzer eus ''civilizing mission'', pe eus “the white man's burden” (« samm an den gwenn »), savet gant [[ Rudyard Kipling]]. [[Rummad:Istor an drevadennouriezh]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall]] n7eag5f6yw4t1z084xpx5mlzwhxynns 2004513 2004512 2022-07-20T16:12:38Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : + [[Rummad:Kristenadur]] wikitext text/x-wiki Ar '''gefridi sevenaat ''' zo ur meizad savet e broioù Europa e-pad marevezh an trevadenniñ entre ar xvvet hag xxvet kantved. E Bro-C'hall, Bro-Saoz, Bro-Spagn, ha Portugal dreist-holl e soñjed ne oa bro ebet ken sevenet hag o hini, hag e oa o dlead sevenaat ar pobloù all, pe o devoa da gefridi degas ar gwir relijion, pe ar gwir sevenadur, da boloù ''gouez'', pe ''pagan, digristen, barbar'', hervez un doare da welout hag a deue eus impalaeriezh [[Henroma]], pe hini an Henc'hresianed ([[Aleksandr Veur]]) . . E saozneg e komzer eus ''civilizing mission'', pe eus “the white man's burden” (« samm an den gwenn »), savet gant [[ Rudyard Kipling]]. [[Rummad:Istor an drevadennouriezh]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall]] [[Rummad:Kristenadur]] aqd1fqpervfggeva7mmmp8v9psi1un1 2004520 2004513 2022-07-20T16:24:12Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki Ar '''gefridi sevenaat ''' zo ur meizad savet e broioù Europa e-pad marevezh an trevadenniñ entre ar {{XVvet kantved}}} hag an {{XXvet kantved}}. E [[Bro-C'hall]], [[Bro-Saoz]], [[Bro-Spagn]], ha [[Portugal]] dreist-holl e soñjed ne oa bro ebet ken sevenet hag o hini, hag e oa o dlead sevenaat ar pobloù all, pe o devoa da gefridi degas ar gwir relijion, pe ar gwir sevenadur, da bobloù ''gouez'', pe ''pagan, digristen, barbar'', hervez un doare da welet hag a deue eus impalaeriezh [[Henroma]], pe hini an Henc'hresianed ([[Aleksandr Veur]]). E saozneg e komzer eus ''civilizing mission'', pe eus “the white man's burden” (« samm an den gwenn »), savet gant [[ Rudyard Kipling]]. [[Rummad:Istor an drevadennouriezh]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall]] [[Rummad:Kristenadur]] 4x3tsivq7hqkvsx37yrf3zv0apw655m 2004521 2004520 2022-07-20T16:26:31Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : + [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Spagn]] wikitext text/x-wiki Ar '''gefridi sevenaat ''' zo ur meizad savet e broioù Europa e-pad marevezh an trevadenniñ entre ar {{XVvet kantved}}} hag an {{XXvet kantved}}. E [[Bro-C'hall]], [[Bro-Saoz]], [[Bro-Spagn]], ha [[Portugal]] dreist-holl e soñjed ne oa bro ebet ken sevenet hag o hini, hag e oa o dlead sevenaat ar pobloù all, pe o devoa da gefridi degas ar gwir relijion, pe ar gwir sevenadur, da bobloù ''gouez'', pe ''pagan, digristen, barbar'', hervez un doare da welet hag a deue eus impalaeriezh [[Henroma]], pe hini an Henc'hresianed ([[Aleksandr Veur]]). E saozneg e komzer eus ''civilizing mission'', pe eus “the white man's burden” (« samm an den gwenn »), savet gant [[ Rudyard Kipling]]. [[Rummad:Istor an drevadennouriezh]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall]] [[Rummad:Kristenadur]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Spagn]] k42yoembcalg8y87de5234wmw5u14ym 2004522 2004521 2022-07-20T16:28:53Z Kadwalan 423 Gallout a rafed krediñ e oa heñvel o doare da drevadenniñ broioù all wikitext text/x-wiki Ar '''gefridi sevenaat ''' zo ur meizad savet e broioù Europa e-pad marevezh an trevadenniñ entre ar {{XVvet kantved}}} hag an {{XXvet kantved}}. E [[Bro-C'hall]], [[Bro-Saoz]], [[Bro-Spagn]], ha [[Portugal]] dreist-holl e soñjed ne oa bro ebet ken sevenet hag o hini, hag e oa o dlead sevenaat ar pobloù all, pe o devoa da gefridi degas ar gwir relijion, pe ar gwir sevenadur, da bobloù ''gouez'', pe ''pagan, digristen, barbar'', hervez un doare da welet ar re all hag a deue eus impalaeriezh [[Henroma]], pe hini an Henc'hresianed ([[Aleksandr Veur]]). E saozneg e komzer eus ''civilizing mission'', pe eus “the white man's burden” (« samm an den gwenn »), savet gant [[ Rudyard Kipling]]. [[Rummad:Istor an drevadennouriezh]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall]] [[Rummad:Kristenadur]] [[Rummad:Impalaeriezh trevadennel Spagn]] j2whphu0qhnggntosz9njgasm2v047u Patrom:Legend/Teuliadur 10 152266 2004492 2022-07-20T12:59:37Z Kadwalan 423 Pajenn krouet gant : " == Implij== == Ereadur == <nowiki>{{</nowiki>Legend|''liv''|''anv''<nowiki>}}</nowiki> == Arventennoù == <templatedata> { "params": { "1": { "label": "Liv", "description": "Anv HTML al liv pe kod RVB", "example": "#ff0058", "required": true }, "2": { "label": "Anv", "description": "Anv an elfenn", "required": true } }, "description": "Patrom evit ober un alc'hwez evit ur gartenn, ur brastres pe un daolenn.", "format": "inline" } <..." wikitext text/x-wiki == Implij== == Ereadur == <nowiki>{{</nowiki>Legend|''liv''|''anv''<nowiki>}}</nowiki> == Arventennoù == <templatedata> { "params": { "1": { "label": "Liv", "description": "Anv HTML al liv pe kod RVB", "example": "#ff0058", "required": true }, "2": { "label": "Anv", "description": "Anv an elfenn", "required": true } }, "description": "Patrom evit ober un alc'hwez evit ur gartenn, ur brastres pe un daolenn.", "format": "inline" } </templatedata> == Skouer == ===Skouer gentañ=== <nowiki>{{Legend|black|Afrika}}</nowiki> <nowiki>{{Legend|green|Amerika}}</nowiki> <nowiki>{{Legend|blue|Okeania}}</nowiki> <nowiki>{{Legend|#ff0|Europa}}</nowiki> <nowiki>{{Legend|#ff2800|Azia}}</nowiki> {{Legend|black|Afrika}} {{Legend|green|Amerika}} {{Legend|blue|Okeania}} {{Legend|#ff0|Europa}} {{Legend|#ff2800|Azia}} ===Eil skouer=== [[Skeudenn: IrelandLimerick.png|thumb|{{Legend|#0f0|Kontelezh Luimneach}}]] <pre>[[Skeudenn: IrelandLimerick.png|thumb|{{Legend|#0f0|Kontelezh Luimneach}}]]</pre> <includeonly> <!-- Rummadoù ha liammoù etrewiki ar patrom --> </includeonly> 5cwyrnq5e0qc8ix1r60z3arzp7znqqe Patrom:TOCright/Teuliadur 10 152267 2004500 2022-07-20T14:34:39Z Kadwalan 423 Pajenn krouet gant : "<noinclude>{{teuliadur patrom gwelet end-eeun}}</noinclude> == Implij== Lakaat a ra taolenn ar pennad war an tu dehou <includeonly> <!-- Rummadoù ha liammoù etrewiki ar patrom --> </includeonly>" wikitext text/x-wiki <noinclude>{{teuliadur patrom gwelet end-eeun}}</noinclude> == Implij== Lakaat a ra taolenn ar pennad war an tu dehou <includeonly> <!-- Rummadoù ha liammoù etrewiki ar patrom --> </includeonly> h11ffo9eqm1xaonzaew9oz74orqy672 2004509 2004500 2022-07-20T16:06:42Z Kadwalan 423 wikitext text/x-wiki == Implij== Lakaat a ra taolenn ar pennad war an tu dehou <includeonly> <!-- Rummadoù ha liammoù etrewiki ar patrom --> </includeonly> a8aql1vgc1og1cm8aq6nvjvjv0b2qec Rummad:Istor an drevadennouriezh 14 152268 2004514 2022-07-20T16:13:14Z Kadwalan 423 Pajenn krouet gant : "[[Rummad:Trevadennouriezh]]" wikitext text/x-wiki [[Rummad:Trevadennouriezh]] t3voqv3xle53li35nydnsgfbtii2mfj 2004516 2004514 2022-07-20T16:17:08Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Trevadennouriezh]]->[[Rummad:Trevadennerezh]] wikitext text/x-wiki [[Rummad:Trevadennerezh]] kazo7eceuzl8ejtyrii3qd8scrk5wa4 Rummad:Trevadennouriezh 14 152269 2004515 2022-07-20T16:15:06Z Kadwalan 423 Pajenn krouet gant : "[[Rummad:Impalaerouriezh]]" wikitext text/x-wiki [[Rummad:Impalaerouriezh]] bet8w4p3xhkr6802xidbldkc5uenmao 2004518 2004515 2022-07-20T16:19:52Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : – [[Rummad:Impalaerouriezh]] wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 Rummad:Impalaeriezh trevadennel Bro-C'hall 14 152270 2004524 2022-07-20T16:32:35Z Kadwalan 423 Pajenn krouet gant : "[[Rummad:Trevadennerezh]] [[Rummad:Impalaerezhioù trevadenel]]" wikitext text/x-wiki [[Rummad:Trevadennerezh]] [[Rummad:Impalaerezhioù trevadenel]] 8iv9yl0mq1ib8lnccnqplhbxvqvwrsc 2004527 2004524 2022-07-20T16:35:21Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Impalaerezhioù trevadenel]]->[[Rummad:Impalaeriezhioù trevadenel]] wikitext text/x-wiki [[Rummad:Trevadennerezh]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadenel]] 4l2dg6jr2fwk93xydlevvr15pnk4o3h 2004530 2004527 2022-07-20T16:36:22Z Kadwalan 423 [[Projet:Scripts et gadgets/Notices/HotCatsMulti|HotCatsMulti]] : ± [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadenel]]->[[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] wikitext text/x-wiki [[Rummad:Trevadennerezh]] [[Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel]] o8687aq63o64agp2eveq1gp6ixcuuxv Rummad:Impalaeriezhioù trevadennel 14 152273 2004532 2022-07-20T16:36:54Z Kadwalan 423 Pajenn krouet gant : "[[Rummad:Impalaeriezhioù]] [[Rummad:Trevadennerezh]]" wikitext text/x-wiki [[Rummad:Impalaeriezhioù]] [[Rummad:Trevadennerezh]] syqe6jhi21mpb2rr265xk5b9dfijwh3 ESSEC Business School 0 152274 2004562 2022-07-20T19:36:31Z 2A01:CB09:807A:E6D:28DA:3C8F:EA7E:8B41 Pajenn krouet gant : "{| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|''ESSEC Business School''|00406a|talbenn default|fff}} |} An '''ESSEC Business School''', lesanvet « ''École supérieure des sciences économiques et commerciales'' » e galleg, zo ur skol uhel e [[Pariz]]. E Pariz edo betek [[1907]]. ==Notennoù== {{Daveoù}} == Liammoù diavaez == *{{en}} [https://www.essec.edu/ Lec'hienn ofisiel] {{Porched Bro-C'hall}} [[Rummad:Skolioù liesteknikel]] Rummad:Skoli..." wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="font-size:90%;" |- {{Infobox/Titl|''ESSEC Business School''|00406a|talbenn default|fff}} |} An '''ESSEC Business School''', lesanvet « ''École supérieure des sciences économiques et commerciales'' » e galleg, zo ur skol uhel e [[Pariz]]. E Pariz edo betek [[1907]]. ==Notennoù== {{Daveoù}} == Liammoù diavaez == *{{en}} [https://www.essec.edu/ Lec'hienn ofisiel] {{Porched Bro-C'hall}} [[Rummad:Skolioù liesteknikel]] [[Rummad:Skolioù Bro-C'hall]] 3gjjatmxjj9kh2l6kdvuu4exu6xh8g4 Kaozeal:Roll ar c'hanoù broadel 1 152275 2004578 2022-07-21T10:19:35Z Llydawr 145 Pajenn krouet gant : ""Son ar c'han" : petra eo ar bann-se ? --~~~~" wikitext text/x-wiki "Son ar c'han" : petra eo ar bann-se ? --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 21 Gou 2022 da 10:19 (UTC) 31dnhf4txsb0idbtnr3zzyosl4wl6k8 2004584 2004578 2022-07-21T10:31:20Z 2A01:CB08:890E:C600:51D7:F13B:B0B2:68F1 /* Bro-Skos */ rann nevez wikitext text/x-wiki "Son ar c'han" : petra eo ar bann-se ? --[[Implijer:Llydawr|Llydawr]] ([[Kaozeadenn Implijer:Llydawr|kaozeal]]) 21 Gou 2022 da 10:19 (UTC) == Bro-Skos == N'eus kan broadel ofisiel ebet e Bro-Skos. Gwelit [[:en:National anthem of Scotland]] • [[Dibar:Degasadennoù/2A01:CB08:890E:C600:51D7:F13B:B0B2:68F1|2A01:CB08:890E:C600:51D7:F13B:B0B2:68F1]] 21 Gou 2022 da 10:31 (UTC) ht4w1gowfxw4si43owgbtlrwzy1l78t